Người soạn: Phạm Thị Thanh Nga

Trường: THPT Chuyên Lê Hồng Phong

NÓI VỚI CON

Y Phương

- Tên khai sinh là Hứa Vĩnh Sước, sinh năm 1948, tại quê gốc tỉnh Cao Bằng. Hiện ở Hà Nội. Là Hội
viên Hội Nhà văn Việt Nam từ 1988.
- Nhập ngũ năm 1968, phục vụ trong quân đội đến năm 1981 thì chuyển về công tác tại Sở Văn hóa
Thông tin Cao Bằng. Tốt nghiệp Trường Viết văn Nguyễn Du.
- Thơ Y Phương thể hiện tâm hồn chân thật, mạnh mẽ và trong sáng, cách tư duy giàu hình ảnh của
1. Tác giả
con người miền núi.
- Thơ Y Phương như một bức tranh thổ cẩm đan dệt những màu sắc khác nhau, phong phú và đa
I. GIỚI
dạng, nhưng trong đó có một màu sắc chủ đạo, âm điệu chính là bản sắc dân tộc rất đậm nét và độc đáo.
THIỆU
Nét độc đáo đó nằm ở cả nội dung và hình thức. Với Y Phương, thơ của dân tộc Tày nói riêng và thơ
CHUNG
Việt Nam nói chung có thêm một giọng điệu mới, một phong cách mới (Nguyễn Đăng Mạnh, Bùi Duy
VỀ TÁC
Tân, Nguyễn Như Ý: Từ điển tác gia tác phẩm văn học Việt Nam dùng trong nhà trường)
GIẢ - TÁC
Bài thơ viết năm 1980. Đây là lời tâm sự của tác giả với đứa con gái đầu lòng.
PHẨM a. Hoàn cảnh
Tâm sự với con cũng là tâm sự với chính mình nhằm khẳng định những giá trị
sáng tác
vĩnh cửu đích thực của văn hóa dân tộc và nhắc nhở con cái sau này.
2. Tác
Bài thơ Nói với con thể hiện tình cảm gia đình đầm ấm, yên vui, tình quê
phẩm
hương tha thiết, sâu nặng cùng niềm tự hào về truyền thống nghĩa tình, sức sống
b. Đề tài mạnh mẽ, bền bỉ của dân tộc mình.
Xét về mặt đề tài, đây không phải đề tài mới. Tuy nhiên bài thơ vẫn có một
sức sống riêng. Hình thức người cha tâm tình, dặn dò với con đã đem đến cho
 bài thơ một giọng điệu thiết tha, trìu mến, ấm áp và tin cậy. Thêm vào đó bài
thơ có cách diễn tả tình cảm độc đáo mang đậm bản sắc của người dân tộc miền
núi.
- 11 câu thơ đầu: Tình cảm gia đình, quê hương đầm ấm, yên vui
- 17 câu thơ tiếp: Lòng tự hào về sức sống mạnh mẽ, bền bỉ, về truyền thống
cao đẹp của quê hương và niềm mong ước con hãy kế tục xứng đáng truyền
thống ấy.
c. Bố cục
 Với bố cục này, bài thơ đi từ tình cảm gia đình rồi mở rộng ra tình yêu quê
hương, từ những tình cảm gần gũi nâng thành ý chí, nghị lực. Từ lời người cha
nói với con, bài thơ đề cập đến vấn đề mang ý nghĩa rộng lớn và chung cho mọi
người: vấn đề đạo lý, lẽ sống làm người.
- Con lớn lên trong tình thương yêu của cha mẹ:
Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười
1. Tình cảm gia
Những hình ảnh cụ thể: gợi không khí gia đình đầm ấm, quấn quýt, tràn đầy tiếng nói, tiếng
II. TÌM đình, quê hương
cười và niềm hạnh phúc của cả cha, mẹ và con. Từng bước đi của con đều được cha mẹ chăm
HIỂU đầm ấm, yên vui (11
chút, mừng vui đón nhận.
VĂN BẢN câu thơ đầu)
Nhịp 2/3 + từ điệp + từ đối + điệp cấu trúc: vừa diễn tả bước đi chập chững của con vừa
cho thấy tình cảm nâng niu, chở che của cha mẹ.
Từ chạm: khiến tiếng nói, tiếng cười trở nên hữu hình và niềm hạnh phúc được sống trong
sự yêu thương, bảo bọc của cha mẹ trở nên cụ thể.
- Con lớn lên trong sự nuôi dưỡng, đùm bọc của quê hương:
Người đồng mình yêu lắm con ơi
 Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát
Người đồng mình: là người miền mình, người vùng mình, là những người cùng sống trên
một miền đất, cùng một quê hương, cùng một dân tộc. Đây là cách nói mộc mạc, mang tính
địa phương và giàu sức biểu cảm.
Động từ đan, cài, ken: vừa miêu tả hành động cụ thể, có thực vừa nói lên sự gắn bó, quấn
quýt
Hình ảnh đẹp: Đan lờ cài nan hoa / Vách nhà ken câu hát: người quê mình không chỉ cần
cù, chăm chỉ lao động mà còn tài hoa, khéo léo, gửi cả tâm hồn vào những việc làm, những
sản phẩm trong cuộc sống hàng ngày của họ.
 Câu thơ cho thấy cuộc sống lao động cần cù và vui tươi, rộn ràng lời ca tiếng hát.
Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng
Cách viết sánh đôi + điệp từ cho: khẳng định những điều tất yếu: rừng núi quê mình đẹp
lắm, con người quê mình sống nghĩa tình, biết chia sẻ.
- Con ra đời là niềm mong mỏi, là niềm hạnh phúc của cha mẹ nên nhìn con mà:
Cha mẹ nhớ mãi về ngày cưới
Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời
 Con đã ra đời và sẽ lớn lên trong niềm hạnh phúc vô bờ của mọi người xung quanh.
2. Lòng tự hào về Người cha nói với con về những đức tính cao đẹp của người đồng mình, từ đó nhắc nhở
sức sống mạnh mẽ, con những điều cần nhớ:
bền bỉ, về truyền Người đồng mình thương lắm con ơi
thống cao đẹp của  Con người quê hương mình tuy vất vả, khổ cực nhưng giàu tình yêu thương và thật
quê hương và niềm đáng tự hào
mong ước con hãy Cao đo nỗi buồn
kế tục xứng đáng Xa nuôi chí lớn
truyền thống ấy (17 NT đối: Lấy cái cao của trời để đo nỗi buồn, cái xa của đất để nuôi chí lớn: cho thấy tầm
câu thơ tiếp) vóc lớn lao về tinh thần, ý chí của con người quê hương.
Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn
Sống trên đá không chê đá gập ghềnh
Sống trong thung không chê thung nghèo đói
Sống như sông như suối
Lên thác xuống ghềnh
Không lo cực nhọc
Điệp từ sống + điệp cấu trúc: Người cha nhắn nhủ, khuyên răn con mình một cách sống
đúng đắn:
- Phải trân trọng nơi mình sinh thành, sống tình nghĩa thủy chung với quê hương, làng
xóm, không coi khinh dân tộc mình nghèo (Sống trên đá không chê đá gập ghềnh / Sống
trong thung không chê thung nghèo đói)
- Sống hòa hợp với thiên nhiên, dựa vào thiên nhiên (Sống như sông như suối)
- Sống hồn nhiên, cần cù, lạc quan, sống mạnh mẽ bằng nội lực của chính mình để vượt
qua gian nan, thử thách (Sống như sông như suối / Lên thác xuống ghềnh / Không lo cực
nhọc)
Người đồng mình thô sơ da thịt
Chẳng mấy ai nhỏ bé đâu con
 Người đồng mình mộc mạc nhưng giàu chí khí, niềm tin. Họ có thể thô sơ da thịt nhưng
không hề nhỏ bé về tâm hồn, ý chí và mong muốn xây dựng quê hương.
Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương
Còn quê hương thì làm phong tục
Đục đá kê cao: là hoạt động có thực, thường thấy ở miền núi
 Quê hương: một khái niệm trừu tượng, chỉ nơi chốn sinh thành của một con người nào đó,
gia đình nào đó.
 Nói tự đục đá kê cao quê hương là muốn khái quát về tinh thần tự tôn, ý thức bảo tồn
nguồn cội. Chính người đồng mình, bằng sự lao động cần cù, nhẫn nại hàng ngày đã làm nên
quê hương với truyền thống, với phong tục tập quán tốt đẹp.
Con ơi tuy thô sơ da thịt
Lên đường
Không bao giờ nhỏ bé được
Nghe con
 Người cha mong con biết tự hào với truyền thống quê hương, dặn con cần tự tin vững
bước trên đường đời, sống cao thượng, tự trọng để xứng đáng là người đồng mình.
Những từ gọi đáp: tạo âm điệu thiết tha cho lời dặn dò.
 Qua lời nói với con, người cha đã thể hiện tình cảm yêu thương trìu mến và niềm tin
tưởng tha thiết. Cha muốn truyền cho con lòng tự hào về sức sống mạnh mẽ, bền bỉ, về truyền
thống cao đẹp của quê hương và niềm tự tin khi bước vào đời.
1. Về nghệ thuật
- Thể thơ tự do với số câu chữ không theo quy định phù hợp với mạch cảm xúc tự nhiên, linh hoạt của bài thơ.
- Giọng điệu trìu mến, tha thiết
- Hình ảnh cụ thể mà có tính khái quát, mộc mạc mà vẫn giàu chất thơ.
III. TỔNG
- Bố cục chặt chẽ, dẫn dắt tự nhiên
KẾT
2. Về nội dung
Bài thơ thể hiện tình cảm gia đình ấm cúng, ca ngợi truyền thống cần cù, sức sống mạnh mẽ của quê hương và dân
tộc. Bài thơ giúp ta hiểu thêm về sức sống và vẻ đẹp tâm hồn của một dân tộc miền núi, gợi nhắc tình cảm gắn bó với
truyền thống, với quê hương và ý chí vươn lên trong cuộc sống.