You are on page 1of 19

V i e t n a m J o u m a l of Physiology 18(1), 5 / 2 0 1 4 ISSN: 1 8 5 9 - 2 3 7 6

CO C H t P H A N Tfp VA XU HU'DNG NGHIEN CLTU V ^ HOC TAP


V A T R l N H ^ r HIEN NAY
TS. BS. Le Oinh TCing^-^
^Chu nhi$m Bg mon Sinh ly hgc, Truvng Oai hgc Y Ha N6i
'Tong thv ky Hgi Sinh ly hgc Vi^t Nam

Tdm tat: Td nhd dwge djnh nghTa nhw la qua trinh ma hda (encoding), eit glw
(storing) vi tii hign (retrieval) thdng tin. Ba qui trinh nay Hen quan den 3 hg thing nhd
(memory system) khie nhau. Tri nhd eim giic (sensory memory), tri nhd ngin han
(shod-term memory) trong do ein Iwu y khai ni$m tn nhd lam vigc (working memory) vi
td nhd dii hgn (long-term memory). Hgc tgp vi tn nhd la hai khai niem cd lien quan chit
ehe. Niu nhw hge tip la sw finh hdi dwge (acquiring) kiin thdc va ky nang thi td nhd diin
ti n0i dung mi chdng ta finh hdi dwge.
Phin tich ea sd glai phiu va ea che phan td cOa hge tip va tri nhd la m^t trong
nhung thinh cdng Idn nhit eua khoa hgc than kinh hien dgi. Ba mwal nam trwdc diy,
ehung ta chi hiiu biit rit it vi tri nhd, nhwng nay ehung ta da hiiu biit khi rd vi nd.
Trong bii bio cao nay chung tdi se di cap din bin ndi dung chinh Hin quan din hgc tgp
va td nhd. Trwdc hit, chung tdi di cap din phin loai tri nhd theo quan dtem khoa hge
than kinh hign dgi Tiip din chung tdi se di cap den cac vung eiu true eua bg nao lien
quan din hgc t0p va tri nhd. Tri nhd dwge Itru trw vio bd nao cua chimg ta cd tuang tt/
nhw Iwu trw vao chip nhd cua miy tinh ci nhin (PC) hay khdng? Iwu trir toin bd tri nhd
vio cOng m0t vung cau true nao hay phin bi va cit giir a cac vung nio khic nhau? Tri
nhd dwge sw dgng nhw thi nio? Nhu-ng thay doi nao dien ra trong hi thing than kinh
trong qui trinh hlnh thanh tri nhd? Liiu cd gen hay protein dac biit nio liin quan den tn
nhd hay khdng? Lam thi nao di td nhd cd the duy tri dwac suit ca quang ddi? se dwge
trtnh biy d phin tiip theo. Cuii cung, mgt vin di hi trgng, va d$c bigt li khi ehiing ta
gii: lim thi nio di duy tri va cil thign dwge td nhd, lam thi nao cd thi "vi" Igi dwge tri
nhd da biphin manh?

I. D j n h nghta v d phan loai t r i n h a quan trpng doi vdi hogi ddng hpc tdp,
Nhin Chung tri nhd la he t h i n g gom cdc gido dye - dao tao.
qud trinh ma hda (encoding), Iuu giu 1. Tri nhd cam giac (sensory memory)
(storing) vd ldi hidn (retrieving) thdng tin. Thdng tin vao bp nao Ihdng qua cdc
Ba qud trinh ndy tuang tac bdi cac hd ca quan cdm giac dugc giu Igi Irong mpl
t h i n g nhd khdc nhau. Tri nhd dugc cho Id khodng thdi gian rat n g i n trong giai dogn
b i t d i u bang qua trinh md hda hogc ghi nhan cam gidc (sensory register). Ghi
chuyin d l i Ihdng tin Ihdnh dgng cd I h l e l l nhdn cam giac lien quan d i n 5 gidc quan
giu d u g c d nao. Qua Irinh ma hda cung cd Id thj gidc, thfnh giac, xuc gidc, khuu gidc
I h l dugc h i l u Id ghi thdng lin vdo bp nhd vd vj giac. Tuy nhien, Ihdng lin cam giac
(registering information in memory). Cac hg dugc quan ldm chu y, d l cgp den nhilu
t h i n g trf nhd lidn quan d i n md hda hay ghi n h i t Irong cac cdng trinh nghien cuu id
thdng tin vdo vdo bp n h d Id tri nhd cam ghi nhdn Ihj gidc va ghi nhgn Ihfnh giac.
gidc {sensory memory) vd Irf nhd ngan hgn Thdng tin thj giac hay "hinh anh" cd the
(shortterm memory).Tri nhd ngdn hgn, Iri dugc xem nhu bdn sao chinh xdc nhiing
nhd Idm vide (working memory) va In nhd thd Chung ta nhin I h l y vd m d d i n di Iheo
ddl hgn (longtenn memory) ddng vai trd thdi gian (Pashler and Carrier, 1996).
Vietnam Joumal of P h y s i o l o g y 18(1), 5 / 2 0 1 4 ISSN: 1 8 5 9 - 2 3 7 6

Thong lin thj gidc d u g c luu giO' d dgng Iri n h i t (Baddeley, 1996; Vallar & Papagno,
nhd thi giac ton tgi trong khoang thdi gian 1995). Theo do, trf n h d Ihi gidc Id loai Iri
vd cung ngan c d vai Iram miii gidy. Ghi n h d v l nhu-ng gi chung ta nhin I h l y va Iri
nhdn thfnh gidc cd the Iuu g i u thdng tin dai n h d thinh giac la tri n h d ve nhung dieu
han, c d l u 1 d i n 2 giay vd khdc vdt ghi chung ta nghe t h i y . Nhigm vy d trudng
nhan thj gidc, Ihdng lin ghi nhdn thinh gidc hgc ddi hdi n h i l u tri n h d ngdn han, dac
khdng m d dan di nhu hinh anh ma trong biet Irf n h d ngdn han Idi ndi hoac am
s u l l khoang thai gian Ion tai r l i ngdn l y Ihanh. Hpc sinh phai n h d ndi dung giao
npi dung thdng lin thinh gidc van d u g c bao vien hudng d i n , nhiing ndi dung ma
tdn nguydn ven. Chung nghe d u g c li> bdi giang, thao ludn,
2. Tri nhv ngan han (short-term memory) hgi thoai vd nhung npi dung chung dpc
Hdu h i t thdng tin trang ghi nhan cam d u g c l u sdch giao khoa, Iren bang hay
gidc khdng d u g c x u ly sdu (khdng d u g c man c h i l u . T l l ca Ihdng tin lijc dau di vdo
chu y den). Vi vdy, hoai ddng chd y d u g c Iri nhd ngan han sau d d d u g c chuyen
cho la cdng cu d i l u khien de luong thdng Ihdnh tri nhd ddi han.
tin di t i i ghi nhdn cam giac sang tri n h d 3. Tri nhd lam viec (working memory)
ngdn hgn (Gaddes & Edgell. 1994). Thdng K i t qua nghidn c d u ve Irf nhd
tin Irong In nhd ngdn han d u g c luu g i i i ldu (Baddeley, 1996, 1998; Vallar &
n h l i cung chf d i n khi chung d u g c lyc Igi Papagno, 1995) chia tri n h d ngdn hgn
(rehearsed), va nguyen nhdn chd y l u lam cung n h u tri n h d lam vigc thanh 2 nhdm;
mdt trf nhd n g i n hgn chinh la Ihdng tin cu (1) Iri n h d Idi ndi vd (2) Irf n h d thj giac.
bj thay t h l bang thdng tin vua mdi d u g c Tri nhd Idm vide chiia d y n g mpl bd phdn
chu y d i n (Pashler & Carrier, 1996). He kiem soat chfnh (main controller) hay bp
t h i n g In nhd ngdn hgn nhin chung d u g c phdn x u ly trung tdm (central executive)
xem nhu Id nai luu giu Ihdng lin tam Ihdi, giup phien giai Ihdng lin mdi d u g c t i l p
keo ddi khodng 30 gidy d i n 2 phdt. L u g n g nhdn vd tfch hgp thdng tin ndy vdi nhO'ng
thdng lin d u g c luu giu Irong Iri n h d n g i n thdng tin von da d u g c luu g i i i Irong Iri
han khd hgn c h l . Chf cd the luu giii d u g c n h d ddi han (Baddeley, 1996). Vi vdy. In
7+/-2 dogn (chunk) hoac bii Ihdng tin khdng nhd lam viec n h u la nhd lal cdi ma chijng
lien quan vdi nhau vd Ihudng bang s l cac la dang thyc hign trong khi lam viec. Trf
con s l cda cdc so dien thoai. Oe cd Ihe nhd lam viec can cho rat n h i l u nhiem vy
nhd nhieu han 7+/-2 con so thl cdc sd d trudng hgc vd Irong cupc song, chang
trong day s l phai d u g c ghdp nhdm vdi hgn de h i l u d u g c ndi dung doan van
nhau sao cho mpl vai con so lao thdnh mol phai n h d d u g c npi dung d d i u doan van
nhdm cd t h l ITnh hgi d u g c (conceptual vdo thdi d i l m dpc den doan k i t ; Ghi
chunk). Vf dy: so 6, 3, 9 ghep Ihdnh nhdm chep khi nghe giang phdi n h d dugc
639. Vdi each ghep nhu vgy, khi 1 day nhdng ndi dung ma gidng vidn da vd
n h i l u con so d u g c dua ra chiing la cd t h l dang ndi Irong khi v i i l ; n h d cac hudng
nhd lot han. De luu g i u ldu thdng tin Irong dan khi t h y c hien cdng vigc, dac bigt vdi
In' nhd ngan hgn, can phai lien luc vd chu thao lac d u g c t h y c hign qua nhieu budc;
dpng s u dung Ihdng lin Irong tri n h d ngan tim k i l m mdt t u trong t d dien phdi n h d I d
han.Tri nhd ngan hgn d u g c chia thanh ft trong khi lim k i l m ; n h d cdu hdi trong khi
nhat 2 nhdm (Pashler & Carrier, 1996). Hai lim kiem cdu Ira ldl. Khi thdo ludn ve m | t
nhdm tri nhd ngdn hgn: trf nhd ngdn hgn chd d l nao dd, chdng la phdi n h d nhung
Ihj giac vd Iri nhd ngan han thfnh giac (Idi gi chijng ta ndi. Khi v l l l phan trd ldl cho
ndi hogc am thanh) d u g c nghien cuu nhieu mpl cdu hdi bai ludn vdo bdi kiem tra,
V i e t n a m J o u m a l of Physiology 18(1), 5 / 2 0 1 4 ISSN: 1 8 5 9 - 2 3 7 6

phdi n h d n$i dung cdu hdi de dua ra nhung N l u nhu he t h i n g tri nhd cam gidc va
thdng tin quan trpng n h i t c h i i khdng phai Id Irf nhd ngdn hgn lien quan d i n cdc qud
thdng tin lien quan d i n chu de. Tri nhd Idm Irinh ma hda va ghi nhd thdng lin vdo bp
vide cung c i n t h i l t cho nhung nhidm vy d nhd thi he t h i n g trf nhd ddi hgn Igi lien
d p dO cao han chang han khi phan tich, quan ddn cac qua Irinh luu giu va ldi hien
t i n g hgp, va giai q u y l t v i n d l . Trong khi thdng lin. Luu giu Irf nhd ddi hgn d u g c
gidi quyet v i n d l , chung ta phai n h d Igi v i n xem nhu khd on djnh. Mdt Ihdng lin l u Iri
d l l y , dua ra n h i l u gidi phdp va di d i n nhd dai hgn dugc dugc ggi Id quen
q u y l t djnh giai phap nao cd I h l mang Igi (forgetting). Vao nhiing nam 50 cua t h l
k l l qud mong muon. K l l qud nghien cuu ky trudc, da cd nhung nghien cuu h l l
v l tri nhd cung chf ra khi s u dung tri nhd sue ly Ihu lap tmng vdo viec xem xet
Idm vigc cho cdc nhidm vy d u g c Ihyc hien quen thdng tin dan gian chi Id do Ihdi
d miic nhgn Ihdc cao c h i n g han nhu giai gian Irdi qua hay quen la vi nhung d i l u
q u y l t v i n d l , lap ludn (reasoning) va dpc chung la dang hpc vao thdi d i l m hien tai
mang lai k i t qud chi'nh xac han so vdt thyc anh hudng d i n kha nang nhd Igi Ihdng
hign nhidm vy l y bang tri nhd ngdn han lin ma chung la da hpc d thdi d i l m trudc
(Kail & Hall, 2001). do (Baddeley, 1996).
4. Tri nhd dii h^n (long-term memory)

Hinh 1. Hd thong Iri nhd (Squire va Knowllon, 1994)

4.1. Phin I09I trl nhv dii h^n (Long-term hpc than kinh chia hg t h i n g Irf nhd dai
Memory Subsystems) hgn thdnh 2 nhdm chinh: In nhd hign
Chung la da tdng nghT rang Iri nhd n g i n (explicit memory, lam djch) hay cdn gpi la
hgn Id m | l hd t h i n g , tri n h d ddi hgn cung la Iri nhd Ihual lai d u g c (declarative
mdt hd t h i n g . Song, cho d i n nay chung ta memory, lgm djch) vd khdng Ihudt lgi
d i u b i l t r i n g Irl nhd ddi hgn d u g c chia dugc (nondeclarative memory, tgm dich)
thdnh n h i l u nhdm. Tdm t h i n hgc vd khoa (hinh 1). Hg thong trf nhd cd I h l Ihudt lgi
V i e t n a m J o u m a l of Physiology 18(1), 5 / 2 0 1 4 ISSN: 1 8 5 9 - 2 3 7 6

la hg thong Iri n h d cd y thuc, p h i bien I h y c hien trong ky nghf he toi'dc, vj giao


n h l i , vd bao gom tri n h d v l t h y c te (fact) s u md chung ta n g u d n g mp khi cdn di
va s y kign (event). Vf du: Ha Npi thu do hgc. Mdt tri n h d h l l l i e la l'jf do chfnh cua
ctJa Vigl Nam la mgi Ihyc le. hay s y kign benh vong tri kinh dien (Baddeley, 1996).
n h u ky nghf Irudc d Paris. Tri n h d khdng Tri nhv kiin thdc-khai niim
thugl Igi d u g c cdn gpi laferfn h d an (Implicit (SemanUc memory, tam dfch) la he
memory, tgm djch), gdm cdc he thong tri Ihong tri n h d luu giu Ihdng lin k i l n thuc
nhd khdng cd y thuc, cung rat quan trpng. (knowledge) vd khai nidm (concepts).
Trf nhd khdng thudt lai d u g c gdm: tri n h d Giao due pho thdng d u g c cho Id b l sung
ve ky nang, thdi quen (habit) nhu di xe dap. vd lam ddy "kho" n h d k i l n thiic, khai
Idi d td, danh golf, tennis, chai piano), tri nigm chang han nhu n h d nguyen lac v i l t
nhd m l i (priming memory, tgm djch), hpc hoa, c h i m cdu, Columbus tim ra Chau
lgp k l l hgp (associative learning) vf du d i l u My nam nao, hay Kari Marx la ai chfnh la
kidn hda kinh dien ( d i l u kien hda kieu cac v i dy cy the ve loai Ihdng lin dugc
Pavlop), vd cudi cung la hgc tap khdng k l l luu g i u trong he t h i n g tri n h d k i l n thuc,
hgp dan gian, chang hgn quen thudc hda khai niem.
(habilualion) vd cam giac hda Nhiem vu Irong Irudng hgc ddi hdi
(sensilizalion) (hlnh 1). Tri nhd cd the thudt n h i l u Irf n h d k i l n Ihdc-khai niem. Khdc
Igi giong nhu " b i l l cai gi" (know what) va tri bidt giiia cac cd nhdn ndm d kha nang
nhd khdng Ihudt lai d u g c l y a n h u " b i l t I h l s u dung hai logi he thong trf n h d nay
nao" (know how). Nhdn b i l l dgc diem vd (Bors & McLeod, 1996). N h i l u dua tre
chdc nang cCia mdi logi tri nhd ddng vai Ird gap khd khan d Irudng hgc do Irf nhd
quan trong trong ting dyng cdc phuang k i l n thuc, khdi niem t u a n g doi kem. S y
phap giang dgy vd hpc lap. khac bidl vd tri nhd k i l n Ihiic-khdi nidm
4.1.1. Trinh&cd the thuat lai (declarative vd hdi uc giua cdc cd t h l Id can c i i d l
memory): Cdn gpi Id Irf nhd cd y thuc hay nhiing ngudi lam cdng lac s u phgm dp
Iri nhd hidn (explicit memory), thupc tri n h d dung nhieu loai hinh hoat ddng dgy hgc
ddi hgn, luu g i u thdng tin v l thyc t l , trai khac nhau chdng hgn n h u cung lam de
nghiem ca nhdn. Tri nhd cd the Ihugl lgi dn, lam viec nhdm, da ngogi. Vide dp
chia Idm hai loai. N l u tri nhd hoi uc dung n h i l u hinh thuc day hpc giup cho
(episodic memory) la Irf n h d ve cdc s y kidn vide tao ra cdc hoi uc hay boi canh t i i dd
cd nhdn da trai nghiem, Ihdng lin t y Ihual cd the dua cac Ihdng tin k i l n thiic-khai
cua ban than, nhd s y kien xay ra d dau, khi niem vdo bp nhd.
ndo; hoat dpng d ban cdu trai nhieu han
4.1.2. Tri nhd khong the thu$t lai
bdn c l u phdi (nghien ciiu bang hinh anh)
(nondeclarative memory) hay tri nhd
Ihi trt nhd kien thuc - khai niem (semantic
khong y thdc, tri nhv tiem an (implicit
memory) lai Id tri nhd v l cac thdng tin
memory): Thudc vi tri nhv dai han,
chung, giong nhu eudn bach khoa t h u hay
gom ky nang, thoi quen, diiu kiin hoa
tir dien. Cd the s u dung tri nhd hoi dc de
kinh diin.
nhd va hpc tgp khi Iri n h d k i l n thiic - khai
Tri nhv phuvng thuv (procedural
niem m i l .
memory) la hd t h i n g tri n h d luu g i i i cdc
- Tri nhd hoi dc (Episodic memory) Id ky nang t u finh h0i van dpng
he thong tri n h d luu g i u cdc Ihdng tin ve (perceptualmolor). Ky ndng vgn dOng
cac thdi ky (episodes) hay cdc s y kign nhu Idi xe hai, dgp xe dgp, ddnh golf.
(events) trong cudc ddi cua mdi chung ta, Trong khi Iri n h d k i l n thuc-khdi nidm
Chang han n h d v l nhdng viec chting ta dd d u g c cho la luu g i d k i l n Ihiic nd la cdi gi
V i e t n a m J o u m a l of Physiology 18(1), 5 / 2 0 1 4 ISSN: 1 8 5 9 - 2 3 7 6

"what", thi hpc tap phuang thiic d u g c cho Id n h u nhau, cac "ggi y nhd" lam tang
Id luu g i u cdc kien thdc Idm t h l ndo "how" gap doi so t i i cd I h l nhd dugc. O'ng
(Baddely 1996). dyng cdc "gdi y nhd" cho cdc nhd gido
- Tri n h d m i l (priming memory): nam 1992 due dd la cac thdng lin mdi nen dugc
Squire de cdp den mgt hd t h i n g tri nhd trinh bay bang nhilu °ggi y nhd" d l Idm
thudc nhdm tri n h d khdng Ihuat Igi d u g c tang kha ndng tdi hign thdng lin. Cdc "ggi
ggi id tri n h d moi. Tri nhd moi thugc loai tri y nhd" cd ttil d d u d i nhilu dgng hogt
nhv can thong tin "moi" de nhv 1^1 d ddng da dugc Ihao lugn Irudc day,
nhung thdi diem sau dd. Tri nhd m l i Chang han hogt hda (khdi dgng) Irudc
d u g c d l cdp d i n n h u la khi mdt vdi d u g c k i l n Ihuc lien quan, ddl thdng tin vdo
tri gidc (perceived) hay x i i ly Irudc dd thi nhdm nhdn thuc (conceptual categories),
de ddng d u g c Iri gidc hay x u ly khi ggp d tgo cdc thdng lin lien quan ca nhan,
lan sau (Baddeley, 1996). Tri nhd moi cd va/hoac dua thdng lin vao bdi cdnh kinh
nghidm. Vi vay, khdng chi ma hda vd luu
lidn quan vdi mdi Irudng gido dye dgc biet
gid Ihdng tin ddng vai Ird quan Irgng, md
Id vigc to chiic trudc khi l i l p can k i l n Ihuc
chinh cdc "ggi y nhd" cung ddng vai trd
mdi.
quan Irpng lam i l l u u hda kha nang tai
T y u chung igi, Iri nhd dai han bao gom
hien cac Ihdng tin da hpc. Theo Baddeley
hai hg t h i n g trf nhd cd I h l thual lai vd Iri
(1996), nhgn thuc thudng giup vigc ldi
nhd khdng I h l thudt Igi. Ddc diem vd chuc
hign Ihdng lin chinh xdc han Id nhd Igi.
ndng cda m l i loai tri nhd ddng vai Ird quan Bdi vi l u hay thdng lin dugc hpc Ihyc s y
Irpng trong dng dung cdc phuang phdp Id cdc "ggi y nhd", Ihdc day hogc ldng
gidng dgy vd hpc tap. cudng kha nang Iruy xuat den cdc d i u
4.3. Til hi^n tri nhd dii han (Long-term v l l nhd. Vi du, mpt sinh vien dugc dgi
Memory Retrieval) cau hdi, "Vung ndo cua nao k i l m sodi thj
Tdi hign d u g c d l cgp d i n nhu truy x u l l giac?", d day dan t h u l n chf Id nhidm vy
Ihdng tin d u g c luu giu trong bd nhd.Cdch nhd Igi. N l u "ngdn hdng" tti ngu dugc
thiic ma hda vd luu gid thdng tin se quylt cung d p va Irong danh myc t u cd l u
djnh vigc truy xuat vd ldi hidn Ihdng lin. "IhCiy c h i m " , t i i ndy ddng vat trd nhu "ggi
Han nua, Ihdng tin va s y kign dugc luu giu' y nhd" cd ve nhu Ihuc day vigc Iruy x u l t
Id nhu-ng Ihdng tin mdi Ihudng d u g c d l t u cac v l l tich nhd (memory trace) chda
cdp d i n nhu Ihdng tin ggi (cues), dnh dyng Ihdng lin, "vdng nao k i l m sodt thj
hudng d i n s y de dang khi truy x u l t Ihdng gidc Id Ihdy cham". Vi vay, s y khdc bigt
lin (Roediger and Guynn, 1996). Hidn nay, giua Ihyc hign nhigm vy nhgn Ihiic vd
nhieu nhd tdm t h i n hpc lin tudng rang qua nhd cd I h l d u g c s u dyng giup nhgn ra
trinh tdi hidn ddng vai Ird quan trgng Irong lidu khoanh khac m i l nhd dgc bidl ndo
vide q u y l t dinh thdng tin d u g c nhd i l l hay do la do qud Irinh luu giu thdng lin bj gdy
khdng (Roediger and Guynn, 1996). Mpt hay khd nang lai hidn Ihdng lin I h i t bgi, vl
vdi nghidn cdu cho t h i y thdng tin d l ddng kha nang lai hign thdng tin thudng m i l di
ldl hidn t i i Iri n h d ddi hgn n l u nhu chiing khi s u dyng cac test ddnh gia nhdn Ihuc
dugc luu giO d u d i dgng Ihdng lin ggi nhd (Baddeley, 1996). Han the nua, nghidn
cdu cOng chf ra d l cdc "ggi y nhd" ddng
(retrieval cue) vd thdng tin nay d u g c s u
vai trd hdu dyng trong vigc Ihuc d i y nhd
dyng vdo Ihdi d i l m dugc nhd Igi (Roediger
Igi Ihdng tin Ihl chdng phdi d u g c x u l t
and Guynn, 1996). Nghidn ciiu cda
hidn trong qud trinh hpc.
Roediger vd Guynn ndm 1996 neu bdt s y
khdc bi$t giOa luu giu vd ldi hign tri nhd dai
hgn. Khi d i l u kidn d n cho luu giu Ihdng lin
V i e t n a m J o u m a l o f P h y s i o l o g y 18(1), 5 / 2 0 1 4 ISSN: 1 8 5 9 - 2 3 7 6

5. Phin loai va each tiep can khac vi tri resonance imaging) hay PET (posilran
nhv emission tomography) cho phep nhin
Dya tren md hinh m i i c do x i i ly' thdng thay cac vdng nao hoat ddng khi nao
tin (levels of processing model) Cralk vd t h y c hidn nhiem vy chuyen biet. N l u mpt
Lockharl chia ra 3 muc: (1) m u c luu giO' ngudi d u g c dat trong may quel fMRI khi
Ihdng tin phy thudc m i i c do sau cua thdng t h y c hidn test Iri n h d cd t h l xdc djnh
lin d u g c x u ly. (2) m i i c ndng (y thuc d u g c d u g c vdng nao ndo hoat dgng Iren c a s d
thdng tin cam giac); (3) m i i c sau (Ihidt lap dd cd t h l xac djnh d u g c vung nao lien
lien he, lien k i t thdng tin, gan y nghTa cho quan d i n x u ly va cat giu- tri nhd. (2) Gay
cac Ihdng tin cam gidc I n t u g n g , gan k i t t i n t h u a n g nao t h y c nghiem, vdi phuang
thdng tin cu vdi Ihdng lin mdi). S d dung phap nay tdng phdn nhd cua nao chudt
test cda Tulving va Craik d l danh gid cac nhat hay chupt cong d u g c logi bd hay
m i i c do nay. gay bat hoat bang hda chat, chudt thyc
Nghidn cdu v l tri n h d t i l p d n t i i ban nghiem d u g c kiem tra mpt each he t h i n g
c h i t cua nhd chia ra cdc hinh Ihdc n h u tri de danh gid xem cdc ton t h u a n g nay cd
nhd bdng den (flash bulb memory), Ihdng anh h u d n g d i n he Ihdng Iri n h d ndo
lin nhd vyl xudt hien rdi vut b i l n mat; tri khdng. (3) Nghien c u u t u cac trudng hgp
nhd hinh anh (eidelic memory): kha ndng ton t h u a n g va benh iy nao: bang phuang
luu g i i i hinh anh sau khi kfch thfch b i l n phap nay cdc nha khoa hpc tdn dyng Igi
mat, 5% Ire em cd tri nhd hlnh hpa tot, vd t h l I d cdc bdnh nhan khdng may mdn bi
hau h i t cd tri nhd dai han l i t han Ire khdc. ton t h u a n g nao, v i dy do ddl quy ndo,
Trf nhd vd van hda (Sir Frederick Bartlett), hay u nao d nhung vung nao dac bigl,
II. D j n h khu t r i nhd- n l u k h i l m khuyet tri n h d chung td vdng
nao bi ton t h u a n g cd lien quan d i n loai
Tri nhd d u g c d t giii d ddu? Hien lgi cd
tri n h d bi m i l .
ba cdch t i l p cdn c a bdn de nghien ciiu d u
trdc t h i n kinh lien quan d i n Irf nhd vd hgc
tap: (1) Ky thual ghi hinh hidn dgi chang
hgn n h u fMRI (functional magnetic

Hinh 2. Hlnh anh chyp cat ldp nao benh nhdn H.M sau khi phau thual lay bd hoi hai ma
(trai) vd hinh anh chyp d t Idp nao ngudi binh t h u d n g (phai). (dnh chyp cua Suzann
Corkin. 1997)
V i e t n a m J o u m a l of Physiology 18(1). 5 / 2 0 1 4 ISSN: 1 8 5 9 - 2 3 7 6

Nghidn a i u kinh d i l n djnh khu tri nhd khdng phai d vung tri n h d dirge ma hda
chfnh la k i t qud dieu til bang p h l u thugt luc dau. Benh nhan H.M Id mdi Irudng
cho bgnh nhdn Henry Molaison. ngudi hgp Ihu vj, mac du suy gidm nghidm
bgnh nay I h u d n g d u g c cac nhd khoa hpc trpng khd nang hinh Ihanh Iri nhd mdi v l
d l d p den d u d i ldn gpi H.M cho den khi s y kien vd Ihyc l l , nhung lal cd the hinh
qua ddi vdo nam 2008. H.M n l i l i i n g Irong Ihdnh d u g c Iri nhd mdi ve ky nang vd
cdc y van khoa hpc t h i n kinh bdi vi t d Ihdi quen vd khdng he y Ihdc dugc minh
chfnh nao bp cua bdnh nhdn ndy cac nhd cd ky nang dd, khdng Ihual Igi du-gc. K l l
khoa hpc dd xdc dinh d u g c d u Irdc ndo qua nghien CUTJ ndy chdng td Irl nhd ky
lidn quan d i n tri nhd. Vdo nhung nam ndng vd thdi quen khdng dugc hinh Ihdnh
1950, H.M d u g c chan dodn m i c chung d hdi hai ma. T i n g hgp k i t qua nghien
dpng kinh khd kiem sodi, trong khi mgt so cuu t u benh nhdn H.M vd nhung bgnh
Irudng hgp cd t h l k i l m sodi bang Ihuoc. nhan khac cd t h l k i t lugn tri nhd dugc
thl mdt so trudng hgp can phdi dieu Iri phan bd d hau khap cac khu vyc trong hg
than kinh, va cdc vung nao khdc nhau lien
bang phau thudt d l lpai bd nhung phan
quan d i n cac logi bi nhd khdc nhau.
nao gdy ra ddng kinh. Bdnh nhdn H.M
dugc p h i u thudt lay bd hoi hdi ma cd hai Hinh 3 tong hgp k i t qud nghidn ciiu
bdn (hinh 2). T r u d c p h i u Ihudl. bdnh nhdn v l cdc d u true vd vi Irf gidi phau lien
H.M cd Iri nhd lot, sau p h l u Ihugt H.M quan d i n cac he t h i n g trf nhd trong
k h i l m khuyet tri nhd rat ngng n l . Khd ndng nhilu Ihdp kJ khang djnh h l i thdi duang
hinh thdnh Irf nhd mdi ve thyc l l (facts) vd giua va cac d u trdc hoi hdi ma lien quan
s y kign (events) bj suy gidm nghidm trpng, den Iri nhd s y kign vd thyc l l ; T h l vdn
ggp khd khan khi hgc nhung I d vyng mdi; lien quan d i n Iri nhd ky ndng vd thdi
khdng nhd dugc nhiing gi xdy ra cda ngay quen; vd ndo mdi (neocortex) lidn quan
hdm Irudc. Vi vdy, neu hdi H.M v l cudc den Iri nhd moi; hanh nhdn lidn quan d i n
phdng v i n trudc dd, benh nhdn H.M se Iri nhd cam xuc (emotional memories); vd
nhd r i t ft hogc khdng nhd gi v l cupc l i l u ndo lidn quan d i n cdc dgng Ihuc dan
phdng van hay cdc s y kign xdy ra Irong dd. gidn cua hpc lgp lien hgp. Cdc vung ndo
Bgnh nhan H.M mac dd ggp khd khdn Irong I h i p han vd tuy song thgm chi chua
vigc hinh ttidnh Irf n h d mdi nhung van iuu dyng nhu'ng dgng dan gidn han niia v l
hpc tgp. Tdm lai, Iri nhd khdng luu Iru d
giu tri nhd cu v l cdc s y kign vd thyc t l . Cy
mpl vdng ndo duy n h l i md dugc phan b l
the, bgnh nhan ndy v i n cdn luu giu lodn bp
d cac vdng nao khac nhau.
Iri nhd v l thdi nidn I h i l u , t i t ca Iri nhd cd
III. C a c h l te bdo va phan t u cua tri
dugc Irudc khi t i l n hdnh phdu thual. Bieu
nhd*
hidn nhu I h l gpi Id qudn Ihudn c h i l u
(anterograde amnesia). Nhu vgy, k i t qud Hau h l l hieu biet ve ca c h l than kinh,
nghien cuu t u bdnh nhdn H.M cho thay ca c h l phan tu cda iri nhd va hgc tgp cd
vung hdi ma khdng phai Id nai luu giu trf dugc bang each t i l p can nghien ctiu l u
nhd cu. Cho d i n nay, chdng la cung b i l l hg t h i n g md hinh (model system). Vdi hg
r i n g tri nhd cu d u g c luu giu d nhung vCing Ihong nay, chung ta d l dang kiem chdng
khdc cda nao. c h i n g hgn nhu vd ndo thdy dugc d miic te bao. Sen bien Aplysia
trdn. Qud trinh c h u y i n doi Iri nhd t u dgng ealifomiea la smh vgl cd hg thong md
khdng viing chac (labile) Ihdnh dgng vung hinh (hinh 4) d u g c dng dyng nghidn cuu
c h i c han (more enduring) dugc gpi Id "qud n h i l u . Sinh vat nay dugc lim Ihay d cdc
Irinh cung c6" (consolidation). Qud trinh vung dpc theo bd bien Nam
ndy d i l n ra d mdt vdng khdc cda ndo chu California, dai khoang 15 cm (6 inches)
Vietnam Journal of Physiology 18(1), 5/2014 ISSN: 1859-2376

va nang 150 g. Cac nha khoa hpc Ihan kinh dudng tu cac nghidn cd-u cua Eric
da sdm nhdn ra cau Irdc cda Aplysia cd Kandel khi tiln hdnh thyc nghigm d lodi
nhilu Igi thl v l mat ky thual d l lim hieu ca ddng vai nay da dugc khang djnh bang
chl nln tang va ca che phdn tu- cda tri giai Nobel cho Sinh ly hgc va Y hpc vdo
nhd. Qua Ihyc, nhung kham pha md nam 2000.

Hinh 3. He thong tri nhd va cac cau trtJc nao hen quan (ve lai tti mo hinh ctJa Squire va
Knowlton, 1994)

Hinh 4. Nghien cuu cam gidc hda ngan hgn Iren Aplysia (Eric Kandel, 2000).
Thyc nghiem tren Aplysia cd 3 lgi dang dan gian cua hgc ldp khdng lhu$l
Ihl: Trudc hll, dgng vdt nay cd day dd cdc lgi dugc: (1) dieu kign hda kinh diln cda
V i e t n a m J o u m a l of Physiology 18(1), 5 / 2 0 1 4 I S S N : 1859 - 2 3 7 6

Paplov; d i l u kign hda hdnh ddng (operant bdi 100 naron hoac thdm chi il han. Cd
conditioning) va cam gidc hda. (2) Aplysia the ldch ra dugc mpl mach naron hoan
cd hd t h i n g I h i n kinh r i t dan gian. N l u so chfnh lam n l n ldng cho mpt hdnh vi, vd
vdi bg nao ngudi cd 100 IJ^ naron Ihi todn sau do, qua qud trinh huan Iuygn d u g c
bp hg t h i n g than kinh cda lodi dpng vdt ndy Ihyc hidn bdi mach naron ndy, k i l m tra
chf cd 10.000 t l bao. Cac t l bdo nay phdn nhung thay doi Irong mgch de Hm ra c a
b l d hgch t h i n kinh (hinh 5). Mdi hgch cd c h l tri nhd va hpc ldp. (3) hgch t h i n kinh
khoang 2.000 te bdo, Idm Irung gian hodc d u g c lao nen t u nhung naron cd kich
kiem seal mpt so hanh vi khac nhau. T u c thudc rat Idn.
Id, moi hdnh vi cd t h l d u g c k i l m sodi chi

Hinh 5. Aplisya cariifornia va naron cua chdng

Hinh 5 cho thay hgch than kinh duac dgc Irung k i t noi cda chiing. Hlnh 5C
ldch rdi quan sal d u d i kinh h i l n vi. Hach dua ra mot vi dy minh hpa l l bao than
cd dudng kinh c d 2 mm Cac d u tnic hinh kinh cam giac (TB nhd ndm ben phai) vd
d u phd lodn bd hgch chfnh Id thdn cua cdc t l bdo than kinh van dpng (TB Idn nam
t l bdo t h i n kinh. Naron cd I h l quan sal ben Irdi) trong mdi Irudng nudt d y . Dudi
dugc dudi kinh hien vl, d u g c phdn b l va kinh h i l n vi didn tti cd I h l nhin t h i y vi
hogi ddng chdc nang ridng re. cd t h l lach dign c y c dugc dat vao naron cam gidc
naron ra khdi hach va nudi d y song dugc vd naron van dgng de Ihuc hien phep ghi
Irong r l i nhieu ngay. Tren thyc l l , da cd dien the ngi bdo.
nhilu nghidn cuu cho I h l y cdc naron ldch 1. C a c h l te bao cua cam giac hda -
ra khdi hgch than kinh, nudi trong mdi mpt dang d a n gidn cua logi trl n h d
Irudng Ihfch hgp da lai lgp Igi cdc k i t n l i khong thudt lai d u g c
synap, cung d p mOl hd thong ihyc nghigm Thyc nghigm cam gidc hda d u g c t i l n
vd cdng hiiu dyng d l nghidn cuu cac dgc hdnh nhu sau Con vgl (Aplysia) b| kich
d i l m sinh ly hgc l l bdo I h i n kinh vd cdc thich didn hogc co hgc y l u vdo
V i e t n a m J o u m a l of P h y s i o l o g y 18(1), 5 / 2 0 1 4 ISSN: 1 8 5 9 - 2 3 7 6

dudi. Kfch Ihich nay gay ra mdt phan xg synap a naron vgn ddng. Oidn the sau
bao vg co rut c a Ihe bao gdm co ca dudi va synap Idn d naron van dgng lam tang
cdc phdn quanh Ihdn n h u mang va kha nang hoat hda naron van dpng gdy
siphon. Sau m l i 5 phut mdi kfch thich d u g c ra mpl co bdp c a mgnh han (cam gidc
tgo ra, thdi gian cua moi kich Ihfch n h u hda). Nguyen ly cda hgc lap va Iri nhd
nhau, con vdt dap ting vdi kfch Ihich bang ndy cdn nguyen gid trj d l i vdi hpc tap vd
phan xa rdt lui khd rd rang. Nhung n l u mpl tri n h d trong bd nao cua ngudi, dd la hpc
kfch thich mgnh (shock didn) vao phdn lap lien quan vdi nhiing thay doi d i n
thdn, sau dd kich Ihich vao phdn dudi thl t r u y i n synap giu-a cdc naron. C a c h l tri
thay dap ung manh len ro ret. Tang dap nhd vd hpc lap d day khdng phai tai s i p
ung d u g c xac djnh la k l l qua cua kich xep lai he t h i n g Ihdn kinh, hay phai trien
Ihich manh vao thdn. K i t lugn, con vat hpc cac naron mdi ma la thay doi ddn I r u y i n
d u g c ddy Id kich thich "nguy h i l m " . Hien synap ton tgi t r u d c dd. Vay c a c h l sinh
tugng nay ggi la cam giac hda, hinh thiic hda nen lang cho hgc tap vd tri nhd la
hpc lap cd d h l u h i t cdc ddng vgl k l ca gi?
ngudi. Cv che ngin han cOa cam giac hda:
Mach nv ron va cv che cua cam giac C a che cua tri n h d ngan hgn cho cam
hda giac hda d u g c minh hpa d hinh 4. Kich
B i n g each ghi dign I h l Id- ben trong thfch cam gidc hda (shock didn) lam giai
naron cd kich thudc Idn cda Aplysia cd the phdng 5-HT. Sau do, 5-HT gan vdi hai
bdc Id mgch naron lam n l n lang cho hidn loai receptor trdn naron cam giac lam
tugng cam giac hda. Kich Ihich da lam hoat hda he Ihong DAG/PKC vd hd
hogt hda cdc naron cam gidc (SN), glai thongcAMP/PKA. Protein kinase cd hai
phdng glutamate vdo khe synap vdi naron tdc dung: Irudc h l l , chdng d i l u hda cdc
vdn ddng (MN). N l u long kfch Ihfch l u cac dgc linh kenh ion trdn mang t l bao Id ca
synap Iren naron van dgng du Idn. naron s d cho khdi phai vd ldi c y c cda dign t h l
van dgng se d u g c hogt hda. sau dd cac hogt ddng. K i t qua cho thay, kich thich
didn the hoat dgng d u g c tao ra se lan gay cam giac hda lam tang tinh kich thich
Iruyen den cdc hach gay co ca. Cac n a ron cua naron cam giac, tang c u d n g dign I h l
van dpng cdng hung phan thi phan xa dap hoai ddng d u g c tgo ra khi kfch thfch tren
dng cang mgnh. Phan xg nay Irdn Aplysia da, khi dien t h l hoat ddng d u g c tao ra vd
l u a n g l y n h u phan xa duoi gdi hay phan xa lan den cue tan cung cua naron cam
cdng c a d u g c Ihyc hidn thdng qua cdc gidc, kenh Ca m d , Ca di vdo ldn cdc Ign
mgch naron l u a n g t y d luy s i n g . cdng tang giai phdng c h i t I m y i n dgi than
Ca che phin ti> cua cam giac hda: Kfch kinh vdo khe synap giu-a naron cam gidc
thfch cam giac dan den giai phdng c h i t vd naron vgn dpng. T h u hai, kinases dieu
truyin dai I h i n kinh serotonin (5-HT) (hinh hda cdc qud Irinh t l bao lien quan d i n
4). 5-HT lam Ihay doi dan truyen synap giai phdng chat Iruyen dai than kinh (tdng
giua naron cam giac vdi naron vgn kfch Ihudc cda b l synap san sang gidl
dpng. T r u d c khi qud Irinh hpc tap dien ra. phdng chat Iruyen dgt than kinh, lang ddp
mpl dien the hoat ddng l u naron cam giac ling vdi ddng Ca dl vdo do dien I h l hogi
tao ra mpt dign the kich Ihich nhd sau dpng). Cuoi cung, 5-HT Idm Ihay doi dgc
synap (EPSP) d naron van dpng. Nhung, trung d u trdc cua cdc naron vgn d | n g
sau mdt kich thich gay cam gidc hda (5-HT Idm tang so lugng receptor t i l p
(shock dien), mpl dien t h l hoat dOng d nhgn glutamate). N h u vgy, (1) hgc ldp
naron cam gidc tao ra mpt dign the Idn sau lidn quan d i n hd t h i n g c h i t truyen tin t h d
Vietnam Joumal of Physiology 18(1), 5/2014 ISSN: 1859-2376

2. Trudng hgp ndy d protein kinase C (varicosities). Nhung dogn nhdnh sgi Iryc
(PKC) vd hg t h i n g protein kinase A (PKA) chdi Idn nhu vdy chfnh la cac Ign cung
deu lien quan d i n . K i t qud ndy dd m d ra sgi Iryc cua cdc naron cam gidc Igo cdc
xu hudng nghien cuu tien hdnh k i l m k l l n i l mdi vdi cac naron vdn ddng. K i t
chung vai trd cua he Ihong tmyen tin t h u qua nghien cuu d u true naron vdn ddng
hai doi vdi cac he t h i n g trf nhd d ca ddng d con vgl 24 gid sau h u l n luydn cam
vgt cd x u a n g song va ddng vdt khdng giac hda cho t h i y s y khdc bidl Idn v l so
xuang s i n g . (2) Iri nhd lien quan d i n dieu sgi Iryc: naron d ddng vdt dugc huan
bien kdnh ion Iren mang naron. C a c h l nay luyen cd so sgi Iryc vd cue tan cdng
bao gdm ca cdc kdnh lidn quan Iryc t i l p nhilu han so vdi naron cda nhung ddng
d i n giai phdng c h l l Iruyin dgt than kinh vat chua dugc h u l n luyen. Nhu vdy, Iri
(kdnh Ca^* d cdc naron Irudc synap), cdc nhd dai hgn lien quan d i n s y bien doi ve
kdnh k i l m sodi tinh kfch thich cua naron d u tnic bao gdm phat Irien cac nhanh
sgi tryc va hinh thanh synap mdi. Do dd,
sau s ^ a p , vd cdc kenh lam Imng gian cho
nhd mol d i l u gi dd den ngdy mat, tuan
cdc dap ung synap cua naron sau
ldi hay nam ldi Id do s y b i l n doi c l u tnic
synap. (3) cAMP li chit truyen tin thw hai
d synap dang d i l n ra trong nao.
quan trgng liin quan din td nhd. Vdi
nhung bang chting ndy cd t h l m d ra trien K l l qua t u cdc nghidn ctiu Ihyc
vpng nghien cuu mdi Idm t h l ndo d l tang nghiem cung cho I h l y trf nhd dai hgn
Iri nhd. Vi vgy, Irf nhd ngan han "short- dugc cho la lien quan d i n b i l u hign gen,
term" cdn gpi la Id tri nhd thodng qua mpl Irong cdc hudng nghien cuu chfnh
(transient) va thodng qua Id vi nhung Ihay cda cdc nha khoa hpc Ihan kinh Id Hm ra
d l i sinh hda nen tdng chf d i l n ra Irong logi protein va gen ddc hidu lidn quan d i n
khodng Ihdi gian n g i n . Thdi gian cda Iri trf nhd ddi han. K i t qud dugc minh hpa d
nhd phu thudc vao Ihdi gian bj phosphoryl hinh 4 chi ra mpt vdi gen vd protein lien
hda cda cdc protein ca c h i t (substrate quan d i n cam giac hda. Luu y, c h i t
proteins) (VD:cdc kenh Irdn mdng l l truyen lin Ihti hai cAMP lidn quan d i n Irl
bdo). PKA se chf hogt hda trong mpl nhd ngdn hgn cung lien quan d i n Iri nhd
khoang thdi gian rai ngan sau mpl kfch ddi hgn. Tuy nhidn, ngodi ldc dyng
Ihich ngdn (brief stimulus) do cAMP sd bj phosphoryl hda cdc protein kenh tren
mang l l bao, cAMP Ihdng qua PKA gdy
gidng hda va Idm PKA gidm x u i n g ; Protein
ra lac dung phosphoryl hda y l u l l phidn
phosphatases Ioai bd cac g i c phosphate ra
md. Cdc yeu lo phien ma (vl dy; CREB),
khdi protein c a c h l l luu g i u tri nhd Idm cac
khi dugc phosphoryl hda cd khd ndng
protein m i t tdc dyng.
dieu hda bieu hien gen d i n d i n nhung
Cv chi dai hgn cua cam giic hda: trf nhd
thay doi trong long hgp protein giu vai trd
n g i n hgn vd tri n h d ddi hgn khdc nhau d 2 quan Irpng Irong vigc hlnh Ihdnh vd duy
d i l m ca bdn. (1) Trf nhd ddi han Iten quan tri nhu'ng bien doi dai hgn ve dan Iruyin
d i n thay doi trong long hgp protein vd d i l u synap, nhd dd ddng vai Ird quan trpng
hda b i l u hidn gen. (2) Irf nhd ddi hgn lidn doi vdi tri nhd dai hgn. Tuy nhien, d n
quan d i n b i l n dot v l d u trdc. Khi so sdnh luu y r i n g , khdng cd mpt gen nhd "than
c l u true naron cam gidc cda ddng vdi chua ky" ndo ca, hay ndi mpt each khdc vide
dugc h u l n luydn vd dOng vdt dd dugc hinh thanh vd duy tri tri nhd (Ihdm chf
h u l n luydn cdm gidc hda. K l l qud cho thay trong m0t naron) lidn quan d i n s y g i n
sgi tryc ddy Idn vd cd nhieu nhdnh k i t cda r i t nhilu gen vd protein, chdng
nhd. Dpc theo cdc nhdnh sgi Injc cd nhilu tdc dpng d i n g Ihdi n h l m Ihay d l i cdc
c h i m nhd hogc nhdnh sgi tn^c c h l l Idn
V i e t n a m J o u r n a l of P h y s i o l o g y 18(1), 5 / 2 0 1 4 ISSN: 1 8 5 9 - 2 3 7 6

dgc tinh cua naron, d i l u hda cac dgc tinh Quen thudc hda Id mpt trong nhiing
cua naron va ddn t m y i n synap. Cung d n hinh t h u c hpc lap khdng y thdc d a n gian
luu y s y b i l n doi trong b i l u hien gen khdng nhdt, con vdt hpc d u g c dac d i l m cua
xuat hign ngay lap l u c ma qua n h i l u giai nhu'ng kich Ihich vd hai. D i u tien chung
dogn. Mdt so b i l n doi xuat hien s d m , mpt dap ung v d i kich thich m d i bang mgt logt
s l bien doi xuat hien mupn thdm chi 24 g i d cac dap i i n g cd tinh djnh h u d n g . N l u
sau khi qua trinh hpc tgp dien ra. kich thfch ndy la cd fch hay vd hgi con vat
2. Co- chi te bao va phan tir cua hien se hpc d u g c vd lan sau neu kfch Ihfch
tuvng quen thugc hda nay lgp lai thl chdng s§ Id di.

Hinh 6. Mgch naron gian the cda hien l u g n g quen thudc hda va d i l u kien hda kinh dien
(Eric Kandel, 2000)

Hien l u g n g quen thudc hda lan dau tien dugc Alden Spencer va Richard
dugc d l cap den bdi Ivan Pavlov va Thompson nghien ctiu d muc t l bdo. Hg
Charies Sherrington.Trong khi nghien c i i u Hm Ihay cd s y song hdnh g i n gui hanh
ve l u t h l vd vdn ddng khu Iru (locomotion), vi va t l bdo giiia quen thupc hda cdc
Shemngton quan sal thdy hidn l u g n g gidm phan xa gap d meo va hign t u g n g quen
c u d n g dp ddp iing mpt sd phan xa nhat thupc hda phiic lgp han d ngudi. Ghi
djnh, chang han nhu gap chi de ddp u n g dien t h l npi bdo I d cdc naron vdn ddng
vdi nhung kich Ihich lap Igi. Dap ung phan tuy song d meo cho t h i y hien l u g n g
xg chf quay lai sau khi nghf mpt vdi giay. quen thudc hda lam gidm ddn tmyen
Ong cho r i n g s y suy giam ndy chinh la s y synap giua naron lidn hgp kich thich vdi
quen Ihudc hda, va la k i t qua cua vigc m i t cac naron vdn dgng. K i t n l i giua naron
d i n truyen synap tren cdc d u d n g ddn cam gidc vdi naron lidn hgp khdng bj dnh
truyen d i n naron van ddng von da bj hoai hudng Do lo chiic naron lien hgp d tdy
hda lgp di lap lai. Hien l u g n g ndy sau dd da s i n g cua dpng vdi cd x u a n g s i n g r l i
V i e t n a m J o u m a l of Physiology 18(1), 5 / 2 0 1 4 ISSN: 1 8 5 9 - 2 3 7 6

phiic lgp vi vdy phan tich sdu c a c h l t l giai phdng chat truyin dat than kinh cho
bdo d l Chung minh s y quen Ihupc hda cdc d i n nay v i n chua dugc h i l u b i l t day du,
phdn xg g i p r i t khd khan. Nd lyc chiing song cd gia t h i l l cho r i n g mot phan la do
minh hign l u g n g ndy ddi hdi he t h i n g dan giam van chuyin cdc tdi synap vdo vung
gidn han. Sen bien Aplysia ealifomiea, la van dgng (active zone) cda mdng Irudc
d | n g vdt cd hd t h i n g t h i n kinh dan gian Id synap. S y suy giam ndy kdo ddi nhilu
ra phu hgp d l nghidn ciiu he t h i n g tri nhd phdt. B i l n doi m i m deo v l chuc ndng
ndy. Aplysia l y vg bdng each co mang vd d i n I m y i n synap ddng gdp vdo ca c h l l l
siphon, phdn xg ndy l u a n g l y phdn xg gdp bdo cho trf nhd ngdn hgn cua hign tugng
chdn d u g c Spencer va Thompson nghien quen thudc hda. S y b i l n doi nay d i i n ra
cdu. Kich thfch nhg vdo siphon tam co ca lgi n h i l u vj trf tren mgch naron cua cung
phan xg, Irf nhd Irong Irudng hgp ndy
siphon vd mang (gill). Neu kfch thfch lgp di
phan bd va luu giu tren loan bp mach
lgp Igi con vgt se quen. Phan xg nay da
naron khdng khu tni d mpl vj Iri cu I h l
dugc nghidn cdu ky ludng. Mdt kfch thich
ndo. Gidm ddn tmydn synap d ca naron
mdi Idn siphon Idm naron cam gidc chi p h l i
cam gidc, naron lien hgp hoac ca hai la
phan ndy phdi ra dign I h l hogi dpng va
ca c h l pho b i l n giai thich hifm lugng
c u l i cdng tgo ra dign I h l kich Ihich sau
quen Ihudc hda d mpt vai dap ung nil lui
synap d naron lidn hgp vd naron van ddng
da nghien cuu ky Iren ldm (crayfish) vd
(hinh 6). Didn t h l d u g c phai ra l i i naron
gidn (cockroaches) cung nhu phdn xg
cdm gidc vd naron lidn hgp dugc ggp lai gidt minh d dpng vai cd xuang s i n g . C a
theo khdng gian vd thdi gian lam cho naron c h l synap cda hien tugng quen thugc
vdn ddng bj hung p h i n lien tyc Idm co hda cd I h l thay d l i Iheo hai each. (1) vi
mang mgnh. N l u kich thich lgp lai didn t h l tri suy giam dan Iruyin synap xual hign d
kich Ihfch sau synap do naron cdm giac lao bat ky vi Iri synap nao. Vf du trong phdn
ra d naron lidn hgp vd naron vgn dpng nhd xg gap khdng cd s y suy gidm d i n truyen
di ddng k l . Do dd, kich Ihich lgp Igi Ihl didn synap giua naron cam gidc va naron lien
I h l synap do mdi vdi naron lien hgp tao ra hgp ma s y suy gidm lai dien ra lgi synap
Irdn naron vdn dOng cung yeu han, k l l cyc giua naron lien hgp vd naron vgn dgng.
Id naron vdn dpng phdt xung yeu d i n cuoi (2) tang lac dyng tic c h l synap gdy ra
cdng phdn xg ndy b i l n m i l . Vgy y l u l l nao hidn lugng quen thupc hda. K i t qud
Idm gidm higu qud d i n Iruyen synap cua nghien cuu cung cho Ihay hpc lgp cd the
naron d m gidc? K i t qua phdn tfch gidi lam thay doi ddn Iruyin synap vd thdi
phdng ldi synap cho I h l y gidm d i n truyin gian luu giu tri nhd ngan hgn dugc q u y l l
synap Id do gidm so lugng lui synap dugc djnh bdi khoang Ihdi gian dan truyen
gidi phdng ra l u cac Ign cdng sgi Iryc cua synap b i l n doi. Lien quan d i n nghidn
naron cdm gidc (hinh 6). C h l l truyin dgt cuu nay, cau hdi dugc dgi ra la, Ihay d l i
I h i n kinh do naron cam gidc gidi phdng Id d i n I m y i n synap d mtic do ndo vd s y
glutamate. Glutamate sau khi d u g c gidi Ihay doi dy keo dai bao lau? Mpt d g i kich
phdng d i n gdn vdi 2 logi receptor Irdn Ihich 10 ldn len siphon cd the Igo ra Iri
mdng naron vdn dgng, mgi loai gan g i l n g nhd ngan hgn cho hign lugng quen Ihupc
hda keo dai vdi phdt, 4 d g i kich thich
W-melhyl-d-aspartale (NMDA) receptor d
each nhau l u vai gid d i n 1 ngdy giua cdc
ddng vdi cd x u a n g song cdn logi kia Id
d g i cd the hinh Ihanh Iri nhd ddi hgn kdo
non-NMDA receptor. Cdc nghidn cdu cung
ddi d i n 3 t u i n . Aplysia chua dugc h u l n
chf ra khdng cd s y Ihay d l i ve dp nhgy cua
Iuygn cd den 90% naron d m gidc Igo
receptor vdi glutamate Irong hidn lugng
quen thu|c hda. Nguydn nhdn Idm gidm
V i e t n a m J o u m a l of P h y s i o l o g y 18(1), 5 / 2 0 1 4 ISSN: 1 8 5 9 - 2 3 7 6

cac k i t n l i synap trdn naron van ddng shelf). Cam giac t u siphon va vd do hai
mang. Ngugc Igi, khi con vgt d u g c huan nhdm naron d m giac khac nhau I h y c
luyen quen thudc hda s l k l l n i l giam chf hien. Vi vay, cung phan xg cd d i l u kign
cdn 30%; ly lg nay keo dai 1 ludn vd hoi dpc lap v d i nhau bang each ghep ddi mgt
phyc khdng hodn todn 3 tuan sau do. Trong kfch Ihich cd dieu kien vdo vung Ihfch
giai dogn b i t hoat ddn I r u y i n synap keo ddi hgp (hoac siphon hoac vd) vdi mgi kich
nay t h y c s y da cd bidn doi d u trdc naron Ihfch khdng d i l u kien (shock dien manh
cam giac. Khdng phai t i t ca synap d i u cd vdo dudi). Sau khi d u g c ghep cgp hogc
kha nang Ihfch nghi n h u nhau. Dan t m y i n h u l n Iuygn iien h g p , ddp u n g mgch
tgi mol sd synap cua Aplysia hiem khi Ihay naron vdi kfch thich cd dieu kidn mgnh
doi, ngay ca khi d u g c hogt hda lap di lap han ro rgt d cung phan xa cd ghdp cap
Igi. Tuy nhien, mpt so synap chuyen biet so vdi mgch naron cda dap ung vdi kich
cho hpc tap vd luu giu Iri nhd, chang han thich cd d i l u kien khdng d u g c ghep cgp.
k l l noi giua cac naron cam giac vdi naron Doi vdi dieu kign hda kinh dien, khoang
van dpng va vdi naron lien hgp cua mgch thdi gian giu-a kich thfch cd dieu kidn vd
naron phan xa gap, chl mol lugng huan khdng dieu kien ddng vai Ird quan trpng.
luydn it di dgc bigl vdi khoang each thdi Kich thfch cd d i l u kien phai d i n trudc
gian huan Iuygn Ihich hgp cung cd t h l tgo kich thfch khdng d i l u kign, thdng t h u d n g
ra mpt s y Ihay doi Idn va keo dai trong d i n khoang Ihdi gian giu-a 2 kfch thfch nay Id
Iruyin synap. Huan luyen lidn l i l p khdng cd 0.5 giay (hinh 6). C a c h l t l bdo d n cho
khoang thdi gian nghf giua cac d g i kfch ghep cap v l thdi gian 2 loai kich thich
thfch tgo ra tri nhd n g i n hgn rdt manh nay la gi? Trong dieu kien hda kinh dien
nhung tri n h d ddi hgn lai kem. K i t ludn nay cda phan xg co mang cua Aplysia, dgc
dua ra nguyen ly chung cho hgc lap: huan Irung quan Irpng chinh id Ihdi gian hpi ly
luyen each doan thudng tao ra tri nhd dai Ihdng Hn t u naron cam giac cho kich
hgn hieu qua han la h u l n Iuygn lien lyc thfch cd dieu kign (kich Ihich siphon) va
trong mol dgt. kich Ihfch khdng d i l u kien (shock dign
len phdn dudi). Kich thfch khdng d i l u
3. Ca chi te bio va phan td cua dieu
kidn len dudi Ihuc day hogt dpng naron
kien hoa kinh diin
lien hgp Igo synap k i l u tryc-lryc vdi
Dieu kien hda kinh dien la hinh thuc hgc
naron cam giac mang thdng tin ti> siphon
tap phuc lap han so vdi cam giac hda. Con
va vd den, thuc day hogt dpng Irudc
vgl khdng chf hpc mol kfch thich ma la hpc
synap cho hien t u g n g cam giac hda. Tuy
m l i lien he gida kich thfch nay vdi kfch
nhien, n l u kich Ihich khdng dieu kidn
Ihich khac. Kich Ihfch cd d i l u kien y l u den
(kfch thfch dudi) vd kfch thich cd d i l u
trudc cd I h l gay ra ddp ung cd hieu qua
kien (kfch thfch siphon hoac vd) d u g c
cao neu d u g c ghep ddi vdi kich thich
ghep ddi sao cho kich Ihfch cd dieu kien
khdng d i l u kien manh. Phan xa cd the
ngay t r u d c kich Ihich khdng d i l u kidn.
manh han do dieu kien hda kinh dien vd
khi do cdc naron lien hgp dieu b i l n gan
cam gidc hda, tuy nhien d i l u kidn hda kinh
k i t vdi kfch thfch khdng d i l u kign se hogt
dien cd t h l lam phan xg tang mgnh va keo
hda naron cam giac ngay sau khi kfch
dai han. Phan xg co siphon va mang
thich cd dieu kign hogt hda naron cdm
cua Aplysia la vf du cho ca dieu kien hda
gidc. Hogi hda naron cam giac Iheo trinh
kinh dien vd cam gidc hda. Phan xa co
l y n h u vgy khi kfch thfch cd d i l u kidn vd
mang cd the d u g c tao ra theo hai each:
khdng d i l u kign each nhau vdi mgt
kfch thfch tryc t i l p len siphon hoac kich
khoang Ihdi gian nhat djnh lam lang
thich ldn d u trdc vd ngay canh do {mantle
V i e t n a m J o u m a l of Physiology 18(1), 5 / 2 0 1 4 ISSN: 1 8 5 9 - 2 3 7 6

mgnh hoat d$ng trudc synap khi so sdnh dieu kign hda kinh d i l n lam k h u cyc
vdi Irudng hgp hai kich thich ndy khdng mgnh mang t l bdo sau synap Idm bdt
ghep d p vdi nhau. Ddc d i l m ndy cua dieu Mg2* ra khdi kdnh gan vdi NMDAR vd
kidn hda kinh cHln d u g c gpi la phu thudc nhd dd Ca^* di vao trong l l bao. Ca^* di
vdo hogt ddng. Hidn tugng tang hogi dgng vao trang naron van dpng dugc cho la
synap nay phu thudc vdo hoat dgng cda cd hogi hda con dudng lin higu glai phdng
naron trudc vd sau synap. Kich thich cd cdc chdt tmydn dgt lin higu ngugc chieu
dieu kign se tgo ra cdc didn t h l hogi dpng d u g c naron cam gidc tien synap l i l p
dan d i n ddng Ca^* di vao naron cam gidc nhan. d ddy chung Idm tdng giai phdng
trudc synap, Ca^* hogt hda calmodulin. c h i t tmyen dat I h i n kinh Id- tan cdng
Phuc hgp Ca^Vcalmodulin d u g c hogi hda Irudc synap vao khe synap. Tdm Igi, 3 lin
se gan vdi adenyl cyclase, k h u l c h dgi dap higu ddng Ihdi d i n naron cam giac lam
ung vdi serotonin tang cudng san sinh tang cudng giai phdng c h i t i m y i n dgi
cAMP. Vi vdy, ca c h l te bdo cua d i l u kidn t h i n kinh trong d i l u kign hda kinh d i l n :
hda kinh d i l n Iren cdc dudng d i n truyin (1) hogt hda adenyl cyclase do Ca^+di
dan synap cda phan xg rdt lui Irdn vdo trong naron cam giac do kfch Ihfch
Aplysia mpl phan Id do ca c h l cdm gidc cd d i l u kign gay ra; (2) hogt hda receptor
hda trdn cdng mpl cung phdn xg. Tdc dyng cda serotonin, receptor ndy gan vdi
nay do adenyl cyclase cd lac dyng giong adenyl cyclase, kel qud cda kich Ihich
nhu chat phdt hign dong thi {coincidence khdng d i l u kidn; vd (3) Ifn higu ngugc
detector). Cd mgt Adenyl cyclase chiing td cho Ihay naron vdn dpng sau synap
(1) cd mgt cdc phdn tti lien quan d i n kfch dugc hoai hda do kich thfch khdng dieu
thich cd d i l u kidn (dign t h l hoai dpng Irdn kidn.
naron cdm gidc vd ddng Ca^* di vao); (2) Co- chi tri nhd dai h^n cua diiu ki^n
kich thich khdng d i l u kign (kfch Ihfch dudi hda kinh dien
Idm giai phdng serotonin), adenyl cyclase Ruoi giam dgc bigl huu higu cho cac
ddp dng vdi cd kfch Ihfch cd d i l u kien ( g i n thao lac lien quan d i n gen. Seymour
vdo phdc hgp Ca^Vcalmodulin von dugc Benzer vd cpng s y i l n dau lien cho I h l y
hogt hda bdi Ca^* dl vao Irong naron cdm ruoi giam cd hien lugng dieu kien hda
gidc khi cd didn t h l hogt dgng) va kich kinh d i l n , vd dot b i l n rieng re 4 logi
thfch khdng d i l u kidn (gan vao Gas dugc gen: dunce, rutabaga, amnesiac, va PKA-
hogt hda do serotonin gdn vao receptor). R1 lam mat kha nang hpc tdp. Nghien
Naron vdn ddng sau synap cua d i l u kien ctiu cac ddt bien nay dua ra 2 k i t luan.
hda kinh d i l n t r u y i n Ifn higu ngugc d i n (1) i l l ca dpi b i l n deu lam m i t khd ndng
naron cam gidc. Trdn mang naron vdn hlnh Ihanh d i l u kign hda kinh dien vd
ddng cd hai logi receptor l i l p nhdn cam gidc hda. (2) cd 4 logi dpi b i l n deu
glutamate' nonNMDA vd NMDA receptor t h i l u vang con dudng Ifn higu cAMP. Dpi
(NMDAR). Dau ngogi bdo cda kenh ion tao biln Dunce ddn din thieu hyt
ndn bdi NMDAR dugc Mg^*ddng kin khi phosphodiesterase, enzym giang hda
didn I h l mdng d gid trj dign the nghf. Trong cAMP. Hau qua la, dpi b i l n ndy k h i l n
d i l u kign binh Ihudng vd khi da quen Ihupc lugng cAMP cao bat thudng v u g l qua
hda hogc cdm gidc hda Ihi chi cd logi non- ngudng dteu hda binh Ihudng. Dpi bien
NMDA receptor d u g c hogi hda do NMDAR Rutabaga d i n den I h i l u hyt adenylyl
bj ddng kin bdi ion Mg^*. Tuy nhidn. khi cyclase phu Ihupc Ca^Vcalmodulin vd vi
kich thich cd d i l u kidn vd kich thich khdng vgy lam giam lugng cAMP xuong dudi
d i l u kidn d u g c ghdp ddi phu hgp gay ra muc nen. DOl b i l n Amnesiac lam I h i l u
V i e t n a m J o u m a l of P h y s i o l o g y 18(1), 5 / 2 0 1 4 ISSN: 1 8 5 9 - 2 3 7 6

hyl cdc c h l l tmyen dgt t h i n kinh bdn chat LTP cd the d u g c nghien c i i u Id- cac
peptid ldc ddng vao adenylyl cyclase, va lat d t nao. Kich thich didn vdo cac sgi
dot bien PKA-R1 d i n d i n thieu hut d i n tao ra didn t h l kich Ihfch sau synap
PKA.Vgy, con dudng cAMP-PKA-CREB cd va gid tn dign the nay c d the ghi lai bang
vai trd the nao trong iuu giii tri n h d ddi didn c y c ghi dat d naron sau synap. Khi
hgn? Cd the dp dyng de gidi Ihich cho cac khoang Ihdi gian giu-a cdc kJch thfch qua
lodi va dang hpc lap khac nhau khdng? ddi (phdt), bien do cua EPSP khdng thay
Gan day, nghien cuu hpc tap va Iri n h d cd doi. N l u kfch Ihfch vdi lan s d cao,
I h l s u dyng n h i l u r u l i g i i m chuyen gen khoang Ihdi gian giu-a cac kfch thich rat
hogc lang bpc lp gen, bat hogc i l l gen lidn n g i n (1 giay) (kfch thfch gay co cdng)
quan d i n linh nang khao sat Id cdng cu h l l cac sgi den lao ra hai hinh Ihiic lang dien
sue hO'u ich cho nghien cuu linh mdm deo t h l d naron sau synap. T r u d c h i t , giai
synap. B i n g Hip can nay William Quinn va doan tang dien I h l ngan gpi Id tang dien
cpng s y Ihay rang chan lac dyng cua PKA, t h l hdu CO cung (post-tetanic potentiation
Iham chi trong mot khoang thdi gian r i t -PTP) hinh thuc nay nhanh chdng b i l n
ngdn lam anh hudng d i n kha nang hpc vd mdt sau vai phul. T h u hai, hinh thuc tang
hinh Ihdnh tri nhd ngdn hgn cua ruoi gidm. dien I h l kfch thfch sau synap kdo ddi hdu
Thyc nghigm gdy dpi b i l n Hlu phan cd CO cung ggi la LTP. LTP la c a c h l d n
hogt tinh catalytic cda PKA cho k i t qua Ihiet cho vigc luu g i i i Iri n h d dai han
tuang t y . Hinh thanh tri nhd dai han d ruoi (hinh 7). Receptor cua glutamate thugc
giam ddi hdi tong hgp protein mdi. Rudi loai NMDA (NMDAR) ddng vai Ird quan
g i i m bpc Id ca y l u to hogt hda (CREB) vd trgng de hlnh Ihanh LTP, dac bigl la LTP
uc c h l (CREB-2). Jerry Yin, Tim Tuily, vd x u l t hidn lai synap k i t n i l naron vung
cpng s y cda hp t h i y rang bpc Id qua mtic CA3-CA1 d hoi hdi ma. Tgi cdc ny sau
yeu to uc c h l (CREB-2), d u g c cho la ngan synap (postsynapHc spines) cda cdc
chan bgc lp gen d u g c hoai hda bdi cAMP, naron vdng C A I cd hai logi receptor d l i
se lam mat tri n h d ddi han, khdng anh vdi glutamate: NMDAR va AMPAR (hinh
hudng den hgc lap va tri nhd ngdn han. 7). Ca hai logi nay d i u cho ion N a * v d K*
Ngugc Igi, bdc Id v u g l muc y l u to hogt di qua nhung NMDAR cd them hai dac
hda (CREB) cd the tgo ra tri nhd ddi han Ifnh. (1) NMDAR ddng vai Ird chfnh cho
ngay ca vdi huan luydn tgo Iri nhd ngdn Ca^* dl vao Irong t l bdo. (2) binh thudng
han Iren ruoi g i i m binh t h u d n g . kdnh nay bj ddng lai bdi ion Mg^*. Khi
4. Tang dien the sau synap keo dai glutamate gdn vdi NMDAR se lam thay
(long-term potentiation - LTP) c o le Id c c doi d u hinh cda receptor nay nhung ion
c h l synap d o i vd'i t r i nhd- c d the t h u a t Igi K* khdng di ra vd ion Na*, Ca^* khdng di
Tinh mim deo synap (synaptic vdo d u g c bdi vi kdnh cho cdc ion nay bj
plasticity) keo dai d u d i dang lang dign t h l ion Mg2* bjt Igi. Vi vdy, mdt kich thich y l u
sau synap keo ddi (LTP) lidn quan den r l i se khdng m d d u g c nhdng kenh ndy.
nhieu he thong trf nhd thudt lgt dugc. Hien Kich thfch y l u lao ra mgt EPSP, nhung
lugng nay xay ra d hoi hai ma, d u true EPSP nay Id do lac dyng vdo AMPAR
nao lien quan vdi tri nhd thudt lai d u g c . c h u khdng phdi NMDAR, t y a n h u
NMDAR khdng cd mgi d dd.
N^etnam Joumal of Physiology 18(1), 5/2014 ISSN: 1859-2376

Hlnh 7. LTP dugc tgo ra d vdng CAI cda hot hai ma khi kfch thfch con dudng nhdnh
Schaffer vd md hlnh minh hpa ca c h l gay ra hign tugng LTP. A Trong d i l u kign blnh
thudng, t i n so dign t h l hoat dgng thap lam giai phdng glutamate tac dyng Idn ca
NMDAR vd AMPAR. Nhung ion Na vd K chi di qua kenh AMPAR chu khdng di qua
NMDAR do ion Mg bjt kin kdnh nay khi mang t l bao d gia tn dien the nghi
{Eric Kandel, 2000)

Kfch thich CO cung (tetanus) (hinh 7) truyen dai than kmh dugc giai phdng ra
Idm EPSP xual hign Id l i n g k i t qud cCia lal t u cac naron trudc synap se g i n k l l vdi
cd kfch Ihfch Iheo khdng gian va Ihdi gian mpl so lugng receptor nhilu han cd mgi
khi kfch thfch vao rat n h i l u sgi di den cung d mang sau synap. Khi nhieu receptor
mdt naron. K i t qud Id, mdng l l bdo bj khu g i n k i t vdi chat Iruyen dat than kinh se
cyc mgnh, mgnh han r l i nhilu so vdi chi tgo ra EPSP cd bien dp dign t h l ldn han
mdi kfch Ihfch vdo sgi d i n . Ldc nay mat va LTP se dugc tao ra. Han nua, cung
Irong mdng t l bdo lich didn duang, ion cd bdng chung cho thay lugng c h l l
Mg2* bj bdl ra khdi kdnh (tich cfidn cung t m y i n dat Ihdn kinh dugc giai phdng ra
diu). cdc kenh ion khdng cdn bj chan lai tti cac naron Irudc synap cung tang
nda. ion Ca^* cd I h l di vdo irong cac nu len. Hieu ung trudc synap va sau synap
p h l i hgp, dien ra dong thdi cdng Idm
dudi gai qua cdc kdnh ion gdn vdi NMDAR
lang bien do EPSP. Luu y, ca c h l sau
da m d sSn. Ion Ca^* di vdo Irong l l bao
synap d l i vdi tri nhd cd the thugt Igi cd
hogt hda m0l logi enzym protein kinase,
vai net tuang dong vdi co c h l synap ciia
gdy ra hdng logt b i l n d l i . Nguyen nhdn ddn
Iri nhd khdng I h l thuat lgi Irong cam gidc
d i n thay d l i ddi hgn Id hign tugng chen
hda da dugc thao lugn d phan trudc
mdi AMPAR vdo mdng sau synap (hinh
Mac du ve chi till thi khac, nhung cd hat
7). Do dd, sau kich Ihfch co cdng, cdc c h i t
Vietnam Joumal of Physiology 18(1). 5 / 2 0 1 4 ISSN: 1 8 5 9 - 2 3 7 6

c a c h l deu lien quan d i n hogt hda he 10. Levine, M. D. (1994). Educational


t h i n g tmydn Hn I h u hai vd d i l u hda cac care: A system for understanding and
kdnh tren mang t l bao. Ct m u c phan t u , helping children with learning problems a l
khdng cd s y khac bigl cd y nghTa giua hgi home and in school. Cambridge,
he t h i n g tri nhd. S y khac biet ldn chinh la Massachusetts: Educators Publishing
cdc vung nao, cac mgch naron md d dd c a Services, Inc.
c h l hpc lap xual hign. 1 1 . Mastropieri, M. A., & Scruggs, T. E.
(1991).reach/ng students ways to
T A I LIEU THAM K H A O remember. Cambridge: Brookllne Books.
1. Baddeley, A.D. (1996). The psychology 12. Roediger, H. L., & Guynn, M. J .
of memory. In A.D. Baddeley, B. A. Wilson (1996). Retrieval processes. In E. L. Bjork
& F. N. Watts (eds). Handbook of memory & R. A. Bjork (eds). Memory: Handbook
disorders. John Wiley & Sons: Chichester., of perception and cognition. San Diego:
pp. 3-25. Academic Press.
2. Baddeley, A. D. (1998). Your memory: A 13. Squire, L. R. (1992). Declarative and
user's guide. London: Prion. nondeclarative memory: multiple brain
3. Bell, N. (1991). Visualizing and systems supporting learning and
verbalizing for language comprehension memory. Journal of Cognitive
and thinking. Paso Rebels. CA: Academy of Neuroscience, 4. 232-243.
Reading Publication. 14. Tulving, E. (1992). Episodic and
4. Bellezza, F. S. (1996). Mnemonic semantic memory.ln E. Tulvig & W.
methods to enhance storage and retrieval. Donaldson (Eds.). Organization of
In E. L. Bjork & R. A. Bjork (eds). Memory: Memory. New York: Academic Press, pp
Handbook of perception and cognition. San 381-403.
Diego: Academic Press. 15. Vallar, G., & Papgno, C. (1996).
5. Bors, D. A., & MacLeod, C. M. (1996). Neuropsychological impairments of short-
individual differences in memory. In E. T. term memory. In A. D, Baddeley, B. A.
Bjork (eds), Handbook of perception and Wilson & F. N. Watts (eds). Handbook of
cognition. San Diego: Academic Press. memory disorders. Chichester: John
6. Cooper, L. A., & Lang, J . M. (1996). Wiley & Sons, pp. 135-165.
Imagery and visual spatial representations. 16. Dudai, Y (1989). The Neurobiology of
In E. L. Bjork & R. A. Bjork (eds), Handbook Memory: Concepts, Findings, Trends.
of perception and cognition. San Diego: Oxford: Oxford University Press.
Academic Press. 17. Hebb, DO (1949). The Organization
7. Gaddes, W. H., & Edgell, D. (1994). of Behavior: A Neuropsychological
Learning disabilities and brain function: A Theory. New York: John Wiley
neuropsychological approach.(3rd edition). 18. Hull, CL (1943). Principles of
New York: Springer-Veriag. Behavior. New York: Applelon-Cenlury-
8. Kail, R. & Hall, L. (2001). Distinguishing Crofts.
short-term memory from working 19. Kandel, ER, JH Schwartz and TM
memory.Memofyand Cognition, 2 9 . 1 - 9 . Jessell (2000). Principles of Neural
9. Levine, M. D. (1998). Developmentel Science. New York: McGraw-Hill.
variation and learning disorders. Cambridge 20. Kandel, ER and JH Schwartz
and Toronto' Educators Publishing (1982). Molecular biology of learning:
Services, Inc. Modulation of transmitter release.
Science 218:433-443
Vietnam Joumal of Physiology 18(1). 5/2014 ISSN: 1859-2376

21. Kimble, GA (1961). Hiigard and learning is experience of what was


Marquis' Conditioning and Learning. acquired.
2^ Edition. New Yorit Appleton-Century- Anatomical basis of analysis and
Crofts. molecular mechanism of learning and
22. Nicoll, RA, JA Kauer and RC Malenka memory is one of the greatest successes
(1988). The cun^nl excitement In long-termof modem neuroscience. Thirty years ago
potentiation. Neuron 1:97-103. little was known at)out how memory
23. Sargent, SS and KR Stafford (1965). works, but now we know a great deal. In
Basic Teachings of the Greatthis report we will mention four main
Psychologists. Garden City, NY: Dolphin content related to learning and memory.
Books. First of all, we refer to a classification of
memory in view of modem neuroscience.
MOLECULAR MECHANISM AND TREND Next up well refer to areas of the brain
OF RESEARCH ON LEARNING AND associated with learning and memory.
Memory is stored in our brain are similar
MEMORY PRESENT
to stored on chip memory of personal
Le Dinh Tung MD, PhD^-^ computer or not? entire archive from
^Head of Department of Physiology, memory into the same region of the brain
Hanoi Medical University structure or distribution and stored In
'General Secretary of die Vietnam diffemnt brain regions? How does
Association of Physiology memory work? The changes would take
place in the nen/ous system in the
Memory is defined as the process of process of memory formation? Is there
encoding, storing and mtrieving any special proteins or genes related io
information. Three processes involve with memory or not? How to memory can
different memory system. Sensory memory,maintain throughout life? will be
short-term memory in which to note the presented in the next section. Finally, a
concept of woriiing memory and long-termcritical Issue, especially as we age: How
memory. Learning and memory are two can memory be maintained and
closely related concepts. Memory is impmved. how can It be fixed when it is
acquisition of knowledge or skill while brokened?

You might also like