CHÖÔNG IV

CÔ SÔÛ KYÕ THUAÄT

QUAÙ TRÌNH SAÛN XUAÁT XI MAÊNG PORTLAND
I-KHAÙI NIEÄM VEÀ QUAÙ TRÌNH SAÛN XUAÁT XI MAÊNG PORTLAND (XMP)
Quaù trình saûn xuaát XMP coù theå phaân thaønh 3 giai ñoaïn cô baûn:
Giai ñoaïn 1: Chuaån bò nguyeân lieäu vaø hoån hôïp phoái lieäu.
Giai ñoaïn 2: Nung hoån hôïp phoái lieäu thaønh clinker XMP.
Giai ñoaïn 3: Nghieàn clinker vaø phuï gia voâ cô hoaït tính thaønh XMP.
I-1/ Chuaån bò phoái lieäu: Phoái lieäu ñöôïc cheá taïo ôû daïng huyeàn phuø, daïng boät hay daïng
vieân. Tuøy thuoäc yeâu caàu chaát löôïng saûn phaåm maø caùc nguyeân lieäu ñöôïc tính toaùn vaø
phoái troän theo tyû leä thích hôïp. Quaù trình chuaån bò phoái lieäu ñöôïc tieán haønh theo 2
phöông phaùp saûn xuaát cô baûn:
 Phöông phaùp öôùt
 Phöông phaùp khoâ
Löïa choïn phöông phaùp thích hôïp laø moät trong nhöõng vaán ñeà quan troïng, quyeát
ñònh caùc chæ tieâu kinh teá kyõ thuaät cuûa nhaø maùy. Cô sôû cuûa vieäc löïa choïn phöông phaùp
saûn xuaát döïa treân caùc ñieàu kieän sau:
 Tính chaát lyù hoïc vaø thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa nguyeân lieäu (haøm aåm töï nhieân,
ñoä raén vaät lieäu, haøm löôïng kieàm...)
 Ñieàu kieän cung caáp ñieän naêng vaø nhieät naêng.
 Ñieàu kieän trang thieát bò .
 Ñieàu kieän veä sinh coâng nghieäp.
 Tính chaát khí haäu ñòa lyù nôi saûn xuaát .
 Khaû naêng vaø quy moâ môû roäng saûn xuaát .
Ngoaøi ra, vieäc löïa choïn phöông phaùp saûn xuaát cuõng caàn phaûi xuaát phaùt töø hoaøn
caûnh cuï theå cuûa moãi nöôùc, khaû naêng töøng ñòa phöông. Tuy nhieân, caàn phaûi ñaït yeâu
caàu cô baûn sau:
 Quy trình saûn xuaát ñôn giaûn, naâng cao hieäu suaát söû duïng maùy moùc thieát bò.
 Naâng cao saûn löôïng vaø chaát löôïng saûn phaåm, giaù thaønh saûn phaåm haï.
 Chæ tieâu tieâu toán nhieät naêng, ñieän naêng vaø nguyeân vaät lieäu thaáp.
 Coù khaû naêng naâng cao trình ñoä cô khí hoùa vaø töï ñoäng hoùa
 Ñaûm baûo veä sinh vaø an toaøn lao ñoäng.
Tuy nhieân, veà nguyeân lieäu, quaù trình hoùa lyù khi nung, saûn phaåm cuoái cuøng vaø caùc
tính chaát cô baûn cuûa chuùng luoân luoân gioáng nhau, chuùng chæ khaùc nhau veà kyõ thuaät
cuûa phöông phaùp saûn xuaát .
Vôùi ñieàu kieän khoa hoïc vaø kyõ thuaät hieän ñaïi, vieäc löïa choïn phöông phaùp saûn
xuaát naøo phaûi ñöôïc xeùt kyõ, toaøn dieän. Tuy nhieân, giöõa 2 phöông phaùp saûn xuaát coù
nhöõng öu khuyeát ñieåm noãûi baät sau: (Baûng 3-5)

52
Baûng 3-5: So saùnh hieäu quaû caùc phöông phaùp saûn xuaát XMP
Loø quay- phöông Loø quay- phöông
Caùc chæ tieâu
phaùp öôùt phaùp khoâ
Nhieät naêng tieâu toán rieâng Kcal/ Kg clinker 1350 - 1600 700 - 1350
Ñieän naêng tieâu toán rieâng KWh/T clinker 55 79 - 83
Tieâu hao vaät lieäu nghieàn (kg/taán xi maêng) 1,5-2,0 0,2-0,5
Tieâu hao vaät lieäu chòu löûa (kg/taán clinker) 2,0-2,5 0,5-0,8
Ñoä ñoàng nhaát phoái lieäu Toát Thaáp hôn
Chaát löôïng saûn phaåm Ñaûm baûo Thaáp hôn
Dieän tích saûn xuaát Lôùn Nhoû
Soá löôïng thieát bò . Ít Nhieàu
Naêng suaát Thaáp Cao
Hieän nay ñang thôøi kyø khuûng hoaûng naêng löôïng, cuøng vôùi nhöõng tieán boä trong ngaønh
khí ñoäng hoïc vaø kyõ thuaät khí neùn ñaõ cho pheùp giaûi quyeát toát vaán ñeà ñoàng nhaát phoái lieäu
khoâ neân nhìn chung xu theá phaùt trieån coâng nghieäp saûn xuaát XMP treân theá giôùi phaàn lôùn
theo xu höôùng saûn xuaát XMP theo phöông phaùp khoâ loø quay.
I-2/ Nung phoái lieäu : Phoái lieäu ñöôïc nung trong loø quay, loø ñöùng, trong baêng keát khoái.
Coù theå noùi kyõ thuaät saûn xuaát XMP chuû yeáu döïa treân cô sôû thieát bò loø nung .
I-3/ Nghieàn clinker XMP:
Khi nghieàn clinker caàn boå sung theâm :
 3 - 5% ñaù thaïch cao ñeå keùo daøiù thôøi gian ninh keát cuûa Ciment Portland
 < 25% phuï gia voâ cô hoaït tính ñeå caûi thieän tính beàn nöôùc cho XMP
 < 10% phuï gia trô ñeå taêng saûn löôïng.
Thieát bò nghieàn clinker bao goàm maùy nghieàn bi hoaëc maùy nghieàn ñöùng con laên, caàn
khoáng cheá ñoä aåm cuûa nguyeân lieäu tröôùc khi ñöa vaøo maùy nghieàn. Sau khi nghieàn do
ma saùt, XMP coù nhieät ñoä 100 - 120oC, seõ ñöôïc vaän chuyeån baèng khí neùn veà silos chöùa
cho ñeán khi nguoäi, ñeå CaOtd taû heát roài môùi ñoùng bao xuaát xöôûng.
II-/ Nguyeân lieäu saûn xuaát clinker XMP.
Clinker XMP ñöôïc cheá taïo baèng caùch nung ñeán keát khoái hoån hôïp phoái lieäu chöùa
caùc caáu töû cô baûn: CaO, SiO2, Al2O3, Fe2O3. Vôùi tyû leä haøm löôïng xaùc ñònh ñöôïc tính
toaùn theo tính chaát yeâu caàu cuûa XMP mong muoán. Ñeå baûo ñaûm thaønh phaàn hoùa hoïc
cuûa clinker, thöôøng duøng 2 loaïi nguyeân lieäu cô baûn laø ñaù voâi vaø ñaát seùt ñeå cheá taïo
hoån hôïp phoái lieäu. Ngoaøi ra coøn duøng 1 vaøi loaïi nguyeân lieäu ñaëc bieät hay coøn goïi laø
phuï gia ñieàu chænh nhö: xæ pyrít, treùpen, Diatomit...
II-1-/ Caáu töû ñaù voâi.
Ñaù voâi laø caáu töû chính cuûa phoái lieäu XMP cung caáp CaO. Trong thieân nhieân ñaù voâi
thöôøng toàn taïi döôùi nhieàu daïng:
Ñaù voâi : 9 0 - 100% CaCO3
Ñaù voâi- mergel : 75 - 90% CaCO3
Ñaù mergel : 40 - 70% CaCO3
Thaønh phaàn phoái lieäu XMP chöùa khoaûng 75% CaCO3, neân ñaù voâi vaø ñaù voâi
Mergel raát thích hôïp duøng laøm nguyeân lieäu ñeå saûn xuaát XMP, ñaëc bieät laø ñaù voâi
mergel, vì thaønh phaàn gaàn gioáng thaønh phaàn cuûa phoái lieäu XMP neân coù theå ñôn giaûn
53
hoùa quaù trình kyõ thuaät saûn xuaát XMP. Loaïi naøy deã nghieàn hôn ñaù voâi, coù töø maøu vaøng
tôùi maøu xaùm ñen.
Trong ñaù voâi ngoaøi thaønh phaàn chuû yeáu laø CaCO3, coøn coù theå cho pheùp laån 1
haøm löôïng nhoû MgO ( < 5%) vaø haøm löôïng nhoû R2O ( <1%). Ñoä cöùng ñaù voâi 1,8- 3,0
theo thang Mohs, khoái löôïng theå tích 2,6 –2,8 taán/m3. Daïng nguyeân chaát coù maøu traéng
(ñaù phaán), khi laãn taïp chaát coù maøu cuûa taïp chaát. Taïp chaát gaây maøu chuû yeáu laø oxit
saét, laøm ñaù coù maøu xaùm.
Ngoaøi ñaù voâi vaø ñaù voâi mergel laø nhöõng nguyeân lieäu thieân nhieân chöùa CaO, coøn coù
theå duøng caùc phoái lieäu chöùa CaO khaùc ñeå saûn xuaát XMP.
 Buøn nephelin: Laø pheá lieäu cuûa ngaønh saûn xuaát nhoâm, coù thaønh phaàn hoaù hoïc
naèm trong caùc giôí haïn sau:
 SiO2 = 25 - 30%.
 Al2O3 = 2 -5%.
 Fe2O3 = 3 - 5%.
 CaO = 50 - 55%.
 R2O = 1,5 - 3%.
Duøng buøn nephelin saûn xuaát XMP raát coù lôïi, vì chæ caàn theâm 1 löôïng CaO thích
hôïp. Khi nung luyeän tieâu toán ít nhieät naêng, naêng suaát loø cao, tuy nhieân, nhöôïc ñieåm
laø haøm löôïng R2O cao.
 Xæ loø cao: Laø pheá lieäu cuûa ngaønh saûn xuaát gang, thaønh phaàn hoùa hoïc gaàn gioáng
thaønh phaàn clinker XMP, chæ khaùc nhau veà haøm löôïng caùc oxyùt.
 SiO2 = 30-40%.
 Al2O3 = 8 - 18%.
 CaO = 40 - 50%.
 MgO = 0 - 8%.
 MnO = 1 - 3%.
Xæ loø cao vöøa coù theå duøng laøm nguyeân lieäu, cuõng coù theå duøng laøm phuï gia saûn xuaát
XMP.
II-2-/ Caáu töû ñaát seùt
Ñaát seùt duøng ñeå saûn xuaát clinker XMP chuû yeáu cung caáp SiO2 , Al2O3, Fe2O3,
thuoäâc loaïi ñaát seùt deã chaûy, thaønh phaàn hoaù dao ñoäng:
SiO2 = 58-80%; Al2O3= 5-20% Fe2O3.= 3-15%
Trong thieân nhieân ñaát seùt toàn taïi döôùi daïng nham thaïch traàm tích, chuùng laø nhöõng
alumosilicat ngaäm nöôùc coù thaønh phaàn hoaù hoïc khaùc nhau:
 Kaolinit : Al2O3.2SiO2.2H2O
( SiO2=46,5%; Al2O3=39,5%; H2O =14%)
 Montmorillonit: [Al2O3.4SiO2.H2O]nH2O _ Al4[Si8O20][OH]4. nH2O
(SiO2= 66,7%; Al2O3=38,2%; H2O= 5%)
 Illít : (K2O,H2O).3Al2O3.6SiO2.2H2O K2Al4[Al2Si6O20]{OH]4.pH2O
(SiO2 = 45,2%; Al2O3 = 38,2%; H2O = 4,5%; K2O = 11,8%).
Ngoaøi ra coøn caùc Alumosilicat khaùc cuõng coù theå duøng laøm nguyeân lieäu saûn xuaát
XMP nhö: ñaù boït, granit... Trong ñaát seùt ngoaøi thaønh phaàn chuû yeáu laø SiO2, Al2O3 vaø
Fe2O3 coøn chöùa caùc taïp chaát khaùc nhö: Fe2O3 (7-10%), SO3 (1%), R2O (<1%).

54
  Ñoä aåm töï nhieân cuûa ñaát seùt töø 10-30%.
 Tæ dieän tích beà maët cuûa ñaát seùt ( m2/g )
Kaolin  15 m2/g
Illite  100 m2/g
Montmorillonite  800 m2/g
 Khoái löôïng theå tích laø : ( g/cm3 )
Kaolin 2.60 – 2.68
Illite 2.76 – 3.00

Hình 3-1: Caáu truùc daïng lôùp vaûy cuûa Kaolinite

II-3-/ Caùc loaïi phuï gia khaùc.
- Trong coâng nghieäp saûn xuaát XMP, ngoaøi nhöõng nguyeân lieäu chính laø ñaù voâi vaø
ñaát seùt, coøn duøng caùc loaïi phuï gia khaùc ñeå ñieàu chænh thaønh phaàn hoùa cuûa phoái lieäu
vaø pha vaøo khi nghieàn clinker. Vieäc söû duïng phuï gia trong coâng nghieäp xi maêng
Portland coù yù nghóa raát lôùn veà maët kyõ thuaät cuõng nhö veà hieäu quaû kinh teá. Caùc chaát
phuï gia hieäu chænh laøm oån ñònh thaønh phaàn hoùa phoái lieäu trong quaù trình nung luyeän.
Ví duï: Chaát phuï gia hay thaønh phaàn hieäu chænh ñöôïc söû duïng boå sung theâm cho haøm
löôïng silic laø caùt, ñaát seùt coù thaønh phaàn silic cao , ñiatomite v.v… boå sung cho löôïng
thieáu huït thaønh phaàn oxyt saét baèng caùc chaát hieäu chænh nhö xæ pyrite , quaëng saét v.v….
II-3-1/ Phuï gia ñieàu chænh:
Clinker XMP nghieàn mòn coù toác ñoä ninh keát, ñoùng raén raát nhanh khi tieán haønh
hydraùt - hoùa, ñieàu ñoù seõ khoâng baûo ñaûm thôøi gian thi coâng trong xaây döïng nhö ñoå beâ
toâng, xaây, traùt... Ñeå ñieàu chænh toác ñoä ninh keát cuûa XMP thöôøng pha vaøo clinker
XMP khi nghieàn mòn 1 haøm löôïng thích hôïp caùc loaïi phuï gia ñieàu chænh: ñaù thaïch cao
(CaSO4.2H2O), CaCl2, NaCl... phoå bieán nhaát laø duøng CaSO4.2H2O vôùi haøm löôïng tính
theo SO3 < 3,5%.
II-3-2/ Phuï gia thuûy hoaït tính:
Phuï gia thuûy laø nhöõng chaát khi nghieàn mòn troïân vôùi voâi cho ta nhöõng saûn phaåm coù
khaû naêng ñoùng raén vaø beàn nöôùc, coøn khi pha vaøo clinker XMP vôùi haøm löôïng nhaát
ñònh, seõ keát hôïp vôùi voâi töï do vaø Ca(OH)2 - saûn phaåm hydrat hoa cuûa caùc khoaùng
clinker XMP trong quaù trình ñoùng raén- taïo thaønh 1 saûn phaåm hyñraùt môùi coù tính beàn
nöôùc, ñoàng thôøi naâng cao tính beàn nöôùc cuûa XMP. Ngoaøi ra, coøn laøm taêng saûn löôïng
cuûa XMP, haï giaù thaønh saûn phaåm.
Phuï gia thuûy toàn taïi döôùi 2 daïng:
 Phuï gia thuûy thieân nhieân: Laø nhöõng loaïi nham thaïch traàm tích hoaëc nham
thaïch phuùn xuaát nhö: pouzzolane, ñiatomit, Treùpen, opoka...
 Phuï gia thuûy nhaân taïo: Laø nhöõng pheá lieäu cuûa caùc ngaønh coâng nghieäp nhö xæ
loø cao hoaït hoùa, xæ tro nhieân lieäu, pheá lieäu coâng nghieäp pheøn nhoâm, ñaát seùt
nung, v.v... thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa caùc loaïi phuï gia thuûy treân chuû yeáu laøø caùc
oxyùt silic SiO2vaø Al2O3 ôû daïng voâ ñònh hình vaø 1 löôïng nöôùc lieân keát hoùa hoïc.
Ñoä hoaït tính cuûa phuï gia thuûy caøng cao khi haøm löôïng caùc oxyt voâ ñònh hình caøng
nhieàu. Caùc loaïi phuï gia thuûy treân khi söû duïng caàn nghieàn mòn ñoàng thôøi vôùi clinker,
hoaëc nghieàn mòn tröôùc roài pha troän vaøo xi maêng portland theo tyû leä xaùc ñònh nhaèm
baûo quaûn ñaëc tính kyõ thuaät cuûa xi maêng, ñoàng thôøi taêng giaù trò kinh teá cuûa saûn phaåm .

55
II-3-3/ Phuï gia ñaày:
Phuï gia ñaày pha vaøo clinker XMP khi nghieàn mòn vôùi 1 tyû leä cho pheùp, chæ nhaèm
muïc ñích taêng saûn löôïng vaø haï giaù thaønh saûn phaåm. Pha phuï gia ñaày vaøo clinker
XMP caàn khoáng cheá chaët cheõ tyû leä haøm löôïng, neáu khoâng seõ daån ñeán haï thaáp chaát
löôïng saûn phaåm raát lôùn.
Caùc loaïi phuï gia ñaày thöôøng ñöôïc söû duïng nhö ñaù voâi, caùt, ñaát seùt.
II-3-4/ Phuï gia baûo quaûn:
XMP khi chöùa trong silos, hoaëc baûo quaûn trong kho thöôøng deã daøng huùt aåm vaø khí
CO2 trong khoâng khí, xaûy ra phaûn öùng hyñraùt hoùa vaø caùcbonaùt hoùa cuïc boä tröôùc khi söû
duïng, laøm giaûm chaát löôïng cuûa XMP .
Ñeå khaéc phuïc hieän töôïng treân khi nghieàn clinker thöôøng ñöôïc pha theâm 1 löôïng
nhoû phuï gia baûo quaûn nhö daàu laïc hoaëc caùc loaïi daàu thöïc vaät khaùc... Caùc loaïi phuï
gia naøy coù khaû naêng taïo 1 maøng moûng xung quanh haït xi maêng laøm giaûm khaû naêng
hyñraùt hoùa vaø caùcbonaùt hoùa trong thôøi gian baûo quaûn.

III - / QUAÙ TRÌNH SAÛN XUAÁT XI MAÊNG PORTLAND

Quaù trình saûn xuaát XMP goàm 3 coâng ñoaïn chính laø chuaån bò nguyeân lieäu, nung
ñeå taïo clinker XMP vaø nghieàn clinker XMP vôùi đá thaïch cao vaø caùc phuï gia khaùc.
III-1/ Chuaån bò nguyeân lieäu
Chuaån bò nguyeân lieäu vaø hoån hôïp phoái lieäu ñeå saûn xuaát clinker XMP laø moät
khaâu quan troïng trong quy trình saûn xuaát, aûnh höôûng raát lôùn ñeán chaát löôïng saûn
phaåm. Muoán chaát löôïng saûn phaåm toát caàn ñaûm baûo nhöõng chæ tieâu kyõ thuaät sau:
 Nguyeân lieäu coù ñuû thaønh phaàn hoùa hoïc thích hôïp
 Hoãn hôïp phoái lieäu ñaït ñoä nghieàn mòn theo yeâu caàu
 Hoãn hôïp phoái lieäu coù ñoä ñoàng nhaát cao
 Hoãn hôïp phoái lieäu coù haøm aåm thích hôïp
 Neáu hoãn hôïp phoái lieäu vaøo loø ôû daïng vieân caàn coù hình daùng vaø kích thöôùc ñaït
yeâu caàu.
Vieäc chuaån bò nguyeân lieäu ñöôïc thöïc hieän qua caùc giai ñoaïn sau:
III-1-1/ Khai thaùc vaø vaän chuyeån nguyeân lieäu.
III-1-1-1/ Khai thaùc vaø vaän chuyeån ñaù voâi.
Moû ñaù voâi haàu heát toàn taïi ôû daïng loä thieân, raát hieám khi khai thaùc ôû moû ngaàm,
vieäc khai thaùc deã daøng thuaän lôïi, tröôùc khi khai thaùc caàn khaûo saùt ñòa chaát, xaùc
ñònh thaønh phaàn hoaù, thaønh phaàn khoaùng, tröû löôïng ñaù trong moû, loaïi boû taïp chaát
treân beà maët, nhöõng væa ñaù ñolomite naèm xen trong moû ñaù voâi.
Ñaù voâi ñöôïc khai thaùc baèng phöông phaùp noå mìn, caét taàng (khai thaùc theo lôùp
baèng–Hình 3-2). Theo phöông phaùp naøy, coâng trình moû ñöôïc phaùt trieån laàn löôït töø
treân xuoáng döôùi, heát lôùp naøy ñeán lôùp khaùc. Sau ñoù, duøng xe uûi, xe maùy xuùc leân oâ
toâ, xe gooøng, hoaëc baêng taûi (neáu nhaø maùy ñaët gaàn nôi khai thaùc), ñöa veà nhaø maùy.
Trong coâng nghieäp hieän ñaïi, ñaù voâi ñöôïc khai thaùc vaø ñaäp taïi moû ñaït kích
thöôùc yeâu caàu sau ñoù ñöôïc chuyeån tröïc tieáp veà kho chöùa baèng baêng taûi vaän
chuyeån.

56
 Vieäc vaän chuyeån nguyeân lieäu veà nhaø maùy coù theå duøng nhöõng phöông tieän vaø thieát
bò khaùc nhau, tuøy thuoäc chuû yeáu vaøo naêng suaát cuûa nhaø maùy, khoaûng caùch töø
coâng tröôøng khai thaùc ñeán nhaø maùy. Tuy nhieân, caàn baûo ñaûm an toaøn lao ñoäng

Hình 3-2: sô ñoà vaø hình khai thaùc ñaù voâi

theo phöông phaùp caét taàng
III-1-1-2-/ Khai thaùc vaø vaän chuyeån ñaát seùt.
Tröôùc khi khai thaùc caàn loaïi boû nhöõng lôùp ñaát maøu, muøn soûi v.v…, moû ñaát seùt
coù theå laø daïng loä thieân hoaëc ngaàm döôùi nöôùc, duøng taøu cuoác maùy xuùc ñeå khai thaùc
roài chuyeån veà nhaø maùy baèng ñöôøng oáng hay baêng taûi. Tuøy caáu taïo moû ñaát seùt maø
söû duïng caùc maùy vaø thieát bò khai thaùc thích hôïp:
 Maùy xuùc 1 gaøu, maùy xuùc nhieàu gaøu (Hình 3-3a), maùy gaït.
 Taøu cuoác, thieát bò khai thaùc cô khí thuûy löïc.
 Neáu saûn xuaát theo phöông phaùp öôùt, duøng thieát bò khai thaùc ñaát seùt baèng cô khí
thuûy löïc laø naêng suaát cao vaø hieän ñaïi nhaát, töùc laø duøng maùy phun nöôùc coù aùp suaát
lôùn phun vaøo caùc væa ñaát seùt, bieán ñaát seùt thaønh buøn loûng, coù ñoä aåm 60 – 70%, sau
ñoù bôm buøn vaøo ñöôøng oáng daån veà nhaø maùy (Hình 3-3b). Phöông phaùp chæ aùp
duïng nhaø maùy coù naêng suaát cao, ñaát seùt loaïi meàm tôi
Tuøy thuoäc vaøo naêng suaát cuûa nhaø maùy vaø khoaûng caùch töø moû ñeán nhaø maùy maø
söû duïng caùc thieát bò vaän chuyeån thích hôïp: oâ toâ, xe gooøng, baêng vaän chuyeån v.v…

Hình 3-3: Baõi

khai thaùc ñaát seùt
baèng maùy xuùc nhieàu
gaøu (a)- Ñöôøng oáng
a daãn buøn ñaát sét (b)
b
III-1-2-/ Gia coâng nguyeân lieäu.
III-1-2-1/ Gia coâng ñaù voâi.
Ñaù voâi laø nguyeân lieäu raén, sau khi khai thaùc ñaù (noå mìn) ñaù thöôøng coù kích
thöôùc töø 600-1000mm. Neáu ñaù vaãn coù ñöôøng kính d > 1000 mm thì tieáp tuïc noå mìn
cho ñeán khi coù d < 1000 mm.

57
Vì vaäy, caàn phaûi ñaäp sô boä ñaù voâi trong maùy ñaäp haøm ñaït kích thöôùc 150-300mm. Sau
ñoù, chuyeån vaøo maùy ñaäp buùa ñaït kích thöôùc 5-25mm, ñaù cuõng coù theå ñaäp ñoàng thôøi
trong maùy ñaäp buùa phaûn hoài (Hình 3-4) töø kích thöôùc 1000mm ñeán 25mm. Ñaù voâi sau
khi ñaäp xong seõ ñöôïc ñöa vaøo kho chöùa cuõng baèng heä thoáng baêng chuyeàn, töø kho
chöùa, ñaù voâi ñöôïc baêng taûi ñöa ñeán caùc thieát bò nghieàn phoái lieäu ñeå saûn xuaát clinker
III-1-2-2/ Gia coâng ñaát seùt
Ñaát seùt laø loaïi nguyeân lieäu meàm, vieäc gia coâng ñaát seùt tuøy thuoäc vaøo phöông phaùp
saûn xuaát:
Neáu saûn xuaát theo phöông phaùp öôùt loø quay: ñaát seùt sau khi khai thaùc ñöôïc ñaäp nhoû
baèng maùy caùn truïc, sau ñoù cho vaøo maùy böøa buøn, buøn ra khoûi maùy coù ñoä aåm 60 -
70%, seõ ñöôïc ñöa vaøo beå chöùa roài ñöôïc bôm ly taâm bôm baèng ñöôøng oáng chuyeån vaøo
maùy nghieàn bi nghieàn öôùt cuøng vôùi ñaù voâi.

Hình 3-5:Maùy nhaøo troän ñaát seùt

1-Daàm ngang 2- Ñoäng cô ñieän 3-Coå goáp ñieän
4-Hoäp giaûm toác 5-Naép ñaäy.
Hình 3-4: Maùy ñaäp ñaù voâi

 Neáu saûn xuaát theo phöông phaùp khoâ loø quay: ñaát seùt sau khi khai thaùc ñöôïc
ñaäp sô boä baèng maùy caùn truïc hoaëc maùy thaùi ñaát tröôùc khi ñöa vaøo maùy saáy nghieàn
lieân hôïp saáy nghieàn chung vôùi ñaù voâi (ñoä aåm tröôùc khi vaøo maùy saáy nghieàn laø <
10%).
 Neáu saûn xuaát theo phöông phaùp khoâ loø ñöùng: neáu nguyeân lieäu, nhieân lieäu coù ñoä
aåm töï nhieân cao, caàn phaûi qua thieát bò saáy ñeán ñoä aåm yeâu caàu, tröôùc khi vaøo maùy
nghieàn bi.
Baûng 3-6: Yeâu caàu ñoä aåm cuûa nguyeân lieäu tröôùc khi vaøo maùy nghieàn bi nhö sau
Teân nguyeân lieäu Ñoä aåm töï nhieân % Ñoä aåm vaøo maùy %
Ñaù voâi 3-7 1
Ñaát seùt 15-25 10
Xæ loø cao 15-25 2
Than 10-15  2-3
III-1-3/ Toàn tröû nguyeân lieäu trong kho
Khi nguyeân lieäu coù söï khaùc nhau lôùn veà thaønh phaàn hoùa, vieäc toàn tröõ seõ keát
hôïp laøm ñoàng nhaát nguyeân lieäu ñoàng thôøi. Nguyeân lieäu sau khi gia coâng coù theå chöùa
vaøo trong kho rieâng bieät, keát hôïp vôùi vieäc raûi ñoå trong kho ( phöông phaùp khoâ) ñeå
thöïc hieän vieäc ñoàng nhaát. Neáu naêng suaát nhaø maùy lôùn vaø coù thieát bò kieåm tra tröïc
tuyeán (PGNAA-Prompt Gamma Neutron Activation Analysis – Phân tích hoạt hoá tức

58
thời bằng tia Gamma). thì coù theå söû duïng kho chung bao goàm caû ñaù voâi vaø ñaát seùt, öu
ñieåm khi söû duïng kho chung laø giaûm ñöôïc ñoä aåm nguyeân lieäu vaø thöïc hieän ñoàng nhaát
sô boä.
III-1-4-/ Nghieàn mòn hoån hôïp phoái lieäu.
Sau khi tính toaùn, hoån hôïp phoái lieäu ñöôïc xaùc ñònh tyû leä thaønh phaàn caùc caáu töû
thích hôïp, vaø ñöôïc ñöa qua caùc thieát bò ñònh löôïng roài vaøo maùy nghieàn bi hoaëc maùy
nghieàn ñöùng con laên (phöông phaùp khoâ). Coù theå nghieàn chung hoån hôïp caùc caáu töû,
cuõng coù theå nghieàn rieâng sau ñoù troän ñeàu. Tuy nhieân, ñeå ñaûm baûo ñoä ñoàng nhaát cao
thöôøng nghieàn chung hoån hôïp phoái lieäu trong maùy nghieàn bi
( phöông phaùp öôùt) hoaëc maùy saáy nghieàn bi lieân hôïp hoaëc maùy sấy nghieàn ñöùng
( phöông phaùp khoâ).
Ñoä mòn cuûa hoån hôïp phoái lieäu coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán quaù trình nung luyeän
vaø chaát löôïng cuûa clinker. Ñoä mòn cuûa hoån hôïp phoái lieäu caøng cao, beà maët tieáp xuùc
giöõa caùc caáu töû nguyeân lieäu caøng lôùn, quaù trình hoùa lyù khi nung xaûy ra caøng nhanh,
chaát löôïng clinker caøng cao.
Qua nghieân cöùu cho thaáy:
- Ñoä mòn phoái lieäu coøn 5-8% treân saøng 4900loã/cm2.
Heä soá KH = 0,87 - 0,89; n = 2, xi maêng coù theå ñaït maùc 300 – 400.
- Neáu ñoä mòn cuûa phoái lieäu coøn 5-8% treân saøng 10.000 loã/cm2.
KH = 0,9 - 0,95, n = 2,5 thì xi maêng ñaït maùc 700 - 800.
III-1-5-/ Khuaáy troän vaø ñieàu chænh phoái lieäu.
Khuaáy troän vaø ñieàu chænh phoái lieäu tuøy thuoäc vaøo phöông phaùp saûn xuaát coù quy
trình thích öùng khaùc nhau:
 Phöông phaùp öôùt loø quay:
Hoån hôïp phoái lieäu sau khi nghieàn chung trong maùy nghieàn bi thaønh dung dòch
huyeàn phuø (buøn paâte) vôùi ñoä aåmW = 36 - 42%. Maùy nghieàn bi ngoaøi nhieäm vuï
nghieàn mòn hoån hôïp phoái lieäu, coøn coù nhieäm vuï khuaáy troän ñeàu hoån hôïp phoái
lieäu.(Hình 3-6)
Sau ñoù phoái lieäu ñöôïc
bôm leân heä thoáng beå
ñieàu chænh ( Hình 3-7).
Taïi beå ñieàu chænh coù
nhieäm vuï kieåm tra vaø
ñieàu chænh: ñoä aåm,
thaønh phaàn hoùa vaø tít
phoái lieäu, ñoàng thôøi
khuaáy troän choáng laéng Hình 3-6: Maùy nghieàn bi öôùt
vaø ñaûm baûo ñoä ñoàng nhaát cuûa phoái lieäu baèng khí neùn, sau ñoù buøn ñöôïc ñöa leân beå
döï tröû ( Hình 3-8) va øchuaån bò phun naïp vaøo
loø quay.

Hình 3-7: Beå ñieàu chænh buøn phoái lieäu

1-Beå chöùa buøn 2- Oáng daån khí
3-Oáng noái 4-Phao 5-Khí neùn

59
6- Oáng daãn buøn 7-Oáng thaùo buøn
8- Bôm ly taâm 9-oâáng daãn
10-Ñoái troïng 11-Oáng daån khí

Hình 3-8: Beå döï tröû buøn phoái lieäu

vôùi caùnh troän cô hoïc
1- Beå troøn 2-Caàn truïc 3-OÅ truïc quay 4-Ñoäng cô 5-Baùnh xe 6- Ñöôøng ray
7-Caùnh khuaáy 8-ñoäng cô 9-Truïc quay 10-Baùnh khía hình coân 11-Truïc quay
12,13-Oáng daån khí

 Phöông phaùp khoâ loø quay, phoái lieäu vaøo loø daïng boät
Hoån hôïp phoái lieäu ñöôïc nghieàn chung trong heä maùy saáy nghieàn bi lieân hôïp
(Hình 3-9) hoaëc maùy saáy nghieàn ñöùng con laên (Hình 3-10) thaønh boät mòn coù haøm aåm
w = 0,5 - 1%. Ñoàng thôøi maùy nghieàn cuõng coù taùc duïng khuaáy troän. Khi boät phoái lieäu
ra khoûi maùy nghieàn, phoái lieäu seõ ñöôïc ñöa leân heä thoáng silos ñieàu chænh ñaûm baûo ñoä
ñoàng nhaát vaø ñieàu chænh ñoä aåm coù W = 0,5-1%, tít phoái lieäu, thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa
phoái lieäu, sau ñoù chuyeån sang heä thoáng silos chöùa roài ñöa vaøo cyclon trao ñoåi nhieät.
Trong maùy saáy nghieàn lieân hôïp, oáng nghieàn ñöôïc chia ra baèng caùc vaùch ghi
baèng theùp hình thaønh buoàng saáy vaø buoàng nghieàn. Trong buoàng saáy, caùc raûnh naâng
seõ khuaáy troän laãn nguyeân lieäu. Sau ñoù nguyeân lieäu ñi qua buoàng nghieàn coù chöùa bi
ñaïn ñaày 20-30% theå tích beân trong, bi ñöôïc phaân phoái doïc theo maùy nghieàn theo
ñöôøng kính vaø troïng löôïng cuûa bi (Hình 3-11).

60
Hình 3-9: Heä maùy saáy nghieàn bi lieân hôïp
1-Baêng taûi chung 2-Quaït huùt khí noùng töø loø quay 3- Maùy saáy nghieàn bi
4-Ñoäng cô 5-Phaân ly loaïi ñi qua 6-Vít vaän chuyeån nghieàn laïi
7-Heä cyclon thu hoài 8- Quaït 9-Thieát bò vaän chuyeån boäït lieäu veà silos chöùa
10-Loïc buïi ñieän 11-Quaït 12-Thaùp phun söông

Hình 3-10 Heä maùy saáy nghieàn

ñöùng con laên

1-Pheåu chöùa
2-Maùy nghieàn ñöùng
3-Loïc buïi
4-Gaøu naâng
5-Cung caáp khí noùng

61
 Cuoái quaù trình saáy nghieàn phoái lieäu vaø
khoâng khí seõ ñöôïc daãn tôùi thieát bò phaân li,
nhöõng haït ñaït kích thöôùc yeâu caàu seõ ñöôïc
ñöa ñeán silos ñoàng nhaát.

Hình 3-11: Maùy saáy nghieàn bi

Coù 2 phöông phaùp ñoàng nhaát hoùa phoái lieäu:

 Ñoàng nhaát giaùn ñoaïn :töùc laø kieåm tra ñònh kyø boät phoái lieäu. Caùc phöông
tieän kieåm tra laáy maãu vaø phaân tích töï ñoäng khoâng ñöôïc laép ñaët. Moät khoái
löôïng nguyeân lieäu vaø boät phoái lieäu ñöôïc ruùt ra vaø phaân tích hieäu chænh.
 Ñoàng nhaát lieân tuïc ( thoåi naêng löôïng thöôøng xuyeân): Ñaây laø qui trình raát
hieäu quaû. Boät phoái lieäu ñöôïc daãn lieân tuïc töø maùy nghieàn bi tôùi silos. Boät roùt
töø phía treân vaø ñöôïc khueách taùn qua maïng löôùi vaän chuyeån “chaân nheän”
treân chu vi cuûa silos ôû möùc 2/3 chieàu cao ( Hình 3-12). Ñaùy silos coù trang bò
moät maøng xoáp thöôøng duøng vaûi Polyester daøy ñaët treân 1 khung kim loaïi
trong ñoù khoâng khí ñöôïc thoåi qua vôùi aùp suaát cao (Hình 3-13)
Phöông phaùp khoâ loø quay, loø ñöùng phoái lieäu vaøo loø daïng vieân
Boät phoái lieäu ñaõ ñaûm baûo yeâu caàu kyõ thuaät ñöïôc ñöa sang thieát bò laøm aåm taïo
vieân (Hình 3-14) roài ñöa vaøo loø nung, vieân phoái lieäu caàn coù yeâu caàu kyõ thuaät sau:
 Ñoä aåm tröôùc khi vaøo loø: ñoä aåm caøng nhoû caøng toát, vì giaûm ñöôïc nhieät
löôïng ñeå boùc hôi aåm, naêng suaát loø cao. Neáu ñoä aåm quaù nhoû khoâng ñaûm baûo
ñoä beàn cuûa vieân phoái lieäu deå vôû thaønh boät, aûnh höôûng ñeán qua trình nung
luyeän vaø naêng suaát loø. Ñoä aåm thích hôïp nhaát W = 12-16%.
 Ñoä beàn vieân phoái lieäu: Phaûi ñaûm baûo cöôøng ñoä > 0,5KG/cm2 coù theå taêng ñoä
beàn baèng caùch pha theâm chaát deûo nhö: aluminic, sulphoânic…, khoâng aûnh
höôûng ñeán tính chaát cuûa clinker vaø xi maêng.
 Ñoä xoáp cuûa vieân phoái lieäu: Neáu ñoä xoáp nhoû thì ñoä beàn toát nhöng söï chaùy
xaûy ra trong vieân phoái lieäu trôû neân khoù khaên, coù theå chaùy khoâng hoaøn toaøn
aûnh höôûng ñeán naêng suaát loø vaø chaát löôïng clinker.
Kích thöôùc vieân phoái lieäu: Coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán quaù trình nung vaø chaát
löôïng saûn phaåm.
+ Neáu vieân phoái lieäu nhoû quaù: AÛnh höôûng ñeán thoâng gioù cuûa loø vaø söï vaän chuyeån
nguyeân lieäu trong loø nhaát laø ñoái vôùi loø ñöùng kích thöôùc vieân phoái lieäu 10-20mm
+ Neáu vieân lôùn: Nung laâu, quaù trình chaùy xaûy ra khoâng hoaøn toaøn clinker deå bò
soáng, aûnh höôûng ñeán năng suất vaø chaát löôïng clinker
.

62
 Hình 3-12 : silos ñoàng nhaát boät phoái lieäu

1 – Thieát bò naïp lieäu phaân phoái song song

2 – Nhöõng lôùp vaät chaát
3- Pheåu vaät lieäu taïo ra khi vaän haønh
4- Hình noùn trung taâm
5- Cöûa ñieàu khieån luoàng
6- Ñaùy thoâng khí hình voøng
7- Thuøng
8- Cöûa ñieàu khieån luoàng
9 – Khu vöïc thoâng khí

Hình 3-13: Boä phaän thoâng khí ñaùy silos

Hình 3-14: Sô ñoà hoaït ñoäng maùy veâ vieân

63
 13 1

9
12

10
4
11
5
6
7 3 2

8
1 - Ñòa qoay 8 - O Å ren
13
2 - Beä ñôõ 9 - Ñ oän g cô
3 - Thaân maùy 10 - B aùn h raên g
4 - O Å truïc
14 11 - Truïc quay
5 - Voâ laên g
12 - Tieáp lieäu vít
12 6 - Vít
13 - OÁn g phun nöôùc
7 - Khôùp ñoän g
14 - C hoåi queùt

Nguyeân taéc hoaït ñoäng maùy veâ vieân:Ñóa quay (1) töïa treân beä ñôû (2) qua thaân maùy (3)
töïa treân oå truïc (4). Ñóa quay coù theå ñieàu chænh goác nghieân baèng voâ laêng (5) qua truïc
vít (6). Moät ñaàu truït vít noái thaân maùy qua khôùp ñoäng (7) vaø vaän chuyeån trong oáng vít
(ren) (8). Ñóa quay nhôø ñoäng cô (9) truyeàn chuyeån ñoäng qua heä baùnh raêng (10) laøm
quay truïc ñôû (11) vaø ñóa quay. Tieáp lieäu vít (12) cho phoái lieäu vaøo ñóa. Nöôùc ñöôïc
daãnn vaøo theo oáng daån (13), choåi queùt treân ñóa ñeå laøm saïch ñóa.
Khi ñóa quay, phoái lieäu khoâ mòn ñöôïc cho vaøo ñóa ñoàng thôøi nöôùc theo oáng (13)
ñöôïc phun vaøo . Vieân phoái lieäu hình thaønh ñöôïc thaám öôùt vaø chuyeån ñoäng theo ñóa,
trong quaù trình chuyeån ñoäng leân xuoáng cuoán theo boät lieäu khoâ dính vaøo, laøm cho vieân
phoái lieäu lôùn daàn leân ñeán khi ñaït kích thöôùc yeâu caàu thaùo qua thaønh ñóa vaø rôi xuoáng
thieát bò vaän chuyeån hoaëc rôi vaøo loø. Kích thöôùc vieân phoái lieäu phuï thuoäc vaøo:
 Goùc nghieân  taïo bôûi truïc thaúng ñöùng vaø thaønh ñóa,  lôùn kích thöôùc haït
nhoû.
 Chieàu cao thaønh ñóa: chieàu cao taêng, kích thöôùc vieân lôùn
 Ñoä aåm: ñoä aåm taêng, kích thöôùc vieân lôùn
 Toác ñoä quay, löôïng phoái lieäu, löôïng nöôùc,…

64