0

รายงาน
เรื่ อง การหาคาตอบที่เหมาะสมที่สุด (Optimization)

จัดทำโดย
นำยภูรี ชัยเลิศดิลกกุล 6113315
นำงสำวกมลพรรณ จันทร์แสง 6413116
นำงสำวฐิติพร ปันวิชัย 6413118
นำยรัฐชัย ตั้งตรี วิระกุล 6413120
นำยศิรภัส สุขอำภรณ์ 6413121
นักศึกษำชั้นปี ที่ 2 สำขำวิศวกรรมโยธำและสิ่งแวดล้อม
คณะวิศวกรรมศำสตร์ มหำวิทยำลัยมหิดล

เสนอ
รศ.ดร.วรรณสิริ พันธ์ อุไร
รำยวิชำ วศยธ 201 คณิตศำสตร์ประยุกต์สำหรับงำนวิศวกรรมโยธำ
ภำควิชำวิศวกรรมโยธำและสิ่งแวดล้อม
คณะวิศวกรรมศำสตร์ มหำวิทยำลัยมหิดล
ภำคเรี ยนที่ 2 ปี กำรศึกษำ 2565
 1

คานา

รำยงำนเล่มนี้เป็ นส่วนหนึ่งของรำยวิชำ วศยธ 201 คณิตศำสตร์ประยุกต์สำหรับงำน

วิศวกรรมโยธำ เพื่อศึกษำหำควำมรูใ้ นเรื่ องกำรคำนวณหำค่ำใช้จ่ำยที่น้อยที่สุดในกำรขุดหนอง
ขนำดปริ มำตรที่มำกที่สุดของหนองและเวลำที่ใช้ในกำรทำงำน ซึ่งใช้เนื้อหำกำรหำคำตอบที่
เหมำะสมที่สุด (Optimization) โดยใช้วิธีกำรหำจุดตัดของกรำฟและใช้โปรแกรมเชิงเส้นโดยใช้
Excel เพื่อนำมำแก้ไขโจทย์ปัญหำได้
รำยงำนเล่มนี้จะเป็ นประโยชน์กับผูอ้ ่ำนที่กำลังศึกษำเรื่ องนี้อยู่ หำกมีข้อเสนอแนะหรือ
ข้อผิดพลำดประกำรใด คณะผูจ้ ัดทำขอน้อมรับไว้และขออภัยมำ ณ ที่น้ ดี ้วย

คณะผูจ้ ัดทำ
 2

สารบัญ
เนื้อหำ หน้ำ
โจทย์ปัญหำ 3
กำรแก้โจทย์ปัญหำโดยวิธีกำรหำจุดตัดของกรำฟ 5
กำรแก้โจทย์ปัญหำโดยใช้โปรแกรม Excel 9
สรุ ปผลลัพท์ 10
อ้ำงอิง 12
 3

โจทย์ปัญหา

ต้องกำรขุดหนองน้ ำเพื่อใช้ในกำรเก็บน้ ำก่อนช่วงฤดูฝน ซึ่งมีปริ มำณน้ ำฝนเฉลี่ยอยู่ที่ 1500

มิลลิเมตรต่อปี โดยทำกำรขุดบนพื้นที่ขนำด 1 ไร่ และพื้นที่หนองมีขนำด 25.64 เมตร x 25.64 เมตร ต้องทำ
กำรขุดเป็ นรูปทรงอิสระ เปอร์เซ็นพื้นที่ไม่ได้ขุดอยู่ที่ 20% แต่ในกำรทำหนองนั้น จะต้องมีควำมลึกไม่น้อย
กว่ำ 3.65 เมตร

กำหนดให้ค่ำอัตรำส่วนปลอดภัยของควำมลำดของตะพัก(factor of safety : F.S.)เท่ำกับ 3.3 ค่ำควำม

หนำแน่นของดินเท่ำกับ 13 kN/m3 และมุมต้ำนทำนต่อแรงเฉือน(angle of internal friction ; ɸ ) = 0 โดยมี
โครงสร้ำงตะพักดังนี้
สูตรในกำรคำนวน : อัตรำส่วนปลอดภัยของควำมลำด F.S. = โมเมนต์ท่ ตี ้ำนทำนโมเมนต์ที่กระทำ
 4

ในส่วนของกำรดำเนินงำนได้มีกำรนำเครื่ องจักรขุดดิน ที่มีอัตรำกำรขุดอยู่ที่ 2 นำทีต่อคิว แล้วมีรำคำต่อกำร

ขุดอยู่ที่ 18.98 บำทต่อลูกบำศก์เมตร นำดินออกจำกพื้นที่ระยะทำง 10 กิโลเมตร จึงต้องมีรถขนดิน 3 คันโดย
• คันแรกยี่ห้อ HINO จำนวน 1 คัน ใช้เวลำในกำรขนอยู่ที่ 20 นำทีต่อรอบ สำมำรถขนดินได้ 5 คิว
• อีก 2 คัน เป็ นยี่ห้อ Volvo ใช้เวลำในกำรขนอยู่ที่ 15 นำทีต่อรอบ สำมำรถขนดินได้ 3 คิวต่อคัน
กำหนดให้เวลำกำรทำงำนอยู่ที่ 25 วัน แต่ละวันจะต้องทำงำนไม่เกิน 10 ชั่วโมงและจำนวนรอบที่ใช้
ในกำรขนดินทั้งหมดของคันที่ 1 ไม่น้อยกว่ำ 150 รอบ ไม่เกิน 250 รอบ ส่วนคันที่ 2,3 ไม่น้อยกว่ำ 100 รอบ
ไม่เกิน 200 รอบ และจำนวนรอบของรถทั้ง 3 คันจะต้องไม่เกิน 600 รอบ ค่ำใช้จ่ำยของรถในกำรขุดแต่ละ
รอบอยู่ที่ 30 บำทต่อกิโลเมตร
จงคำนวณหำค่ำใช่จ่ำยที่น้อยที่สุดในกำรขุดหนอง ขนำดปริ มำตรที่มำกที่สุดของหนองและเวลำที่
ใช้ในกำรทำงำน
 5

การแก้โจทย์ปัญหาโดยวิธีการหาจุดตัดของกราฟ

1. กำหนดตัวแปรที่ตัดสินใจ
X = จำนวนรอบในกำรขนดินรวมของรถยี่ห้อ HINO ตลอดเวลำกำรทำงำน
Y = จำนวนรอบในกำรขนดินรวมของรถยี่ห้อ Volvo ตลอดเวลำกำรทำงำน
2. สมกำรควำมต้องกำรสุดท้ำย (Objective)
ค่าใช้ จ่าย = 18.98 บาท/ลบ.ม. x (ปริมาตรหนอง) + 300 บาท/รอบ (จานวนรอบทั้งหมด)
Z=18.98(5x+6y) + 300(x+2y)
Z=394.9x + 713.88y
การคานวนหาค่า L จากค่า F.S. (ด้วยวิธี CIRCULAR SURFACES OF FAILURE)
โมเมนต์ที่ต้ ำนทำน
จำกสูตร : ส่วนปลอดภัยของควำมลำด F.S. =
โมเมนต์ที่ก ระทำ
c1R1 θ +c2R2 θ
F.S.= Wsoil msoil+Wcane mcane

จำก c ; ค่ำกำลังต้ำนทำนต่อแรงเฉือนของดินชั้นนั้น

R ; ค่ำรัศมีตำมแนวแรงเฉือน

θ ; มุมที่กระทำต่อมวลดินแต่ละชั้น

W ; ขนำดของแรงที่กระทำต่อมวบดิน

m ; ระยะที่ตั้งฉำกกับแนวแรง

Sol :
 6

%ตะพัก = 30%
%ตะพักทั้งหมด = %ตะพักหลัก+ %ตะพักที่เหลือ(10%)
= 30%+10%= 40%
 7

3. สมกำรเงื่อนไข (Constraints)
3.1 คานวณปริมาตรหนอง จาก

คำนวณหำปริ มำณน้ ำฝนที่ต้องเก็บ = 1500 มม./ปี x 1 ไร่

= 1.5 ม./ปี x 1600 ตร.ม
= 2400 ลบ.ม.
คำนวณปริ มำตรขั้นต่ำของหนอง = พื้นที่หน้ำตัดของหนอง x ควำมสูงขั้นต่ำ
= [(25.64 x 25.64) -20% (พื้นที่หน้ำตัด)x 3.65] - 40%(ตะพัก)
= ( 526.024 x 3.65 ) -40%(ตะพัก)
= (1919.988 - 767.995)
= 1151.993 ลบ.ม.
เนื่องจำก ปริ มำตรหนอง = 5คิว (X) + 6คิว (Y) เมื่อ (1 คิว = 1 ลบ.ม.)
สมการข้อจากัด 1151.993 <= 5X + 6Y <= 2400 — (1)
3.2 เวลาที่ใช้ ในการทางาน

อัตรำกำรขุด = 2 นำที/คิว
อัตรำกำรขนส่งของรถยี่ห้อ HINO 1 คัน = 20 นำที/รอบ , ขนได้ 5 คิว
อัตรำกำรขนส่งของรถยี่ห้อ Volvo 1 คัน = 15 นำที/รอบ , ขนได้ 3 คิว
ระยะทำงในกำรขนต่อรอบ 10 กม. x รำคำต่อระยะทำง 30 บำท/กม. = 300 บำท/รอบ
เวลำที่ใช้ในกำรขุดรวม = 2 นำที/คิว [(5คิว)(X)+(6คิว)(Y)]
เวลำที่ใช้ในกำรขน= 20 นำที/รอบ (X) + (2)(15นำที/รอบ)(Y)
เวลำที่จำกัด ไม่เกิน 25 วัน วันละไม่เกิน 10 ชม. จึงได้ 25 x 10 = 250
ทำให้เป็ นนำที 250 x 60 = 15000 นำที
 8

สมการข้อจากัด เวลาที่ใช้ ขุด + เวลาที่ใช้ ในการขนรวม <= เวลาทั้งหมดที่ใช้ ก่อนครบกาหนด

2(5X + 6Y ) + 20X + 30Y <= 15000

10X + 12Y + 20X + 30Y <= 15000
30X + 42Y <= 15000 — (2)

สมการเงื่อนไขของจานวนรอบ
คันที่ 1 = 150 <= X <= 250 (3)
คันที่ 2,3 = 100 <= Y <= 200 (4)
จานวนรอบรวม = X + 2Y <= 600 (5)

4. นำสมกำร ทั้ง 5 มำพร็อตกรำฟเพื่อหำจุดตัดดังภำพ

กรำฟแสดงควำมสัมพันธ์ระหว่ำงค่ำ X และ Y

เมื่อพร็อตกรำฟจะได้ค่ำมำ 5 จุด ได้แก่ (150,100) , (250,100) , (250 , 175) , (200,200) และ

(150,200)
 9

จากการคานวนใน excel หาค่า Zmin

ซึ่งได้ค่ำ ค่ำใช้จ่ำยต่ำสุด Zmin=130623 บำท แต่เนื่องจำกต้องกำรหำค่ำที่ดีที่สุดจึงใช้วิธีนำค่ำมำ

แทนในสมกำรเพื่อหำคำตอบและได้ดังตำรำงนี้
 10

สรุปผล
จำกกำรคำนวนหำค่ำคำตอบที่เหมำะสม ซึ่งคิดจำกสมกำรเงื่อนไขต่ำงๆ ภำยใต้ตัวแปรตัดสินใจ x , y
ทำให้ได้ค่ำคำตอบต่ำงๆดังนี้ เวลำที่ใช้ในกำรทำงำนทั้งหมด 25 วัน คือ 12,900 นำที หรื อ 215 ชั่วโมง แต่ใน
1 วันจะทำงำนเพียง 10 ชม จึงทำให้ได้จำนวนวันที่ทำงำนทั้งสิ้น ประมำณ 21 วัน ปริ มำตรหนองน้ ำที่ได้จะ
อยู่ที่ 1950 ลบ.ม. จำนวนรอบรถที่ใช้น้อยที่สุดตลอดเวลำกำรทำงำนคือ 550 รอบ และสุดท้ำย ค่ำใช้จ่ำยใน
กำรทำงำนทั้งหมดอยู่ที่ 202,011 บำท ทั้งนี้ค่ำที่ใช้ในกำรคำนวนได้มีกำรอ้ำงอิงจำกค่ำควำมเป็ นจริ ง ได้แก่

-รำคำงำนดินที่ข้ นึ ต่อรำคำน้ ำมัน (รำคำน้ ำมันที่ศึกษำในช่วงนั้นจะอยู่ที่ 33.00-33.99 บำท/ลิตร) คิด

ตำมลักษณะงำนในลำดับที่ 5 ซึ่งจะได้ อ้ำงอิงจำกรำคำกลำง งำนก่อสร้ำงชลประทำน
รำคำขุด = ค่ำใช้จ่ำย + ค่ำเสื่อมรำคำ(ของดินปกติ)
= 16.31 บำท + 2.67 บำท = 18.98 บำท
 11

-ค่ำกำลังในกำรต้ำนแรงของดินเหนียวในช่วงแข็ง-แข็งมำก

- ค่ำอัตรำส่วนปลอดภัยของควำมลำดของตะพัก(factor of safety : F.S.)

ในงำนดินขุนจะอยู่ที่ 3 เป็ นต้นไป
 12

อ้างอิง
กรมพัฒนำชุมชน. (2560). แบบรำยละเอียดงำนปรับรูปแบบแปลงที่ดินตำมแบบมำตรฐำน โคก
หนอง นำ โมเดล พื้นที่ครัวเรื อนต้นแบบ พื้นที่ 1 ไร่. สืบค้นวันที่ 10 เมษำยน 2566, จำก
https://district.cdd.go.th/phangkhon/wp-content/uploads/sites/667/2021/03/แบบมำตรฐำน-3-ไร่.pdf
กรมพัฒนำชุมชน. (2564). คู่มือกำรใช้แบบมำตรฐำนในกำรทำงำนปรับรูปแปลงที่ดิน โครงกำร
พัฒนำพื้นที่ต้นแบบกำรพัฒนำคุณภำพชีวิตตำมหลักทฤษฎีใหมทประยุกต์สู่ “โคก หนอง นำ โมเดล” และ
โครงกำรพัฒนำหมู่บ้ำนเศรษฐกิจพอเพียง. สืบค้นวันที่ 10 เมษำยน 2566, จำก
https://district.cdd.go.th/muanglung/wp-content/uploads/sites/434/2021/04/คู่มือกำรใช้แบบมำตรฐำน-
ฉบับปรับปรุง-ครั้งที่-3-RV-3_compressed.pdf
กองนโยบำยเทคโนโลยีเพื่อกำรเกษตรและเกษตรกรรมยัง่ ยืน. (2564). โคก หนองนำ โมเดล.
สืบค้นวันที่ 10 เมษำยน 2566, จำก https://www.opsmoac.go.th/km-km_article-files-401591791792
ผศ.ปิ ยะ รัตนสุวรรณ. (2561). Circular Arc Method: คู่มือปฐพีกลศำสตร์ (Soil Mechanics). 2561(5). 283-285
มหำวิทยำลัยเทคโนโลยีสุรนำรี . Foundation Engineering. สืบค้นวันที่ 10 เมษำยน 2566, จำก
http://eng.sut.ac.th/ce/oldce/Suksun/Chapter2.pdf
มหำวิทยำลัยอุบลรำชธำนี. (2560). เสถียรภำพของลำดดิน. สืบค้นวันที่ 10 เมษำยน 2566, จำก
http://medias.lib.ubu.ac.th/medias/pdf/fulltext1/ethesis/Thaksina_Cho/chapter6.pdf
สำนักงำนพัฒนำกำรวิจัยกำรเกษตร (องค์กำรมหำชน). (2564). โคกหนองนำโมเดล หมำยถึงอะไร
องค์ประกอบและประโยชน์ที่จะได้รับ. สืบค้นวันที่ 10 เมษำยน 2566, จำก
https://www.arda.or.th/knowledge_detail.php?id=61
สำนักงำนพัฒนำชุมชนอำเภอเมืองสุโขทัย จังหวัดสุโขทัย. (2563). โคก-หนอง-นำ
โมเดล คือ อะไร. สืบค้นวันที่ 10 เมษำยน 2566, จำก https://district.cdd.go.th/muang-sukhothai/2020/01/09/
โคก-หนอง-นำ-โมเดล-คือ-อะไร/
kapook. (2566). รำคำน้ ำมัน. สืบค้นวันที่ 10 เมษำยน 2566,
จำก http://gasprice.kapook.com/gasprice.php
 13

Luis A. Printout-Portar PhD,PE. (2552). Chapter 13 Slope Stability: 300

Solved Problems Soil/Rock Mechanics and Foundations Engineering. 242-251
Marcel Dekker, Inc. Chapter 10: Stability of slopes. 378-384
โคก หนอง นำ โมเดล
• https://district.cdd.go.th/muang-sukhothai/2020/01/09/โคก-หนอง-นำ-โมเดล-คือ-อะไร/
• https://www.arda.or.th/knowledge_detail.php?id=61
• https://www.opsmoac.go.th/km-km_article-files-401591791792
รำคำน้ ำมัน
• http://gasprice.kapook.com/gasprice.php
CIRCULAR SURFACES OF FAILURE นิยำม?
• http://medias.lib.ubu.ac.th/medias/pdf/fulltext1/ethesis/Thaksina_Cho/chapter6.pdf
factor of safety ตำรำง หรื อช่วงค่ำที่ทำให้safe(ขออ้ำงอิงด้วย)?
• http://eng.sut.ac.th/ce/oldce/Suksun/Chapter2.pdf (หน้ำ 55 ไป)