Kỹ thuật phản ứng (2022)

3.1. GIỚI THIỆU VỀ THIẾT KẾ

Chương 3 THIẾT BỊ PHẢN ỨNG HÓA HỌC
PHƯƠNG TRÌNH THIẾT KẾ Yeâu caàu của thieát keá thiết bị phản ứng laø:
thiết bị phản ứng hoá học Xaùc ñònh:
▪ Loaïi thieát bò
▪ Phöông phaùp vaän haønh
▪ Kích thöôùc
ñeå ñaït keát quaû toát nhaát ñoái vôùi 1 löôïng saûn phaåm
mong muoán (XAf , FRf)

Thiết kế tối ưu thiết bị phản ứng dựa trên

1
tính kinh tế của Quy trình 3

1 3

Nguyeân lyù baûo toaøn baèng vaät chaát

Noäi dung chöông 3 & baûo toaøn naêng löôïng toång quaùt
3.1. Giới thiệu về thiết kế thiết bị phản ứng hóa học
3.1.1. BẢO TOAØN VAÄT CHAÁT
3.1.1. Nguyên lý bảo toàn vật chất
3.1.2. Nguyên lý bảo toàn năng lượng Xeùt cho moät phaân toá
theå tích V,
3.2. Phương trình thiết kế bình khuấy lý tưởng
phaûn öùng xaûy ra trong
hoạt động liên tục
moät phaân toá thôøi gian t:
3.3. Phương trình thiết kế bình khuấy lý tưởng
hoạt động gián đoạn
3.4. Phương trình thiết kế bình ống lý tưởng
[VÀO] - [RA] - [PHẢN ỨNG]=[TÍCH TỤ]
2 4

2 4

1
 Kỹ thuật phản ứng (2022)

3.1.2. BẢO TOAØN NAÊNG LÖÔÏNG

Xeùt cho moät phaân toá theå tích V, phaûn PHƯƠNG TRÌNH THIẾT KẾ
öùng trong thôøi gian t, naêng löôïng trong thiết bị phản ứng
heä seõ caân baèng nhö sau:
Dạng của phương trình CB vật chất & CB năng lượng
TRAO ÑOÅI tùy thuộc vào:
- Loại thiết bị (bình ống, bình khuấy)
PHAÂN TOÁ - Phương pháp vận hành (liên tục, gián đoạn,
VAØO THEÅ TÍCH RA bán liên tục)

[BIẾN ĐỔI
[VÀO] - [RA] - [TRAO ĐỔI]=
NHIỆT ĐỘ]
5 7

5 7

3.2. PHƯƠNG TRÌNH THIẾT KẾ

Tính toaùn caân baèng naêng löôïng
Bình khuaáy lyù töôûng hoaït ñoäng oån ñònh
nhaèm xaùc ñònh nhieät ñoä taïi :
vo (L/ph)
✓ moãi vò trí trong TB (Bình oáng) FAo = CAo.v
vo FA (mol/ph)
✓ moãi thôøi ñieåm (Bình khuaáy) CAo CA (mol/L)
ñeå xaùc ñònh ñuùng vaän toác taïi vò trí/thôøi ñieåm ñoù. XAo =0
XAo, XAf
V V (L)
FAf = FAo(1 – XAf)
vo
CAf = CAo(1 – XAf)
XAf
6 8

6 8

2
 Kỹ thuật phản ứng (2022)

FAo X Af V C Ao X Af C Ao − C A
XAo = 0 V= = = =
( −r ) vo ( −rA ) ( −rA ) f
Điều kiện thiết kế A f f

vo (L/ph): löu löôïng doøng nhaäp lieäu, thaùo lieäu

FAo, FAf (mol/ph): suaát löôïng mol (naêng suaát) cuûa A
CAo, CAf (mol/L): noàng ñoä cuûa taùc chaát
XAo, XAf : ñoä chuyeån hoùa cuûa A
Trong TB
V (L) : theå tích hoãn hôïp pö trong Bình khuaáy =
Đầu ra

9 11

9 11

Vì hoãn hôïp p/öù ñoàng nhaát taïi moïi ñieåm neân

coù theå aùp duïng caân baèng vaät chaát cho 
toaøn boä theå tích: laø thôøi gian löu trung bình (thôøi gian theå tích)
Viết cho 1 tác chất giới hạn A (Space time, Residence time)
FAo (1 − X Ao ) t − FAo (1 − X Af ) t − ( −rA ) f .V .t = 0 laø thôøi gian caàn thieát ñeå phaûn öùng xaûy ra cho
FAo ( X Af − X Ao ) = ( −rA ) f .V một löôïng nhaäp lieäu coù theå tích baèng
theå tích hoãn hôïp trong bình phaûn öùng
V=
(
FAo X Af − X Ao )
V X − X Ao
= Af ( −r )
A
( −rA ) f
f
FAo
=
(
V C Ao X Af − X Ao
=
)
vo ( −rA ) f
10 12

10 12

3
 Kỹ thuật phản ứng (2022)

Ví dụ 1: Phản ứng đồng thể trong pha lỏng : A → R Bài tập 3.5:
có hằng số tốc độ k = 1,52 mol-1.L.ph-1 . CH2OH–CH2Cl + NaHCO3 → CH2OH–CH2OH +
Tiến hành phản ứng trong bình khuấy lý tưởng hoạt động ổn NaCl + CO2
định có thể tích V đạt được độ chuyển hóa 50%. Dòng nhập liệu có
❖Phản ứng sơ đẳng với k = 5,2 L/mol.h ở 82oC.
CAo = 0,5 mol/L và vo = 10 L/ph
a. Xác định thể tích của bình khuấy ❖Sản xuất E ethylene glycol từ hai dòng nhập liệu: dung dịch
B 15% (bicarbonate sodium) và dung dịch A 30%
b. Độ chuyển hóa của phản ứng là bao nhiêu nếu phản ứng được tiến
hành trong bình khuấy lý tưởng liên tục có thể tích lớn hơn 6 lần? (ethylene chlorohydrin).
b) Tìm thể tích bình khuấy trộn hoạt động ổn định để sản xuất
Ví dụ 2: Phản ứng pha khí A → R có tốc độ biến đổi như sau: 50kg/h E khi dòng hỗn hợp nhập liệu đẳng mol đạt độ
CA (mol/L) 1 2 4 6 8 10 chuyển hóa 95%?
(-rA) (mol/L.ph) 0.01 0.02 0.04 0.09 0.16 0.25 KLR hỗn hợp không đổi:  = 1020 kg/m3
Tính thời gian lưu của phản ứng trong thiết bị bình khuấy
liên tục với điều kiện sau:
• Nhập liệu chứa A nguyên chất nồng độ 10 mol/L.
• Độ chuyển hóa đạt được 80%. 13 17

13 17

Ví duï 3.1: Xaùc ñònh löu löôïng moãi doøng nhaäp lieäu Bài tập 3.2: Phản ứng pha lỏng A → 2R được nghiên cứu
Phaûn öùng thuaän nghòch pha loûng sô ñaúng trong bình phản ứng (khuấy trộn) thí nghiệm có thể tích là 5 lít
A + B⇌ R + S hoạt động liên tục. Nồng độ đầu của tác nhân A trong nhập
vôùi k1= 7 L/mol.ph , k2 = 3 L/mol.ph liệu là 1 mol/L. Kết quả TN được trình bày trong bảng 3.4.
Bình khuấy lieân tuïc V = 120 lít b. Xác định phương trình vận tốc.
Hai doøng nhaäp lieäu rieâng bieät coù löu löôïng baèng nhau: Bảng 3.4.
TN Lưu lượng nhập Nhiệt độ, CR trong dòng
▪ Doøng coù noàng ñoä 2,8 mol A/ lít
số liệu, cm3/ s oC ra, mol/L
▪ Doøng coù noàng ñoä 1,6 mol B/ lít
1 2 13 1,8
Ñoä chuyeån hoùa cuûa taùc chaát giôùi haïn ñaït 75%
2 15 13 1,5
3 15 84 1,8

16 20

16 20

4
 Kỹ thuật phản ứng (2022)

3.3. PT THIẾT KẾ Bình khuaáy lyù töôûng

hoaït ñoäng giaùn ñoaïn X Af dX A CAf dC
t = CAo  = − A
Khoâng coù doøng vaøo, doøng ra: 0
( −rA ) ( A)
CAo −r
0 − 0 − ( −rA ) .V .t = N A
 − ( −rA ) .V .dt = dN A = d  N Ao (1 − X A )  = − N Ao dX A

N Ao dX A X Af dX A
 dt =  t = N Ao 0
( −rA ) V ( −rA ) V
Thể tích hỗn hợp phản X Af dX CAf dC
ứng không đổi: V = const: t = CAo 0 −r = − CAo −r
A A

( A) ( A)
t : thôøi gian löu (thôøi gian phaûn öùng) ñeå ñaït ñöôïc
ñoä chuyeån hoùa XAf 24 26

24 26

Thể tích hỗn hợp phản ứng không đổi: V = const: Ví duï 3.3:
X Af dX a) Tính thôøi gian phaûn öùng trong bình phản ứng giaùn ñoaïn
t : thôøi gian t = C Ao 0 A
ñeå ñaït XAf = 50%.
phaûn öùng ( −rA )
CH3COOH + C4H9OH → CH3COOC4H9 + H2O
C Af dC
= − A A B E N
( A)
C Ao −r ▪ 100oC, xuùc taùc H2 SO4 0,032%k.l
▪ Phöông trình vaän toác (-rA)= k.CA2 vôùi k = 17,4 mL/ mol.ph
xaùc ñònh ôû ñieàu kieän: Nhaäp lieäu: 4,97 mol B/mol A
tgiaùn ñoaïn : thôøi gian giaùn ñoaïn ▪ ρ = 0,75 g/mL = const
(nghæ)
b) Tính khoái löôïng hoãn hôïp nhaäp lieäu
t + tgiaùn ñoaïn thôøi gian thöïc hieän Tính theå tích bình khuaáy giaùn ñoïan
1 meû/ca saûn xuaát ▪ Suaát löôïng saûn phaåm E: 100 kg/h
▪ Thôøi gian giaùn ñoaïn giöõa 2 meû sx: 30 phuùt
25 ▪ Hoãn hôïp troän ñeàu 27

25 27

5
 Kỹ thuật phản ứng (2022)

Bài 3.6: Tính độ chuyển hóa tại các thời điểm 1s, 10s và 10ph
trong bình phản ứng có thể tích không đổi hoạt động gián đoạn.
Phản ứng bậc 2: 2 N2O → 2N2 + O2
• k = 977 cm3/mol.s ở 895oC
• Vận tốc phản ứng nghịch không đáng kể
• Áp suất ban đầu là 1atm (N2O tinh khiết).
Bài 3.7: Phản ứng phân hủy phosphine là phản ứng bậc nhất
không thuận nghịch ở 650oC: 4 PH3 (k) → P4(k) + 6H2 (k)
Hằng số vận tốc (s–1) được tính theo biểu thức:
18  963
log k = − + 2 log T + 12,130
T
• Bình phản ứng kín có thể tích không đổi
• Ban đầu chứa PH3 ở áp suất 1 atm FA .t − ( FA + dFA ) t − ( −rA ) dV .t = 0
• Nhiệt độ duy trì không đổi ở 650oC.
Tìm áp suất ở các thời điểm: 1, 5, 50, 100 và 500s. FAo (1 − X A ) .t − FAo (1 − X A − dX A ) t − ( −rA ) dV .t = 0
30 35

30 35

FA .t − ( FA + dFA ) t − ( −rA ) dV .t = 0

3.4. Phương trình THIẾT KẾ Bình oáng
(Plug flow reactor) FAo (1 − X A ) .t − FAo (1 − X A − dX A ) t − ( −rA ) dV .t = 0

FAo dX A = ( −rA ) dV
FAo,CAo FA FA + dFA FAf ,CAf dX A
dV = FAo
XAo,v XA XA+dXA XAf,vf ( −rA )
X Af dX A V X Af dX
V = FAo  = = C Ao  A
dV dL 0
( −rA ) v 0
( −rA )
AÙp duïng caân baèng vaät chaát cho 1 phaân toá theå tích V
(trong ñoù vaän toác bieán ñoåi raát nhoû) C Af dC A
 = −
C Ao
( −r )
A
34 36

34 36

6
 Kỹ thuật phản ứng (2022)

B. Thieát bò phaûn öùng coù THEÅ TÍCH

V X Af dX CAf dC (theå tích hoãn hôïp p/öù) THAY ÑOÅI
= = CAo  A
= − A
v 0
( A)
−r ( A)
CAo −r
V = const: - Phản ứng pha lỏng
- Phản ứng pha khí:
n = 0
n ≠ 0; V=const; P ≠ const
(TBPU kín, gián đoạn)

V thay ñổi: - Phản ứng pha khí: n ≠ 0; P= const

(TBPU hở, liên tục)

37
- 42

37 42

Bài tập 3.5:

Xeùt tröôøng hôïp theå tích hoãn hôïp p/ứ thay ñoåi
CH2OH–CH2Cl + NaHCO3 → CH2OH–CH2OH + tuyeán tính theo XA :
NaCl + CO2 V = Vo (1 +  A X A )
❖Phản ứng sơ đẳng với k = 5,2 L/mol.h ở 82oC.
❖Sản xuất E ethylene glycol từ hai dòng nhập liệu: dung dịch NA 1− X A
CA = = C Ao
B 15% (bicarbonate sodium) và dung dịch A 30% V 1+  A X A
(ethylene chlorohydrin).
n
a) Tìm thể tích bình ống để sản xuất 50kg/h E khi dòng hỗn  1− X A 
hợp nhập liệu đẳng mol đạt độ chuyển hóa 95%? −rA = kC = kC 
n n

 1+  A X A 
A Ao
KLR hỗn hợp không đổi:  = 1020 kg/m3
C Ao dX
−rA = . A → Laáy tích phaân phöùc taïp
1 +  A X A dt

38 43

38 43

7
 Kỹ thuật phản ứng (2022)

Ví duï 3.7: BÀI TẬP

Tính theå tích bình phaûn öùng oáng Ví dụ: 3.1; 3.3; 3.7
4PH3(k) → P4(k) + 6H2(k)
Bài tập: 3.1, 3.2, 3.5, 3.6, 3.7
▪ (-rPH3) = (10 h-1) CPH3
▪ Hoïat ñoäng ôû nhieät ñoä 650oC, aùp suaát 4,6 atm
CÂU HỎI
▪ XAf = 80%
1) So sánh 3 phương trình thiết kế đã học (giống nhau,
▪ Nhaäp lieäu coù suaát löôïng 2 kmol/h PH3 nguyeân chaát.
khác nhau)
2) Khi viết biểu thức cân bằng vật chất, trường hợp nào
áp dụng cho toàn bộ thể tích thiết bị ? Tại sao ?

50

44

44 50

Baøi taäp 3.1. Phaûn öùng pha khí ñoàng theå baäc 2: A → 3R
❖Thí nghiệm: Nhaäp lieäu 1.000 L/h A nguyeân chaát, 5 atm vaø
3500C, Bình ống (25 mm, L = 1.800 mm): XAf= 60%.
❖Saûn xuaát: Nhaäp lieäu: 80m3/h, goàm 50%A vaø 50% khí trô,
ôû 25 atm vaø 3500C: XAf = 80%
• Bao nhieâu oáng nhỏ (25 mm, L= 1.800 mm)?
• Caùc oáng maéc song song hay noái tieáp?
Giaû söû laø oáng lyù töôûng, khoâng coù ñoä giaûm aùp, khí lyù töôûng

46

46