May dalawang prinsipyo ng pagkamamamayan na sinusunod sa
pilipinas. Ito ay ang:
Jus sanguinis- ay naaayon sa dugo o pagkamamamayan ng mga
magulang o isa man sa kanila. Ito ang prinsipyo na sinusunod sa pilipinas. Halimbawa, kung ang isang dayuhang Indian ay nanganak sa pilipinas, ang pakamamamayan ng kayang anak ay Indian din katulad ng kaniyang magulang kahit sa pili[inas ito naipanganak.
Jus Soli- ang prinsipyo na naayon sa lugar ng kaniyang kapanganakan
anuman ang pagkamamayan ng mga magulang. Ito ang prinsipyo na sinusunod sa bansang amerika. Halimbawa, ang isang Pilipino na ipinanganak sa amerika ay magiging American citizen ito kahit Pilipino ang kaniyang mga magulang dahil sa bansang amerika siya ipinanganak.
Ipinahayag din sa saligang batas ang naturalisasyon o proseso ng pagiging
mamamayang pilipio ng isang dayuhan. Naturalisasyon- isang hakbang ng estado na nagkakaloob sa isang banyaga ng mga karaptan at pribilehiyo ng pagkamamamayan. ang proseso sa pagtamo ng naturalisasyon: 1. Ang paghiling sa hukuman kung saan ipinagkaloob ang naturalisasyon sa pamamagitan ng paghiling sa alinmang hukumang panrehiyon at batas na pinagtibay at nilalagdaan ng pangulo. Upang makwalipika ang isang dayuhan sa naturaisasyon ay dapat siya ay: 1. Siya ay dalawampu’t isang taong gulang na. 2. Siya ay naninirahan sa pilipinas nang tuloy tuloy sa loob ng sampung taon. Ito ay maaaring maging limang taon na lamang kung: a. Ipinanganak siya sa pilipinas; b. Nakapag-asawa siya ng isang Pilipino; c. Nakapagturo siya ng dalawang taon sa pribado o pampublikong paaralan;at d. Mayroon siyang bagong industriya o Nakagawa ng isang bagong imbensyon sa pilipinas. 3. Siya ay mabuting pagkatao 4. Naniniwala siya sa saligang batas ng pilipinas 5. May matatag siyang hanapbuhay at may ari-arian sa pilipinas 6. Nakapagsasalita at nakakasulat siya ng wikang ingles o Espanyol o anumang wikang Pilipino 7. Tinatanggap niya ang kulturang Pilipino 8. Pinag-aaral niya ang mga anak sa mga paaralang nagtuturo ng kultua at kasaysayan ng pilipinas.
Maari ring mawala ang pagkamamamayan sa pamamagitan ng kusa at
di kusang pamamaraan. Ang kusang pamamaraan ay ang pagtakwil sa kanyang pagkamamamayan at pag-angkin ng pagkamamayan ng ibang bansa, panunumpa sa katapatan ng ibang bansa sa sandalling sumapit ang karampatang gulang at pagpasok sa serbisyo military ng ibang bansa. Ang di kusa naman ay nagaganap sa pamamagitan ng pagkansela ang hukuman sa kanyang naturalisasyon at pagtiwalag s sandatahang lakas ng pilipinas sa panahon ng digmaan. Kung maaring mawala pwedi din bumalik. Maaring manatili at makamit muli ang pagkamamayan ng isang Pilipino kahit na sumumpa pa siya sa pagkamamayan sa ibang bansa alinsunod sa RA 9225 o ang pagtataglay ng dual citizenship. Ilan sa mga mga pamamaraan ay; 1. Muling naturalisasyon 2. Aksiyon ng kongreso 3. Pagbabalik sa pilipinas at muling pagsumpa ng katapatan sa republika ng pilipinas 4. Pagpapatawad sa hatol ng hukuman sa isang tumakas na miyembro ng sandatahang lakas Ang pakikilahok sa gawaing pansibiko at partisipasyong political ay mga pagpapahayag ng pagkamamamayan. Pinangangalagaan ng 11948 universal decleration on Human Rights (UDHR) at ng 1976 international convenant on civil and political rights (ICCPR) ang mga Karapatan at obligasyon sa kanyang partisipasyong political. Ito ay particular na ipinahahayag sa artikulo 29 ng UDHR na nagpapahayag… (ang bawat isa ay may tungkulin sa kanyang pamayanan na kung maaari ay nagtataglay ng Malaya at ganap na paglinang ng kaniyang pagkatao) at Artikulo 25 ng ICCPR na nagpapahyag… (ang bawat mamamayan ay marapat na magkaroo ng Karapatan at pagkakataong A. Makibahagi sa mga gawaing pampolitika- tuwiran o sa pagkakaroon ng kanyang inihalal na kinatawan at B. Maghalal at maihalal