FİKRİ VE SINAİ MÜLKİYET HUKUKU

Fikri mülkiyet hakları; telif hakları ve sınai haklar olarak ikiye ayrılır.

Telif hakları, kendi içerisinde dört ana eser kategorisinden oluşur:

1. ilim-edebiyat eserleri,
2. Musiki eserleri,
3. Güzel sanat eserleri,
4. Sinema eserleri

Sınai mülkiyet hakları ise patent, marka ve tasarım gibi hakları kapsayan bir üst kavramdır. Bu haklar; sanayi
ve tarımdaki buluş, yenilik, tasarım ve özgün fikri çalışmaların ilk uygulayıcıları ile marka ve ticaret unvanı
gibi ayırt edici ad ve işaretleri taşıyan ürünleri üretmek, satmak ve hizmetleri sunmak gibi yetkileri, belirli
sürelerle sahiplerinin tekeline bırakan ve maddi olmayan haklardır.

Fikri mülkiyet hakları maddi varlığa sahip olmama, somutlaştığı eşyadan farklı ve süreyle sınırlı olma gibi
özellikleriyle eşya mülkiyetinden ayrılır. Fikri mülkiyet haklarının öne çıkan özellikleri şöyle sıralanabilir:

1. Eşyadan farklı olarak, ürünlerin maddi bir varlığı yoktur; yani soyuttur.
2. Maddi (eşya) mülkiyetten farklı şekilde, fikri mülkiyete konu haklar ülkesel olarak korunur. (ülkesellik
ilkesi) Patent, marka ve tasarım gibi tescile bağlı sınai haklar bakımından hangi ülkede koruma
isteniyorsa o ülkede bu hakların tescil edilmesi kural olarak zorunludur. Bununla birlikte kural olarak
telif haklarının korunması bakımından tescil gerekli değildir; bu haklar yönünden doğal koruma esastır;
eser meydana getirildiği anda koruma da başlar.
3. Maddi mülkiyetten farklı olarak, fikri mülkiyet hakları süreye tabidir. Sözgelimi, ülkemizde telif hakları,
eser sahibinin yaşamı boyunca ve ölümünden itibaren de 70 yıl süreyle korunur. Tescile tabi haklardan
patentler 20 yıl, faydalı modeller 10 yıl, markalar 10 yılda bir yenilenmek kaydıyla süresiz, tescilsiz
tasarımlar kamuya ilk sunulmalarından itibaren 3 yıl, tescilli tasarımlar 5'er yıllık dönemler hakinde
yenilenmek kaydıyla 25 yıl süreyle korunur. Süreler dolunca bu haklar, kural olarak kamuya mal olur ve
bunlardan üçüncü kişilerin yararlanması serbest hale gelir. iltibasın/karıştırmanın varlığı halinde haksız
rekabet kuralları devreye girer.
4. Fikri ürün, eşya olmadığı gibi, somutlaştığı eşyadan da farklı bir varlığa ve hukuki rejime sahiptir.
5. Fikri ürün, kullanmakla tükenmez. Sadece fikri ürünün somutlaştığı mal ya da nüsha üzerindeki hak
tükenir. (tükenme ilkesi) Yani fikri mülkiyet sahibinin izniyle satışa çıkarılmış (orijinal) bir malın, anılan
kural gereği tekrar satışı yapılabilir.
6. Fikri mülkiyet hakları devir, lisans, rehin ve haciz gibi hukuki işlemlere konu olabileceği gibi mirasla da
intikal eder. Başka bir deyişle, ticari değeri olan bu haklar alınıp satılabilir.
7. Fikri mülkiyet hakları, sahibine tekel niteliğinde mutlak yetkiler verir. Yani herkese karşı ileri
sürülebilir. ilgili hak, sadece hak sahibi veya onun izin verdiği kişilerce kullanılabilir.

MARKA

Marka, bir teşebbüsün mallarının veya hizmetlerinin diğer teşebbüsün mallarından veya hizmetlerinden
ayırt edilmesini sağlaması ve marka sahibine sağlanan koruma konusunun açık ve kesin olarak anlaşılmasını
sağlayabilecek şekilde sicilde gösterilebilir olması şartıyla kişi adları dahil sözcükler, şekiller, renkler,
harfler, sayılar, sesler ve malların veya ambalajlarının biçimi olmak üzere her tür işaretten oluşabilir.

Marka, belirli mal ve hizmetleri anonimlikten kurtararak ferdileştirmekte ve bu sayede tüketiciler de

almak istedikleri mal ve hizmetleri başka teşebbüslerin mal ve hizmetlerinden ayırt edebilmektedir. Zaman
zaman unvanın çekirdek unsuru ve işletme adları, aynı zamanda marka olarak da kullanılabilir ve tescil
ettirilebilir. Bu halde aynı işaret, marka, unvan ve veya işletme adı korunur.

Eskiden marka, işletmenin bir parçası olarak kabul ediliyordu. Günümüzde marka, işletmeden ayrılabilir
niteliktedir. Hukukumuzda da marka, işletmeden ayrı olarak devredilebilir ve lisansa konu olabilir.
1
Unsurları ve Fonksiyonları

a) Unsurları
1. İşaret

Marka hukuku anlamında işaret, bir teşebbüsü çağrıştıran, hedef kitleyi teşebbüse bağlayan bir simgedir.
İşaret, bilgi, mesaj ileten ve beş duyudan biri tarafından algılanabilen her şeyi kapsamaktadır. İşaret kavramı,
SMK'da henüz marka olarak tescil edilmemiş simgeler için kullanılır. Bu nedenle her marka aynı zamanda
bir işarettir. Ancak her işaret her zaman bir marka değildir. Bir işaretin marka olabilmesi için ayırt edici
nitelikte olması ve marka sahibine tanınan korumanın konusunun açık ve kesin olarak anlaşılmasını
sağlaması gerekir.

2. Ayırt Edicilik

Bir teşebbüsün mallarını veya hizmetlerini diğer teşebbüslerin mallarından veya hizmetlerinden ayırt etmeye
yarayan işaretler marka olarak tescil edilemez. (SMK 4)
Ayırt edici nitelik, soyut ve somut olarak ikiye ayrılır. SMK 4'te kastedilen ayırt edici nitelik, "soyut ayırt
edici nitelik”tir. Bir işaret akla gelebilecek hiçbir malveya hizmet için ayırt edici niteliğe sahip değilse, bu
işaretin "soyut ayırt edici niteliği" yoktur. Buna karşılık bir işaretin somut ayırt edici niteliği incelenirken,
tescili talep edilen işaretin kapsamında yer alan mal veya hizmetleri diğer mal veya hizmetlerden ayırt
etmeye elverişli olup olmadığına bakılır. Söz konusu işaretin tescile konu mal veya hizmetler açısından ayırt
edicilik fonksiyonu yoksa, somut ayırt edici niteliğe sahip olmadığı kabul edilir.

Bir markanın ne zaman ayırt edici bir fonksiyonu vardır?

• Malın veya hizmetin kendisi, kavramdır. Bir marka tescili için kavramı belirleyemeyiz. Bu mutlak bir
tescil engelidir. (Malın cinsini,… belirten seyler marka olarak tescil edilemez.)
• Kavrama yakın sözcüklerden marka olur ancak bunlar zayıf markalardır. Kavrama ne kadar yakın olursan
o kadar da sorun meydana gelir. (Örn. Ayakkabı markası olarak "rahat")
• Ayırt edicilikten anlaşılan şey, markanın kavramdan uzak olmasıdır. Markanın kavramdan uzak olması
durumunda "güçlü marka" söz konusudur.
• Ayırt edicilik ya başlangıçta vardır ya da kullanıla kullanılan markayla birlikte ayırt edici olur. (Örn.
Soyut renk marka olmazken istisnai olarak olabilir. somut olarak milka ineği gibi.)

3. Açıklık ve Kesinlik

Mülga MarKHK 5'te, sadece çizimle görüntülenebilen veya benzer biçimde ifade edilebilen, baskı yoluyla
yayınlanabilen ve çoğaltılabilen işaretlerin marka olabileceği kabul edilirken, SMK 4/1'de, marka sahibine
sağlanan korumanın açık ve kesin olarak anlaşılmasını sağlayabilecek şekilde sicilde gösterilebilir olması
şartıyla her işaretin prensip olarak marka olabileceği kabul edilmiştir. Nitekim 24.07.2017 tarihinde
yürürlüğe giren SMKY 7'de ses markası gibi bazı yeni marka türlerinin tescil başvurusunda, işaretin grafikle
gösterilmesi zorunluluğundan vazgeçilerek, marka sahibine sağlanan korumanın açık ve kesin olarak
anlaşılmasını sağlamaya elverişli elektronik bir kaydının sunulması yeterli görülmüştür.

B. Fonksiyonları

1. Ayırt Etme Fonksiyonu

Markanın en önemli fonksiyonu, mal veya hizmetlerin birbirinden ayırt edilmesini sağlamasıdır. Tüketiciler
bu sayede, almak istedikleri mal ve hizmetleri, başka teşebbüslerin mal ve hizmetlerinden ayırt
edebilmektedir.

2. Mal ve Hizmetin Menşeini (Kaynağını) Gösterme Fonksiyonu

2
Markanın temel fonksiyonlarından biri de mal veya hizmetlerin kaynağını, yani bir malı üreten veya
piyasaya süren yahut hizmeti sunan teşebbüsü göstermesidir. Tüketiciler markada bir malın üreticisi veya
hizmet sağlayıcısı ile ilgili bir işaret görmekte, aynı veya benzer işaretleri içeren markalı ürünlerin aynı
teşebbüs tarafından üretildiğini veya sunulduğunu düşünmektedir.

Günümüzde pazarlama ve üretim yöntemlerinin değişmesi ve dağıtım sisteminin gelişmesi ile birlikte
markanın kaynak gösterme fonksiyonunun değeri azalmıştır. Ancak tanınmış markaların kaynak gösterme
fonksiyonu halen önemini korumaktadır. Bu markalar mal veya hizmetten çok, doğrudan teşebbüsü işaret
etmektedir.

3. Reklam Fonksiyonu

Markanın reklam fonksiyonu ile kastedilen marka aracılığıyla piyasanın etkilenmesidir. Günümüzde bir
ürün ya da hizmetin markasız, dolayısıyla reklamsız yaşam alanı bulabilmesi çok zordur. Markanın
özgünlüğü ve piyasada sahip olduğu olumlu izlenimi, teşebbüsün mal ve hizmetlerinin tüketici tarafından
tanınmasını sağlayarak ürün pazarlama ve satışına hizmet eder. Bu nedenle teşebbüsler dikkat çekici
markalar seçip kullanmayı tercih ederler. Markanın özgünlüğü ve tanınmışlığı arttıkça reklam fonksiyonu da
artar.

4. Garanti Fonksiyonu

Markaların garanti fonksiyonu, tüketiciye beğendiği ve tercih ettiği malın veya hizmetin her zaman belirli bir
kalitede sunulacağına dair bir garanti verilmesini ifade eder. Böylece tüketiciler bildiği markayı taşıyan mal
ve hizmetleri satın alarak, mal ve hizmetin niteliği ve kalitesi konusunda kötü sürprizlerle karşılaşma
riskinden uzaklaşmış olur.
Ancak markanın garanti fonksiyonu marka hukuku ile korunan bir fonksiyon değildir. Bu nedenle marka
sahibi markası altında ürettiği ürünlerin kalitesini daha sonra düşürmek suretiyle tüketicilerin markanın
garanti işlevi konusunda yanılmasına sebep olsa da, bunun hukuki bir yaptırımı yoktur.

Marka Olabilecek İşaretler

SMK 4/1'de, marka sahibine sağlanan korumanın konusunun açık ve kesin olarak anlaşılabilecek şekilde
sicilde gösterilebilir her işaretin marka olabileceği kabul edilmiştir.

Marka olabilecek işaretler;

1. Kişi adları
2. Sözcük ve sözcük kombinasyonları
3. Şekiller ve üç boyutlu biçimler
4. Harfler ve sayılar
5. Renkler
6. Sesler
7. Hareketler
8. Kokular
a. Ayırt edici olmalı b.
Formülize edilmeli.
9. Diğer işaretler. a.
Ürün üzerinde yer alan işaretin konumu, b. Tatlar,
c. Dokunma/his, d.
Hologramlar.

3
Çeşitleri

Marka çeşitli açılardan sınıflandırılabilir. Aşağıdaki hukuki sonuçları dikkate alınarak bir ayrım
yapılmıştır.

a) Mal Markası - Hizmet Markası

Mal markası, bir ürünün üzerine veya ambalajına konulan, malın hangi teşebbüs tarafından üretildiğini ve
piyasaya sunulduğunu gösteren markadır.

Hizmet markası ise, bir teşebbüsün hizmetlerini başka bir teşebbüsün hizmetlerinden ayırmak için
kullanılır.

B. Ferdi Marka - Ortak Marka

Ferdi marka, gerçek veya tüzel kişilerin tek başlarına veya elbirliğiyle kullandıkları markaya denir. Bir
markaya elbirliği ile sahip olan paydaşlar, diğer paydaşların izni olmaksızın marka üzerinde tek başına
tasarrufta bulunamaz. Bir paydaş diğer paydaşların izni olmaksızın markayı kendi adına tescil ettiremez. Zira
marka hakkı bir bütündür.

Ortak marka, gerçek veya tüzel kişilerin yeni bir tüzel kişilik oluşturmadan bir araya gelerek aralarında
yaptıkları sözleşme hükümleri çerçevesinde sahip oldukları ve kullandıkları markadır. Birliğe (gruba) üye
olan her bir kişi, markanın tümü üzerinde hak sahibi olup markayı tek başına kullanabilir.

Ortak marka, holding markası ile karıştırılmamalıdır. Holding markası, faaliyet alanları farklı olabilen,
ancak aynı hakimiyet çatısı altında bulunan işletmeler tarafından kullanılan markalardır. Holding markası,
hakim tüzel kişi (çoğunlukla holding) adına tescilli olup, bağlı işletmeler tarafından da kullanılan ferdi bir
markadır.

Ortak markanın tescil başvurusunda, markanın kullanılma usul ve şeklini gösteren teknik bir şartnamenin
de eklenmesi gerekir. Söz konusu şartname, ortak markayı kullanmaya yetkili işletmeler ile bu işletmelerin
oluşturdukları topluluğa üyelik şartlarını, markanın kullanım şartları ve varsa müeyyideleri belirler. (SMK
32/3)

C. Garanti Markası

Garanti markası SMK 31'de, marka sahibinin kontrolü altında birçok işletme tarafından o işletmelerin
ortak özelliklerini, üretim usullerin, coğrafi menşelerini ve kalitesini garanti etmeye yarayan işaret olarak
tanımlanmıştır. Ancak bu tanım yanıltıcıdır. Zira garanti markasında markanın garanti etme niteliği bu
markayı kullanan işletmelere yönelik degil, işletmenin ürettiği mal veya hizmete yöneliktir. Bu nedenle
garanti markası, marka sahibinin izni ve kontrolu altında farklı işletmeler tarafından kullanılan, söz konusu
işletmelerin ürettikleri mal veya sundukları hizmetlerin ortak özelliklerini, üretim usullerini, coğrafi
kaynaklarını ve kalitesini garanti etmeye yarayan işaret olarak tanımlanabilir.

Ortak markalarda olduğu gibi, garanti markasının tescil başvurusunda da, garanti markasının teknik
şartnamesinin eklenmesi gerekir. Söz konusu şartname, markanın garanti ettiği mal veya hizmetlerin ortak
özellikleri, markanın kullanılma usulleri, markayı kullanım hakkının verilmesinden sonra denetimlerin nasıl
yapılacağı ve teknik şartnameye aykırı kullanım halinde uygulanacak müeyyideler hakkında bilgiler
içermektedir. (SMK 32/2)

Garanti markasında bir tane sahibi vardır. Bunun bir tane yönetmeliği (Kimler, hangi şartlarda bu ibareyi
kullanacağına ilişkin) vardır. Bu kişilere garanti kasını kullanma hakkı verilir.

Coğrafi işaretler garanti markası olabilir, müstakil marka olamazlar.

4
D. Alelade Marka - Tanınmış Marka

Markalar tanındıkları çevre yönünden alelade marka ve tanınmış marka olarak ikiye ayrılır. Alelade
marka, yurt içinde ya da dışında ilgili çevreler tarafından bilinmeyen ve belirli bir ürünle ya da hizmetle
özdeşleşmemiş markadır. Alelade marka SMK 4/1 hükmünde belirtilen şartları taşımakla birlikte, markaya
yüklenen fonksiyonları sadece tescil edildiği mal ve/veya hizmetlerle sınırlı olarak sağlar.

Alelade markanın aksine tanınmış marka, belli şartların varlığı halinde tescil edildiği mal ve/veya
hizmetler dışında da koruma sağlayan markadır. Tanınmış marka kavramı ne ulusal ne de uluslararası
mevzuatta tanımlanmıştır.

Türk Patent Kurumu tanınmış marka listesi yayımlar. Bu listede olmak tanınmış marka olmak için karine
sayılır.

Hakim bir markanın tanınmış olup olmadığına karar vermek için, bu davayı bu alanda uzman bir
bilirkişiye gönderir ve markanın tanınmış olup olmadığını tespit ettirir.

(?) Niye tanınmış markayı, tanınmamış markadan ayırmak ihtiyacı duyarız?

• Bir markayı tescil eden kimse, markasını ancak tescil ettiği sektörde koruyabilir.
• Ancak, tanınmış bir marka söz konusuysa, marka sadece kendi sektöründe değil tüm sektörlerde korunur.
Çünkü, tanınmış bir markayı başka sektörde kullanmak, o markanın ismini kötüye kullanmak amacı taşır.

E. Tescilli Marka - Tescilli Olmayan Marka

Türk hukukunda marka koruması kural olarak tescil ile kazanılır. (SMK 7) Dolayısıyla, ancak usulüne
uygun olarak Türk Patent'te tescil edilmiş markalar SMK'nın sağladığı haklardan ve korumadan yararlanır.

Marka hukukumuzda tescil ilkesi geçerli olmakla birlikte, SMK, istisnai olarak, marka hakkının tescile
dayanmadan ilk kullanım yoluyla da elde edilebileceğini ve korunabileceğini kabul etmiştir. (SMK 6/3)
Ayrıca tescilsiz marka haksız rekabet hükümlerine göre de korunur.

Marka Tescil Başvurusu

Marka vekili olmadan Türk Patentte markayla ilgili işlem yapılamaz.

SMK 11: (1) Marka başvurusu;

a) Başvuru sahibinin kimliğine ilişkin bilgileri içeren başvuru formunu,

b) Marka örneğini,
c) Başvuruya konu mal veya hizmetlerin listesini
ç) Başvuru ücretinin ödendiğini gösterir bilgiyi,
d) Başvuru, ortak marka veya garanti markası için yapılmışsa 32 nci madde kapsamında düzenlenmiş teknik
şartnameyi,
e) Rüçhan hakkı talebi varsa rüçhan hakkı talep ücretinin ödendiğini gösterir bilgiyi,
f) Marka örneğinde Latin alfabesi dışında harf veya harfler kullanılmışsa bunların Latin alfabesindeki
karşılığını, kapsar.

Mal ve tescil başvurusunun en önemli kısmı, markayı hangi mal veya hizmet sınıfı için tescil ettirileceği
belirlenmelidir.

Tescil ettirilen marka kullanmak zorundadır. Kullanılmayan markaların tescili mümkündür, ancak,
kullanılmayan markaların iptal davasına konu olması söz konusudur.
5
 SMK 15/1: Kurum, başvurunun 3 üncü ve 11 inci maddelere uygunluğunu şeklî bakımdan inceler. Şeklî
eksiklik bulunmadığına karar verilmesi hâlinde başvuru, başvurunun alındığı tarih, saat ve dakika itibarıyla
kesinleşir. Şekli eksiklik bulunması hâlinde başvuru sahibine eksikliği gidermesi için iki ay süre verilir.

Hem tescil hem tescil başvurusuna değer verilir. Asıl koruma tescile sağlanır. Ancak SMK tescil
başvurusunda bulunana da bazı haklar tanıyor.

Marka 10 yıl boyunca korunur. 10 yıl bitmeden 6 ay önceden tescili yenilemek gereklidir. Bu 10 yıl tescil
başvurusu ile başlar.

Marka Olarak Tescil Edilemeyecek İşaretler (Mutlak ve Nispi Ret Nedenleri)

SMK'ya göre, marka olarak tescil edilmek istenen işaretin oluşturulması ve kullanılmasında serbesti
sistemi benimsenmiş olmakla birlikte, bu serbesti mutlak değildir. Bazı işaretlerin marka olarak tescili
mutlak ret nedenleri ile, bazıları ise nispi ret nedenleri ile engellenmiştir.

A. Mutlak Ret Sebepleri

Mutlak ret nedenleri (mutlak tescil engelleri) SMK 5'te düzenlenmiştir. Bu nedenler tescil edilmek istenen
işaret üzerinde hak sahibi olanların menfaatini koruma amacından ziyade, toplumun genel menfaatlerini
koruma amacına yönelmiştir. Türk Patent, herhangi bir kişinin itirazı olmasa bile tescil edilmek istenen
işarette bu nedenlerin mevcut olup olmadığını re'sen incelemek zorundadır.

1. Soyut Ayırt Ediciliği Olmayan İşaretler

Örneğin bir sayfadan oluşan bir sözcük grubu ne kadar kullanılırsa kullanılsın hiçbir zaman ayırt edici nitelik
kazanamaz.

2. Somut Ayırt Ediciliği Olmayan İşaretler

Örneğin tek bir harf ve tek bir rakam kural olarak tek başına ayırt etme gücüne sahip olmadığı için marka
olarak tescil edilemez.
3. Tasviri İşaretler

Ticaret alanında cins, çeşit, vasıf, kalite, miktar, amaç, değer, coğrafi kaynak belirten veya malların
üretildiği, hizmetlerin sunulduğu zamanı gösteren veya malların ya da hizmetlerin diğer özelliklerini belirten
işaret veya adlandırmaları münhasıran ya da esas unsur olarak içeren işaretler marka olarak tescil edilemez.
(SMK 5/1-c) Bu işaretlerin bir şahsın tekeline verilmesi, rekabet imkanının haksız biçimde
sınırlandırılmasına yol açar.

Coğrafi bir yer adını içeren işaretlerin marka olarak tescil başvurusunda, coğrafi yer adı ile tescili talep
edilen mal veya hizmetler arasında ilgili kesimin zihninde malın üretim yeri, hizmetlerin sağlandığı yer veya
herhangi diğer bir ilişkilendirme bulunup bulunmadığına bakılmalıdır. Ayrıca coğrafi yerin ilgili mal ve
hizmetler bakımından bilinir veya ünlü olup olmadığı, bu bağlamda tüketicilerin satın alma tercihlerini
etkileyecek olumlu bir algı yaratıp yaratmadığı da tespit edilmelidir.

İki tasviri sözcüğün birleşmesiyle oluşan bir markanın tasviri nitelikte olup olmadığının
değerlendirilmesinde, işaretin bir bütün olarak verdiği anlam esas alınmalıdır.

Ülkemizde yaygın olarak bilinen yabancı dilde tanımlayıcı anlamı olan işaretler de SMK 5/1-c kapsamında
değerlendirilmelidir.

4. Aynı veya Ayırt Edilemeyecek Kadar Benzer İşaretler

6
SMK 5/1-ç hükmü uyarınca, aynı veya aynı türdeki mal veya hizmetlerle ilgili olarak tescil edilmiş ya da
daha önceki tarihte tescil başvurusu yapılmış marka ile aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzer işaretler
tescil edilemez.

SMK 5/1-ç hükmünün uygulanabilmesi için, işaretler arasındaki ayniyet veya ayırt edilemeyecek derecede
benzerliğin yanında, işaretlerin kapsamındaki mal veya hizmetlerin de aynı veya aynı türden olması gerekir.
Ancak istisnai olarak somut olayın şartlarına göre, farklı alt gruplarda yer alan mal veya hizmetler de aynı tür
sayılabilir.

5. Ticaret Alanında Herkes Tarafından Kullanılan veya Belirli Bir Meslek, Sanat veya Ticaret
Erbabını Ayırt Etmeye Yarayan İşaretler

Örneğin banka, kasap, market gibi sözcükler bu sektörde faaliyet gösteren herkes tarafından
kullanılabileceğinden bir kimsenin tekeline bırakılamaz.

Tasviri işaretlerin tek başına veya esas unsur olarak tescili mümkün olmamakla birlikte, ayırt edici nitelikteki
başka bir ibareyle birlikte tali unsur olarak tescili mümkündür. (Ak bank gibi)

6. Malın Şeklini veya Mala Asli Değerini Veren Şekli İçeren İşaretler

Malın doğası gereği ortaya çıkan şeklini ya da başka bir özelliğini veya teknik bir sonucu elde etmek için
zorunlu olan veya mala asli değerini veren şekli ya da başka bir özelliğini "münhasıran" içeren işaretler tescil
edilemez. (SMK 5/1-e)

Örneğin; çatal, bıçak, masa, sandalye, otomobil lastiği, gözlük gibi şekillerin doğal ve bilinen şekilleri marka
olarak tescil edilemez.

Ambalaj da SMK 5/1-e kapsamında sayılmalıdır. Ancak, normal ambalaj biçimlerini aşmış özgün ambalajlar
marka olarak tescil edilebilir.

7. Halkı Yanıltıcı İşaretler

Mal veya hizmetin niteliği, kalitesi veya coğrafi kaynağı gibi konularda halkı yanıltıcı işaretler tescil
edilemez. (SMK 5/1-f)

8. Paris Sözleşmesinin 2. Mükerrer 6. Maddesine Göre Reddedilecek İşaretler

Paris Sözleşmesini imzalayan devletlere ait arma, bayrak ve diğer resmi işaretler, yetkili mercilerden izin
alınmadan marka olarak tescil edilemez. (SMK 5/1-g)

9. Kamuya Mal Olmuş İşaretler

Paris Sözleşmesinin dışında kalan ancak kamuyu ilgilendiren, tarihi ve kültürel değerler bakımından halka
mal olmuş diğer işaretler ile yetkili mercilerce tescil izni verilmemiş armaları, nişanları veya adlandırmaları
içeren işaretler de tescil edilemez. (SMK 5-1/ğ)

10. Dini Değerleri veya Sembolleri İçeren İşaretler

SMK 5/1-h bendinde herhangi bir dine ait değer ve sembollerin marka olarak tescili yasaklanmıştır. Söz
konusu değer ve semboller tescil edilmek istenen işarette tali unsur olarak bulunsa bile tescil edilmemesi
gerekir.

11. Kamu Düzenine ve Genel Ahlaka Aykırı İşaretler

7
Kamu düzenine ve genel ahlaka aykırı işaretlerin marka olarak tescil edilmesi mümkün değildir. (SMK 5/1-
1) Bir işaretin bu bent anlamında kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olup olmadığının
değerlendirilmesinde başvuru sahibinin amacına bakılmaz.

12. Tescilli Coğrafi İşaretten Oluşan ya da Tescilli Coğrafi İşaret İçeren İşaretler

Coğrafi işaretin koruma kapsamı, tescil edilmiş olduğu ilgili ürün gözetilerek belirlenecektir. Tescilli coğrafi
işaretin sadece esas unsur olarak değil tali unsur olarak yer aldığı işaretler de marka olarak tescil edilemez.
(Çorum leblebisi, Antep fıstığı gibi)

13. Mutlak Ret Nedenlerine İlişkin İstisnalar

a. Kullanım Yoluyla Ayırt Edicilik

Bir marka, başvuru tarihinden önce kullanılmış ve başvuruya konu olan mal ve hizmetler bakımından bu
kullanım sonucu ayırt edici nitelik kazanmışsa bu markanın tescili birinci fıkranın b, c ve d bentlerine göre
reddedilemez. (SMK 5/2)

b. Muvafakatname

Mutlak ret sebepleri ile ilgili bir diğer istisna ise SMK 5/3'te öngörülmüştür. Bu hükme göre, bir marka
başvurusu, önceki marka sahibinin, başvurunun tesciline açıkça muvafakat ettiğini gösteren noter onaylı
belgeyi Türk Patent'e sunması halinde 1. fıkranın ç bendine göre reddedilemez.

SMK 5/3 hükmü uyarınca verilecek muvafakatnamenin usul ve esasları SMKY 10'da düzenlenmiştir. Bu
hükme göre, muvafakatnamenin Türk Patent tarafından geçerli kabul edilen imzalı form şeklinde
düzenlenmesi ve noter tarafından onaylanması zorunludur.

B. Nispi Ret Sebepleri

SMK 6'da düzenlenen nispi ret nedenleri, marka olarak tescil edilmek istenilen işaret üzerinde bir başkasının
herhangi bir hakkının bulunması sebebiyle, hak sahibinin itirazı üzerine tescile engel olan nedenlerdir. Bu
nedenler kamu menfaatiyle ilgili olmadığından Türk Paten ve Mahkemeler tarafından re'sen dikkate alınmaz.

1. Tescil Edilmiş veya Tescil İçin Başvurusu Yapılmış Bir Marka ile Aynı veya Benzer Olan ve Aynı
veya Benzer Mal veya Hizmetleri Kapsayan İşaretler

Söz konusu hükme göre markalar arasında iltibasın varlığından bahsetmek için hem karşılaştırmaya konu
marka işaretleri arasında hem de işaretlerin tescil edileceği mal ve hizmetler arasında aynılık veya benzerlik
olması gerekir.

a. Mal veya hizmetler arasındaki benzerlik

Nis Anlaşmasının 2/1 hükmü uyarınca, markalara ait mal ve hizmet listelerinde yer alan mal ve
hizmetlerin benzer olup olmadığının değerlendirilmesinde, sınıflandırmaya ilişkin ulusal ve uluslararası
düzenlemeler bağlayıcı kurallar içermemektedir.
Nitekim SMK 11/4'te de, mal veya hizmetlerin aynı sınıflarda yer almalarının benzer olduklarına, farklı
sınıflarda yer almalarının da benzer olmadıklarına karine teşkil etmeyeceği hükme bağlanmıştır. Bu nedenle
karşılaştırma konusu mal ve hizmetlerin "aynı veya benzer" olup olmadığının tespiti yapılırken, bu mal ve
hizmetlerin ait oldukları sınıf numaraları ile bağlı kalınmamalıdır.
Doktrin ve uygulamada benimsendiği üzere benzerlik ve karıştırılma ihtimalinin tespitinde şu kriterler
esas alınmalıdır;

• Benzer alıcı çevresine hitap edip etmedikleri,

• Benzer ihtiyaçları giderip gidermedikleri,
8
• Son kullanıcıları ve tüketici profilleri,
• Birbirleri yerine ikame edilip edilmeyecekleri,
• Birinin diğerini tamamlama imkanının bulunup bulunmadığı,
• Rekabet etme olanakları,
• Kullanım amaçları,
• Dağıtım kanallarının ortak olup olmadığı, kullanım yöntemleri.

Söz konusu kriterler çerçevesinde yapılan değerlendirme sonucunda farklı sınıflarda yer alan mal ve
hizmetler arasında da benzerlik olma ihtimali gözardı edilmemelidir.

b. İşaretler arasındaki benzerlik

Markalar arasında SMK 6/1 hükmü anlamında iltibastan bahsedebilmek için, yukarıda açıklanan mal ve
hizmet benzerliği yanında, tescili talep edilen işaret, tescilli veya daha önceden başvurusu yapılan bir işaret
ile aynı veya benzer olmalıdır.

Uygulamada işaretler arasında benzerlik değerlendirmesi yapılırken, daha çok işaretler arasında işitsel, görsel
ve anlamsal benzerlik olup olmadığı tespit edilmekte ve buna göre bir sonuca varılmaktadır. Ancak bu
hatalıdır. Benzerlik değerlendirilmesinde, işaretlerin tüketiciler nezdinde bir bütün olarak uyandırdığı izlenin
esas alınmalıdır.

2. Ticari Vekil veya Temsilci Tarafından Marka Sahibinden İzin Alınmaksızın Markanın Kendi Adına
Tescil için Başvuruda Bulunması

SMK 6/2 uyarınca, ticari vekil veya temsilcinin, marka sahibinin izni olmaksızın ve haklı sebebe
dayanmaksızın markanın aynı veya ayırt edilemeyecek kadar benzerinin kendi adına tescili için yaptığı
başvuru, marka sahibinin itirazı üzerine reddedilir.

3. Tescilsiz Bir Marka veya Ticaret Sırasında Kullanılan Tescilsiz Başka Bir İşaret Sahibinin İtirazı

Başvuru tarihinden veya varsa rüçhan tarihinden önce tescilsiz bir marka veya ticaret sırasında kullanılan
başka bir işaret için hak elde edilmişse, bu işaret sahibinin itirazı üzerine, marka başvurusu reddedilir. (SMK
6/3)

4. Paris Sözleşmesi Anlamında Tanınmış Markalar

Paris sözleşmesinin 1. mük 6. Maddesi bağlamında tanınmış markalar ile aynı veya benzer nitelikteki marka
başvuruları, aynı veya benzer mal veya hizmetler bakımından itirazı üzerine reddedilir. (SMK 6/4)

5. Toplumda Belirli Bir Tanınmışlık Düzeyine Ulaşmış Markalar

Daha önceki bir tarihte tescil edilmiş veya başvurusu yapılmış bir markanın, Türkiye'de ulaştığı tanınmışlık
düzeyi nedeniyle haksız bir yararın sağlanabileceği, itibarının zarar görebileceği veya ayırt edici karakterinin
zedelenebileceği hallerde, aynı ya da benzer markanın tescil başvurusu, haklı bir sebebe dayanma hali saklı
kalmak kaydıyla, başvurunun aynı, benzer veya farklı mal veya hizmetlerde yapılmış olmasına bakılmaksızın
önceki tarihli marka sahibinin itirazı üzerine reddedilir. (SMK 6/5)

Tanınmış marka kavramı ne ulusal ne de uluslararası mevzuatta tanımlanmamıştır. Zira tanınmışlık her
somut olayda farklılık gösterebileceği gibi zamanla da değişebilen bir olgudur. WIPO Ortak Tavsiye
Metni'nde bu konuda aşağıdaki kriterler belirlenmiştir;

• Toplumun ilgili kesiminde markanın bilinme veya tanınma derecesi,

• Markanın kullanıldığı süre,

9
• Markanın kullanıldığı mal veya hizmetlerle ilgili olmak üzere markanın reklam ve tanıtımlarını ya da fuar
veya sergilerde sunumlarını içeren promosyon faaliyetlerinin süresi, kapsamı ve coğrafi alanı,
• Markanın kullanımının ve tanınmışlığının göstergesi niteliğinde olacak şekildeki tescillerinin veya marka
tescil başvurularının süresi ve coğrafi alanı,
• Özellikle yetkili mercilerce markanın tanınmışlığına ilişkin verilen kararlar olmak üzere, marka haklarının
başarılı bir şekilde uygulandığını gösterir kayıtlar,
• Markaya atfedilen değer.

Bir markanın tanınmış olup olmadığına karar verilirken somut olayın özelliklerine göre yukarıdaki
kriterlerden sadece biri veya birkaçı esas alınabileceği gibi burada sayılanların dışında başkaca kriterler ve
kullanımının tanınmışlığının göstergesi ve özellikler de dikkate alınabilir.

6. Tescil Başvurusu Yapılan Markanın Başkasına Ait Kişi İsmini, Ticaret Unvanını Fotoğrafını, Telif
Hakkını veya Herhangi Bir Sınai Mülkiyet Hakkını İçermesi

Tescil başvurusu yapılan markanın başkasına ait kişi ismini, ticaret unvanını, fotoğrafını, telif hakkını veya
herhangi bir fikri mülkiyet hakkını içermesi halinde hak sahibinin itirazı üzerine başvuru reddedilir. (SMK
6/6) Bu hükümde yer alan işaretle kastedilen, SMK 6/3'teki işaretlerden farklı olarak tescil edilmiş
işaretlerdir.

7. Süresi İçinde Yenilenmeyen Ortak Marka ve Garanti Markasıyla Aynı veya Benzer Markaların
Tescil Edilmek İstenmesi

Ortak marka ve garanti markası da diğer markalar gibi tescil başvurusunun yapıldığı tarihten itibaren 10
yıllık koruma süresi bittikten sonra yenilenebilir. SMK 6/7 uyarınca, ortak markanın ve garanti markasının
yenilenmeme sebebiyle koruma süresinin sona ermesinden itibaren 3 yıl içinde yapılan, ortak marka veya
garanti markasıyla aynı veya benzer olan ve aynı veya benzer mal veya hizmetleri içeren marka başvurusu,
önceki hak sahibinin itirazı üzerine reddedilir.

8. Süresi İçinde Yenilenmeyen Markalarla Aynı veya Benzer Markaların Tescil Edilmek İstenmesi

Tescilli markanın yenilenmeme sebebiyle koruma süresinin sona ermesinden itibaren 2 yıl içinde yapılan, bu
markayla ayı veya benzer olan ve aynı veya benzer mal veya hizmetleri içeren marka başvurusu, önceki
marka sahibinin itirazı üzerine bu 2 yıllık süre içinde markanın kullanılmış olması şartıyla reddedilir. (SMK
6/8) Ortak markalara, 3 yıl itiraz etme süresi tanınmışken, diğer marka sahiplerine 2 yıl içinde itiraz etme
hakkı tanınmıştır.

9. Kötüniyetle Yapılan Marka Başvuruları

Kötüniyetli marka başvurusu, SMK 6/9 ve 25/1 maddelerinde hem bağımsız bir nispi ret nedeni hem de
hükümsüzlük nedeni olarak açıkça düzenlenmiştir.

Eğer mutlak veya nispi bir ret sebebi mevcutsa, kişi tescile itiraz edebilir. Marka, tescil edildiyse, markanın
terkinine başvurulur.

Markaya tecavüz davası açılırken, bu dava ticari ise arabulucuya gidilmesi gereklidir. Davayı açabilmek
için arabulucu yoluyla anlaşılamadığının tutanakla belgelenmesi gerekir.

Marka hakkından kaynaklanan tecavüz davasındaki tazminat talebini de tescil başvurusuyla açılabilir.

Marka sicilinde aleniyet ilkesi geçerlidir. Bu sicili herkes görüp, inceleyebilir. Ancak, sicile güven ilkesi
marka sicilinde mevcut değildir.

Marka hakkının devri için yazılı olması şartı aranır.

Marka Hakkının Sınırları

10
A. Markanın Üçüncü Kişilerce Dürüstçe ve Ticari Hayatın Olağan Akışı İçinde Kullanımı

SMK 7/5: Marka sahibi, üçüncü kişiler tarafından dürüstçe ve ticari hayatın olağan akışı içinde, markasının
aşağıda belirtilen biçimlerde kullanılmasını engelleyemez:
a) Gerçek kişilerin kendi ad veya adresini belirtmesi.
c) Malların veya hizmetlerin türüne, kalitesine, miktarına, kullanım amacına, değerine, coğrafi kaynağına,
üretim veya sunuluş zamanına ya da diğer niteliklerine ilişkin açıklamalarda bulunulması.
d) Özellikle aksesuar, yedek parça veya eşdeğer parça ürünlerinde, malın ya da hizmetin kullanım amacının
belirtilmesinin gerekli olduğu hâllerde kullanılması.

B. Marka Hakkının Tüketilmesi/Tükenmesi

SMK 152: (1) Sınai mülkiyet hakkı korumasına konu ürünlerin, hak sahibi veya onun izni ile üçüncü kişiler
tarafından piyasaya sunulmasından sonra bu ürünlerle ilgili fiiller hakkın kapsamı dışında kalır.
(2) Marka sahibi, birinci fıkra hükmü kapsamına giren ürünlerin üçüncü kişiler tarafından değiştirilerek veya
kötüleştirilerek ticari amaçlı kullanılmasını önleme hakkına sahiptir.

Aslında burada tükenen satış hakkı tekelidir. Eskiden tükenme ilkesi sadece ülke sınırları içerisinde geçerli
olan bir durumdu, yeni SMK ile tüm dünyayı içine alır. Buradaki kapsam ticari satışlarda söz konusudur. Adi
satışlarda mal sahibi, keyfince hareket edebilir.

11