Amonyak(NH3)

• CAS Numarası: 7664-41-7

• Kaynama Noktası : 17 °C

• Erime Noktası : -33 °C

• Patlama limitleri : % 15-33.6
TWA (Zaman Ağırlıklı Ortalama) Mesleki maruz kalma eşik sınır değerleridir ve
çalışanların sağlığını korumaya yardımcı olmak için belirlenmiştir. Belirli bir süre boyunca
ortalaması alınan ve zaman ağırlıklı ortalama (TWA) olarak adlandırılan havadaki tehlikeli
madde konsantrasyonlarıdır. Bu süre genellikle 8 saat ve haftalık 40 saattir.
STEL (Kısa süreli maruziyet sınır) Bu değer, çalışma günü boyunca asla aşılmaması
gereken ve 15 dakikalık maruziyet temelinde belirlenmiş zaman ağırlıklı ortalama sınır-limit
değerdir. Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık bir süre için aşılmaması gereken
maruziyet üst sınır değerine STEL denir.
TLV: (Ortalama Eşik değer-Treshold Limit Value): Çalışanlara zararlı etki göstermeden
çalışılabilecek ortalama konsantrasyon. belirlenen referans süre için ölçülen veya hesaplanan
zaman ağırlıklı ortalama.
PPM: (parts per million) milyonda bir birime verilen isimdir. Herhangi bir karışımda toplam
madde miktarının milyonda 1 birimlik maddesine 1 ppm denir. Derişim birimi olarak bilinir.
Herhangi bir şeyin milyonda birini de ifade edebilir. Çok düşük değerleri ifade etmek için
kullanılır. ppm ve diğer parts-per notasyonları (örn. ppb) orantı ifade ettikleri için boyutsuz
niceliklerdir.
ppm: 1 m3 havada bulunan maddenin mililitre cinsinden miktarı (ml/m3) mg/m3 : 20
Co sıcaklıkta ve 101,3 KPa. (760 mm civa basıncı) basınçtaki 1 m3 havada bulunan
maddenin miligram cinsinden miktarı.
AMONYAK ve AMONYAK MARUZİYETİ
Amonyak, hidrojenin azotla reaksiyona girmesi ile üretilir. Üretilen amonyağın endüstri ve
ticarette kullanım paylarına bakıldığında yaklaşık % 85′ inin gübreler olduğu görülmektedir.
Diğer kullanım alanları çeşitlilik göstermektedir: %5’ i patlayıcılarda, %5’ i tekstil sektöründe
ve %5’ i de soğutucu gaz, plastik-kauçuk, ilaç üretimi ve diğer kimyasalların imalatında
korozyon önleyici olarak, su arıtmasında, ev temizleyicilerinde, kağıt hamuru üretimi gibi
alanlarda kullanılır.
Amonyak ayrıca doğal olarak bitkiler, hayvanlar ve hayvan atıkları dahil organik maddenin
ayrışmasından da üretilir ve belli koşullar altında tehlikeli konsantrasyonlara ulaşabilir. Oda
sıcaklığında, amonyak keskin ve boğucu bir kokuya sahip renksiz, oldukça tahriş edici bir
gazdır. Genellikle varlığı hakkında yeterli sinyali verir; ancak koku alma yorgunluğu
oluşturabilir.
Saf halde susuz amonyak olarak bilinir ve nemi kolayca emer. Amonyak alkali özelliklere
sahiptir ve yüksek konsantrasyonlarda aşındırıcıdır.
Amonyak gazı su içinde kolayca çözünür ve amonyum hidroksit, kostik bir çözelti ve zayıf bir
baz oluşturur.
Amonyak gazı kolayca sıkıştırılır ve basınç altında berrak bir sıvı oluşturur.Amonyak
genellikle çelik kaplarda sıkıştırılmış bir sıvı olarak sevk edilir. Amonyak çok yanıcı değildir,
ancak yüksek ısıya maruz kaldığında patlama riski,
Amonyak doğal olarak bulunduğundan ve temizlik ürünlerinde de sıklıkla kullanıldığından,
endüstriyel maruziyetin yanında bu kaynaklardan da maruziyet meydana gelebilir. Çiftlikler
ve endüstriyel alanlarda yaygın olarak kullanılması olası kazalarla maruziyet ihtimalini
arttırmaktadır. Maruziyet kasıtlı bir terör saldırısından da kaynaklanabilir.
Susuz amonyak gazı havadan daha hafiftir, böylece yükselerek alanda dağılır ve alçakta kalan
bölgelere yerleşmez. Bununla birlikte, nemin varlığında (yüksek bağıl nem gibi), sıvılaştırılmış
susuz amonyak gazı havadan ağır buharlar oluşturur. Bu buharlar, zeminde veya insanların
maruz kalabileceği zayıf hava akımı olan ve alçakta kalan alanlara yayılabilir. Amonyak
maruziyetinin neden olduğu etkilenme derecesi maruz kalma süresine ve gaz veya sıvının
konsantrasyonuna bağlıdır. Amonyak, göze nüfuz etme ve göze zarar verme eğiliminde olup,
etkisi diğer alkalilere göre daha fazladır. Havadaki düşük konsantrasyonlarda bile (50 ppm)
hızlı bir şekilde göz, burun ve boğaz tahrişine, öksürme ve bronşların daralmasına sebep olur.
Yüksek konsantrasyonda gazla veya konsantre amonyum hidroksitle temas, gözün yüzey
hücrelerinin şişmesine ve kaymasına ve geçici veya kalıcı körlüğe neden olabilir.
Amonyağın koku eşiği, varlığı hakkında yeterli sinyali vermek için oldukça düşüktür (koku
eşiği = 5 ppm; OSHA PEL = 50 ppm). Bununla birlikte amonyak, koku alma yorgunluğuna
veya adaptasyonuna neden olarak maruziyet süresini uzatarak tespitini zorlaştırır.
İş sağlığı ve güvenliği anlamında ülke mevzuatında, amonyak maruziyeti sınır değeri Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık Ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik ile
belirlenmiştir. Bu yönetmeliğe göre mesleki maruziyet sınır değerleri 8 saatlik(TWA)
maruziyet için 20 ppm, 15 dakikalık (STEL) maruziyet içinse 50 ppmdir.
Bazı endüstriyel temizleyicilerin (% 25) gibi konsantre amonyak çözeltileriyle cildin teması,
cilt yanıkları, kalıcı göz hasarı veya körlük gibi ciddi aşındırıcı yaralanmalara neden olabilir.
Sıvılaştırılmış amonyakla teması soğuk ısırmasına neden olabilir. Uzun süreli cilt teması
(birkaç dakikadan fazla) ağrıya ve aşındırıcı yaralanmalara neden olabilir. Seyreltik sulu
çözeltiler (%5’ten az) nadiren ciddi yanıklara neden olur ancak orta derecede tahriş edici
olabilir. Konsantre buhar veya çözeltiye maruz kalma, özellikle nemli cilt bölgelerinde ağrı,
iltihaplanma, kabarcıklar ve derin delici yanıklara neden olabilir.
Amonyak Maruziyeti Durumunda Yapılacaklar
Son 20 yıl içinde ülkemizde ve dünyada yaşanan amonyak maruziyeti kaynaklı kazalara
bakıldığında yüksek rakamlarla karşılaşılmaktadır. 2003 yılında Mersin’de gübre fabrikasında
amonyak borusunda meydana gelen patlama sonucu 40 kişi zehirlenmiştir. 2012 yılında ise
Manisa’da salça ve kurutulmuş domates fabrikasında amonyak kazanından yaşanan sızıntı ile
50 kişi zehirlenmiştir. 2013 yılında Çin’de bir fabrikada meydana gelen amonyak sızıntısında
ise 15 kişi ölmüş 30 kişi yaralanmıştır. Amonyak ile ilgili bunlar ve benzeri yaşanan kazalar
ile ilgili son 10 yılda yaşanmış olan ciddi kazalar düşünülünce maruziyet durumunda alınacak
acil önlemlerin bilinmesi faydalı olacaktır. Gözlerde amonyak maruziyeti: Gözler hemen bol
miktarda su ile ara sıra üst ve alt göz kapaklarını kaldırılarak yıkanmalıdır.Deride amonyak
maruziyeti: Tahriş meydana gelirse, fazla kimyasalları nazikçe alınmalıdır ve amonyak teması
olan bölge bol suyla yıkanmalıdır. Kimyasallar giysilere nüfuz ederse, derhal giysi çıkartılmalı
ve cilt yine yıkanmalıdır.Solunum sisteminde amonyak maruziyeti: Bir işçi çok miktarda
amonyak solursa, hemen temiz havaya çıkarılmalıdır.
Tüm maruziyetlerde profesyonel destek alınmalı ve maruziyetin etki düzeyine göre bir yol
izlenmelidir.
İlgili bağlantı:
ICSC 0414 - AMONYAK (SUSUZ) (inchem.org)
https://www.inchem.org/documents/icsc/icsc/eics0414.htm