Obezite, Ruhsal Bozukluklar ve Psikotroplar

Prof Dr. Vesile Şentürk Cankorur

Ankara Ü. Tıp F. Ruh Sağlığı ve Hastalıkları A.D.

Özgeçmiş: Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden 1994 yılında mezun oldu. Uzmanlık
eğitimini Başkent Üniversitesi Psikiyatri A.D.’da tamamladı. Doçent ünvanını 2008 yılında
alan Dr. Şentürk Cankorur, 2012’de psikiyatrik epidemiyoloji doktora çalışmasını King’s
College of London’da tamamladı. Samuel Gershon Genç Araştırmacı ödülüne ve Wellcome
Trust Fellowship bursuna ikişer kez layık görüldü. Profesör ünvanını 2014 yılında alan Dr.
Şentürk Cankorur çalışmalarını Ankara Ü. Ruh Sağlığı ve Hastalıkları A.D.’da ve kurucusu
olduğu Vena Med şirketinde sürdürmektedir.
Özet: Obezite ve ruhsal bozukluklar ilişkisini araştıran çalışmalar çoğunlukla depresyon ile
şizofreniye odaklanmıştır.
Obezite ve depresyon ilişkisi karmaşık ve karşılıklıdır ancak nedensellik ilişkisi depresyon
obezite yönünde daha güçlüdür. Depresyonda olan bireylerin obezite riskini arttıran
mekanizmalarda cinsiyetin ve etnik köken moderatör rol oynamaktadır. Obezite ve anksiyete
bozuklukları ilişkisine dair bilgilerimiz sınırlıdır ve bu ilişki depresyon obezite ilişkisine göre
daha zayıf görünmektedir. Obezite ve dikkat eksikliği hiperaktvite bozukluğu ilişkisi tutarlı
görünmektedir. Obezite kişilik bozukluğu ilişkisi de karmaşık görünmektedir; nörotisizm ve
dürtüsellik obezite ile ilişkilendirilmektedir..
Şizofreni ve ikiuçlu duygudurum bozukluğu gibi ciddi ruhsal bozukluklarda obezite riski 2-3
kat artmaktadır. Bu ilişki obezite ve sık görülen ruhsal bozukluklara oranla çok daha
güçlüdür.
Psikotroplar ruhsal bozukluklarda gözlenen obezite için en önemli risk faktörlerindendir.
Mirtazapin ile kilo artışı tutarlı bir biçimde bildirilmektedir. Flouksetin ve bupropion kısa
dönemde kilo kaybına neden olmaktadır. Birinci kuşak antipsikotikler ikinci kuşak
antipsikotiklere göre daha az kilo artışına neden olmaktadır. Olanzapin ve klozapin kilo artışı
ile en çok ilişkilendirilen antipsikotiklerdir. Obezite, ruhsal bozukluklar ve psikotroplar
ilişkisinde meta-analiz düzeyindeki çalışmaların çokluğuna rağmen araştırma yöntemlerinin
sınırlılıkları dikkat çekicidir.

Genel olarak klinik uygulamalarımızda ruhsal bozuklukların tanı ve izleminde ölçek

kullanımımız sınırlı düzeydedir. Klinik uygulamalarda hem ruhsal bozuklukların tanı ve
izleminde ölçek kullanımının yerleştirilmesi hem de kilo ve beden kitle indeksi gibi
ölçümlerin yapılması önerilir. Antipsikotiklerin diğer yan etkileri ile birlikte kilo artışını da
izlemeye yarayan bir yazılımlar kullanılabilir.

Anahtar kelimeler: Obezite, ruhsal bozukluklar, psikotroplar

Giriş

Çok önemli bir halk sağlığı sorunu halini alan obezite ülkemizde de son 20 yılda hızla
artmıştır.
Obezitenin hızla artması, tedavisinin zorluğu ve uzun dönemdeki tedavi sonuçlarının yüz
güldürücü olmaması toplum sağlığını olumsuz etkilemektedir. Güncel veriler ruhsal
hastalıklar, psikotroplar, obezite ve metabolik sendrom ilişkisinin önemine işaret etmektedir.
Konuya ilişkin birçok araştırmanın yürütüldüğü, özellikle son 5 yılda meta-analiz düzeyinde
kanıtların oluştuğu anlaşılmaktadır.

Bu derleme yazısı çoğunluğu meta-analizlerden oluşan yayınlardan elde edilen bilgiler

ışığında hazırlanmıştır. Pubmed’de İngilizce olarak “obesity, psychiatric disorders,
depression, anxiety, personality disorders, eating disorders, somatoform disorders,
schizophrenia, bipolar disorder, psychotropics, antidepressan, antipsychotics” sözcükleri ile
tarama yapılmıştır. Yayınların çokluğu ve olası ilişkilerin farklılığı nedeniyle bu yazıda
yetişkin dönemindeki obeziteye ve 2010-2020 yılları arasındaki araştırma bulgularına yer
verilmiştir. Yayınlarda kilolu ve obez kavramları sıklıkla birlikte kullanılmış olmakla birlikte
bu yazıda esas olarak obeziteye odaklanılmıştır.

Obezite ile ruhsal bozukluklar ilişkisi karmaşıktır; ruhsal bozukluklar nedeniyle obezite riski
artmaktadır, diğer yandan obezite gri cevherde değişikliklere neden olmaktadır. 1 Hermannn ve
arkadaşlarının1 obezitenin gri cevher yapısı üzerindeki etkilerini değerlendirdikleri meta-
analizde sol, orta ve sağ inferior frontal girus, sol orta temporal korteks, sol presantral girus ve
serebellumda gri cevherde azalma saptanırken sol cuneus, sol orta frontal girusta, sol inferior
oksipital girusta ve corpus callosum da ise gri cevherde artış bulunmuştur. Obezite bilişsel
işlev bozukluğuna neden olmaktadır. Diğer yandan karar verme, planlama ve problem çözme
işlevlerindeki bozulma kilo vermeyi olumsuz etkilemektedir.2 Anne babanın beden kitle
indeksi (BKİ) ile çocuklarındaki otizm spektrum bozukluğu ilişkisini araştıran meta-analizde
ise annenin obez oluşu ile otizm spektrum bozuklukları ilişkili bulunmuştur.3

Obezite nedeniyle ortaya çıkan ruhsal hastalıklar da üzerinde düşünülmeye değer bir konu
olmakla birlikte bu yazıda obezite, ruhsal hastalıklar ve psikotroplar ilişkisi daha çok
obeziteye neden olan ruhsal bozukluklar ve psikotroplar bağlamında ele alınmıştır. Obeziteye
neden olan ruhsal bozuklukların ve psikotropların güncel bilgiler ışığında ele alınması
obezitenin ve obeziteye bağlı hastalanma ve ölüm oranlarının önlenebilmesine katkı
sağlayacaktır.

Obezite ve Ruhsal Bozukluklar

Obezitenin fiziksel hastalıklarla ilişkisine ilişkin bilgiler iyi araştırılmasına rağmen obezite ve
ruhsal bozukluklar ilişkisi daha az çalışılmıştır. Buna karşın obezite ve ruhsal hastalıklar
ilişkisine dair bilgilerimiz son yıllarda hızla artmaktadır. Nitelikli çalışmalar ile obezite ve
ruhsal bozukluklar ilişkisi ortaya konmuştur ancak obezite ile ruhsal bozukluklar ilişkisi
karmaşıktır. Bu ilişkinin yönüne ilişkin bulgular ruhsal hastalık kümelerine göre de farklılık
göstermektedir. Obez bireylerdeki depresyon oranları üçte bir oranındayken depresyonu olan
bireylerde obezite dörtte bir oranındadır. Diğer yandan şizofrenisi olan bireylerde obezite
oranlarının topluma göre 2-3 kat arttığı ve şizofrenisi olan bireylerin yarısının obez oldukları
bildirilmektedir.4,5

Obezite, ruhsal bozukluklar ve psikotroplar ilişkisi obezite ve sık görülen ruhsal hastalıklar,
obezite ve ciddi ruhsal hastalıklar ve obezite psikotroplar başlıkları altında derlenmiştir.

Obezite ve Sık Görülen Ruhsal Hastalıklar

Obezite ve sık görülen ruhsal hastalıklar ilişkisine odaklanan en güncel sistematik derleme
2017 yılına aittir.6 Rajan ve Menon sistemetik derleme yazılarında özellikle obezite ile
depresyon, anksiyete bozuklukları, yeme bozuklukları ve dikkat eksikliği hiperaktivite
bozukluğu ilişkisine odaklanmıştır. 6 Sözkonusu sistematik derleme kapsamında 2424
araştırma incelenmiş ve çoğu kesitsel olan 21 çalışma dahil edilmiş ancak meta analiz
yapılmamıştır. Dahil edilen araştırmalar 2003-2013 yıllarında yürütülen çalışma verilerine
dayanmaktadır. Bu sistematik derleme ile eş zamanlı olarak konuya ilişkin birçok meta-
analizin yayımlandığı, bu meta-analizlerin de obezite ile tek tek ruhsal hastalıkların ilişkisine
odaklandığı görülmektedir.

Obezite ve Depresyon

Obezite için çevresel risk faktörlerini değerlendiren meta-analiz çalışmasında 44 çalışma ve

26 meta-analiz incelenmiş ve obezite için en tutarlı risk faktörü depresyon olarak
bildirilmiştir. Çocukluk çağındaki ve ergenlikteki obezite, çocukluk çağı kötüye kullanımı,
kısa uyku süresi ise depresyona oranla daha az olmakla birlikte yüksek olasılıkta obezite için
risk faktörü olarak bildirilmiştir.7

Ancak obezite ile depresyon arasındaki ilişki karmaşıktır. Obezite ile deptresyon arasındaki
nedensellik ilişkisini araştıran meta-analiz çalışmasına 226063 olgu (%33.7’si erkek) dahil
edilmiş ve bu çalışmada depresyonda olan bireylerin %37’sinin (RR: 1.37; %95 GA: 1.17-
1.48) obez olduğu, obez olanların ise %18’inin (RR: 1.18, %95 GA: 1.04, 1.35) depresif
olduğu bildirilmiştir.8 Normal kilonun üstünde olma ile depresyon arasında ise bu tür bir ilişki
bulunmamıştır. Her iki cinsiyet için de ilişkinin benzer olduğu saptanırken bu ilişkinin genç
ve orta yaş grubunda daha belirgin olduğu bildirilmiştir. Bu meta-analizin bulgularına göre
nedensellik ilişkisi depresyon obezite yönünde daha belirgindir.8 Obez bireylerdeki depresyon
oranlarının değerlendirildiği bir başka meta-analizde de benzer sonuçlar elde edilmiştir. 9
Büyük bir örneklemin (N=171701) dahil edildiği meta-analizde obez bireylerin obez
olmayanlara göre depresyonda olma olasılıkları daha yüksek (OR=1.32; %95 GA: 1.26-1.38)
bulunmuştur.9 Rajan ve Menon’un (2017) sistemetik gözden geçirme yazılarında da obezitesi
olan bireylerde depresyon riskinin %33 oranında arttığı bildirilmiştir. 6 On yıllık bir izlem
çalışmasında da benzer oranlar (%38) bildirilmiştir. Depresyonu olan bireylerde de %10
oranında artmış obezite riski bildirilmiştir. 10 İzlem çalışmaları ile yapılan bir meta-analizde de
depresyonda olan bireylerin obezite riskleri (OR:1.55) ile obezitesi olan bireylerin depresyon
riskleri (OR:1.55) benzer bulunmuştur. 11

Cinsiyetin obezite depresyon ilişkisinde önemli bir moderatör olduğu bildirilmektedir (Blaine
metaanalizi). Jung ve arkadaşlarının meta-analiz çalışmalarında 76 araştırma analiz edilmiş ve
kohort çalışmaların bulgularına göre kilolu kadınlarda depresyon riski yüksek bulunurken
erkek cinsiyette fark bulunmamıştır.12 Bildirilen bir diğer moderatör faktör etnik kökendir;
beyaz kadınlarda obezite daha yüksek oranda depresyonla ilişkilidir. Atlantis ve Berker
obezitenin depresyona yol açıp açmadığını sorguladıkları sistematik gözden geçirme
çalışmalarında obezitenin depresyon insidansını arttırmasının zayıf olduğunu bildirmişler
ancak yöntemsel kısıtlılıklara da vurgu yapmışlardır.13

Obez bireylerin bir bölümü metabolik olarak sağlıklı verilere sahiptir. Metabolik olarak
sağlıklı olan ve olmayan obez bireylerde depresif belirtileri araştıran 8 kesitsel çalışmanın
verilerini değerlendiren meta-analizde, yüksek kan basıncı, yüksek kan trigliserid düzeyi,
düşük kan HDL düzeyi, yüksek kolesterol düzeyi, yüksek C reaktif protein düzeyi veya
yüksek hemoglabin c düzeyi olarak belirlenen metabolik risklerden iki veya daha fazla riski
olan bireylerde kontrollere göre depresif belirtiler daha yüksek (OR=1.45 %95 CI 1.30-1.61)
bulunurken metabolik riski 1 veya daha az olan bireylerde depresif belirtiler kontrollere göre
artmış bulunurken, yüksek metabolik riski olanlara göre düşük (OR=1.19, %95 CI 1.03-1.37)
bulunmuştur.14 Bu bulgular metabolik riski olmayan obez bireylerde de obez olmayanlara
göre depresyon riskinin yüksek olduğunu ve metabolik risk olmamasına karşın obezitenin
depresyon riskini arttırdığını vurgulamaktadır.14
Obezite ruhsal hastalık ilişkisini araştıran çalışmalar genel olarak gelişmiş ülkelerin verilerine
dayanmaktadır. Orta Doğu ülkelerinde obezite depresyon ilişkisini araştıran 3 olgu-kontrol ve
5 kesitsel çalışmanın değerlendirildiği meta-analizde de gelişmiş ülkelerin bulgularına benzer
biçimde obezite ile depresyon ilişkili (OR: 1.27, %95 GA: 1.11-1.44) bulunmuştur. Bu
çalışmada da cinsiyetin obezite depresyon ilişkisinde moderatör olabileceği belirtilmiştir.15

Depresyon, çevresel faktörlerle genetik faktörlerin karmaşık/kompleks etkileşimleri ile ortaya

çıkmaktadır. Obezite depresyon ilişkisinde depresyonun obezite için turtalı bir biçimde risk
faktörü olduğu bildirilmekte iken obezitenin depresyon için risk faktörü olduğu konusundaki
veriler daha az tutarlıdır. Birçok meta-analizin ve araştırmanın (70 metaanaliz ve 1283
araştırmanın değerlendirildiği 134 meta-analiz) değerlendirildiği Köhler ve arkadaşlarının
çalışmasında 109 çalışmada istatistiksel olarak anlamlı bulgular bildirilmesine karşın sadece 8
çalışmanın bulgularının ikna edici olduğu bildirilmiştir. 16 Bu bulgulara göre eşin kaybı,
çocukluktaki fiziksel istismar, obezite, 4-5 metabolik risk faktörünün varlığı, cinsel işlev
bozukluğu, mesleki zorluk depresyon için risk faktörleridir. Yapılandırılmış görüşme ölçekleri
ile yapılan araştırma bulgularına göre ise eş kaybı, mesleki zorluklar ve Körfez Savaşı
askerliği depresyon için risk faktörüdür. Dahası depresyon ile obezite, sigara ve alkol
kullanımı arasında nedensel bir ilişki bulunmamıştır. Genetik risk faktörlerinin çok küçük
oranda etkili olduğu belirtilmiştir.16

Bu bulgular obezite depresyon ilişkisinin karmaşık ve karşılıklı olmakla birlikte nedensellik

ilişkisinin daha çok depresyonun obezite riskini arttırdığı biçimindedir.

Obezite ve Anksiyete Bozuklukları

Anksiyete bozuklukları gelişmiş ülkelerde en sık görülen ruhsal bozukluklardır. Buna karşın
obezite ile anksiyete bozuklukları ilişkisi obezite ile depresyon ilişkisine oranla daha az
araştırılmıştır. Rajan ve Menon’un sistematik gözden geçirme yazılarında obezite anksiyete
ilişkisini araştıran 4 çalışmanın üçünde böyle bir ilişki bulunmaz iken, bir çalışmada zayıf bir
ilişki bulunmuştur.16 Diğer yandan bir tarama çalışmasında obezitesi olan bireylerde panik
bozukluğun daha yüksek (%27) olduğu bildirilmiştir (27). İzlem çalışmalarının ve kesitsel
çalışmaların ayrı ayrı değerlendirildiği bir meta-analiz çalışmasında bir izlem çalışmasının
bulgularına göre sadece erkeklerde obezitenin anksiyete bozukluğu ile ilişkili (erkeklerde
OR:1.50, kadınlarda OR:0.99) olduğu, sadece kadınlarla yürütülen bir diğer izlem
çalışmasında ise bu ilişkinin çok yüksek oranlarda (OR: 6,27) olduğu bildirilmiştir. Aynı
meta-analizde kesitsel çalışma bulgularına göre bu ilişkinin farklı derecelerde (OR: 1,10-2,73)
olduğu sonucuna varılmıştır.

Obezitesi olan bireylerde anksiyete sıklığını araştıran 25 çalışmanın meta-analiz bulgularına

göre obez bireylerde anksiyete belirtilerinin sıklığının %30 (GA: 1.20-1.41) oranında arttığı
bildirilmiştir.17 Yaş, cinsiyet, anksiyete süresinin gruplarda farklılık gösterdiği ancak yayın
yanlılığının da bulunduğu belirtilmiştir.17

Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) ile obezite ilişkisini araştıran meta-analizin
bulgularına göre TSSB’si olan bireylerde olmayanlara göre obezite oranları artmıştır
(OR=1.35 %95 CI 1.05-1.74).18 Ancak çalımaların sınırlılıkları dikkat çekicidir.

Bu veriler ışığında obezite ile anksiyete bozuklukları ilişkisi konusunda turalı bir yargıya
ulaşmak henüz mümkün görünmemektedir.

Obezite ve Yeme Bozuklukları

Obezite ile yeme davranışı doğrudan ilişkilidir. Ancak yeme bozuklukları kısıtlı yeme
davranışı, tıkınırcasına yeme davranışı, kilo vermeye yönelik kusma veya aşırı egzersiz gibi
farklı davranış örüntüleri ile seyretmekte ve bu farklı davranış örüntüleri de beden kitlesinin
normalin altında, normal veya üstünde olmasına neden olmaktadır. Yeme bozukluğunun ve
obezitenin toplumda görülme sıklığı artmaktadır. Genel topluma göre bu iki hastalığın birlikte
görülme oranı 4,5 kat artmış olarak bildirilmiştir. 17 Cardi ve arkadaşlarının meta-analiz
çalışmasında olumsuz duygudurum ile gıda tüketimi arasında nedensel bir ilişkili saptanırken
bu durumun özellikle tıkınırcasına ve kısıtlı yeme davranışı bulunanlarda daha belirgin olduğu
vurgulanmıştır.17 Darby ve arkadaşları obezite ve yeme bozukluklarının birlikte görülme
oranının 10 yıllık izlemde %1’den %3,5’a yükseldiğini ve bu artışın her iki tablonun tek
başına artış oranlarından daha yüksek olduğunu bildirmişlerdir. 18

Obezite ve Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu

Yetişkinlerde obezite ile dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ilişkisini araştıran
çalışma bulguları bu ilişkinin oldukça tutarlı olduğu yönündedir. 6 DEHB’ye bağlı olarak
dikkatsizliğin ve dürtüselliğin gıda alımında artışa neden olabileceği bunun da kilo artışına
yol açabileceği düşünülmektedir. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olan
yetişkinlerin değerlendirildiği meta-analizde obezite ile DEHB ilişkili (OR: 1.55, %95 GA:
1.32-1.81) bulunmuştur. Cortese ve arkadaşlarının yürüttükleri çalışmada DEHB ile
obezite/kilolu olma ilişkili bulunmuş ve DEHB’si olan bireylerde olmayanlara göre
obezitenin %70 oranında arttığı bildirilmiştir. DEHB tedavisi alan bireylerin ise obezite riski
göstermediği belirtilmiştir. 19
Obezite ve Sigara ve Alkol Kullanımı

Bağımlılık ve obezite ilişkisine dair çalışmalar özellikle sigara ve alkole odaklanmıştır.

Sigaranın bırakılması ile kilo artışı görülmektedir. Bu ilişki nikotinin iştah ve metabolizma
üzerindeki etkileri ile kısmen açıklanabilmektedir. Thorgeirsson ve arkadaşlarının çalışma
bulgularına göre gıda alımı ve nikotin kullanımı ortak biyolojik mekanizmalar ile
düzenlenmektedir; beyin ödül sitemi gıda alımını ve nikotin kullanımını düzenlemektedir. 20
Alkol kullanım bozukluğu olan bireylerde kardiyovasküler hastalık riski 2 kat artmıştır ve
yaşam süresi kısalmıştır.21 Alkol kullanım bozukluğu olan bireylerin %20’sinde metabolik
sendrom bulunmaktadır.21 Obezite, depresyon ve alkol kullanım bozukluğu ilişkisini araştıran
çalışmanın bulgularına göre alkol kullanım bozukluğu kadınlarda obeziteyi öngörürken (OR:
3.84), obezite alkol kullanım bozukluğu için bir risk faktörü oluşturmamaktadır. Obezitenin
de bir bağımlılık türü olduğu düşüncesi belirgindir ancak bu alnadaki çalışmalar sınırlıdır.

Obezite ve Kişilik Bozuklukları

Obezitesi olan bireylerdeki kişilik bozukluğu oranlarını araştıran 68 çalışmanın bulgularının

değerlendirildiği sistematik gözden geçirme yazısında obez bireylerde kişilik bozukluğu
oranlarının yüksek (OR: 1.20-1.95) olduğu bildirilmiştir. Bu ilişkinin kadınlarda daha belirgin
olduğu ve ciddi obezitesi olan kadınlarda kaçıngan ve antisosyal kişilik bozukluklarının daha
yüksek olduğu belirtilmiştir.22

Obezite ve Çocukluk Çağı Travmaları

Obezite ile çocukluk çağı kötüye kullanımını değerlendiren 22 kohort (3 prospektif ve 19

retrospektif) çalışmanın meta-analiz bulgularına göre çocukluk çağı kötüye kullanımı obezite
riskini arttırmaktadır (OR:1.23; %95 GA, 1.16-1.31). 23 Bu ilişki fiziksel kötüye kullanım (OR:
1.26; % 95 GA: 1.10-1.42), psikolojik kötüye kullanım (OR: 1.20; % 95 GA, 1.07-1.33),
cinsel kötüye kullanım (OR: 1.22; % 95 GA: 1.05-1.38) ve ihmal (OR: 1.22; %95 GA: 1.12-
1.32) alt gruplarında benzerlik göstermektedir. Ancak yayın yanlılığının olabileceği
bildirilmiştir). Benzer şekilde 41 çalışmanın verilerinin (n=190285) incelendiği bir diğer
meta-analizde de çocukluk çağında kötü muamaleye maruz kalmış bireylerde obezite riskinin
yüksek olduğu (OR: 1.36; %95 GA: 1.26-1.47) bildirilmiştir. Diğer yandan bu ilişki
çalışmalarda tutarlılık göstermemektedir. 24

Obezite ve Ciddi Ruhsal Bozukluklar

Ciddi ruhsal hastalıkları bulunan bireyler fiziksel hastalıklar yönünden risk altındadır. Genel
topluma göre bu hasta grubunda kardiyovasküler hastalıklar, metabolik hastalıklar ve solunum
yolları hastalıkları iki kat daha artmıştır. Obezite ile ciddi ruhsal hastalıklar arasındaki ilişki
obezite ile sık görülen ruhsal hastalıklara göre daha belirgindir. Ciddi ruhsal hastalıkları olan
bireylerin diyet kalitesinin düşük olduğu, beslenme alışkanlıklarının sağlıksız olduğu ve bu
özelliklerinin genel sağlıklarını olumsuz etkilediği bildirilmektedir. 25

Obezite ve Şizofreni

Şizofrenisi olan bireylerde obezite oranlarının topluma göre 2-3 kat arttığı ve şizofrenisi olan
bireylerin %50-60’ının obez oldukları bildirilmektedir.4,5 Hastalığın erken dönemlerinde ve
psikotrop kullanmayan şizofreni hastalarında da obezite riski yüksektir. 26 Abdominal obezite
riski de sağlıklı kontrollerden daha yüksektir 27 ve atak sayısı arttıkça abdominal obezite riski
artmaktadır.28

Obezitenin genel toplum örnekleminde beyin yapısında bozulmaya neden olduğu, bilişsel
işlevleri bozduğu bildirilmektedir. Benzer bulgular şizofrenisi olan bireylerde de
bildirilmektedir.29 Psikotrop kullanımı olmayan ilk atak psikoz olgularıyla yapılan
araştırmaların gözden geçirildiği çalışmada hem obezlerde hem ilk atak psikotik bozukluğu
olan obezlerde frontal ve temporal bölgede gri cevherde atrofi ve beyaz cevher bütünlüğünde
bozulma saptanmıştır.30 Şizofreni hastalarında artmış BKİ’nin kortiko-limbik ağlardaki
azalmış beyaz cevher yoğunluğu ile ilişkili olduğu ve bu durumun bilişsel işlev bozukluğu
için risk oluşturduğu belirtilmiştir.31

Şizofrenisi olan bireylerde obezite ile birlikte kardiyovasküler hastalıklar riskinde ve mortalite
oranlarında artış, yaşam kalitesinde düşüş, tedaviye uyumda bozulma, uyku bozuklukları ve
nörobilişsel bozukluklar ortaya çıkmaktadır. 32 Bu bulgular ışığında şizofrenisi olan bireylerde
obezitenin ve metabolik bozuklukların iyileştirilmesinin/önlenmesinin önemi açıktır.

Obezite ve İkiuçlu Duygudurum Bozukluğu

İkiuçlu duygudurum bozukluğunda (İDB) ekhastalık oranları çok yüksektir; %90 oranında
genel tıbbi durumla ilişkili ekhastalık bildirilirken bu hastalıkların yarısından çoğu obezite ile
ilişkilidir.33 Obez bireylerde ikiuçlu duygudurum bozukluğu sıklığını araştıran meta-analize
(Zhao ve ark. 2016) İDB’si olan bireylerle (n=12259) kontrollerin (n=615490) karşılaştırıldığı
dokuz kesitsel araştırma dahil edilmiştir. Bu çalışma bulgularına göre obezitesi olan
bireylerde ikiuçlu duygudurum bozukluğu yüksektir (OR: 1.77; %95 GA:1.40-2.23). Ancak
bu bulguların kesitsel araştırmalara dayanması nedeniyle obezite ile ikiuçlu duygudurum
bozukluğu arasındaki nedensellik ilişkisinin yönünü belirlemek mümkün değildir. 34 Obezitesi
ve İDB’si olan hastalarda yaşam boyu atak sayısının daha yüsek olduğu, ötimik dönemlerin
daha kısa sürdüğü, duygudurum düzenleyici ilaçlara yanıtın daha az olduğu ve depresif
atakların daha çok olduğu bildirilmiştir. 35 Ters vejetatif belirtilerle seyreden atipik
depresyonda klasik depresyona göre aşırı şişmanlık ve obezite daha fazla gözlenmektedir. 36
İDB’si olan bireylerde kadın cinsiyet ve çocukluk çağı travmaları obezite riskini
arttırmaktadır. Bora ve arkadaşlarının yürüttükleri sistematik gözden geçirmede obezitesi ve
İDB’si olan bireylerde bilişsel işlevlerde bozulma olduğu bildirilmiştir. 37 Bu sistematik
derlemenin bulgularına göre bu hasta grubunun nörogörüntüleme verilerindeki en tutarlı
bulgu beyaz cevher yapısında yaygın anormalliklerin bulunmasıdır. 37

Obezite ve Diğer Ruhsal Bozukluklar

Güncel çalışmalar uykunun obezite üzerinde önemli bir rolü olduğunu ileri sürmektedir. Uzun
uyku süresi ile diabettes mellitus, hipertansiyon, kardiyovasküler hastalıklar ve obezite gibi
sağlık değerlerinin incelendiği bir meta-analizde obezite riskinin az da olsa arttığı
bildirilmiştir.38

Beden imgesi ile kilo arasındaki ilişki karmaşıktır. Bedenden memnuniyetsizlik obezite ile
ilişkili faktörlerden biridir. Diğer yandan normal kilolu bireylerde de beden imgesinden
memnuniyetsizlik görülmektedir. Obez bireylerin normal kilodaki bireylere göre bedenden
memnuniyetsizliğini araştıran 17 niceliksel araştırmanın dahil edildiği bir sistematik gözden
geçirmenin bulgularına göre obez bireylerde normal kilolu bireylere oranla daha yüksek
oranlarda bedenden menuniyetsizlik saptanmıştır. Bu ilişki kadın cinsiyette daha belirgin
bulunmuştur. 39

Obezite ve Ruhsal Bozukluklar İlişkisindeki Olası Mekanizmalar

Obezite ve ruhsal bozukluklar arasındaki ilişkinin etyolojisine yönelik çalışmalar

biyopsikososyal model kapsamında ele alındığında psikososyal boyutta stres, yeme
alışkanlıkları, hazır gıda tüketimi, fiziksel aktivitenin olmayışı ve kültürel özellikler olarak
belirtilebilir.

Biyolojik boyutunu araştıran çalışmalar ise serotonin, dopamin, histamin gibi reseptörlere,
leptin, grelin, insülin gibi hormonlara, genlere ve inflamatuar süreçlere odaklanmıştır.

Obezite ve depresyon ilişkisinde dopaminerjik yolakların rol oynadığı ve D2 reseptörünün

obeziteden koruduğu bildirilmiştir. Diğer öne sürülen mekanizmalar ise leptin disregülasyonu,
oksidan/antioksidan sistemlerin disregülasyonu, nöronal BDNF düzeyinde azalma, beyinde
bazı bölgelerde azalmış serotonerjik nörotransmisyondur.40 Obezite ile birlikte anksiyete
bozukluğu veya duygudurum bozukluğu olan bireylerde yalnızca obezitesi olan bireylere göre
IL-1β’nin ve adiponektinin gen ifadesinin daha az olduğu bildirilmiştir. 41

Şizofrenide obezitenin düşük eğitim düzeyi, düşük sosyo-ekonomik düzey, sağlıksız

beslenme, sedanter yaşam tarzı ve koruyucu tedavilere ulaşımda güçlük gibi psikososyal
etmenler ile yaş, kadın cinsiyet, genetik yatkınlık, antipsikotiklere bağlı kalori alımı ve bazal
metabolizmanın yavaşlaması, nörotransmisyon ve hormonal değişimler, eşzamanlı
antidepresan kullanımı gibi biyolojik faktörlerle ilişkili olduğu bildirilmektedir. 42 Şizofrenisi
olan bireylerde leptin düzeylerinin yüksek olduğu ve leptin düzeyinin kadın cinsiyet ve atak
sayısı ile ilişkili olduğu bildirilmiştir.43 Ciddi ruhsal hastalıklar ile ilişkili olan 16.
Kromozomun p11.2 bölgesindeki mikrodelesyonların obezite ile ilişkili olduğu bildirilmiştir. 44
İmmün mekanizmalar ise glikoz metabolizması üzerinde etkili olarak obeziyete yol açıyor
olabilir.45

Hipomani ile aşırı yeme davranışının benzer beyin ödül sistemi işlevselliği göstermesi ve hem
enerji dengesi hem de duygudurum düzenlemesi üzerinde serotonin ve dopamin aracılı
düzenleyici nöral yolakların rol alıyor olması obezite ile İDB arasında ortak yolakların
varlığına işaret etmektedir. 46 Bir diğer ortak mekanizma da HPA aksındaki bozulma olabilir. 47
Aynı zamanda hipokampal BDNF düzeyi düşüklüğünün besin alımını arttırması da ilişkili bir
faktör olarak belirtilmiştir. Kronik inflamasyonun varlığı ve inflamasyona bağlı
monoaminerjik nörotransmitterlerin yıkılması da öne sürülen diğer mekanizmadır. 47
İnflamasyonla ilişkili olarak obez olan İDB hastalarında serum kinürenin triptofan oranın
arttığı gözlenmiştir ve besin aşermenin bu oran ile pozitif korelasyon gösterdiği
bulunmuştur.48 Şizofreniden farklı olarak ikiuçlu duygudurum bozukluğunda leptin düzeyine
ilişkin veriler çelişkilidir; fark olmadığını bildiren çalışmalara karşın 49 daha yüksek olduğunu
bildiren çalışmalar da bulunmaktadır. 50 Benzer şekilde adiponektin düzeyinin kontrollere göre
daha düşük olduğunu bildiren çalışmalara 51 karşın fark olmadığını bildiren çalışmalar da
bulunmaktadır.50 Ghrelin ve rezistin düzeylerinin de İDB hastalarında kontrollere göre daha
yüksek olduğu bildirilmiştir.50

Obezite ve Psikotroplar

Psikotroplara bağlı olarak ortaya çıkan kilo artışı kişide sıkıntıya neden olmakta ve kişinin
tedaviye uyumunu bozmaktadır. Psikotroplara bağlı obezite ile ilişkili olarak diabettes
mellitus, hipertansiyon ve koroner arter hastalıkları riskinin artması en önemli yan etkileri
arasındadır. Psikotroplar genellikle kilo artışına neden olmaktadır ancak bu özellik psikotrop
grupları arasında belirgin farklılıklar gösterdiği gibi grup içi farklılıklar da göstermektedir.

Obezite ve Antidepresanlar

Antidepresanlar farklı oranlarda kilo artışını tetikleyebilir. 52 Bu ilişkiyi araştıran Serretti ve

Mandelli’nin meta-analizine göre en çok kilo artışına neden olan antidepresanlar amitriptilin,
mirtazapin ve paroksetin olarak belirlenirken fluoksetin ve bupropionun kilo kaybına neden
olduğu bildirilmiştir. Diğer antidepresanların kilo üzerindeki etkileri ihmal edilecek
düzeydedir. Ancak antidepresanların kilo üzerindeki etkilerinin uzun dönemde belirgin
olduğu ve bireysel özelliklerle ilişkilli olduğu belirtilmiştir. 52 Hasnain ve arkadaşlarının
gözden geçirme çalışmasında da mirtazapin tedavinin başlangıcından itibaren kilo alımıyla
ilişkili bulunurken sitalopram, duloksetin, essitalopram, paroksetin 4 aydan uzun kullanımda
kilo alımıyla ilişkili bulunmuştur.53 Bupropion, desvenlafaksin, fluoksetin ve sertralin farklı
boyutlarda olsa da tüm süreçte kilo kaybı ile ilişkili bulunmuştur. 53 Seçici Serotonin Resptör
İnhibitörlerinin (SSRI) kısa dönemde kilo kaybına yol açtığı ancak uzun dönemde kilo
alımına neden olduğu bildirilmektedir.54 Düşük ve orta dozlarda trisiklik amtidepresanların
(TCA) kullanımı kilo alımı ile ilişkili olup kilo alımı TCA tedavisine uyumsuzluğa yol
açmaktadır. Aynı zamanda TCA’lar depresyonun ciddiyetinden bağımsız olarak metabolik
sendrom riskini arttırmaktadır.54 Obezitenin antidepresanlara tedavi yanıtını düşürdüğü, olası
mekanizmanın ise leptin gen polimorfizmi ile ilişkili olabileceği bildirilmiştir.55

Obezite ve Antipsikotikler

Antipsikotik kullanımında klinik olarak anlamlı kilo artışı riskinin 2 kat arttığı bildirilmiştir.
Antipsikotik kullanan hastaların yaklaşık %40-80’inde kilo artışı gözlenmektedir. Asya
toplumlarına göre batı toplumlarında kilo artışı daha yüksektir. 56 Uzunlamasına izlem
çalışmalarının derlendiği sistematik gözden geçirme yazısında birinci kuşak antipsikotiklerin
(BKA), ikinci kuşak antipsikotiklere (İKA) oranla daha az kilo alımına neden olduğu;
trifluperazin, haloperidol, klorpromazin, perfenazin, sülpirid, pimozid, pipotiazin, tiaprid,
tioproperazin, tioridazin ve zuklopentiksolün kilo alımı ile ilişkili bulunmazken aripiprazol,
risperidon, olanzapin, klozapin ve ketiapin kilo alımı ile ilişkilendirilmiştir. 57 Olanzapin ve
klozapin en çok kilo artışına neden olan ilaçlar olarak bildirilmektedir. 58 Arteburn ve
arkadaşlarının çalışmasında İKA kullanan hastaların %7-17’sinde %7’den fazla kilo artışı ve
bu artışın %40’ının ilk yıl içinde geliştiği belirlenmiştir. 58 İlk atak psikozlarda antipsikotiklere
bağlı kilo artışının araştırıldığı meta-analizde akut dönemde ortalama 3,22 kg ve 1,4 BKI
artışı, uzun dönemde 5,30 kg ve 1,86 BKI artışı bulunmuştur.59

Klinik uygulamalar nedeniyle şizofrenisi olan bireylerde antipsikotiklere bağlı kilo artışına
müdahalede metformin işlevsel görünmektedir. Aripiprazol ve topimaramat da ümit
vadetmektedir. 60 Goh ve arkadaşlarının randomize kontrollü araştırmaları verilerinden elde
edilen güncel meta-analiz bulgularına göre topiramat plaseboya göre kilo verdirme konusunda
üstün bulunmuştur.61

Obezite ve Duygudurum Düzenleyiciler

İkiuçlu duygudurum bozukluğunda obezitenin lityum, valproik asit, ikinci kuşak

antipsikotikler ve antidepresanlarla ilişkili olduğu bildirilmiştir. Lityum kullanımında kilo
artışı sık gözlemlenen bir yan etkidir. Altta yatan mekanizma net olarak ortaya konmamış olsa
da karbonhidrat aşermesi ve ilaç kaynaklı ağız kuruluğu ve susuzluk nedeni ile hiperkalorik
sıvı tüketimindeki artışın kilo alımına sebep olabileceği belirtilmiştir. 62 Valproik asit kullanan
ikiuçlu duygudurum bozukluğu bulunan hastaların yaklaşık yarısında 2-3 ay içerisinde kilo
artışı gözlenmektedir.63 Valproik asit farklı yolaklardan obeziteye yol açmaktadır.
Karbamazepin kilo alımı için düşük riske sahiptir, lamotrijin ve topiramat ise kilo kaybı ile
ilişkili bulunmuştur.63

Obezite ve Diğer Psikotroplar

Benzodiazepinler, buspiron ve agomelatin düşük oranda hem kilo artışına hem de kilo
kaybına yol açabilir.64 DEHB tedavisinde kullanılan metilfenidat grubu ilaçlar ve atomoksetin
iştahı baskılamaktadır.64 Metilfenidat grubu ilaçlarla uzun vadede yaklaşık 2 kg kilo kayıp
olurken atomoksetin ise yaklaşık olarak 1kg kilo kaybına yol açmaktadır. 65 Guanifazin ve
klonidin için ise bildirilmiş bir kilo aldırıcı etki söz konusu değildir. Demans tedavisinde
kullanılan kolinezteraz inhibitörü grubu ilaçlar gastrointestinal yan etkileri nedeniyle iştah
kaybına yol açabilirler.64

Obezite Psikotroplar İlişkisindeki Olası Mekanizmalar

Antidepresanların monoaminerjik yolaklar üzerindeki etkisi kilo alımı ile

ilişkilendirilmektedir. Mirtazapinin α2 adrenerjik reseptör blokajı, H1 histamin reseptörüne
olan affinitesi, düşük D1 ve D2 affinitesi, 5HT3 ve 5HT2 blokajı kilo alımında etkili
mekanizmalar olarak öne sürülmüştür. Amitriptilinin de yüksek α-adrenerjik, histaminerjik ve
kolinerjik affinitesi kilo alımında etkilidir.52

Antipsikotiklere bağlı kilo alımı ile ilişkili faktörler genetik yatkınlık, ailede obezite, kadın
cinsiyet, genç yaş, sigara içmeme, tedavi öncesinde düşük/normal BKİ, ilk kez tedaviye
başlanması, belirtilerin ağırlığı, kullanılan antipsikotik ve dozu, antipsikotiğin uzun süreli
kullanımı sayılabilir.66 Antipsikotiklere bağlı kilo alımında adrenerjik, serotonerjik ve
dopaminerjik reseptör aileleri rol oynamaktadır. Adrenerjik α2 agonizması besin alımını
arttırırken, α1 agonizması besin alımını azaltmaktadır. Hipotalamik D2 antagonizması da
besin alımını arttırmaktadır. Aynı zamansa prolaktin, ghrelin, leptin, adiponektin, glukagon-
like peptit-1 (GLP-1) gibi metabolik düzenleyici hormonlar üzerinde de etkilidirler.67

Leptin reseptör aktivitesi ve kannabinoid reseptör aktivitesi de antipsikotiklere bağlı kilo

alımında rol oynayan reseptörlerdir. 66 Şizofreni hastalarında leptin ile antipsikotik
kullanımının incelendiği meta-analizde özellikle olanzapin, ketiapin ve klozapinin leptin
düzeyini arttırdığı ve BKİ’deki artışın leptin düzeyindeki artış ile ilişkili olduğu
bildirilmiştir.68 İkinci kuşak antipsikotik kullanan şizofreni hastalarında adiponektin düzeyi
daha düşük bulunmuştur.69 İştahı arttıran bir hormon olan ghrelin ile ilgili bir metaanaliz ise
şizofreni hastalarında olanzapin kullanımının düşük grhrelin düzeyi ile ilişkili olduğu
sonucuna varmıştır.70

Antipsikotikler merkezi sinir sisteminde açlık-tokluk merkezini ve yemek ilişkili ödül

sistemini etkileyerek, otonom sinir sistemi üzerinden periferik organları etkileyerek metabolik
disregülayon yaratmaktadırlar.71 Aynı zamanda karaciğer, pankreas yağ dokusu, iskelet kasları
üzerinde doğrudan etkilerinin olduğu ileri sürülmektedir. 70 Antipsikotiklerin kilo aldırıcı
etkilerinin hipotalamik AMP-kinazı (AMPK) etkileyerek enerji dengesini bozmaları ile de
ilişkili olabileceği öne sürülmüştür.72

5-HT1a parsitel agonziması/antagonizması, D2 parsiyel agonizması, 5-HT2c parsiyel

agonizması/antagonizması ise kilo alımına karşı koruyucu gözükmektedir. Arirpirazolün bu
yeteneklerden bazılarına sahip olması kilo alımı üzerindeki düşük etkisinin açıklaması
olabilir.73

Sonuç ve Öneriler:
Obezite ve ruhsal bozukluklar ilişkisini araştıran çalışmalar çoğunlukla depresyon ile
şizofreniye odaklanmıştır. İkiuçlu duygudurum bozukluğunda metabolik sendromun daha
yüksek olması nedeniyle bu konunun araştırmalarda daha çok yer bulacağını öngörülmektedir.
Obezite ve depresyon ilişkisi karmaşık ve karşılıklıdır ancak nedensellik ilişkisi depresyon
obezite yönünde daha güçlüdür. Depresyonda olan bireylerin obezite riskini arttıran
mekanizmalarda cinsiyetin ve etnik köken moderatör rol oynamaktadır. Obezite ve anksiyete
bozuklukları ilişkisine dair bilgilerimiz sınırlıdır ve bu ilişki depresyon obezite ilişkisine göre
daha zayıf görünmektedir. Obezite ve DEHB ilişkisi tutarlı görünmektedir. Obezite kişilik
bozukluğu ilişkisi de karmaşık görünmektedir. Bu alandaki sınırlı sayıdaki çalışma
bulgularına göre nörotisizm ve dürtüsellik özellikleri obezite ile ilişkilendirilmektedir.
Obezitesi olan bireylerde kişilik C kümesi kişilik bozuklukları (kaçıngan/bağımlı) daha
belirgindir.
Şizofreni ve ikiuçlu duygudurum bozukluğu gibi ciddi ruhsal bozukluklarda obezite riski 2-3
kat artmaktadır. Bu ilişki obezite ve sık görülen ruhsal bozukluklara oranla çok daha
güçlüdür. Ciddi ruhsal bozukluklarda obeziteye odaklanılması bu hastalıklardaki hastalanma
ve ölüm oranlarını düşürebilir.
Psikotroplar ruhsal bozukluklarda gözlenen obezite için en önemli risk faktörlerindendir.
Antidepresanlar ve antipsikotikler bu konuda kendi içlerinde farklılıklar göstermektedir.
Mirtazapin ile kilo artışı tutarlı bir biçimde bildirilmektedir. Flouksetin ve bupropion kısa
dönemde kilo kaybına neden olmaktadır. Birinci kuşak antipsikotikler ikinci kuşak
antipsikotiklere göre daha az kilo artışına neden olmaktadır. Olanzapin ve klozapin kilo artışı
ile en çok ilişkilendirilen antipsikotiklerdir.

Obezite, ruhsal bozukluklar ve psikotroplar ilişkisinde meta-analiz düzeyindeki çalışmaların

çokluğuna rağmen araştırma yöntemlerinin sınırlılıkları dikkat çekicidir.

Genel olarak klinik uygulamalarımızda ruhsal bozuklukların tanı ve izleminde ölçümlerimiz

ve ölçek kullanımımız sınırlı düzeydedir. Hem genel ruhsal bozuklukların tanı ve izleminde
hem de kilo ve beden kitle indeksi gibi ölçümlerin yapılması ve ölçek kullanımının
yerleştirilmesi önerilir. Antipsikotiklerin diğer yan etkileri ile birlikte kilo artışını da izlemeye
yarayan bir yazılım geliştirilmiştir. 74 Hasta kullanımına uygun olarak geliştirilen bu yazılım
ile hasta kendi izlemini yapabilmekte ve hekimine bu konuda bilgi sağlayabilmektedir.

Bu yazının kaleme alındığı dönemde COVID-19 küresel salgını nedeniyle toplumsal olarak
günlük yaşantımız büyük bir değişikliğe uğramış özellikle 20 yaş altı ve 65 yaş üstü bireylerin
sokağa çıkmalarının kısıtlanması ve yetişkin grubuna da kısmi sokağa çıkma yasakları
uygulanmıştır. Bu kısıtlamaların kilo üzerindeki etkilerinin olumsuz olduğu öngörülmektedir.
Güncel olarak bu durumun araştırılması ve elde edilen bulgular ışığında müdahalelerin
planlanması çok büyük bir önem arz etmektedir. Dahası ruhsal bozuklukları olan veya
psikotroplarla izlemi sürdürülen grupların daha yüksek bir risk taşıdığı öngörüsünde
bulunulabilir. Yine toplum ruh sağlığı açısından da bu konunun ivedilikle ele alınması
önerilir. Salgının kısmen de olsa kontrol edilebildiği bu günlerde salgının seyrine ilişkin
bilgilerimiz sınırlı olmakla birlikte salgının önümüzdeki aylarda hayatımızı etkilemeye devam
edeceği düşünülmektedir. Bu öngörüler yine salgın ve obezite ilişkisine hızlıca odaklanmamız
gerektiğini düşündürtmektedir.

Bu yazının kapsamı dışında kalan ruhsal bozukluklarda obeziteden korunma ve obezitenin

önlenmesi, klinikte izlemi, özel gruplarda obezite, çocuk ve ergenlerdeki obezite ve ruhsal
bozukluklar, obezite ruhsal bozukluklar, psikotroplar ve COVID-19 ve obezite ruhsal
bozukluklar ilişkisinde ülkemiz verilerinin güncellenmesi ve arttırılmasına odaklanılması
önemlidir.
Kaynaklar

1.Hermannn MJ, Tesar A, Beier J, Berg M, Warrings B. Grey Matter Alterations in Obesity: A
Meta-Analysis of Whole-Brain Studies. Obes Rev 2019 Mar; 20(3):464-471.

2.Rotge JY, Poitou C, Fossati P, Aron-Wisnewsky J, Oppert JM. Decision-making in obesity

without eating disorders: a systematic review and meta-analysis of Iowa gambling task
performances. Obes Rev. 2017 Aug;18(8):936-942.

3.Lei XY, Li YJ, Ou JJ, Li YM. Association between parental body mass index and autism
spectrum disorder: a systematic review and meta-analysis. Eur Child Adolesc Psychiatry.
2019 Jul;28(7):933-947.

4.Annamalai, A., Kosir, U., & Tek, C. (2017). Prevalence of obesity and diabetes in patients
with schizophrenia. World Journal of Diabetes. https://doi.org/10.4239/wjd.v8.i8.390

5.Sugai, T., Suzuki, Y., Yamazaki, M., Shimoda, K., Mori, T., Ozeki, Y., Matsuda, H.,
Sugawara, N., Yasui-Furukori, N., Minami, Y., Okamoto, K., Sagae, T., & Someya, T.
(2016). High prevalence of obesity, hypertension, hyperlipidemia, and diabetes mellitus in
Japanese outpatients with schizophrenia: A nationwide survey. PLoS ONE.
https://doi.org/10.1371/journal.pone.0166429

6.Rajan TM ve Menon, V. (2017). Psychiatric disorders and obesity: A review of association

studies. In Journal of Postgraduate Medicine. https://doi.org/10.4103/jpgm.JPGM_712_16

7. Solmi M, Collantoni E, Meneguzzo P, Degortes D, Tenconi E, Favaro A. Network analysis

of specific psychopathology and psychiatric symptoms in patients with eating disorders.Int J
Eat Disord. 2018 Jul;51(7):680-692.

8. Mannan M, Mamun A, Doi S, Clavarino A. Is there a bi-directional relationship between

depression and obesity among adult men and women? Systematic review and bias-adjusted
meta analysis. Asian J Psychiatr. 2016 Jun;21:51-66. doi: 10.1016/j.ajp.2015.12.008.

9. Pereira-Mirenda, Costa PRF, Queiroz VAO, Pereira-Santos, Mônica L P Santana.

Overweight and Obesity Associated With Higher Depression Prevalence in Adults: A
Systematic Review and Meta-Analysis.  Am Coll Nutr Mar-Apr 2017;36(3):223-233.

10. Pan A, Sun Q, Czernichow S, Kivimaki M, Okereke OI, Lucas M, et al. Bidirectional
association between depression and obesity in middle-aged and older women. Int J Obes
(Lond) 2012;36:595–602.

11. Blaine B. Does depression cause obesity?: A meta-analysis of longitudinal studies of

depression and weight control. J Health Psychol. 2008 Nov;13(8):1190-7.

12.Jung SJ, Woo HT, Cho S, Park K, Jeong S, Lee YJ, Kang D, Shin A. Association between
body size, weight change and depression: systematic review and meta-analysis. Br J
Psychiatry. 2017 Jul;211(1):14-21. doi: 10.1192/bjp.bp.116.186726.

13. Atlantis E, Baker M. Obesity effects on depression: systematic review of epidemiological

studies. Int J Obes (Lond). 2008 Jun;32(6):881-91
14. Jokela M, Hamer M, Singh-Manoux A, Batty GD, Kivimäki M. Association of
metabolically healthy obesity with depressive symptoms: pooled analysis of eight studies.
Mol Psychiatry. 2014 Aug;19(8):910-4.

15. Abou Abbas L, Salameh P, Nasser W, Nasser Z, Godin I. Obesity and symptoms of
depression among adults in selected countries of the Middle East: a systematic review and
meta-analysis. Clin Obes. 2015 Feb;5(1):2-11.

16. Köhler CA, Evangelou E, Stubbs B, Solmi M, Veronese N, Belbasis L, Bortolato B, Melo
MCA, Coelho CA, Fernandes BS, Olfson M, Ioannidis JPA, Carvalho AF. Mapping risk
factors for depression across the lifespan: An umbrella review of evidence from meta-
analyses and Mendelian randomization studies. J Psychiatr Res. 2018 Aug;103:189-207.

17. Amiri, S., & Behnezhad, S. (2019). Obesity and anxiety symptoms: a systematic review
and meta-analysis. Neuropsychiatrie. https://doi.org/10.1007/s40211-019-0302-9

18. Bartoli F, Crocamo C, Alamia A, Amidani F, Paggi E, Pini E, Clerici M, Carrà G.

Posttraumatic stress disorder and risk of obesity: systematic review and meta-analysis. J Clin
Psychiatry. 2015 Oct;76(10):e1253-61.

Cardi V, Leppanen J, Treasure J. The effects of negative and positive mood induction on
eating behaviour: A meta-analysis of laboratory studies in the healthy population and eating
and weight disorders. Neurosci Biobehav Rev. 2015 Oct;57:299-309.

18. Darby A, Hay P, Mond J, Rodgers B, Owen C. Disordered eating behaviours and
cognitions in young women with obesity: relationship with psychological status. Int J Obes
(Lond). 2007 May;31(5):876-82.

19. Cortese S, Moreira-Maia CR, St Fleur D, Morcillo-Peñalver C, Rohde LA, Faraone SV.
Association Between ADHD and Obesity: A Systematic Review and Meta-Analysis. Am J
Psychiatry. 2016 Jan;173(1):34-43. doi: 10.1176/appi.ajp.2015.15020266.

20. Thorgeirsson TE, Gudbjartsson DF, Sulem P, Besenbacher S, Styrkarsdottir U,

Thorleifsson G, Walters GB; TAG Consortium; Oxford-GSK Consortium; ENGAGE
consortium, Furberg H, Sullivan PF, Marchini J, McCarthy MI, Steinthorsdottir V,
Thorsteinsdottir U, Stefansson K. A common biological basis of obesity and nicotine
addiction. Transl Psychiatry. 2013 Oct 1;3(10):e308.

21. Vancampfort D, Hallgren M, Mugisha J, De Hert M, Probst M, Monsieur D, Stubbs B

The Prevalence of Metabolic Syndrome in Alcohol Use Disorders: A Systematic
Review and Meta-analysis. Alcohol Alcohol. 2016 Sep;51(5):515-21. doi:
10.1093/alcalc/agw040.

22 Gerlach, G., Loeber, S., & Herpertz, S. (2016). Personality disorders and obesity: a
systematic review. In Obesity Reviews. https://doi.org/10.1111/obr.12415

23. Wang Y, Wu B, Yang H, Song X. The effect of childhood abuse on the risk of adult
obesity. Ann Clin Psychiatry. 2015 Aug;27(3):175-84.

24. Danese A ve Tan M. Childhood maltreatment and obesity: systematic review and meta-
analysis. Mol Psychiatry. 2014 May;19(5):544-54. doi: 10.1038/mp.2013.54. Epub 2013 May
21.
25. Teasdale SB, Ward PB, Samaras K, Firth J, Stubbs B, Tripodi E, Burrows TL. Dietary
intake of people with severe mental illness: systematic review and meta-analysis. Br J
Psychiatry. 2019 May;214(5):251-259.

26. Correll, C., MD 1, 2, 3, 4, Robinson, D., MD 1, 2, 3, 4, Schooler, N., PhD 1, 5, Brunette,

M., MD 6, 7, Mueser, K., PhD 8, 9, Rosenheck, R., MD 11, 12, Marcy, P., BSN 1, 2,
Addington, J., Estroff, S., Robinson, J., … 3, 4. (2014). Cardiometabolic Risk in Patients
With First-Episode Schizophrenia Spectrum Disorders: Baseline Results From the RAISE-
ETP Study. In JAMA psychiatry.

27. Subramaniam, M., Lam, M., Guo, M. E., He, V. Y. F., Lee, J., Verma, S., & Chong, S. A.
(2014). Body mass index, obesity, and psychopathology in patients with schizophrenia.
Journal of Clinical Psychopharmacology. https://doi.org/10.1097/JCP.0000000000000058

28. Vancampfort, Davy, Wampers, M., Mitchell, A. J., Correll, C. U., De Herdt, A., Probst,
M., & De Hert, M. (2013). A meta-analysis of cardio-metabolic abnormalities in drug naïve,
first-episode and multi-episode patients with schizophrenia versus general population
controls. World Psychiatry.

29.Bora, E., Akdede, B. B., & Alptekin, K. (2017). The relationship between cognitive
impairment in schizophrenia and metabolic syndrome: A systematic review and meta-
analysis. In Psychological Medicine. https://doi.org/10.1017/S0033291716003366

30. Minichino A, Ando' A, Francesconi M, Salatino A, Delle Chiaie R, Cadenhead K.

Investigating the link between drug-naive first episode psychoses (FEPs), weight gain
abnormalities and brain structural damages: Relevance and implications for therapy. Prog
Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry. 2017 Jul 3;77:9-22.

31. Spangaro, M., Mazza, E., Poletti, S., Cavallaro, R., & Benedetti, F. (2018). Obesity
influences white matter integrity in schizophrenia. Psychoneuroendocrinology.
https://doi.org/10.1016/j.psyneuen.2018.07.017

32. Gardner-Sood, P., Lally, J., Smith, S., Atakan, Z., Ismail, K., Greenwood, K. E., Keen, A.,
O’Brien, C., Onagbesan, O., Fung, C., Papanastasiou, E., Eberherd, J., Patel, A., Ohlsen, R.,
Stahl, D., David, A., Hopkins, D., Murray, R. M., & Gaughran, F. (2015). Cardiovascular risk
factors and metabolic syndrome in people with established psychotic illnesses: Baseline data
from the IMPaCT randomized controlled trial. Psychological Medicine.
https://doi.org/10.1017/S0033291715000562

33. Sylvia, L. G., Shelton, R. C., Kemp, D. E., Bernstein, E. E., Friedman, E. S., Brody, B. D.,
Mcelroy, S. L., Singh, V., Tohen, M., Bowden, C. L., Ketter, T. A., Deckersbach, T., Thase,
M. E., Reilly-Harrington, N. A., Nierenberg, A. A., Rabideau, D. J., Kinrys, G., Kocsis, J. H.,
Bobo, W. V., … Calabrese, J. R. (2015). Medical burden in bipolar disorder: Findings from
the Clinical and Health Outcomes Initiative in Comparative Effectiveness for Bipolar
Disorder study (Bipolar CHOICE). Bipolar Disorders. https://doi.org/10.1111/bdi.12243

34. Zhao Z, Okusaga OO, Quevedo J, Soares JC, Teixeira AL The potential association
between obesity and bipolar disorder: A meta-analysis. J Affect Disord. 2016 Sep
15;202:120-3.
35. Liu, C. S., Carvalho, A. F., Mansur, R. B., & McIntyre, R. S. (2013). Obesity and bipolar
disorder: Synergistic neurotoxic effects? In Advances in Therapy.
https://doi.org/10.1007/s12325-013-0067-7

36. Łojko ve ark., 2015 Łojko, D., Buzuk, G., Owecki, M., Ruchała, M., & Rybakowski, J. K.
(2015). Atypical features in depression: Association with obesity and bipolar disorder. Journal
of Affective Disorders. https://doi.org/10.1016/j.jad.2015.06.020

37. Bora, Emre, McIntyre, R. S., & Ozerdem, A. (2019). Neurococognitive and neuroimaging
correlates of obesity and components of metabolic syndrome in bipolar disorder: A systematic
review. In Psychological Medicine. https://doi.org/10.1017/S0033291718003008

38. Jike M, Itani O, Watanabe N, Buysse DJ, Kaneita Y. Long Sleep Duration and Health
Outcomes: A Systematic Review, Meta-Analysis and Meta-Regression. Sleep Med Rev  2018
Jun;39:25-36.

39. Weinberger NA, Kersting A, Riedel-Heller SG, Luck-Sikorski C. Body Dissatisfaction in

Individuals with Obesity Compared to Normal-Weight Individuals: A Systematic Review and
Meta-Analysis. Obes Facts. 2016;9(6):424-441.

40. Kurhe, Y., & Mahesh, R. (2015). Mechanisms linking depression co-morbid with obesity:
An approach for serotonergic type 3 receptor antagonist as novel therapeutic intervention. In
Asian Journal of Psychiatry. https://doi.org/10.1016/j.ajp.2015.07.007

41.Coín-Aragüez, L., Pavón, F. J., Contreras, A., Gentile, A. M., Lhamyani, S., De Diego-
Otero, Y., Casado, Y., Oliva Olivera, W., Olveira, G., Tinahones, F. J., Pérez Costillas, L., &
El Bekay, R. (2018). Inflammatory gene expression in adipose tissue according to diagnosis
of anxiety and mood disorders in obese and non-obese subjects. Scientific Reports.
https://doi.org/10.1038/s41598-018-35759-9

42. Li, Q., Du, X., Zhang, Y., Yin, G., Zhang, G., Walss-Bass, C., Quevedo, J., Soares, J. C.,
Xia, H., Li, X., Zheng, Y., Ning, Y., & Zhang, X. Y. (2017). The prevalence, risk factors and
clinical correlates of obesity in Chinese patients with schizophrenia. Psychiatry Research.
https://doi.org/10.1016/j.psychres.2016.12.041

43. Stubbs, B., Wang, A. K., Vancampfort, D., & Miller, B. J. (2016). Are leptin levels
increased among people with schizophrenia versus controls? A systematic review and
comparative meta-analysis. In Psychoneuroendocrinology.

44. D’Angelo, D., Lebon, S., Chen, Q., Martin-Brevet, S., Snyder, L. G., Hippolyte, L.,
Hanson, E., Maillard, A. M., Andrew Faucett, W., Macé, A., Pain, A., Bernier, R., Chawner,
S. J. R. A., David, A., Andrieux, J., Aylward, E., Baujat, G., Caldeira, I., Conus, P., …
Chung, W. K. (2016). Defining the effect of the 16p11.2 duplication on cognition, behavior,
and medical comorbidities. JAMA Psychiatry.

45. Seeman, M. V. (2017). Obesity in Schizophrenia. Journal Of Obesity Management.

46. Zhao, Z., Okusaga, O. O., Quevedo, J., Soares, J. C., & Teixeira, A. L. (2016). The
potential association between obesity and bipolar disorder: A meta-analysis. Journal of
Affective Disorders. https://doi.org/10.1016/j.jad.2016.05.059
47.Gálvez, J. F., Sanches, M., Bauer, I. E., Sharma, A. N., Hamilton, J., Mwangi, B.,
Quevedo, J., Zunta-Soares, G., & Soares, J. C. (2015). Premorbid obesity and metabolic
disturbances as promising clinical targets for the prevention and early screening of bipolar
disorder. Medical Hypotheses. https://doi.org/10.1016/j.mehy.2015.01.016

48. Dalkner, N., Platzer, M., Bengesser, S. A., Birner, A., Fellendorf, F. T., Queissner, R.,
Painold, A., Mangge, H., Fuchs, D., Reininghaus, B., Kapfhammer, H. P., Holasek, S. J., &
Reininghaus, E. Z. (2018). The role of tryptophan metabolism and food craving in the
relationship between obesity and bipolar disorder. Clinical Nutrition.
https://doi.org/10.1016/j.clnu.2017.06.024

49. Fernandes, B. S., Dash, S., Jacka, F., Dodd, S., Carvalho, A. F., Köhler, C. A., Steiner, J.,
da Graça Cantarelli, M., Nardin, P., Gonçalves, C. A., & Berk, M. (2016). Leptin in bipolar
disorder: A systematic review and meta-analysis. In European Psychiatry.
https://doi.org/10.1016/j.eurpsy.2016.02.003

50. Tunçel, Ö. K., Sarısoy, G., Bilgici, B., Pazvantoğlu, O., Çetin, E., & Tunçel, E. K. (2018).
Adipocytokines and ghrelin level of bipolar patients from manic episode to euthymic episode.
Nordic Journal of Psychiatry. https://doi.org/10.1080/08039488.2017.1402953

51. Mansur 2016 Mansur, R. B., Rizzo, L. B., Santos, C. M., Asevedo, E., Cunha, G. R.,
Noto, M. N., Pedrini, M., Zeni, M., Cordeiro, Q., McIntyre, R. S., & Brietzke, E. (2016).
Adipokines, metabolic dysfunction and illness course in bipolar disorder. Journal of
Psychiatric Research. https://doi.org/10.1016/j.jpsychires.2015.12.003

52.Serretti A ve Mandelli A. Antidepressants and Body Weight: A Comprehensive Review

and Meta-Analysis J Clin Psychiatry. 2010 Oct;71(10):1259-72.

53. Hasnain, M., Vieweg, W. V. R., & Hollett, B. (2012). Weight gain and glucose
dysregulation with second-generation antipsychotics and antidepressants: A review for
primary care physicians. Postgraduate Medicine. https://doi.org/10.3810/pgm.2012.07.2577

54.Lee, S. H., Paz-Filho, G., Mastronardi, C., Licinio, J., & Wong, M. L. (2016). Is increased
antidepressant exposure a contributory factor to the obesity pandemic? In Translational
Psychiatry. https://doi.org/10.1038/tp.2016.25

55. Jantaratnotai, N., Mosikanon, K., Lee, Y., & McIntyre, R. S. (2017). The interface of
depression and obesity. In Obesity Research and Clinical Practice.
https://doi.org/10.1016/j.orcp.2016.07.003

56. Abosi, O., Lopes, S., Schmitz, S., & Fiedorowicz, J. G. (2018). Cardiometabolic effects of
psychotropic medications. In Hormone Molecular Biology and Clinical Investigation.
https://doi.org/10.1515/hmbci-2017-0065

57. Alonso-Pedrero, L., Bes-Rastrollo, M., & Marti, A. (2019). Effects of antidepressant and
antipsychotic use on weight gain: A systematic review. In Obesity Reviews.
https://doi.org/10.1111/obr.12934

58. Arterburn, D., Wood, G. C., Theis, M. K., Westbrook, E. O., Anau, J., Rukstalis, M.,
Boscarino, J. A., Daar, Z., & Gerhard, G. S. (2016). Antipsychotic medications and extreme
weight gain in two health systems. Obesity Research and Clinical Practice.
https://doi.org/10.1016/j.orcp.2015.08.012
59. Tek C, Kucukgoncu S, Guloksuz S, Woods SW, Srihari VH, Annamalai A.
Antipsychotic-induced weight gain in first-episode psychosis patients: a meta-analysis of
differential effects of antipsychotic medications. Early Interv Psychiatry. 2016 Jun;10(3):193-
202.

60. Andrade C.Cardiometabolic Risks in Schizophrenia and Directions for Intervention, 3:

Psychopharmacological Interventions. J Clin Psychiatry. 2016 Sep;77(9):e1090-e1094.

61. Goh KK, Chen CH, Lu ML. Topiramate mitigates weight gain in antipsychotic-treated
patients with schizophrenia: meta-analysis of randomised controlled trials. Int J Psychiatry
Clin Pract. 2019 Mar;23(1):14-32. doi: 10.1080/13651501.2018.1449864.

62. Ricken, R., Bopp, S., Schlattmann, P., Himmerich, H., Bschor, T., Richter, C., Stamm, T.
J., Bauer, F., Heinz, A., Hellweg, R., Lang, U. E., & Adli, M. (2016). Leptin serum
concentrations are associated with weight gain during lithium augmentation.
Psychoneuroendocrinology. https://doi.org/10.1016/j.psyneuen.2016.04.013

63. Grootens, K. P., Meijer, A., Hartong, E. G., Doornbos, B., Bakker, P. R., Al Hadithy, A.,
Hoogerheide, K. N., Overmeire, F., Marijnissen, R. M., & Ruhe, H. G. (2018). Weight
changes associated with antiepileptic mood stabilizers in the treatment of bipolar disorder.
European Journal of Clinical Pharmacology, 74(11), 1485–1489.

64. Hasnain, M., & Vieweg, W. V. R. (2013). Weight considerations in psychotropic drug
prescribing and switching. In Postgraduate medicine.
https://doi.org/10.3810/pgm.2013.09.2706

65. Adler, L. A., Orman, C., Starr, H. L., Silber, S., Palumbo, J., Cooper, K., Berwaerts, J., &
Harrison, D. D. (2011). Long-term safety of OROS methylphenidate in adults with attention-
deficit/hyperactivity disorder: An open-label, dose-titration, 1-year study. Journal of Clinical
Psychopharmacology. https://doi.org/10.1097/JCP.0b013e318203ea0a

66. Correll, C. U., Lencz, T., & Malhotra, A. K. (2011). Antipsychotic drugs and obesity. In
Trends in Molecular Medicine. https://doi.org/10.1016/j.molmed.2010.10.010

67.Gonçalves, P., Araújo, J. R., & Martel, F. (2015). Antipsychotics-induced metabolic

alterations: Focus on adipose tissue and molecular mechanisms. In European
Neuropsychopharmacology. https://doi.org/10.1016/j.euroneuro.2014.11.008

68. Potvin, S., Zhornitsky, S., & Stip, E. (2015). Antipsychotic-induced changes in blood
levels of leptin in schizophrenia: a meta-analysis. Canadian Journal of Psychiatry. Revue
Canadienne de Psychiatrie.

69. Bartoli, F., Lax, A., Crocamo, C., Clerici, M., & Carrà, G. (2015). Plasma adiponectin
levels in schizophrenia and role of second-generation antipsychotics: A meta-analysis. In
Psychoneuroendocrinology. https://doi.org/10.1016/j.psyneuen.2015.03.012

70. Goetz, R. L., & Miller, B. J. (2019). Meta-analysis of ghrelin alterations in schizophrenia:
Effects of olanzapine. In Schizophrenia Research.
https://doi.org/10.1016/j.schres.2018.11.036

71. Siafis, S., Tzachanis, D., Samara, M., & Papazisis, G. (2017). Antipsychotic Drugs: From
Receptor-binding Profiles to Metabolic Side Effects. Current Neuropharmacology.
https://doi.org/10.2174/1570159x15666170630163616

72. López, M. (2018). Hypothalamic AMPK and energy balance. In European Journal of
Clinical Investigation. https://doi.org/10.1111/eci.12996

73.Reynolds, G. P., & Kirk, S. L. (2010). Metabolic side effects of antipsychotic drug
treatment pharmacological mechanisms. In Pharmacology and Therapeutics.
https://doi.org/10.1016/j.pharmthera.2009.10.010

74. Şentürk Cankorur V. Antipsikotik ilaçların yan etkilerinin değerelendirilmesi yazılımı.

Vena Med Lit Şti.