‫خالصه دری صنف دهم‬

‫(صفحه ‪) 2‬‬ ‫سوانح عطار ‪:‬‬

‫‪ ‬شیخ فرید الدین عطار در سال ‪ 513‬هجری شمسی در نیشاپور به دنیا آمد وی اشعار عرفانی و تصوفی می سرود اما مدح نگفته‬
‫است‪ .‬اشعار وی در حدود صد هزار بیت میرسد ‪ .‬معروف ترین آثار وی دیوان قصاید و غزلیات است و مشهور ترین اثر وی تذکرة‬
‫االولیا است‪.‬‬

‫( صفحه ‪) 6‬‬ ‫سوانح نظامی گنجوی ‪:‬‬

‫‪ ‬حکیم نظامی گنجوی شاعر قرن ششم محل تولد وی شهر گنجه در کشور آذربایجان است در رشته های علوم طبیعی‪ ،‬طب و‬
‫نجوم مهارت داشت و به زبان های پهلوی و عربی آشنایی داشت‪ .‬بزرگترین اثر وی خمسه است و در قالب مثنوی که حاوی‬
‫‪ 2800‬بیت می باشد و خمسه نظامی عبارت اند از‪ :‬مغزن االسرار‪ ،‬لیلی و مجنون‪ ،‬خسرو شیرین‪ ،‬هفت پیکر و اسکندر نامه می‬
‫باشد‪.‬‬

‫(صفحه ‪ 9‬الی ‪) 10‬‬ ‫فرهنگ مطالعه ‪:‬‬

‫‪ ‬آموزش از دو طریق صورت می گیرد رسمی و غیر رسمی‪ .‬مطالعه هم به دو گونه است‪ -1 :‬جدی ‪ -2‬تفریحی و سرگرمی‬

‫(صفحه ‪ 13‬الی ‪) 15‬‬ ‫علم بدیع ‪:‬‬

‫‪ ‬بدیع در لغت به معنی نو آورده شده‪ ،‬تازه‪ ،‬زیبا و آراسته شده‪ :‬نخستین کسی که به زیبایی های کالم در زبان عربی توجه کرد‬
‫عبداهلل بن المعتز بود که در سال ‪ 274‬کتاب البدیع را نوشت و در زبان دری کتاب های چون ترجمان البالغه محمد بن عمر‬
‫رادویانی‪ ،‬حدایق السحر فی دقایق الشعر رشید الدین و طواط و المعجم فی معایر اشعار المعجم نوشته قیس رازی بسیار شهرت‬
‫دارد‪.‬‬
‫‪ ‬صنایع لفظی آنست که در آن زینت و زیبایی سخن مربوط لفظ باشد ‪ ،‬مانند ( هنر چشمه زاینده است و دولت پاینده )‬
‫‪ ‬سجع در لغت آواز فاختة کبوتر را گویند‪ .‬سجع به سه قسم است ‪.‬‬
‫‪ ‬سجع متوازی ‪ :‬از نگاه حرف آخر و وزن یکسان باشد ‪ ،‬مانند ‪:‬‬
‫‪ ( ‬منت خدای را عزوجل که طاعتش موجب قربت است و به شکر اندرش مزید نعمت )‬
‫‪ ( ‬هر کس را که عقل خود به کمال نماید و فرزند خود به جمال )‬
‫‪ ‬سجع متوازن ‪ :‬از نگاه وزن یکسان باشد ‪ ،‬مانند ‪:‬‬
‫‪ ( ‬بحری است مواج و شخصی است نقاد )‬
‫‪ ‬سجع مطرف ‪ :‬از نگاه حرف آخر یکسان باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬مانند ‪ ( :‬ما به خدا تا خیال خال تو داریم حال پریشان تر از خیال تو داریم )‬

‫‪1‬‬
 ‫خالصه دری صنف دهم‬

‫‪ ‬جناس ‪ :‬یا تجنیس در لغت هم جنس کردن را گویند مانند ‪:‬‬

‫‪ ( ‬کار پاکان را قیاس از خود مگیر گرچه باشد در نوشتن شیر شیر )‬
‫‪ ‬جناس تام ‪ :‬از نگاه شکل نگارش حرکت یکسان باشد ولی در معنی فرق داشته باشد‪.‬‬
‫‪ ‬جناس ناقص ‪ :‬کلمه های هم جنس در حرکت مختلف باشد مانند ‪:‬‬
‫‪ ( ‬ملک هم بر ملک قرار گرفت روزگار آخر اعتبار گرفت )‬
‫‪ ‬جناس زاید ‪ :‬آنست که یکی از متجانسین یک حرف زیاده داشته باشد مانند ‪:‬‬
‫از ناله چو نال گشتم و از مویه چو موی )‬ ‫‪ ( ‬از حسرت رخسار تو ای زیبا روی‬
‫‪ ‬جناس خطی ‪ :‬دو کلمه در صورت یکی ولی در نقطه گذاری متفاوت باشد مانند ( بیمار و تیمار )‬
‫‪ ‬صنایع معنوی ‪ :‬آنست که زیبایی سخن مربوط به معنی باشد نه لفظ‪.‬‬
‫‪ ‬تناسب ‪ :‬آوردن دو یا چند کلمه که مناسبت داشته باشد مانند ‪:‬‬
‫یادم از گشته خویش آمد و هنگام درو )‬ ‫‪ ( ‬مزرع سبز فلک دیدم و داس مه نو‬
‫‪ ‬تضاد ‪ :‬آوردن کلمه های که با هم ضدیت داشته باشد مانند ‪:‬‬
‫زو قوی گردد ضعیف و زو غنی گردد فقیر )‬ ‫‪ ( ‬پیر از او گردد جوان ‪ ،‬غمخوار از او ابد طرب‬
‫‪ ‬ایهام ‪ :‬آوردن کلمه های که دارای دو معنی باشد مانند ‪:‬‬
‫ترا که گفت از این زال ترک دستان کرد )‬ ‫‪ ( ‬به مهلتی که سپهرت دهد ز راه مرو‬
‫‪ ‬ارسال المثل ‪ :‬شاعر در شعر خود از ضرب المثل استفاده کند مانند ‪:‬‬
‫که زمین سخت و آسمان دور است )‬ ‫‪ ( ‬کارم از اشک و آه پیش نرفت‬
‫به در میگویم ای دیوار بشنو )‬ ‫‪ ( ‬ندارم اختیار گریه امشب‬
‫‪ ‬تلمیح ‪ :‬آنست که در آن شاعر به یک داستان اشاره کند مانند ‪:‬‬
‫کلبه احزان شود روزی گلستان غم مخور )‬ ‫‪ ‬یوسف گم گشته باز آید به کنعان غم مخور‬

‫رشید الدین و طواط ‪:‬‬

‫‪ ‬از شاعران قرن ششم که در بلخ به دنیا آمد تحصیالت اش را در مدرسه نظامیه به پایه اکمال رسانید به زبان دری و عربی‬
‫مهارت داشت وی اثر منثوری دارد بنام سخنان حضرت علی به زبان دری‬

‫شمس قیس رازی ‪ :‬شاعر قرن هفتم و اهل ری بود ولی مدت زیادی در خراسان و ماورالنهر سکونت داشت‪.‬‬

‫(صفحه ‪ 19‬الی ‪) 20‬‬ ‫دقیقی بلخی ‪:‬‬

‫‪ ‬ابو منصور محمد بن احمد دقیقی بلخی از بزرگترین شاعران قرن چهارم هجری تاریخ تولدش دقیق معلوم نیست‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫خالصه دری صنف دهم‬

‫‪ ‬دقیقی اولین سرایندة شاهنامه می باشد که هزار بیت آن را به نظم در آورد‪ .‬وی نتوانست کارش را تمام کند وی در سال ‪365‬‬
‫هجری توسط غالمش کشته شد به جز گشتاسپ نامه‪ ،‬قصاید و غزل های پراگنده در تذکره وکتاب های تاریخی باقی مانده‬
‫است‪.‬‬

‫(صفحه ‪) 28‬‬ ‫سوانح سنائی عزنوی ‪:‬‬

‫‪ ‬حکیم ابوالمج د مجدود بن آدم سنایی از شاعران بزرگ قرن ششم بود که ابتداء شاهان غزنه را مدح می کرد ولی بعد حالش‬
‫دگرگون شد بعد از مسافرت ها به غزنه برگشت در سال ‪ 545‬هجری وفات یافت آثار وی حدیقه الحقیقه‪ ،‬سیرالعباد الی المعاد‪،‬‬
‫کارنامه بلخ‪ ،‬مثنوی های عقل نامه و عشق نامه و غیره‪.‬‬

‫( صفحه ‪ 31‬الی ‪) 33‬‬ ‫ادبیات در قرن نهم و دهم هجری ‪:‬‬

‫‪ ‬امیر تیمور گورگانی سه بار بر خراسان هجوم آورد‪ .‬در قرن نهم و دهم عمراناتی انجام شد که به امر گوهرشاد بیگم مسجد جامع‬
‫هرات‪ ،‬خانقاه هرات‪ ،‬مدرسه هرات و مسجد جامع مشهد را آباد کرد‪ .‬سلطان حسین بایقرا و امیر علی شیر نوایی به دو زبان شعر‬
‫می سرودند‪ .‬حسین بایقرا در سال ‪ 872‬بر سریر سلطنت هرات تکیه زد‪ .‬بعد از ‪ 39‬سال سلطنت در سال ‪ 911‬هجری وفات‬
‫کرد‪.‬‬
‫‪ ‬قاسم انوار شاعر قرن نهم هجری در سال ‪ 838‬در هرات درگذشت‪ .‬عرفی شیرازی شاعر قرن ده در سال ‪ 936‬در شیراز به‬
‫دنیا آمد و در سال ‪ 999‬در الهور درگذشت‪ .‬جامی در سال ‪ 817‬در شهر جام هرات چشم به جهان گشود شعرای معروف قرن‬
‫نهم‪ :‬نوایی‪ ،‬جامی‪ ،‬عارفی هروی‪ ،‬مال حسین واعظ کاشفی و هاللی چغتایی‪.‬‬
‫‪ ‬شعرای معروف قرن دهم‪ :‬فیض دکنی‪ ،‬عرفی شیرازی‪ ،‬کلیم کاشانی و ناصر علی سرهندی‪.‬‬
‫‪ ‬در این دوره مکتب خاصی پدید نیامد و به شعرای این دوره در غزل به پیروی حافظ‪ ،‬سعدی و موالنا در قصیده به روش رودکی‪،‬‬
‫فرخی‪ ،‬ظهیر فاریابی و انوری و در مثنوی به شیوه فردوسی‪ ،‬نظامی‪ ،‬امیر خسرو دهلوی و موالنا جالل الدین محمد بلخی طبع‬
‫آزمایی کردند‪.‬‬

‫( صفحه ‪) 37‬‬ ‫بهارستا جامی ‪:‬‬

‫‪ ‬موالنا عبدالرحمن جامی فرزند نظام الدین احمد بن شمس الدین محمد وی در سال ‪ 817‬در شهر جام هرات به دنیا آمد‬
‫بهارستان معروف ترین اثر جامی است که در سال ‪ 892‬به پیروی از گلستان سعدی نگاشته شده است‪ .‬بهارستان در هشت‬
‫روضه ترتیب شده عبارات کتاب بهارستان بسیار ساده و شیرین است‪ .‬بهارستان جامی نظر به گلستان سعدی سخن منظوم بیشتر‬
‫دارد‪.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫خالصه دری صنف دهم‬

‫(صفحه ‪ 41‬الی ‪) 42‬‬ ‫حقوق زن در جامعه ‪:‬‬

‫‪ ‬کنوانسیون رفع هر نوع تبعیض علیه زنان در ‪ 18‬دسامبر ‪ 1979‬به تصویب رسید و در سوم سپتامبر ‪ 1981‬میالدی الزم‬
‫االجرا شد‪ .‬تا سال ‪ 1995‬میالدی به تعداد ‪ 139‬دولت به این کنوانسیون پیوست‪ .‬هفت دولت هر یک امریکا‪ ،‬افریقای جنوبی‪،‬‬
‫سویس‪ ،‬لستو‪ ،‬افغانستان‪ ،‬بولیوی و ساحل عاج آنرا امضا کردند‪.‬‬

‫(صفحه ‪) 50‬‬ ‫سوانح موالنا جالل الدین محمد بلخی ‪:‬‬

‫‪ ‬موالنا جالل الدین محمد بلخی فرزند سلطان العلما بهاوالدین محمد بن حیسن خطیبی بزرگترین شاعر متصوف زبان دری است‬
‫در سال ‪ 604‬هجری در بلخ به دنیا آمده در سال ‪ 617‬هجری مهاجر شد‪ .‬وی تحصیالت را نزد پدر آغاز کرد و بعد از فوت‬
‫پدر از نزد سید برهان الدین ترمذی کسب فیض نمود‪ .‬موالنا بعد از دیدار با شمس الدین علی بن ملک داد تبریزی دگرگون‬
‫حالش شد و در سال ‪ 672‬در گذشت بزرگترین اثر موالنا مثنوی معنوی است که حاوی ‪ 27000‬بیت و دارای شش دفتر است‬
‫مثنوی معنوی موالنا کاملترین دیوان تصوف زبان دری به شمار میرود‪.‬‬

‫سوانح شمس تبریزی ‪ :‬شمس تبریزی صوفی شوریده حالی بود که جاذبه بزرگ وبیان موثر داشت در سال ‪ 642‬به‬
‫سراغ موالنا آمد و او را شیفته خود ساخت ‪.‬‬

‫(صفحه ‪) 53‬‬ ‫ابو الفضل بیهقی ‪:‬‬

‫‪ ‬ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی در سال ‪385‬در حارث آباد بیهق به دنیا آمده است‪ .‬وی نخست زیر دست ابونصر مشکان کار‬
‫کرد و بعداً ابوسهل زوزنی به کار اشتغال داشت‪ .‬وی در سال ‪ 470‬در غزنین فوت کرده است‪.‬‬
‫‪ ‬اثر معروف وی تاریخ سلطنت آل ناصر یا آل سبکتگین در ‪30‬جلد بوده و اثر دیگر بنام زینه الکتاب دارد‪.‬‬

‫(صفحه ‪ 57‬الی‪) 59‬‬ ‫موزیم ملی ‪:‬‬

‫‪ ‬موزیم ملی افغانستان برای اولین بار در سال ‪1297‬در منطقه باغ باالی کابل که در آن زمان بنام عجایب خانه یاد می شد‬
‫ساخته شد ‪ .‬در ‪ 25‬عقرب ‪1303‬هجری شمسی موزیم ملی از باغ باال به ارگ منتقل شد‪ .‬و در دوره محمد ظاهر شاه عضویت‬
‫سازمان علمی و فرهنگی یونسکو را حاصل کرد ‪ .‬عمران خان مسعودی از مسووالن موزیم کابل توانست با همکارانش بیشتر از‬
‫‪ 20000‬اثر را در جاهای امن منتقل کند وی در سال ‪1384‬جایزه شهزاده کالوس را بدست آورد‪ .‬موزیم ملی تا سال ‪1371‬‬
‫صد هزار اثر داشت‪ .‬در ساختمان بازسازی شده چهل هزار اثر موجود است‪.‬‬

‫‪4‬‬
 ‫خالصه دری صنف دهم‬

‫( صفحه ‪ 75‬الی ‪) 76‬‬ ‫پروین اعتصامی ‪:‬‬

‫‪ ‬پروین اعتصامی در سال ‪ 1282‬در خانواده اهل علم و ادب در ایران به دنیا آمد‪ .‬اسم پدرش یوسف اعتصام الملک نویسنده‬
‫چیره دست بود وی در سن ‪13‬سالگی شعر سرودن را آغاز کرد‪ .‬وی در سال ‪1313‬با پسر کاکایش ازدواج کرد و یک سال‬
‫بعد از هم جدا شدند پروین در قصاید پیرو شاعران قرن پنجم و ششم به خصوص ناصر خسرو بلخی است و در قطعات و مثنوی‬
‫پیرو عراقی بود ‪ ،‬نخستین دفتر شعری وی در سال ‪1314‬به همت برادرش به چاپ رسید‪ .‬پروین در سال ‪1320‬بر اثر‬
‫مریضی حصبه ( محرقه ) به عمر ‪ 32‬سالگی وفات کرد‪.‬‬

‫ناصر خسرو بلخی ‪ :‬یکی از شاعران و نویسنده گان قرن پنجم به شمار میرود‪ .‬اشعار وی بیشتر تعلیمی و حاوی پند و اندرز‬
‫بود‪.‬‬

‫عراقی‪ :‬فخر الدین ابراهیم متخلص به عراقی از غزل سرایان و عارفان قرن هفتم به شمار میرود که مجموع اشعارش به‬
‫‪5800‬بیت می رسد‪.‬‬

‫( صفحه ‪ 87‬الی ‪) 89‬‬ ‫بلخ باستان ‪:‬‬

‫‪ ‬بلخ یکی از شهر های کشور ما است و به نام ام البالد‪ ،‬قبه االسالم‪ ،‬بلخ بامی شهرت دارد‪ .‬در افغانستان ده قرن قبل از میالد‬
‫تمدن با شکوه وجود داشت وپادشاهان معروف آن از سه خاندان پیشدادیان‪ ،‬کیانیان و اسپه را می توان نام برد‪ .‬اولین حمله‬
‫مسلمانان به بلخ در ‪625‬میالدی مطابق به ‪ 32‬هجری به سرکرده گی احنف بن قیس صورت گرفت و در دوره اعراب بلخ‬
‫همراه با هرات‪ ،‬نیشاپور و مرو یکی از چهار رکن خراسان بود بلخ محل پرورش شعرای بزرگی چون‪ :‬رابعه‪ ،‬دقیقی‪ ،‬عنصری‪ ،‬ابن‬
‫سینا‪ ،‬شهید و ستاره درخشان ادب عرفانی موالنا جالل الدین محمد بلخی بود‪ .‬در بلخ مساجد و مدارس چون‪ :‬مسجد خواجه‬
‫پارسا که در سال ‪ ۸۵۶‬هجری ساخته شد‪ .‬مسجد نُه گنبد و مدرسه سبحانقلی که در قرن ‪17‬ساخته شد که ‪150‬اتاق داشت‪.‬‬

‫( صفحه ‪ 93‬الی ‪) 94‬‬ ‫شاه عبداهلل یمگی بدخشی ‪:‬‬

‫‪ ‬شاه عبداهلل یمگی بدخشی فرزند محمد سید خان در سال ‪1291‬در جرم بدخشان به دنیا آمد تا صنف چهارم در مکتب رشیدیه‬
‫علوم متداول را فراگرفت بار نخست در سال ‪ 1308‬به حیث خزانه دار جرم کارمند گمرک در زیباک و تالقان به کار گماشته‬
‫شد‪ .‬در سال ‪1312‬هجری مدیر کتابت شد‪ .‬تا سال ‪1326‬در صدارت عظیمی وظیفه داشت و از فاکولته حقوق و علوم سیاسی‬
‫فارغ شد‪ .‬وی به زبان های دری‪ ،‬پشتو‪ ،‬اردو‪ ،‬عربی و انگلیسی آشنایی داشت و در پایان عمر به بیماری سل مواجه شد‪ .‬در سال‬
‫‪1377‬هجری در سن ‪ 36‬سالگی وفات یافت از آثار عبداهلل میتوان از ارمغان بدخشان که در سال ‪1311‬نگاشته شده‪ .‬فرهنگ‬
‫علما و فقهای افغانستان‪ ،‬تاریخ یفتلی‪ ،‬قاموس زبان های آریایی نام برد‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫خالصه دری صنف دهم‬

‫( صفحه ‪ 99‬الی ‪) 104‬‬ ‫عوامل اعتیاد ‪:‬‬

‫‪ ‬عوامل اعتیاد به مواد مخدر را میتوان به دو بخش عوامل فردی و اجتماعی تقسیم کرد‪ .‬در حقیقت می توان گفت در حدود ‪80‬‬
‫فیصد عامل اصلی روی آوردن به مواد مخ در عبارت از فشار های روانی‪ ،‬عقده ها‪ ،‬احساس خود کم بینی و محرومیت ها است‪.‬‬
‫هیرویین در سال ‪ 1874‬میالدی توسط دانشمند انگلیسی کشف شد‪.‬‬

‫نشانه گذاری ‪:‬‬

‫نقطه ( ‪ : ) .‬در پایان جمله های امری و خبری به کار میرود ‪ ،‬مانند ‪ ( :‬همه مردم برای نوشتن نیاز دارند ‪) .‬‬

‫سوالیه ( ؟ ) ‪ :‬این عالمت در آخر جمله های پرسشی گذاشته میشود ‪ ،‬مانند ‪ ( :‬خانه شما کجاست ؟ )‬

‫عالمت تعجب ( ! ) ‪ :‬در آخر جمله های تعجبی گذاشته میشود ‪ ،‬مانند ‪ ( :‬عجب روزگاری است ! )‬

‫ویرگول یا کامه ( ‪ : ) ،‬برای جدا کردن کلمه های پی هم گذاشته میشود ‪ ،‬مانند ‪ ( :‬چو بد کردی ‪ ،‬مباش ایمن ز آفات )‬
‫سیمیکولن ( ؛ ) ‪ :‬برای جدا کردن جمله های مکمل استفاده میشود ‪ ،‬مانند ‪ ( :‬نه هر که به قامت مهتر ؛ به قیمت بهتر )‬

‫خط فاصله ( ‪ : ) -‬هر گاه جمله نوشته شده به شکل سوا جولب باشد در نخست نام اشخاص نوشته‬
‫شده وبعدا این عالمت به کار میرود ‪ ،‬مانند ‪ - ( :‬حالت چطور است ) ( ‪ -‬خوب هستم )‬

‫از کسی عینا تقل قول گردد این عالمت استفاده میشود ‪،‬‬ ‫گیومه ( « » ) ‪ :‬هنگامی که سخنی‬
‫مانند ‪ ( :‬سعدی « بوستان » را در ‪ 655‬نوشت )‬

‫شارحه یا دو نقطه بیانی ( ‪ : ) :‬هرگاه در جمله به کسی ویا جایی اشاره شود این عالمت به کار میرود ‪ ،‬مانند ‪:‬‬

‫( معلم گفت ‪ :‬شاگرد خوب همیشه با همصنفان خود برخورد نیک میداشته باشد )‬

‫(صفحه ‪ 107‬الی ‪) 110‬‬ ‫خانواده زبانها ‪:‬‬

‫‪ ‬خانواده هند و اروپایی به مجموعه زبان های گفته می شود که دارای ریشه مشترک بوده و دامنه آن از نیم قاره هند تا قاره‬
‫امریکا گسترده دارد ‪ .‬اکثر دانشمند سرزمین بین سیر دریا و آمو دریا از مهد نخستین آن میدانند میان زبان های هند و اروپایی‬
‫مشابهت های وجود دارد که برای بار اول در سال ‪1876‬گرامر مقایسوی به اثبات رساند‪ .‬زبان های سرزمین ما نیز از جمله‬

‫‪6‬‬
 ‫خالصه دری صنف دهم‬

‫زبان های هند و اروپایی است و به شاخه های هند و آریایی به شمار میرود‪ .‬مهم ترین و کهن ترین این زبان ها سانسکریت‬
‫است‪ .‬کهن ترین متن های ارمنی از سده پنجم تاریخ نگاری شده زبان یونانی در نسخه های سده هفتم رونما می شود‪.‬‬
‫‪ ‬خانواده حامی و سامی که به دو دسته تقسیم می شود‪ .‬حامی که شامل قبطی‪ ،‬مصری‪ ،‬هیروگلیفی‪ ،‬لیبیایی و بربری میشود‪.‬‬
‫سامی که شامل اکدی کهن ( بابلی و آشوری )‪ ،‬کنعانی‪ ،‬فنیقی‪ ،‬آرامی‪ ،‬سریانی‪ ،‬عربی‪ ،‬عبری و حبشی می باشد‪.‬‬
‫‪ ‬خانوادة زبان های اورالی یا فینو اوگریک‪.‬‬
‫‪ ‬خانواده آلتایی یا تورانی که سه شاخه دارد ترکی‪ ،‬تونگوز و منگولیایی‪.‬‬
‫‪ ‬خانواده چینی و تبتی‪.‬‬
‫‪ ‬خانواده زبان های افریقایی‪.‬‬
‫‪ ‬خانواده زبان های اوقیانوسیه‪.‬‬

‫( صفحه ‪113‬الی ‪) 114‬‬ ‫غالم محی الدین انیس ‪:‬‬

‫‪ ‬غالم محمد ان یس فرزند غالم نقشبند در شهر غزنی به دنیا آمده است‪ .‬تاریخ تولدش دقیق معلوم نیست و خانواده اش در دوره‬
‫عبدالرحمن خان به مصر تبعید شد‪ .‬از مکتب سید جمال الدین افغان استفاده برد و به خصوص شیخ عبده در قاهره استفاده‬
‫اعظمی برد‪ .‬وی در سال ‪1302‬به هرات برگشت و در همان زمان کتاب ندای طلبه معارف را نوشت‪ .‬وی در سال ‪1303‬به‬
‫کابل آمد و جریده انیس را تأسیس کرد که در ‪15‬ثور در ‪1306‬در ‪45‬صفحه به نشرات آغاز کرد‪ .‬و در دوره کلکانی معطل‬
‫شد و در سال ‪1317‬دوباره فعال شد و در دوره نادر شاه دوباره تعطیل شد و انیس به زندان رفت و در آنجا به مرض سل مواجه‬
‫شد و فوت نمود‪ .‬آثار وی عبارت از طلبه‪ ،‬بحران و نجات را میتوان نام برد‪.‬‬

‫( صفحه ‪)118‬‬ ‫سوانح معزی ‪:‬‬

‫‪ ‬امیر الشعرا ابوعبداهلل محمد بن عبدالملک از شاعران قرن پنجم دوره سلجوقی بود و لقب معزی را به مناسبت انتسابش به دربار‬
‫به وی داد و لقب امیر را ملک شاه داد وی تا فوت ملک شاه در دربار بود پس از مرگ امیر روزگار را به هرات نیشاپور و اصفهان‬
‫گذراند و بعد به خدمت سنجر بن ملک شاه رسید تا آخر عمر در همان جا بود‪ .‬اشعار وی شامل قصاید و غزلیات ساده تشکیل‬
‫میدهد‪.‬‬

‫(صفحه ‪ 121‬الی ‪)122‬‬ ‫ویکتور هوگو ‪:‬‬

‫‪ ‬ویکتور هوگو در سال ‪ 1802‬در فرانسه چشم به جهان گشود وی فرزند سوم پدرش بود و مادرش باهم اختالفی داشتند و‬
‫ویکتور هوگو در ده سالگی به سرودن شعر آغاز کرد و از مادر خود جدا شد‪ .‬در سال ‪ 1821‬م مادرش مرد و با یکی از دوستان‬
‫خود ازدواج کرد و در سال ‪ 1823‬م اولین ناول خود را نوشت به نام هانس آیلند و در سال ‪ 1825‬م به چاپ رسانید در‬

‫‪7‬‬
 ‫خالصه دری صنف دهم‬

‫سال ‪ 1830‬م چهار مجموع مهم خود را انتشار داد‪ .‬شعر های هوگو بعد از ‪ 1850‬م به نشر رسید این شاعر و نویسنده‬
‫فرانسوی در ‪ 22‬می ‪ 1825‬فوت کرد‪ .‬آثار معروف هوگو عبارت اند از کلیسای نوتردام پاریس‪ ،‬کارگران دریا‪ ،‬تاریخ یک‬
‫جنایت‪ ،‬مردی که می خندد اما شاهکار هوگو که تقریباً به زبان های زنده دنیا ترجمه شد کتاب بینوایان است که قهرمان آن‬
‫ژان ولژان می باشد‪.‬‬
‫‪ ‬رمانتیزم ‪ :‬اولین بار در اواخر قرن هژدهم وارد ادبیات فرانسه شد و در قرن ‪ 19‬بر تمام ادبیات قرون وسطی حاکم شد رمانتیزم‬
‫با کالسیسزم مخالفت می ورزید‪.‬‬

‫(صفحه ‪127‬الی ‪)131‬‬ ‫هنر های هفت گانه ‪:‬‬

‫‪ ‬هنر های هفت گانه شامل موسیقی‪ ،‬نقاشی‪ ،‬ادبیات‪ ،‬مجسمه سازی‪ ،‬معماری‪ ،‬تیاتر و سینما می باشد‪ .‬موسیقی به سخنی گفته‬
‫می شود که خوش آیند باشد و مهم ترین عامل آن صدا و ریتیم می باشد‪ .‬ارسطو موسیقی را یکی از شاخه های ریاضی دانسته‬
‫است و فیلسوفان اسالم نیز آنرا تأیید کرده است‪.‬‬
‫‪ ‬نقاشی به اثر می گویند که رنگ به روی کاغذ و دیوار به جا میگذارد‪ .‬نقاشی نسبت به زبان نوشتاری دارای پیشینه بسیار قدیمی‬
‫است‪ .‬کهن ترین نقاشی مربوط به ‪ 2000‬سال قبل از میالد میرسد‪ .‬مجسمه سازی‪ ،‬جالب ترین و پیچیده ترین هنر های آدمی‬
‫است که کهن ترین مجسمه متعلق به ‪ 3000‬سال قبل دانسته اند ‪.‬‬
‫‪ ‬معماری هنر ساخ تمان است عمومی ترین کار معماری طراحی و ساخت خانه ها‪ ،‬پل ها‪ ،‬مساجد و غیره است معماری در کشور‬
‫ما تاریخ ‪ 4000‬ساله دارد‪.‬‬
‫‪ ‬ادبیات‪ :‬هنری است لسانی که به صورت منثور و منظوم پیروی میکند‪.‬‬
‫‪ ‬تیاتر‪ :‬سینما و تلویزیون پدیده های ارتباطی ارزشمندی هستند که به کمک آنها میتوان پیچیده ترین مفاهیم و غنی ترین اندیشه‬
‫ها را به جامعه جهانی عرضه کرد‪.‬‬
‫‪ ‬سینما‪ :‬در سال ‪ 1895‬سینما از ابتدای پیدایش یک هنر نبوده و تقریباً ‪ 20‬سال طول کشید تا تکامل کند در نخست سینما‬
‫بدون صدا بوجود آمد و بعد در سال ‪ 1920‬فلم صدا دار ایجاد شد و در سال ‪ 1930‬فلم رنگه اختراع شد‪.‬‬

‫(صفحه ‪) 135‬‬ ‫رباعی ‪:‬‬

‫‪ ‬رباعی عبارت از قالب شعری است که دارای چهار مصراع بوده و مصراع اول‪ ،‬دوم‪ ،‬چهارم آن دارای قافیه است‪ .‬رباعی در ادبیات‬
‫عربی وجود ندارد ‪ ،‬رباعی سرایی در سرزمین ما با شهید بلخی‪ ،‬ابوشکور بلخی و رودکی آغاز شد و با عمر خیام به کمال رسید‪.‬‬

‫سوانح عمر خیام ‪ :‬ابوالفتح عمر بن ابراهیم از دانشمندان و شاعران اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم است ‪.‬‬

‫‪ ‬رباعیات خیام شهرت جهانی دارد ‪ 606‬هزار رباعی را به او نسبت میدهند و خیام را یکه تاز میدان رباعی سرائی میدانند‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫خالصه دری صنف دهم‬

‫سوانح حکیم ابوالخیر ‪ :‬از نخستین سخنگویان متصوف قرن چهارم خراسان بود که رباعیاتش را وسیله بیان مطالب‬
‫فلسفی و عرفانی کرد‪.‬‬

‫( صفحه ‪ 139‬الی‪) 140‬‬ ‫بابر نامه ‪:‬‬

‫‪ ‬با برنامه یا وقایع بابری که بنام توزوک بابر معروف است تألیف ظهیرالدین محمد بابر وی در سال ‪ 899‬در سن ‪ 12‬سالگی‬
‫در فرغانه بر تخت نشست وی ‪ 1504‬تا ‪ 1525‬در بدخشان حکومت کرد وی در سال ‪ 1910‬کابل را تصرف کرد‪ .‬بابر در‬
‫سال ‪ 1530‬در آگره هند وفات کرد و بنابر وصیت اش در کابل به خاک سپرده شد ‪.‬‬
‫‪ ‬بابر نامه با زبان ترکی چغتایی و یا نثر ساده نگاشته شده و حوادث بین سال های ‪ 899‬تا ‪ 936‬رادر بر دارد‪ .‬به زبان های‬
‫مختلف در ترکیه‪ ،‬انگلستان‪ ،‬آلمان‪ ،‬فرانسه‪ ،‬هندوستان و جاپان چندین مرتبه چاپ شد‪ .‬بابر نامه توسط عبدالرحیم خان خانان‬
‫فرزند بیرام خان شاعر و مورخ نام آور کشور از زبان ترکی چغتایی به زبان دری ترجمه شده است‪.‬‬

‫‪9‬‬