III-2/ Nung phoái lieäu taïo clinker

III-2-1/ Quaù trình hoùa lyù khi nung luyeän clinker XMP.
III-2-1-1/ Quaù trình lyù hoïc.
Loø quay laøm vieäc theo nguyeân taéc ngöôïc chieàu, söï chaùy xaûy ra trong khoaûng
20 - 30m chieàu daøi loø. Toác ñoä doøng khí trong loø ôû töøng khu vöïc khaùc nhau thì khaùc
nhau, vaø thay ñoåi trong giôùi haïn 6 - 13m/s.
Toác ñoä doøng khí lôùn nhaát laø saùt truïc loø.Toác ñoä doøng khí nhoû nhaát laø gaàn lôùp
gaïch loùt thaân loø, xích trao ñoåi nhieät (Hình 3-15) coù khaû naêng laøm toác ñoä doøng khí
ñeàu nhau theo tieát dieän loø ôû vuøng coù xích
Vaät lieäu chuyeån ñoäng theo chieàu daøi loø raát phöùc taïp, chuû yeáu laø tröôït treân beà
maët lôùp voû loø vôùi toác ñoä khaùc nhau cuûa nhöõng haït vaät lieäu coù kích thöôùc khaùc
nhau.
Thôøi gian löu vaät lieäu trong loø phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá vaø coù theå trong
khoaûng 3-6h, rieâng nhöõng cuïc vaät lieäu lôùn thì yeâu caàu thôøi gian löu trong loø laâu
hôn.
Do taùc duïng cô hoïc cuûa maøn xích thieát bò trao ñoåi nhieät maø heä soá ñoå ñaày vaät
lieäu cuûa loø ôû töøng khu vöïc khaùc nhau thì khaùc nhau.
 ÔÛ vuøng saáy do söï taùc duïng cuûa maøn xích vaø caùc thieát bò trao ñoåi nhieät maø
vaät lieäu chuyeån ñoäng ñeàu, vieân phoái lieäu cuõng ñöôïc taïo thaønh ôû khu vöïc
naøy.
 ÔÛû vuøng caùcbonaùt hoùa, moät löôïng lôùn CO2 ñöôïc taùch ra toác ñoä cuûa vaät lieäu
chuyeån ñoäng taêng
 ÔÛ vuøng keát khoái coù söï xuaát hieän pha loûng trong phoái lieäu, ñoàng thôøi coù söï
toång hôïp caùc haït clinker nhoû thaønh haït clinker lôùn, do ñoù toác ñoä chuyeån
ñoäng cuûa vaät lieäu bò giaûm.
Toùm laïi: Do nhieàu yeáu toá taùc duïng maø vaät lieäu trong loø chuyeån ñoäng
theo daïng hình sin. Vieäc xaùc ñònh nhieät ñoä cuûa vaät lieäu theo chieàu daøi loø quay
moät caùch chính xaùc laø moät khoù khaên lôùn cho ñeán nay vaãn coøn toàn taïi.

Hình 3-15: Caùc xích

trong loø
A- Xích thoûng
B- -Xích voõng

65
 III-2-1-2/ Quaù trình hoùa hoïc.
Quaù trình nung luyeän taïo thaønh clinker töø hoån hôïp phoái lieäu nghieàn mòn goàm
nhieàu caáu töû xaûy ra qua nhieàu giai ñoaïn, nhöng caùc giai ñoaïn ñoù khoâng theå taùch rôøi
một caùch roõ raøng, maø noù xaûy ra noái tieáp nhau hoaëc ñoàng thôøi. Tuy nhieân, chuùng ta coù
theå taïm chia quaù trình nung luyeän clinker XMP thaønh 6 giai ñoaïn chính:
1-/ Saáy khoâ hoån hôïp phoái lieäu (maát nöôùc lyù hoïc).
2-/ Deùhyñraùt-hoùa khoaùng seùt (maát nöôùc hoùa hoïc).
3-/ Deùcarbonat hoùa ñaù voâi (giaûi phoùng CO2).
4-/ Phaûn öùng toûa nhieät (phaûn öùng ôû traïng thaùi raén).
5-/ Phaûn öùng keát khoái khi coù maët pha loûng.
6-/ Laøm laïnh clinker.
III-2-2-Caùc giai ñoïan phaûn öùng hoùa hoïc cô baûn xaûy ra trong loø nung
III-2-2-1/ Saáy hoãn hôïp phoái lieäu.
Trong quaù trình naøy döôùi nhöõng ñieàu kieän aùp suaát vaø nhieät ñoä nhaát ñònh moät
löôïng lôùn nöôùc lyù hoïc cuûa hoãn hôïp phoái lieäu bò boác hôi. Quaù trình bay hôi nöôùc töï do
xaûy ra nhanh, nhieät ñoä vaät lieäu taêng, söï boác hôi nöôùc cuûa buøn taêng leân( phöông phaùp
öôùtâ), laøm taêng ñoä nhôùt cuûa heä, sau ñoù buøn bò voùn laïi thaønh caùc haït coù kích thöôùc khaùc
nhau. Ñoä aåm phoái lieäu khi vaøo loø ñoái vôùi nguyeân lieäu daïng buøn (pate) w = 36-42%,
vôùi nguyeân lieäu daïng vieân w = 12-16% vaø vôùi nguyeân lieäu daïng boät mòn w  1%.
Nhieät ñoä vaät lieäu trong quaù trình saáy gaàn baèng 2000C.
III-2-2-2/ Dehydrat hoaù caùc khoaùng seùt.
Caùc khoaùng seùt toàn taïi döôùi nhöõng daïng chính sau:
Kaolinit: Al2O3.2SiO2.2H2O – Al4[Si4O10][OH]8
Illit (Mica) : (K2O,H2O).3Al2O3.6SiO2.2H2O – K2Al4[Al2Si6O20][OH]4
Montomorillonit: 2[Al2O3,4SiO2. H2O]nH2O – Al4[Si8O20][OH]4.nH2O
Clorit : 10(Mg,Fe)O.2Al2O3.6SiO2.8H2O
(Mg,Fe)6-p (Al,Fe)2pSi4-pO10.[OH]8
Caáu töû ñaát seùt duøng ñeå saûn xuaát clinker XMP phaàn lôùn laø hoãn hôïp cuûa nhieàu
khoaùng khaùc nhau, trong ñoù chuû yeáu laø khoaùng seùt. Moät soá nhaø maùy xi maêng ngoaøi
khoaùng kaolinit coøn pha khoaùng quatz, ñaát laterite…
Trong quaù trình nung, khi nhieät ñoä cuûa hoãn hôïp taêng daàn trong phaïm vi töø 100-
o
250 C seõ xaûy ra söï taùch nöôùc haáp thuï cuûa caùc khoaùng seùt. Tieáp theo khi nhieät ñoä taêng
daàn trong phaïm vi 250-1000oC seõ xaûy ra söï hydrate hoaù (maát nöôùc lieân keát hoaù hoïc)
cuûa caùc khoaùng seùt khoûi maïng löôùi tinh theå cuûa chuùng, ñoàng thôøi coù söï bieán ñoåi caáu
truùc maïng löôùi tinh theå. Sô ñoà phaân raõ cuûa Kaolinit coù theå bieãu dieãn nhö sau:
Al2O3.2SiO2.2H2O  Al2O3.2SiO2 + 2H2O ( 450-700oC)
Al2O3.2SiO2  Al2O3 + 2SiO2 ( 900-1000oC) Al2O3.SiO2
Quaù trình bieán ñoåi nhieät ñoäng cuûa caùc khoaùng phuï thuoäc raát nhieàu vaøo haøm
löôïng caùc khoaùng trong hoãn hôïp phoái lieäu, traïng thaùi traät töï cuûa maïng tinh theå, kích
thöôùc haït, ñoä sít ñaëc cuûa caùc khoaùng, khaû naêng daãn nhieät, aùp suaát khí cuûa moâi tröôøng.

66
III-2-2-3/. Söï phaân huyû cuûa caùc khoaùng Cacbonat (Decarbonat hoaù).
Nhieät ñoäng hoïc cuûa caùc quaù trình cacbonat calci laø quaù trình thu nhieät lôùn
Q = 760KCal/Kg CaO hay 396KCal/Kg CaCO3
CaCO3  CaO + CO2
Ñoàng thôøi ñaây laø phaûn öùng thuaän nghòch
Toác ñoä phaân huyû CACO3 phuï thuoäc vaøo aùp suaát caân baèng cuûa CO2, nhieät ñoä
nung, kích thöôùc haït vaø traïng thaùi maïng löôùi tinh theå cuûa CaCO3.
Toác ñoä phaân huyû CaCO3 phuï thuoäc vaøo aùp suaát caân baèng cuûa CO2
Trong moâi tröôøng khoâng khí aùp suaát phaân ly CO2 (p CO2 )öùng vôùi 1 atm. Nhieät
ñoä phaân ly öùng vôùi 895oC . Toác ñoä phaân huyû ñaù voâi phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä nung, kích
thöôùc haït, loaïi ñaù voâi, ñoä tinh khieát, maø tröôùc heát laø traïng thaùi maïng löôùi cuûa ñaù voâi.
Toác ñoä phaân huyû ñaù voâi caøng ñi saâu vaøo trong loøng cuïc ñaù voâi caøng giaûm. Do
trôû löïc truyeàn nhieät taêng töø ngoaøi vaøo trong, ñoàng thôøi söï khueách taùn CO2 giaûm töø
trong ra ngoaøi. Vì vaäy kích thöôùc haït ñaù voâi caøng lôùn toác ñoä phaân huyû caøng
chaäm.(Hình 3-16).
Hình 3-16: Sô ñoà quaù trình phaûn öùng phaân huyû cuûa CaCO3.

1- Truyeàn nhieät ñôùi löu treân beà maët haït ñaù voâi.
2- Daãn nhieät qua lôùp CaO ñeán vuøng phaûn öùng.
3- Phaûn öùng hoaù hoïc ôû vuøng phaûn öùng(CaCO3
phaân ly, CaO taïo maàm vaø keát tinh). Nhieät
löôïng
4- Khueách taùn CO2 qua lôùp CaO ñeán beà maët.
5- CO2 töø beà maët thoaùng vaøo moâi tröôøng.

Ñaù voâi coù nhieàu loaïi: ñaù voâi, ñaù phaán, ñaù voâi
mergel, calcit, Aragonit … coù caáu truùc maïng löôùi tinh
theå khaùc nhau. Ñaù voâi coù ñoä sít ñaëc caøng lôùn, toác ñoä phaân huyû caøng chaäm. Nguyeân
nhaân do CaO trong quaù trình nung seõ lieân keát vôùi caùc taïp chaát seùt (SiO2, Al2O3,
Fe2O3) taïo thaønh nhöõng hôïp chaát laøm taêng ñoä keát khoái cuûa CaO. ÔÛ nhieät ñoäâ 500-
700oC, MgCO3 bò phaân huûy, taùch ra tinh theå MgO kích thöôùc < 30Ao, sau ñoù taïo thaønh
Periclaz coù kích thöôùc lôùn hôn.
III-2-2-4/ Phaûn öùng trong pha raén.
Phaûn öùng trong pha raén xaûy ra tieáp theo söï dehydrat hoaù caùc khoaùng seùt vaø söï
phaân huyû cuûa CaCO3. Phaïm vi nhieät ñoä coù theå töø 550oC ñeán nhieät ñoä baét ñaàu xuaát
hieän pha loûng 1250oC phaûn öùng pha raén laø phaûn öùng hoaù hoïc xaûy ra treân giôùi haïn beà
maët cuûa caùc pha raén. Vì vaäy phaûn öùng pha raén xaûy ra chaäm, söï khuyeách taùn giöõa caùc
pha aûnh höôûng raát lôùn ñeán toác ñoä phaûn öùng.
Khi nung phoái lieäu cuûa xi maêng portland haøng loaït phaûn öùng pha raén seõ xaûy ra.
Neáu xeùt heä CaO–SiO2, ta thaáy söï khuyeát taùn cuûa cation Ca2+ vaøo SiO2 lôùn hôn
so vôùi Si4+ vaøo CaO qua hôïp chaát môùi taïo thaønh (C2S). Thaønh phaàn caùc silicaùt calci

67
taïo thaønh phuï thuoäc vaøo tyû leä CaO vaø SiO2 , ñoä phaân taùn vaø soá löôïng chaát xuùc taùc
trong hoån hôïp.

Hình 3-17: Sô ñoà moâ taû söï söï khuyeách taùn

cuûa phaûn öùng pha raén
A Chaát CaO
B- Chaát SiO2
AB- hôïp chaát taïo thaønh ( CS,C3S2,C2S, C3S)

Ñeå taêng nhanh toác ñoä phaûn öùng cuûa pha raén caàn thöïc hieän caùc bieän phaùp:
- Taêng ñoä nghieàn mòn cuûa hoãn hôïp phoái lieäu.
- Naâng cao nhieät ñoä nung.
- Giaûm thaáp naêng löôïng kích ñoäng baèng söï khuyeát taät cuûa maïng löôùi tinh theå.
- Naâng cao heä soá khuyeát taùn qua maïng löôùi tinh theå khuyeát taät.
-Cheá taïo caùc khoaùng clinker tinh khieát baèng phaûn öùng ôû traïng thaùi raén.
Söï taïo thaønh C2S vaø C3S töø caùc oxyt tinh khieát xaûy ra cöïc kyø chaäm. Muoán taêng
nhanh toác ñoä phaûn öùng baèng caùch thöïc hieän nhieàu laàn nung, cöù sau moät laàn nung caùc
maãu thöû ñöôïc nghieàn laïi raát kyõ. Cuõng coù theå taêng nhanh toác ñoä phaûn öùng ôû traïng thaùi
raén baèng caùch cheá taïo hoãn hôïp ôû traïng thaùi keát tuûa. Nhö vaäy nguyeân nhaân ñeå taêng
nhanh toác ñoä phaûn öùng ôû traïng thaùi raén laø kích thöôùc ôû traïng thaùi raén laø kích thöôùc haït
raát nhoû, hoãn hôïp phoái lieäu coù ñoä ñoàng nhaát cao, töø ñoù taêng khaû naêng phaûn öùng cuûa
caùc chaát ôû traïng thaùi raén.
Thöïc ra söï taïo thaønh caùc khoaùng cuûa clinker ôû traïng thaùi raén raát khaùc nhau,
phuï thuoäc vaøo raát nhieàu yeáu toá, ñaëc bieät laø tính chaát cuûa vaät lieäu hoãn hôïp phoái lieäu,
cuõng nhö cheá ñoä nhieät cuûa loø nung. Nhöõng pha treân ñöôïc xaùc ñònh ôû nhöõng maãu ñaõù
laøm laïnh. Nhö khoaùng C3A vaø C4AF ôû nhieät ñoä lôùn hôn 1250oC noù khoâng toàn taïi ôû
daïng khoaùng maø laø pha noùng chaûy, chæ khi laøm laïnh C3A vaø C4AF môùi keát tinh hình
thaønh khoaùng tinh theå. Nhöõng pha giaû oån ñònh nhö Ghelenit C2AS caøng khoâng xuaát
hieän trong taát caû caùc phoái lieäu hoaëc caùc ñieàu kieän nung.
Treân hình 3-18 giôùi thieäu caùc thaønh phaàn khoaùng trong saûn phaåm nung doïc theo chieàu
daøi loø quay.

68
 Hình 3-18: Thaønh phaàn khoaùng trong saûn phaåm nung doïc theo chieàu daøi loø quay
ÔÛ 550 C –600oC ñaõ baét ñaàu xaûy ra phaûn öùng giöõa CaCO3 vôùi SiO2, Al2O3 vaø Fe2O3.
o

Vì caùc khoaùng seùt dehydrat hoaù (450oC – 600oC) vaø phaân huyû (700 – 1000oC) taïo
thaønh caùc oxyt hay caùc hôïp chaát môùi coù hoaït tính beà maët lôùn neân raát deã daøng phaûn
öùng ôû traïng thaùi raén. Ôû nhieät ñoä naøy CaCO3 cuõng bò phaân huyû. Tröôùc heát laø söï taïo caùc
hôïp chaát ngheøo CaO (nhö CaO.Al2O3), khi tieáp tuïc naâng cao nhieät ñoä noù chuyeån
thaønh nhöõng hôïp chaát giaøo CaO (nhö C3A).
CaO töï do khoâng toàn taïi ôû nhieät ñoä thaáp, vì CaO vöøa môùi taïo thaønh do söï do söï
phaân huyû cuûa CaCO3 laäp töùc lieân keát vôùi SiO2, Al2O3 vaø Fe2O3, chæ treân 900oC môùi
toàn taïi moät löôïng lôùn CaO töï do.
ÔÛ 800-1000oC, trong hoãn hôïp phoái lieäu tinh theå quarz döôùi aûnh höôûng cuûa caùc
chaát xuùc taùc Na2+, K+,Al3+,Fe3+, … coù theå chuyeån thaønh daïng thuø hình . Gristobalit coù
khaû naêng phaûn öùng maïnh vôùi CaO taïo thaønh C2S.
ÔÛ nhöõng vuøng tieáp xuùc vôùi Na2O vaø K2O nhieät ñoä eutecti coù theå haï thaáp coù theå
xuaát hieän moät löôïng raát nhoû chaát noùng chaûy, töø ñoù taêng nhanh toác ñoä phaûn öùng trong
pha raén. Nhö vaäy saûn phaåm ñöôïc taïo thaønh trong pha raén ñaàu tieân laø C3A5, C2F tieáp
theo laø C3A, C4AF vaø C2S.
Xeùt heä CaO- Al2O3: chuùng phaûn öùng baét ñaàu ôû nhieät ñoä 500-900oC ñeå taïo
thaønh CaO.Al2O3 sau ñoù khi nhieät ñoä taêng # 1200oC seõ laàn löôït taïo thaønh caùc saûn

phaåm theo sô ñoà sau: 3CaO +Al2O3  CaO.Al2O3 5CaO.3Al2O3 3CaO.Al2O3

Xeùt heä CaO- Al2O3 - Fe2O3: trong khoaûng nhieät ñoä töø 1100-1300oC thì C5A3, CF, CaO
phaûn öùng taïo thaønh alumoferit calci C6AxFy
Beân caïnh nhöõng pha cuûa clinker ñöôïc taïo thaønh neân treân hình 3-18 , cuõng coù theå xuaát
hieän haøng loaït caùc pha khoâng oån ñònh (ôû daïng hôïp chaát hay dung dòch raén) tuyø thuoäc
vaøo thaønh phaàn cuûa caùc loaïi hoãn hôïp phoái lieäu, tuyø thuoäc vaøo loaïi vaø haøm löôïng phuï
gia, cuõng nhö phaïm vi nhieät ñoä xaùc ñònh. Nhöng phaàn lôùn caùc pha naøy laïi bò phaân huyû
trôû laïi. Sau ñaây neâu moät vaøi ví duï taïo thaønh pha trung gian:
- 2C2S.CaCO3 (spurrit) ñeán 920oC bò phaân huyû)
69
 - 2C2S.CaSO4 (Sulfatspurrit) phaân huyû ôû 1300oC
- Na2C3A(CO3)2, Na2CO3.2Na2SO4: phaân huyû ôû 830oC
- K2C23S12, N2C3A3, K2C3A8, Na2SO4, K2SO4.
- 3C3S.CaF2, 2C2S.CaF2, C11A7CaF2, 3C3A.CaF2.

III-2-2-5/ Phaûn öùng khi coù maët pha loûng.

Khi nhieät ñoä cuûa vaät lieäu ñaït 1250oC-1280oC trong clinker baét ñaàu xuaát hieän
pha noùng chaûy. Trong phaïm vi nhieät ñoä töø 1250-1450oC chæ coøn phaûn öùng cô baûn taïo
thaønh C3S töø C2S vaø CaO. Theo TOROPOV vaø RUMJCANCEV söï taïo thaønh Alit coù
theå xaûy ra theo trình töï sau:
- C2S vaø CaO hoaø tan vaøo trong pha noùng chaûy
- Caùc ion cuûa caùc caáu töû phaûn öùng (C2S vaø CaO) khuyeách taùn vaøo nhau, töø ñoù
taïo thaønh pha môùi (C3S).
- Khoaùng Alit keát tinh thaønh tinh theå.
Vì söï taïo thaønh khoaùng quan troïng nhaát cuûa clinker laø Alit chæ coù theå xaûy ra
trong pha noùng chaûy, neân haøm löôïng vaø tính chaát cuûa pha noùng chaûy coù yù nghóa raát
quan troïng. Phaûn öùng taïo thaønh clinker chæ coù maët pha loûng goïi laø “söï keát khoái”. Söï
bieán ñoåi vaät lyù cuûa quaù trình keát khoái (ñoä roãng giaûm, maät ñoä taêng) chæ laø hieän töôïng
phuï. Quyeát ñònh cuûa quaù trình vaãn laø phaûn öùng hoaù hoïc taïo thaønh C3S töø C2S vaø CaO.
* Nhieät ñoä taïo thaønh pha noùng chaûy.
Treân baûng neâu leân nhieät ñoä baét ñaàu xuaát hieän pha noùng chaûy trong caùc heä caáu
töû khaùc nhau.
Baûng 3-7: Nhieät ñoä baét ñaàu xuaát hieän pha noùng chaûy trong caùc heä.
Heä Nhieät ñoä [0C]
CaO-SiO2-Al2O3 1455
CaO-SiO2-Al2O3-Fe2O3 1338
CaO-SiO2-Al2O3-Fe2O3-Na2O 1315
CaO-SiO2-Al2O3-Fe2O3-MgO 1300
CaO-SiO2-Al2O3-Fe2O3-MgO-Na2O 1280
Ñoái vôùi nguyeân lieäu trong coâng nghieäp saûn xuaát xi maêng pha noùng chaûy coù theå
baét ñaàu xuaát hieän khoaûng 1250oC. Söï noùng chaûy cuûa clinker coù theå xaûy ra ôû 1750-
1850oC, tuyø thuoäc thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa clinker.
Trong saûn xuaát clinker XMP trong loø quay neân khoáng cheá nhieät ñoä nung töø 1350-
1450oC, toác ñoä phaûn öùng taïo C3S laø toát nhaát. Ôû nhieät ñoä nung thaáp ( 1250oC) alite coù
theå bò phaân huyû. ÔÛ nhieät ñoä nung quaù cao (1500oC) haøm löôïng pha loûng lôùn laøm haïi
gaïch loùt loø.
* Haøm löôïng vaø thaønh phaàn pha noùng chaûy.
Ñoái vôùi heä CaO-SiO2-Al2O3 cuõng nhö ñoái vôùi heä CaO-SiO2-Al2O3-Fe2O3 ôû
nhieät ñoä 1450oC haøm löôïng pha loûng trong clinker XMP thöôøng 20-30% .
Thaønh phaàn hoaù hoïc pha noùng chaûy cuûa heä CaO-SiO2-Al2O3-Fe2O3 ñöôïc giôùi
thieäu treân baûng 3-8.

70
 Baûng 3-8: Thaønh phaàn hoaù hoïc pha noùng chaûy cuûa heä C-S-A-F.
Pha noùng chaûy CaO SiO2 Al2O3 Fe2O3
0
Ñieåm Eutecti pha noùng chaûy ôû 1338 C 54.8 6.0 22.7 16.5
Pha noùng chaûy trong clinker khi 57.0 7.5 22.6 12.9
0
KH = 0.9, n = 2, p = 1.75 ôû 1450 C

* Ñoä nhôùt cuûa pha noùng chaûy.

Pha noùng chaûy cuûa clinker XMP goàm moät caáu töû anion cuûa caùc khoái töù dieän
[SiO4] ,[AlO4]5-,[FeO4]5- vaø caùc cation chuyeån ñoäng laø Ca2+, Na+, K+, Fe2+. Caùc phöùc
4-

hôïp anion laø nhöõng phaàn khoâng chuyeån ñoäng, vì vaäy noù quyeát ñònh ñoä nhôùt cuûa pha
noùng chaûy.
Trong pha noùng chaûy silicium toàn taïi ôû daïng SixOyz- vôùi möùc ñoä truøng hôïp khaùc
nhau. Khi taêng nhieät ñoä möùc ñoä truøng hôïp cuûa caùc phöùc hôïp treân trôû neân nhoû laïi, töø
ñoù noù laøm giaûm ñoä nhôùt cuûa pha noùng chaûy.
Baèng nhôùt keá ño nhieät ñoä cao BOTT vaø TIMASEV ñaõ ñoä ñoä nhôùt pha noùng chaûy cuûa
clinker vaø ñaõ xaùc ñònh ñöôïc ñoä nhôùt cuûa pha noùng chaûy phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä nung
vaø haøm löôïng khaùc nhau cuûa caùc loaïi phuï gia (Hình 3-19 vaø Hình 3-20)
Hình 3-19: Ñoä nhôùt
pha noùng chaûy cuûa
clinker phuï thuoäc vaøo
nhieät ñoä nung.
Töø 1….5: Pha
noùng chaûy ôû 14500C
1- Khoâng phuï gia.
2- + 2%Na2O .
3 - +3%K2O.
Ñoä nhôùt  (poise)

4 – 4.4%MgO.
5 - + 2.5%SO3.
6– Pha noùng chaûy ôû
ñieåm Eutecti.
Ñoä nhôùt  N.S/m2

ÔÛ nhieät ñoä
0
1450 C ñoä nhôùt pha
noùng chaûy cuûa clinker
khoâng pha phuï gia laø
0.16NS/m2 (1.6poize)

Thaønh phaàn hoaù hoïc

Nhieät ñoä nung 0C pha noùng chaûy cuûa
clinker öùng vôùi moãi
nhieät ñoä nung coù khaùc nhau moät ít, nhöng khi cuøng nung noùng quaù nhieät treân nhieät ñoä
noùng chaûy vaãn coù cuøng ñoä nhôùt vì noù coù caáu truùc töông töï.

71
Trong pha noùng chaûy khi taêng haøm löôïng Na2O,K2O noù laøm taêng khaû naêng taïo thaønh
caùc anion phöùc hôïp cuûa Al vaø Fe, töø ñoù daãn ñeán naâng cao ñoä nhôùt pha loûng, laøm giaûm
khaû naêng lieân keát giöõa CaO vao C2S ñeå taïo thaønh alite . Tuy nhieân vôùi haøm löôïng
Alkali nhoû (R2O = 0.20.3) coù taùc duïng laøm taêng haøm löôïng pha loûng. MgO vaø caùc
hôïp chaát cuûa SO3, Cl-, F- coù taùc duïng laøm giaûm ñoä nhôùt pha loûng. Vôùi haøm löôïng nhoû
TiO2, Cr2O3 cuõng coù taùc duïng laøm giaûm ñoä nhôùt pha loûng, ngöôïc laïi P2O5 laïi caøng laøm
taêng ñoä nhôùt. Ôû nhieät ñoä 1400-14500C Fe2O3 ñoùng vai troø laø chaát trôï dung laøm taêng
haøm löôïng pha loûng.

Hình 3-20: Ñoä nhôùt

pha noùng chaûy ôû
14500C phuï thuoäc vaøo

Ñoä nhôùt  (poise)

haøm löôïng phuï gia.
Ñoä nhôùt  N.S/m2

1 – K2O. 2– Na2O.
3 – MgO 4– K2SO4.
- 5- Na2SO4. 6 – SO3

Haøm löôïng phuï gia %

Khi taêng Moduyn alumin ñoä nhôùt pha loûng taêng (Hình 3-21)

Hình 3-21: Ñoä nhôùt pha noùng

chaûy cuûa clinker phuï thuoäc
vaøo Moduyn alumin
theo BUDNIKOV, ENTIN vaø
Ñoä nhôùt  (poise)

Ñoä nhôùt  N.S/m2

BELOV.

* Söùc caêng beà maët cuûa pha noùng chaûy:

Söùc caêng beà maët cuûa pha noùng chaûy quyeát ñònh cô cheá phaûn öùng ôû beà maët giôùi
haïn giöõa chaát noùng chaûy - tinh theå. ÔÛ 14500C söùc caêng beà maët cuûa pha noùng chaûy  =
0.58N/m, khi nhieät ñoä taêng söùc caêng beà maët giaûm. Söùc caêng beà maët giaûm khi pha
loûng coù chöùa caùc oxid Na2O, K2O, MgO vaø SO3. Ñaëc bieät Cr2O3 vaø P2O5 laøm giaûm
maïnh söùc caêng beà maët (Hình 3-22)

72
 Hình 3-22: Söùc caêng beà maët cuûa pha
noùng chaûy ôû 14500C phuï thuoäc vaøo
haøm löôïng caùc oxid.
1 – MgO. 2- Na2O
3 – SO3. 4 – K2O
Söùc caêng beà maët  (dyn/cm

Söùc caêng beà maët  (N/m)

Haøm löôïng caùc oxid (%)
Söùc caêng beà maët cuûa pha noùng chaûy nhoû seõ laøm taêng toác ñoä xaâm nhaäp cuûa pha
loûng vaøo trong mao quaûn cuûa vaät theå raén vaø laøm taêng toác ñoä phaân taùn cuûa caùc
caáu töû hoaø tan. Ôû 14500C khoái löôïng rieâng pha noùng chaûy cuûa clinker:  = 3.02g/cm3.
* Söï hoaø tan cuûa CaO vaø C2S trong pha noùng chaûy.
Söï taïo thaønh Alite tuyø thuoäc raát lôùn vaøo ñoä hoaø tan cuûa CaO vaø C2S trong pha
noùng chaûy cuûa clinker. Toác ñoä hoaø tan ñöôïc xaùc ñònh baèng söï khuyeách taùn cuûa Ca2+
vaø SiO44- qua beà maët giôùi haïn cuûa tinh theå hoaø tan. Toác ñoä hoaø tan cuûa CaO vaøo pha
noùng chaûy (goàm 4 oxyt chính) lôùn hôn toác ñoä hoaø tan cuûa C2S 3-4 laàn. Naêng löôïng
kích ñoäng quaù trình hoaø tan cuûa CaO: EA, L = 264kj/mol coøn ñoái vôùi C2S EA, L =
419kj/mol.
Khi ñoä nhôùt pha noùng chaûy thaáp, toác ñoä hoaø tan cuûa CaO vaø C2S trong pha
noùng chaûy taêng. (Hình 3-23)
Toác ñoä hoaø tan cuûa CaO phuï thuoäc chuû yeáu vaøo  maø khoâng thuï thuoäc vaøo 
vaø thaønh phaàn cuûa pha noùng chaûy. Khaùc vôùi CaO, toác ñoä hoaø tan cuûa C2S khoâng phuï
thuoäc nhieàu vaøo  maø laïi phuï thuoäc raát lôùn vaøo thaønh phaàn pha noùng chaûy. Trong pha
noùng chaûy coù chöùa SO3 öùng vôùi ñoä nhôùt thaáp, khi trong pha noùng chaûy coù chöùa kieàm
Alkali, toác ñoä hoaø tan cuûa C2S taêng nhanh ngay caû khi ñoä nhôùt cao. Trong thöïc teá pha
noùng chaûy cuûa clinker luoân luoân chöùa moät haøm löôïng kieàm Alkali, vì vaäy toác ñoä hoaø
tan cuûa C2S lôùn hôn khoaûng 3-4 laàn so vôùi CaO. Chính vì vaäy ñoái vôùi phaûn öùng taïo
thaønh clinker söï hoaø tan cuûa tinh theå CaO trong pha noùng chaûy laø chaäm nhaát.

73
Hình 3-23: Toác ñoä hoaø tan cuûa CaO vaø C2S phuï thuoäc vaøo ñoä nhôùt pha noùng chaûy.
1-CaO Pha noùng chaûy ôû 14500C
2-C2S
3-CaO Pha noùng chaûy ôû eutectie
4-C2S

Toác ñoä hoaø tan 10-10 (m/s)

Toác ñoä hoaø tan cuûa CaO ôû
1450 C fCaO = 1.710-8m/s. haït CaO coù
0

kích thöôùc 25m ôû 14500C muoán hoaø

tan hoaøn toaøn caàn 12 phuùt. Kích thöôùc
tinh theå CaO caøng nhoû, thôøi gian phaûn
öùng caøng nhanh.
ÔÛ 14500C pha noùng chaûy taïo thaønh
trong clinker  25%. Döôùi taùc duïng
pha noùng chaûy tinh theå CaO vaø C2S phaûn öùng
vôùi nhau taïo thaønh C3S vaø keát tinh thaønh tinh theå nhoû.
* AÛnh höôûng cuûa K2O, Na2O, MgO vaø SO3.
Caùc chaát phuï gia treân trong hoãn hôïp phoái lieäu cuûa XMP aûnh höôûng raát lôùn ñeán
ñoä nhôùt, söùc caêng beà maët vaø heä soá khuyeách taùn cuûa pha noùng chaûy. Coù theå toùm taét
döôùi caùc daïng sau:
- K2O + Na2O  giaûm maïnh Toác ñoä hoaø tan cuûa CaO giaûm
 taêng
- K2O + Na2O +MgO
 taêng raát ít toác ñoä hoaø tan cuûa CaO taêng phaûn
 giaûm thaáp öùng taïo alit taêng
- SO3 :  giaûm maïnh Toác ñoä hoaø tan cuûa CaO taêng
 giaûm maïnh

Trong pha noùng chaûy coù chöùa MgO,K2O, Na2O vaø SO3. MgO coù taùc duïng laøm
giaûm  pha loûng, SO3 lieân keát vôùi kieàm Alkali taïo thaønh caùc sunfat kieàm laøm giaûm
haøm löôïng kieàm trong pha noùng chaûy, töø ñoù laøm giaûm maïnh  vaø  pha loûng coù taùc
duïng quan troïng ñeán quaù trình taïo thaønh Alite.
III-2-2-5/ Quaù trình bieán ñoái vaät chaát khi laøm laïnh.
Khi laøm laïnh caùc khoaùng cuûa clinker XMP chuû yeáu laø Alit seõ keát tinh töø pha
noùng chaûy trong vuøng keát khoái, quaù trình keát tinh naøy xaûy ra nhanh hôn raát nhieàu so
vôùi söï hoaø tan cuûa tinh theå CaO vaøo pha loûng.
Quaù trình keát tinh goàm khaû naêng taïo maàm keát tinh cuõng nhö toác ñoä keát tinh phuï
thuoäc chuû yeáu vaøo thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa saûn phaåm nung vaø toác ñoä laøm laïnh. Toác
ñoä laøm laïnh caøng nhanh khaû naêng taïo maàm keát tinh cuõng nhö toác ñoä keát tinh caøng
nhanh vaø ngöôïc laïi.

74
 Cheá ñoä laøm laïnh cuûa clinker trong phaïm vi nhieät ñoä cao coù aûnh höôûng raát lôùn
ñeán söï taïo thaønh caùc khoaùng cuûa clinker, töø ñoù aûnh höôûng ñeán tính chaát cuûa xi maêng
portland.
Vôùi toác ñoä laøm laïnh nhanh (t/T > 40k/ph)
- Khoaùng Alite khoâng bò phaân huyû, do ñoù haøm löôïng Alite lôùn, laøm taêng tính
chaát cöôøng ñoä cuûa XMP.
- Khoaùng C3A keát tinh trong hoãn hôïp tinh theå vôùi C4AF do ñoù phaûn öùng chaäm
vôùi nöôùc. Töø ñoù laøm cho xi maêng portland ñoùng raén chaäm.
- Neáu xi maêng coù haøm löôïng MgO cao, MgO seõ toàn taïi trong dung dòch raén cuûa
caùc khoaùng cuûa clinker hoaëc periklaz keát tinh ôû daïng tinh theå mòn ( <10m)
daãn ñeán söï daõn nôû MgO seõ nhoû XMP vaãn oån ñònh theå tích.
- Vôùi clinker giaøu belit (xi maêng ít toaû nhieät) coù theå toàn taïi haøm löôïng lôùn daïng
thuø hình ’-C2S , taïo cho xi maêng coù cöôøng ñoä cao hôn R’-C2S > R -C2S.
- Haït clinker xuaát hieän nhöõng veát nöùt do öùng löïc, qua ñoù cliker deõ nghieàn, naêng
löôïng nghieàn mòn thaáp.

Vôùi toác ñoä laøm laïnh chaäm (t/T < 20k/ph)

- Khoaùng Alite baét ñaàu bò phaân huyû C3S  C2S + CaO töï do laøm giaûm haøm
löôïng alite trong XMP.
- Khoaùng C3A taùi keát tinh nhieàu (C3A khoâng taïo hoãn hôïp tinh theå vôùi C4AF) do
ñoù phaûn öùng nhanh vôùi nöôùc.
- Khoaùng -C2S -C2S laøm taêng theå tích phaân töû 10% laøm clinker bò taû vuïn,
laøm giaûm thaáp tính chaát cöôøng ñoä cuûa XMP.
- Trong clinker giaøu MgO, MgO taùi keát tinh ôû daïng tinh theå periklaz coù kích
thöôùc lôùn hôn 10m, töø ñoù coù theå daãn ñeán söï daõn nôû manheâ..

Quaù trình laøm laïnh clinker trong loø quay xaûy ra qua 2 giai ñoaïn:
+ Clinker sau khi ñaït nhieät ñoä cöïc ñaïi  14500C trong vuøng keát khoái ñöôïc laøm laïnh
trong vuøng laøm laïnh ñeán nhieät ñoä 1300-12000C.
+ Giai ñoaïn 2 söï laøm laïnh nhanh clinker xaûy ra trong thieát bò laøm laïnh (daøn laøm laïnh
hay thieát bò oáng chuøm).(Hình 3-24)
Baûng 3-9: Thaønh phaàn khoaùng clinker phuï thuoäc toác ñoä laøm laïnh
Teân khoaùng Thaønh phaàn % caùc khoaùng clinker khi laøm laïnh vôùi toác ñoä
Chaäm Trung bình Nhanh Raát nhanh
C3S 59,8 65,2 65,2 70,0
C2S 18,5 14,5 9,2 3-4
C3A 12,8 8,0 0 0
C4AF 6,1 6,1 0 0
Thuûy tinh 0 0 22,4 20,6
clinker

75
 a. Kieåu daøn laøm laïnh b. Kieåu loø veä tinh

B
A

c. Ghi vaän chuyeån cuûa daøn laøm laïnh

Hình 4-23: Thieát bò laøm laïnh

C
Hình 3-24: Caùc kieåu thieát bò laøm laïnh clinker
A- Daøn laøm laïnh B-Laøm laïnh kieåu loø veä tinh C- Ghi vaän chuyeån trong daøn laøm laïnh
III-2-3/ NHÖÕNG YEÁU TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN QUAÙ TRÌNH NUNG LUYEÄN VAØ
CHAÁT LÖÔÏNG CUÛA CLINKER .
III-2-3-1/ Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa phoái lieäu:
Phoái lieäu nung clinker XMP goàm caùc caáu töû chính CaO, SiO2, Al2O3, Fe2O3.
Neáu trong phoái lieäu haøm löôïng CaO cao, tít cuûa phoái lieäu (CaCO3, MgCO3) cao
laøm cho:
* KH cao, quaù trình nung luyeän clinker seõ taïo thaønh C3S, CaO keát hôïp baûo hoøa
hoaøn toaøn vôùi SiO2, do ñoù chaát löôïng clinker taêng leân. Tuy nhieân muoán CaO keát
hôïp hoaøn toaøn vôùi SiO2  C3S, yeâu caàu nhieät ñoä nung cao, thôøi gian nung laâu hôn,
tieâu toán nhieät naêng lôùn. Ñieàu ñoù coù aûnh höôûng ñeán ñoä beàn cuûa loø vaø naêng suaát loø.
Neáu trong phoái lieäu taêng SiO2, n taêng, trong clinker seõ chöùa nhieàu khoaùng
Silicaùt (C3S vaø C2S), ñoàng thôøi khoaùng noùng chaûy giaûm, pha loûng thaáp, phoái lieäu
khoù keát khoái trong quaù trình nung luyeän.
Neáu trong phoái lieäu haøm löôïng Al2O3 cao, p taêng haøm löôïng pha loûng giaûm,
ñoä nhôùt pha loûng lôùn, phoái lieäu khoù keát khoái, quaù trình taïo khoaùng alíte seõ khoù
khaên, clinker seõ chöùa nhieàu voâi töï do
Ñoái vôùi clinker XMP thöôøng thì phaûi khoáng cheá thaønh phaàn hoùa cuûa phoái lieäu
nhö theá naøo ñeå clinker coù caùc heä soá vaø vaø moñun trong giôùi haïn.

KH = 0,85 - 0,90
n = 2,2 - 2,6
p = 1,2 – 1,8
III-2-3-2/ Ñoä mòn cuûa phoái lieäu.
76
 Ñoä mòn cuûa phoái lieäu coù lieân quan chaët cheû ñeán ñoäng hoïc phaûn öùng quaù trình taïo
clinker khi nung. Neáu phoái lieäu coù ñoä mòn caøng cao, ñoäng hoïc phaûn öùng taïo clinker
khi nung caøng nhanh, caøng hoaøn toaøn, chaát löôïng clinker caøng toát. Thöôøng yeâu caàu ñoä
mòn cuûa phoái lieäu 5-7%, tính theo löôïng coøn laïi treân saøng No009. Neáu phoái lieäu coù
ñoä mòn thaáp, kích thöôùc haït phoái lieäu > 100m, keøm theo ñoä ñoàng nhaát keùm, ñoäng
hoïc phaûn öùng quaù trình taïo clinker xaûy ra khoù khaên, khoâng hoaøn toaøn, haøm löôïng
C3S ít, haøm löôïng CaO töï do taêng, chaát löôïng clinker thaáp.
III-2-3-3/ Cheá ñoä nung luyeäân clinker.
Nhieät ñoä nung vaø thôøi gian nung coù aûnh höôûng quan troïng ñeán chaát löôïng cuûa
clinker. Ñoái vôùi clinker XMP thì nhieät ñoä nung clinker trong vuøng keát khoái dao ñoäng
1300 – 1450 - 1300oC vôùi thôøi gian nung trong khoaûng 20-30 phuùt. Vôùi nhieät ñoä nung
vaø thôøi gian nung treân, quaù trình taïo khoaùng seõ hoaøn toaøn, chaát löôïng clinker toát.
Ngöôïc laïi nhieät ñoä caøng thaáp, thôøi gian nung vaät lieäu trong vuøng keát khoái ngaén,
quaù trình taïo khoaùng seõ xaûy ra khoâng hoaøn toaøn, toàn taïi nhieàu CaO töï do, chaát
löôïng clinker giaûm. Maët khaùc, neáu nhieät ñoä nung quaù cao, thôøi gian löu vaät lieäu trong
vuøng keát khoái laâu, coù khaû naêng 1 soá khoaùng seõ bò phaân huûy khi nung, clinker keát
khoái vôùi ñoä sít ñaëc cao, tieâu toán nhieàu nhieät naêng, naêng suaát loø giaûm, clinker thu
ñöôïc khoù nghieàn .
Ngoaøi nhöõng yeáu toá cô baûn treân, chaát löôïng clinker ñöôïc taïo thaønh trong quaù trình
nung coøn phuï thuoäc nhieàu yeáu toá khaùc nhö:
 Cheá ñoä vaän haønh loø.
 Phöông phaùp saûn xuaát .
 Cheá ñoä laøm laïnh clinker.
 Loaïi nhieân lieäu söû duïng ...
Ñeå taêng quaù trình taïo Alite trong vuøng keát khoái, ngöôøi ta thöïc hieän phöông
phaùp nung nhanh baèng caùch pha vaøo phoái lieäu moät löôïng phuï gia khoaùng hoùa
hoaëc taêng nhieät ñoä nung.
Ví duï: Phoái lieäu nung clinker goàm ñaù voâi vaø ñaát seùt coù heä soá KH = 0,95
khi nung ôû caùc nhieät ñoä sau;
 to = 1600oC keát thuùc vieäc taïo khoaùng sau 5-10’
 to = 1700 - 1800oC keát thuùc vieäc taïo khoaùng sau 1’
 to = 1900 - 2000oC keát thuùc vieäc taïo khoaùng sau 1’’
Tuy nhieân trong thöïc teá, ngöôøi ta khoâng nung ôû nhieät ñoä quaù cao nhö treân vì
moät soá khoaùng deå bò phaân huûy giaûm chaát löôïng clinker khoù nghieàn, toán nhieàu nhieät
naêng, aûnh höôûng ñeán ñoä beàn cuûa loø vaø caùc thieát bò khaùc.

III-2-4/ GIÔÙI THIEÄU SÔ LÖÔÏC CAÙC LOAÏI LOØ NUNG CLINKER XI MAÊNG.
III-2-4-1/ Loø quay nung clinker theo phöông phaùp öôùt.
Coøn goïi laø loø quay coù thieát bò trao ñoåi nhieät beân trong. Ñoù laø moät oáng kim loaïi hình
truï roång beân trong coù loùt gaïch chòu löûa, loø ñöôïc ñaët nghieâng moät goùc  = 3 – 5% so
vôùi maët phaúng naèm ngang, tyû leä giöõa chieàu daøi vaø ñöôøng kính L/D = 30 - 40 laàn, toác
ñoä quay 35-70cm/s ( 0,5 ñeán 1,2 voøng/ phuùt).
Loø quay phöông phaùp öôùt thöôøng coù caùc loaïi sau DxL:
77
 3 x100m; 3,6 x150m; 4 x150m; 4,5 x170m; 5 x180m, 7 x 230m
Hình 3-25 : Loø quay theo phöông phaùp öôùt

1.Thaønh loø 5.Thieát bò phun nhieân lieäu

2. Beä ñôõ beâ toâng 6. Thieát bò laøm laïnh kieåu oáng quay
3. Ñoäng cô loø 7. OÁng khoùi
4.Heä thoáng baùnh raêng 8. Maùng caáp phoái lieäu 9. Heä thoáng löôùi xích
Toaøn boä chieàu daøi loø ñöôïc ñaët treân heä thoáng coù beä ñôû con laên, ñaët treân caùc truï loø
baèng beâ toâng, soá truï loø nhieàu hay ít phuï thuoäc vaøo chieàu daøi vaø ñöôøng kính loø.
Loø laøm vieäc theo nguyeân taéc ngöôïc chieàu. Buøn phoái lieäu töø beå döï tröû ñöôïc bôm
vaøo heä thoáng ñònh löôïng ñöa vaøo ñaàu cao cuûa loø, clinker ra ñaàu thaáp cuûa loø. Nhieân
lieäu vaø khoâng khí ñoát chaùy ñöôïc ø phun ôû cuoái loø vaø chuyeån ñoäng ngöôïc chieàu ñeán
ñaàu loø. Quaù trình chaùy vaø söï trao ñoåi nhieät xaûy ra theo chieàu daøi loø.
Do nhieân lieäu ñöôïc ñoát chaùy, nguyeân nhieân lieäu ñi ngöôïc chieàu nhau. Keát quaû laø
nguyeân lieäu ñöôïc ñoát noùng töø nhieät ñoä thöôøng ñeán nhieät ñoä keát khoái, coøn khí noùng coù
nhieät ñoä giaûm daàn theo chieàu daøi loø ra oáng khoùi, nhieät ñoä khí thaûi khoaûng 180-220oC.
Döïa vaøo chieàu daøi loø quay, nhieät ñoä vaät lieäu vaø doøng khí, ngöôøi ta phaân chia loø
thaønh 6 vuøng: vuøng saáy, vuøng ñoát noùng, vuøng phaân huûy, vuøng toûa nhieät, vuøng keát
khoái, vuøng laøm laïnh.
Chieàu daøi töøng vuøng khoâng hoaøn toaøn coá ñònh maø thay ñoåi phuï thuoäc vaøo ñieàu
kieän nguyeân lieäu, nhieân lieäu, trình ñoä vaän haønh coâng nhaân, thöôøng phaân chia nhö
sau.
 Vuøng saáy vaø vuøng ñoát noùng chieám 50 - 60% chieàu daøi loø
 Vuøng calci hoùa chieám 20 - 23%
 Vuøng toûa nhieät chieám 5 - 7%
 Vuøng keát khoái chieám 10 - 15%
 Vuøng laøm laïnh chieám 2 - 4%
Ñeå ñaûm baûo tuoåi thoï cuûa loø vaø giaûm toån thaát nhieät ra moâi tröôøng xung quanh,
trong loø thöôøng loùt gaïch chòu löûa. Tuøy theo tính chaát cuûa töøng vuøng maø söû duïng
caùc loaïi gaïch khaùc nhau nhö gaïch samoát ( vuøng saáy khoâ, phaân huûy khoaùng seùt,
vuøng deùcarbonaùt-hoaù), gaïch cao alumin (vuøng laøm laïnh, gaïch croâm manhezi
( vuøng toûa nhieät, vuøng keát khoái).
Ñeå taêng hieäu quaû trao ñoåi nhieät trong loø, ngöôøi ta thöôøng boá trí caùc thieát bò
trao ñoåi nhieät beân trong cuûa caùc vuøng saáy, vuøng phaân huûy khoaùng seùt, vuøng phaân
huûy ñaù voâi, vuøng laøm laïnh nhö: .(Hình 3-26)
 Xích trao ñoåi nhieät (phoå bieán).

78
  Caùc taám goám kim loaïi trao ñoåi nhieät
Taùc duïng:
 Taêng beà maët trao ñoåi nhieät cho vaät lieäu
 Caûn buïi mang ra ngoaøi
 Va ñaäp vaø taïo vieân phoái lieäu
 Vaän chuyeån phoái lieäu ñeàu ñaën, lieân tuïc.

Hình 3-26 :Maët caét doïc loø vaø caùch boá trí thieát bò trao ñoåi nhieät trong loø

III-2-4-2/ Loø quay nung clinker theo phöông phaùp khoâ.

Veà caáu taïo thaân loø vaø nguyeân taéc laøm vieäc ngöôïc chieàu nhö loø quay phöông phaùp
öôùt. Tuy nhieân cuõng coù nhöõng ñieåm khaùc nhau:
Boät phoái lieäu
Theo phöông phaùp khoâ, caùc quaù trình
hoaù lyù xaûy ra moät phaàn beân ngoaøi loø
trong caùc thieát bò gia nhieät (thieát bò trao ñoåi
nhieät) nhö caùc heä cyclon trao ñoåi nhieät
Khí thaûi
( Hình3-27.), heä cyclon trao ñoåi nhieät coù Khí
noùng
gaén calciner ( loø tieàn nung) ( Hình 3-28) vaø Oáng daån buïi
beân trong loø. Kích thöôùc loø ngaén hôn so Boät
vôùi phöông phaùp öôùt cuøng naêng suaát, tyû leä lieäu
L/D = 15-17 laàn phoå bieán laø loø kích thöôùc Chieàu cao
DxL= 3,5x50m; 4x60m; 5x75m. Khi nung, 40-60m Loø quay nung clinker

vuøng saáy khoâ, vuøng deùhydraùt hoaù, vaø moät

phaàn vuøng phaân huûy ñaù voâi thöïc Hình3-27 :Heä cyclon trao doåi nhieät 4 baäc
hieän trong caùc cyclon trao ñoåi nhieät gaén beân ngoaøi loø, trong loø chæ xaûy ra phaûn öùng 1
phaàn vuøng phaân huûy ñaù voâi, vuøng toaû nhieät, vuøng keát khoái vaø vuøng laøm laïnh. Nhôø coù
thieát bò gia nhieät ngoaøi loø laøm taêng naêng suaát loø ñeán 30%, coù khaû naêng giaûm tieâu toán
nhieät, taän duïng nhieân lieäu pheá thaûi, saûn xuaát ñöôïc xi maêng coù haøm löôïng kieàm alkali
thaáp.
79
 Calciner

Hình 3-28: Loø quay nung clinker vôùi cyclon trao ñoåi nhieät coù gaén calciner
Loø quay phöông phaùp khoâ coù hai daïng:
 Phoái lieäu vaøo loø daïng boät:
* Söû duïng heä thoáng cyclon trao ñoåi nhieät:Boät phoái lieäu töø keùt chöùa coù W =
0,5 - 1% vaøo heä thoáng cyclon trao ñoåi nhieät, nhôø vít taûi vaän chuyeån, khí noùng töø trong
loø leân cyclon. Vaät lieäu vaø doøng khí chuyeån ñoäng ngöôïc chieàu, do taùc duïng cuûa doøng
khí, vaät lieäu trong cyclon luoân luoân ôû traïng thaùi lô löûng. Vì vaäy, söï tieáp xuùc giöõa doøng
khí vaø vaät lieäu toát hôn, quaù trình trao ñoåi giöõa khí vaø vaät lieäu toát hôn.
Heä thoáng cyclon trao ñoåi nhieät ñaët phía ñaàu cao cuûa loø coù theå laø cyclon 3 baäc, 4
baäc hoaëc nhieàu baäc.
ÔÛ moãi cyclon vaät lieäu vaø doøng khí coù nhieät ñoä xaùc ñònh, nhieät ñoä vaät lieäu ñöôïc
taêng daàn töø treân xuoáng döôùi, nhieät ñoä doøng khí giaûm daàn theo chieàu töø döôùi leân, keát
quaû boät phoái lieäu vaøo ñaàu loø coù to = 950 - 1000oC, to khí thaûi ra khoûi cyclon cuoái
cuøng 300 - 350oC coù theå taän duïng cho quaù trình saáy phoái lieäu, vaät lieäu vaøo loø tieáp tuïc
quaù trình nung.(Hình 3-29). Trong cyclon trao ñoåi nhieät phaàn lôùn quaù trình truyeàn
nhieät thöïc hieän 80% trong oáng daãn khí vaø khoaûøng 20% löôïng nhieät trao ñoåi xaûy ra
trong caùc cyclon.
*Söû duïng heä thoáng cyclon trao ñoåi nhieät keát hôïp thieát bò tieàn nung
Vôùi heä thoáng gia nhieät naøy coù theå phaân huûy moät phaàn ñaù voâi (60-65%) vaø tieâu toán
nhieân lieäu khoaûng 25-30% , hoaëc phaân huûy hoaøn toaøn ñaù voâi (90-95)% vaø tieâu toán
nhieân lieäu laø 60-65% (Hình 3-28.). Khiù loø coù gaén thieát bò tieàn nung, thì khoaûng 40%
nhieân lieäu ñöôïc ñöa vaøo loø nung, coøn 60% laø ñöa vaøo thaùp tieàn nung.
Thieát bò tieàn nung goàm coù buoàng xoaùy troän (phaàn thaáp) vaø buoàng phaûn öùng
( phaàn treân). Moät phaàn chuû yeáu cuûa khí töø buoàng hoaø troän thoåi leân doïc theo thaønh
töôøng cuûa buoàng phaûn öùng cuøng vôùi chuyeån ñoäng xoaùy cuûa caùc haït vaät lieäu. Hoån hôïp
khí vaø vaät lieäu ñöôïc hoaø troän nhieàu laàn trong quaù trình ñi leân oáng daãn khí ra ngoaøi vaø
do vieäc hoaø troän taïo aùp löïc aâm taêng leân doïc theo truïc cuûa buoàng. Phoái lieäu vaø nhieân
lieäu ñöôïc ñöa vaøo vuøng aùp löïc aâm, coù söï xoaùy troän vaø phaân taùn cuûa haït phoái lieäu vaø
caùc haït nhieân lieäu vôùi khí noùng, caùc haït nhieân lieäu ñöôïc ñoát chaùy, nhieät taïo ra ñöôïc
truyeàn ngay cho caùc haït vaät lieäu, do ñoù xaûy ra quaù trình phaân huûy ñaù voâi ñeán 90%,
phaàn lôùn (90%) nhieät ñöôïc truyeàn bôûi söï ñoái löu vaø 10% laø do böùc xaï.
80
 1- Phoái lieäu vaøo loø
2- Khí thaûi
3- Oáng reõ nhaùnh ñöa vaøo thieát bò ngöng tuï kieàm
(pays bass)
4- Clinker ra loø
5- Beùc ñoát
6- Oáng daãn khí noùng boå sung
7- Khí thaûi töø daøn laøm laïnh

Hình 3-29 : Nhieät ñoä vaät lieäu trong loø vaø trong heä cyclon trao ñoåi nhieätï

 Phoái lieäu vaøo loø daïng vieân ( thay theá heä cyclon trao ñoåi nhieät laø thieát bò
calcinator).(Hình 3-30). Ñaây laø thieát bò trao ñoåi nhieät ngoaøi loø, coù nhieäm vuï saáy khoâ
phoái lieäu vaø phaân huûy khoaùng seùt, phoái lieäu vaøo loø daïng vieân.
Phoái lieäu tröôùc khi vaøo loø phaûi qua thieát bò laøm aåm taïo vieân (phoái lieäu daïng boät) hoaëc
qua thieát bò saáy eùp, loïc (phoái lieäu daïng buøn). Vieân phoái lieäu vaøo loø ñaûm baûo ñoä aåm
w = 12 - 16%.

Hình 3-30 : Xích

7 calcinator
1-Baêng taûi xích
2- Vuøng decacbonat hoaù
6
3- Vuøng saáy
4- Oáng khoùi
5- Khí noùng
6- Maùy veâ vieân
7- Loø quay

III-2-5-/ Loø ñöùng nung clinker.

Loø ñöùng laø moät oáng hình truï ñöùng roång, ngoaøi laø gaïch thöôøng trong loùt gaïch chòu
löûa, chieàu cao vaø ñöôøng kính loø thöôøng coù tyû leä xaùc ñònh H/D = 3,5-4 laàn. Tuøy theo
kích thöôùc loø maø coù naêng suaát khaùc nhau, ñeå taêng hieäu quaû saáy ngöôøi ta thöôøng môû
roäng vuøng saáy.( Hình 3-31)

81
 Ñoái vôùi loø ñöùng coù kích thöôùc hình hoïc töông ñoái lôùn, möùc ñoä cô khí hoùa cao, thaân
loø ngoaøi lôùp gaïch thöôøng, beân ngoaøi coøn boïc moät lôùp kim loaïi moûng hoaëc coù ñai baûo
hieåm ñeå loø laøm vieäc ñöôïc an toaøn
Loø ñöùng cô khí hoùa cao thöôøng coù thieát bò naïp, thaùo lieäu hoaøn toaøn töï ñoäng, boät
phoái lieäu töø silos chöùa vaøo thieát bò taïo vieân chuyeån xuoáng thieát bò naïp lieäu vaøo loø.
Döïa vaøo chieàu cao loø, nhieät ñoä nung maø phaân chia loø ñöùng thaønh 3 vuøng. Taêng
cöôøng quaù trình nung trong loø ñöùng thöôøng ñöa gioù noùng hoaëc gioù giaøu oxy vaøo khu
nung.
Ñoái vôùi loø ñöùng thuû coâng, kích thöôùc loø thöôøng nhoû hôn loø ñöùng cô khí hoùa, naêng
suaát loø thaáp, chaát löôïng clinker keùm, coâng nhaân lao ñoäng vaát vaû.

Hình 3-31: loø ñöùng

nung clinker
10
10 2

3
1. Thaân loø
2. Thieát bò naïp lieäu
3. Pheãu phaân phoái lieäu
4. Ñoäng cô
5. Quaït gioù
6. Muõi gioù
1
7. Cöûa thaùo lieäu
8. Thieát bò thaùo lieäu
9. Baêng taûi vaän chuyeån
10. Oáng khoùi
6

7
8 5
9
4 4
8

82