01

FÖY

BİYOLOJİ

HÜCRE BÖLÜNMELERİ - I
10.1.1.1. Canlılarda hücre bölünmesinin gerekliliğini açıklar.
10.1.1.2. Mitozu açıklar.

✓ Tüm canlılar hücresel yapıya sahiptir. Yüzey

f p oranının azalmasına yani
r2
✓ Bu durum
✓ Hücreler kendilerinden önceki hücrelerin bölünme- Hacim r3
siyle oluşur. hücrenin sitoplazmasının hücre zarı yüzeyinden
daha fazla artmasına neden olur.

✓ Hücre büyüdükçe hücre zarı sitoplazmanın ihtiyaç-

larını karşılayamaz. Hücre zarından madde alışve-
rişi zorlaşır.

✓ Çekirdek, sitoplazmadaki metabolik olayları yönet-

mekte güçlük çeker.

✓ Canlılarda hücre bölünmeleri büyüme, gelişme, yıp-

ranan doku ve organların onarımı, üreme vb. olay-
ları sağlar. Hücre bölünmesi yüzey/hacim oranını artırır.

✓ Canlılarda;

• mitoz bölünme, ✓ Hücre bölünmesinde sitoplazma miktarı ve çekirde-

• mayoz bölünme ğin rolünü incelemek için amip ile aşağıdaki deney-
ler yapılmıştır.
olmak üzere iki çeşit hücre bölünmesi görülür.

Hücre Bölünmesinin Gerekliliği Deney 1

✓ Hücre metabolizmasının çekirdek tarafından kontrol Amip, yaşaması için uygun bir besi yerine konularak
edilebilmesi, hücrenin ihtiyaçlarının karşılanabilme- amipe hiçbir işlem uygulanmamıştır.
si, metabolik artıkların uzaklaştırılabilmesi için hüc-
re büyüklüğünün belirli sınırlar içerisinde tutulması
gerekir.
Büyüme
Bölünme

r
Bölünme büyüklüğüne
ulaşmış amip

Deney Sonucu
✓ Bir hücre büyüdükçe yüzey artışı r2, hacim artışı r3
şeklinde gerçekleşir. Amip belirli bir büyüklüğe ulaştıktan sonra bölünmüştür.

1 10. Sınıf Biyoloji

 01

Deney 2 Hücre Bölünmelerinde Karşılaşılacak Kavramlar

Amip, besi yerinde yaşamını sürdürürken bölünme bü-

yüklüğüne ulaşmadan sitoplazmasının bir kısmı kesilir. Hücre
Çekirdek
Kromozom

Ölür.
Sentromer
Büyüme
DNA

Bölünme büyüklüğüne Yaşamını Kardeş kromatit Gen

ulaşmamış amip sürdürür.

Deney Sonucu

Çekirdeksiz sitoplazma kısmı ölürken, çekirdekli kısım DNA (Deoksiribo Nükleik Asit)
kendini onararak yaşamını sürdürür ancak bölünme bü-
yüklüğüne ulaşmadan bölünemez. ✓ Nükleotitlerden oluşan kalıtsal bilgiyi taşıyan yöneti-
ci moleküle DNA denir.

✓ DNA hücre bölünmesinin interfaz evresinde eşlene-

rek hücre bölünmesi ile yavru hücrelere aktarılır.
Deney 3 ✓ Prokaryot hücrelerde DNA halkasal, ökaryot hücre-
Amibin besi yerinde yüzey/hacim ilişkisi bozulana kadar lerde DNA doğrusaldır.
büyümesi beklendikten sonra sitoplazmasının bir kısmı
kesilir. Gen

✓ Özgül nükleotit dizisinden oluşan kalıtsal bilgiyi taşı-

yan DNA parçasına gen denir.
Ölür.
Genom
Büyüme
✓ Bir canlının sahip olduğu genlerin tamamına genom
denir.
Bölünme büyüklüğüne Bölünür.
ulaşmış amip
Kromatin İplik

✓ Bölünme aşamasında olmayan hücrenin kalıtım

maddesi (DNA) ve protein kompleksinden oluşan
ince uzun iplikler hâlindeki yapılara kromatin iplik
denir.
Deney Sonucu

Çekirdeksiz sitoplazma kısmı ölürken çekirdekli kısım

Kromozom
kendini onarır ve bölünür.
✓ Hücre bölünmesi sırasında kromatin ipliklerin kısalıp
kalınlaşarak özel katlanmalar sonucu oluşturduğu
yapıya kromozom denir.

Kromozom = DNA + Protein

Hücrenin bölünebilmesi için yüzey/hacim oranının
bozulmasına bağlı olarak çekirdeğin bölünme emrini ✓ Aynı tür canlıların sağlıklı bireylerinin kromozom sa-
vermesi gerekir. yıları aynıdır.

10. Sınıf Biyoloji 2

 01

✓ Kromozom sayısı aynı olan her canlı aynı türden Diploit (2n) Hücre
değildir.
✓ Homolog kromozomları bir arada bulunduran hücre-
Örneğin insan, kurtbağrı bitkisi ve moli balığı 46 kro- lere diploit denir.
mozoma sahiptir.

✓ Kromozom sayısı ile canlının gelişmişlik düzeyi ara-

sında bir ilişki yoktur. 2n = 4

✓ Gelişmişlikte önemli olan kromozomların taşıdığı

gen çeşidi sayısıdır.

✓ D
iploit hücrelerde kromozomlar çift takım hâlinde
bulunur.

Örnek: eşey ana hücresi, karaciğer hücresi

Haploit (n) Hücre (Monoploit Hücre)

✓ Homolog kromozomların bir arada bulunmadığı

Kromozom hücrelere haploit denir.

Kromatit

✓ DNA eşlenmesi sonucu oluşan, birbirinin aynısı n=3

olan, kromozomu oluşturan, iki parçadan her birine
kromatit denir.

Kardeş Kromatit
✓ H
aploit hücrede kromozomlar tek takım hâlinde bu-
✓ Bir kromozomu oluşturan birbirinin genetik kopyası lunur.
olan iki kromatite kardeş kromatit denir.
Örnek: eşey (yumurta ve sperm) hücreleri
Sentromer
Otozom Kromozom
✓ Kardeş kromatitleri bir arada tutan bölgeye sentro-
✓ Vücut kromozomlarına verilen addır.
mer denir.

Kinetokor Gonozom Kromozom

✓ Sentromer bölgelerinde bulunan iğ ipliklerinin tu- ✓ Eşey kromozomlarına verilen addır.
tunmasını sağlayan protein yapılı kısma kinetokor
✓ 2n kromozomlu canlılarda daima kromozomların iki
denir.
tanesi gonozomal kromozomdur.
Homolog Kromozom

✓ Biri anneden diğeri babadan gelen şekil ve büyük-

lükleri aynı olan kromozom çiftine homolog kromo-
İnsan 2n = 46 kromozoma sahiptir.
zom denir.
Homolog kromozom Dişi birey Erkek birey

44 + XX 44 + XY
Otozom Gonozom Otozom Gonozom
kromozomları kromozomları kromozomları kromozomları

Somatik Hücre
Kardeş kromatitler ✓ Vücut hücrelerine somatik hücre denir.

3 10. Sınıf Biyoloji

 01

MİTOZ BÖLÜNME Hücre Döngüsü

Mitoz Bölünmenin Özellikleri ✓ Bölünme sonucu oluşan hücrenin büyüyüp gelişe-

rek bölünmesini tamamlamasına kadar geçen süre-
✓ Haploit (n), diploit (2n) ve triploit (3n) kromozomlu
ce hücre döngüsü denir.
hücreler mitoz bölünme geçirebilir.
✓ Hücre döngüsü iki hücre bölünmesi arasındaki dö-
✓ Mitoz bölünme sonucu iki hücre oluşur.
nem olarak ifade edilebilir.
✓ Mitoz bölünmede kromozom sayısı değişmez, sabit
kalır. İnterfaz

n 2n
S

G2
G1 M
n n 2n 2n Mitoz
z

z
ofa

az
ine
Pr

az
Anafaz
taf
ok
Telof
✓ Kalıtsal çeşitlilik yoktur. Bölünme sonucu oluşan

Me
Sit
hücreler birbirleriyle ve ata hücre ile aynı kalıtsal
Mitotik evre
bilgiyi taşır.

Hücre Döngüsü

✓ Hücre döngüsü, döngünün yaklaşık %90'ını oluş-

Mitoz bölünme sonucu oluşan hücrelerin farklı kalıtsal
özellik taşıması mutasyon ile açıklanabilir. turan interfaz (hazırlık) evresi ile kısa süren mitotik
(bölünme) evreden oluşur.
✓ Mitoz bölünme art arda gerçekleşebilir. ✓ İnterfaz;

• G1,

Mitoz bölünme sonucu • S,

= 2n ₺ mitoz bölünme sayısı
oluşan hücre sayısı • G2

bağıntısıyla bulunabilir. olmak üzere üç alt evreden oluşur.

✓ Tek hücreli canlılarda mitoz bölünme üremeyi sağ- ✓ Mitotik evre;

lar.
• Karyokinez (Mitoz = Çekirdek bölünmesi)
✓ Çok hücreli canlılarda mitoz bölünme;
– Profaz
• büyüme ve gelişmeyi, – Metafaz
• yıpranan dokuların onarımı ve yaraların iyileş- – Anafaz
mesini (rejenerasyon),
– Telofaz
• eşeysiz üremeyi
• Sitokinez (Sitoplazma bölünmesi)
sağlayabilir.
alt evrelerinden oluşur.
✓ Ayrıca erkek arıda sperm hücrelerinin oluşumu mi-
toz bölünme ile sağlanır. ✓ Hücre döngüsünün süresi canlıdan canlıya değişe-
bildiği gibi aynı canlının farklı dokularında da farklı
olabilir.
TEST - 1’İ ÇÖZEBİLİRSİNİZ.
Örneğin bakteri hücresi uygun koşullarda 20 dakikada
bir bölünebilirken insanın bazı epitel hücreleri 24 saatte,
bazıları ise 8 saatte bir bölünebilir.

10. Sınıf Biyoloji 4

 01

S Evresi

• DNA kendini eşler (DNA iki katına çıkar.). DNA’nın

Bakteri hücresi bölünme yeteneğine sahipken pro-
kendini eşlemesine replikasyon denir.
karyot hücreli olduğundan çekirdeği yoktur ve mitoz
bölünme geçiremez. Bakteri hücresi bölünürken DNA
eşlenmesini sitoplazma bölünmesi takip eder.

DNA'nın kendini eşlemesi hücrenin bölüneceğinin ke-

✓ Hücre döngüsünün süresini hormonlar, bazı genetik
sin kanıtıdır.
faktörler, yaş ve bazı çevresel faktörler etkileyebilir.
✓ İnsanda;
• Hayvan hücresinde sentrozom eşlenir.
• sinir,
• kan (alyuvar, akyuvar, kan pulcukları),
• yumurta,
• sperm, Bitki hücrelerinde sentrozom organeli olmadığı için
• gözdeki retina, sentrozom eşlenmesi görülmez.
• çizgili kas
hücreleri bölünme yeteneğini kaybetmiştir.
G2 Evresi
✓ Bitkilerde sadece meristem dokuyu oluşturan hüc-
• Protein sentezi, enzim sentezi ve ATP sentezi gibi
reler bölünme özelliği gösterir.
sentez olayları devam eder.
✓ Bazı hücrelerin hücre döngüsünde çekirdek bölün-
• Organel sayısı artar.
mesini sitoplazma bölünmesi takip etmeyebilir. Bu
durum bir hücrenin birden fazla çekirdek içermesine • Hücre, bölünme hazırlığını tamamlar.
neden olur.

Örnek: polen hücresi Mitotik Evre

İnterfaz ✓ İnterfaz tamamlandıktan sonra mitotik evre gerçek-

leşir.

✓ Bölünme evresidir.

✓ Mitotik evre;

• çekirdek bölünmesi (karyokinez - mitoz),

• sitoplazma bölünmesi (sitokinez)
✓ İnterfaz,
olmak üzere iki aşamada gerçekleşir.
• G1,
• S,
Çekirdek Bölünmesi (Karyokinez - Mitoz)
• G2
✓ Bu evrede hücre çekirdeği, içerdiği tüm kalıtsal bilgi-
olmak üzere üç evrede gerçekleşir.
yi yeni oluşan çekirdeklere aktarır.
G1 Evresi
✓ Çekirdek bölünmesi;
• Protein sentezi, enzim sentezi, ATP sentezi gibi me-
tabolizma olayları yoğun bir şekilde gerçekleşir. • profaz,
• metafaz,
• Ribozom, mitokondri, golgi gibi organellerin sayısı
artar. • anafaz,

• Hücrenin sitoplazma miktarı artar ve hücre, yüzey/ • telofaz

hacim ilişkisi bozulacak kadar büyür. olmak üzere dört evrede gerçekleşir.

5 10. Sınıf Biyoloji

 01

Profaz Metafaz

✓ Mitozun en uzun süren evresidir. ✓ İğ ipliklerine kinetokor bölgelerinden tutunan kro-

mozomlar hücrenin ekvatoral düzleminde (metafaz
✓ Kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromozom hâ-
plağı) yan yana dizilir.
linde belirginleşir.

Kromatin iplik √ Kromozom

Kromozomu oluşturan her bir kromatitte bir tane pro-

İnterfaz evresinde DNA replikasyonu gerçekleştiğin-
den profaz evresinde her kromozom kardeş kromatit-
ten meydana gelir.
tein yapılı kinetokor bölgesi bulunur. Yani metafaz ev-
resindeki her kromozomun iki kinetokor bölgesi vardır.
✓ Metafaz evresi kromozomların en net görülüp sayıl-
dığı evredir.

✓ Hücre döngüsünün metafaz evresinde karyotip ana-

✓ Çekirdekçik kaybolur.
lizi yapılır.
✓ Çekirdek zarı ve endoplazmik retikulum parçalanır.
✓ Kromozomların büyüklük, sentromer konumu, biçimi
✓ Kromozomların hareketini sağlayan iğ iplikleri olu- vb. özelliklerine göre çiftler hâlinde görüntülenmesi-
şur. ne karyotip analizi denir.
• İğ ipliklerinin oluşumu bitki ve hayvan hücrelerin-
de farklılık gösterir.
• Hayvan hücrelerinde iğ iplikleri sentrozomların
kutuplara doğru çekilmesi sırasında mikrotübül-
lerin uzamasıyla oluşur.
• Bitki hücrelerinde sentrozom bulunmadığı için
iğ iplikleri sitoplazmadaki mikrotübül adı verilen
proteinler aracılığı ile oluşur.

✓ Sentrozom organeli birbirine dik iki tane sentriyol-

den oluşur. Dolayısıyla soruda sentrozom veya
sentriyolden bahsedilirse bölünmekte olan hücre
bitki hücresi olamaz, hayvan hücresidir.

✓ Sentriyol ve sentromer birbirine karıştırılmamalıdır. ✓ Karyotip analizi ile şekil ve sayı bakımından kromo-
Sentriyol sentrozom organelini oluştururken sent-
zom anormallikleri belirlenir.
romer kromozom yapısında bulunur ve kardeş kro-
matitleri birbirine bağlar. Örnek: down sendromu

10. Sınıf Biyoloji 6

 01

Anafaz ✓ Çekirdekçikler yeniden oluşur.

✓ İğ iplikleri kaybolur.

✓ Kromozomlar incelip uzayarak kromatin ipliğe dö-

nüşür.

Kromozom √ Kromatin iplik

✓ Genellikle telofaz sonuna doğru hayvan hücresinde

sitoplazma boğumlanmaya başlarken bitki hücre-
✓ İğ iplikleri kutuplara doğru çekilir. sinde hücre çeperi boğumlanmaya izin vermediğin-
den ara lamel (ara plak) oluşumu başlar.
✓ Kinetokorlara bağlanan iğ ipliklerinin kutuplara doğ-
ru çekilmesi kardeş kromatitlerin birbirinden ayrıl-
masına neden olur.

✓ Kinetokorlara bağlanmayan iğ iplikleri ise hücrenin Telofaz sonunda aynı kalıtsal bilgiye sahip iki çekir-
boyuna uzamasına neden olarak hayvan hücrele- dekli bir hücre oluşur.
rinde sitoplazma bölünmesini kolaylaştırır.

Sitoplazma Bölünmesi (Sitokinez)

✓ Çekirdek bölünmesinin ardından gerçekleşen sitop-

Anafaz evresinde zıt kutuplara çekilen her bir kromatit
lazma bölünmesine sitokinez denir.
kromozom olarak adlandırılır. Dolayısıyla anafaz ev-
resinde kromozom sayısı iki katına çıkar. ✓ Sitokinez sonucu iki hücre oluşur.

✓ Bitki ve hayvan hücrelerinde sitokinez gerçekleşir

ancak gerçekleşme şekli farklılık gösterir.

Hayvan Hücresinde Sitokinez

Mitoz bölünmede kalıtsal çeşitliliğin olmamasının te-
mel nedeni anafaz evresinde zıt kutuplara çekilen kar-
deş kromatitlerin aynı kalıtsal bilgiyi taşımasıdır.

Mitoz bölünmenin anafaz evresinde birbirinden ayrılan

her bir kromatitin kromozom olarak sayılması mitoz
sonucu oluşan hücrelerin ata hücre ile aynı kromozom
sayısına sahip olmasına neden olur.
✓ Hayvan hücresinde sitokinez boğumlanarak ger-
Telofaz çekleşir.

✓ Boğumlanmayı mikroflamentleri oluşturan proteinler

sağlar.

Bitki Hücresinde Sitokinez

✓ Çekirdek zarının yeniden oluşması ile iki çekirdekli

İğ ipliği ekvatoru Duvar oluşumu İki yeni primer
bir hücre oluşur.
devam eder. hücre duvarı oluşur.

7 10. Sınıf Biyoloji

 01

✓ Bitki hücresinde sitoplazma bölünmesi ara lamel Hücre Döngüsünün Kontrolü

(orta plaka - hücre plağı) oluşumu ile gerçekleşir.
✓ H
ücre döngüsünün hatasız gerçekleşmesini sağla-
✓ Golgiden ayrılan keseciklerin hücrenin ortasına di- mak için birçok hücrede hücre döngüsünün evreleri
zilmesiyle ara lamel oluşur. arasında kontrol noktaları vardır.

✓ Lamel oluşumu ortadan başlayarak kenarlara doğru ✓ Hücre döngüsünün kontrolü genler ile sağlanır.
zara değinceye kadar devam eder.
✓ Kontrol noktalarında “dur” ve “devam et” sinyalleri
✓ Orta lamelin üzerine selüloz içeren çeper oluşur. verilir.

✓ Kontrol noktasında önce gerçekleşmesi gereken

olaylar tamamlanmadan “devam et” sinyali verilmez.

Sitokinez sonucu oluşan hücrelerin kromozom sa- G1 Kontrol Noktası

yıları, DNA miktarı, DNA nükleotit dizilimleri gibi tüm
kalıtsal özellikleri ve organel çeşitleri aynı olur. Ancak
sitoplazma miktarları, büyüklükleri, organel sayıları
farklı olabilir.
✓ Ortamda yeterince büyüme faktörü bulunup bulun-
madığı, hücrenin yeterli büyüklüğe ulaşıp ulaşmadı-
ğı kontrol edilir.
G2 Kontrol Noktası

✓ DNA'nın hatasız eşlenip eşlenmediği kontrol edilir.

Mitoz Bölünmede DNA Miktarı Değişimi

DNA miktarı
M Kontrol Noktası
An faz

az
Te az
M faz

✓ Kromozomların kinetokorlarının iğ ipliklerine tutunup

lof
a
af
et
o

G2
Pr

tutunmadığı kontrol edilir.

S ✓ Hücre döngüsünün kontrolünü sağlayan genler UV

ışınları, radyasyon, bazı kimyasal maddeler gibi fak-
G1 törlerin etkisiyle hasar görebilir ve hücre döngüsü-
X
nün kontrolü bozulabilir.
Hücre
İnterfaz Mitoz Sitokinez döngüsü ✓ Hücrelerin kontrolsüz bir şekilde bölünmesi sonucu
oluşan kitleye tümör denir.
✓ İnterfazda DNA'nın kendini eşlemesiyle DNA miktarı
✓ Tümörler oluştuğu dokuda kalıp yayılmıyorsa iyi
iki katına çıkar, sitokinezde kalıtım materyali iki hüc-
huylu tümör, farklı doku ve organlara yayılıyorsa
reye eşit paylaştırıldığından yarıya iner.
kötü huylu tümör adını alır.

✓ Tümör hücrelerinin kan veya lenf dolaşımına katı-

Örnek-1
? lıp farklı doku ve organlara yayılmasına metastaz
denir.
DNA miktarı 6·10–12 olan bir hücrenin mitoz bölün-
mesi sonucu oluşan her bir hücredeki DNA miktarı ✓ Metastaz yapan tümör hücrelerine kanser denir.
aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? ✓ Kanser tedavisinde kemoterapi (kimyasal ilaç kulla-
A) 3·10–12 B) 6·10–12 C) 9·10–12 nımı) ve radyoterapi (radyoaktif ışın verilmesi) yön-
temleri kullanılır.
D) 12·10–12 E) 24·10–12
✓ Ayrıca kontrol noktaları zigotun iki mitoz bölünmele-
Çözüm-1
rinde de gözlenmez. (segmentasyon)

TEST – 2’Yİ ÇÖZEBİLİRSİNİZ.

ÖRNEK CEVAP ANAHTARI

1. B

10. Sınıf Biyoloji 8

 Etkinlik 01

1. Aşağıdaki yapılandırılmış gridde bazı kavramlar ve kavramlarla eşleştirilmiş harfler verilmiştir.

homolog kromozom a kardeş kromatit b kinetokor c
sentrozom d sentromer e interfaz f
mitotik evre g anafaz h sitokinez k
Aşağıdaki ifadeleri griddeki kavramlar ile tamamlayınız.

1. Kardeş kromatitleri birbirine bağlayan bölgeye .............................. denir.

2. DNA replikasyonu .............................. evresinde gerçekleşir.

3. Hayvan hücresinde .............................. boğumlanma ile gerçekleşir.

4. Biri anneden diğeri babadan gelen şekil ve büyüklükleri aynı olan kromozom çiftine ................................. denir.

5. Hayvan hücrelerinde iğ ipliklerinin oluşumunu .............................. sağlar.

6. Çekirdek bölünmesi ve sitoplazma bölünmesinin oluşturduğu evreye ................................... denir.

7 İğ iplikleri kromozomların .............................. adı verilen protein yapılı kısımlarına tutunur.

8. Kardeş kromatitler birbirinden .............................. evresinde ayrılır.

9. Profaz evresinde bir kromozom iki ..................................... ten oluşur.

2. Aşağıdaki ifadeler doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazınız.

1. Mitoz bölünme tek hücreli canlılarda büyümeyi sağlayabilir.

2. Mitoz bölünme sonucu oluşan hücrenin kromozom sayısı ata hücre ile aynı olur.

3. Bitkilerde tohumun çimlenmesi mitoz bölünme ile sağlanır.

4. DNA eşlenmesi hücre döngüsünün mitotik evresinde gerçekleşir.

5. Vücut hücrelerinde mitoz bölünme art arda gerçekleşerek yaraların iyileşmesini sağlar.

6. Metafaz evresindeki bir kromozom bir kromatitten oluşur.

7. Kontrolsüz bölünen hücrelerin kan ve lenf yoluyla farklı dokulara yayılmasına metastaz denir.

8. Bitki hücrelerinde sitoplazma bölünmesi boğumlanarak gerçekleşir.

9 10. Sınıf Biyoloji

01 Etkinlik

3. Hücre döngüsü sırasında gerçekleşen olayları ve bu olayların gerçekleştiği evreleri eşleştiriniz.

1. Kromatin ipliğin kromozoma dönüşmesi a. İnterfaz

2. Sentrozom eşlenmesi b. Profaz

3. Kardeş kromatitlerin zıt kutuplara çekilmesi c. Metafaz

4. Kromozomların ekvatoral düzleme tek sıra hâlinde dizilmesi d. Anafaz

5. Sitoplazmanın boğumlanarak bölünmesi e. Telofaz

6. Çekirdek zarının oluşması f. Sitokinez

4. Aşağıdaki şekillerde n = 3 kromozomlu bir hücrenin mitozuna ait bazı evreler gösterilmiştir.

X Y Z T

a. Buna göre; X, Y, Z ve T evrelerinin adlarını yazınız.

X √ ..................... Y √ ..................... Z √ ..................... T √ .....................

b. Bu evrelerin mitoz bölünmede gerçekleşme sırasını yazınız.

........, ........, ........, ........

c. Bu evrelerin hangisinde karyotip analizi yapılabilir?

........

d. Bu evrelerin hangisinde kardeş kromatitlerin her biri kromozom olarak sayıldığından kromozom sayısı iki
katına çıkar?

........

ETKİNLİK CEVAP ANAHTARI

ETKİNLİK-1
1 2 3 4 5 6 7 8 9
e f k a d g c h b

ETKİNLİK-2
1 2 3 4 5 6 7 8
Y D D Y D Y D Y

ETKİNLİK-3
1 2 3 4 5 6
b a d c f e

ETKİNLİK-4
a b c d
X √ Metafaz, Y √ Telofaz, Z √ Anafaz, T √ Profaz T, X, Z, Y X z

10. Sınıf Biyoloji 10

 Test - 1 01

1. Mitoz bölünmeyle ilgili aşağıdaki açıklamalar- 4. Aşağıdaki grafikte zaman içerisinde kromozom
dan hangisi yanlıştır? sayısında meydana gelen değişim gösterilmiştir.
A) Tek hücreli canlılarda üremeyi sağlar. Kromozom sayısı

B) Kalıtsal çeşitlilik sağlamaz. 2n

C) Çok hücreli canlılarda yaraların iyileşmesini
sağlar.
n
D) Sadece “2n” kromozomlu hücrelerde görülür.
E) Kromozom sayısı değişmez.
Zaman
I II III IV

Buna göre, numaralanmış zaman aralıklarının

hangilerinde mitoz bölünme gerçekleşmiştir?
2. 
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IV
D) II ve III E) I, II ve IV

Kromozom durumu yukarıdaki gibi olan bir

hücre ile ilgili,
5. Çok hücreli canlılarda hücre bölünmeleri ile
I. Homolog kromozomları bulundurur.
sağlanan;
II. 2n = 8 kromozomludur.
I. büyüme,
III. Mitoz bölünme geçirebilir.
II. üreme,
IV. Eşeyli üreyen bir canlının eşey hücresi olabilir.
III. doku onarımı
yargılarından hangileri doğrudur?
olaylarından hangileri tek hücreli canlılarda da
A) Yalnız III B) I ve II C) I, II ve III
hücre bölünmeleri ile sağlanabilir?
D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III

3. • İğ ipliklerinin kromozomlara tutunduğu protein

yapılı özelleşmiş bölgelere - -I- - denir.
6. Mitoz bölünme ile ilgili aşağıdaki açıklamalar-
• Biri anneden diğeri babadan gelen şekil ve
II dan hangisi yanlıştır?
büyüklükleri aynı olan kromozom çiftine - - - -
A) Art arda gerçekleşebilir.
denir.
B) Bir canlının tüm hücrelerinin mitoz bölünme hızı
Bu cümlelerde boş bırakılan numaralanmış
aynıdır.
yerlere aşağıdakilerin hangisinde verilenler
getirilmelidir? C) Farklı canlı türlerindeki mitoz bölünme hızları
birbirinden farklıdır.
I II
D) Mitoz bölünme sonucu oluşan hücrelerin
A) sentromer kardeş kromatit
DNA'ları aynı olur.
B) kinetokor homolog kromozom
E) Eşeysiz üreyen canlılarda ata bireyin kalıtsal
C) kinetokor kardeş kromatit
özelliklerinin yavru bireylere aktarılmasını sağ-
D) sentromer homolog kromozom
lar.
E) kinetokor kromatin iplik

11 10. Sınıf Biyoloji

 01 Test - 1

7. Hücre bölünmesine; 11. Bir öğrenci amip hücrelerini kullanarak aşağıdaki

I. çekirdeğin sitoplazmayı yönetmekte güçlük deneyleri düzenlemiştir.
çekmesi,
Deney I: Amip hücresi yaşaması için uygun orta-
II. yüzey/hacim oranının azalması,
ma konularak gelişmeye bırakılıyor.
III. hücre zarından madde alışverişinin zorlaşması
durumlarından hangileri neden olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Amip Amip
D) II ve III E) I, II ve III büyür. bölünür.

Sonuç I: Amip hücresi yeterli büyüklüğe ulaşınca

8. 2n = 36 kromozomlu bir hücre art arda 4 mitoz
bölünme geçirdiğinde oluşacak hücre sayısı ve
bu hücrelerin kromozom sayısı aşağıdakilerin
hangisinde doğru verilmiştir?
bölünerek ürer.
Deney II: Amip hücresi yaşaması için uygun orta-
ma konuluyor ve belirli aralıklar ile sitop-
lazmasının bir kısmı kesiliyor.

Hücre Sayısı Kromozom Sayısı

A) 4 36
B) 8 9
C) 16 36
Sonuç II: Amip hücresi yaşamını sürdürür ancak
D) 8 18
bölünemez.
E) 16 9
Bu öğrenci deney sonuçlarına göre,
I. Hücre bölünmesi için yüzey/hacim oranının
azalması gerekir.
9. 2n = 16 kromozoma sahip eşeyli üreyen bir
II. Çekirdeğe sahip tüm hücreler bölünebilir.
canlının vücut hücresindeki otozom ve gono-
zom kromozom sayısı aşağıdakilerden hangi- III. Tek hücreli canlılarda bölünme üremeyi sağlar.
sinde doğru verilmiştir? yorumlarından hangilerini yapabilir?

Otozom Gonozom A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III

A) 14 2 D) II ve III E) I, II ve III
B) 16 2
C) 2 14
D) 2 16
E) 8 8

10. İnsanda mitoz bölünme;

I. yaraların iyileşmesi,
II. tırnakların uzaması,
III. boy artışı,
IV. eşey hücrelerinin oluşumu
olaylarından hangilerini sağlar?
A) I ve II B) II ve III C) II ve IV
D) I, II ve III E) II, III ve IV

10. Sınıf Biyoloji 12

 Test - 2 01

1.  5. Aşağıdaki şekillerden hangisi 2n = 4 kromo-

2n X
zomlu bir hücrenin mitoz bölünmesine ait ola-
2n maz?
A) B) C)
2n Y

Yukarıda hücre bölünmesi sonucu oluşan

X ve Y hücrelerinin;
I. DNA nükleotit dizilimi,
II. organel sayıları, D) E)
III. sitoplazma miktarları
özelliklerinden hangileri kesinlikle aynıdır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III

2. Bir hücrede aşağıdaki olaylardan hangisinin 6. Aşağıdaki şekilde hücrenin hayat döngüsü şema-
gerçekleşmesi hücrenin bölüneceğinin kesin tize edilmiştir.
kanıtıdır?
A) Sitoplazma miktarının artması S
B) ATP sentezinin hızlanması G2
G1 M
C) Hücre metabolizmasının hızlanması Mitoz
z Pr
D) Organel sayısının artması

az
ine
az ofa
Anafaz
z

taf
ok
Telof

Me
Sit

E) DNA'nın kendini eşlemesi

Mitotik evre

3. Bitki hücresinin interfaz evresinde; Bu hücre döngüsü;

I. DNA eşlenmesi, I. sinir,
II. protein sentezi, II. olgunlaşmış alyuvar,
III. ATP sentezi, III. deri
IV. sentrozom eşlenmesi hücrelerinden hangilerinde görülebilir?
olaylarından hangileri meydana gelmez? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
A) Yalnız III B) Yalnız IV C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
D) I ve IV E) II ve III

7. Canlılarda aşağıdaki olaylardan hangisinin

4. Mitoz bölünme sırasında aşağıdaki olaylardan gerçekleşmesi sırasında mitoz bölünme ger-
hangisi en son gerçekleşir? çekleşmez?

A) Kromozomların kromatin ipliğe dönüşmesi A) Tohumun çimlenmesi

B) Kromozomların iğ ipliklerine tutunması B) Kertenkelenin kopan kuyruğunu yenilemesi

C) Çekirdek zarının parçalanması C) Bakterinin bölünerek üremesi

D) İğ ipliklerinin kutuplara doğru çekilmesi D) Karaciğerin kendini tamamlaması

E) Kromozomların ekvatoral düzleme dizilmesi E) İnsan embriyosunun büyüyüp gelişmesi

13 10. Sınıf Biyoloji

 01 Test - 2

8. Mitoz bölünmede kalıtsal çeşitliliğin olmaması-
nın temel nedeni olarak;
I. anafazda kardeş kromatitlerin birbirinden ayrıl-
ması,
II. telofazda çekirdek zarının oluşması,
III. profazda kromatin ipliğin kısalıp kalınlaşarak
kromozoma dönüşmesi
olaylarından hangileri gösterilebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
11. Soğan kökünde mitoz bölünme sırasında aşa-
ğıdaki olaylardan hangisi gerçekleşmez?
A) Golginin ara lamel oluşturması
B) Kardeş kromatitlerin birbirine sentromer ile tu-
tunması
C) Sentriollerin iğ ipliklerini oluşturması
D) Enzimler ile çekirdek zarının parçalanması
E) Kromozomların kromatin ipliğe dönüşmesi

9. 2n = 16 kromozomlu bir memeli hayvanın ka- 12.  Kardeş kromatitler

raciğer hücresinin mitoz bölünmesi sırasında arasındaki uzaklık
anafaz evresinde bir kutupta kaç kromozom
sayılır?
A) 4 B) 8 C) 16 D) 32 E) 64

Zaman

Mitoz bölünme sırasında kardeş kromatitler

arasındaki uzaklığın yukarıdaki grafikteki gibi
değiştiği evre seçeneklerin hangisinde doğru
10. Hücre döngüsüne ait ana aşamalar aşağıdaki şe- verilmiştir?
mada gösterilmiştir.
A) Profaz B) Metafaz
Hücre Döngüsü
C) Anafaz D) Telofaz
E) Sitokinez
İnterfaz Mitoz Sitokinez
(X) (Y) (Z)

Buna göre; X, Y ve Z aşamalarında gerçekle-

şen olaylar ile ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden
hangisi yanlıştır?
A) X √ Organel sayısının artması
B) Y √ Kromozomların ekvatoral düzleme di-
zilmesi
C) Z √ Boğumlanmanın gerçekleşmesi
D) X √ Kardeş kromatitlerin birbirinden ayrıl-
ması
E) Y √ İğ ipliklerinin kinetokorlara tutunması

10. Sınıf Biyoloji 14

 Tarama Testi 01

1. Bitki ve hayvan hücrelerinin mitoz bölünmesi 4. Mitoz bölünme geçirmekte olan bir hücrenin K
sırasında; evresindeki kromozom durumu aşağıdaki şekilde
I. DNA eşlenmesi, gösterilmiştir.

II. iğ ipliklerinin oluşumu,

III. sitoplazma bölünmesi,
IV. çekirdek zarının parçalanması
olaylarının hangilerinin gerçekleşme mekaniz-
maları farklıdır?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve IV Buna göre,
I. K evresi metafazdır.
D) II ve III E) II ve IV
II. Bölünmekte olan hücre dört kromozoma sahiptir.
III. Bölünmekte olan hücrenin sitoplazma bölün-
mesi boğumlanarak gerçekleşir.
2. Aşağıdaki tabloda mitoz bölünme evreleri ve bu
evrelerde gerçekleşen bazı olaylar verilmiştir. IV. K evresi kromozomların en net görülüp sayıldı-
ğı evredir.
Mitoz Evresi Gerçekleşen Olay
açıklamalarından hangileri doğrudur?
I. Profaz Çekirdek zarının oluşumu A) I ve III B) III ve IV C) I, II ve III

Kromozomların ekvatoral D) I, III ve IV E) II, III ve IV

II. Metafaz
düzleme dizilmesi
Kardeş kromatitlerin birbirin-
III. Anafaz 5. Mitoz bölünmenin anafaz evresinde;
den ayrılması

Kromatin ipliğin kısalıp I. iğ ipliklerinin kinetokorlara tutunması,

IV. Telofaz
kalınlaşması
Tablonun doğru olabilmesi için numaralanmış
evrelerin hangilerinin yer değiştirmesi gerekir?
A) I ile II B) I ile IV C) II ile III
D) II ile IV E) III ile IV
II. kardeş kromatitlerin birbirinden ayrılması,
III. kromozom sayısının iki katına çıkması
olaylarından hangileri gerçekleşmez?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III

6. 
3. n = 3 kromozomlu bir hücrenin mitoz bölünmesi K L 2n
n
sırasında gerçekleşen bazı olaylar aşağıdaki şe- n 2n
killerde gösterilmiştir. n 2n

Yukarıdaki şekilde gösterilen K ve L bölünme-

lerinden K hayvan hücresinde, L bitki hücre-
sinde gerçekleştiğine göre, K ve L hücre bö-
lünmelerinde;
I II III I. sentromer ayrılması,

Buna göre, numaralanmış olayların gerçekleş- II. iğ ipliklerinin oluşması,

me sırası aşağıdakilerin hangisinde doğru ve-
rilmiştir?
A) I - II - III B) I - III - II C) II - III - I
D) III - I - II E) III - II - I
III. sitoplazmanın boğumlanması,
IV. DNA eşlenmesi
olaylarından hangileri ortak olarak gerçekleşir?
A) I ve II B) II ve III C) II ve IV
D) I, II ve IV E) II, III ve IV

15 10. Sınıf Biyoloji

 01 Test - 3

7. Bitki hücresinin bölünmesi sırasında DNA mikta- 9. 2n = 18 kromozomlu bir hücrenin art arda 2 mi-
rındaki değişim aşağıdaki grafikte verilmiştir. toz geçirmesi sırasında meydana gelen deği-
DNA miktarı şimler ile ilgili,

2x I. Hücredeki DNA miktarı

2x

x
x

Zaman
Zaman 1. 2.
K L M
bölünme bölünme
Buna göre,
I. K zaman aralığında sentrozom organeli eşle- II. Hücre sayısı
nir. 8

II. L zaman aralığında kardeş kromatitler zıt ku-

tuplara çekilir. 2
1
III. M zaman aralığında ara lamel oluşumu ger-
Zaman
çekleşir. 1. 2.
bölünme bölünme
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
III. Hücrelerin
D) II ve III E) I, II ve III kromozom sayısı
36

18
9
Zaman
8. “İnsanın embriyonik hücreleri büyümeden art arda 1. 2.
mitoz bölünme geçirir.” bilgisine ulaşan bir öğ- bölünme bölünme

renci embriyonik hücrelerin bölünmesiyle ilgili grafiklerinden hangileri çizilebilir?

olarak, A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
I. Hücrenin sitoplazma II. Hücre sayısı
D) II ve III E) I, II ve III
miktarı

Zaman Zaman

III. Hücrenin DNA miktarı

Zaman

grafiklerinden hangilerini çizebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III

10. Sınıf Biyoloji 16