gelisimedu igugelisim

Bölüm Adı
İnşaat
Mühendisliği
Dersin Adı INS318-ÇELİK YAPILAR

Dersin Haftası: 4. Hafta

Dersin Öğr. Üyesinin Adı: Dr. Öğr. Üyesi Ahmad Reshad NOORI E-Posta: arnoori@gelisim.edu.tr

gelisimedu igugelisim
DERS BİLGİLERİ

Ders Günü ve Saati Çarşamba / 08:30

Dersin Kredisi 5 AKTS
GBS Linki https://gbs.gelisim.edu.tr/ders-detay-3-39-10751-1

gelisimedu igugelisim
KAYNAKLAR

1. Çelik Yapılar I Ders Notları, Tevfik Seno ARDA

2. Ahşap ve Çelik Yapı Elemanları, Yalman ODABAŞI
3. Çelik Yapılar, Hilmi DEREN, Erdoğan UZGİDER, Filiz PİROĞLU,Özden ÇAĞLAYAN
4. Çelik Yapılar, A. Zafer ÖZTÜRK
5. Çelik Yapılar Cilt I, Mustafa KARADUMAN
6. Çelik Yapılar, Turgut Nedim ULUĞ
7. Çelik Yapılar Ders Notları, Yavuz Selim TAMA
Bu Kaynaklar Dışında;
-TS 3357 ve TS 648
-DIN 4100
-Profil Tabloları
her zaman kullanılabilecek kaynaklardır.

gelisimedu igugelisim
Genel Bilgiler

Lütfen derse geç gelmeyin.

Bu ders için yoklama alınacaktır.
Başarı Notu =0,3*Ara sınav notu + 0,5* Dönem sonu
sınav notu+ 0,1*ödevler + 0,1*kısa sınav (Quiz )
Derste gösterilen örneklere ek olarak kaynak kitaplardan
da faydalanmanız gerekmektedir.

gelisimedu igugelisim
Genel Bilgiler

UNUTMAYIN!

Derslerinize günlük çalışmalı, verilen örnekleri ve

ödevleri çözmeli, kaynak kitaplardan en verimli şekilde
faydalanmalısınız.

gelisimedu igugelisim
Not

Bu ders notları, Çukurova Üniversitesi inşaat

mühendisliği bölümünde, Prof. Dr. Beytullah TEMEL ve
Arş. Gör. Timuçin Alp ASLAN tarafından hazırlanmıştır.

gelisimedu igugelisim
Perçinli Birleşimler

e2: profillerde ayrıca belirlidir.

gelisimedu igugelisim
Örnek 2

gelisimedu igugelisim
Örnek 2

gelisimedu igugelisim
Örnek

Şekilde verilen perçinli birleşimi kontrol ediniz (irdeleyiniz).

gelisimedu igugelisim
Örnek

• Perçin çapının ve perçinli birleşimin uygunluk irdelenmesi:

Levhada: →d ≤19 mm (d=𝑑0 +1)
Profil tablosundan, L100.75.9 için: d ≤21 mm
Verilen: →∅ 17 → d=17 mm<19 mm (√ ) (çap uygun)
s=∑t=9+8=17 mm ≤4,5*17=76,5 mm (√ )
(perçinli birleşim mümkün)

gelisimedu igugelisim
Örnek

• Perçin sayısının yeterliliği:

Perçin tek etkili: m=1
𝜋 𝑑2 𝜋 ∗1,72
𝑷𝟏𝒆𝒎𝝉 = 𝑚 ∗ 𝜏𝑠𝑒𝑚 =1∗ ∗ 1,4 = 3,18 𝑡
4 4 ൡ 𝑷𝟏𝒆𝒎 =3,18 t (H)
𝑷𝟏𝒆𝒎𝒍 = 𝑑 𝑡𝑚𝑖𝑛 ∗ 𝜎𝑙𝑒𝑚 = 1,7 ∗ 0,8 ∗ 2,8 = 3,81 𝑡

𝟖,𝟓𝟎
P1= = 2,83 𝑡 < 3,18 t= 𝑷𝟏𝒆𝒎 (√ ) yeterli
𝟑

gelisimedu igugelisim
Örnek

• Birleştirilen parçalarda kontrol:

Levha genişleyerek gittiğinden kontrol yalnız hadde profilinde yapılacaktır.
Kuvvet çekme karakterli → net en kesit
Fn=F-∆F =15,1-1,7*0,9=13,57𝑐𝑚2 net kesit alanı
𝑃 8,50
σ= = =0,626 t/ 𝑐𝑚2 <𝜎ç𝑒𝑚 =1,4 t/ 𝑐𝑚2 (√)
𝐹𝑛 13,57
Not: perçinler çubuk ekseninde değillerse, çelik emniyet gerilmeleri 0,8 ile çarpılarak,
𝜎ç𝑒𝑚 ∗ =0,8*1,4=1,12 t/ 𝑐𝑚2 , azaltılabilir.

gelisimedu igugelisim
Örnek

• Aralıkların irdelenmesi:
Profil tablosundan, L100.75.9 için: w2=55 mm
> 3 𝑑 = 3 ∗ 17 = 51 𝑚𝑚
e=60 mm ቐ< 8𝑑 = 8 ∗ 17 = 136 𝑚𝑚 (√ )
< 15𝑡𝑚𝑖𝑛 = 15 ∗ 8 = 120𝑚𝑚
> 2 𝑑 = 2 ∗ 17 = 34𝑚𝑚
e1=40 mmቐ < 3𝑑 = 3 ∗ 17 = 51 𝑚𝑚 (√ )
< 6𝑡𝑚𝑖𝑛 = 6 ∗ 8 = 48𝑚𝑚

gelisimedu igugelisim
Örnek 2

Şekilde şematik olarak elemanları verilen birleşimi perçinli

olarak çözünüz (YD.2 -HZ).

gelisimedu igugelisim
Örnek 2

gelisimedu igugelisim
𝑑0 ≤ 5 ∗ 𝑡𝑚𝑖𝑛 − 0,2
Levhada: 𝑑0 ≤ 5 ∗ 1,2 − 0,2 = 2,25 𝑐𝑚
d ≤ 22,5+1= 23,5 mm → ∅ 23

Profil tablosundan, L100.100.12 için : 𝑑𝑚𝑎𝑥 =25 mm

Uygun çap : d=23 mm (küçüğü)
Örnek 2
a) P=40 t (HZ) için çözüm:
Uygun perçin çapı ve boyunun belirlenmesi:
Levhada: 𝑑0 ≤ 5 ∗ 1,2 − 0,2 = 2,25 𝑐𝑚
d ≤ 22,5+1= 23,5 mm → ∅ 23
Profil tablosundan, L100.100.12 için : 𝑑𝑚𝑎𝑥 =25 mm
Uygun çap : d=23 mm (küçüğü)
s=∑𝑡 =2*12+12=36 mm<4,5*23=103,5 mm (√)
(perçinli birleşim mümkün)
Ham perçin : 𝑑0 = 23 − 1 = 22 𝑚𝑚
4 4
𝑙 = 𝑠 + 𝑑 = 36 + ∗ 23 = 67 𝑚𝑚
3 3

gelisimedu igugelisim
Ham perçin : 𝑑0 = 23 − 1 = 22 𝑚𝑚
4 4
𝑙 = 𝑠 + 𝑑 = 36 + ∗ 23 = 67 𝑚𝑚
3 3
Örnek 2

• Gerekli perçin sayısı:

Perçin çift etkili: m=2
𝜋 𝑑2 π ∗2,32
𝑷𝟏𝒆𝒎𝝉 = 𝑚 ∗ 𝜏𝑠𝑒𝑚 = 2 ∗ ∗ 1,6 = 13,29 𝑡
4 4 ൡ 𝑷𝟏𝒆𝒎 =8,83 t
𝑷𝟏𝒆𝒎𝒍 = 𝑑 𝑡𝑚𝑖𝑛 ∗ 𝜎𝑙𝑒𝑚 = 2,3 ∗ 1,2 ∗ 3,2 = 8,83 𝑡
(HZ)

2∗1,2
𝑡𝑚𝑖𝑛 ∗ ≤ 1,2
→1,2 cm
40 > 2 (√ )
n= = 4,53 ≌ 5 ൝
8,83 ≤ 5 (√ )

gelisimedu igugelisim
 2
𝜋 𝑑
𝑷𝟏𝒆𝒎𝝉 =𝑚 ∗ 𝜏𝑠𝑒𝑚
4

2
π ∗ 2,3
=2∗ ∗ 1,6 = 13,29 𝑡
4
 𝑷𝟏𝒆𝒎𝒍 = 𝑑 𝑡𝑚𝑖𝑛 𝜎𝑙𝑒𝑚 ∗

𝑷𝟏𝒆𝒎𝒍 = 𝑑 𝑡𝑚𝑖𝑛 ∗ 𝜎𝑙𝑒𝑚 = 2,3 ∗ 1,2 ∗ 3,2

= 8,83 𝑡
 40 > 2 (√ )
n= = 4,53 ≌ 5 ൝
8,83 ≤ 5 (√ )
 𝑒𝑚𝑖𝑛 = 3𝑑 = 3 ∗ 23 = 69 𝑚𝑚
8 𝑑 = 8 ∗ 23 = 184𝑚𝑚 ቑ seçilen
𝑒𝑚𝑎𝑥 ≤ ቊ
15𝑡𝑚𝑖𝑛 = 15 ∗ 12 = 180 𝑚𝑚
e=70 mm (√ )
 𝑒1𝑚𝑖𝑛 = 2𝑑 = 2 ∗ 23 = 46 𝑚𝑚
3 𝑑 = 3 ∗ 23 = 69 𝑚𝑚 ቑ seçilen e1=50
𝑒1𝑚𝑎𝑥 ≤ ቊ
6 𝑡𝑚𝑖𝑛 = 6 ∗ 12 = 72 𝑚𝑚
mm (√ )
Örnek 2

• Uygun perçin aralıklarının belirlenmesi:

𝑒𝑚𝑖𝑛 = 3𝑑 = 3 ∗ 23 = 69 𝑚𝑚
8 𝑑 = 8 ∗ 23 = 184𝑚𝑚 ቑ seçilen e=70 mm (√ )
𝑒𝑚𝑎𝑥 ≤ ቊ
15𝑡𝑚𝑖𝑛 = 15 ∗ 12 = 180 𝑚𝑚

𝑒1𝑚𝑖𝑛 = 2𝑑 = 2 ∗ 23 = 46 𝑚𝑚
3 𝑑 = 3 ∗ 23 = 69 𝑚𝑚 ቑ seçilen e1=50 mm (√ )
𝑒1𝑚𝑎𝑥 ≤ ቊ
6 𝑡𝑚𝑖𝑛 = 6 ∗ 12 = 72 𝑚𝑚

gelisimedu igugelisim
Örnek 2

Profil tablosundan, L.100.100.12 için: w1=55mm; w3=45mm

gelisimedu igugelisim
Örnek 2

• Çubukta kontrol:
Profil tablosundan F=2*22,7 = 45,4 𝑐𝑚²
Çekme çubuğu Fn =F-∆F =45,4-2*2,3*1,2=39,88 𝑐𝑚²
Pmax =Fn 𝜎ç𝑒𝑚 ∗ =39,88*(0,8*1,6)=51,05 t > 40 t (√ )
(*: perçinler çubuk ekseniyle çakışmıyor)

gelisimedu igugelisim
 Pmax =Fn 𝜎ç𝑒𝑚 ∗ =39,88*(0,8*1,6)=51,05 t > 40 t (√ )

(*: perçinler çubuk ekseniyle çakışmıyor)

Örnek 2

b) P=50 t (HZ) için çözüm: (P=50 t< Pmax )

Hesapların farklı kısımları ele alınacaktır.
Gerekli perçin sayısı:
50
n= = 5,66 ≌ 6 (> 5!)
8,83
Kuvvet doğrultusunda bir sırada en çok 5 adet perçin konulabileceğinden (*)
farklı çözüm gerekir. Yardımcı köşebent !
(*: Kuvvetin perçinlere üniform yayılı kabulü için )
Yardımcı köşebent, ana çubuk en kesitinde alınır. Gerekli 6 perçinden 4'ü ana
çubuğa, 2'si yardımcı köşebente konulacaktır.

gelisimedu igugelisim
b) P=50 t (HZ) için çözüm: (P=50 t< Pmax )

50
n= = 5,66 ≌ 6 (> 5!)
8,83
Kuvvet doğrultusunda bir sırada en çok 5 adet perçin
konulabileceğinden (*) farklı çözüm gerekir. Yardımcı köşebent
!
(*: Kuvvetin perçinlere üniform yayılı kabulü için )
Yardımcı köşebent, ana çubuk en kesitinde alınır. Gerekli 6
perçinden 4'ü ana çubuğa, 2'si yardımcı köşebente konulacaktır.
Örnek 2

gelisimedu igugelisim
Örnek 2

Bir perçine gelen kuvvet:

50
P1= = 8,33 𝑡
6
NOT: Ana çubuğu yardımcı köşebentlere bağlayan perçinler tek etkilidirler ve
aktardıkları kuvvetin 1,5 katına göre hesaplanırlar (dış merkez yüklemeden,
konstrüktif olarak).

𝑃′′ = 2 ∗ 8,33 = 16,67 𝑡

𝑃′′′ = 1,5 ∗ 𝑃′′ = 1,5 ∗ 16,67 = 25,00 𝑡 (Düşey eksenli perçinlere gelen
kuvvet)

gelisimedu igugelisim
Örnek 2

Tek etkili düşey eksenli bir perçinde: m=1

𝜋 𝑑2 𝜋 ∗2,32
𝑷𝟏𝒆𝒎𝝉 = 𝑚 ∗ 𝜏𝑠𝑒𝑚 = 1 ∗ ∗ 1,6 = 6,65 𝑡
4 4 ൡ 𝑷𝟏𝒆𝒎𝒍 =6,65 t
𝑷𝟏𝒆𝒎𝒍 = 𝑑 𝑡𝑚𝑖𝑛 ∗ 𝜎𝑙𝑒𝑚 = 2,3 ∗ 1,2 ∗ 3,2 = 8,83 𝑡

′′′ 25
𝑛 = = 3,76 ≌ 4 (simetri nedeniyle çift sayıya yuvarlatılıyor)
6,65

Aynı çaplı perçinde aynı tmin için e1 ve e'nin alt ve üst sınırları aynıdır. Konstrüktif
açıdan e=2e1=100 mm alınacaktır.

gelisimedu igugelisim
Bulonlu Birleşimler

Birleşimin gerçekleştirilmesi→
az kalifiye işçi

gelisimedu igugelisim
Bulonların Kullanılma Alanları:

-Geçici birleşimler ve yapılar

-Şantiye birleşim ve ekleri
-Dinamik karakterli yüklerin aktarılması (öngermeli
bulonlar)
-Farklı malzemelerin birbirlerine bağlanması

gelisimedu igugelisim
Bulonların Kullanılma Alanları:

-Birleşimin yapıdaki yeri, şekli ya da parçaların

boyutları diğer birleşim araçlarının kullanılmasına
elverişli değilse
-Eksenleri doğrultusunda büyük çekme zoru alan
perçinler yerine Mafsallarda pim olarak kullanılır.

gelisimedu igugelisim
Bulonların Kullanılma Alanları:

Bulon Türleri:
kaba siyah bulonlar
-Normal (olağan) bulonlar :
uygun parlak bulonlar
: TS- 80
-Yüksek mukavemetli bulonlar (genellikle öngermeli
kullanılır)

gelisimedu igugelisim
Olağan Bulonlar:

Kaba bulonlar : d=d1 -1 mm

Uygun bulonlar: (D)=d≌d1 (gerçekte d=d1 -0,3 mm)

gelisimedu igugelisim
Olağan Bulonlar:

gelisimedu igugelisim
Olağan Bulonlar:

Olağan bulonların; Çalışma şekli, hesap bağıntıları,

gerilme kontrolü ve boyutlama türü problemlerin
çözümleri perçinli birleşimlerdeki gibi yapılır.

gelisimedu igugelisim
Perçin- Bulon Emniyet Gerilmeleri:

gelisimedu igugelisim
Olağan Bulonlar:

Makaslamaya zorlanan uygun bulonların çapları ve emniyet

gerilmeleri perçinlerinkilerle aynı olup eş sonuç verirler.
Aralıklar: Perçinlerle aynı, ancak emin ≥ (3,5~4)d alınması
tavsiye edilir.
Kaba bulonların; kolon ekleri, dolu gövdeli kiriş ekleri,
moment aktaran kiriş birleşimleri ve çok katlı yapılarda
kullanılmalarına standartlarca izin verilmez.

gelisimedu igugelisim
gelisimedu igugelisim
gelisimedu igugelisim
Öngermeli Kullanılan Yüksek Mukavemetli Bulonlar

Yüksek mukavemetli bulonlar, değişik kayma emniyet

gerilmeleriyle, olağan bulonlar gibi de kullanılabilirler.
Ancak bunlardan tam olarak yararlanılabilmesi öngerme
verilerek mümkündür.

gelisimedu igugelisim
Öngermeli Kullanılan Yüksek Mukavemetli Bulonlar

Biçimdeki ufak farklılıklar

-Başlık iç yüzü ile somun iç yüzü taşlanmış
-Gövdede diş açılmış bölüm birleşim içinde kalabilir.
-Hem somun, hem başlık altına yüksek kalite çelikten pul
konulur.
(farklı görev)

gelisimedu igugelisim
Öngermeli Kullanılan Yüksek Mukavemetli Bulonlar

gelisimedu igugelisim
Öngermeli Kullanılan Yüksek Mukavemetli Bulonlar

gelisimedu igugelisim
Öngermeli Kullanılan Yüksek Mukavemetli Bulonlar

• No öngerme kuvveti, değişik şekillerde verilebilir:

-Göstergeli tork anahtarıyla Mo burulma momenti uygulayarak
′
-Darbe anahtarıyla 𝑁𝑜 öngerme kuvvetinin doğrudan
uygulanması
-İlk sıkmadan sonra ilave sıkıştırma döndürmesi

gelisimedu igugelisim
Öngermeli Kullanılan Yüksek Mukavemetli Bulonlar

gelisimedu igugelisim
Öngermeli Kullanılan Yüksek Mukavemetli Bulonlar

𝑃
Gerekli öngermeli bulon sayısı: 𝑛=
𝑚𝑃1𝑒𝑚

Ayrıca ezilme kontrolü yapılmalıdır: ( d=d1-1 mm)

∗ 𝑃/𝑛 ∗ 4800 𝑘𝑔/𝑐𝑚2 (YD. 1 − H)

𝜎𝑙 = ≤ 𝜎𝑙𝑒𝑚 =൝ St.37
𝑑 𝑡𝑚𝑖𝑛 ∗ 5400 𝑘𝑔/𝑐𝑚2 (YD. 2 − HZ)

∗ 7200 𝑘𝑔/𝑐𝑚2 (YD. 1 − H)

𝜎𝑙𝑒𝑚 =൝ St.52
8100 𝑘𝑔/𝑐𝑚2 (YD. 2 − HZ)

gelisimedu igugelisim
Öngermeli Kullanılan Yüksek Mukavemetli Bulonlar

Birleştirilen parçalarda kontrol yapılırken:

Çekme çubuklarında Fn ile çalışılır; ancak her bulonun
aktardığı kuvvetin %40'nı sürtünme ile zayıflayan kesitten önce,
ilettiği göz önünde tutularak kuvvette azaltma yapılır.
𝑃∗ = 𝑃 − 0,40 𝑛1 𝑃1 ; max P =𝑃∗ + 0,40 𝑛1 𝑃1 =𝑃∗ (1 +
𝑛1
0,40 )
𝑛
𝑃
𝜎=
𝐹
𝑃 ∗ ቑ≤ 𝜎ç𝑒𝑚
𝜎∗ =
𝐹𝑛

gelisimedu igugelisim
gelisimedu igugelisim