DOĞRUSAL HAREKET: GRAFĠKSEL ÇÖZÜM

Bugünkü Konular:
Ders Aktiviteleri:
İvme, hız ve yolu
• Uygulamalar
değerlerinin grafik yöntemle
• s-t, v-t, a-t, v-s, ve a-s
hesaplanabilmesi.
grafikleri
• Örnekler
UYGULAMA

Pek çok hareket için hız-yol

(v-s) grafiği kolayca
çizilmektedir.

Eğer roket için hız-yol

grafiği biliniyorsa s=300
metre olduğu durumda
roketin ivmesini
hesaplayabilir miyiz.

Nasıl?
 Grafik yöntemi
Grafik yöntemi özellikle matematiksel olarak
formülasyonu zor olan kompleks hareketlerin
incelenmesi için iyi bir yoldur.

Grafik yöntemi ile ayrıca hareketin görsel olarak

tanımlanabilmesi mümkün olmaktadır ve dinamikte
türev ve integral işlemlerinin daha kolay
anlaşılabilmesini sağlamaktadır.

Bu yöntem uygulanırken türev ve eğim değerlerinin

yanı sıra bazen de eğrinin altında kalan alan hesabı için
integral ifadeleri yazılmaktadır.
Yol-Zaman (s-t) Grafiği

Yol zaman değişim grafiği zamanla

alınan yolu gösteren grafiktir.
Herhangi bir andaki hız değerini
bulmak için yol-zaman eğirsinin o
noktadaki eğimi hesaplanır.
( v = ds/dt).

Hız-zaman (v-t) grafiği yol-zaman

(s-t) grafiğinin türevidir. Yani hız
zaman grafiği, yol zaman
grafiğindeki farklı noktalarda
eğrinin eğimi hesaplanarak
çizilebilir.
Hız-zaman (v-t) Grafiği
Hız zaman grafiği zamanla hız
değişimi gösteren grafiktir. Bu grafiğin
türevi alınarak ivme zaman grafiği
çizilebilir. Yani hız zaman grafiğinde
farklı noktalarda eğrinin eğimi
hesaplanır ve bu değerler grafik olarak
çizilirse ivme-zaman grafiğini elde
ederiz (a = dv/dt).
Ayrıca herhangi bir zaman aralığında (t),
hız zaman değişim grafiği eğrisi altında
kalan alan bize o zaman aralığında cismin
aldığı yol değerini verir.
t2

s   v.dt (t  t1  t2 )
t1
Ġvme-zaman (a-t) Grafiği

İvme zaman grafiği

kullanılarak herhangi bir
zaman aralığındaki hız
değişimi hesaplanabilir. İvme-
zaman grafik eğrisi altında
kalan alan bize hızdaki değişim
miktarını verir.

Böylece başlangıçtaki hız

değeri biliniyorsa hız zaman
grafiği kolaylıkla çizilebilir.
 Ġvme-yol (a-s) grafiği

Bu grafiğin kullanımı diğerlerine göre

daha karışıktır. İvme-yol grafik eğrisi
altında kalan alan bize o zaman
aralığındaki hız değişimini verir.
(Hatırlayınız  a ds =  v dv ).

s2
½ (v1² – vo²) =  a ds = a-s eğrisi altında
s1
kalan alan

Bu denklemin çözümü ile ilk hız biliniyorsa v1 hız değeri

kolaylıkla bulunabilir. Farklı pek çok noktada bu şekilde hız
değerleri bulunarak hız-zaman grafiği kolaylıkla çizilebilir.
v-s grafiği

Bir diğer grafik ise hız-yol değişim

grafiğidir. Herhangi bir andaki hız
değeri ile o andaki hız-yol eğrisinin
eğim (türev) değeri çarpılırsa o
andaki ivme değeri bulunur.

a = v (dv/ds)

Bu şekilde hesaplanan ivme

değerleri kullanılarak v-s grafiği
yardımıyla a-s değişim grafiği de
çizilebilir.
 s (m) s (m)

t (sn) t (sn)

v (m/sn) v (m/sn)

t (sn) t (sn)

a (m/sn2)
a (m/sn2)

t (sn)
t (sn)
 ÖRNEK
Verilenler: şekildeki trenin iki istasyon arasındaki hız zaman
v-t değişim grafiği
Ġstenenler: İvme zaman (a-t) grafiği ve hız zaman (s-t)
grafiği
 Örnek
Solution: İlk 30 saniyede eğim sabittir,
eğim değeri:
a0-30 = dv/dt = 12/30 = 0.4 m/s2
Aynı şekilde, a30-90 = 0 eğim yok
a90-120 = -0.4 m/s2 negatif eğim

a(m/s2)

1.2
3
90 t(s)
30 120
-1.2
3
 Örnek

s(m)
Hız zaman v-t eğrisi altında
1080 kalan alan yolu verir.
900
s0-30 = ½ (12)(30) = 180 m

s30-90 = (60)(12) = 720 m

s90-120 = ½ (12)(30) = 180 m

180
t(s)
30 90 120
 QUIZ

1. Şekilde ivme zaman

grafiği verilen cismin t= 20
sn’deki hızını bulunuz.

A) 200 m/s B) 100 m/s

C) 0 D) 20 m/s

2. Şekildeki cismin durduğu andaki zaman t = _______.

A) 10 s B) 20 s
C) 30 s D) 40 s
 GRUP ÇALIġMA SORUSU

Verilenler: v-t grafiği

Ġstenenler:a-t grafiğini çiziniz,

ortalama hız ve t=30
sn’ye kadar cismin
aldığı toplam yolu
bulunuz.

Plan: Eğrilerin eğim değerleri kullanılarak a-t grafiği çizilir.

Eğrinin altında kalan alan alınan yolu verir. Ortalama
hız için alınan toplam yol ve toplam zaman ifadeleri
kullanılır.
 GRUP ÇALIġMA SORUSU

Çözüm:
0 ≤ t ≤ 10 a = dv/dt = 0.24 t m/s²

10 ≤ t ≤ 30 a = dv/dt = 0.3 m/s²

a(m/s²)

2.4

0.3
t(s)
10 30
 GRUP ÇALIġMA SORUSU

s0-10 =  v dt = ∫ 0.12 t2 dt = 0.04t3 = (1/3) (0.12)(10)3 = 40 m

s10-30 =  v dt = ∫ (0.3 t + 0.9) dt = 0.15 t2 + 9t

= (0.15)*(30)2 + 9*(30) – 0.15*(10)2 – 9*(10)
= 300 m

s0-30 = 300 + 40 = 340 m 300

200

yol (s)
vavg(0-30) = toplam yol / zaman
100

= 340/30
0
0 10 20 30
= 11.3 m/s zaman (t)
 GRUP ÇALIġMA SORUSU

300

200
yol (s)

2o
100

0
0 3o 10 20 30
zaman (t)
ÖRNEK

Yanda bir motosikletlinin

hız yol (v-s) değiĢim grafiği
verilmektedir. Bu aracın
ivme-zaman değiĢim
grafiğini çiziniz.
ÖRNEK

Yandaki aracın ivme-zaman

grafiği verilmektedir. Aracın
hızının sıfır olduğu t’ zamanını
bulunuz. Cismin bu ana
kadar aldığı yolu bulunuz.
ÖRNEK

-2t’+ 120 = 0 t’ = 60 sn

Cismin aldığı toplam yol

S = (100*10/2) + (100*50/2)
S = 3000 mt
 QUIZ

1. Şekilde bir aracın hız-zaman değişim grafiği verilmektedir,

araç t anında 100 metre yol aldığına göre t =?v
A) 8 s B) 4 s 75
C) 10 s D) 6 s
6 s t =? t
2. Yanda verilen hız zaman grafiği için ivme zaman grafiği nasıldır?
a a
v
A) t B) t
a a t
C) t D) t