CHUONG 3

1. Sản xuất vật chất và vai trò của sản xuất vật chất?
- Sản xuất là gì? Là hoạt động không ngừng sáng tạo ra các giá trị vật chất và tinh
thần nhằm mục đích thỏa mãn nhu cầu tồn tại và phát triển của con người.
- Sự sản xuất xã hội gồm những phương diện nào?
 Sản xuất vật chất
 Sản xuất tinh thần
 Sản xuất ra bản thân con người
- SX vật chất là gì? Sản xuất vật chất là cơ sở của sự tồn tại và phát triển của xã hội
loài người, quyết định toàn bộ sự vận động, phát triển của đời sống xã hội.
- Vai trò của SX VC?
 Sản xuất vật chất là tiền đề trực tiếp tạo ra tư liệu sinh hoạt của con người
 Sản xuất vật chất là tiền đề của mọi hoạt động lịch sử của con người
 Sản xuất vật chất là điều kiện chủ yếu sáng tạo ra bản thân con người
+ Theo các nhà kinh điển của triết học Mác – Lênin, con người cần thỏa mãn những
điều gì trước khi hoạt động chính trị, tôn giáo, nghệ thuật…? Ăn, uống, ở, mặc,...
+ Theo C. Mác, tiền đề đầu tiên của toàn bộ lịch sử nhân loại là gì? “Sự tồn tại của
những cá nhân con người sống”
+ Trên quan điểm duy vật về lịch sử, con người cần xuất phát từ yếu tố nào để nhận
thức và cải tạo xã hội? Đời sống vật chất, nền sản xuất VC
2. Biện chứng giữa LLSX và QHSX
- Khái niệm PTSX; Các yếu tố tạo thành PTSX? Yếu tố nào là quan trọng nhất?
 Phương thức sản xuất: sự thống nhất giữa lực lượng sản xuất ở một trình độ
nhất định và quan hệ sản xuất tương ứng tạo thành cách thức sản xuất trong
một giai đoạn nhất định của lịch sử.
 Các yếu tố tạo thành PTSX:
o PTSX Vật chất (quan trọng nhất)
o Điều kiện tự nhiên, hoàn cảnh địa lý
o Dân số và mật độ dân số
- Cách thức con người tiến hành quá trình sản xuất vật chất trong những giai đoạn
lịch sử nhất định của xã hội loài người được gọi là gì? PTSX
- Kể tên các PTSX trong lịch sử? PTSX nào dựa trên cơ sở sản xuất công nghiệp?
 Các PTSX trong lịch sử: công xã nguyên thủy, chiếm hữu nô lệ, phong kiến, tư
bản chủ nghĩa và đang quá độ lên phương thức sản xuất cộng sản chủ nghĩa mà
giai đoạn đầu là chủ nghĩa xã hội.
  PTSX dựa trên cơ sở sản xuất công nghiệp: XHCN
- Khái niệm LLSX? LLSX gồm những yếu tố nào tạo thành? Yếu tố nào là quan trọng?
 Lực lượng sản xuất là sự kết hợp giữa người lao động với tưliệu sản xuất, trước
hết là công cụ lao động để tạo ra sức sản xuất vật chất nhất định.
 LLSX gồm những yếu tố tạo thành:
o Người lao động
o Tư liệu sản xuất
 Yếu tố quan trọng: Người lao động
- TLSX gồm yếu tố nào tạo thành? Yếu tố nào là quan trọng?
 TLSX gồm:
o Tư liệu lao động
o Đối tượng lao động
 Yếu tố quan trọng :
- TLLĐ gồm yếu tố nào tạo thành? Yếu tố nào là quan trọng?
 TLLĐ gồm:
o Công cụ lao động
o Phương tiện sản xuất
 Yếu tố quan trọng: Công cụ lao động
- Yếu tố nào dùng để chỉ mối quan hệ giữa con người với tự nhiên, nói lên khả năng
chinh phục tự nhiên của con người? LLSX
- Yếu tố nào dùng để chỉ mối quan hệ giữa con người với con người trong quá trình
sản xuất? QHSX
- Yếu tố nào dùng để chỉ mối quan hệ giữa con người với tự nhiên? QHSX
- Giữa LLSX và QHSX yếu tố nào mang tính thường xuyên biến đổi, mang tính tiến
bộ, cách mạng; yếu tố nào mang tính ổn định, bảo thủ, lạc hậu?
LLSX thường xuyên biến đổi...
QHSX ổn định,...
- Giữa LLSX và QHSX yếu tố nào là mặt tự nhiên; yếu tố nào là mặt xã hội của
PTSX? LLSX là mặt tự nhiên; QHSX là mặt xã hội
- QHSX là gì? Bao gồm những yếu tố nào? Yếu tố nào quan trọng, quyết định; yếu tố
nào tác động làm thúc đẩy hay kìm hãm sản xuất; yếu tố nào kích thích tới lợi ích của
người lao động?
 Quan hệ sản xuất là quan hệ giữa người với người trong sản xuất vật chất.
 Quan hệ sản xuất bao gồm:
o Quan hệ sở hữu về Tư liệu sản xuất.
o Quan hệ trong tổ chức, quản lý sản xuất.
o Quan hệ trong phân phối sản phẩm.
  Yếu tố quan trọng, quyết định: QH sở hữu về tư liệu sản xuất
 Yếu tố tác động thúc đẩy hay kìm hãm sản xuất: QH trong tổ chức, quản lý sản
xuất
 Yếu tố kích thích tới lợi ích của người lao động: QH trong phân phối sản xuất
- Hiện nay yếu tố nào được xem là LLSX trực tiếp? Khoa học kỹ thuật
- Phương diện nào trong quan hệ sản xuất phản ánh cách thức và quy mô của cải vật
chất mà con người được hưởng? Khoa học kỹ thuật
- Sự vận động, phát triển không ngừng của lực lượng sản xuất, trong khi QHSX
không thay đổi tất yếu dẫn đến điều gì? Mâu thuẫn giữa LLSX và QHSX
- Trong quá trình sản xuất vật chất, con người đã đồng thời thực hiện hai mối quan
hệ “song trùng”, đó là những mối quan hệ nào? Quan hệ giữa con người với tự nhiên
(LLSX) và Quan hệ giữa con người với con người (QHSX)
- Giữa LLSX và QHSX yếu tố nào mang tính quyết định? Khi LLSX thay đổi thì QHSX
phải ntn? LLSX quyết định;
QHSX phải thay đổi theo
- Sự tác động trở lại của quan hệ sản xuất đối với lực lượng sản xuất diễn ra theo
những chiều hướng nào?
 Theo 2 chiều hướng:
o Thúc đẩy
o Kìm hãm
- Khi nào QHSX được xem là không phù hợp với trình độ phát triển của LLSX? Lạc
hậu hơn hoặc Vượt trước
- Yếu tố nào là động nhất, cách mạng nhất trong lực lượng sản xuất? Công cụ lao
động
- Tính chất của lực lượng sản xuất thể hiện như thế nào?
 Trình độ công cụ lao động
 Trình độ người lao động
 Trình độ quản lí tổ chức quản lí sản xuất (phân công, tổ chức lao động, ứng
dụng khoa học vào sản xuất)
- Khi quan hệ sản xuất trở thành “xiềng xích” kìm hãm sự phát triển của lực lượng
sản xuất thì đòi hỏi tất yếu của nền sản xuất xã hội là gì?
 Phải xóa bỏ quan hệ sản xuất cũ, thiết lập quan hệ sản xuất mới phù hợp với
trình độ của lực lượng sản xuất đã phát triển.
- LLSX sẽ như thế nào khi quan hệ sản xuất lạc hậu hoặc tiên tiến một cách giả tạo
so với lực lượng sản xuất? Sẽ bị kìm hãm sự phát triển
- Mối quan hệ giữa những yếu tố nào là đặc trưng cơ bản nhất của lực lượng sản
xuất? Mối quan hệ giữa người lao động và công cụ lao động
 - Mối quan hệ biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất tương ứng
với mối quan hệ nào?
+ Nội dung và hình thức của quá trình sản xuất
 Nội dung của quá trình sản xuất: là tổng hợp tất cả những yếu tố vật chất như
con người, công cụ lao động, các quá trình con người sử dụng công cụ để tác
động vào đối tượng lao động, cải biến nó tạo ra sản phẩm cần thiết cho con
người.
 Hình thức của quá trình sản xuất: là trình tự kết hợp, thứ tự sắp xếp tương đối
bền vững các yếu tố vật chất của quá trình sản xuất, quy định đến vị trí của
người sản xuất đối với tư liệu sản xuất và sản phẩm của quá trình sản xuất.
+ Sự thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập
 Sự thống nhất của các mặt đối lập gắn liền với sự ổn định, sự đứng im tương
đối của sự vật. Khi nào các mặt độc lập còn tồn tại trong thể thống nhất thì khi
đó sự vật còn tồn tại. Vì vậy thống nhất có tính tương đối
 Quá trình đấu tranh giữa các mặt đối lập không ngừng diễn ra. Đấu tranh giữa
các mặt đối lập làm cho bản thân các mặt đối lập đều biến đổi, dẫn đến mâu
thuẫn ngày càng phát triển . Khi sự đấu tranh đó lên đến đỉnh điểm, các m,ặt
đối lập xung đột gay gắt, chúng sẽ chuyển hóa cho nhau, mâu thuẫn được giải
quyết, thể thống nhất cũ bị phá vỡ, sự vật cũ mất đi, sự vật mới ra đời. Vì vậy
đấu tranh có tính tuyệt đối.
- Trong thời kỳ đổi mới, Việt Nam đang thực hiện điều gì để thiết lập quan hệ sản
xuất phù hợp với sự phát triển của lực lượng sản xuất?
 Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa với nhiều
thành phần kinh tế, nhiều hình thức sở hữu
- Trong thời kỳ đổi mới, Việt Nam đang thực hiện điều gì để phát triển lực lượng sản
xuất, xây dựng cơ sở vật chất – kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội?
 Tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa
- Mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất biểu hiện trong xã hội như
thế nào? Mâu thuẫn giữa giai cấp đại diện cho lực lượng sản xuất tiến bộ với giai cấp đại
diện cho quan hệ sản xuất đã lạc hậu
3. Biện chứng giữa CSHT-KTTT
- Khái niệm CSHT? CSHT bao gồm các loại QHSX nào? QHSX nào của CSHT phù
hợp hoặc lạc hậu hoặc vượt trước trình đọ phát triển của LLSX?
 Là mâu thuẫn giữa giai cấp đại diện cho lực lượng sản xuất tiến bộ với giai
cấp đại diện cho quan hệ sản xuất đã lạc hậu
 Gồm: QHSX đặc trưng (Thống trị); QHSX tàn dư; QHSX mầm mống (Tương
lai)
 QHSX đặc trưng (Thống trị): Phù hợp
 QHSX tàn dư: Lạc hậu
  QHSX mầm mống (Tương lai): vượt trước
- Khái niệm nào dùng để chỉ toàn bộ những quan hệ sản xuất hợp thành cơ cấu kinh
tế của một xã hội nhất định? CSHT
- Toàn bộ những hình thái ý thức xã hội và các thiết chế tương ứng của nó được hình
thành trên một cơ sở hạ tầng nhất định được gọi là gì? KTTT
- Vai trò, nhiệm vụ cơ bản của kiến trúc thượng tầng đối với cơ sở hạ tầng là gì?
 Bảo vệ, duy trì CSHT sinh ra nó
 Xoá bỏ QHSX tàn dư
 Ngăn chặn QHST tương lai
- KTTT do yếu tố nào sinh ra? CSHT
- Giữa CSHT và KTTT yếu tố nào quyết định? CSHT quyết định
- KTTT tác động trở lại CSHT như thế nào? Tích cực: KTTT tiến bộ, cách mạng sẽ
thúc đẩy CSHT phát triển
Tiêu cực: KTTT lạc hậu, bảo thủ sẽ kìm hãm CSHT
- Khi cơ sở hạ tầng thay đổi thì điều gì sẽ xảy ra đối với kiến trúc thượng tầng?
KTTT thay đổi theo cho phù hợp
- Bộ phận nào có quyền lực mạnh nhất trong kiến trúc thượng tầng của xã hội có đối
kháng giai cấp? Nhà nước
- Nghệ thuật, tôn giáo, đạo đức... có mối liên hệ như thế nào với cơ sở hạ tầng sinh
ra nó? Mối liên hệ gián tiếp
- Nêu những thiết chế xã hội cơ bản thuộc kiến trúc thượng tầng? Nhà nước, đảng
phái, giáo hội, các đoàn thể xã hội,...
- Triết học là bộ phận thuộc lĩnh vực nào? Kiến trúc thượng tầng
- Mối quan hệ giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc tương ứng với mối quan hệ nào trong
xã hội? Kinh tế và chính trị
- Đặc điểm của CSHT và KTTT trong thời kỳ quá độ lên CNXH ở VN hiện nay là gì?
 Cơ sở hạ tầng thời kỳ quá độ gồm nhiều thành phần kinh tế: kinh tế nhà nước,
kinh tế tư nhân, kinh tế hợp tác,…tạo nên một nền kinh tế hànghóa nhiều
thành phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
 Về kiến trúc thượng tầng, lấy chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh
làm kim chỉ nam cho mọi hành động của Đảng và toàn dân ta
4. Hình thái KTXH
- Phạm trù nào được dùng để chỉ xã hội trong từng giai đoạn lịch sử nhất định với
một kiểu quan hệ sản xuất đặc trưng cho xã hội đó, phù hợp với một trình độ nhất định
của lực lượng sản xuất và một kiến trúc thượng tầng được xây dựng trên những quan hệ
sản xuất ấy? HTKTXH
 - Hình thái kinh tế - xã hội bao gồm những yếu tố cơ bản nào? Trong đó yếu tố nào
là quan trọng?
Gồm:LLSX; QHSX; KTTT
LLSX quan trọng nhất
- Hãy kể tên các hình thái kinh tế - xã hội xuất hiện trong lịch sử loài người theo tiến
trình nối tiếp nhau từ thấp đến cao? CXNT; CHNL; PK; TBCN; CSCN
- Học thuyết nào được xem là cuộc cách mạng trong toàn bộ quan niệm về lịch sử xã
hội? HTKTXH
- Giá trị khoa học của HTKHXH?
 Thứ nhất, khẳng định: sản xuất vật chất là cơ sở của đời sống xã hội, phương
thức sản xuất quyết định các mặt của đời sống xã hội
 Thứ hai, chỉ ra: xã hội là một kết cấu vật chất đặc biệt, một cơ thể sống sinh
động và hoàn chỉnh, bao gồm các mặt, các yếu tố, các mối quan hệ thống nhất
với nhau, tác động qua lại với nhau.
 Thứ ba, chỉ ra: sự phát triển của các hình thái kinh tế - xã hội là một quá trình
lịch sử - tự nhiên, nghĩa là nó diễn ra theo các quy luật khách quan chứ không
phải theo ý muốn chủ quan của con người.
- “Tôi coi sự phát triển của các hình thái kinh tế - xã hội là một quá trình lịch sử tự
nhiên”. Câu nói của ai? C. Mác
- Việt Nam đã bỏ qua hình thái kinh tế - xã hội nào để quá độ lên chủ nghĩa xã hội?
TBCN
- Tiến trình lịch sử - tự nhiên của xã hội loài người, bên cạnh sự phát triển tuần tự
của các hình thái kinh tế - xã hội còn có hình thức phát triển gì? Nhảy vọt (Bỏ qua)
- Việt Nam quá độ lên chủ nghĩa xã hội, bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa, tức là bỏ
qua những vấn đề gì? Sự thống trị của QHSX TBCN