W serii:

--.,

lcl"ł łlE|']WS1Y
Lodołamacz
lot\ł DlłU(iI

-|-zię'i;M>
TOV iPZEOi
Ostatnia republika
* rtu ltAazYl I

żołnierzc wotności AtlDRzEl B0Bnou,l(rl l D0R0TA nllrŃtzYr

Akwarium
*

Kontrola
!!!!t!!ii stsi!;t;it{l!$

Wyb r

Oczyszczenie

Samob jstwo
*

.,"tJ:,:.:":.,,,
GRU
R ad z i ec kl-:ł*,"*, wo j s kowy tłY0Atł1{l(Itł0lDAllsill l B!ltlilsIl
lvARSZAWA200l
 'l)rtuł oryglnahr
Cauoydułcrno

oop5/rĘht"'@ etno uy wiktor Suworow

/;,
,.

KonsultacJa
' Leszek Eretfetcht
li
-Ll, l;.'

' RedakcJa
Jan Iśotlsąlskt

źr db' ilustracJi
Arehhtum Autora
Wgdawntch.tso Espadon
ZbIory pryuatne

Skład l łamanle
Eua Brudzyriska

Komputerowe opracowanle tlustracJl

AndrzeJ Ętka

For the Polish translatlon

CopyrĘlt @ 2oo1 by
AndrzeJ Bobrowtckl & Dorota MaJe czyk

For the Polish edttton

Copyrlglrt @ 2OO1 by
Wydawntctwo Adamskl t Blellriskl
TĄzaĘtu{ow oną fu tĘ Ę9 tru[no p o śuĘcić
l
przyjałio{on Ą zotertl Pośuęcełrlją_ uroyoll,
,.t .qtdaufe
t r'.
'.
pteiwsze
.t

"', IStsN,E3,a74$4-8o.x

':' .
Wydawntctwo Adarnskl I Biellriskl
e-mnll alĘubl@tt.pil
ark. wyd. 22; uk. druk. 22
Spis treści
Rozdział I Tajna historia 9
Rozdział 2 Termtn ważności_ trzy
miesiące 2T
Rozdział 3 Kto pisał naszą historię 40
Rozdział 4 Czerwonoarmista Adolf Hifler 54
Rozdztał 5 Opsachwprzestrzeni
bezpowietrzneJ 67
,Rozdział 6 Po pierwsze: Ftihrer rna zawsze
rację 85
7 O betonowych lokomotywach l03
8 O listonoszach z pensjami
:i' mlnistr w 116
9 O pedanteril z pogranicza
absurdu f36
10 A Ęrmczasem..' 153
ll Szaleristwo mężnych? . L76
12 Jak slę nazywały niemieckie
czołg pływaJące 19o
13 o tym' jak oni znali geograffę 199
WIKTOR ST,IWOROW
Rozdział 14 Co oni wiedzieli o Armii
Czerwonej
Rozdzlał 15 Dlaczego Stalin nie wierzf
własnyn oczom
Rozdział 16 Kogo by tu powiesi ? .
Rozdział t7 Po co Stalinowi Besarabia
Rozdział 18 Noryrnberskt wyb r
Rozdział 19 Co oni wiedzieli o Blitzkrtegu
Rozdzlał 20 o doświadczeniu bojowym
Rozdział 2r Gdyby nie zlma
Rozdział 22 Kkedy Hitler przygotował wojnę?
Rozdział 23 Powr ćmy do naszych baran w
Bibliografia
2IL
Rozdział r
227
Tajna historia
243 Prawdziu;e archiusa Stallną l Berii bez wqĘienta
stanouiłg zbt r na ĘIe taJngch i tlsstrząsającach
254 dokument tl:, że uqtpliuse Jest, by zostaĘ us całośct
265 odtaJnione (jeśli,oczgtlstścle, uciqż J eszcze IstnteJą)'L
Aleksander Buszkou-t
279
292
,wł"d'riała, s""']
307 pała na strzępy duszę i ciało' Zobaczyć taĘ ksią2kę zlaa-
. 324 c4rło Ęle samo, co stojąc naprzejeździe kolejowyrn usły-
szeć n^g|e za plecami w1padający z mroku ekspres - i nie
337 mieć nawet chwili na ostatnl, przedśmlerbey lrrzyk.
A co najciekawsze, teJ ksiązki wcale nie trzeba było
350 czytać. Porażałai przytłaczała Już samym t5rtułem. Po
prostu: zobaczyć 1umrzeć. Skonać z osłupienia.
o Jej isbrienlu dowiedz7ałern się w tajnej bibllotece
K|owskiej Wyższej og lnowojskoweJ SzkoĘ Dow dc w
im. Michaiła Frunzego' Dumnie brzmląca ruazwazawie-
ra wlele sł w' kt re jednakże niewiele m wią. Człowiek
nlewtajemniczol7y za nic się nie domyśli' kogo kształco-
no wJej zacnych murach.
A więc odebrano ode mnie, podchorążego-ż hodzLoba,
przysięgę' wydano przepustkę - i tak oto po raz plerwszy
w życiu nlelazłem się za p rncernymi drzwiami tajnej
biblioteki. Czułern ciekawośći ogrornne podniecenie.
W bibliotece panowała cisza i wzorowy porządek' Do
p łek nikogo nie dopuszczano. Potrzebną poąlcję należało
wyszukać w katalogu, a potem prąmoszono ci książkę,
zgodnie z obow7ązującymt przepisami. Przebierałem po-
śrd fiszek, wczytując się w kolejne tsrtuły. Jeden smako-
witszy od druglego:,,Element 3 -R- 1 0". I\leż to brzml| Tr zy -
-y-y Errr Dzleslęććć!!! Albo
''U-s-Ts"' czyli dokładnie to
samo, co ,,2-A-2O", zainstalowany na Obiekcie 166. Na-
l A. Buszkow, Ross!/a, kotoroJ nte było, Moskwa 1997.
wrKToR sttwoRow
wiasem m wiąc, obiekt 166 nie był żadną bazą wojskową,
Ęlko czołgiem, w tamtych czasac}: absolutnie tajnym.
Wiadomo, szerokle rzesze Iudności nie powinny nic
wiedzleć o sprzęcle woJskowym arri o obiektach. Tu jed-
nak, w taJneJ blbliotece' wystarczyło zal;n wić odpo-
wiednią broszurę, by m c przeczytać szczeg Łowe opisy.
Problem tylko' co wybrać?l oczy płoną, przebiegając
koleJne tytuĘ: ,,3-M-6"' ''2-P-27", ''T-12A''... od czego
zacząć, w JakieJ kolejności mam się delektować?
I nagle na r żowej fiszce - ten piorunujący tytuł.
o, że nlep"oł"'ll
trupem, przeczyrtawszy cośtaki'ego. Widać szczęście mi
sprz$a' Ale przez następne dwa tygodnie ćwiczeri, tre-
ning w, wykład w i seminari w byłem w t5rm świecie
całkowicie nieobecny, jakby ktośinny odbyvał za mnie
sfużbę, czyśctłbrori, buty i wychodki, otrzyrnywał po-
chwały i nagany, biegał' skakał' maszerował.
AIe minęĘ dwa Ęgodnie i zdołałem jakośdojśćdo
siebie. Wtedy zn w wybrałem się do tajnej bibliotekl za
pancern5rrni drzwiaml. Wyłączlem wszelkie emocje. od-
nalazłern w katalogu zl;:ar::ą |uŻ r żową fiszkę, po cTyfil
z kamienną twarzą, starając się nie okazywać podniece-
nia, zam wiłem książkę. I oto wreszcie |eży przede mną,
niepozorna, szara, niewielkiego formatu. W praw5rm g r-
nym rogu pieczątka 'Tajne'' i numer katalogowy: 0341.
Autor - generał pułkownik L. Sandałow. Ętuł _ ,,Dzlala-
nia bojowe wojsk 4. Armii Frontu Zachodniego w począt_
kowylrn okresie Wielkiej Wojny ojczyźn1artej'', WojenŻ-
dat, Moskwa 1961.
szył was ,.. f,l:
tuł, jakbyściedostali pięściąmiędzy oczy? ot ż to' tak
właśnie.Podobnie i ja ZaIeagowałem, ldy przeczytałem
stronę tytułową. Świat wok ł mnie nagle utracił barwy.
Ja wiem, dzisiejszy czytelnik przywykł już do sensacji'
do coraz mocniejszych wrażeri i kolejnych demaskator-
skich odkryć' Jeśliten t5rtuł stanowi mocny cios, to
10
$ sł$łosÓ.'sTvo
przecież nie zab jczy. Ale w tamtych latach działal jak
uderzenie obuchem.
Od urodzenia uczono nas, że wojna była Wielka
i ojczyźniana, Święta i Wyzwotericza. Niekt rzy w to
uwierzyli, wśrd nich i ja. I oto nagle okazało się, że
historia wojny, kt rą nam przedstawiano, to wersja dla
naiwniak w, dla maluczkich, dla szarych mas. A tlu, za
pancernymi drzwiami' za stalową kratą i pod osłoną
grubych mur w, za szerokimi plecami zbrojnych w au-
tomaty strażnik w, Za szczerzącyrni kĘ psami i czujny-
mi spojrzeniami Wydziafu Specjalnego - obwarowana
zezwoleniami, przepu stkami, pieczę ciami i ins trukcj ami
korzystania z tajnych zbior w, kryje się całkiem inna
historia tej samej wojny.
Nie, wspomnienia generała Sandałowa nie są bynaj-
mniej wyjątkiem. Po prostu ta książka pierwsza wpadła
mi w ręce. Znalazłern jeszcze całe mn stwo podobnych
memuar w, oczywiście r wrieŻ utajnionych, między in-
n)rmi generała armii J. Fiediuniriskiego, gł wnego mar-
szałka artylerii N. Woronowa, generała porucznika S'
Kalinina, marszałka Zvmązkw Radzieckiego I. Bagramia-
na, generała armii J. Batowa, generała armii A. Gorbia-
towa (tego, o kt r5rm StaliTI powiedział, że garbatego tyl-
ko gr b wyprostuje). I wiele, wiele innych.
Ęrtam: co właściwieukrywamf Przed kim? I w jakim
celu?
Reguła tajności jest srrrowo przestrzegana. Dop ki czło-
wiek trąrma jęZyk za zębarri, w jego papierach widnieje
adnotacja, że potrafi dochować tajemniry wojskowej
1paristwowej. Ale dośćwspomnieć komuś słowem o utaj-
nionych wspomnieniach, by zostać oskarżon5rm na pod-
stawie najgroźniejszych artykuł w kodeksu karnego, od
artykułu 64 pocrynając. I otrz5rmać niemały wyrok. Ba,
nie chodzi nawet o treść,o sze,eg ły - wystarczy powie-
dzieć' że tajne wspornnienia w og le istnieją. To jest już
kwalifikowane jako ujawnienie tajemniry wojskowej
l skutkuje odpowiedzialnością karną. Z koLei gdyby ktoś
odwaĘł się pod osłoną nocy forsować kraty tajnej biblio-
teki, straŹnik kulami zkałasza podziurawiłby $o jak sito'
l to bez namysfu. Gdybym znaJazł się na jego miejscu
11
 SAMOB JSTWO
wurToR sttwoRow
rzonego mu mienia i os b. Wartownik ma obowiązek
uĘćbroln w wypadku...
Ochrona tajemnic tej nieoficJalnej historii drugiej woj-
ny światowejVĄrmaga ogromnych nakład w i wysiłk w.
Spr bujcle wyŻywić cho by jednego tylko psa wartownl-
cze9o, szarego owczarka' Człowieka radzieckiego rnożna
zostawić bez pożrywienia, przywykł' jakoś soble poradzi.
Ale piesek, moi kochani, musi dostać swoje dwa kilogra-
my mięsa' To jego dzienna racja. Łatwo obliczyć, ile
zJada przez rok' A wartownicy z psami są wszędzie, za
kźd5rm wysokim ogrodzeniem. Zeby Ęlko ludzie nte
dowiedzteli slę czegośo wojnie... Zamiast tych osiłk w
posłać na sianokosy, odrywamy ich od roboty, a potem
musimy kupować zboże w Ameryce. Dz7ert za dniem,
Ędziei za Ęgodniem, miesiąc za miesiącem _ ptzez
dziesięciolecia sterczą na warcie' tylko w jednyrn celu:
żeby ktośprą4radkiem nie poznał nieoficjalnej historii
wojny, kt rą prz1rkazano nazywać ojczyźrnaną.
Tatrich właśnietajemnic strzegłem w Kijowie' I nie tyl-
ko ja. I nie Ęlko tam. Ktośirrny pilnował utajnionych
memuar w generała Sandałowa itowarzysz3r w Nowosy-
birsku, ktośinny w Rydze, ktośw Tallinie, Siewieromor- '
sku, Ussuryjsku, Arzamasie i w Bucharze, w tajnych
bibliotekach Bunsdorfu i Legnicy, Chabarowska, Kras-
nojarska i Urirrpirrska. Niemało kosztuje budżet pari-
Iv stwa utrzyrnywanie w sekrecie własneJ historii.
A tymczasem czekiścize zd'wojoną czujnościąwypa-
Poar*-, strzec naszych taJemnic' Wszelkie informa- jako trują, czy nie nastąpił gdzieśprzeciek niejawnych infor-
;"-iświaaectwa dotycząc : woJny kwaltfikuJemy macji. Wyłapują tych, kt rzy zarnierzaJąujawnić sekreĘ
tl;ne lub ściśletaJne. Umieszczamy Je w sejfach' sejff najbardziej sprawiedliweJ wojny w dziejach ludzkości'
opieczętowu;emy, zamykamy okratowarre drzwi'
na nie
pieczęcie' Przed drzwiami ustawiamy wojny, kt rąkazarto nam się szczycLć i chlubić. Za swą
ta}ze nat<łałamy czujność otrzymuJą nagrody i ordery. Ale nie ĘIko. Prze-
warty, zmiana co dwie godzinY' cteż ich też trzeba żrywlć, i to mięsem! Nie gorzeJ niż psy
podejśćdo rozpo_
- śto:,kto idzie? RozprowadzaJący posterunku! - Mel- wartownlcze, w przeciwn5rm razie czeklstowska czujność
znanta,'ieszta st J! - vte1au1ę zdanIe
moglaby ulec osłabienlu, a wtedy nar d wywąchałby to
duJę przf,ęcie posterunkut - I tak w k łko' Dow dca
godziny: od 1o'oo do l owo na temat wojny sprzed poł wieku.
-alii spi Mm w dzieri' czrety
o 17'00
ił.o"tl. iod-warunk7em, Że nic się nie dzieje'
odpr.-". o 18.oo zrnialtawarty' I znowu od początku: -rV
_ MelduJę zdanie posterunku! IvlelduJę przyjęcie po- Damodzielnie nigdy byrrr nie wpadł na tak wywrotowy
- pomysł. Jednak pobierałem nauki nie w zwykłej uczelni
powie-
sterunktr! - Czujnle strzec, zdecydowanie bronić
13
t2

WIKTOR STIWOROW
wojskowej, |ecz w szkole specjalnej. Już pierwszego
dnia, na pterwszym wykładzie stary, doświadczony puł-
kownik obJaśntłnam od razu wszystkie sekrety Żohlier-
Parniętajcle, każde) ważnej tajemnlcy chronią co naj-
mnieJ dwa zabezpieczenia. Albo trzy.
Cośtakiego właśrriemi się przytraffło. Prz.ez całe Ęc1e,
w wczas jeszcze dośćkr tkie, natrętnie faszerowano mnie
świettanąhistorią wielkiej, świętejwojny. I na$e okazało
się, że jej prawdziwe dzieje skrzętnie przede mnąulcrywa-
no' Jeszcze nie otworzyłem utajnionej pracy Sandałowa'
nie tkn{em nawet wspomnieri innych generał w i mar-
szałk w, a juŻ zrozumiałem, że istnieJą dwie r wnoległe
historie tej sameJ woJny, całkowicie rozbleżne.
Kt ra zatemwersja jest prawdziwa? oczywiście ta, kt -
rątrryrorra się pod kluczem- To, co się kryJe za pancern5mi
dlzwiami' to jest wła'śniehlstoria wojny, choć może n'ieca-
ła. 7aśto, crym rras karmili Niekricz, Czakowski, Szoło-
chow, ozierow, Stadniuk & Co.2 _ c4Ą1, kr tko m wiąc,
Gławpur nią nie
jest. Co n
Trzeba
i dwrrnastotomowych wydanlach.n one r wnież zawLeraĘ
C ż one są warte? Wspomniarry wcześntejgenerał puł-
3 Gławpur Gł wny Zarząd Polityczly
!Łp.'armii), Ęitprop -
- 6 L. Sandałow, Pierleżatoje' Moskwa
dzlał ds. ĘitacJi i Propagandy (np. KC KPZR) [przyp' tłum'l'
4 ,'Flistoria WtelkieJ WoJny Narodowej Związk.u Radziecklego. 1941_
-1945', t. l-6, Warszawa 1964-f967. -Historia Drugiej Wojny Swiato-
weJ I939-1945", t. f-12, Warszawa 1976-r985'
L4
Ę sełroBÓ.rstulo
kownik Sandałow rrapisał trzy dobre ksĘlki o początku
wojny -,,Trudne rubieże",5,,Co przeĘllśmf',u -Na kierun-
ku moskiewskim"7. Ale jak oceniać te książld, Jeślisię wie,
że opr cz nich generał Sandałow napisał Jeszcze jedną,
opatrzoną klauzulą tajności? W og lnte dostępnych pra-
cach autor prezenĘe Jeden pogląd, w utajnionej - irrny.
Na marginesie: sam fakt istnienia tajnych wspomnieri
każe sądzić, że nie wszystko w tej Wielkiej Wojnie było
czyste i nieskazitelne. Z kolei nasi generałowie nie stro-
nią od obyczaj w przestępczego połświatka,gdzie fraje_
rom wstawia się Jedną gadkę' dla swoJak w zachowując
inną, wiedząc, Że nie wyjdzie oT7a poza ścisłykrąg. Nie
rna ztaaczerria, czy we własn5rm środowisku przedsta-
wiamy całą prawdę, czy niecałą; ważne, że opowiadamy
co innego, nż wszystkim.
W"oo-nienla to rzeczbardzo ciekawa. rue aon -#
Ę z okresu woJny są jeszcze ciekawsze. Jak by tu do
nich dotrzeć?
Nasi przyw dcy przez wiele dziesięcioleci trzyrnali
w tajemnicy nie tylko zawartośćarchiw w' ale i sposo-
by przeniknięcia do nich. I dopiero w czterdzieści sześć
lat po niemieckiej agresji, kiedy w ZSRR rozszalała się
na wszelkie sposoby opiewana głasnost'- dopiero w w-
sześcio-
czas,,Wojenno-istoriczeskij Żlurnał"8 odkrył wszystkim
zainteresowanym spos b dotarcia do dokument w ar-
chiwalnych z czas w wojny: ,,Aby uzyskać dostęp do
dokument w sztab w gł wnych i gł wnych zarząd w
wsąrstkich rodzaj w sił zbrojnych, sztab w okręg w
wojskowych' okręg w obrony powietrznej kraju, fron-
t w i flot, naleŻy mieć zezwolenie szefa Sztabu Genera]-
nego Sił ZbroJnych ZSRR''.
Jakileż to proste! Wystarczy udać się do Sztabu Gene-
ralnego i zapytać: - Gdzie urzęduje marszałek Zvmązk:u
5 L. Sandałow, TrudngJe rubieżI, Moskwa
1964.
Wy_
1966.
7 L. Sandałow, Na moskoulskomnapraulenli, Moskwa 1970.
8
',Wojenno_istoriczesldj Żurnał', nr 9/1987, s. 87.
15
 i
I
WIKTOR ST'WOROW
Radzieckiego Achromiejev/? _ Z pewnością wskźą wam
właściwedizwl. Stukasz: _Dzkert dobry' chciałbym tro-
chę pogzebać w archiwach, rozejrzeć się"' - i marsza-
łekłctiromleJew (czy kto tam teraz jest szefem) od ręki
m wienia.
Wszelkle istotne decyzje' doĘczące prowadzenia woj-
16
1
sAMoBÓJsTwo
Stawka. Zatern, jeślinawet posiadacie zaświadczenie
zezwalające na pracę z taJnyrni dokumentaml, jeśliwasz
szef zapragnął dowiedzieć się czegośo Wielkiej Wojnie
ojczyźnianej i załatwiłwam odpowiednie skierowanie,
jeśIiszef Sztabu Generalnego udzielił zgody na poszuki-
wania w archlwach - tego, co najważniejsze, i tak tam
nie znajdzlecle. Uzyskacie co najwyżej dostęp do drugo-
rzędnych dokument w drugorzędnych sztab w.
Po upływie kilku lat zastępca szefa Sztabu Generalne-
go do spraw pracy naukowej, generał armii Mahmut
Gariejew potwierdza: ,,Dokumenty Kwatery Gł wnej Na-
czelnego Dow dztwa po woJnie zostaĘ wycofane ze
Sztabu Generalnego''.9 Informacji, kto je wycofał i gdzie
ukrył' generał Gariejew z jakichśpowod w nie podał.
A więc szukajcie prawdy o wojnie' waląc głową w mur.
Gwoli sprawiedliwości należy dodać, że jeden z pra-
cownik w uniwers5rtetu w Tel Awiwie bez najmniejszych
problem w otrzyrnał nie tylko zezwo|enie, ale wręcz za-
proszenie do pracy we wszystkich archiwach Rosji, nie
wyłączając archiw w MSZ, Sztabu Generabrego, GRUlo,
vr5rwiadu zą'taniczruego, Kominternurr - a do pomocy
przydzielono mu jednego z doradc w prezydenta Rosjd.
Ciekawy przypadek! Mają ludzie szczęście, że możnatrn
tyLko pozazdrościć.Ę|e że trudno zrozurnieć, jaka to
organizacja paristwowa zaprosiła owego naukowca do
zbadania taJnych dokument w. Bo Żeby otrzymać do
nich dostęp, ttzeba wpierw złoŻyćprzysięgę, zadeklaro_
wać lojalnośćwobec systemu oraz udowodnić umiejęt-
nośćdochowania tajemnicy paristwowej i wojskowej.
s ,,KrasnaJa zwiezda',27 lipca 1991.
lo GRU _ Gbturnje Razu:iedgu:atlelnoje IJpranl:Ienle _ Gł wny Za-
rząd Wywiadowczy Sztabu Generalnego, radziecki (od 199r rosyjski)
wywiad wojskowy [prz5rp. tfum.l.
rr Komlntern IśommunisticzcsĘhlternacjornł_ (tzw. m Międzynaro-
-
d wka) zrzrszałpr.tie kornunistyczne r żnych kraj w. Powstał na począt_
ku 1919 roku' Jego siedzibą była Moskwa, a pierwsąm przewodnicząqrm
G. ZinoĘew - członek Politbiura RKP(b). Komintern był orgarrizacją zdo_
minowaną przez radzieckich komunlst w, z czasem przekształconą w eks_
pozytuę wywlad w ZSRR. Skompromitowany poparciem udzielan1łrn
Trzeciej Rzeszy (Iata 1935-1940) oraz wsp Ęracą z RSFIA i Abwehrą, zo-
stał - deqrzJą Stalina _ rozwiązany w 1943 roku [prz5p. red.l.
Smob jstwo t7
2
-
 Ę
wrtmoR strwoRow
A czy wy, towarzyszu, dopełniliścietych formalności?
Czy podpisaliście odpowiednie papierki?
VII
N" wszyscy mają tyle szczęścia.
Weźrny, na pr4rkład,badacza archiw w DmitriJa Jura-
Sowa. od trz5mastu lat prowadzi kartotekę represJonowa_
nych. Po ukoriczeniu szkoĘ średniejwstąrił do InsĘrtutu
Historyczno-Archiwistycznego' następnie był etatowym
pracovmikiem Archiwum Rewolucji Pździernikowej' po_
tem Archiwum Gospodarki Narodowej, wreszcie Sądu
lat pracY zgtornadzft
tysięcy list w.I2 krte-
ludzitrzeba mieć na
oku. Na nich właśnie polują nasze nlezmordowane orga-
ny. ZbytrtĘ ciekawość Jrrrasowa, doĘczącą rraszej tristo-
rii, zdemaskowali czujni łapacze. Facet wyleciał z pracy
w archiwach i wstęp do nich zostalmu na zavłśzewzbro-
niony. A przecieŻ DmitrU Jurasow zbiera jedyrrie dane
uJawnione.
esował. Nie
erał jedynie
nieutajnione infor macj e -
Takich zbIeraczy jedrtak rodzima wŁadra' nie lubi i zpo-
czuciem głębokiej satysfakcji rzuca im kłody pod nogi'
Ten zaś,kto interesuje się wojną, jest w jeszcze gor-
szej sytuacji. Wokoł archiw w wojskowych wznosi się
mur o wiele wyższy i trudniejszy do pokonania'
Generał armii Gariejew, poinformowawszy na łamach
,,Krasnej zwiezdy", że rie wiadomo, $dzie znajdują się
dokumenty Stawki, pisze dalej: ,,Choć to smutny wnio-
sek, trzeźwo oceniając sytuację, naleĘ liczyć się z tym'
że do pewnej części dokument w nieprędko Jeszcze do-
" orostu ĘIe: drodzy towarąr-
s ciekawsze, w Sztabie Gene-
raln5rm od dawna nie ma, a do tego, co jest, ku naszemu
wielkiemu żatowi, prędko was nie dopuścimy.
12 Dane z lutego 1993 [PrzYP. aut.l
18
SAMOB JSTWO
',KrasnaJa zwiezda" opublikowała artykuł Gariejewa
27 lipca 199l roku. od dnia niemleckiej napaści na
ZSRR do ukazania się tekstu generała minęło pię dzie-
siąt lat, jeden miesiąc i pięć dni. Zważywszy na to, to-
warzyszu generale, Jak należy rozumieć wasze słowa
,,nieprędko jeszcze...''? Czy\i kiedy?
Zwracasn się do was, towarzyszu generale, z jeszcze
Jednym pytaniem. Proszę wyJaśnić'nie mnie, lecz spo-
łeczeristwu' kt re utrzymuJe sĘ zbrojne: dlaczego nale-
Ży strzec tajemnic wojny? Co ukrywacie przed |udl;źrni?
Pikanterli całej sprawie dodaje fakt, Że właśnietego,
tak pieczołowicie strzegącego tajemnic, generała miano-
wano prezesem WoJskowej Akademii Nauk. Z racji swe-
go stanowiska to on właśniepowinien być naJaktyurniej-
szyrn badaczem spraw dotyczących wojny, likwidatorem
biaĘch plam. Gratult1ję zaszczyltteJ funkcji!
Wojskowa Akademia Nauk dz1ała pełną parą i szczyci
się olbrz5rmią kadrą pracownik w naukowych. Rzucam
wlęc wyzwanie szanownym badaczom: rozprawić się
z ,,Lodołamaczern" to wasza najpierwsza powinność. To-
warzysze generałowie, jedno z d-wojga: albo trzeba moje
tezy zaakceptować, albo nawlązać merytoryczną dysku-
sję. W koricu za to wam płacą. Wyb r broni pozosta-
wiam wam. Kto podejmie rękawicę?
Nie znaleźli się jakoś odważni' bywystąpić wpojedynku
przed kamerami telewizyjnymi - ani w Ministerstwie Ob-
rony, anl w Sztabie Generalnyrn, ani w Wojskowej Akade-
mii Nauk' A zamiast konkretnych' przekonująrych argu-
ment w akademicy i generałowie wyszukali sobie wy-
m wkę: c ż, wszystko w '*Lodołatnaczw" jest w zasadzie
prawdą, Ęle Że, niestety, nie udało się odszukać w archl-
wach żadnych potwierdzających ją dokument w.
Dla generał w wszystko dobrze slę układa: z jednej
strony nie udało się znaleźć dokument w, z drugiej
strony,,do pewnej części dokument w dostęp nieprędko
Jeszcze zostarrie otwarty''. Biedni generałowie-badacze
archiw w! Ukradli i ukryli rlaszą historię, a teraz nie
potraIią odna|eźć pr zywłaszczolaego dobra.
Generał armii Gariejew nie działa w pojedynkę, |ecz
w doborowyrn kolek$wie jemu podobnych badaczy. Oto
19
 T

WIKTOR SUWOROW
koleJny: generał pułkownik J. Gorkow. Nie ustaje on
w rzucanlu kamyk w do moJego og! dka. Z przewrotną
Rozdział 2
logiką przekonuJe, że skoro archiwa pozostają w gestii
generał w, to wszystko, co znaJdziemy w ich pracach Termin ważności- ttzy
Jest naJczystszą prawdą' Inni natorniast po prostu Ie-
kceważą archiwa t tyle.
Generał Gorkow gra naiwniaka' udając' Że nie rozumie
miesiące
najprostszych rzeczy' W kor1cu dostęp do archiw w nie Podstausotlsq zasadq tu naszej pracg Jest prausdą.l
jest wcale r wnoznacTty z chęcią ujawnienia prawdy. Mamg obowtązek trzgmać się prausdg.2
Nasi generałowte zawsze mieli do nlch dostęp, z czeeo o pełnq pranudę.s
byrrajmniej nie wynika, że m wili prawdę. Z kolei fakt Pisać i publikotuać prau;dę.a
istnienia olbrzSrmiej utajnionej generalsklej literatury na NIc opr cz praudy.s
temat wojny, sekretne badania, brak dostępu do archi- Naszgm zadaniem jest głosić pranudę.6
w w wojskowych - to wszystko właśnieświadczy o nie- M tlslć pranadę i ĘIko pranudę.7
chęci m wienia prawdy. Więcej: o chęci, by kłamać. Po-
wofując się na archlwa. Komu potrzebna LDasza prau;da, jeżeli przeszkod'za
Generał Gorkow nie daje za :ur1rgraruą: -Wyśwtetlenie nam żgć?8
prawdy [...l biorąc pod uwagę calązłoŻonośćproblemu
w}rmaga rozwagi, trzeźwego osądu, rzetelnego odwoĘ- Generął armii Aleksiej Eptszeu:, szeJ Gł unego
warria się do dokument w".I3 Dalej autora poniosło Zar ządu P olitg czneg o Ar mii Radzie ckĘ
w wyższe rejestry. Generał pułkownik Gorkow rozpra-
wia o ogromnym potencjale narodu: ,'Ten potencjał to -, I
r wnież znaJomośćhistorii, zkt rej społeczeristwo czer- Lwaczyłem w sobie pokusę. Utajnioną kslązkę gene-
pie siĘ. A tlczyć, się historii, m wiąc obrazowo, naleŻy rała Sandałowa potrz5rmałem chwilę w rękach i zwr ci-
nie z kopii, |ecz z oryginału''.la łem w okienku, nawet do niej nie zaglądając.
Ach, ta generalska logika. Historię trzeba znać! Z nLeJ Zdecydowałem, Żewybieram irrną drogę. Nie będę czy-
nar d powinien czerpać sĘ! I uczyć się jej z oryginału' tał taJnych wspomnieri naszych generał w l marszał_
czyl|... z dokument w, kt rych generałowie nikomu nie k w. Na razie. Wszak moja przyszła praca zawodowa,
pokazuJą, kt re ukryli nle łviedzieć gdzie, kt rych strze- m j zaw d ma polegać właśniena odkrywaniu tajemnic
gą wartownicy z psami, do kt rych społeczeristwa nie wojskowych. Metody szkolenia pracownik w wywiadu
dopuszczano przez p ł wieku i w ciągu najblŻszych
pięćdziesięclolecltakże się na to nie zanosi' l
Cąr nke wydaJe się wam, towarzysze generałowie, że lo/lg88, s. 71.
,,Wo1enno-istoriczesk1j żurnał'', nr
2
zachowujecie się tak samo, jak wartownicze psy, kt re ',Wojenno-istoriczeskij żurnał''nr 6/1989, s. 5.
3 ,,Wo1errno-istoriczeskij żurnał'',
za dwa kilogramy mięsa dziennie bronią narodowi do- nr 12ll99O, s. 66.
a ,,KrasnaJa zw7ezda",26 listopada
stępu do jego własnej tristorii? I99S.
5 ,,Krasna;a zwiezda", g
lutego lgg5.
6 ,,Krasna;a zwiezda",
24 sĘcznia Lgg7 .
13 płŹdzlernLka 1995. 7 ,,Krasna.la zwiezda",lg
',KrasnaJa zw7ezda",2| marca 1997.
t4 IbLd. 8 ,,Ogoniok", nr 25l1989,
s. 5.

27
wmToR sttwoRow
są od dawna wypr bowane. Jednak w szkoleniu teore-
tycznym trudno uniknąć pewnych uog lnieri i uprosz-
czeń. A tu niespodziewanie oturiera się przede mną nie-
zwykŁa możliwośćsamokształcen7a, bez owych uog l-
nieri i uproszczeri.
Zapancern5rmi drzwiami tajnej biblioteld, znaJduJą się
setki książek, kt re zawierająniedostępne dla og fu wer-
sje historii wojny - a więc tajemnicę wojskową. Cąrm się
ta wersja r żni od oficjalnie podawanej? Tego nie wiem,
ale to przecież łatwo da się wydedukować. Trzeba po
prostu zapoznać się z wersją powszechnie dostępną'
zorientować się' czego w niej brak, w kt rych miejscach
jest zniekszŁalcona i na tej podstawie wyrobić sobie po-
gląd' jak może wyglądać tajna wersja historiitejże wojny.
Dopiero gdy ten etap będę miał za sobą, zabiorę się do
lektury tajnych wspomnieri. Wtedy sam się przekonam,
w jakieJ mierze moje anĘcypacje były sfuszne.
A więc pierwszy krok to poznanie og lnodostępnej'
oficjalnej wersji' W tamĘch latach fundamentalną pra-
cą dotyczącą interesującego mnie zagadnienla była sze-
ściotomowa',Historia Wielkiej WoJny Narodowej Zvnry-
ku Radzieckiego 1941-1945" ' opracowana przez InsĘ-
tut Marksizmu-Leninumt przy KC KPZR.
Tomy wyglądał zac}:ęcająco - wspaniała oprawa' do-
bry papier, mn stwo map i ilustracji, przypisy, biblio-
grafia' spls material w źr dłolvych - wszystko to budzi-
ło szacunek.
Szacunek mieszał się z nabożnyrn lękiem po ptzeczy-
taniu kart t5rtułowych. Spis członk w komisJi redakcyj-
nej zajmował poł strony. W jej skład wchodzili członko-
wie Biura PoliĘcznego i KC, marszałkowie, generałowie,
admirałowie, członkowle Akademii Nauk, wybitni pisa-
rze. oddzielnie wymieniano zesp ł autorski i redakcyjny
kaŻdego tomu, opr cz tego był r wnież spis konsultan_
t w' a w nim - marszałkowie, marszałkowie, marszałko-
wie i ministrowie przemysfu zbrojeniowego, wreszcie
członkowie Akademii Nauk, całe zastępy. Ponadto spis
archiw w, rodzimych i zagraricznych, z kt rych korzy-
stano podczas pracy nad ''Historią''. Słowem, najvyższy
poziom naukowy.
22 23
 I

sAMoBÓJsTwo
WIKTOR STIWOROW
, nie kt re znajduJą się dziesiątki i setki kilometr w od linii
dział granicznej' kt re na rozkaz poderwą się do boju i zetrą
9tkę' z rieprn3Ąacielem? Jeśliarmie są daleko od granicy,
w pierwszych dniach wojny tracimy wprawdzie częśćte-
Ja zaś,z powodu wrodzonego uponr, usiłowałemin_
formacje dotyczące wojny jakośsensownie posortować' rytorium, ale chronimy wojsko przed pierwszym, nagłym
uderzeniem' Jeżelijednak sĘ zgrupowarre są tuŻ przy
linii granicznej, tracimy i armie, i terytorium, kt rego
nie ma kto bronić' a kraj staje na granicy katastrosl.
Dlatego chciałem się dowiedzieć' jaki był przebieg wyda-
rzen 22 czerwca 1941 roku' Nie jest to jednak możliwe'
nie znając rozmieszczenia naszych armii.
Te sześćtom w składa się z tysięcy stronic. Ęlko tej
jednej najważniejszej nie ma. Tej, kt ra pozwoliłaby
nam się dowiedzieć, jak toczyĘ się wypadki w pierw-
szych dniach woJny.
I ile było tych armii? Dwanaście? Czy może nie? Jeśli
dwarraście' skąd nagle wziął się numer 26.? Zeby wpro-
wadzić w błąd wroga? Albo siebie samych?
Z czasern mozobeie zgrornadzlłem informacje o każdej
z arrn71. Wtedy okazało się, że 22 czerwca 1941 było ich
nie dwanaście, lecz trzydzieściJeden. Musiałem w t5rm
celu przewertować mn stwo ksiązek' przesiewając tony
piasku, by odnaleźćkilka złotych drobinek informacji'
Jednak z oficjalnego podręcznika historii wojny nie spo-
s b ich wyłuskać. Napisano tę historię tak' by podo-
bnych informacji nie można było w niej zna)eźć.
Właśnieten rzucający się w oczy niedostatek konkret-
nej wiedzy i masa bezwĄltecznego materiału pozwolĘ
mi sformułować pierwszy wniosek.
czerwcfl A r:rroŻe w og le ich nie było? A po numerze

"y ""*i"rri" $
w naukę, pod warunkiem, Że zostanie odpowiednio usy-
stematyzowana. Nasza oficjalna wersja historii wojny
owałf Jedna pozbawiona Jest natomiast wszelkiej systemaĘki. Inny-
w jego spra_
ml słowy, nie ma charakteru naukowego. To byłwłaśnie
wa, to granicach' te PrzYl'
$ną' Ale co z tymi' m J pierwszy wniosek. I trwam przy nim niezmiennie od
mą na
trzydziestu pięciu lat. Powiem więcej: informacje doty-
czące wojny w sześciotomowej ,,Historii'' nie tylko nie są
9 RKKA _ Rdbo cze-KrlesttanskajaKrasnajaArmlJa - Robotniczo_Chłop-
usystematyzowane, lecz praktycznie po prostu ich tam
ska Armia Czerwona [PrzYP. red.).

24
 W

WIKTOR SUWOROW
fr
lrl
słnnon .lsrwo
TIV
Ueślioficjalna tristoria wojny rośclsobie prawo do mia-
na pracy naukowej, należałoby prz5maJmniej podać licz-
bę wspomnianych korpus w, zarnleśclćtabelę, a w niej
numer korpusu, datę jego utworzenia, informację, kt rej
armii podlegał, kto nim dowodził, jakie dywizje wchodzĘ
w jego skład, ile liczl czoĘ w i dział artylefiskich. Jeśli
korpus w było mało, tabela nie zajęłaby wiele miejsca.
Jeślidużo - z pewnościąfakt ten zasfuguje na uwagę,
a więc warto mu poświęcićchoćby całą stronicę.
I jeszcze coś.Jeślipraca pretenduJe do miana nauko_
wej, tuż obok powinny się znaJeźć dane o korpusach
niemieckich. Skoro możnabyło zamieścićinformację, Że
nasze korpusy w większościnie zostaĘ w pekri wyposa-
żone, to naJeżaŁo - gwoli sprawiedliwości _ podać dane
na temat korpus w niemieckich - lle lch było i czy c}roć
jeden z lich został całkowicie w5rposżony.
Przewr ćmy teraz stronę oficjalneJ ''Historii'': ',Starr
liczebny brygad powietrznodesantowych w l94O roku
złti'.tększyłsię dwukrotnie. Na początku 1941 roku roz-
poczęto formowanie kilku korpus w powietrznodesan-
towych i ukoriczono je w zasadzie 1 czerwca 1941 ro:
ku''I1. Autorzy powofują się na źr dło tej informacji:
Archiwum Minlsterstwa Obrony ZSRR, zespf WDW12,
rejestr 46027, teka I, karty 10-15, 98,2O3.
Poinformowculo nas więc, że w początkach 1940 roku
mieliśmybrygady powietrznodesantowe, ale nie poda-
no, ile ich było. Dowiedzieliśmy się' że istniały brygady
powietrznodesantowe' o nieznanej liczebności, kt ra
wzrosła dwukrotnie. Wyjaśniono narn, że w roku 1941
zostaĘ utworzone korpusy wojsk powietrznodesanto-
!rych' zapominając jedynie dodać, ile ich było, gdzie
stacjonowaĘ' jaką miaĘ liczebność,i co najważniejsze,
po co je utworzono. Po co na wiosnę 194 I roku powsta-
wały korpusy powietrznodesantowe' jeślinasz kraj po-
dobno szykował się do obron5/.2

to zashrĄli. tt lbid., s. 584.

12
WDW - WoJennodlesantnAje Wojska - wojska powietrznodesan-
ro ,,Hlstoria WielkteJ WoJny NarodoweJ""" op' cit" t' l, s.583. towe [przyp. red.].

26 27
 SAMOB .'STWO
WIKTOR SI'WOROW
historia wielkiej i świętejwojny składa się z szarad, rebu-
s w i krzyŻ wek? A przecież h.czba określającallośćkor-
pus w powietrznodesantowych, utworzonych (z Jakichś
powod w) wiosną 194l roku wiele miejs by nle zajęła.
Przeciwnte, dyby zamiast słowa ''kilka" napisać raprzy-
kład ''pięć''' już mamy oszczędnośćJednej czcionki, aco Za
Ęrm idzie' farby drukarskiej.
PowoĘnvanie się na materiĄl archiwa]ne w tym
( i wszystldch innych przypadkach to czyste kpiny - mar-
szałkowle i akademicy nie podaJą żadnych konkrebrych
#

informacJi o jednostkach i rozmieszczeniu woJsk po-

wietrznodesantowych, a czytelnikowt każą szl:kać danych
w archlwach... do kt rych i tak nie zostanie dopuszczony.
Nie lepsza jest informacja o Ęrm, Że|iczebnośćbrygad
powietrznodesantowych wzrosła dwukrotnie. W szkole
uczyliśmy się przecież słynnego powiedzenia: ,'Dajcie mi
punkt oparcia...''. Ale nasza oficjalna historia została
napisana tak, by go nie dać. Gdybyśmy się dowiedzieli,
ile było tych brygad i jak były liczne, stanowiłoby to już
jakiśpunkt wyjścia. PomnoĄrlibyśmy te hczby przez
dwa i uzyskali konkretną informacJę. Ale mamy do c4r-
nienia z samymi niewiadomymi' Może miehśmyw krajd
Jednego Żołrłr;ierza woJsk powietrznodesantowych, a po-
tem było ich dw ch? W takiej sytuacji nawet dziesięclo-
krotny wzrost liczebnościnie zmieniłby niczego. Ale jeśIi
ich było ze sto Ęsięcy' c ż, wtedy'.'
Słowem, jeślidociekliwy czytebrik prą4jmie, Że )nczba
żohtierzy wojsk powietrznodesantowych w ZSRR r wna-
ła się x, i pomnoży jąprzez dwa, otrzyrna w wynlku 2x.

wego czasrr, w okresie chruszczowowskiej obfitości

wszelklch d br' wystawszy się trzy godziny w kolejce'
kupiłem pudełko czekoladowych cukierk w. Kiedy je
otworzyłem, okazalo się, że cukierki już od dawna są
ntejadalne. Jasna sprawa _ stosy tych pudełek przecho-
wywano w m2gaztrnach przez wiele lat. Postanowiłem
stę dowledzieć' i|e konkretnie ' ZaczĄern szukać daty
produkcJi na pudełku. Nie znalazłem. Nie podano też
kledy upływa termin ważnościproduktu. Zamiast daty

2a
WIKTOR SI,'WOROW
widniała na pudełku t Żowa pieczątka: TERMIN wNŻ-
NoŚCI _ TRT{ MIESĘCE. Ciekawe, jak je obliczyć wo-
lł
bec braku wszelkich konkretnych danych?
Najpierw pomyślałem,że to zwykŁa gfupota. Potem
{
t
uświadomiłemsobie, że to dla producenta bardzo wy- f sto procentJakiej sum1łrl:
I że nie jest to wcale gfupota arri bezmyśIność.To
F
godne.
i,1
bezcze|ność'
Tego rodzaju bezcze|rlośćbyła właśniepodstawowyrn
atrybutem działaria Biura PoliĘrcznego' KC' Agitpropu,
wyshrgujących się im bohater w, marszałk w i akade-
mik w - tw rc w niezapomnianego sześciotomowego
dzieła. oto następna stronica: ',oddziały i związki lot-
nictwa Maryrrarki Wojennej składaĘ się w 45,3olo z lot-
nictwa myśllwskiego, w l4"/" - z bombowego, w 9,7o/o _
z torpedowego, w 25"/" - z rozpozraawczego, a w 6olo -
z lotnictwa specjalnego".'3 I zrrL w prz5pis: Centralne Ar-
chiwum Paristwowe Mar1marki Wojennej ZSRR' zesp Ł
864, rejestr l, teka I72,karta87.
Prawdziwie naukowe podeJście' Ale czego właściwie
konkretnie się dowiedzieliśmy? Ile samolot w liczyło lot-
nictwo morskie? Czy byŁo silrre, czy słabe? JeśIipowiem
warl, że wczoraj wieczorem wysączyłem 97,8o/o zapasu
alkoholu, jaki miałem w domu, i dodam stosowne za-
świadczenie, że istotnie tak się sprawa miała, nie będzie-
cie od tego mądrzejsi. Nadal nie będziecie wiedzieli, czy
wypiłem jedną butelkę, dwie, czy pięć. A może p ł beczld
gorzałyf? Z drugiej strony, cała moja rezerua mogła prze-
cież sprowadzać slę do paru Ęk w na dnie zapornnianej
butelki. Co nam dają procenĘ od niewiadomej?
A teraz o siłach powietrznych w og le' nie tylko Mary-
narki WoJennej: ,,Przygotowanie wojsk lotniczych do woj-
ny było nledostateczne, chocilaż nowe samoloty radziec-
kie pod wieloma względami pr zewyŻszaĘ niemieckie' Sa-
molot w tych jednak było mało, około 22"/" og lneJ ll.czby
posiadanych przez |otnictwo okręg w pogranicznych''.'a
Procenty od niewiadomej liczby x mogą poruszyć jedy-
nie wyobrźnię głupca. Przyjmijmy, że jeden człowiek
'3 lbtd., s. 585.
t4 lbtd., s.6O5.
30
sAIvtoBÓJsTwo
wydaje naJedzenie sto procent swoich dochod w, a dru_
gi setną częśćprocenta. Kt ry z ntdn lepiej slę odŻywia?
Na pierwszy rzut oka wydaje się' że sto procent to więcej
niż setna częśćprocenta. To znaczy,wydaje slę tak gfup-
c
: ,:r"x?:T
Żebrak w przej-
dochod w. Milioner' *:#?'"."il"Tr'J:}
""ś,"hJ;bYT':
przepwszczał na luksusowe barrkiety w pałacach i na
pokładach jacht w, nie straci więcej niż marną' niezna-
czną cząstkę swej fortuny.
I jeszcze jedna opowieśćo człowieku ubogim; w jego
mizern5rm portfelu giełdowym znajduje się zaleawie ł,siz.
akcji Gazpromu' Co zanędza! łejeśliprzeliczyćte pro-
9enty
na miliardy dolar w, zaczniemy o nich myślećcał_
kiem inaczej.
Zdawałoby się, że rzecz rlie wymaga dalszych lvyjaś-
nie . Na nieszczęście jednak po obu łronachAttaniyt<u
znafazło się dośćdurni w, kt rz1r powtarzają zgodn5ml
ch rem: zaledwie 22o/o radzieckicL śamolot w
"t""oo*iły
nowoczesne masz5my! Za]edwie 22o/o! och, tenprzetaża-
jący stalinowski brak przygotowania do wojnyl
Nieszczęsne procenty straszą w setkach prac nauko-
wych i monogalii. I Jak doĘd, nikt nie zadał prostego
pytania: o ile większąliczbę cąnei stalinowskich 22"/";lż
hitlerowskich looo/o? Czy nie prościejprzeJśćod procen-
t w i tabliczki mnożenia do realnych, konkretnycihczbz
Nie odkrywam tu Ameryki - operowanie w pracy nauko_
wej procentami od nieznanych wielkości to zwykJaszarla-
tarreria. Cała nasza oficjalna historia wojny, począwszy
od
chruszczowowskich sześciu tom w, .'L *"po-'rieniach
Zukowa skoriczyws4r, poprz " i aka_
demickie, pełna jest procen dnego
Ęojęcia o realnych liczbach. praw-
da, towarzysze uczeni I a:utorzy wspomnieri.
- Zawodowi woJskowi operują nie procentami' lecz kon-
kretną'liczbą myśliwcw, samolot w torpedowo-bombo-
urych,b w. Ite
właśnie potem
odkłada okrąg-
31
WIKTOR ST,IWOROW
łe, a nie jakieśułamki, jako że jedna trzecia samolotu
nie może latać, podobnie jak 43,3"/o krążownika nie
może pruć morskich fal' Ęmczasem jakieś stare pierni-
ki, zarywając noce' zaszyfrowują proste dane swoimi
ulubionymi procentami. I wychodzL z tego coś,czego re-
daktorzy słynnego radia Erewan nigdy by nie w5rmyślili'
oto przykład. StaĘ czytelnik,,Wojerrno-istoriczeskowo
żułrnaha''zapytuje: jaki jest nakład waszego pisrna? Za
oknami kwitła akurat pierestrojka i głasnost', krĘyĘ
nawet pogłoski, nicz5rm nie uzasadnione' jakoby sam
Gorbacżow obiecał, iż pozwoli niekiedy m wić prawdę'
I oto redakcja naszego pisma, odurzona jawnośclą
i swobodą, uskrzydlona powiewem przebudowy odpo-
wiedziała swemu czytelnikowi: ,,Jeś[średni nakład mie-
sięczny z 1988 roku przyjąć za loo7", to w roku 1989
wJmiesie on 369,3"/o, a w sĘczniu roku 1990
593,3%".15
Na poz r wydaje się, że tylko zgłębianie tajemnic woj-
skowych to zajęcie dla niepoprawnych romanĘk w' Ale
spr buj cie przetłumac zyć na Lułdzki' język owe,,5 93, 3olo'''
VI
op""ł", wielotomow e dziełana temat wojny to zaJed''
wie wierzchołek hałdy, na kt rą składają się wspom-
nienia wojenne i niezliczone prace historyk w ' Cale ze-
spoĘ doktor w i generał w pisały traktaty o działa-
niach sił powietrznych i wojsk pancernych' o rozwoju
strategii i taktyki w toku wojny, o przemyśle i transpor-
cie, o wojskadn Ączności i saperach, o spadochronia_
rzach i wojskach kolejowych. I wszyscy wpadli na po-
mysł, żeby wszelkie konkretne informacje osnu mgłą
niLprzeniknionej tajemnicy. Owe wspomnienia i trakta-
ty tb cała masa nierozwiapywalnych zagadek' Zadajmy'
na przy|<Ład, pytanie o liczbę myśliwcw w lotnictwie
i
1
okręg w przygranicznych. otrz5rmamy ścisłąodpo-
wiełZ, 59ło.'6Tak napisał poważny zesp* autorski, zło-
15
,,WoJenno-istoriczeskij żlrnal', nr 12l1989, s' 95'
t6 Sou.;tetsktJe Wojennou-;ozdusznLje Sifu to Wieltkoj Otieczestuien-
noj LDoJnte, Moskwa 1968, s. 13.
32
sAMoBÓJsTWo
żony z bohaterskich generał w WWS17, pracujący pod
kierownictwem wybitnego specjalisty.
Żeby te procentowe szarady zby'tnio nie zn.uŻyĘ czy-
telnika, nasi iluzjoniścistosują r wnież inne sposoby
zawoalowania informacji. oto r:aprzykŁad wielkośćpro-
dukcji amunicji w Niemczech w 1939 roku w5rrażono
nie liczbą pocisk w karabinowych oraz granat w arty-
leryjskich i rnoździerzowych, nie w Ęsiącach ton, lecz
w milionach marek.l8 Ale do karabinu masz5mowego
potrzebne są naboje, do rnoździerza czy haubicy - gra-
naĘ. W Żadnytn wypadku nie da się ich zastąpić mar-
kami. A więc m wmy o nabojach i granatach, nie
o markach! Nie wiem, ile marek kosztował jeden nab j,
jeden granat artyleryjski kalibru 37 czy 75 milimetr w.
Gdzie mam szukać informacji o jednostkowych cenach
amunicji w Niemczech w 1939 roku? I jaką wartośćna-
bywczą miał mi]ion marek w tamtych czasac}r? A więc
podano mi jakąśliczbę, a)e znaczy ona tyle, co nic' Ot,
zvłykłe mydlenie oczu maluczkim. Ale na tym nie koniec
łamigłwki. Żeby ostatecznie zaciemrić Sprawę' w na-
wiasie czytarty: ,,wedfug cerr z lat L94L-I942". W 1939
roku obowiryWaŁy jedne ceny, nie wiem jakie' w 1941
- inne, r wnież mi nieznane. I oto nasi uczeni produkcję
1939 roku, B g wie dlaczego, obliczają według cerL Z ro-
ku 1941. Z g ry się poddaję - to dla mnie za twardy
orzech do zgryzienia. Znają się na tym jedynie nasi
przyw dcy. Wiedzą doskonale, ile nam się należy, jeśli
praca została wykonana w roku bieżąc5rm, a pensję (czy
raczej zaliczkę) płaci się' jakby nadal obowiązywały ceny
sprzed dw ch lat. Być może historię pisali r wnie bys-
trzy faceci jak ci, kt rzy teraz rządzą krajem.
\rII
Powinnismy wszakżebyć wdzięczni autorom sześcio-
tomowej,'Historii'' za inforrnacj ę o niemieckiej amunicj i,
$dyż na temat radzieckiej nie znajdujemy najmniejszej
17
wws _ Wojennousozdusznaje S{Ęr _ radzieckie lotnictwo woJsko-
we [przyp. red.].
rB
,,Historia Wielkiej Wojny Narodowej...", op. cit., t. 1, s. 49O.
3
- Smob jstwo 33
WIKTOR SUWOROW
wzmianki' o Armii Czerwonej Jakby zupełnie zapomr:7a-
no. Czytarny na przykład, że Niemcy rzucili przeciwko
ZSRR 3.4ro czołg w. Nie wiadomo jednak, dlaczego po-
minięto wstydliwym milczeniem fakt, że wszystkie nie-
mieckie czołgi byĘ przestaszale. A ile czołg w miał mi-
łujący pok j Zwiapek Radziecki? Brak informacji. Ile
posiadał samolot w'?I to pytanie musi pozostać bez od-
powiedzi.
Muszę raz jeszcze podkreślić: jeślioficjalna wersja
historii nie zawiera danych na temat |rczby czołg w,
samolot w i ilości amunicji w Armii Czerwonej, jeśllnie
informuje o liczbie okręg w wojskowych, armii i korpu-
s w, trudno w og le traktować ją poważnie. Sześcioto-
mowa ,,Historia Wielkiej WoJny Narodowej" po prostu
nie jest historią. To opracowanie nie ma żadnej wartości
rneryftorycznej. Oszuściznają stary' wypr bowany spo-
s b: zamiast barrknot w podsuwa się frajerowi paczkę
bardzo starannie pociętych gazet' Ten właśniechwyt
zastosowa]i nasi oszuściw $eneralskich mundurach.
Sześtom w ofĘalnej historii to pieczołowicie przycięty
papier, kt ry nie zawiera po prostu nic. To poz r. IluzJa.
Szelmowski trik.
Rozumieli to zresztą lepiej od nas nasi przyw dcy' Dla-
tego teŻ niezlłłoczttiepo ukazaniu się sześciotomowej ,,Hi-
storii'' podjęli decyzję o wydaniu no\/ego opracowarria.
Sześćtom w to za mało. Teraz miało być dwanaście.
W celu przygotovrania nowej, odtajnionej hlstorii wojny
utworzono specjal:eie InsĘrtut Historii WoJny. Pomocą shr-
Ęć rn1al mu InsĘrtut Marksizmu-Leninlzmu pr4r KC
I<PZR, Inst5rtut Historii Powszechnej Akademii Nauk
ZSRR, InsĘrtut Historii ZSRR Akademil Nauk ZSRR. Ko-
legium redakcffne rozszerzo:no o wielu nowych członk w
Biura Politycznego i KC, marsza]k w, generał w, czeki-
st w wysokie go szczebta. Dwunastotomowe dzieŁo zaĘttw-
łowano :,,Historia Drugiej Wojny Światowe1 1 939- 1 945".'9
Dwunastotomowa edycja jest jeszcze zabawniejsza od
sześciotomowej. Ęrrn razern treśćowych dwunastu to-
m w r wnieŻ mLoŻna ująć w trzech słowach, tyle że in-
rs Op. clt.
34
słłros.'sTTIo
nych: wojnę lvygrał Breżniew. Jaka to wersja historii,
możecle osądzić sami. W aniJednym z dwunastu tom w
nie m wi się nic o rozsttze|iwaniu radzieckich dow d-
c w niemal w przeddzieri woJny. Możemy r Żnie oceniać
te wydarzenia, nie wolno jednak przemllczeć fakt w hi-
storycznych. W dwunastotomow5rm wydaniu słowo roz-
strzeliwanie we wspomnianym kontekście w og le nie
występuje. Za czas w Chruszczowa nadworni uczeni
dla złagodzenia sprawy używali terminu represje.
W breżniewowskteJ edycji i tego w5.razu nie znaJdzlemy.
Zamiast niego są oskarżenia. Wobec niekt rych dow d-
c w wysunięto bezpodstawne oskarżenia. Wysunięto _
i na tyn koniec. Potem sprawa jakby przycichła.
Naturalnie, w żadn5rm z dwunastu tom w nie ma naj-
mnieJszej wzmianki o Ęrm' ile czołg w posiadała Armia
Czerwona w 1941 roku, ile samolot w i amunicji, ile
armii i korpus w wchodziło w jej skład. Zgrupowarria
wojsk, czyltrozlokowanie naszych armii, korpus w i dy-
wŻji autorzy zaszczyciJi swą uwagą, jednak to, gdzie
znajdowały się one w chwili rozpoczęcla wojny, nadal
pozostało tajemnicą paristwową. o naszych stratach -
ani słowa. Widocznie w og le ich nie ponosiliśmy. Zato
wspaniale i obrazowo udało się autorom :ukazać history-
czną rolę komisarza politycznego Leonida \jicza Breżnie-
wa. Dlatego też otrzyrnali nagrody pieniężne, odzrtacze-
nia, Ęrtuły' stanowiska i dostęp do wszelkich d br mate-
rialnych. Dziśz cichym Żalem wspominają tamte czasy|
'Trzeba powiedzieć otwarcie, że historycy, nl aszcza
specjaliści od okresu wojny, od dawna Już nie zblerają
zaszczyĄnych laur w. Ich zespołowy trud po raz ostatni
został uhonorowarry Nagrodą Paristwową piętnaścielat
temu. W wczas na tak wysoką ocenę zashlŻyli autorzy
dwunastotomowej <<Flistorii Drugiej Wojny Światoweju''. 20
C Ż, szkoda mi doprawdy oficjalnych historyk w - tak
rzadko bywają nagradzani! Ale sami jesteście sobie win-
ni' Towarzysze _ utraciliście węch. Gdybyście napisali
dwadzieścia cztery tomy o Ęm, Że wojnę vfygrał ten, kto
na określon5rm etapie historycznym kieruje strumieri
20 ,.Krasnala zwiezda",26 grudnia 1996.
35
WIKTOR SI,IWOROW
finans w kraju w odpowiednie koryto, naĘchmiast zo-
stalibyście obsypani nagrodami.
:dycja to ,t#ii
hariba domowa. Przytoczę tu ocenę pisarza W. Astafie-
wa, kt ry w czasie wojny walczyŁ na froncie: ,,Zapomocą
historii jako nauki potrafiliśmystworzyć <<inną wojn9.
W kazdym razie z tym, co napisano na temat wojny,
z wyjątkiem kilku książek, jako Żohtierz zupeŁrie się nie
idenĘrfikuję. osobiście brałem udział w całkiem innej
wojnie. A przecieŻ powstawaĘ całe wagony literatury
wojennej. Na przykład dwanaścietom w <Historii Dru-
gieJ Wojny Światoweju. Bardziej zafalszowanego. spre-
parowarrego, kłamliwego wydawnictwa w naszej histo-
rii, w t1.rn także w historii literatury, nie było. A doko-
nali owego dzieła - tom za tomem - nader sprytni'
wysoko opłacani i świadomitego' co robią, ludzie. Nie-
dawno starli się ostro na łamach prasy dwaj historycy
Morozow i Samsonow, na temat pewnych fragment w
dwunastotomoweJ edycji. Napisałem w wczas list do re-
dakcji pisma, oświadczając, Że większośćhistoryk w'
a zwłaszcza ci, kt rzy tworzyli historię Wielkiej Wojny
ojczyźniarteJ, nie mają prawawżywać słowa tak święte-
go, jak prawda. Utracili to prawo z powodu swoich po-
stępk w, swoJej hipokryzji''.21
Ąrmczasem tw rcy dwunastotomowej ,,Historii'' są ze
swego dzlełabaldzo dumni. Nie maJą nawet dośćrozu-
mu i sprytu' by udawać, Że zostali do pracy nad nim
zrnuszeni. C6Ż wszyscy w koricu jesteśmyofiarami sy-
stemu! Ale nle, sĘd, oni tęskfuą do tamtych szczęś|i-
wych czas w, kiedy to zadowolony klient - sekretarz
generalny partii - dorzucił irn jeszcze do należnych apa-
naŻy czerworica w postaci Nagody Paristwowej.
EIX
L)ardzo szybko jednak przyw dcy zdali sobie sprawę,
że niepotrzebnle szafowali tak hoJnie nagrodami i za-
2r
-Woprosy lstorii", nr 6/1988, s. 33.
36
SAMOBOJSTWO
szczytarni. Z br eżniewowskiej wersj i wojny wyśmiewano
się jeszcze bardziej, niŻ z tej stworzonej za Ckruszczo-
wa. Przyzrtali historykom Nagrodę Paristwową, a histo-
rii wojny jak nie było' tak nie ma. I zn w wszystko
trzeba zaczynać od początku. Trzecią pr bę podjęto
w szczyĄowym momencie pierestrojkt 1 głasnosti. Gro-
rnadzie uczonych przewodz7ła Gł wna Komisja Redak-
cfina' kt rej podlegało całe mn stwo lnnych komisji.
Przewodniczącyrn GKR został minister obrony ZSRR.
Ten miał z kolei caJ5l szereg zastępc w: szefa Sztabu
Generalnego, gł wnodowodzącego wojsk Układu War-
szawskiego' dow dc w wszystkich rodzaj w sił zbroj-
nych' szefa Gł wnego Zarządu Politycznego, wicepreze-
sa Akademii Nauk ZSRR, dyrektora Instytutu Marksiz-
mu-Leninizmu przy KC KPZR. opr cz nich w skład
GKR wchodzilTnajrozmaitsi dyrektorzy i szefowie: Agen-
cji Prasowej ,,Nowosti", Wojenizdatu, Paristwowego Ko-
mitetu Statystycznego, Gł wnego Zarządu Archiw w,
Wszechzwiązkowej Rady Weteran w WoJny 7Pracy, oraz
wielu jeszcze innych odpowiedzialnych towarzyszy wy-
sokiego szczebIa. KaŻdy z licla miał do dyspozycji rzesze
podwładnych. Do wszelkiego rodzaju instytut w, kt re
już wcześniej brały udział w pracach - nader intratnych
- nad tomaml ,,Historii" dokooptowano Jeszcze kilka,
między inn5,łni Instytut Teorii i Praktyki Socjalizmu.
Wok ł Gł wneJ Komisji RedakcyjneJ buJnie rozrastaĘ
się r żne struktury i ciała pomocnicze. Komisji podlega-
ła redakcja dziesięciotomowej edycji, a jej z kolei dzie-
sięć zespoł w redakcyjnych, osobny dla każdego tomu,
redakcja nadzoru naukowego' cały szereg struktur po-
mocniczych i techniczno-naukowych.
Ale cała ta rzesza uczonych zn w stanęła przed za-
mkniętymi drzwtami. Wojna to tajemnlca paristwowa,
nar d nie powinlen nic o niej wiedzieć. I istotnie nie wie,
zna jed5rnie legendy o dwrrdziestu ośmlupanflłowcachzz
l o naszych pilotach bombowc w, kt rzy płonąc5rmi ma-
sąmami taranowali kolumny nieprzff acielskich czoĘ w
22 P czas obrony Moskwy 28 żoŁrierry 316. DP generała I. Panff-
łowa zniszczyło 18 czołg w hitlerowskich. Praw1e wszyscy zginęli' ale
tr4łnali natarcie [prąry. tłum.]
wrKToR SttwoRow
i cystern. W tej błogĘ niewiedzy nafeżałoutrąrmywać
ludzi nadal. A więc założeniebyło to samo. od dawna
ZIIanei wydać t5rm razem dziesięciotomowe dzieło, nie
odsłaniając przy t5rm żadnych tajemnic. Inn5rmi słowy,
zn w trzeba było stworzyć jakąśinną prawdę' r Żnąod
tej ukr5rwanej za kratami i pancernymi drzwiami, strze-
żonymi przez czrtrjt].e organy.
Dlatego i tym razem nie mogło skoriczyć się inaczej, nż
kompromitacją. I tak się też stało. Uczeni, generałowie
i marszałkowie wzięli się za łby, obrzucali się niew5rlcred-
n5rmi epitetami, zmarnowali kupę paristwowych pienię-
dzy, ale z pisania nic nie wyszło. W 199r roku miały się
wkazać dwa pierws ze tomy . Cą1telrricy podplsali talony na
subskrypcję, wpłacili pieniądze, dostali jednak figę z rna-
kiem. Tak wy$ądała pierwsza rosy'ska piramida finanso-
wa. Para poszła w gwŻdek, a forsa nie wiadomo gdzie.
Na tym sprawa ucichła.
I wszystko wydaje się jasne. Pierwsza pr ba napisania
historii wojny zakończyła się sześciotomową bajeczką.
Druga wypadła jeszcze gorzei. Trzecia okazala się żałos-
n5rrn fiaskiem. Jak r:La razLe, dalszych pr b stworzerlia
oficjalnej historii wojny jakoś nikt nie podejmuje.
Wyrźnie potwierdza to regułę: im dalej' tym gorzej.
Im więcej dowiemy się o wojnie, Ęrm trudniej będzie
stworzyć jej historię. Doszliśmy do tego, że trzebabyło
zatiechać pisania oficjalnej historii, porzucić r ozpoczęte
przedsięwzięcie, jak budowę drogi Salechard-Igarka,
kt ra poptzez bagna, tundrę i wieczną zrnarzlinę prowa-
dzIła..' donikąd.
Pora się chyba zastanowić. wlczyTn tkwi problem.
Wojna była święta, wielka. wyzwolb cza, a dopasowanie
do nie jakiejkolwiek wersji wciap się nie udaje. Cośtu
najuryrłźniej nie gra. Worek trudno podnieść,bo nie
jedno w nim szydło, lecz tysiące. I wychodzą z worka,
sterczą na wszystkie strony. Wstyd i hariba' Wszyscy
agresorzy dawno już napisali historię wojny. Mają ofi-
cjalną historię Niemcy, mają Japoriczycy _ dziewięćdzie-
siąt sześćtom w! A u nas - ani rusz.
Moim zd'arriem' jeszcześmy w og le nie zaczę|i'UwuŻa
się, że chruszczowowskich sześćtom w, breżniewo-
38
i*
słMogÓ.IsTwo
wskich dwanaście, gorbaczowowskich dziesięć to nie-
udane pr by. Moim zdaniern nie ma podstaw do takiego
stwierdzenia. 'Iych wielotomowych edycji nie można
rrzlrać za pr by, choćby nawet nieudane, gdyŻ a priori
przyjęto zaloŻenie, by uciekając się do wszelkich rnożIi-
wych sposob w, całą sprawę zarnącić, a nie rozjaśnić.
Naukową metodologię zastąpiono kuglarskxni sztwcz-
kami, a jedynym celem było pisanie tak, by, brori Boże,
nie odkryć jakichś tajemnic'
Jeślidyrektor Zakład w Cukierniczych im. Czerwone-
go Października ma prawo posługiwać się pieczątką
TERMIN WAZNoSCI - TRZY MIESĘCE' to znaczy, Że
tak jest wygodnie Zjednoczeniu Przemysfu Cukiernicze-
go, i właściwemuministrowi, i komuśstojącemu jesz-
cze wyżej. Nam pozostaje Ęlko wgryzać się w stward-
niałe na kamieri czekoladki, choć z E ry wciĘ płyną
napomnienia, by podwyŻszać jakośćprodukcji'
Jeślimarszałk w i akademik w upoważniono do te-
go' by ogłupiali nas łamigłwkami i szaradami jeŻącyrni
się od procent w i wsp łczyrrnik w, to znaczy, że wła-
dzybyło wygodnie, abyśmy żywili się ochłapami ze świą-
tecznego stołu uwieitczonych laurami i nagrodami hi-
storyk w, choćby ci nie wiadomo jak gorliwie zachęcali
się nawzajem do pisania prawdy i tylko prawdy.
Nie narzucam nikomu swojej opinii, każdy może wy-
cLągnąć wnioski sam, ale moja wizja przyszłościjest
taka: historii wojny, kt rą rozpętal Zwiry,ek Radziecki,
określanej czasami jako święta,nie uda się napisać.
Nigdy.
Po prostu dlatego, że l1e mogą istnieć dwie prawdy.

Rozdział 3
Kto pisał naszą historię
Historia ZSRR (prausdziua histoia) u-l całościsWada
się z tajemnlc. Tajemnice te u przeu;ażajqcej części
b ardzo ntepr zgj emnie zaskakują'|
DI
L rzez wiele lat ostrożnle dopytywałem się u wyższych
ran ą' dlaczego historia wojny jest u nas okryta tajem-
nicą. Dlaczego nie wolno zaglębiać się w ten okres dzie-
j w? Czemu istnieją dwie wersje dziej w wojny? I jak to
możliwe, żeby obie byĘ prawdziwe?
otrzyn'rywałern Zawsze tę samą odpowiedź: nasi wro-
gowie także mają swoje taJemnice.
Ano właśnie!Przecież to wrogowie. Burżuje, krwiopij-
cy, złoczyitcy' imperialiści, podżegacze, wyzyskiwacze
robotnik w, Murzyn w wieszają na latarniach' wywołu-
ją zaborcze wojny _ rzeczywiście, mają co ukrywać. Ale
my? Wyzwoliciele?! Czy rnarny brać przykład z podŻega-
cz5ft I dlaczego tylko zĘ przykŁad? Można by wszak od
nich sporo się też nawczyć. Skoro mŹrmy ich naślado-
wać, bierzmy wszystko, r wnież to, co dobre' Brytyjski
szeregowy na przykład otrzymuje Żołd wystarczający na
to, by urlop spędzić nad Morzem Sr dziemnyrrr lub na
słonecznych atlantyckich plażach. Nie wspomnę o sze-
regowych' ale czy na przykład nasz rosyjski podoficer
rnoże za sw j żołdwypocząć w MontE Carlo?
A więc, przeklęci imperialtści ukry#ają przed, światem
swoje mroczne dyplomatyczne intrygi, tajne porozumie-
nia, szpiegowskie sukcesy. Nigdy jednak nie przycho-
dziło im do głowy trzyrl;lać w tajemnicy |iczbę czoĘ w
i samolot w, kt re p ł wieku temu zostĄr ztliszczone
w czasie działan wojennych lub wylądowały w de-
mobilu.
l ,'Moskowskij komsomolec'', 27 płździernika1994'
40
sAMoBÓ.'sTwo
i -za1emn|J
uwarunkowanych wydarzeri. My jednak 'otąznamy
tylko
oddzielne fakty, wypadki lub ich fragmenty. Zadantem
badacza jestzłoŻyć z rozs5p rnych kościszkielet, ze sko-
rup - wazę, z potrzaskanych odłamk w - posąg' z po-
szczeg lnych fakt w _ całościowyobraz przeszłości.
Najważniejsze są w tej pracy up r i dociekliwość.
AtakŻe uczciwe podejście. Gdy te warunki są spełnione,
w wczas wszystko układa się Jak naleŻy, idzie łatwo
i prosto.
Jednakże ta natchniona łatwośćtowarzyszy badaczo_
wi tylko do chwili, gdy popeŁei on pierwsry błąd - nie-
waŻne, prz1padkowo czy rozmyślnie' Jeślisię tak sta-
nie, jeśliokruch rozbitej mozaiki znajdzie się nle na
swoim miejscu' od razu wszystko przestaje się układać.
Podobnie w arytmetyce, jeżeli w toku obliczeri opuściliś-
my gdzieśzero, dalej nic się nte będzie zgadzało, a kori-
cowy wynik okłŻe się kompletną bzdurą.
Nasza historia, zwłaszcza zaśhistoria wojny, nie ma
charakteru naukowego, EdyŻ nic się w niej n7e zgadza,
jedno nie wynika z drugiego. To właściwiestek coraz
większych nonsens w' oto spżowe, fundamentalne
dzieło naszej literatury wspomnieniowej :',Wspomnienia
1 refleksje'' Georgija żukowa, marszałka ZSRR, cztero-
krotnego Bohatera Zwiry,ku Radzieckiego. W chwili roz-
poczęcia woJny był on szefem Sztabu Generalnego
RKKA' czyli stał na czele rn zgv armii. Podstawowyrn
obowiązkiem Zukowa było wiedzieć wszystko o woJsku,
gdyŻ to on miał planować jego działarfa, kierować nim
t Je kontrolować. I właśnieŻukow powinien w swoich
wspomnieniach zamieścićinformacje, ile i jakich mie-
llśmyczołg w i samolot w, ile dział, karabin w, jakie
zapasy amunicji' gdz1e znajdowaĘ się lotniska, odwody
strategiczne, jak w chwili wybuchu wojny rozlokowane
były armie, korpusy i dywŻje.
Ale Zukow potrafił opublikować liczącą 7oo stron
ksrążkę' a o wojnie nie powiedzieć nic. Wszystko osłonił
mgłą tajemnicy, nic dziwnego więc, że ,,Wspomnienia
l refleksje'' pełne są bzdur oraz nonsens w.
4L
wil(ToR ST WOROW
Lata L9I7-1941 to prawie ćwierć wieku. W tym czasie
marksiści(w ich liczbie Zukow) wyrnordowali dziesiątki
milion w ludzi, rrnicestwili całe warstwy społeczne, całe
pokolenia, roztrwoniH dziesiątki tysięcy torr złota, zrisz-
czyli wielką kulturę, kt ra dała światuTołstoja, Gogola,
Riepina, Czajkowskiego, zdziesiątkowali środowiska nau-
kowe. Co było tego powodem? Zukow usprawiedliwia owe
dzLahnla potrzebne było uzbrojenie. 'od stycznia 1939
do 22 cze;lirca 1941 roku jednostki Armii Czerwonej zo-
stały w5,posaŻone w ponad' 7 tysięcy czĘw.''z,,Wedfug
zweryfikowanych danych archiwalnych od 1 sĘcznia
1939 do 22 czerwca 1941 roku na uzbrojenie Armii Czer-
wonej przemysł przekazał 17 .7 45 samolot w bo;owych.
Trzeba tlltaj zaznaczyć, Że Armia Czerwona otrzymy-
wała uzbrojenie r wnież przed l stycznia 1939 roku. I to
b5majmniej nie przestarzałe. Czołg i samoloty, w kt re
zostaław5posażona w latach 1936- 1938, wyprodukowa-
no w poprzedzających trzech-pięciu latach. Ale tego Zu-
kow nie wspominał ani nie analizował. Aprzecież, zgod-
nie z og lrrie przyjęĘrmi normami, było to zupełnie nowe,
absolutnie nowoczesne uzbrojenie, zurłaszcza w por w-
naniu z przestarzałyrn uzbrojeniem Niemiec. TalrŻe i to,
korica 1942 roku, czyli do bitwy pod Stalingradem, kt ra
stała się punktem zwrotn5rm w dziejach wojny, ani jeden
ser5rjny czołg niemiecki nie miał sĄika o takiej mocy'
Na temat |iczby.czoŁg w i samolot w w armiach Nie-
miec i ich sojusznik w Zukow wspomina dwa razy. Na
stronie 237 pilsze o 3.712 czoŁgach i działach pancer-
nych (informacja nieco przekłamana) i 4.950 samolo-
tich (informacja mocno przekłamana).a Następnie, po-
vłtarzając te same |iczby, stwierdza, Żeprzewagalfuczeb-
2 G. Żukow, ,,Wspomnienia i refleksje'', Warszawa 1979'
3 lbid. s. 189.
4 lbid., s. 237.
42
sełrosÓ.Jsrwo
na wojsk nieprzyjaciela była ogFomna - pięcio-, sześcio-
krotna' a nawet większa, zwłaszcza jeślichodzi o czołgi,
arĘIerię, samoloĘ.
Pochodząca od Zukowa wersja o pięcio-, sześciokrot-
nej przewadze przylgnęła na dobre d'o naszej historii.
Ale nie przyjmujemy tych danych na wiarę. Niemieccy
generałowie zgrornadzili 3'7L2 czołg w' Składałysię na
tę liczbę pojazdy w5produkowane przez niemiecki prze_
mysł zbrojeniowy w okresie przedwojenn5rrn oraz zdoby-
te w całej podbitej Europie podczas działa ' wojennych'
Armia Czerwona zaśw ciągu dw ch i p ł lat poprzedza-
jących agresję niemiecką otrzyrnala ponad 7.ooo czoŁ-
g w' Ale dostawała je r wnież wcześniej' o jakiej więc
pięcio-, sześciokrotnej przewadze Niemc w mowa?
Z samolotami Sprawa wygląda jeszcze zabawniej' 22
czerwca 1941 roku na froncie wschodnim mieli ich Niem-
cy 2.510. Zlskow, nie powofując się na Żadne źr dła, po-
daje liczbę 4.950' Jeślinawet uwierzyrny, że to prawda'
i zapomnimy o samolotach, w kt re została w5posażona
Armia Czerwona przed I stycznia 1939 roku, to i tak
lJ:czba 4.950 nie może być pięcio- ani sześciokrotnie więk-
szantz 17.745.
Ąrtanie: kto to pisaŁz
T III
\)uŻ słyszę glosy sprzeciwu: Niemcy są znani z wyso-
kiej jakościswoich wyrob w. Stop. Do jakościjeszcze
dojdziemy. Teraz m wimy o ilości.
JeśliNiemcy mieli 3.712 czołg w, czyli (wedfugZlsko-
wa) pięć razy więcej rriŻ rny, Znaczy to, że Armia Czer-
wona winna posiadać 742 czołgi.
A gdyby przy1ąć, że Niemcy mieli sześćrazy więcej
czołg w' Armia Czerwona liczyłaby ich tylko 618. Ale
Zukow wspomirra o jeszcze większej przewadze. oznacza
to przewagę siedmio- czy ośmiokrotną?A może dziesię-
ciokrotną? Dlaczego wielki dow dca m wi zagadkami?
Czemu musimy się domyślać'jakimi siłami dysponował?
s' 184_185' ZĘ przykład bywa zaraźIi-wy. ,,Wspomnienia i re-
fleksje'' znalazĘ naśladowc w i kontynuator w. Czło-
ł'
nek-korespondent Wojskowej Akademii Nauk' generał
43
WIKTOR STIWOROW
major M. Biełow pisał o ,,Zbawcryrn geniuszu Zwkowd'
i ośmiokrotrreJprzewadze Niemc w.s Przy'mijmy to za
dobrą monetę. A zatern Armia Czerwona posiadała 464
czołg. Jak to się ma do wszystkich znarrych liczb? Prze-
cLeż w Armii Czerwonej 22 czerwca 1941 roku samych
Ęlko czołg w średnichT-34 było r.363. Ponadto Armia
Czerwona posiadała 677 r lłrnie nowoczesnych czołg w
ciężkich Kw-I i Kw-2.
opr cz T-34 i KW Armia Czerwona posiadała czołgi
innych typ w' i to w o wiele większeJ liczbie. ByĘ to:
czołgi ciężkie T_35' średnie T-28 oraz cała gama czołg w
lekkich: T-37, T-38, T-40, T-26 i BT-7.
Jak pogodzić to wszystko z informacJami generała Bie-
łowa na temat ośmiokrotnej przewagi niemieckiej? I gdzie
się podziało 7.ooo czoŁg w, kt re Armia Czerwona otzy-
mała w ciągu dw ch i p ł lat poprzedzających napaśćhit-
lerowską?
Gdzie przepadło 17.745 samolot w bojowych?
hariba aorno#
Rosji. To przestępstwo przeciwko narodowi, o wiele po-
wźniejsze, niż publikacja sześciotomowej chruszczo-
wowskiej historii wojny. Brednie Żukowa przetŁumaczo-
no na wszystkie języki. Cludzozierncy czytają te bzdury
i ogalnia ich zdumienie: to ma być dzieło geniusza?
Przecież on nawet nie potrafi Liczyć. I takiego Żukowa
powołano do Sztabu Generalnego? osobnikovri jego po-
kroju nie powinno slę powierzać nawet zajęcia dozorcy.
Jeślito pisał rosyj9ki geniusz woJskowy, to Jaki poziom
prezentują prości dow dcy?
Sekret światoweJ popularności wspomnieri żukowa jest
bardzo prosĘ. Niemcy zutyczajnie l:ublą czytać o naszej
gfupocie, zurłaszczajeślipotwierdzająJą tak autorytatyw-
ne źr r|ła. Zko|ei dla Frarrcuz wwspomnienia żukowa to
prawdziwy balsam na rarry. Frarrcja skapltulowała po
miesiącu. Wstyd' prawda? A tu proszę - Rosjanie sąJesz-
cze bardziej beznadziejni. W Stanach Zjednoczonych
5 ,,KrasnaJa zwiezda",l9 kwietnia 1996.
44
SAMOB JSTWO
i Wielkiej Brytanii ksiąkę Ż.ukowa wprost rozchw5Ąnva-
no, wyraźnle z niej bowiem w5mika, że woJnę wgmhi za-
chodni sojusznicy' bo czego mogy dokonać rosffsliie
przygh:py, skoro ich największy geniusz wojskowy nawet
nie potrafi rachować? Cztery tysiące nlemieckich ez,ołg w'
wedfug niego, stanowiło pięcio-, sześciokrotrą, a niwet
większą przewagę wobec 17 tysięcy czoŁg w rosyjskich!
Mnie jednak nie tyle zadzivłiają kłamstwa Żukowa, ile
Jego kompletna nieporadnośćw mijaniu się z prawdą.
Zdarza się' że kierownik magaz5mu jest złodzlejem.
Kradnie' ale sprytnie. Przywłaszcza sobie cudze dobro,
potrafi się jednak wykręcić od odpowiedzialności. Bywa
jednak' Że złodzieJ jest durniem, niezdoln5rm nawet d'o
zręczrlego kłamstwa. Zukow to właśniekawałbarrdziora-
-durnia. Robił to tak gfupio, że Stalin wiedział o wszyst-
kich jego przekrętach.
Marszałek kradł nie tytko brylanĘ z korony cesarzowej
Niemiec' nie Ęrlko sztaby złota, obra-ąr dawnych mistrz w,
całe galerie unikatowych starodruk w w tłoczonych zło-
tem oprawach, nie tylko kilometry jedwabiu, brokatu,
aksamitu, walizy szmaragd w i wagony mebli. Wynosząc
pod niebiosa rzekomą potęgę hitlerowskich Niemiec, Żu-
kow skradł naszemu narodowi jego sławę wojenną' Była
to Wadzież na wielką skalę, dokonana - jak zwykle _
bardzo nieumiejętnie i ghrpio. Wszystkie zmyśIone infor-
macje o naszej słabościi zacofaniu, kt re znalazĘ się
w tak zwanych wspornnieniach Zukowa, rnożna obalić
i zdementować na podstawie Jego własnej ksĘki.
'\Ą/'"'- v
jednak kryje się tajemnicapopularności dzie-
łaZrrkowa wRosji, kt rą takoszczerczow nim spotwa-
rzył? Marszałek miał całe rzesze wielbicieli i obroric w.
Laureat literackieJ Nagody Nobla' Michaił Szołochow,
nazwał wspornnienia Zukowa genialnymi. Ale jeślisą
one przejawem geniuszu, czymże jest gfupota?
Marszałek Związku Radzieckiego Wiktor Kulikow re-
gularnie wychwala dzieło Żukowa przy każdej nadarza-
Jącej się okazji. Przewodniczący ZwIry,ku Pisarzy ZSRR,
Bohater Zw7apku Radzieckiego, Władimir Karpow, zgro-

wrKToR sttwoRow
madzitrzy tomy pochwał pod adresem Żukowa. A Kar-
pow dysponuje całą sforą usfużnych literat w' kt r5rm
rzuciŁbojowe hasło: 'R bcie tak' Jak ja!''.
I zrobili. Szkalując własny kraj, jego armię, nar d
i historię.
Ja zaśponawiam pytania'
Po pierwszei czy moŻna zajrnować się sprawami woj-
skowymi, nie interesując się jednocześniedrugą wojną
światową?
Po drugie: czy można prowadzić badania nad drugą
wojną światową,nie przeczytawszy książki' na okładce
kt rej widnieje nazwisko szefa Sztabu Generalnego Ro-
botniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej w dniu 22 czerw-
ca 1941 roku?
Po trzecie: czy mLoŻrra przeczytać tę ksiązkę i nie do-
strzec shlŻalczego' w5rnaturzonego uwielbienia Zukowa
dla Hitlera i hitlerowc w? Czy m;oŻna nie dojrzećbezmia'
ru ohydy, podłościi' oszczerczych potwarzy wobec naro-
du, jakie ona zawiera? Cry rr;iożnla nie zwr cić uwagi na
fakt' że w Ęrm dziele nic się ze sobą rrie zgadza, że infor-
macje przeczą sobie nawzajem, a tw rcy ,,Wspomnieri
i refleksji'' sami wystawiają sobie świadectwo?
Po czwarte; cąl rnoŻnaprzeczytać tę ksiązkę i nie obu-
rzyć się? WciaQ, sĘszymy, że wojna była niemal narodo-
wa. Niekt rzy zwą jąojczyźnianą.D|aczego więc nikt nie
wystąpił w obronie ojczyzrlf Gdzie się podziali wszyscy
bohaterowie, kiedy Żukow wylewał na nią kubĘ pomyj?
Bohaterze Zvłtapkll Radzieckiego, pisarzu Władimirze
Karpow, proszę przyznać, Że zagadnieniami wojskow5rmi
nigdy się pan nie interesoyał, wojnę zna pan' ze słysze_
nii, a wspomnieri Żukowa\pan nle czytal. Jeślizaśpan
je czytał' dlaczego nie splun{ pan w twarz bezczelnemu
oszczerc5/? SpoĘkał się pan z rirn przecież! Gdzie pari-
ska odwaga? Jak rnożna uwierzyć w pariskie bohater-
stwo, jeślinie zdobył się pan na wystąpienie w obronie
honoru swojej ojczYznY i narodu?
Marszałku Związkll Radzieckiego, Wiktorze Kulikow,
proszę sięprzyznać, Że zagadnienia wojskowe nigdy pa-
na nie interesowĄr, że wojnę ZrLa parl ze sĘszenia'
a ,'Wspomnieri i refleksji'' pan tie czytal. Jeślizaśczytal
46
*,
SAMOB JSTWO
je pan inlie zawważył uderzających wprost sprzeczności,
podłościi gfupoty' jakie zawierają' staje się jasne, jakie-
go rodzaju strategiem byłby pan sam. Łatwo także zro-
zurnieć krach Układu Warszawskiego, na kt rego cze\e
pan stał' i upadek Związku Radzieckiego' kt rym kiero-
wał i rządził między innymi także pan, prowadząc kraj
od zwycięstwa do zwycięstwa'
Wszyscy chwalcy Żukowa, nadszedł czas,by się ujaw-
nić. Wszystkim wam rzlucarn wielkodusznie koło ratun-
kowe, pbzostawiam możliwość,by się jeszcze wycofać:
nle czytaliście ,,Wspomnieri i refleksji''. To wszystko. oto
wasze u sprawiedliwienie.
Marszałek Zwiapku Radzieckiego Georgij Żukow r w-
rieŻ rnoże pośmiertnie skorzystać z tej furtki - on także
po prostu nie czytał,,Wspomnieri i refleksji''. Nie intere-
sował się wojną ani t5rm, co pierwszy ideolog KPZR Sus-
łow i Gł wny Zarząd Polityczny wypisywali' sygnując
własne brednie jego nazwiskiem. Jeśliktośbędzie się
starał udowodnić, że Zwkow czytal swoje wspomnienia,
nieodparcie nasunie się wiosek, Że rnarszalek był albo
kompletnyrn durniem, albo sprzedajnym pismakiem.
JeŻeli zaśZllkow rzeczywlścieczytal własne memuaĄ/'
nie zasfuguje na przebaczerlie. Skoro bowiem rie znalazŁ
w sobie dośćodwagi, by zaprotestować przeciwko podĘm
oszczerstwom, kt ryrni wrogowie narodu naszpikowali
ksiązkę' to znaczy, że i on sam był wrogiem narodu.
'jego''
ocenę
"t"',r-.
#
szej historiografii przedstawił doktor nauk wojskowych,
generał porucznik N' Pawlenko: ,,W połowiel.at sześćdzie-
siątych Georgij Zlukow, a także my, historycy, uważaliś-
rlry, że na początku wojny przeciwnik miał przewagę sił
i środkw nad nasą''rni Zgrupowaniami w strefie przygra-
nicznej. Obecnie, w zviap,kw z now5rmi publikacjami [...]
pogląd na stosunek sil zmienia się diametralnie''.6
Myślgenerała Pawlenki można wytazić prościej:Zu-
kow i inni marszałkowie, generałowie i oficjalni history-
6,,Wojenno-istoriczeskij żl;r.nał', nr
1 1/ 1989, s. 26.
47
wnmoR suwoRow
cy przez kilkadziesiąt lat opowiadali zadziwiające histo-
rie o straszliwej przewadze niemieckiej, ale wszystko, co
m wili' nie odpowiada rzeczywistości.
Stąd niepodważalny wniosek: jeślinasi marszałkowie,
generałowie i uczeni nie wiedzieti' jak się naprawdę rze-
czy miaĘ, nie przedstawiali realnego stosunku sił prze-
ciwnik w, nasuwa się nieodparcie myśl,że wszystkie
ich podsumowania' oceny i refleksje są fałszywe. Tyte
właśniesą warte wszystkie wielotomowe opracowania,
wspomnienia wojenne wydawane w milionach egzem-
plarzy, wszystkie wywody na temat naszego rieprzy-
gotowania do wojny - to jedna wlelka bzdura. A jedno-
głośnewysławianie Żukowa i deszcz nagr d dla history-
k w - to pochwała niewiedzy.
Bardzo lnteresującawydaje się taka oto kwestia: Zukow
i historycy wojny znali co do jednego liczbę niemieckich
czołg w i samolot w. Jeśhwięc popehrili tak wielki błąd
przy określaniu stosunku sił przeciwnik w' wy$ąda na
to, że nie dysponowali danyrni doĘczący'rni drugiej strony,
czyli Armji CzerwoneJ. Laureat Nag1ody Nobla Michaił
Szołochow vznał za genialne dzieło Ztlkowa, kt ry zuly-
czajnie nle wiedział nic o siłach zbrojnych, znajdujących
się pod Jego dow dztwem. W tę samą pułapkę wpadli
i przewodnicący ZwIaF,nl Pisarzy ZSRR' i marszałek
Zwiag,ku Radzieckiego Kulikow i Ęsiące ich następc w.
Generał Pawlenko pierwszy prrylznal, Żenasi eksperci,
oficjalni historycy i autorzy wspomnieri, począwszy od
Żukowa, nie wiedzieli nic o Armii Czerwonej. Tutaj na-
suwa się pytanie: czy Zlukow naprawdę w 1941 roku rrie
miał poJęcia, jakimi siłami dysponuje? Jakże m gł pla-
nować dzLalariawojerrrre]nie wiedząc ile ma armii, kor-
pus w wojsk zrnecharnzowanych i powietrznodesanto-
wych, ile armat, amunicjli karabin r/? Amoże w 194l
roku wtedział to wszystko, a potem zapomniał, dlatego
też po woJnie wypisywał wszelkle głupstwa pod wsp l-
nym tytułem ,,Wspomnienia i refleksje''?
Jeśliwierzyć Zukowowi, !rygląda na to, że nasz ciemny,
zacofarty i leniwy nar d nie uzbroił odpowiednio wojska.
Ale wtedy na szczęście,w najbardziej kryĘcznym mo-
mencie, pojawił się on, geniusz i zbawca, oswobodziciel.
48
seuon .rsrwo
Jeślizaświerzyć,liczbom, powstaJe zupeŁeie iruey obraz.
Nasz zdolny i pracowit5r nar d, o głodzie i chłodzie, nie
szłzędząc niczego - od kawałka ch]eba po życie mllion w
ludzi - zdołałzaperłmić woJsku rrzbrojenie, kt rego ilość
i jakośćzadzilnrĘ nawet Adolfa Hiflera. żukow natomiast
rozporządził tymi siłami tak, że pięciomilionowa kadrowa
armia została Ęrskawicznle rozgromiona i wzięta do nie-
woli, a Ęsiące czołgw i dzlał, 25.oo0 (tak' dwadzieścia
pięć tysięcy) wagon w amunicji, ogromne zapasy ffi-
ności,umundrrrowania i wszelkiego sprzętu znaJazĘ się
w rękach nieprzyjaciela już w pierwszych dniach wojny.
Należy za to wintć nie nar d, IeczŻwkowa.
Przeciwko 3.712 przestarzaĘrn niemieckim czołgom
Zukow miał do dyspozycJi 23.106 czoŁg w radzleckich.
I to nle Licząc czołg w wchodzących w skład korpus w
powietrznodesarrtowych' dywizji piechoĘ zrnotoryzowa-
nej WoJsk NKWD' wojsk ochrony pogranicza, szk ł woj-
skowych i jednostek szkolnych. Przeciwko 2.510 nie-
mieckim samolotom, Zwkow dysponował |iczbą 2I.|3o
samolot w bojowych, w Ęrm najnowszych: MiG-S, Jer-3,
Jak-2 i Jak-4, Ił-2iIł-4, Su-2, Pe-2 i Pe-8. Gdyby żukow
się do tego przyznał, przyszłoby mu odpowiadać na wiele
niewygodnych pyta . W wczas aureola heroŻmu i ge-
nluszu z pewnościąby prrybladła. Dlatego teŻ marszałek
udawał, żeric nie pamięta, dlatego wypisywałkłamstwa
o wielokrotnej przewadze Niemc w.
Zukow jest może bohaterem i geniuszem. Ale jedynie
w kontekście swoich łgarstw lub niewiedzy.
vu
A ,rru
postawmy sobie pytanie: kto m gł polic4lć
wszystkie samoloty niemieckie, u nas zaśĘlko te, kt re
woJsko otrąrmało po roku 1938? Kto m gł pollcz1rć
wszystkie hitlerowskie czołlI, w tyrn zdobyczrrc francus-
kie, pochodzące z roku 1917, a więc ticzącejuż dwadzieś-
cla cztery lata w chwili wybuchu woJrry radziecko-nie-
mieckiej, a u nas jed5mie te, kt re dostarczono z zakład w
w ciągu niecałych trzech ją poprzedzająrych? Kto m gł
stwierdzić, że 3'7l2 niemieckich czołgw to pięcio-, sześ-
ciokrotna, a nawet większa liczba riż ta' kt rą myśmy
4 Suob jstwo 49
-
WIKTOR STIWOROW
dysponowali? Cośtakiego mogf napisać Ęrlko wrogowie
narodu. ,,Wspomnienia i refleksje" to wroga d5nversja.
Zadzivłiające: ludzie kt rzy napisali,,Wspomnienia
i refleksje'', znafi co do jednego llczbę niemiecklch czoł-
g w i samolot w, i liczbę tę powt rzyli dwukrotnle, na-
tomiast liczebności czoŁg w i samolot w radzieckich nie
znali nawet w przyb|tżeniu - może było ich pięć, może
sześć,może jeszcze rtie wiadomo 1Le razy mniej.
oa r""""go $Jl
łeczeristwa zaśnarastają wątpliwości: dlacze$o wojna
nada] pozostaje okryta tajemnicą? I jak długo jeszcze to
będzie trwało?
W odpowiedz7 na to nasi przyw dcy obmyślilinową
sztuczkę. oto negle w 1996 roku ,,Krasnaja zvł7ezda''
zachłysnęłasię entuzjasĘrcznie i obwieściłatriumfalnie
Koniec z tajemnicami! Dowiedzcie się czym prędzej! No-
wy sukces naukowc w wojskowych! InsĘrtut Historii
WoJskowości opublikował dostępną dla każdego, nieutaj-
nioną pracę pod Ęrtułem ''Stan etatowy Sił ZbroJnych
ZSRR w okresie Wielkiej Wojny ojczyźrnartej. Zbi r rna-
teriał w statystycznych nr 1 (22 czenllca 1941 roku)''7.
Natura]nie, nie dałem temu wlary. Cośtakiego Jest po
prostu niemożliwe. Mimo to jednak wszystkimi dostęp-
nyrri kanałami rozpoczalern poszukiwania. A kanał w
Jest wiele. Prywatny bŻnes jest wszechpotężny. W Pary-
żu, w Berlinie, w Warszawie, w nowojorskim Brighton
Beach są dobrzy ludzie, kt rzy utrz5rmuJą więź z wydaw-
cami i potrafią zdobyćkażdąksiążkę'bĘskawicznie i po
przystępnej cenie. Fostawjłem wlęc swoich przyjaci ł
w starr pogotowta. Niestety, żadnemu z rich nie udało
się dostać ,'Zbioru materiał w statystycznych nr l''. Da-
łem znać, że jestem $ot w zapłacić więcej. Rezultat ten
sarrl. Zadzuroniłem więc do Moskwy. Mam tam wiele
kontakt w. W moskiewskich wydawnictwach, bibliote-
kach, inst5rtutach jest wiele os b, kt re doceniły moją
? Boieuoi i czisltennu sostau Wootużonngch sał SSSR w perlod
WteltkoJ otieczeshDlennoJ wojng. Statisticzesk| sbornlk nomler 7 (22
tjunta 1941), Moskwa 1994.
50
sAMoBÓJsTwo
książkę',Lodołamacz"L sągotowi pom c. Zn w o$łosiłem
a]arm! Nikt jednak nie m gł znaleźć tak pożądanej prze-
ze mnie publikacji. Zwr c1łern się więc do nieprzyjaznych
mi hlstoryk w - jest ich dośćzar wno w Rosji' jak i na
Zachodzle - z prośbąo pomoc. Nie kochają mnie, ale
czasem i wśrd nieprzffaciclŁzdarzają się uczynni ludzie'
Zn w _ bez rezultatu. Wtedy po prostu zaczĄern lcle
rozpytywać: aczy wy, moi kochani, widzieliścieprrynaJ-
mniej na własne oczy ',Zbi r materiał w statysĘcznych
nr 1''? Nie, brzmiała odpowiedź rnoich nieprzffaci ł, nie
widzieliśmy'
A ,,Krasnaja zwiezdd' wciĘ swoje: wielki sukces na-
szych historyk w, nar d wreszcie dowie się czegośo woJ-
nie, kt ra przez ĘIe dziesięcloleci pozostawała utajnio-
na! Czytajcie ,,Zbi r materiał w staĘstycznych nr 1''!
Dzwonię więc do redakcji ,,KrasneJ zwLezdy''. Mam tam
:
samych zaprzysilęŻonych wrog w. To zl7aczy, oficjalnie,
z racji zajmowanych stanowisk, są oni moimi wrogami'
ale tak naprawdę to dobrzy ludzie. M wię więc: - Chło-
paki, trąbicie w k łko o ,,Zbiorze materiał w'', a dostać
go nie spos b. Gdybym przeczytał te materiały, może
zrewidowałbyrn swoje po$lądy' a wam to będzie policzo-
Iae za sukces. Ale jak mogę zmienić wywrotowy punkt
widzenia, jeślinikt nic nie wie o tej wojnie?
Cośtam kręcą, marudzą. Więc pytam wprost: - Wi-
dzieliście tę publikację na własne ocĘ?
To podstępne pytanie. Nie chcę nikogo zawsĘdzać'
więc nie przytoczę tego, co usłyszałem w odpowiedzi' A|e
muszę uczciwie przyznać, Że po moJeJ indagacji ''Kras-
r;raja zlvrczda'' przestała wychwalać ''Zbi r materiał w
statystycznych nr 1".
Postanowiłem wykorzystać jeszcze ostatnią szansę:
telewizję. Moskiewską, wszechmocną. Nie powiem, Jald-
mi drogami tam dotarłem Nie zdradzarn swoich źr deł.
Korzystając jednak z okazji i w tym miejscu wyraŻarn
wdzięcznośćludziom' kt rzy dokonali owego wyczynu.
Rzuciłem wyzwanie grubym rybom z telrewizji: pokażcie,
co możecie!
I pokazali. Dostałem ,,Zbi r materiał w staĘstycz-
nych nr 1".
51
wrKToR sttwoRow
NaJważniejszaw kazdej książce jest tak zwana stop-
ka, gdzie podaje się m.ln. wysokośćnakładu. ot ż na-
kład ,'Zbioru materiał d'wynosi 25 egzernplarzy. Słow-
nie: dwadzieścia pięć. Jeden z richjest w moim posia-
daniu. Dla reszty śwlatapozostaJą Jeszcze dwadzieścia
cztery egzernplarze.
W 1956 roku Chruszczow w taJn5rm wystąpientu po-
informował, że rta początku wojny prz5padał u nas je-
den karabirr na trzech Żołnierzy. Gdyby operował kon_
kretn5rmi dan5rmi i powiedział, ilu ludzi służyłow Armii
CzerwoneJ i ile znajdowało się w jej posiadaniu karabi-
n w, sami byśmyobliczyli, na ilu żotnlerzy przypadał
jeden z nich. Ale Nikita Siergiejewiczwo|ał grać na emo-
cjach, nle rozpuszczał shlchaczy statysĘką. Wystąpie-
nie było tajne, jednakże po trzech latach jego tekst zo-
stał opublikowany. Zwr ćrny i w tym wypadku uwagę
na informacje zawatte w stopce: ,,Paristwowe Wydaw-
nictwo Literatury Polttycznej, Moskwa' W-71 B. KahaŻ-
skaja 15. Podpisano do druku 25 listopada 1959 r.
Cena 65 kopiejek. Nakład 1 mln egz.''.
Prawda, że to ciekawe? Tajne wystąpienie opubllko-
wane w milionie egzernplavy? A nas duma wprost roz-
sadza - proszę, rLasza ukochana partia odkryła przed
nami wielkie tajemnice: że byliśmy$fupi i nieprzygoto-
wani do wojny, że Stallrr podejmował decyzje strategicz-
ne, posfugując się globusem' Że nle starczyło nawet dla
wszystkich karabin w.
W tym tajnym wystąpieniu nie było żadnych konkret-
nych danych liczbowych. Ale poniewź zostało ono ogło-
szone tajnym, wierzyliśmy we wszystko, co zawierało.
Dopiero czterdzileści lat p źniej, w 1996 roku, ogłoszono
wreszcie, ile mieliśmykarabin ww 1941 roku. W koricu
podano liczby! T\Le że w5rmieniono je w nieutajnion5rm
zbiorze materiał w statystycznych, kt rego nie można
dostać.
og lnie dostępny' nieutajniony zbi r został wydany
w nakładzie czterdzieści Ęsięry razy mniejsąrm, nż tajne
wystąpienie Chruszczowa. Dwadzieścia pięć wydrukowa-
nych egzemplarzy rozesłano po gabinetach najwyższych
osobistościw Moskwie, tam' gdzie do ntczego się nie przy-
52
sAMoBÓJsTwo
dadzą (Jeden z nictr ktośzwinął dla mnie). Żaden nato-
miast nie trafił do naJwtększych bibliotek' akademii' insty-
tut w naukowych. Ani do sztab w okręg w wojskovrych.
Oficjalna, nieutajniona historia woJny przedstawia nas
jako durni w i ciemniak w. Ta komunistyczna wersja
owego okresu naszych dziej w, poczyrlając od Chrusz-
czowa i Niekricza, poprzez wspomnienia Zukowa, na
ostabrich badaniach Anfiłowa, Gorkowa, Bieąrmierlskie-
go' SzteJnberga, Finkelsztejna i irrnych, robi wrażenie,
jakby została napisana przez ludzI Goebbelsa. Wedfug
tej wersJi, Stalin był durniem i tch rzem, woJsko nie
miało dow dc w, samoloty były latając5rmi trumnami,
c7nłg1 posiadaliśmy pr zestar załe, jeden karabin pr TWa-
dał na trzech Żohtlerzy. Nasza oficJatra historia wojny
prz5pomina traktat o wyższościrasy germariskiej nad
wszystklmi innymi. Niemc w przedstawiono tam jako
mądrych' przewidujących profesjonalist w, kt rzy byli
dobrze wyposażeni i przygotowarri do wojny. Mieli naJno-
wsze samoloĘ i czołgi, a do walki prowadzili wojsko wy-
bitni stratedzy. No i, co najważniejsze, przewaga nie-
miecka była pięcio-, sześciokrotna' a rlroże nawet
większa.
Chruszczow, Zukow i cała rzesza ich pomagier w na-
tuczyll' nas wylewać na własną głowę kubĘ pomyj i pa-
dać na kolana przed' wyższościąteutoriskiego rozumu,
sĘ i kultury. Ale czy nie czas zwt cić wzrok na Adolfa
Hitlera i jego doborowe zastępy? Czy nlie pora rzetelnie
przeana)izować niemiecką gotowośćdo wojny i przytła-
czającą, miĘ czną pięcio -, sze ściokrotnąprzewagę hitle -
rowskich wojsk?

Rozdział 4
Czenntonoarmista
Adolf Hitler
Stałgm dqżeniem Francji bgło powstrzymanie
rozuoju Niemiec.l
Adolf Httler
DI
I-)adanie historii wojny między Niemcami aZwiry,kiern
Radzieckim naJeżalo zacząć od wyjaśnienia pr zycq1m nie -
miecklej agresji, czyli postawić pytanie: dlaczego Hitler
na nas napadł?
I znaJeźć na nie odpowiedź'
Nas jednak nauczono nie szukać odpowiedzi, ba,
w og le nie zadawać głupich pyta . Nauczono nas żyć,
nie myśIeć.Wyjaśniononam kr tko i zuitęźle: Hitler po-
trzebował w 194l roku przestrzeni życiowej na Wscho-
dzie, Lebensraumu. Dlatego teŻ zdecydował się podbić
ziemie na Wschodzie. Przez całe lata opowiadano histo-
rfrkę o tyn, Że Hitler już w 1924 roku napisał w Mein
KampJ:,,Powstrzymujemy germariski potok skierowany
na południe i na zach d Europy, izwracarny rrasze oczy
w kierunku wschodnim".2
Te dwie linijki tekstu zrobiĘ zaulrotną karierę. C\rto-
wallo je miliony razy. Ęsiące poliĘk w, d5rplomat w,
generał w, Ęstoryk w i dziennikarzy nieustannie po-
wtarzalo te'słowa. Już w latach dwudzlestych przyta-
czali je w swoich pracach i publicznych wystąpieniach
nasi przyw dcy: towarzysz Trocki, Bucharin, Zinowjew,
Kamieniew. W latach trzydziestych, zwłaszcza po dojś-
ciu nazist w do władzy' wyznarrie Hitlera zabrzrniaho
Z nową siłą. otw rzrny ,,Prawdę'', ,,ogonioka" czy czaso-
I Adolf Hitler, ,,Moja walka' (Mein Kampfl, Krak w 1992, cz. I, roz.
XIII, s. 246.
2 3 StienogrĘiczeskij otcziot, Moskwa 1934' s. |27-lza.
lbid., cz. I, roz. XIV, s. 259.
54
sAMoBÓJsTwo
pismo ,,Tiechnika mołodioży'' z tarntego okresu, a wszę-
dzie znajdziemy słowa o ziemiach na Wschodzie. Jeśli
nie w każdyrn numerze, to prawie w kaŹd5rm. ow cytat
z Hitlera powtarzała nie tylko cala nasza prasa _ roz(e-
gał się ontakŻe z wysokiej trybunyXVIIzjazduwKP(b).3
Każdy partyjny lektor, kt ry m wił o przyszŁej wojnie'
zaczynal właśnieod tego cytatu. Tak było przyjęte. Po
wojnie zaśsłowa Hitlera znalazĘ się w Ęsiącach pod-
ręcznik w, traktat w, rozpraw naukowych.
Po XX zjeździeI<PZRkażdy, przytaczając słowa Hitle-
ra, oskarżał Sta]ina o kr tkowzroczność_ przecież
Fi.ihrer sam otwarcie wyjawił swoje zarniary| Stalin po-
winien był po prostu przeczytać Mein KampJ i podjąć
odpowiednie kroki!
Co do mnie, od dawna dziwiłem się, że nasze społeczeri-
stwo posiada znajomośćksiązki Hitlera. A ściślejbiorąc,
jednego pochodzącego z rnej rytatu. Wyglądało na to, że
wszyscy w Związk'u Radzieckim cTytaJiMein KampJ.
Nasłuchawszy się lektor w, propagarrdzist w i agita-
tor w, kt rzy powtarzali jak zaklęcie wciĘ ten sam cy-
tat, pozwoliłem sobie na mały lvybryk.
Ciekawe go wykładowcę po intere suj ąc5rm wystąpieniu
otacza zawsze grupa szczeg lnLe zainteresowanych słu-
c}raczy.I ja nieodmiennie byrvałem pośrd nich. Wszys-
cy zadawali pytania. Ja takŻe. Nie usiłowałem się jed-
nak przecisnąć do przodu, Iecz zza czyichś szerokich
plec w zada'walern swoje ba:idzo proste pytanie: - Prze-
praszam, nie czytałern Mein KampJ. Proszę mi powie-
dzieć, gdzie m głbyn tę książkę dostać?
rrr II
I o niewinne pytanie wprawiało każdego lektora
w trudny do ukrycia stan zakłopotania' Rządcy naszych
myślibełkotali coś,mruczeli, przeklinali' zapominając
o dobrych obyczajach, bledli, czerwienieli, po czym
skwapliwie zwijali Żagle i szybko znikali. Ich reakcje na
moje pytanie można ująć w dw ch słowach: lvykręty
I uniki.
55
wrKToR sttwoRow
Wykręcali się od odpowiedzi i unikali jej, ponieważ Ża-
den z nich, w Brm r wnież historycy o sławie światowej,
ru dy nie miał w rękach MeinKampJ' A ja znowu niczego
nie rozumiałem. Jeślita ksiąŹka skierowarra jest przeciw-
ko nam, przeciwko naszemu krajowi, dajcie mi ją! Prze-
czytawszy to paskudztwo, żaden normalny człowiek nie
rl:oże zaakceptować po$ląd w Hiflera, przeciwnie - stanie
się jego jeszcze Zagorzalszym przeciwnikiem. Dlaczego
więc nigdzie nie spos b znaleźćtej książki' z kt rej wszy-
scy u nas znająL powtarzają Ęlko jeden cytat?
Dlatego proponuję: albo ogłosimy, Że Mein KampJ to
paskudztwo, książka, kt rej nie należy nawet wspomi-
nać, a Ęrm bardziej cytować, albo, skoro tak często ją
cytujemy' powofujemy się na nią, to pozw lmy przeczy-
tać cały tekst wszystkim, kt rzy mają na to ochotę. Bo
inaczej uczciwi obywatele zaczlaą podejrzewać, że jeśIi
ukrywa się przed nimi pozostałą treść'to być może nie
stanowi ona potw'ierdzenia przyrtaczartego cytatu, lecz
odwrotnie. jest jego zapr zeczeniern.
r1l
I 5rmczasem słowa Hitlera są nadal powtarzane. ,,Litie-
raturnaja gazieta" na pierwszej kolumnie zatnieszcza
Iist oburzonego czytelnika K. Niedielina z Sankt Peters-
burga: ,,Nie rozumiem, jak rnożrra powa:żnie traktować
pogląd' że niemiecka agresja na ZSRR była jedynie ude-
rzeniem prewencyjnyrn. PrzecieŻ jeszcze w 1924 roku
w swoim programowym dziele Mein KampJ Hitler pisał,
że gł wnym celem przyszĘch Niemiec będzle podb j
przesŁrzeni życiowej na Wchodzie. Nie jest to przecieŻ
Żaden tajny dokument. o czyrn więc tu dyskutować?''.a
Nie jest to tajny dokument? A więc wy, drogi towarzy-
szu Niedielin' czytaliścieMein KampJ? Ta książka stoi
na waszej p łce? Czy za czas w radzieckich także tatn
była? W jakim lamusie' jeślito nie sekret, ją
znaJeźIiście?AmoŻe po prostu w bibliotece? Gdzie? A je-
śliczytaliście w og lnie dostępny dokument w całości,
to czy możecie powiedzieć, z kt rego rozdziahl pochodzi
4',Llteraturnal a
EazieŁa", 5 sierpnia 1994
56
słMosÓ.'sTuIo
wiadomy cytat? Czy wiecie, z iu częściskłada slę Mein
KampJ? Am.oże nawet, o czyrn w og le jest ta kslĘka?
JeśIiwięc ją macie, towarzyszu, proszę obłłorzyćczęść
pierwszą, r ozdzial czw arĘ, zatytułowany,,Monachium''.
I przeczytać go jeszcze raz.
TIV sprawa pozostaje niezrozumiała. od
(Jedna chwili
opublikowaniaMeinKampJ aż do wojny, przez piętnaście
lat, w Zwiapku Radzieckirn cytat z Hiflera rozlegał się
zkażdego głośnikaradiowego, zkaŻdej trybuny, n;akuŻ-
dym zebraniu kołchozowyrn straszono nim ludzi, znalazł
się r wnież w progrŹrmie Kominternu i w podręcznikach
szkolnych. Jak to możliwe, że po Ęrm wszystkim agresja
niemiecka okazala się dla Stalina zaskoczenliern?
To jakieśszatariskie nieporozumienie: cĄr nar d ra-
dziecki wiedział' że Hitlerowi potrzebne są ziemie na
Wschodzie' a towarzysz Stalin o tym nie wiedział? Cały
nar d był świadorn zamierzeri Fiihrera, a towatzysz
Stalin nie potrafił go rozgryźć? Być może do uszu Stali-
III na nie dotarł w cytat a]bo w dz po prostu go nie Zro-
n;-rniał?
I zn w rodzi się pytanie: skąd szerokie rzesze obywa-
teli zaczerpnęĘ cytowane słowa Hiflera? Bo przecież nie
bezpośrednio ze źr dŁa? Do nas trafiło o:no zapośrednic-
twem naszych wybitnych pisarzy, utalentowanych akto-
r w, mądrych komentator w prasowych, pracownik w
wydział w propagandy i agitacji r Żnego szczebla. Sło-
wem' Agitpropu. A może stalinowski Agitprop nie kiero-
wał się wyĘcznymi towarzysza Stalina? Może przyw d-
cy r żnego szczeb|a lprzedzali nar d o niebezpieczeri-
stwie wbrew zaleceniom sekretarza generalnego? I czy
Stalin w og le czytał Mein KampJ?
V
-1
|,.-rzytał. Powiem więcej: Stalin był pierwszym Zagrani-
l czrLy'm czytelnikiem tej książki. Jej największym zrLaw-
cą' Bardzo też wysoko ją cenił.
Pierwszego przekładu Mein KampJ dokonano właśnie
na język rosyjski. Na osobiste polecenie Stalina. Jak to
57
i.
wrt(ToR suwoRolv
jest u nas przffęte, bez zgody autora' Honorarium mu
jednak w54płacono . Tfle że nie od razu.
Stalin nie m gł tego zrobić natychmiast, gdyż w mo-
mencie opublikowaniaMein KampJ nie był jeszcze jedy-
n5rm wodzem, a na Kremlu kłębiła się cała czeredaprzy-
w dc w. I bynajmniej nie wszyscy oni poJmowali sens
dz1eła Hitlera. Towalzysz Stalin natomiast wszystko od
razu zrozumiał, wyważył,ocenił. I unicestwiwszy swych
wsp łtowarzyszy, wyr wnał dług za wydanie Mein
KampJ. ZapłaciŁ honorarium autorowi książki' kt ra tak
mu prz54padła do gustu.
Wysokośćnakładu wczesnego wydania rosyJskiego
nie jest rni znarra. Na zachowanym egzemplarzu, kt ry
widziałem jej nie podano.Rzecz ocz5rwista, że nakład był
minimalny. I oto za wydanie paru egzemplarzy, abyć
może tylko Jednego, Sta]in hojnie zapłacił Hitlerowi.
Ile w5mosiło honorarium? Garśćbrylant w? Milion
dolar W? Kilogramową sztabkę złota? A może tonę? Ależ
nie! Towarzysz Stalin nie był drobiazgowy. Skąpstwo nle
IeŻało w jego naturze. Absolutnie nte. Towarzysz Stalin
był naprawdę hojny. ofiarował Hitlerowi całe złoto Nie-
miec, a wraz z nim same Niemcy, wszystlde ich miasta,
drogr, fabryki i porty, muzea i targi starzyzny, berliri-
skie zoo z jego łabędziami i niedźrviedziarni. Mało tego,
obdarował Hiflera także narodem nlemieckim - robotni-
kami, chłopami, inteligencją pracującą, brrrmistrzami
i policjantami, kominiarzami, konwojentami i aresztan-
tamt, lekarzasnii skrzypkami. oflarował mu władzę nad
paristwem niemieckim. ,,Bez Stalina nie byłoby Hitlera'
a także Gestapo'' - tak w listopadzie 1936 roku Lew
Trocki ocenlł zasfugi Stalina wobec F\rhrera. Nl mniej,
ni więcej _ bez Stalina nie byłoby Hitlera. Pozbawiony
pomocy J zefa Wissarionowicza, Hitler nie doszedłby do
wŁadzy'
Ale i tak szczodrazapłata wydawała się Sta1inowi zbyt
mała, więc 23 sierpnia 1939 roku podarował Hitlerowl
Polskę, a wraz z nIą caŁą Europę'
A' przecieŻ gdyby Stalin nie cenił tak wysoko Mein
KampJ, polityczna kariera Adolfa Hitlera zako czyłaby
się w t933 roku druzgocącą klęską podczas wybor w.
58
sAMoBÓJsTwo
Niewykluczone nawet, że owemu obłąkaricowi i para-
nolkowi powinęłaby się noga Jeszcze wcześnĘ.
TVI
L eraz postaramy się nakreślićobraz sytuacJi w poło-
wie lat dwudziesĘch. Ksiązka Hitlera właśniewjrzała
światłodzienne' Na Kremlu siedzi towarzysz Stalin,
a w Monachium, w piwiarni uhaus" - Adolf
'Holbr
Hitler.
Towarzysz Sta]in jest jednym z przyw dc w Związk:u
Radzieckie$o' jakby pierwsz5rm pośrd r wnych _ pri-
mus inter pares. Ale to tylko pozory. Niekt rzy się już
zorientowali, ze Sta]in skupił w swoich rękach bezmiar
władzy, i to władzy nad ogromn5rm parlstwem.
A kimże jest Hitler? Pechowym malarz4mą' Byłym
frontowym żoŁnier zern Prowincjonaln5rm mąciwodą. Je-
go zasfugi dla rewolucJi są na razLe niewielkie. Za cza-
s w bawarskiej republiki rad Hlfler był zaledwie szere_
gowym Żohierzem tutejszej Armii Czerwonej. Po upad-
ku tej efemerycznej republiki radzieckiej Hitler został
aresztowarry' ale wkr tce go wypuszczoruo, :uznając, tŻ
Jego osobisty wkład w dzieło tryrmfu światoweJ rewolu-
cJi komunisĘrcznej nie był szczeg |rie znaczący. Czer-
wonoarmista Hitler wstąpił więc do DAP - liczącej kilku
członk w Niemieckiej Partii Robotniczej, kt ra w swej
działa]nościkierowała się hasłem swego ojca ideowego
Gottfrieda Federa _ wzyvvał on do rewolucji światowej
słowami:,'Proletariusze wszystkich kraj w' łączcie się!'''
Ten nieskomplikowany program Adolf uczynił funda-
mentem ruchu, na cze|e kt rego wkr tce sam stanął,
przekształcając DAP w NSDAP - Narodowosocjalistycz-
ną Niemiecką Partię Robotniczą. Partia Hitlera stawiała
przed sobą jawnie komunistyczne cele: zniesienie pry-
watnej własnościziemskiej, zakaz obrotu ziemLą, konfi-
skatę zysk w zakład w przemysłu zbrojeniowego, kon-
trolę robotrrik w nad administracją fabryk i warszta-
t w, nacjonalizację wlelkich koncern w.
I oto 8 listopada 1923 roku wybucha w Niemczech
rewolucja socjalistyczna. Zor gartizowana przez KornXt-
tern i zaplanowarra w rocznicę zagarnięcia przez bolsze-
59
WIKTOR STJWOROW
wik w władzy w Rosji. Rewolucji niemal jawnie przewo-
dzili wysłannicy Moskwy - Jedn5rm z r:icle, na przykład,
był rezydent radzlec}dego wywiadu wojskowego, towa-
rzysz J zef Unszllcht. I, mimo że rewolucja upadła, ro-
botnicza partia socjalistyczna Hitlera okazala się zwar-
tą, choć niezbyt licznąawangardą niemieckiego proleta-
riatu. Hitler osobiście prowadzlł swoich towarzyszy
i dlatego trafił do więzienia.
I tutal właśniestał się heretykiem i odstępcą od pod-
stawowych założefimarksizmu _leninizmu. odże gnał się
od metody zagarnięcia władzy siłą. Jego droga do wła-
dzy rniala prowadzić poprzez legalne, demokraĘczne
wybory' Właśniew więzieniu Hitler napisał ksiązkę'
w kt rej znalazĘ się znane słowa o ziemiach na Wscho-
dzie. Lenin i Trocki uważa]i, że w imię powszechnego
szczęścianaleŻy poświęcićwłasny nar d, Hitler nato-
miast był zdania' że w imię szczęściawłasnego narodu
należy poświęcićinne. Na przykŁad zawojować dla Nie-
miec ziemie na Wschodzie ze wszystkimi wynikając5rmi
z tego dla rdzennej ludnościkonsekwencjami.
D vII
I omyślmy, co powinien zrobić w dz światowejrewolu-
cji towarzysz Stalin' gdy się dowiedział, że w środowisku
niemieckich socjalist w doszło do odchylenia od mark-
sistowsko-leninowskiej linii, że byĘ czerwonoarmista
nie chce się podporządkować Moskwie i prowadzi włas-
ną politykę? Wydawałoby się, że najprościejpozbyć się
definityumie takiego rewolucjonisty - i na tym koniec.
KaŻde odchylenie w środowisku socjalist w Sta]in dła-
wił bezlitośnie. Dlaczego więc nie przedsięwziął żadnyc}l
krok w w celu likwidacji hitlerowskiego odchylenia
w niemieckim ruchu robotnicz5rm? Hitleryzm rl:ożr:a
było zniszczyćw zarodku. Wystarczyło wysłać do Mona-
chium ideowego bojownika z czekanern Nikt nie zwr -
ctłby szczeg lnej uwagi na fakt, że jeden socjalista dru-
giemu rozwalił łeb. Zwykła sprawa. Dla normalnych
ludzi bandyci to po prostu bandyci, i tyle. Zrą się mię-
dzy sobą i nierzadko zabljają się wzajemnie . Podobnie
wśrd socjalist w. Uważamy na og ł, że wszyscy oni są
60
sAMoBÓJsTWo
jednej maści. Ąrmczasem okazuje się - sami socjaliści
potrafią to określićna podstawie nieuchwytnych dla
irrnych niuans w - że jeden z nich to marksista, drugi
- hitlerowiec, trzeci - Wn)awca Lenina. I nawzajem roz-
łupują sobie czaszki. Ilu własnych towarzyszy zamordo-
wa]i! Sam Stalin wykoriczył mn stwo takich' co skłania-
li się ku takiemu lub innemu odchyleniu! Dlaczego Jed-
nak oszczędził Hitlera? PrzecieŻ bez trudu można mu
było skręcić kark, a wszystkich jego zwolennik w-piwo-
szy rozpędzić na cztery wiatry.
Stalin wszakże postąpił inaczej.
cać sobie *'x#
Hitlerem, a w wczas - bez pomocy Stalina - hitleryzm
zrnarŁby śmierciąnaturalną, nie prz5mosząc potem swe-
go krwawego żniwa. Stalin jednak wybrał trzecią drogę
- wszechstronną' jawnie udzielaną Hitlerowi pomoc. To
właśnieJ zef Wissarionowicz doprowadzt' do objęcia
przez Hitlera władzy.
Swego czasu bez szczeg lnego wysiłku zebrałem gu-
bą teczkę materiał w poświadczającychprostą tezę
Trockiego, Żebez Stalina nie byłoby Hitlera' Zrobiłem to
nie sięgając do jakichś tajnych archiw w, lecz odwofu_
jąc się do najzwyklejszych, znanyc}r powszechnie fa-
kt w. Było ich bardzo wiele, a wszystkie tak przekonu-
jące, Że napisanie książki nie stanowiłoby najmniejsze-
go problemu - ot, posegregować wycinki tematycznie,
opracować oddzielnie każdy temat, zat5rtułować po-
szczeg lrre rozdziaĘ, tu i wdzie wyrazić własną opinię.
W ,,Lodołamaczu" obiecałem czytelnikom napisać taką
ksiązkę. okazało się jednak, Że r:ie muszę tego robić,
ponieważ taka książka już istnieje. Jej autorem jest
niemiecki historyk Thomas Weingartner, a praca nosi
tytuł ''Stalin i w5miesienie Hitlera. Polityka Zwiry,ktsRa-
dzieckiego i Międz5marod wki Komunistycznej wobec
Niemiec''s. Zarimja się zabrałern do pisarria, Weingart-
ner posfużyłsię tą samą metodą - nie mędrkując wiele
5 T. Weingartner, Staltn urtd der AuJsteig Hitlers, Berlin, 1970.
6t
wlKTOR SI'WOROW
i nie czekając na otwarcie taJnych kremlowskich archi-
w w, zebrał. zrrane og lnie rezolucJe kongres w Komin-
ternu, protokoły Komltetu Wykonawczego tego sztabu
rewolucJl śwlatoweJ,artykuły,,Prawdy'' i,,Rote Fahne'',
prz5pomnlał czytebnikom fakty' o kt rych komuniści
tak bardzo pragnęli zapomnieć. Wyszła z tego ksiązka
prosta i dla kazdego zrozurnlała, nić pozostawiająca
miej sca dla żadnych komunls tycznych kontrargumen-
t w. Wszystklch, kt rzy lnteresują się tą sprawą, odsy-
łam do oweJ znakomitej pracy i gorąco ją polecam.
Do tego, co głosiłswego czasu Trocki, a po latach
opublikował Weingartner, nie mam nic do dodania, po-
wtarzać zaśznanych fakt w nie warto. I bez mojego
ldziahl dowiedziono, że mrzortki Hitlera o ziemiach na
Wschodzie pozostałyby fantazjarni marzyciela z Mona-
chium, dyby nie niemożliwa wprost do przecenienia
pomoc Stalina.
IX
Kirzay, kto znaMetnKampJz jednego sławnego cyta-
tu, zanzuca Stalinowi kr tkowzroczność_przecież Hitler
sam napisał, Że potrzebne mu są ziemie na Wschodzie!
Stalin jednak' w odr żnieniu od Chruszczowa, Niekri-
cza i tysięcy innych swoich oskarżycieli, przeczytałMein
KampJw całości.od deski do deski.
I wyczytał tarn, że za g} wne zadarlje przyszĘch Nie-
miec Hitler wca]e nie uważałzdobycia przestrzeni Ęcio-
wej na Wschodzie, EdyŻ książka za'wiera tylko jedno
zdarie na ten temat, lecz uwolnienie swego kraju z oko-
w w Traktatu Wersalskiego. Hitler dzielił wrog w Nie-
miec na wewnętrznych i zewnętrznych. Wrogowie we-
wnętrzni to Żydzi. Zewnętrzni - Francuzi i r wnież
Zydzi..
Taktyka Stalina zaśsprowadzała s1ę do tego, by
wszystko robić cudzymi rękami, jednych swoich wrog w
unicestwiać rękami drugich. ,,Stalin Zawsze znajdował
takich, kt rzy wyciągali za niego kasztany Z oglnia" _
powiedział Robert Conquest. ,,PotraIił jak nikt inny zde-
rzać g}owarti swoich konkurent w, sam zachowując
dystans i przewagę nad nimi'' - to słowa A. Antonowa-
62
sAMoBÓJsTwo
-owsiejenki. Trzeba tu dodać, że Stalin był wiernym
kont5muatorern dzieła Lenina, ktory uczył,,rękami na-
szych wrog w tworzyć społeczeristwo komunistyczne'''6
Dopiero wfraśniwszy, na cz5rm polegały stalinowskie
metody walki, możerny zrozwrnieć, dlaczego tak przy-
padł mu do gustu marzyciel z Monachium i jego dzieło
Mein KampJ.
Przeczytalem sporą częśćtego, co m wił i pisał Stalin,
i znafazłern gniewne oskarżenia pod adresem anĘsemi-
t w, kt rzy, jak wiadomo, są najgorszymi wTogami klasy
robotniczej' W swoim najbliższyrn otoczeniu Stalin trzy-
mał grupę ,,dyżurnych" Zyd w - Mecha]isa' Kaganowi-
cza, Łozowskiego, Jarosławskiego i innych, ostentacff-
nie podkreślając w ten spos b brak wszelkich narodo-
wościowych i rasowych uprzedze(l. A jednocześnie
pomagał dojśćdo władzy w Niemczech największemu
antysemicie wszechczas w, kt ry planował i realizował
,,ostateczne r oz\^ila?arie kwestii żydowskiej'' w Europie.
Stalin zachowywał dystans, nie mieszał się' Dopiero po
wojnie, gdy okazało się, że Hitler zawi dł pokładane
w nim nadzieje, realizując ',ostateczne rozwirya;rie" je-
dyrrie częściowo, Stalin ZrnnszorLy był zrzucić maskę
i osobiściezająć się Ęrrn problemem.
Tu właśniewyrźnie widać zwiry,ek pomiędzy treścią
Mein KampJ a wszechstronn5'łrn wsparciem jakiego
udzielił Hitlerowi Stalin.
Deklaracje Hitlerd na temat terytori w wschodnich
szczeg |rLie Sta]ina nie niepokotły. Jego zdaniem, ostrze
MeinKampJ w5rmierzone było gł wnie przeciwko Francji.
,,Powinniśmy do korica zrozurnieć rzecz rtastępującą:
śmiertelnyrn wrogiem narodu niemieckiego jest izawsze
będzie Francja'''7 I dalej: ,,Walcz5,rny nie o zajęcie miej-
sca światowej potęgi. [...] Francja systematyczttLe szar-
ple nasz nar d na sztuki i w spos b planowy dławi na_
szą riezaJeŻność'|'..l Przez występowanie przeciwko
plęciu lub dziesięciu paristwom, zaniedbujemy skon-
centrowania wszystkich sił narodowej woli i psychiki
8
,,Ósmy zjazd RKP(b). Protokoły'', Warszawa 1966, s 27.
7 Hitler, op. clt., cz. II, roz. XflI.
63
WIKTOR STJUIOROW
dla ciosu w serce naszego najbardziej namiętnego wro-
ga' t''.J StĄ/m dążeniem FrarrcJi było powstrz5rrnarie
przeksztalcenia Niemiec w trwałą potęgę i utrz5rmanie
w Niemczech systemu maĘch paristw. [...l Jedyn5rm na_
szyrn przeciwnikiem obecnie jest Francja - paristwo,
kt re odmawia nŹun nawet prawa do istnienia''.8
Dalej Hitler rozpisuje się w Ęrm sam)[n duchu przez
wiele stron i rozdział w.
,-,
, X
Z-ldobycie terytori w na Wschodzie nie było najbliż-
szyrm zadaniem, lecz perspektywą na przyszłe stulecia.
Uważal tak nie tylko Hitler, |ecz i ścisłegrono jego
wsp Ęracownik w. ,,Ziernie należy zdobywać nie
w Afryce, ale w Europie, przede wszystkim na Wscho-
dzie' To natura]na droga niemieckiej polityki zewnętrz-
nej, zakrojonej na stulecia naprz d".e
Ę,łnczasem rozgromlenie Francji było dla Hitlera
najaktualniejszyrn wyzwaniem ' Przed zagarnięciem te-
rytori w na Wschodzie Hitler pragnął zabezpieczyć się
przed śmiertelnym WTogiem. oto drugi pow d upodoba-
nia Stalina do Mein KampJ i jej autora. Stalin wiedział,
że Francja jest dla Hitlera nie po prostu gł wnym wro-
giem, lecz WTogiem śmiertelnyrn. Rozumiał' że jeśliHit-
ler podejmie pr bę wyswobodzenia Niemiec z niewolni-
czej zaleŻnościekonomicznej od Francji i postanowieri
Traktatu Wersalskiego, to nlezwłocznie wtrąci się do tej
sprawy Wielka Brytania' ponieważ Traktat Wersa]ski
narzuciła Niemcom nie sama Francja, lecz Francja
w sojuszu z Londynem. Skoro zaśNiemcy dadzą się
wciągnąć w wojnę przeciwko tyrn dw m paristwom,
w orbicle tej wojny znajdą się r wnież inne kraje. A tego
sobie właśnieStalin Życzył.
I nie pozwalano nam czytać Mein KampJ właśniedla-
tego, że z tejksiaQki wcale nie w5mikało, ż Niemcy ruszą
na Wsch d. Owszem, jest tam mowa o ziemiach na
8 IbId.
e A. Rosenberg, Der ZukunJt einer deutschen Aussenpolitik, Mona-
chium 1927, s. 20.
64
SAMOBOJSTWO
Wschodzie, ale nie znajdzierny nlc o t5rm, kiedy nie-
miecka ekspansja na te tereny miałaby nastąpić' Hitler
pisał o owych ziemiach w 1924 roku, ale wcale l:lie zrr.a-
czyło to, że Niemcy pragną riezwŁocznie ruszyć na
Wsch d. Nie ma tam r wnież rnowy o 1941 roku. Hitler
jedynie zwracał oczy, jak śampisał' w kierunku
wschodnim. A swoje zarnierzeria planował na stulecia,
niekiedy tysiąclepia. Tak właśniepisał: ,,Nie można tego
osiągnąć w dziesięć czy dwadzieścialat, a dopiero
w ciągu wiek w, ponieważ, tak jak w przypadku wszel-
kich problem w kolonŻacfrnych, konsekwentne dąże-
nie do celu jest zttaczlie ważniejsze niż spazmaF1rczne
wysilki".lo
Aby zrea)Izować ambitne plany Fiihrera, Niemcy po-
winni byli' jak zafecal Hitler w słynnym cytacie' po-
wstrz5rmać ,,germariski potok skierowany na połudnle
i na zach d Europy''. To się jednak Fiihrerowi nie uda-
ło. A nie udało mu się dlatego, Że Mein KampJ za'wiera
pewną niepr zezwycięŻoną sprzeczność:
- z jednej strony, po to, żeby ruszyć na Wsch d, na-
leży powstrzyrnać d@enie na Zach d;
- z drugiej strony, po to, żeby rwszyć na Wsch d na-
|eĘ zagwatantować Niemcom bezpieczenstwo ze strony
śmiertelnegoWroga, jakim jest Francja, czyli najpierw
trzeba się skierować na Zach d.
Nie trzeba być kimśr wnie przebiegĄrm i przewidują-
c5rm, jak Stalin - dla każdego przeciętnie inteligentnego
człowieka jest jasne, że Hifler juŻ w 1924 roku dość
beznadziejnie się zaplątał. Sam sobie sprokurował pu-
łapkę. otwarcie deklarując sw j zamiar ma-rszu na
Wsch d, uczynIł swoimi wTogami wszystkich, kt rych
kraje |eżaĘ za wschodnią granlcą Rzeszy. Każdy prze-
marsz Niemc w ,,pod słorice'' musiał prowadzić przez
terytorium Polski. Dlatego też Polska automatycznie
niejako stawała się wrogiem Hitlera. Nie tylko Polska
zresztą. Ziernie na Wschodzie _ to pojęcie dośćm$iste.
Deklaracja Hitlera mogła się odnosić do kogokolwiek.
Jeślisąsiad przechwala się' że zartierza was ograbić,
r0 Hifler, op. cit., cz. I, roz. III, s. 53.
i' Smob jstwo 65
5
-
&,
wrKToR sttwoRow
czy llajr:;.o to będziecie go lubić? Jedno zdanie Mein
KampJ sprawiło, że Hitler stał się postrachem wszyst-
kich swoich wschodnich sąsiad w' Nie świadczyto by-
najmniej dobrze o walorach intelektualnych byłego
czerwonoarmisty. I jeśIinawet podczas wojny ludność
niekt rych kraj w z początk:u traktowała hitlerowc w
jak oswobodzicieli, nie była to zasługa Hitlera. ZłoŻyĘ
się na to inne prĄlczwy.
Nie jest wskazane odsłaniać swoje cele polityczne,
jeślisą one zdecydowanie złowrogie. Zupekrie zaśnie-
wskazane wydaje się ogłaszać swoich sąsiad w wToga-
mi' Hitler wszakŻe nie tylko roztrąblŁ sw j zamiar parcia
na Wsch d, ale i ogłosił Francję śmiertelnym wrogiem
Niemiec. Dorzuciwszy do tego wszystkiego jeszcze Ży-
d w, wziĄ na swe barki zbyt wielki ciężar, pod kt rym
w koricu musiał się zalatnać.
Stalin docenił Mein KampJ' Z ksiĘki tej jasno wyni-
kało, że pojawił się człowiek' kt ry powstanie przeciwko
całemu światu.Kt rego wszyscy będą nienawidzić, kt -
ry stanie się wrogiem narod w i kt remu świat zgodnie
w5rpowie wojnę. Cała nienawiśćtego świata skupi się na
Hitlerze i jego następcach. JeśliHitler vfywoła awanturę
wojenną, wpierw skieruje swą agresję przeciwko komu-
kolwiek, ale na pewno nie przeciwko Związkowi Ra-
dzieckiemu. Skoro istotnie dojdzie do wojny, to logika
jej działall spowoduje rozproszerLie sił niemiecklch na
całym kont5mencie europejskim i poza jego granicami.
Ikażdy, kto powstanie przeciwko Hitlerowi' będzie uwa-
Żany za wyzwoliciela i zbawcę.
o to właśniechodziło Stalinowi.
J zef Wissarianowicz wiedział: jeśliHitler wda się
w wojnę przeciwko Francji i Wielkiej Brytanii' to sprawa
terytori w wschodnich sama upadnie.
Tak też się stało'
Rozdział 5
O psach w przestrzeni
bezpowietrzn.ej
Wiele u'lg darzefl historyczngch można ułaśctusie
zrozumieć jedgnte tutedg, gdg znana jest osobotuość
Iudzi, kt rzg ta ntch trczestniczą.|
Generał poruczntk Gtinter Blumentritt
jednostki * n ]
storii. Powiem tylko, że Mongołowie pod władzą Czyn-
gis-chana byli innym narodem, niż byhby bez niego.
Francuzi z Robespierre'em na czele to jedno, z Napoleo-
nem - drugie. Wiapąc nazwisko rządzącego znazwąkra-
ju, w dw ch słowach opisujemy całą epokę: Ameryka
Reagana, Mikołajowska Rosja, Kajzerowskle Niemcy.
Nie ma co do tego wątpliwości:bez Hitlera Niemcy były-
by zupekrie inn5rm panstwem, podobnie jak Zwiapek Ra-
dziecki bez Stalina. Dlatego, skoro rozulażatny teraz, kt ry
z Ęch kraj w był lepiej przygotowany do wojny, nie od
rzeczy będzie przy1rzeć się lepiej obu postaciom' Stalina
i Hiflera, jako Że od Ęch dw ch ludzi tak wiele zaleŻało.
Bardzo ważne jest, byumieć słuchać; ten, kto to potrafi,
zawsze ma przewagę nad tym, kto nie potrafi. To nawet
nie umiejętność,to prawdziwy talent. Ten dar wysfucha-
nia rozm wcy stawia człowieka od razll w rzędzie wybit-
nych osobowości, gdyż pośrd przeciętnych mieszkaric w
naszej planety zdarza się on niesĘchanie rzadko.
oto wypowiedź rnarszałka Zwiapku Radzieckiego Usti-
nowa: ,,Stalin odznaczal się wprost niezwykĘ pracowito-
ścią,ogromną sĘwoli, wielkim talentem organŻacyjnym.
|...l Znając wagę swojego słowa, starał się przedwcześnie
nle przedstawiać swojego poglądu w omawiarrej właśnie
I Rokotugie rieszenija (tłum. z niem'), Moskwa 1958' s. 65.
67
WIKTOR STIWOROW
kwestii; najczęścĘsiedział jak gdyby nieobecny duchem
lub przechadzał się niemal bezgtośnie po gabinecie, takŻe
wydawało się, iż myślamijest bardzo daleko od przedmio-
tu dyskusji, pogrryony we własnych roavażaniach' Po
crylrn zwpehtie nieoczekiwanie rzucał kr tką uwagę, kt ra
niekiedy kierowała rozmowę na nowe, całkiem inne tory
i - jak się potem okazywalo _ jed5mie sfuszne'''2 Takich
relacji m glbym przytocryć jeszcze kilkadziesiąt - podob-
nie charakteryzował Stalina Churchill' wysłarrnik Roose-
velta Hopkins, niemiecki minister spraw zagraIJiczrryclJ
Ribbentrop, wielu marszałk w, generał w, ministr w'
Wielki Machiavelli zafecał władcom, by m wili jak naj_
mniej. Stalin trryrnał się tej zasady. Słuchał jedynie uważ-
nie i milczał, ząadkowy jak Sfinks. A jeślijuż zabierał
głos, to nie rzucał sł w na wiatr. ,,Swoje przemyślenia
i decyzje Stalin formułował jasno, rvłięźle,lakonicznie,
z nieubłaganą logką. Nie lubił zbędnych sł w i nie w5po-
wiadał ich.''3 o Hiflerze natomiast istnieją zupeŁrle od-
mienne świadectwa' Hifler nie umiał i nie chciał słuchać.
M wił. Stalin doszedł do władzy jako milczący, skryty
konspirator, Hitler - jako wrzaskliwy, histeryczny m wca.
Ale skłonnośćdo niepohamowanego rozgadania nie sfuży
dyktatorom. Hifler, zdobywsąr władzę, powinien był zapa-
nować nad swoją chorobliwą potrzebą wygłaszania prze-
m wieri' zarrienić się w milczącego Futrrera, kt ry uważ-
nie prąrsfuchuje się temu, co mają do powiedzenia ludzie
z jego otoczenia. Tak się jednak nie stało.
,'Hitler jest niezmordowany w wygłaszaniu oracji. M -
wienie to jego żyul'toł.''a
Minister uzbrojenia i amunicji Rzeszy, Albert Speer,
dodaje: ,,Z ust jego pŁynął nieustanny potok sł w; przy-
pominał podsądnego' kt ry sam zdradza swemrr oskar-
życielowi obciążające tajemnice".5 Generał pułkownik
Kt:rt Zeitzler: ,,Kiedy tylko przybyłem do Kwatery Gł w-
2 D. Ustinow,Wotmiapobiedg, Moskwa 1988, s.91.
" Ibid., s.92.
n o' Dietrlch, 12 Jąhre mitHitler, Monachium l955, s. 159-160.
5 A. Speer,
,,Wspomnienia", Warszawa f 99O, s. 369.
68
sAMoBÓJsTwo
nej, Hitler jak zwykle powitał mnie wielogodzinnym mo-
nologiem. Nie spos b było mu przerwać''.6
,,Ztrną 1943 roku Rrrndstedt usiłował przedstawić Hifle-
rowi rzeczywistą sytuację rn Zachodzie, ale stracił tylko
czas. Rozmovla w obersalzbergu trwała trzy godzlrry,
Z czego dwie trzecie czasu zabrałaprzemowaHitlera, kt ry
wypowiadał swoje poglądy na temat położenia na froncie
wschodnim, a jedną tzecią picie herbaty' podczas kt rej
to ceremonii oficjakre rozmowy były zabronione. Łatwo
sobie wyobrazić, że Rundstedt z trudem m gł wysiedzieć
na fotelu, ogarnięty wzbierającą w nim wściekłością.''7
Po up\wie kilku miesięcy feldmarszałkowie Rommel
i Rnndstedt zn w nalegali na spotkanie z Hitlerem. ,,Feld-
marszałk w potraktowano z wyruźną ozięMościąi zrnw-
szono do kilkugodzinnego oczekiwania. Kiedy wreszcie
Hifler ic}: prąĄĘ.' wygłosił długi monolog rra temat tezli-
tat w, jakich oczekuje w nvlapku z zastosowaniem nowej
<cudownej bronl'."8
GadafliwośćHiflera nie znała granic. Co noc zbierał
wszystkich ze swego otoczenia- stenogafistki, ministr w,
masąrnistki, generał w, sekretarki, reichsleiter rłf , gau-
leiter wlo, kierowc w, adiutant w' usadzał ich wok ł sto-
fu, rzekomo do kolacji, i zacr5maŁ m wić. M wił i m wił.
Do trzeciej w nocy, do czwartej. M wił o ws4lstkim - o hi-
storii i gospodarce, o klimacie i reĘii, o tym' jak sprawić,
by jego suka Blondi stała się wegetarianką' o teorii, że
przodkami Niemc w byli Grecy (kiedy indziej - Wikingo-
wie)' o tyrn, co myśli kobieta, czego pragnie' a czego jej
brak' o produkcji stall' o sobie, zrt w o sobie. ,,Często
ogarniał Hitlera zmienny nastr j. Nam, niehczn5rm ich
[nocnych rozm w] uczestnikom, nie odpowiadała cięŻka
atmosfera wczesnych godzln ranrrych i tylko uprzejmość
oraz pocztcie obowipku mogły nas zmusić do uczestnic-
6 Rokotugierieszenija, op. cit, s. 155.
7 lbid. s.22O.
I Ibid. s.236.
9 Reichsleiterzy _ członkowie władz centralnych NSDAP [przyp. red.].
Io Gauleiterzy _ regiona]ni prz1'w dcy NSDAP sprawujący fakĘcz-
ną władzę na terenie podlegających im okręg w lprzyp. red.]'
UIIKTOR SUWOROW
twa. Po wyczerpujących posiedzeniach w trakcie Ęch mo-
notonnych rozrn w z trudem powstrąlrnywaliśmy się od
zaśnięcia.''l1
Te prz5rmusowe kazania byĘ prawdziwą udręką dla
otoczenia Hitlera. Maszynistki, sekretarki, stenografistki
ustalały rniędzy sobą kolejność,kt ra z nich kiedy bę_
dzie zrnuszona uczestnLczyć w nocnych wystąpieniach
Hifler. Traktowały ten obowią2ek jako cośw'rodzaju
uciążliwego nocnego dyżuru. Pośrd Ęch kobiet, niekie-
dy nawet w obecności Hitlera,'w5mikaĘ wzajemne spory
i pretensje: ja tu siedzę jlŻ trzecią rLoc Z rzędu' a ktoś
tam spokojnie się wysypia poza ustaloną kolejnością.
TII
Interesujące jest, jak zachowywali się Stalin i Hitler,
$dy przyjmowali gości.
Oto relacja ministra spraw zagraricznych hitlerowskich
Niemiec, Joachima von Ribbentropa: 'Potem zabrał $os
Sta]in. M \ilił kr tko, rzeczowo,bez zbędnych sł w. Wypo-
wiadał się w spos b jasny i jednoznaczny. [...] od pierw-
szej chwili naszego spotkania łvywarłna rrnie silne wra-
żenie _ był człowiekiem niezwykłej miary' Jego oszczędny,
niemal suchy, lecz dobitny sĘl wyrazania się i stanowczy,
azarazem swobodny spos b prowadzenia pertraktacji po-
twierdzaĘ' że jego przybrane nazwisko jest w pehei uspra-
wiedliwione. Przebieg moich negocjacji i rozm w ze Stali-
nem pozwolił mi wyrobić sobie jasny pogtąd na siłę i wła-
dzę tego człowieka' kt rego jeden rtieznaczrty gest ręki
stawał się rozkazem dla najbardziej odle$ej wsi, zagubio-
nej gdzieś na niezmierzonychprzestrzeniach Rosji _ czło-
wieka, co potraflł zjednoczyć liczącą dwieście milion w
ludnośćswego imperium skuteczniej niż przedtem kt ry-
kolwiek z car w".l2 Dalej cąatamy o szerokiej naturze, hoj-
ności,serdeczności i gościnnościStalina. Po powrocie do
Berlina oczarowarry Ribbentrop opowiadał' Że czwł się na
Kremlu, ,jak wśrd starych towarzyszy partyjnych'''
rr Speer, op. cit., s. 360-361.
12
J. von Ribbentrop, Mieżdu Łondonom i MosktlloJ, Moskwa 1996,
s.141-143.
70
sAIvtoBÓJsTwo
A oto jak prz11'mował gościHitler. Sam był wegetaria-
ninem, wszystkich,kt rzy się do wegetarian nie zaJicza-
li, uważałza trupoŻerc w; tak ich nazywał przy włas-
nym stole i na wszelkie sposoby starał się odebrać im
apeĘt. Nawet ci, co nie jadali mięsa, Iecz jedyrrie ryby'
budzili w Hitlerze odrazę, kt rej nie ukrywał. ,,Przy ra-
kach miał na poczekaniu historię o zrnarłej babce, kt rą
rodzina wrzuciła do stawu dla ich zwabienia, a przy
wę$orzach opowiadał, że najlepiej je karmić iŁapać uŻy-
wając do tego celu zdechlych kot w.''l3
Smacznego, dr odzy goście.
o życiu osobistym Stalina wiemy mało. Jednakże pe-
wiel szczeg ł odr żnia go do Hitlera, JeŻowa, Lenina.
Stalin miał dw ch syn w i c rkę. Swiadczy to o tym, że
w sprawach seksu był człowiekiem o normalnej orienta-
cji. Hitler zaś,Lenlrt i Jeżow - to homoseksualiści. Ber-
liriski psychiatra, doktor Artur Kronfeld, miał możliwość
z bliska obserwować Hiflera. ,'Podobnie jak wiele silnie
psychopatycznych osobowości, Hitler nie miał normal-
nych skłonnościseksualnych. Należy lzna za pewnik,
Że ucz:ucie miloścido kobiety nie mieściłosię w sferze
jego możliwościemocjonalnych. W przeszłościHitler po-
zostawał w seksualn5rm mviapku z Heinesem i Ernstem.
Obaj oni zostali zamordowani na rozkaz kanclerza Rze-
szy 3O czenivca 1934 roku."
W otoczeniu Hitlera (podobnie jak i Lenina) więcej niż
połowa rnęŻczyzn była orientacji homoseksualnej. Ta-
kich właśniesobie wybierał. Pr4rczyny zab jstwa szefa
SA Ernsta Rohma i kręgu jego kochank w nie stanowił
fakt' iŻ byli oni odmiennej orientacji, Iecz to, iż nie robili
z tego tajemnicy. Hitler wykor1czył ich po to, by przeko-
nać wszystkich, że sam nie ma z homoseksualizmem
nic wsp lnego.
iawia się
", "n#:
lt gniewu. WłŃnie wtedy odsłaniamy nasz charakter
w całej okazałości.Wybuch złościrozświetlanajmrocz-
13 Speer, op. clt. s.364
7I

WIKTOR ST,IWOROW
niejsze zakamarki naszej duszy. Dlatego przy analizowa-
niu osobowości człowieka bardzo ważne jest ustalenie,
jak silne' jak częste i jak dhrgotrwałe miewa wybuchy
gniewu.
Hitlera nie bez powodu nazywano szalericem. Nie bez
powodu też specjaliści uważa]i go za zdecydowanego
psychopatę, Edyż nader często wpadał we wściekłość.
Porywy gniewu i złościprzeradzały się w ataki histerii.
oddajmy $os Speerowi: ,'Hitler zdenerwował się i obu-
rzył; c}eoć sfuchał mnie w milczeniu, rysy jego tvłtry,
niespokojne ruchy rąk i obgryzanie paznokci zdradzaĘ
wzrastające w nim napięcie ['..] Hifler przestał już pano-
wać nad sobą. Jego Bllarz stała się pąsowa, aoczy martwe
i nieruchome. Potem krryczŃ niepohamowanie: <<Sprawy
operacfine nileŻą do mnie. Proszę uprzejmie troszcąyć się
o pariskie zbrojenia! To pana nic nie obchodzilrr".ta
',Usłyszałem nagle niearĘrkułowany' niemal zwier zęcy
wrzask."l5
,Nawet laik m gł bez trudu stwierdzić, że ofensyrva
skazarra jest na zagładę. W Ęlrn momencie nadszedł mel-
dunek, Że oddziałnaszych wojsk g rskich zdobyłElbrus,
najwyższy szczylt Kaukazu, otoczony zewsząd lodowca-
mi' i zatknął na nim niemiecką flagę wojenną. Z pew-
nościąbyło to przedsięwzięcie niepotrzebne, dośćbłahe,
i naJeŻało je traktować tylko jako przygodę zapalonych
alpinist w. Mieliśmypehre zrozurnienie dla tej wyprawy,
kt ra zresztą wydawała się nam całkiem bez znaczetia'
Często widywałem Hitlera wściekłego,ale rzadko łvybu-
chał tak, jak po tej wiadomości. Sza]ał przez wiele go-
dzin' jakby ta w5prawa zrujnowała plan całej kampanii.
Jeszcze po pa-ru dniach wobec kaŻdego, kogo spotkał,
wymyśtałna .pomylonych a'lpinist v>, kt rych <maleŻy
postawić pod sąd wojennp. W środkuwojny dali się
ponieśćidiotycznej ambicji, m wił Z gniewem, w|eźli na
jakiśidioĘczny szczyrt. choć rozkaz wyrłźniegłosil, że
wszystkie sĘ należy koncentrować na Suchumi.'16
14 Ibid, s. 482,
1s Ibid. s. 250.
16
lbid. s. 289.
72
(
I
I
I
i SAMOB JSTWO
,,Wściekłość przejawiała się w postaci huraganu sł w.
W takich chwilach Hitler odrzucał wszelkie sprzeciwy,
po prostu zakrzyklljąc oponenta. Podobne sceny mogły
zostać wywołane zar umo informacją o poważnym wy-
darzeniu, jak i najzupeheiej błah5rm incydencie. Kiedyś
w Obersalzburgu obserwowałem, jak pies Hitlera, Blon-
di' nie chciał wykonać polecenia swego pana. Krew rzu-
cila się Fiihrerowi do twarzy' i nie bacząc na caĘ tfum
gości,Hitler zaczĄ wściekle łajać jednego ze swoich
pomocnik w' kt ry stał obok niego. Bez dania racji, nie
zvłracając uwagi na zdumienie obecnych, obrzucił go
potokiem gniewnych sł w."17 oto sĘmna wypowiedź
Goringa: ,+Ądotf jest wegetarianinem, ale nie wiedzieliś-
rny, Że opr cz sałaty wegetarianie jadają r wnież dywa-
ny''. Było to w roku 1933' Hitler posprzeczał się z otto-
nem Strasserem, a dając upust swojej wściekłości,
kwiczał jak prosię i obrnscal wszystkich obecnych
oskarżeniami i wyzwiskami. Biegał po pokojach, łamał
meble' tłukłszkło i lustra, rzucal w obecnych ciężkimi
przedmiotami' wił się po podłodze i gryzł dywan.
oto w toku wojny generał Guderian przybyŁ do Hitlera
z raportem: ,,Hitler z czerworuą od gniewu twarzą, drżąc
na cĄrm ciele' stał przede rnnąz podniesion5rmi pięścia-
mi. Trząsł się z wściekłości. Stracił wszelkie panowanie
nad sobą. Po każdym now5rrn wybuchu furii biegał tam
i z powrotem wzdhlż dywanu, po czym Znowu przysta-
wał przede mną, by rztcić mi w twarz następny z kolei
zarzwt. KrzyczaŁ przy Ęrm tak głośno,Że oczy wychodzĘ
mu z orbit i ŻyĘ nabrzmiaĘ na skroniach''.18
d.
1sytuację,
w Berlinie, lecz w Moskwie. W maju 1942 roktt wojska
'T
Frontu Krymskiego przygotow5rwały się do natarcia. Zgod-
nie z rozkazem dow dcy, generała porucznika D. Kozłowa,
na bardzo niewielkim odcinku frontu skoncentrowano
nieprawdopodobną ll:czbę czołg w, arĘlerii i piechoty. Na
17 Dietrich, op. cit., s. 213.
18 H. Guderian, ,,Wspomnieniażołn1erza", Warszawa 1991' s' 323.

WIKTOR STIWOROW
kłżdądywizję przypadało za]edwie po 8oo metr w bieżą-
cych linii frontu. Niecały kilometr na Lo-l2 tysięcy żołrlie-
rzy, arĘlerię, czołgi, rnagaaqy, szpitale polowe! Niemcy
prąrpuścili jednak niespodziewanie wyprzedzający atak,
kt ry skoriczył się dla wojsk radzieckich całkowitą, kata-
strofalną klęską. Skoncentrowano ich tak wiele, i na tak
małej przestrzeni, Że nie miały najmniejszej możliwości
manewTu' Każdy niemiecki pocisk, gdziekolwiek trafił'
przynosił śmierći zr szczenie. W zutiązk'u z Ęrn, że siĘ
radzieckie szykowały się do natarcia, mĘsca postoju
sztab w frontu, armii' korpus w' dywŻji brygad i pułk w
oraz|iczne punkty łącznościznajdowały się na bezpośred-
nxnzapleczu pierwszej linii, dlatego teŻ zostaĘ zriszczone
w pierwszej kolejności i wojska radzieckie zostaĘ pozba-
wione dow dztwa. Składy amunĘi' paliwa' częścizapa-
sowych, r wnież wysunięte do przodu, dostaĘ się pod
ostrzał i nie mogły być wykorzystane. Ponadto - ponieważ
wojska radzieckie przygotowały się do natarcia, pola ml-
nowe or LZ zasieki zlikwidowano' tak Że nieprzy1aciel bez
przeszk d posuwał się naprz d. Słowem, powt rzył się rok
1941' Ęle że na mniejszą skalę.
Stalirr odwołał dow dcę Frontu Kr5rmskiego generała
porucznika Kozłowa i wezwał go do Moskwy.
A więc jesteśmyw Moskwie, na Kremlu, w gabinecie
Stalina. Znajduje się tam generał porucznik KonstanĘ
Rokossowski. Dowiedział się właśnieo awansie. Dowo-
dzlł 16. Armią, teraz zostanie mianowany dow dcą Fron-
tu Briariskiego.
''Kiedy Rokossowski pozegnał się i zbierał się już do
wyjścia, do gabinetu wszedł Poskriebyszew i powiado-
rnlł, Że stawił się generał Kozłow i czeka na przyjęcie.
Stalin miał właśniepożegnać się z Rokossowskim, a]e
nagle zrnienIŁ zalniar, zatrz5rmaŻ $o i powiedział:
_ Zaczekajcie jeszcze chwilę, zaraz będzie tu miała
miejsce pewna rozmowa, być rnoŻe was ona zainteresu-
je. Proszę zostać'
I zwr ciŁ się do Poskriebyszewa, polecając mu wpro-
wadzić Kozłowa.
Kozłow wszedł. I choć nie minęło jeszcze wiele czasu
od katastrofalnej klęski na P łwyspie Kerczeriskim' kt -
74
I
I sAMoBÓJsTwo
ł
rąwciĘ wszyscy mieli świeżow pamięci' Stalin powitał
gościazupeheie spokojnie, nie okazując ani $niewu' ani
wrogości. Podał mu rękę.''tg
Następnie zaczĄ rzeczową rozmowę z Kozłowern, bez
krzyk w i wyzwisk, bez oczls wychodzących z orbit i na-
brzmiałych żył.Stalin wytknął Kozłowowi jego błędy
i przesunął go na riższe stanowisko - dow dcy 24. Ar-
mii. To wszystko. Zalnlkamiesięcy Kozłow awansuje na
zastępcę dow dcy frontu, a p źniej _ przedstawiciela
Kwatery Gł wnej Naczelrrego Dow dztwa na Froncie Le-
ningradzkim.
Tak Stalin dawał upust swojemu gniewowi.
A oto jak wyglądał prawdziwie wulkaniczny wybuch
stalinowskiej wściekłości' dy publicznie wysunięto
oskarżenie pod jego adresem.
Cofnijmy się w czasie: poczynając od roku 1939' przy-
gotowywano nagły, druzgocący cios, kt ry miał zostać
zadany Niemcom. Plan był prosĘ: zagwararrtować sobie
przewagę w powietrzu poprzez niespodziewany atak
i unicestwienie niemieckich samolot w na zierrui, zanirn
te zdĘąwystartować ze swoich lotnisk. Do takich akcji
niepotrzebna jest wyŻsza sztuka pilotaŹu' wystarczy
mieć odpowiednio dużo samolot w i znienacka zrzucić
jak najwięcej bomb rrabazy nieprzyjacielskich myśliw-
c w i bombowc w, rua rnagazpy paliwa i amunicji, na
punkĘ łącznościi dowodzenia. ZakŁadano, że po zada-
niu takich zniszczen siłom powietrzn5rm nieprzyjaciela,
walki w powietrzu zostaną po prostu uniemożIiwione.
Wtedy to właśniezdobyło popularność słynne hasło ge-
nerała porucznika wWS Pawła Ryczagowa: ,,Nie będzie-
my się zajrnować figurami!''. To ozlaczaŁo, że nie będzie-
my uczyć młodych lotrrik w sztuki wyższego pilotażu
ani walki w powietrzu, tylko w ramach trz5rmiesięczne-
go szkolenia przygotujemy dziesiątki tysięcy pilot w do
reallzacji, progrŹrmu,,start-lądowanie''. Ąrm r żnili się
oni od japoriskich kamikadze, Edyż tamtych wystarczyło
nan;'czyć Ęlko startować i lecieć wedfug ozruaczorLego
19 Relacja admirała Marymarki WojenneJ ZSRR I. Isakowa lw:l ''Zna'
mia', nr 3/1988. s. 72.
75
WIKTOR SI'WOROW
kursu. Poza tym Japo(tczycy zglaszdL się gł wnie na
ochotnika, w ZSRR zaśrekrutacja była prz}rrnusowa.
Pilotażu rrie spos b nikogo nawczyć w ciągu trzech
miesięcy. Zwłaszcza na siłę, pod przymusem. Nic dziw-
nego, że nasi piloci masowo ginęli w wypadkach. Zrzw-
canie winy na zŁąjakośćmaSZJrn to kompletna bzdura.
WsadŹcie sto Ęsięcy stŁą zapędzonych do koszar mło-
dych ludzi jakiejkolwiek narodowoścido najlepszych
samolot w i zafundujcie im trz5'.rniesięczne szkolenie -
zobaczyrllry, co ztego wyniknie. Rzecz nie w samolotach.
Ryczagow, zamiast miotać przekleiistwa pod adresem
samolot w, powinien był się wściekaćna własną głupo-
tę. Należało wnioskować o zmniejszenie liczby przy-
szĘch lotnik w (tylko w 194l roku zamierzalao wyszko-
lić ich 15o tysięcy), azaoszczędzone środkiprzedhlżye
okres szkolenia prz5majmniej do sześciu miesięcy. Ale
Ryczagow upierał się: plan jest dobry, a piloci rozbijają
się z powodu złej jakościsamolot w.
I oto na Kremlu odby'wa się posiedzenie w sprawie
wysokiej wypadkowościw lotnictwie. oto relacja wspo-
mnianego już admirała Isakowa: ,,Podawano rozmaite
przyczyny, mające wyjaśnićtak dużą wypadkowość, do-
p ki nie zabrał głosu dowodzący w wczas WWS Rycza-
gow. Miał stopieri bodaj generała porucznika' był jesz-
cze całkiem młody, a wyglądał jak młokos. Kiedy przy-
szła jego kolej, oznajrni bez pardonu:
- Wypadkowośćnadal będzie dwża, ponieważ zmu-
szacie nas' żebyśmypilotowali latające trumny.
Nikt nie oczekiwał podobnego wystąpienia, Ryczagow
stracił kontenans, poczerwieniał, zapanowała grobowa
cisza. Ale on wciĘ stał, purpurowy i wzbwrzony, a o kil-
ka krok w od niego znajdował się Stalin, kt ry' swoim
zwyczajern, caĘ czas się przechadzal, ale usĘszawszy
oświadczenie Ryczagowa, zatrzyrnał się w miejscu!
Przedstawię teraz swoją opinię' Moim zdarriem, na po-
siedzeniu Komitetu Obrony Paristwa nie należałoSię !Vy-
powiadać w takiej formie. Stalin nie żałowałśrodkw na
romv j lotnictwa, bardzo się nim interesował i dobrze się
orientował w jego problemach; w każdym razie o wiele
gruntowniej niż wiele os b, stojących w wczas na cze|e
76
sAMoBÓJsTwo
Ludowego Komisariatu Obrony. NiewąĘliwie więc repli-
kę Ryczagowa odebrał jako zarzut pod własnyrn adresem
- to było dla wszystkich oczywiste.
Stalin postał chwilę, a potem ruszył dalej wzdłużstołu,
w Ęrm sam5łrn kierunku, w jakim szedł poprzednio. Do-
szedł do korica sali, zawr cił' przemierzył ją jeszcze raz
w drugą stronę w kompletnej ciszy, zn w zrobił rwrot'
po czyTrlvły1$ z ust fajkę i powiedział powoli i spokojnie,
nie podnosząc głosu:
- Nie powirrniście byli tego m wić.
I podj{ na powr t przec}:adzkę. Zn w doszedł do korica
sali, zawr cił, wszystko jak przedtem, po cryrn zatrryrnaŁ
się niemal w Ęrm Samyrn miejscu, gdzie stał poprzednio
i raz jeszcze oświadczyłniskim opanowanym głosem:
- Nie powinniście byli tego m wić. _ I po kr tkiej
chwili dodał: - Zarnykarn posiedzenie.
Po czyrrn pierwszy wyszedł z sali.
Wszyscy zaczęli zbierać swoje papiery i teczki' a następ-
nie opuścili pomieszczenie, zachodząc w głowę' czym się
to skoriczy.
Ani nazajutrz, ari na drugi dzie , ani na trzeci nic się
nie wydarzyło. A po tygodniu Ryczagow został areszto-
wany 1 znikn{ na zawsze.
Tak to właśniewyglądało. W ten spos b objawiał się
gniew Stalina.
Powiedziałern, Że widziałem go zagniewanego zaledwie
kilka razy, trzeba jednak pamiętać, że umiał on ukrywać
swoje emocje, i to bardzo dobrze. Miał w tym względzie
od dawnawypr bowane metody. Przechadzalsię, odwra-
cał, patrzyŁ w podłogę, paIił fajkę' cośtam przy niej maj-
strował. ['''lWszystko to sfużyło temu, by trzymaćluczlu-
cia na wodzy, nie okazywać ich, nie zdradzać".2o
Wydawałoby się raczej, że Stalin, syn Kaukazu, czŁo-
wiek o gorącej krwi, powinien rozbijać lustra, gryźćdy-
wany i ciskać w swoich generał w brązowylrni popiersia-
mi Marksa i Lenina. Ale nie - potrafił się opanować.
Admilał Isakow pomylił się co do jednego: Ryczagow
rzeczyvmście zrul<nĄ, ale nie dlatego, że po tygodniu został
20
,,Znamia", nr 3/1988, s.73.
77

WIKTOR ST'WOROW
ćrresztowany - 8 kwiekria 1941 roku Stalin zwolnił go
z peŁrienia dotychczasowych funkcji i skierował na studia
w Akademli Sztabu Generalnego. Uznał, że to powinno
pom c poĘrwczemu generałowi. Ryczagowa aresztowarro
dopiero 24 ezerwca, ito z zupeŁeie innego powodu. Został
rozstrzelany bez sądu 28 października l941 roku.
sw i temat. oJ
wyrobienia sobie opinii w lnrestii cz$ejśosQbowości to
wprost bezcenny materiał.
Stalin m głby nadać sobie dowolny Ęrtuł i wymyślić
dowolną funkcję. Ale zadowolił się funkcJą sekretarza.
oficjalnie - sekretarza generalnego. Jednak posfugiwał
się jednym zgrzebnyrn słowem, stawiając się na r wni
z irrn5rmi sekretarzami partii. Listy zaśdo c rki podpi-
sywał jeszcze skromniej :',sekretarzyk''.
A oto co m wił o sobie Hitler.
Do Guderiarra:'Proszę rrn wierzyć, jestem największ5rm
budownicz5m twierdz w dzĘach świata''.2l
W bliskim kręgu adiutant w, masz5mistek, stenogra-
fistek 27 |utego 1942 roku, 7araz po klęsce wojsk nie-
mieckich pod Moskwą: ,'Dobrze się czuJę w historycznym
towarzystwie, w kt rynn się znajdę, Jeśliolimp istnieje.
W b/m' na kt ry trafię, spotkam najbardziej oświecone
umysły wszystkich czas ul'' '22
Siedziba bog w. oto jakie aspiracje miał nasz obłą-
kaniec.
10 marca 1942 roku: ,'Moja matka była na pewno
prostą kobietą [...] ale dała narodowi niemieckiemu
wielkiego SJmą''.zs
Nic dodać, nic ująć - Madonna z Dzleclątkiern.
A teraz Wielki Syn Narodu Niemieckiego o swoich
upodobaniach: ',Powieści nie czytatt wcale' a felietony
2r Guderian, op. clt., s. 256.
22 A. Hitler,
,,Rozmowy przy stole. I94L-1944", Warszawa 1996,
s. 311. Rozmowy w Kwaterze Cł wnej Hitlera, zapis5'wane na polecenie
Martirra Bormanna przez jego adiutanta Heinricha Heima tprzyp. tłum.l.
23 lbid., s.324.
7a
I
I sAMoBÓ.'sTwo
rzadko".za Adolf Hitler nie jest z zarnIłowania czytelni-
kiem, lecz pisarzem.
11 marca 1942 roku: ,,Jestem przekonany' że gdyb5rm
palił, tobym nie zni sł tego wszystkiego, co dźwigam od
dhsższego czasu. Może nar d niemiecki temu zawdzię-
cza ocalenie!".25
Gdyby Adolf rozkruszf papierosa marki ,,Hercegowi-
na Flor''' nabił wyłuskanym tytoniem fajkę i zakurzył _
nie zni słby nękających go trosk i nar d niemiecki był-
by zgubiony. C Ż, niesteĘ został uratowany'
Zwr ćrny uwagę na nieodlegle od siebie daty przyto-
czonych wypowiedzi Hitlera. To zaledwie dwutygodnio-
wy odcinek czasu, a w nim - trzy oficjalnie odnotowane
wyznania Hitlera na temat własnej wielkości.
Kto chce, może znaJeźć o wiele więcej jeszcze bardziej
bałwochwalczych opi:eii Hiflera o własnych wybitnych
uzdolnieniach. Na świecie żfie mn stwo ludzi, kt rzy
uważają się za wielkich. Ale głosić swoJemu otoczeniu
o własnej wielkości to oznaka poważnego braku r wno-
w2gi umysłowej.
Stalina takżenazywarto geniuszem. Nigdy jednak sam
nie pozwalał sobie na podobne opinie, ani r wnież
ludziom ze swego najbliższego otoczenia' Geniuszem
był dla szerokich mas ludności,a]e nie w swoim gabi-
necie.
Zaśwśrd os b z krę$r Hitlera jego wlelkośćbyła sta-
Ęrm tematem rozm w. Henry Picker26 noĘe wydarzenie
z 19 na 20 kwietnia 1942 roku: ,,Oficer Sztabu General-
nego, reprezentujący w kwaterze Ftihrera woJskowo-hi-
storyczny wydzlal Naczelnego Dow dztwa Wehrmachtu,
pułkovmik Scherf ofiarowuje wszystkim książkę <<Ge-
niusz jaki jesb _ zbl r cytat w na temat istoĘ genialno-
ści,jawna a7uzJa do wielkościHitlera''.27
24 lbid., s. s25.
25 lbid., s. 326.
26 Dr Henry Picker, starszy radca stanu' w zastępstwle Heinricha
Helma stenografował rozmowy Hitlera podczas posiłk w w Kwaterze
Gł wnej [przyp. tłum.l.
27 Picker, ZastolngJe razgouorA Gitliera, Smolerisk 1993.
79
wrrmoR sttwoRow
Zadziwiająca historia. Do czego w kwaterze Fiihrera po-
trzebny był przedstawiciel wydziału woJskowo-historycz-
nego Naczebrego Dow dztwa Wehrmachtu? Czy w czasie
najstraszliwszej zwojen nie ma nic lepszego do roboty niż
pisanie książek o geniuszach?
lO marca 1942 roku: ,,Przy obLedzie Szef w odpowiedzi
na uwagę, żebardzo rzadko rozpoznaJe się ludzi' kt rzy
w swyTn dalsz5rm życiu będą powołani do tworzerri1a wiel-
kich dzieł' oświadczył:jeślichodzi o takie osoby, chyba
Ęlko u Mozarta Już we wczesn5rm dzieciristwie rozpozna-
no wielki talent. Mimo to jednak &ogę Ęciową takich
Iudziwyznacza los, kt ry sprawia, że mogą lub nie oka-
zać swą sĘ' on sam czuł, że w Wiedniu nie będzie mu
dane rozwinąć skrzydeł' choć już wtedy dysponował roz-
le głą wiedzą w naj r ozmaitszych dziedz7nach" .2 8
Dalej przez cały wiecz r Hitler snuł monolog o tyrn, że
tępy nauczyciel szkolny nie dostrzeże wszak, arri nie
zrozurnie geniusza: ,,Geniusza tnoŻe rozpoznać Ęlko ge_
niusz...".
tTr vI
L fakt, że setki podobnych w1powiedzi Hitle-
ra ^xzrsam
się zachowaĘ, jest bardzo znaczący. Wygłaszane
przez niego brednie skrupulatnle notowali sekretarze
i stenograIistki. Każda z tych bzdur winna być pieczoło-
wicie przechowana d|a przyszĘch pokoleri, dlatego też
rewelacje Hitlera zapisywały jednocześnie nie mniej nŻ
dwie stenografistki. Taki porządek rzeczy m gł ustano-
wić jedynie ktoś,kto aniprzez moment nie wątpi o swo-
jej nieprawdopodobnej w5ższościnad irrnyrni. Tak samo
postępował w dz światowejrewolucji Grigorij ZinoĘew,
otoczynvszy się stadkiem siusiumajtek' by notowaĘ jego
bezcenne wskaz wki. Podobnie i Hifler.
Jednakże cztery osobiste stenograllstki to było dla
Hitlera za rnało'
,,Chcąc pozostawić potomności dowody, że za'wsze po-
dejmował słuszne decyzje, p źnąJesienią 1942 roku
Hitler polecił, aby zapr zysiężeni stenografowie Reichsta-
28 Ibtd.
80
A
sAMoBÓ.'sTwo
gu byli obecni przy omawianiu s5rtuacji i zapisywallkaż-
de słowo.
Niekiedy, gdy zdawało mu się, że znafazŁ rozw7ązanie
dylematu, zapytywal: <<Czy zdąiyŁ pan zapisać? Tak' kie-
dyśprzyzna mi się rację, ale ci idioci ze Sztab:u General-
nego nie chcąprzecież uwierzy . Nawet podczas lvyco-
Ąlwania się jednostek triumfował jeszcze'' <Czy przed
trzema dniami nLe rozkazałem tak i tak? Zn w tego nie
zrealizowarto. Nie wykonują moich rozkaz w, a potem
zastawiają się RosJanami. Kłamią m wiąc, że przeszko-
dzili im w Ęm RosJanieł' Nie chciał przyznać, że jego
niepowodzenia w5mikają z trudnej sytuacji' jaką sam
spowodował, prowadząc wojnę na wielu frontach'
Stenogafowie, kt rzy niespodziewanie znaleźlri się
w tyrn domu wariat w, być rnoŻe jeszcze przed kllkoma
miesiącami wyobrażali sobie idealny obraz Hitlera i jego
niezwykłego geniuszu, Jak tego uczył ich Goebbels' Teraz
musieli spojrzeć prawdzie w oczy. Widzę jeszcze wyraźnie
ich blade tvlatze, kiedy protokołowali lub w wolnych chwi-
lach spacerowall przygnębieni po terenie Kwatery Gł w-
nej. W moim odczuciu byli oni niejako wysłannikami na-
rodu, kt rych skazano rra to, aby bezpośredno uczestrrl-
czyti jako świadkowiew tej smutnej grze)'2g
enograf w prĘ:
sięgĘch z Reichstagu genialne przemowy Hitlera stale
notowali,,upełnomocnieni historycy woj skowl Fi.ihrera''.
Co najmniej jeden z nich pracował dla stallrrowskiego
wywiadu.
Zastępca Hitlera w partii, Martin Bormann, 'notował
wszystkie uwąii Hitlera, kt re wydawały mu się waż-
ne'.so opr cz tego przem wienia Fi'ihrera notował wy-
zruaczony przez Borrnanna parĘjny urzędnik Heinrich
Hetm, oraz wspomniany Henry Picker' To, co zdołali oni
uwlecznić w ciągu p łtora roku, wystarczy, żeby dopro-
wadzić do łez śmiechu przyszłe pokolenia. W nocy z 25
20 Speer, op. cit., s. 369.
so lbld., s. 118.
Ssatob jstwo 81
-
WIKTOR STIWOROW
na 26 stycznia 1942 roku Wielkt S5m Narodu Niemiec-
kiego opowiadalurzeczon)rrn wielbicielom: ,,MoŻe w oko-
llcach roku dziesięciotysięcznego przed naszą erą nastą-
pilo zdrzenie z KsięĘcem. Nie można wykluczyć' że Zie-
mia wprowadzLła wtedy Księżyc na jego obecny tor'
możliwe teŻ' że ZIernia przeciąglręła na siebie atmosferę,
kt rą do tej pory miał Księżyc, skutkiem czego warunki
ży c1a ludzkości n a Zlerni mo gły ulec gruntowneJ zmianie.
Do pomyśleniaJest' że przedtern człowiek m gł istnieć na
kazdej wysokoścli głębokości,bo nie było obecneJ presji
ciśnienia atmosferycznego. MoŻna też pomyśleć,że Zie-
mia pękła, wtargnięcie wody do krateru doprowadziło do
potwornej eksplozJi l ulewnych deszcz w, przed kt rymi
para ludzi mogła się uratować, jeŻe|iznafeź|l schronienie
w wysoko położonej jaskini''.sl
Nie wiem, co naJbardziej was zdumiewa w tej opowie-
ści.Mnie się spodobało jeJ dokładne umiejscowienie
w czasie: dziesięć tysięcy lat przed r:aszą erą' Skąd pew-
ność,Że nie dwadzieścia tysięc5/.2 ZainteresowĄr mnie
r wnież istoty' kt re mogĘ Ęć na dowolnej wysokości
i głębokości,gdyŻ ciśnienie atmosferyczne nie istniało.
Biedactwa przebywaĘ więc w przestrzeni pozbawionej
powietrza i nie oddychały. Uratować się (wedfu$ Hitlera)
mogło jedynle dwoje ludzi. Dlaczego nie troje? Nieszczęś-
nicy do momentu zderzeniazKslężycern albo w o$ le nie
mieli płuc' a]bo mieli, (ecz ich nie uŻywali, Edyż brako-
wało powietrza. Po zderzeniu zaśodetchnęl7 z ulgą i od
teJ pory wreszcie oddychają.
W tJ,.rn samyTn monologu Hitler pouczai,,Pies to przecieŻ
pierwsze zurierze domowe _ Ąe z człowieliem od trzy-
dziestu Ęsięcy |at".32 Wyrrika z tego, że przed zderzeniem
z lśIęĘcetndziesięć wsięcy Iat przez naszą erą, zar r,rmo
psy' jak i ludzie ryh w przestrzeni bezpowietrzneJ. A jeśli
nie ishriała atmosfera, to temperaturasuż chciałem napi-
sać ,'powiettze'') w owej przestrzeni musiała być nawet
niŻsza, niż pod Stalingradem w trudnlu 1942 roku. Bied-
ne pieski' okropnie rnarzŁy przez dhlgie tysiąclecia!
31 Hifler, 'Rozmowy przy stole. L94l-I944", op. ctt.. s. 238.
32 Ibid., s. 236.
a2
SAMOBOJSTWO
,,Rozmorły prąr stole'' notowane przez Helnricha Hei-
ma i Henry Pickera pehre są jeszcze większych rewelacji.
lo maJa 1942 roku Ftihrer opowiadał o t5rm' że szefem
GPU33 w Zwlap,ktt Radzieckim jest obecnle Georgi Dimi-
trow. W owym czasie GPU już nie istniał, a bułgarski
komunista Georgi Dymttrow nigdy nie stał na czele or-
gan w. Hitler zaś,przeskakując z tematu na temat, za-
leca uprawę pokrzyw zamiast bawehry. Wysuwa pomysł
budov4y lirrit kolejowych o szerokościtor w nie p łtora
metra, Lecz czterech. Nie trzeba być inżynierem, by oce-
nić idiotyzm podobnego przedsięwzięcia. Wystarczy w-
obrazić sobte dfugośći grubośćpodkład w' grubość
i ciężar sZJm' szerokości i dopuszczalną normę obciąle-
nia most w, wysokośćtuneli. Co innego budowa takieJ
linii kolejowej w stepie (tylko komu ona tam jest potrzeb-
na?), co innego - w gęsto zaludnionej Europie z jej wiel-
kimi miastami, rzekami, $ rami, wyżynami' nizinami,
mostami i wiaduktami. Wystarczy wyobrazlć sobie mini-
malny promieri skrętu talrlej linii kolejowej, dokonać
przyblżonych obliczeri, a ghrpota zamyshr ukaże nam
się jak na dłoni.
Eksperci od razu wyjaśnili Hitlerowi, że Jeślitaka budo-
wa zostanie zreaflzowarla, nigdy nie stanie się opłacalna,
poniesione nakłady się nle zvłr cą. Hitler jednak Z uporem
godnym lepszej sprawy Żądal opr acowania szczegołowego
projektu, sam kreśliłplany trzypiętrovrych wagon w pa-
sażerskich o przeszklonych platformach widokowych,
z fontarrnami i orarrżeriami' jak na ''Titanicu''.
Chcesz być fantastą, wizjonerem - zgoda, ale na włas-
ny rachunek, jako osoba prywatna, a nie głowa pari-
stwa' kt re prowadzi wojnę na śmierći życie.
Gdyby zresztą chodziło tylko o wagony! Hitler lvygła-
szał teŻ brednie na temat architektury. Żył w świecie
domk w z klock w. Pochłonięty był coraz to nowymi
projektami. Korytarze i pokoje jego kancelarii, rezyden-
cJi, punkt w dowodzenia i schron w zapełniaĘ makiety
33 GPU
- GosudarshDiennole Politiczeskoje Upranalenle - Paristwo-
wy Zanąd PoliĘczny, w latach 1922-1923 lazwa radzieckiej służby
bezpieczeristwa paristwowego lprzyp. red.]
WIKTOR STIWOROW
budynk w. Na przedmieściaph Berlina rozlegał się łos-
kot radziecklch czołg w, a Ęrmczasem Hitler wnosił ko-
lejne korekty do projektu centralnej berliriskiej arterii,
gdzie zarnierzal przyjrnować defiladę zwycięstwa.
MądrośćHitlera wywierała na jego najbllzsze otocze-
nie wręcz magiczny wpĄrur. Zachwycony Henry Picker
nie tylko notował genialne w5powiedzi wodza, Iecztakże
je komentował. oto zapis z 28 marca 1942 roku:
''Myśli
Fuhrera, kt re wypowiada on w trakcie swych monolo-
g w przy stole, często są tak błyskofliwe i ujęte w tak
wspaniałą formę słowną, Że bez namysłu można by je
oddać wprost do druku. Człowiek cĄr czas widzi' jak
głęboko analŻuje on ze swojego punktu widzenia
wszystkie wyłaniające się problemy i jak gruntownie
przemyśląrry jest wniosek, do jakiego Frihrer dochodzi'
Tajemnica jego czarodziejskiej sĘ kryje się w tym' Że
Hitler, bezustannie zapr zątnięty problemami politycz-
n5rmi i wojskowymi, zdĘaje wszystkie wszechstronnie
przemyśleć,zarlrn przedstawi j e słuchaczom''. 3a
Na naszych domorosĄrch hitlerowcach genialne teorie
o psach w przestrzeni bezpowietrznej wywlerają nie
mniej wstrząsające wrażenie' Walerij Skirłatow obwie-
śclł,że Stalin ,,ustępował Hitlerowi pod względem umy-
słu i charakteru''.35 Zgoda - Statin nie gryzł dywan w,
w czyrn przejawiała się słabośćjego charakteru, a swoim
nędznym umysłem nigdy nie doszedłby do wielkiej praw-
dy' Że pies jest najstarszym zwierzęciem domowym.
o geniuszu Hiflera, o jego umyślei charakterze jasno
izwięźl.e wypowiedział się Guderian: ,,Tę sprawę niechaj
r ozstr zy gną lekarze. Nar d niemiecki powinien wiedzieć,
Że człowiek' kt ry stał na jego czele i kt remu ufał tak'
jak chyba żaden jeszczenar d na świecie nie ufał swemu
wodzowi' był człowiekiem chor5rm''.36
34Picker, op. ctt.
35,,Rossijskoje wozrożdienije'', sĘczeri 1991, s. 2
36 Guderian, op. ctt., s.345.
Rozdział 6
Po pierwszez
Ftihrer ma zawsze rację
Z regułg gauleiterzg urzędouali, jako uładza
nadrzędna, obok prezg dent v regencji, prezg dent u
protoincji i premler us poszczeg lngch land us. Tak
uięc pa sttuo oparte na uodzostu:ie, propagou)ąne
przez Hitlera u progrąmte parĘjngm i stanouiące cel
jego dqże .,Jaktgcznie nie tstniało' Mało tego, tLsło'śnie
u organach u:ładzg pa sttuou.sej panotuała coraz
groźniejsza anarchta, kt rą z czasem pogłębiłojeszcze
potuofuu:anie liczng ch komtsarzg Rzeszg, generalngch
pełnomocnik tl:, specjalngch delegat tls rządu itd'I
Generał pułkounik Heinz Guderian
:niatrej ,rieorr.yfl
ności.R wnież pisał. osobiście sformułował przykaza-
nie, obowiązujące wszystkich członk w NSDAP: Ftihrer
rna Zawsze rację.
Tego rodzaju prawdy brzmią jakby żyvcem wzfuęte zko-
szarowego humoru. Skoro więc członkowie partii nazis-
towskiej nie pękali ze śmiechu,czytając podobne oświad-
czeria, jeśliulegali temu, kt ry ma Za\^Isze rację, to zna-
czy, że nie odbiegali zbytrrio od poziomu intelektualnego,
kt ry wyznaczył Wielki Syn Narodu Niemieckiego.
Przyjrzy1my się teraz, jaki był mechanizm podejmowa-
nia decyzji przez Hit)era i Stalina, oraz w jaki spos b te
decyzje następnie realizowano.
Statin potrafił doskonale prowadzić narady' posiedzenia
i negocjacje. Cały sekret tej umiejętności tkwił w tym, że
J zef Wissarianowicz zawsze był zrrakomicie pr4lgotowa-
ny. Przed każd5nn spotkaniem z ministrami, generałami,
konstruktorami przemysfu zbrojeniov/ego, szefami tajnej
I Guderian, op. cit., s. 350
85
WIKTOR SI,IWOROW
policji, sekretarzani komitet w obwodowych i okręgo-
lvych, dow dcami parĘzanckirni, dyplomatarri, przed-
stawicielami obcych paristw, oficerami wywiadu, dyrekto-
rami przedsiębiorstw - Stalin zbieral niezbędne informa-
cje i analŻował je.
,,Miał własną metodę przyswajania sobie konkretnej
wied4r. Zarim rozpoczal. przygoto\Mania do tej czy innej
operacji' zaruirrl wezwał dow dc w front w, spotykał się
z oficerami rliższych stopni ze Sztabu Generalnego - ma-
jorami, podpułkownikami, zajmującyrni się opracowa-
rtiern szcze$ łowych działan operacilnych. Wzywał ich po
kolei, słuchał ich relacji i wyjaśnieri, pracował z nlrnipoł-
torej czy dwie godziny, omawiał z kaŻdyrn sytuację, zapo-
znawał się Z nią dokładnie, a potem, w czasie odpraw
z dow dcami front w' gdy miał postawić przed nimi nowe
zadaltia, tak dobrze się orientował we wsąrstkim, Że rie-
kiedy zadzivnał ich swoim rozeznallier:":. Dzięki tej meto-
dzie m $.teŻ czasarni pochwalić się przed nimi znajomoś-
cią sfiuacji. Najważniejsze jednak jest to' że jego orienta-
cja była rzeczynvista. a nie na pokaz, wstępna zaśpraca
z riższyrnlstopniem oficerami Sztabu Generalnego w celu
precyzfinego tozpoznaria sytuacji przed podjęciem decy-
zjtbyŁa działaniem w najwyższej mierze rozumn5rm.'''
Także generał armii Siemion Iwanow poŚwiadcza' że
Stalin Zawsze doskonale orientował się w sluacji i tego
sŹrmego wymagał do podwładnych. W 1942 roku Iwanow
był pułkownikiem, szefem wydziału operacfrnego sztabu
Frontu Południowo-Zachodniego. Trwają przygotowarria
do strategicznej ofens5nnlr stalingadzkiej. Dow dca frontu
jest niedysponowany. Wobec tego powinien jechać do Sta-
Iina szef sztabu frontu, ale jeszcze go nie ma na miejscu,
gdyż zostaŁ dopiero co mianowany. We wszystkie plany
operacy'ne wtajemniczeni są tylko trzej ludzie. Trzecim
jest szef wydziału operacunego sztabu frontu, pułkownik
Siemion Iwanow. Jego to właśniewzywa Stalin do siebie.
Iwanow leci samolotem do Moskwy, po czym prosto z lot-
niska jedzie do gabinetu Stalina. Na om wienie sytuacji
2 Marszałek Zwia3'k'u Radzieckiego G. Zukow [w:] ,,Wojenno-istori_
czeskij żurnał",nr 10/ 1987.
86
sAMoBÓJsTwo
mają p ł godziny. Czas ten zostaje wykorzystany do mak-
sirnum. Stalin występuje w roli oponenta, coraz to za-
pędzaw ślepyza:ułekbiednego pułkownika iŻąda od nie-
go natychmiastowych, jasnych i prawidłowych decyzji
w skomplikowanych, przedstawianych mu sytuacjach.
Wphwilach najwyŻszego napięcia człowiek podświado-
mie/uruchamia wlasny system obronny. U każdego prze-
jawia się to inaczej' W opisan5rm przypadku organizm puł-
kownika reagował Z\aczlryIn podw5ższeniem temperatury
ciała i niezwykle intensywnym wydzielaniem potu. Mun-
dur kt ry miał na sobie, był tak mokry' jakby ktośuprał
go w rzece. Pułkownik zdołałjednak stanąć na wysokości
zadaria. Wprost z gabinetu Stalina udał się na lotnisko,
skąd odleciał w rejon Stalingradu. Po tak wielkim napię-
ciu w samolocie ogarnęła go senność.Ąrmczasem pierw-
szy pilot otrryrl;lał radiogram: ,,Proszę obudzić pasażera
i przekazać mu gratulacje w związku Z awallsem na sto-
pieri generała majora''. I odpowiedni podpis.
DII
-froces podejmowania decyzji przez Stalina był dwu-
etapowy. Najpierw zapoznawal się wstępnie z proble-
mem. Następnie w toku narady pozwalał się wszystkim
w1powiedzieć, słuchał uważnie, wyfuskiwał to, co cenne
l istotne. Wreszcie podejmował jed5mie słuszną decyzję.
Hitler - przeciwnie. Przede wszystkim bronił się przed
analizą sytuacji' Po prostu ją ignorował.
,,Przfrmując manierę artystycznej cyganerii, gardziŁ
dyscypliną pracy' nie umiał lub nie chciał zmusić się do
systematyczności.''3
,,Hitler wykazyvał szczeg lr:ą nieznaj omośćprawdzi-
wej sytuacji i nastroj w."a
,,Mylne oceny Hitlera, oparte na groteskowych prze-
słarrkach...''5
'Jodl znał jego uprzedzenia do kalkulacji liczbowych.
[...] Hltler wyrazał się Z pogardąo
przygotowan5rm przez
3 Speer, op. cit., s. 110.
4 lbtd., s. 362.
6 tbld.. s. 50 1.
87
WIKTOR SUWOROW
odpowiedzia}eego za gospodarkę wojenną generała Geor-
ga Thomasa opracowaniu, kt re ukazywało radziecki po-
tencjał wojskoury jako nadzutyczaj silny. [. .. l Zakazał Tho -
masowi i Naczelnemu Dow dztwu Wehrmachtu prowa-
dzenLa dalszych tego rodzaju badari."6
Hitler nie Ęlko nie znal i nie chciał znać rea]nej sy-
tuacji, nie Ęlko jak struśchował głowę w piasek, by nie
widzieć niebezpieczeristwa' ale zabraniał r wnież pod-
władnym interesować się Ęmi sprawami i analizować je.
Żeby decydować, konieczna jest znajomośćsytuacji.
Jak można podejmować' dec5łzje, nie znając jeJ? DzLś
wydaJe się to niemożliwe, ale w hiflerowsklch Niemczech
nie było rzeczy niemożliwych. Hitler podejmował decyzje
nie na podstawie anallzy i oceny sytuacji, lecz ot, tak
sobie, nie tracąc czasu na pr żne rozulażalia. ,,Stanęło
na tym, że Hitler będzie podejmował wszystkie decyzje
samodzielnie, bez przygotowywania odpowiednich mate-
riał w. Zrezygnowal z analiz sytuacJl, z opracow5rwarria
swych koncepcji; nie uznawał żadnych grup studyjnych,
kt re by badały ofens5nnme plany wszechstronnie, pod
kątem osiągnięcia powodzenia i ewentualnych przeciw-
działan ze strony nleprąiaciela.''7
ilI
oa Jeszczejedna r Żnica:Stalin podejmuje decyzje
w wąskim kręgu' Hitler - w otoczenlu rzeszy lwdzi:- ,,Za-
stałem liczne audytorium, kt re pragnęło być obecne
przy moim debiucie. Byłem wprost przerażony widząc to
zbiegowlsko, prz5puszczałernbowiem, że sprawy swe bę-
dę m gł zreferować w jak najściśIejszymgronie. okazało
się, Że popeheiłem błąd, nie powiadamiając zawczasw
adiutantury Hitlera o $ł wnych tezac}n mego raportu, bo
oto przybyli nari wszyscy zaintereisowani: całe oKW, szef
Sztabu Generalnego' generalni inspektorzy piechoĘ
iartylerii, wreszcie Schmundt jako szef adiutantury.
Wszyscy oni mieli cośdo wytknięcia moim planom''.8
u lbtd., s. s66.
7 lbtd.. s. 366.
8 Guderian, op. cit., s. 233.
88
SAMOB JSTWO
'Jako Że Szef zwoĘwał narady operacyjne w rozsze-
rzonJ[n składzie, na obladach i kolacJach było obecnych
gości'Że zdarzało się, iż musiałem jadać w sąsied_
Ęu pomieszczenill
nim - sa]i nr 2" _ ŻaJL się Henry Picker.
''W tych naradach, kt re odbywały slę w schronie prze-
ciwlotniczJrrn w ogodzie Kancelarii Rzesął, zawsze btala
udział wlelka |iczba |udz| z kt rych wielu w istocie nle
miało tam nic do roboĘ. [...l
W niedużym pomieszczeniu obecni z trudem znaJdo-
wali dla siebie miejsce; stali stłoczeni wok ł stohl z roz-
łoŻoną mapą operacyjną, przy kt r5rm siedział tylko Hit-
ler i - nieco dalej - stenogafistki.
Ciągł ruch i prowadzone p łgłosem w Ęlnych rzę_
dach rozmowy często przeszkadzały, Hitler jednak zwy-
kle nie zvłracal na to uwe$. Wyshrchawszy raport w'
obwieszczał swoje decyzJe, dotyczące następnego dnia,
niekiedy tylko nxłażającna propozycJe generał w. Było
regułą, Że Jeszcze przed rozpoczęciem narady operac5{-
nej miał już własny pogląd na sytuację.''g
Oto inne relacje, niemal wpehri zgodne z poprzednimi.
już wcześniej
',Decyzje najczęściej podejmował on sam
i mogĘ ulegać zmianie Jed5mie w detalach.''to
,,obecnośćwielu os b w stosrrnkowo niewielkim po_
mieszczenlu sprawiała, Żepowietrze stawało się ciężkie, co
szybko mnie męczyło - podobnie zreszĘjak większość
pozostałych. [...l Swego rozm wcy nlemal nie dopuszczał
do g[osu; jeżeli w rozmowie pojawiał się problem kontro-
wersy'ny, Hifler najczęścieJroblł zręczny tlrrik, odkładając
wfi aśnienie do następneJ rozmowy.''ll
Hitler m wił bez ustanku, a wszyscy wok ł niego r w-
nteż. To sytuacja odmienna od tej, w kt rej nieszczęs_
nych pułkownik w zalewa Żar. Tu panuJe zwpełte roz-
prężenie, zaduch skłania do senności, wszyscy gadaJą co
śllnanaJęzyk prz5miesie' I chociaż rozmowy prowadzone
są p łgłosem, jest to naJlepszy dow d, że nikt ględzenia
Hltlera nie sfucha. Jeślinauczyciel w czasie lekcji usły-
9 ,.Wo3enno_istoriczeskij żurnał'''nr 4/1964, s. 92.
fo Speer, op. cit., s. 367.
Lt tbtd., s.29s-294.
89
WIKTOR SUWOROW
i,
sTy w klasie szepĘ, powinlen na to jakośzareąowa .
Skoro uczniowie rozmawiają, nawet po cichu, to znaczy,
że nie przyswajaJą przekazynvartej wiedzy. Pozatyrnkaż-
dy szept ozlvacza, że nie potrafił on zainteresować ucz-
ni w. Hitlerowi jednak prowadzone nad jego głową roz_
mowy nie przeszkadzaĘ i nie traktował ich jako przejaw
lekceważenia. ,,Hitlerowi przeszkadzały Ęlko zbyt oŻy-
wione i głośnerozmowy. Kiedy jednak z dezaprobatą
podnosił głowę, gwar natychmiast pr zycichał." |2
Klasyczna narada wojenna na każd5rm szczeblu prze-
biega zgodnie z dawno sprawdzon5rm schematem. Prze-
de wszystkiIn zaprasza się na nią tych tylko' kt rych
obecnośćjest rzeczywiście konieczna. Po drugie, starsi
stopniem nie śpiesząsię z wypowiadaniem swoich są-
d w' gdyż w wczas młodsi jedynie by przytakiwali' Na
naradzie Wojennej pierwszy zabiera głos najmłodszy
funkcją i rangą. Potem kolejno, według stopni' lvypo-
wiadają się inni' Najważniejszy, wysfuchawszy wszyst_
kich, zabiera głos na koricu'
U Hitlerawszystko było na odwr t. On sam' jednooso-
bowo, jeszcze przed rozpoczęciem narady, podejmował
wszelkie decyzje. Skoro tak, to w Jakim celu codziennie
zwoĘwał te zebrania? Skoro decyzje juŻ zapadĘ, wy-
starczy wydać rozkazy i rozporządzeria, bez odrywania
podwładnych od pracy. Hitler jednak zwoływałludzi
codziennie i to bardzo wielu. R wnież tych, kt rzy nic
tam nie mieli do roboty. Listy zaproszonych na narady
operac5{ne u Hitlera doprawdy zdumiewają _ znajdzie-
my tam ministra propagandy' bądźjego peŁeomocni_
k w, adiutant wJakichśgenerał w, historyk wwojsko-
wości, kt rzy kiedyśprzekażąpotomn5rm' jakie genialne
decyzje podejmowano w tej sali, osobiste stenografistki
i stenografowie z Reichstagu, znarty }uŻ pochlebca Hen-
ry Picker, osobisty przedstawiciel Himmlera, oficerowie
łącznikowi z naJrozrnaitszych sztab w - i generałowie,
generałowie' generałowie... Nic więc dziwnego, że wszel-
kie zaln7erzenia i plany Hitlera batdzo szybko docieraĘ
do Stalina.
tz lbtd., s. 293.
90
t sAMoBÓJsTwo
--Bezsens tych narad Jest oczywisĘ. Po co je zwoĘwać,
skoro nikt się na nich nie naradza? Skoro opirrie ich
uczestnik w w og le Hitlera nie interesują? Skoro i tak
już powziął decyzje? I po co decyzje przekazywać tak
wielkiemu aud5rtorium? Po co odkrywać karĘ wobec
takiej zbieraniny ludzi wszelkiej maści?
Jest rzeczą dowiedzioną, Że decyzje Hitlera były samo-
b Jcze. Nie posiadając daru shrchania innych, Hitler nie
m gł orientować się w sytuacji ani jej rozumieć, a zatern
podejmować stosownych do niej decyzji. Praca człowieka
na kierowniczym stanowisku kazdego szczebla polega
przede wszystkim na Ęrm, by mieć rozeznartie w sytuacji'
Oto leci nad oceanem o lromny samolot. pierwsz5rpilot ma
przed oczarri niewiarygodne mn stwo kontrolek, czujni-
k w, zegar w: w czwarĘrm silniku podniosło się ciśnienie
oleju, pierwszy pobiera za dużo paliwa' w trzecim wzrasta
temperatrrra, do tego Jeszcze wibracje w ogonie... Świa-
dom tego wszystkiego, pilot podeJmuje deryzje. Dla Hiilera
jego generałowie, ministrowie' feldmarszałkowie, gau-
|eiterzy i reichsleiterzy powinni być właśnietakimi
wskźnikami, określająqrmi sfiuację. Nie sfuchać ich
znaczyło tyle samo, co nie patrzeć na tablicę prryrząd w.
Rozmiary braku rozezr:aruia Hitlera w s5rtuacji są po
prostu poraŻające. Zachow5rwał się jak pilot, kt ry prze-
suwa drĘek sterowy, manipuluje przepustnicą i nacis-
ka guziki' nie znając kierunku, wysokości i prędkości
lotu, sĘ wiatru i stanu technicznego samolotu.
W listopadzie Ig42 roku niemiecka ofensywa pod
Moskwą ostatecznie się zatrzyrnała. oznaczalo to, że
nadzieje na Blitzkrieg się skoriczyły, a Niemcy czeka
dfuga wojna, na kt rej prowadzenie nie mają wystarcza-
Jących środkw. Powstrzymanie natarcia niemieckich
wojsk, to klęska Niemiec.
Ale to nie wszystko' 5 grudnia 1941 roku rozpoczęło
się nleprzewidziane przez riemteckich generał w potęŻ-
ne natarcie Armii Czerwonej. I oto tydzie p źnlej, 12
grudnia' Hitler obwieszcza: ,,Wojna zbllża się do korica.
Ostatnie wielkie zadanie naszej epoki to rozwiapania
problemu Kościoła.l}lko w wczas nar d niemiecki mo-
żebyć całkowicie spokojny o swoją przyszŁość,'.
91
WIKTOR SUWOROW
Niemieccy żohlierze za]rrarzają, hiflerowska armia za-
chwiała się i rozpoczęŁa bezładrry odwr t, ponosząc pod
Moskwą klęskę' kt rej r wnych nie było w historii. Ale
Hitler nic o tyrn nie wie' Samolot nad oceanem traJił
w środekcyklonu, silniki płoną, skrzydła odpadają. T\rm-
czasem pilot oznajmiazałodze i pasażerom, że|ot pomyśl-
nie zbhża się do korica i snuje radosne plany na wiecz r.
Specjaliściod agitacji wm wili nam, że Niemc w pokonał
mr z, ostra, surowa zima. Nie, towarzysze, Niemry za-
wdzięczają to durniowi z Wlczego Szarica, kt ry nic nie
robił dla trratowania swojej armii i swojego kraju' kt remu
w gudniu 1941 roku roiło się, że wszystkie problemy woj-
ny zostały już rozvłiag,ane i zmierza ona do zwycięskiego
korica. Wydawało mu się, że dla świetlanej przyszŁości
Niemiec wystarczy ronłiapać problem Kościoła.Irlrtych za-
dar1 Wielki Syrr Narodu Niernieckiego w wczas nie widział.
AATV
oto narady wojenne u Stalina: żadnyc}a protokoł w
ali stenogram w, obecni są tylko ci' kt rzy koniecznie
powinni uczestniczyć w posiedzeniu. Sta]in nie wygła-
sza swoich pogląd w. Czeka, Żąda, by najpierw lvypo-
wiedzieli się wszyscy obecni. M wi mniej od innych.
Plany referuje ten, kto p źniej będzie odpowiadał głową
za r eallzację podjęĘch decyzji. Niekiedy Stalin pr zen7nva
omawianie nieoczekiwanym pytaniem, skierowan5rm do
kt regośz obecnych: ,,A co wy o tym myślicie?''. Przy
tyrn szczeg lny nacisk kładzie właśniena sł wko wy,
wasz. Patrzy w wczas uważnie naząadr:iętego, ale nig-
dy go nie ponagla. Zarazern jednak wszyscy wiedzą, że
nie należy zbyt długo zwtekać z odpowiedzią. odpowia-
dać zaśtrzeba na temat i sformułować swoją opinię
absolutnie jednoznacznie.
Stalin nie cierpiał unik w i dyplomatycznych wykrę-
t w. Także za samyrn pytaniem zawsze kryło się coś
więcej, niż Ęlko oczekiwanie takiej lub innej odpowiedzi.
Pourra" decyzjapo\^/inna zostać zrealizowant^ rę t]ę
Stalin śledziłz wielką uwagą. Do tego celu sfużyłmu
92
sAMoBÓJsTwo
własny wywiad wewnętrzny' kt ry penetrował najb|ższe
otoczenie wodza oraz piJ:rie nadzorował sekretarzy repub-
likariskich partii komunisĘcznych, komitet w obwodo-
wych i okręgowych, dow dc w okręg wwojskowych i flot,
front w i armii, prokurator w republikariskich, obwodo-
wych i okręgowych, a zulłaszcza szef w tajnej policji
wszystkich szczebll Jego szefem był sam.Stalin. o tym'
że jego rozkaz nie został wykonany, Sta]in dowiadywał się
naĘchmiast. ,,obdarzony niezwykĘ, lotną i precyzyjną
pamięcią, Stalin utrwalał sobie ze szczegaarni wszystko
co vmązało się z dyskutowan5rm problemem i żadnych
rnerytorycznych odstępstw od w5pracowanych decyzji czy
opinii nie dopuszczał. Znal z namłiska wszystkich ludzi
na kierowniczych stanowiskach w gospodarce 1 siłach
zbrojnych, z dyrektorami fabryk i dow dcami dywŻji włą-
czlie, pamiętał najważniejsze informacje, doĘczące za-
r wno ich osobiście, jak i sytuacji na powierzonych im
odcinkach pracy. Miał analityczny umysł, zdolny spośrd
ogrornnej masy danych i fakt w wyłuskać to, co najbar-
dziej istotne, najważniejsze.''13
Winnego niewypełnienia rozkaz w Stalina czekało
oskarżenie o szpiegostwo i kara śmierci przez rozstrzela-
nie. A oto przykład, jak realŻowano decyzJe Stalina. Jest
19 listopada 1942 roku, trwa strategiczna ofens5rwa pod
Stalingradem' . Po druzgocącym ostrzale arĘleryjskim
piechota wTaz Ze wspierającymi ją czĘarni przełalnala
pierwszą linię obrony i posunęła się do przodu o 4-5
kilometr w. Teoria głosi, że w momencie przełamania
linii obrony naleĘ niezvłłoczrlie w wyłom pchnąć pan-
cerne zvnry,ki taktyczne, kt re powinny wedrzeć się na
przestrzei operacyjną. Tutaj jednak rządziła nie teoria,
lecz surowa rzeczywistość. opr cz nieprzfiacielskiego
ostrzału, p l minowych i zasiek w z drutu kolczastego,
nacierającej piechocie przeszkadza śnieg'ZoŁnierze po
prostu w nim toną. Obrona nieprz5rjaciela zostaje prze-
łamana tylko częściowo.Nie udało się spowodować cał-
kowitego wyłomu w liniach przeciwnika _ zbyt długo
przekopyrvała się przez śniegpierwsza fafa natarcia.
rs Ustinow, op. ctt., s.92.
93
wrKToR sttwoRow
W teJ sytuacji dow dca Frontu Pohrdntowo-Zachodnie-
go, generał porucznik Nikołaj Watutin, podejmuje decyzję
wprowadzenia do walki dodatkowych sił - I, IV i xx/I
Korpusu Pancernego. Chce prrypleczętować sukces, cho-
ciaż sukcesu jeszcze nie ma... Decyzja dow dcy frontu
ozl|acza, że korpusy pancerne zostaną wprowadzone do
walki' zanirn jeszcze zaistnieją warrrnki, w jakich powinno
to nastąrić, i Że rnuszą podjąć działania niezgodne z ich
przezluaczeniem bojowyrn. A więc - że poniosą ciężkie
straty' nirn zacznąwypehriać własne zadalia.
Generał porucznik Watutin wydaje więc rozkaz, ale
trzej dow dcy korpus w pancernych,bez porozumienia
między sobą, sabotują jego wykonanie. Tak' oczywiście,
zaraz podeJmą działaria, a-le na razie jakośnie wycho-
dzi.'. Jeślinie chce się czegoŚ zrobić, pow d zawsze
rnożla znafeźć.Więc dow dcy korpus w zwlekaj ąi szu-
kają pretekstu, by jeszcze trochę op źnićmoment włą-
czertia się do walki. Może akurat piechota wraz z czoł-
gami wsparcia posunie się jeszcze trochę naprz d?
Ale i dow dca frontu ma swoJe racje. Rozumie, że
zviloka r wna się śmierci.W dosłownym sensie. Wie, Że
lvysyła korpusy p rncerne niema] na pewną ząladę, ale
jeślibędzie zwlekał, to przeciwnik, wiedząc jllŻ, gdzie
znajduJe się wyłom, przerzuci tam czołgi, działa samo-
bieżne, artylerię przeciwpancerną, saper w z minami,
batalion karny, haubice strzelające ogniem na wprost'
zenit wki - i zlikwiduje wyłom' W ten spos b cała ope-
racja spali na panewce.
Dow dca frontu generał porucznik Nikołaj Watutin
był człowlekiem kulturalnym' ale w razie potrzeby po-
trafił dow dcy korpusu, r wnież w stopniu generała
majora czy generała porucznika porządnie wygarnąć'
czy nawet dać po gębie. A m głby także wyciągnąć na-
gana, o cztnn dow dcy korpus w od dawna dobrze wie-
dzieli. W tym momencie Stalin z Kremla kontroluje sy-
tuację: _ Czy powiodło się przełamanie obrony? _ Watu-
tin raportuje: - Korpus w nie można rwszyć z miejsca,
chyba że się rozstrzela dow dc w.
I oto w najbardziej dramat5rcznJnn momencie, kiedy
natarcie o strategiczrr1nrr Znaczeniu groziło załamaniem,
94
sAMoBÓJsTwo
Stalin nie wygrażał, nie robił wyrzut w, nie rozkazywal
zawszelką cenę iśćnaprz d anirozstrzelać wahaJących
się dow dc w. Nawet nie zwr cił się bezpośrednio do
nich. Powiedział cicho: - Powinni się wstydzić. - I odło-
żyłsfuchawkę.
Słowa Stalina przekazano dow dcom. Nagle zaryczaĘ
setki silnik w, a trzy korpusy pancerne - przez pozycje
pierwszej fali natarcia' omijając zaleglą piechotę _ ru-
szyĘ naprz d, umocniĘ wyłom w pierwszej linii obrony,
przedarĘ się na przestrzeit operacyjną, zaJęły most na
Donle, a po trzech dniach, głęboko na Ęłach wToga'
poŁączyĘ się z wojskami Frontu Stalingradzkilego, za-
mykając pierścieriokrążenia.
Ciekawe' że Stalin nigdy p źniej słowem nie wspom-
niał o tyrn w rozmowie z owymi dow dcami, nie cz5mił
im najmniejszych zatzut w. Przeciwnie, gdy Ęlko okrą-
żenie się zamknęło, oni pierwsi otrzymali awanse l od-
znaczeria. Korpusy pancerne, a takŻe zwiapki taktycz-
ne i jednostki wchodzące w ich skład, przekształcono
w gwardyjskie, odznaczono ich sztandary boJowe i na-
dano korpusom nazwę Doriskich i Stalingradzkich.
Arri obawa przed spoliczkowaniem przez dow dcę, ani
realna groźba rozstrzelania nie skłoniła dow dc w kor-
pus w do ruszenia z miejsca swoich wojsk. Wystarczyło
natomiast jedno zdanie Stalina, kt re nawet nie było
rozkazern.
VI
A jak wykonywan o rozkazyHiilera.
"a
Niemieckie firmy prywatne bardzo szybko znalazĘ spo-
s b na obłaskawienie lokalnych władz. Duże przedsiębior-
stwo wprowadzało reichsleltera czy garrleitera do zarządw
l najzupeŁrĘ legalnie wypłacało mu niemałe pieniądze
właściwieza ric. Za to, Że ży1e. Reichsleiterom, gauleite-
rom i inn5rm partyjn5łn przyrłr dcom niemieckiej klasy ro-
bobriczej bardzo się podobała taka praktyka.
Kiedy zaśpowstawał problem, czyj interes jest waż-
nteJszy - paristwowy czy prywatny - reichsleiterzy i gau-
Ielterzy oraz lnni towarzysze partyjni zgodnie opowiadali
slę po stronie prywatnych firm.
95

WIKTOR SI'WOROW
Hifler dowiedział się o tyrn i kategoryczrrie zabronił po-
dobnych praktyk. Cała biurokracJa partyjna, od reichslei_
ter w pocz5nraJąc solidarnie ignorowała ten zakaz. A za-
stępca Hitlera w partii, Martin Bormann, kt remu oni
wszyscy podlegali' okazał całkowitą jednomyślnośćze
swymi podwładnymi.,,Chronieni przez Bormanna gaulei-
terzy doprowadzali do osłabienia centralnej władzy !ryko-
nawczej Rzeszy."|a oczywlście, Bormann nie anrrlował za-
kazu Hitlera. Jakżeby rre g/?_ Przecież Fiihrer zawszemia!
rację! Po prostu wprowadził poprawkę do rozporządzenia
Wodza: kiedy wojna pomyślnie się zakoitczy, po zwycię-
strvie zgodnie wykonamy rozkaz Hiflera. A na razie trwają
działania, ponosimy straty i cierpimy niedostatek, biedny
gauleiter w żaden spos b nie może wzyć z gołej pensJi.
W interesie partii leży więc, by m gł cośdorobić na boku.
I na Ęrm stanęło. Wszystko zostało po staremu. I Fiihrer
miał rację, jak zawsze, i garrleiterzyby|i syci i zadowoleni.
Kontroli zaśnad wykonywaniem swoich rozkaz wHht-
ler nie sprawował sam, lecz powierzl ją... Bormannowi
i hierarchii partyjnej.
W 1992 roku w Moslrwie do walki z czeczeitską mafią
w|zl1aczono Czeczeitc w: znają się nawzajem, więc nlech
się młalczają milędzy sobą. Na czele sił do walki z mafLą
stanął karrdydat nauk prawniczych, generał major milicJ1
Asłanbek Achmedowicz Asłachanow.,,Krasnaja zvłiezda"
zajnteresowała się przebiegiem operacji. ,A propos Mosk-
wy. Asłanbeku Achmedowiczu, pochodzi pall z Groznego
i dobrze zna swoich rodak w. Jak pan sądz1, uy rzeczy-
wiście czeczeitska mafia odgrywa tak istotrĘ rolę w środo-
wisku przestępczyrn stolicy?''
Na co Asłanbek Achmedowicz odpowiada; ,,IJwaŻart, Że
człowiek, kt ry twierdzi, że istnieje czeczetiskacąl' daJmy
na to, ros5{ska mafia, to po prostu łobuz. A właściwienie
Ęle łobuz, co dyletant lub prowokator, kt rego celem jest
zaostrzenie konllikt w między narodowościami''. 15
,,Krasnaja zwiezda" nie poprzestaje na tym, wypytuje
o metody walki ze zorgarrlzowaną przestępczością. Asła-
ra Speer, op. ctt., s.377.
15
,,Krasnaja zwiezda",2 marca 1993.
96
Ę
łi
1i.
sAMoBÓJsTwo
chanow nie kryJe tajemnic rzemiosła i rzluca magiczrrą
formułę, kt ra nieuchronnie doprowadzi do całkowitej
likwldacji bandytyzmu. oto, co trzeba zrobić ,,W walce
z przestępczośclą należy ciaśniej zewrzeć szeregi!''.
Za zwatcie szereg w i odważną walkę z łobluzalrti, dy-
letantami i prowokatorami, kt rzy twierdzili, że czeczert-
ska mafia istnleJe, i Ęrm samym zaostrzah konllikty mię-
dzy narodowościami, Asłanbeka Achmadowicza wysu-
nięto na starrowlsko przewodniczącego Komitetu Rady
Najwyższej Federacji Rosyjskiej ds. Prawa, Praworząd-
nościi Wa1ki z Przestępczością.
U Hitlera wszystko wyglądało mniej więcej podobnie.
Ale oto zupełnie przypadkowo Fiihrer dowiaduje się, że
jego najcenniejsze wskaz wki i naJsurowsze zakazy są
otwarcie ibezczelnie ignorowane. Gdyby na iego mieJs-
cwznafazŁ się towarzysz Stalin, Bormarrn padłby od kuli
skrytob jcy, a rzesze gauleiter w skazano by na śmierć
zato, że łajdacy nie potraflli zapewnić skutecznej ochro-
ny swemu przełożonemu.
Tak postąpiłby Starin. I nie chodziłoby o problem ko-
rupcJi ani o interes paristwa, Lecz o kwestię dyscypliny'
podporządkowania się, posfuchu wobec przyw dcy. Czy-
li o sprawę zasadniczą. Pobłazanle w kwestii dyscypliny'
gdy ludzie przestają być posłusznl, rnoże prowadzić do
upadku władzy'
A oto jak zareagował Hitler. Wezwał Bormanna i zapy-
tałgowprost, czy jego, Hitlera, rozkazy sąwykon5rwane'
,,Bormann w odpowiedzi oświadczył,że wykonanie tego
rozkaz:u zostało odłożone do zakoriczenia wojny. [...l
Ftihrer, kt ry w żaderr spos b nie chciał uwierzyć, Że jego
rozporządzenie do tej pory nie jest respektowane, oznaj-
mił: ani jeden urzędnik paristwovry nie ma prawa...'' itd.16
Hitler w żaden spos b nle chciał uwierzyć, Że jego roz-
kaz5r nie są wykon5rwane. A potem uwierzył.
I to był koniec.
Wszystkim, ktorzy Błłierdzą, że Flifler przewyższałStatrra
rozumem i chara]<terem, oświadczam : weźrie chociażby ten
Jeden przypadek
_ gdzteż tu widać rozurn? I charakter?
ro Plcker, op. clt.., s. 311. Zapis z 27 czerwca L942.
97
- Smob
7 jstwo
WIKTOR STIWOROW
tTr
I vII
I yrnczasernwładzawymykała się Hitlerowi z rĄ<. JuŻ
w 1942 roku był on Fiihrerem jedyrrie nominalnie , z I7a-
zwy. Bormann Zagarnial coraz więcej władzy dla siebie.
,,Wykorzystując wygodnictwo Hiflera, decydował on,
kto ze środowiska cyvilnego m gł być przyjęty na au-
diencji, albo ściślej:decydował, kto nie m gł jej uzyskać.
Prawie żaden mirrister, reichsleiter czy gauleiter nie był
dopuszczany do Fiihrera; o przedstawienie mu swoich
spraw wszyscy musieli prosić Bormarrna. A ten praco-
wał bardzo szybko. Najczęściejpo kilku dniach zaintere-
sowany minister otr4rmywał pisemną odpowiedź' [...l
Beznamiętrrie i pozornie rzeczowo przedstawiał treść
przesłanych postulat w, a następnie proponował spos b
ich załatwienia' Hifler najczęściej prąrtakiwał kr tko:
<Zgoda>>. To jedno słowo wystarczało Bormannowi do
sporządzenia niekiedy obszernych wyĘcznych, i to na-
wet w wczas' gdy Hitler wypowiedział się niewiążąco.
W ten spos b w ciągu godziny podejmowano nieraz dzie-
sięć albo więcej ważnych decyz1ii w rzeczywistości więc
wewnętrzn5rmi sprawami Rzeszy kierował Bormann.
W kilka miesięcy p źr:ie| 12 kwietnia 1943 roku, zyskał
on podpis Hitlera na pozornie niezbyt ważnyrn doku-
mencie: został <<sekretatzem Fiihrera>. Jeślido tej pory
jego działalnośćmusiałaby się ograniczać, w ścisĄrm te-
go słowa zr:aczetlilu, do spraw parĘjnych, to teraz nowe
stanowisko uprawniało go i upoważniało oficjalnie do
zajmowania się każdą dziedziną."L7
Nieszczęście hitlerowskich Niemiec (i nasz sukces) po-
Iegało na tym, Że szara eminencja Bormann rządztpan-
stwem, nie kierując się jego interesem, Iecz własn5rm.
,,Bormarrn znowu przysłałcałe mn stwo nowych wyty-
cznych L rozporządzei. Z kancelarii partyjnej zroblł
skład papieru. Codziennie rozsyła g rę pism i doku-
ment w, kt rych dziśŻaden zajęty gauleiter nie ma cza-
su nawet przeczytać. W większości są to zupekrie bez-
uŻyteczne papiery, kt rych nie można wykorzystać do
walki. I w partii, i u nas nie ma dobrze orienĘącego się
17 Speer, op. cit., s. 305-306.
98
sAMoBÓJsTwo
we wszystkim i naprawdę zwlapartego z narodem kie-
rownictwa."rs
,,Goebbels m wił, że Hitler stracił z po)La widzenia poli-
tykę wewnętrzną; oparrował ją Bormann, kt ry potrafił
wytvłorzyć u Ftihrera wr ażenie, jakoby kierownictwo znaj-
dowało się nadal W jego rękach. Bormannem kieruje tylko
ambicja, jest on doktrynerski i stanowi duże niebezpie-
le
czeristwo dla dalszego racjonalnego rozwoju wydarzeri."
Bormann istotnie przeszkadzał w podejmowaniu i reali-
zacjirozsądnych plan w. Istrriało kilka przycąm tego sta-
nu rzeczy. Wśrd nich i taka, o kt rej po wojnie szef
zachodnioniemieckiego wywiadu Gehlen m wił otwarcie
i z caĘrn przekonarriem: Martin Bormarrn pracował dla
Stalina. Geh]en miał podstawy, by wyrażać tę opinię
w skrajnie kategorycznej formie. Do tego ndeŻy dodać, że
w biografii Martina Bormanna jest pewien drobny epizod,
kt rego starał się on nie eksponować. Oto w 1919 roku
Bormann walczył w krajach nadbaĘckich przeciwko Ar-
mii Czerwonej. Dostał się w wczas do niewoli, do obozu
specjalnego w okolicach Ostaszkowa. W ow5rm czasie
ob z-klasztor podlegał Re$istrauprowi - Zarządowi Rejes-
tr w Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej. InsĘrtucja
ta, zmieniwszy rieco szyld' znarra jest obecnie pod nazwą
GRU' w początkach lat dwudziestych gł wn5rm zadaniem
tego zarządu i jego szefa - towarzysza Unszlichta - było
przygotowanie komunisĘcznej rewolucji w Niemczech.
W ostaszkowie Registraupr trąrmał cudzoziemskich jeri-
c w. Tam właśnieprTyszły zastępca Hitlera w partii sie-
dział w latach L92o-I92l. Każdy, kto z bronią w ręku
ośmieliłsię walczyć przeciwko Armii Czerwonej' skarywal
slę na śmierć.Ęm bardziej _ cudzoziemiec. l!fiodego Bor-
marrna jedrrak oszczędzono. Nie wiadomo dlaczego. A po-
tem w og le zwolniono. Wracaj spokojnie, kolego do swo-
lch Niemiec, wybaczarny ci winy...
Prz5lczyny orrego humanltarnego postępku nie są zna-
ne. Wyciąganie jakichkolwiek wniosk w byłoby nie na
mĘscu' Jednalrże jestem przekonany o Ęrm, Że człowieka
rB The Goebbels Diaries, Londyn. ZapTs z 4 kwietnia 1945.
re Speer, op. cit., s. 311.
99
WIKTOR STIWOROW
z takjrn epŻodem w życiorysiew Związku Radzieckim nie
dopuszczono by do taJemnic wagi paristwowej. A gdyby
Już to zrobiono, znajdował:y się on pod ścisłąkontrolą.
Bormanna w Niemczech nikt nie kontrolował. To on
właśniekontrolował Hitlera.
Takie było otoczenie F{ihrera, w taki spos b podejmo-
wał on decyzje i tak bywaĘ one realizowarre.
Moglibyśmy jeszcze dfugo opowiadać o Stalinte i Hit-
Ierze. Nigdy jednak por wnante obu tych przyw dc w
nie wypadłoby na korzyśćHitlera. Najważniejsze wszak-
że jest zestawienie rezultat w ich działatności.Wystar-
czy pomyślećo Ęrm, jak skoriczyła się wojna dla kazde-
go z nich, a sami sobie będziemy mogli w wczas odpo-
wiedzieć na p5rtanie, kt ry z nic}:. przewyższał drugiego
rozumem i charakterem.
T vrr
lnteresujące jest r wnieŻ, jak Hitler i Stalin oceniali się
nawzajem.
oto śr,vladectwo Ribbentropa: ,,Hitler wypowiadał się -
we właściwysobie egzaltowany spos b - o Stalinie
z wielkim zachwytem. M wił, że na Jego przykładzie
jeszcze raz wynłźniew1dać, jakie znaczenie może mieć
jeden człowiek dla całego narodu' F.:ażdy inny nar d po
straszliwej klęsce poniesionej w latach Ig4I-Ig42, nie-
wątpliwie byłby całkowicie załartarty. Jeśliz Rosją tak
stę nie stało, to swoje zw5lcięstwo nar d ros5rJski za-
wdzięczaJedynie żelazneJ twardościtego człowieka, kt -
rego niezłomna wola i heroiczna postawa poderwały lu-
dzi do dalszej walki. Statin to wielki przeciwnik, zar w-
no pod względem światopoglądowyrn, Jak i wojskowyrn.
Jeślikiedykolwiek wpadłby w jego, Hitlera ręce, on oka-
załby mu sw j szacrrnek i offarował ja}o siedzlbę naJ-
pięknieJszy zarnek w całych Niemczech. Ale na wotność,
dodał Hltler, taklego przeciwnika nigdy by już nie wy-
puścił.Stworzenle Armii Czerwonej to niezwykłe dzieło,
a saln Stalin - bez wątpienia - Jest prawdziwie wielką
postacią historyczną''.20
20 Ribbentrop, op. ctt , s. r98.
100
sAMoBÓJsTwo
Istrrieje wiele innych śwladectw urzecz.en7aHitlera Sta-
llnem. Te pehee zachw5rtu opinie zdaJą stę jeszcze bar-
dzilej entuzjasĘrczne w zestawieniu z pogardliwym sto-
sunkiem Hitlera do Churchilla i Roosevelta.
ZacytuJmy zn w ,,Rozmowy przy stole". Oto niekt re
wypowiedzi Hitlera na temat jego przeciwnik w, zanoto-
wane w ciĘu niedfugiego czasu.
23 marca 1942 roku: ,,Roosevelt to człowiek chory
psychicznie".
27 rnarca 1942 roku: ,,Churchill to pozbawione woli
bydtę' kt re przez p ł dnia oddaJe się piJaristwu''.
17 maja 1942 roku: ,'.Ąmerykariscy politycy z kręgu
Roosevelta to kompletni durnie".
29 rnaja 1942 roku: ,,Hitler luważa Stallrra Zageltlltsza
i otwarcie się nim zac}rwyca".
21 lipca 1942 roku: ,,Genialny Statin".
22 bpca 1942 roku: ,'Do Stalina niewątpliwie trzeba
odnosić się z naleŻnym mu szacunkiem. To swe$o ro-
dzaju genlusz".
27 |ipca 1942 roku: ''JeśliChurchill jest szakalem, to
Stalin - tygrysem".
ego fiak ,r"rff
kowo sądzi) Stalina. Wedfug rachub Fi.ihrera' stalinow-
skie imperium powinno było się rozsJpać jak domek
z kart. Tego właśniepor wnania Hitler lŻywał.I n"4e
uświadomiłsobie, że rna do cz5mienia z kimśzupełnie
lnn5rm. Ale świadomość, jak wielka jest siła Stalina,
przyszła za p źno.
JeśliHitler przed agresJą nie dostrzegł w swotm prze-
clwniku rozumu' woli i siĘ' to geniusz Fiihrera niewart
był złamanego grosza.
A Jaki był stosunek Stalina do Hitlera, Jak on oceniał
nleprą|aciela? W zasadzle nic nam o Ęm nie wladomo.
Nteskory do m wienia Sta]in zabrał swoją opinię do grobu.
Po podpisaniu paktu Ribbentrop-Mołotow Stalin
wzni sł toast za Hitlera' Z tego niekt rzy wyclągają
wrrlosek, że Stalin był naiwny i łatwowierny. Zaporrntna-
Ją o tym' że ledwie oczŹrrowalry Ribbentrop opuściłzgro-
101
VIIITOR SttyoRow
madzonych' a jrż gospodarz Kremla - co nigdy mu się
- puściłsię w tany z okrzykiem: ,,Oszuka-
nLe zdarzalo
łem go, oszukałem Hitlera!''. A więc pił za zdrowie
Frihrera z pewnościąrrie ze szczerego serca.
Najprawdopodobniej Stalin odnosił się do Hiflera tak
samo, jak do ludowego komisarza spraw wewnętrznych
ZSRR i generalnego komlsarz a bezpieczeristwa paristwo-
wego, Nikołaja Iwanowicza Jeżowa. Dop ki Jeżnw rozpra-
wiał się z Jego wrogami, stalin pił zdrowie komisarza, ob-
sypywał go prezentami, r:.a;gadzał' orderami' ustanawiał
dla niego tlrtuV i funkcje. Ale kiedy już Jeżow rvykonał
swoJe zadanie' Stalin rozgrri tł go jak opitą klwią pluskwę'
Hitler w Europie wykonywał dla Stalina taką samą pra-
cę' JaĘ JeŻow w kraju _ unicestrłriał wrog w i ou,irszcza!
szlak jego przyszĘch triumf w. Po wykonaniu zadar:dia
czekał Hiflera los Jeżowa (Jagody, Bucharina, ZinoĘewa,
Kamieniewa, Kirowa, Tuchaczewslriego, Trockiego i całej
masy innych zbrodniarzy) - i taka sŹrma ocena.
W kazd5rrn razie Stalin na pewno nie uwa:żałHitlera
za gerilu.sza.
Na czele Niemlec stał człowiek, kt ry odznaczał się
niepowstrąrmaną gadatliwością. Nie potrafił dochować
taJemnicy par1stwowej ani wojskowej' Nie umiał sfuchać
innych. Nie znał i nie rozumiał realnej sytuacji' nie po-
tralił i nie chciał jeJ ocentać. Podejmował decyzJe, kt re
w istniejących okolicznościach były całkowicie chybione.
Nie kontrolował wykon1,rvania swoich rozporządzeri i nie
posiadał żadnego narzędzia ani systemu takiej kontroli.
Wystarczy, by autorytatyvrrrie stwierdzić: Niemcy z ta-
kim Fuhrerem na czele nie mog|y zwycięŻyć.
t
Rozdział 7
O betonowych
lokomotywach
Wszgscg obecnl pohlierdzali kaŻde zdanie Hltlera
skinieniem głotlsy,|
Generał pułkousnik Heinz Guderian
TI codziennie
lJeśli będziemy nazywać człowieka świnią,
wiadomo, co z tego wyniknie' Jeślico dzienbędziemy go
nazywać geniuszem' rezultat będzie taki sam'
Przyw dca' kt remu nikt nie śmiesię sprzeclwić, kt -
rego wszyscy wychwalaJą jako nleomylnego, kt remu
wszyscy przfiakują, skazany jest na klęskę. Gdy Ęlko
Robespterre kazał ściąćDantona' ostatniego wsp łto-
waIzysza, kt ry miał odwagę Jawnie się z nim spierać,
runął cały diabelski system. Zavłodzącego piskliwie Ro-
bespierre'a, z rękorna zwia?anymi na plecach, zaw|e-
czollo po trzyrrastu stopnlach na gilotynę wśrd ryku
1gtrvizd w triumfującego tfumu.
Rola człowieka numer dwa w kłżdej hierarchii nie jest
ani trochę mnĘsza, nlż pierwszego. Ten pierwszy to
lokomotywa, kt ra ciągnie za sobąwagony, mechanŻm,
kt ry wprawia w ruch społeczeristwo, drugi - to system
hamulcowy. Pierwszy to siła prąca do przodu, drugi -
powstrz5rmująca. PoliĘka' zwłaszcza w czasie wojny, to
śmiertelnie niebezpieczny pęd po wąskich, krętych ser_
pentynach nad samą przepaścią.Sibliki rycząJak opę_
tane, piszczą hamulce! A hamulce są w tej sytuacji nie
mniej ważne, niż silnik. Każdy tyran powinien mieć dość
rozumu, by znosić u swego boku obecnośćczłowieka
zdolnego mu się sprzeciwić, powściągnąćkażdy jego
pomysł, kt ry może okazać się zgubny. Jeśliprz5rw dca
ma kogoś takiego, świadczyto o jego mądrości.
I Guderlan, op. clt., s. 161.
103
 t
WIKTOR STIWOROW
żeby ocenić lidera, powi:rntśmy wiedzieć, kogo trz5rma
przy sobie. Drug|m człowiekiem po Stalinie był Wiacze-
sław Mołotow. Drugim po Hitlerze - marszałek Rzeszy
Hermann Goring.
oto charakterystyka Mołotowa: 'To człowiek silny,
pryrncypialny, pozbawiony wszelkich uprzedzeit, niezwy-
kle uparty i okrutny. t...] stali]l rieraz w mojeJ obecności
czyntŁ wyrzuty Mołotowowl. A Mołotow byrraJmnieJ nie
zawsze przyjmowałJe w milczeniu. [...] Uczesbrlcząc wle_
|e raąr w dyskusjach nad r Żnyrni problemami, kt re
toczyĘ się z udziałem Stalina, miałem sposobnośćśle-
dzić spory izażarte dysputy, up r, Jakt w pewnych kwes-
tiach przejawiali rozm wcy z jego naJbl:.r,szego otoczenia,
zwłaszcza zaśMołotow; niekiedy dochodziło do tego, że
stalin podnosił głos, nawet tracił panowanie nad sobą,
a Mołotow z uśmiechem wstawał od stofu, pozostaJąc
przy swoim zdan7u".2
Natomiast spos b bycia człowieka numer dwa hitlero-
wskich Niemiec był zgoła odmienny: ,'Gciring rzad'ko
ośmielałsię m wić prawdę Hitlerowi''.3
Minister uzbrojenia i amr:rricji Albert Speer w swoich
,'Wspomnieniach" odsłoniłprosĘ mechanŻm, dzięki kt -
remu Gorirrg zachorłryrwał swoJe drugie miejsce po Hitlerze:
''Po przybyciu do Kwatery Gł wneJ FiiLhrera Goring
udawał się zwykle najpierw na parę minut do swego
pawilonu; w t5rm czasie generał Bodenschatz, oficer łą-
cznikowy między G<iringiem a Hltlerem, wychodził z sa-
li, gdzie omawiano sytuację, aby, jak przwuszczaliśmy,
telefonicznie poinformować Goringa o spornych kwes-
tiach. Po kwadransie Goring zjavłlałsię na naradzie.
Z ernfazą, z własnej inĘatywy przedstawiał właśnleten
punkt widzenia, kt ry Hitler przed chwilą pr bował
przeforsować wob ec generał w. Hitler rnier zył wzrokiem
swoje otoczenie: <Widzicie, marszałek Rzeszy jest do-
kładnie tego samego zdarlia co ja!>.''4
2 Marszałek Zwlązku Radziecklego
G. żukow [w:l ,'y7o1"''''o-istori_
czeskij żurnał'', nr 9/ 1987, s. 49.
3 Guderian, op. cit., s. 346.
a Speer, op. clt., s. 296.
ro4
sAMoBÓ.'sTwo
f1 II
U.i.i''g był typow5rm lŻusem. Względy przyzwoitoścl
nie pozwalaJą użyć innego określenia. Wszyscy, kt rzy
o nim pisalt' są co do tego zgodni. Fe1dmarszałek Erich
von Manstein stwierdzał wprostl ,,Za'wsze gotowy do
usług G<irin$'.s
Opis pochlebczeJ taktyki Goringa, to nie krytyka pod
jego adresem, lecz wyrok na Hitlera i cał system jego
władzy. Jeślijako człowieka numer dwa Fiihrer trzyrnał
u swego boku lŻusa Goringa, jeślinie dostrzegał jego
Jawnej sfużalczościi lokajskiego serwllizmu, to znaczy,
żebyłzwyczajnLe gfupi i nie m gł nawet marzyć o poko-
naniu Stalina.
Speer konĘrnuuje relację o drugim człowieku Trzeciej
Rzeszy; ,,DziwĘ mnie - utkwiło to mocno w mojej pamięci
- jego polalderowane na czerwono paznokcie i wyraźrne
uszminkowanabwarz, oswoiłem się już natomiast z wido-
ldem dużej rubinowej broszld na aksamitnyrn szlafroku.
Goring w milczeniu przyshrchiwał się naszyrn propozy-
cJom oraz mojej informacji o rozmowach berlirisldch; od
czasu do czasu w54'mowałz kieszeni drogocenne kamienie
i bawił się nimi obracając je w palcach''.6
'W czasie procesu noryrmberskiego m j adwokat, dok-
tor Flżichsner, pohrrierdził' że GÓring już na dfugo przed
1933 rokiem był morfinistą.''' opi'.ię Speera powtarza
wiele innyc}: źr deł, w ich liczbie r wnież oficjalna eks-
perĘza więzlerrna w Nor5rmberdze: GÓring od wielu lat
był uzależnlony od narkoĘk w.
Marszałek zajmował mn stwo stanowisk, między inny-
mi fakĘcznie kierował całą niemiecką gospodarką. oto
przy|hd Jego działalnościw teJ dziedzlrlie:,,osobliwością
tego zebrania było Jed5mie dziwne zachowanie GÓringa.
Wydawał się być w dobryrn nastroju, a fachowc w prze-
mysfu stalowego zaskoczyŁ wyg}oszeniem obszernego refe-
ratu o produkcji stali, w kt ryrm popisywał się wiedzą
o wielkich piecach t produkcJl hutrriczej' Operował przy
5 E. von Manstein, LostVictories, Chicago 1958, s. 358.
6 Speer, op. cit., s.312.
7 lbid.. s. 318.
105
 t"
WII(TOR SI'WOROW
tyrn og lnikami: rnleĘ produkować więcej' nie można
hamować udoskona]eri, przemysł starrął w miejscu, powi-
nien się uczyć osiągać lepsze wyniki. Pod koniec swego
dwugodzirrnego potoku gł w GÓring zaczĄm wić wolnĘ,
jego wyraz tvłałrry stwawał się coraz bardziej nieprzytom-
ny. Wreszcie oparł głowę na stole i spokojnie zasn{. Uwa-
żaliśmy,Że najrozsądnĘ będzie nie zwracać uwa$i na
śpiącegow okazałościswego munduru marszałka Rzeszy,
już choćby dlatego, by nie wprawiać go w zakłopotarrie.
Dyskutowaliśmy więc nadal nad naszymi problemami,
dop ki nle obudził się i nie oświadczyłod razu, że posie-
dzenie uważa za skoriczone''.8
,'Gdy GÓring usĘszał, że zarrierzarny zwiększyć wielo-
krotnie produkcję lokomotyw, wezwał mnie do Karinhal-
lu i zaproponował poważnie, aby budować lokomotywy
z betonu, ponieważ nie mieliśmydośćstali. Betonowe
lokomotywy nie będą tak trwałe jakŻelazne, rn wx, trze-
ba więc będzie po prostu budować ich odpowiednio wię-
cej. Nie miał wprawdzie pojęcia' jak to zrobić, ale nie
przeszkadzało mu to przez długie miesiące upierać się
przybezsensol^7Tl5.rn pomyśle, kt ry mnle kosztował dwie
godztrry jazdy samochodem, dwie godziny czekania i pu-
stkę w żołądku.''g
Dodajmy, żÓ pośrd wielu funkcji' kt re Goring pias-
tował, była r wnież i taka: przewodniczący Rady Rzeszy
do spraw Badari Naukowych. ZagorzaĘ zwolennik idei
budowy betonowych lokomoĘw stał na czele, nadawał
kierunek i koordynował wysiłki niemieckiej nauki. Wie-
my, do czego to doprowadziło.
b uył dobry, allj
powiększyć - właśniepodczas wojny - własne zblory
dzieł sztuki. W salach i pokojach Karinhallu wisiaĘ
w trzech i czterech rzędach' jedne nad drugimi, war-
tościoweobrazy. Gdy zabrakło miejsca na ścianach,
Gtirlng kazal umieścićserię obraz w na suficie wielkie-
I lbid., s. 319.
s lbtd., s.269.
106
słMosÓ.'sTuIo
go hallu wejściowego.Nawet na ba]dachimie swego oka-
załego łożapolecił ulokować akt kobiecy naturalnej
wielkości,przedstawiający Europę' t.'.1 Hitler często
wściekałsię z powodu praktyk stosowanych przez <dru-
gą osobę w paristwio przy Erornadzeniu cennych dzieł
sztuki, nie śmiałjednak żądaćod GÓringa wfiaśnieri.'0
Skoro jsŻ o t5rm mowa' Stalin r wnież miał swojego
konesera sztuki, marszałka Z:ukowa, kt ry ograbił mtrzea
i banki wyzwolonej Europy i przyozdobił swoje pałace nie
gorzej nź GÓring. Zukow, podobnie jak marszałek Rzeszy,
był wielkim miłośnikiemdrogich kamieni, zbierał je z hl'-
bościąi znawstwem. Żukow wszakże nie był osobistością
numer dwa w paristwie, lecz zaledwie w hierarchii woj-
skowej. Nie malował też ust jaskrawą szminką i nie pod-
kreślałoczu. Jak r wnież nie nalegał na produkcję beto-
nowych parowoz w. Ponadto Stalin wiedział, że Ż:ukow to
kombinator i złodziej i pr4lgotowywał się do rozprawy
Z rlxn Wsp lnicy marszałka, złodzieje pomniejszej rangi,
zostali aresztowani i złoży|iZeztIainia na tyle obcLĘające
Żrl^kowa, Że rnogŁy stanowić podstawę do tego, by poni sł
zashiorąkarę. Zukowa rrratowała jednak śmierćStalina.
Hitler natomiast, wiedząc o łajdackich sprawkach
,,człowieka numer dwa''' nie robił nic. Doszło do tego, że
niemieccy uczniowie już w L942 rokll zaczęli się oburzać
na postępowanie Goringa i dawali wyraz swojemu obu-
rzeniu na piśmie, w wJpracowaniach szkolnych. Dotarło
to do Hlflera' kt ry skwitował sytuację zdaniem: ,,Cha-
rakterystyczrte, że dzieci' wyrażając swoje niezadowole_
nie w pracach plsemnych, nader często wyrnieniająmar-
szalka Rzeszy Goringa". 1 1
Jak powinien zareagować pierwszy człowiek w pari-
stwie, jeślipostępowanie osobistości numer dwa budzi
oburzenie nawet wśrd uczni w' jeśliśmiejąsię z niego
dzieci? Przywołajmy nieśmiertelree zdanie Machiavellego
o tym' że o mądrościwładcy naleŻy sądzić według tego,
Jakimi ludŹmi się otacza. JeśliHitler dopuściłdo kręgu
najb|iŻszych os b ignoranta, lizusa i złodzieja' tyrn sa-
1o
lbid., s.2ts-216.
r1 Picker, op. cit.. Zapis z 25 marca 1942.
L07
WKTOR SI'WOROW
mym pokazał cĄm Niemcom, Europie i światuswoją
własną głupotę, zawważa]rtą nawet dla nastolatk w. I co
uczymtł Ftihrer w tej sprawie?
.Nic.
Iv
je hobby?
Przede wszystkim piastował całe mn stwo funkcji
i stanowisk - był przewodniczącym Reichstagu, minis-
trem lotnictwa' szefem rządw Prus, dow dcą Luftwaffe'
peheomocnikiem do spraw realizacji planu czteroletnie-
go..' Słowem, wielowarsztatowiec, i do tego prawdziwy
przodownik pracy. Już z dochod w, kt re dzięki temu
osiągał' moŻna było żyć na wysoklm poziomie. Ęlko
kiedy Gciring zdag,ał odwalać całą tę robotę?
Ponadto był właścicielemkoncernu Reichswerke Her-
mann Gorin$. Posiadał mn stwo zakŁadlw w całej oku-
powanej Europie oraz darmową slĘ roboczą - więŹni w
oboz w koncentracyjnych.
Kolejn5rm źr dłernjego dochod w była grabieŻ m;uze-
w i bank w na zajętych terytoriach. Gtiring nie gardził
nawet interesami na mniejszą skalę i robił to bez naj-
mniejszej Żenady' Jego ludzie handlowali na czarn5nn
ryrrku damskimi poriczochami. oczy'wiście nie deta]icz-
rtie _ z kraj w okupowanych całymi wagonami przryo-
żono do Niemiec żynrność,wina, arĘkuĘ perfumeryjne,
odzieŻ, bielŻnę, dywany i inne dobra. Towar upłynnia-
no na czarrryrr' r5mku. Doch d z tego procederu przpa-
dal najwaŻniejszyrn osobistościom w paristwie. W gł w-
nej mierze GÓringowi.
ByĘ takŻe przerzuty kontrabandy. WŻyta u Gorin$a:
''Jak tego oczekiwał, przyszliśmy wszyscy z kosztowny-
mi prezentami: cygara z Holandii, sztabki złotaz Bałka-
n w, wartościowe obrazy i rzeźby.''r2.
Oto prawdziwy socjaltzm. 24 marca 1942 roku Hitler
nawołuj e :,,T r zeba zlikwidować społeczeristwo kapitali-
styczne". Goebbels 28 marca 1945 roku tLazwa siebie
narodow5rm bolszewikiem i nakazuje: ''Należy myśleć
12 Speer, op. cit., s. 388.
r08
sAMoBÓJsTwo
w duchu rewoluc5inym, a przede wszystkim _ dzlałać
w taki właśniespos b. Nadszedł czas'by zrzucić WTesZ-
cie ostatnią burżuazffną skorupę''.
Moskiewscy komunisĘczni ideolodzy upierają się przy
zdaniu, że w ZSRR mieliśmy prawdziwy socjalizm, a hit-
lerowski był wypaczeniem. Chciałbym się dowiedzieć, na
czyrn polegała przewaga naszego socja]izmu nad hitlero-
wskim? Hitler doszedł do władzy legalną d'ogą' nłycięĘł
w wyborach powszechnych. Lenina nikt nie wybierał' zdo-
byŁ władzę d.ogą krwawego przewrotu, dokonarrego za
niemieckie pieniądze. Dlaczego więc radziecki socjalŻm
miałby być lepszy od hitlerowskiego? Czy dlatego, że wy-
mordowaliśmy więcej hudzi? Że bardziej w5miszczyliśmy
Waj? Że nasi przyrv dcy bezcze|nej kradli? Że |wdzie Ęll
u nas w bydtęcym upodleniu? Każdy' kto opłakuje utra-
cony radziecki socjalizm, powinien jeszcze raz przeczytać
książkę Iwana Sołoniewicza,,Rosja w obozie koncentrac5{ -
n5rm"13. Szczeg lnie polecam rozdziaL ,,Dziewczynka z lo-
dem'': ',I oto na kościach tego malerikiego szkieleciku -
milion w takich szkielecik w - będzie slę budowało socja-
lisĘczny raj''.
C ż' socjaltzm to socjalŻm,leninowskl, czyhitlerowski
- niewielka r Żnica. U nich ten barbarzy1ski ustr j był
taki, u nas nieco odmienny. Ale jeden i drugi był pra-
wdziwym socjalizmem. I nie spodziewajcie się' że moŻe
istnieć jakiśinny. WciĘ sĘsz5rmy, że socjallzrn Jeżowa,
Bucharina, Himmlera, Chruszczowa, Eichmanna, Ceau-
sescu, Mao Tse-tunga, Fidela Castro i wszelkich innych
Pol Pot w - to w5paczenie wielkiej idei. M wią to socja-
liści.Ich słowa jednak należy odczytywać tak: pozw lcie
natn jeszcze raz spr bować.
Zajrnlsjerny się tutaj prąrw dcami socjalŻmu niemiec-
kiego, ale pamiętajrny, Że r Żnica między socjalizmem hit-
lerowskim a radzieckim polega Ęlko w tyrn, że za czas w
Stalina periodycznie szli na odstrzał przyw dcy, kt rzy
zbyt polubili wbdzę. Dlatego też system lutrrymał się dfu-
żej. Gdy tylko skoriczyŁy się stalinowskie krwawe czystki'
13 I. sołoniewicz, ,,Rosja w obozie koncentracyjnym", wyd. Karta,
Warszawa 1988.
109
WIKTOR STIWOROW
radziecki socjalŻm pękł i zaczĄ się kruszyć. Przez dwa-
dzieścia lat ratowały go niewyczerpŹrrre, jak się zdawalo'
zasoby bogactw naturalnych. Ale potem i to nie pomogło.
Hitler rie rozstrzeliwał niemieckich przyw dc w z ta-
ką regularnością, dlatego socjalizm w Niemczech szyb-
ciej uległ rozkładowi. Przyw dcy ci bardzo prędko poko-
cha]i uroki nowego, wspaniałego Życia i gorliwie zajęli
się gromadzeniem wszelakich d br' Stali się posiada-
czami włości,zakład w przemysłowych, obdarowywali
się nawzajem sztabkami złota. Chociaż nie, w5rraziłem
się nieściśle.Nie ,,nawzajem, - prezenty pokonywały
drogę od dofu do g ry hierarchii. Speer pisze: ''odkąd
jako członkowi Pruskiej Rady Paristwa przysługiwało mi
rocznie 6 tysięcy marek, każdorazowo otrzymywałem
w odpowiednim czasie pismo, zawiadamiające mnie, że
częśćmoich pobor w zatrzyrrnano na prezent urodzino-
wy Rady Paristwa dla Griringa. Nigdy przy tym nie pyta-
no mnie o zgodę".Ia
A więc nie dość,że Goring otrzymywał dobrowolrre
prezenty w postaci sztabek złota, obraz w i rzeźb, to
jeszcze z uposażenia wysokich urzędnik w paristwo-
wych potrącano daninę na podarki dla marszałka Rze-
szy. Tak, tak' nie Ę|ko z uposażenia Speera. Wszyscy
członkowie pruskiego rządw byli w tej samej sytuacji.
Nie tylko zresztą oni. Goring, jako się rzekło, piastował
mn stwo stanowisk i miliony jego podwładnych regu-
larnie składało mu w5rmierne dowody swojego oddania.
Zebrałern sporą kolekcję list w niemieckich żoŁierzy
i oficer w. Jestem r wnież w posiadaniu taśmywideo
z zapisern rozmowy na schodach Reichstagu z potom-
kiem Bismarcka, asem Luftwaffe. Podczas wojny strącił
43 samoloty, gł wnle radzieckie, i sarn zostal strącony
pod Stalingradem' Pośrd zadziwiających szczeg ł w je-
go relacji znaJazł się i taki: oto lotnicy frontowi 'pod
dobrowolnym prz5rrnusem'' częśćswego krwawo wysfu-
żonego Żołd:u przeznaczali na prezenty dla umiłowanego
przyw dcy. A w r żnych latach sfużyłoich od p hora do
dw ch milion w.
ra Speer, op. clt., s.389.
110
słltłosÓ.'sTwo
ia. zobaczrny t!-
raz, jak robił to Gorin$: ,,Zdziurto mnie tylko, żenlazakoń-
czetlie posiłku nalano nam zwykłego koniaku, kamer-
d5rner natomiast z pewną ceremonią napekrił kleliszek
Goringa z ornszalej starej bufli. <<To jest zarezerwowane
wyłącznie dla mnio, powiedział Goring bez cienia zażeno-
wania izaczĘ. się rozwodzić nad Ęrm' w kt rym z francus-
kich zamk w zdobyto ten rar1ńas. P źrriej w znakomiĄrm
humorze pokazał natn jeszcze skarby, jakie zgromadził
w piwnicach Kalinhallu' Znajdowały się wśrd nich naj-
cenniejsze zbiory starożytnościz muzeum w Neapolu, za-
brarre przed ewakuacjąwkoricu 1943 roku' Ztakąsaną
dumą posiadacza otwierał szaĘ, aby pozwolić nam spoj-
rzeć na skarby w postaci francuskich mydeł i perfum,
kt rych wystarczyłoby na całe lata. Na zakończenle tego
pokazu kazałprzynieśćswą kolekcję diament w i kamieni
szlachetnych' wartą oczywiście wieleset tysięcy marek''' l5
Wyobrźmy sobie: przychodzirny z wizytą, a tu podają
nam suchy ch]eb, gospodarzowi zaśtartinki ziWąz jesio-
tra. on smakuje je zrozkoszą, wychwala, nam zaśwyjaś-
nia, że to za drogie fi:ykasy, by częstować nimi gości.'.
To samo, może nawet ujęte w ostrzejsze słowa' możemy
przeczytać o GÓringu we wspomnienach Goebbelsa i Gu-
deriana' Generał pułkownik Heinz Guderian zostaje mia-
nowany generalnSrrn inspektorem wojsk pancernych.
Wsp lne, skoord5mowane działanie czołg w i lotnictwa
miało być podstawą zawojowania Europy. Nastały jednak
inne czasy. Trzeba się bronić, odpierać ataki, ale wsp ł-
działalne wojsk pancernych i lotnictwa nadal starrowi
klucz do powodzenia. W drugiej fazie wojny nie zdaje ono
Jednak egzarninu. Wtedy to właśnieGuderian stara się
uzyskać audiencję u marszałkaRzeszy Gtiringa, kt remu
podlega w całościniemieckie lotnictwo. Pr buje raz, drw-
gi, trzecl. ,,Moja wtzyta u G<iringa jako naczelnego dow d-
cy Luftwaffe ni$dy nie doszła do skutku z powodu bardzo
absorbujących tego pana zajęć pozashrżbowych.''16
t5 lbid.. s. 216.
16 Guderian, op. cit., s.24O.
111
WIKTOR STIWOROW
W czasie trwania wojny radziecka propaganda nle
Żałowałaraz w wysoko postawion5rm w hierarchii hitle-
rowcom. Na przykład Guderian po klęsce pod Moskwą
w radzieckiej prasie otrzymał nowe przezwisko Udierian
(po rosyjskuudirat' znaczy uciekać)' otrz5rmał cięgi tak-
że Gciring. Ale nawet najzagorza7si propagandziści nie
dokopali się do kieszeni nabiĘch brylantami i idei be-
tonowych lokomotyw.
,p' zawdzięcr"X
Jemu samemu. W 1939 roku w Niemczech ukazała się
wspania]e wydana książka' zat5rtułowana,'Goring''. Moż-
na nie znać riernieckiego, wystarczy ją przekartkować,
obejrzeć ilustracje. Nieziemskiej pięknościg ry' w g -
rach bajkowy zamek, w zamku - Goring. Panoramiczne
okna, wszelkie możliwe luksusy: patrz, Germanio, za_
chwycaj się tym' jak Ży1e tw J socjalisĘczny przyw dca!
Wykorzystując swoje nieograniczone możliwości,
Goring reklamował się bez umlaru. Zarriast Świętego
Mikołaja uśmiechałsię z bożonarodzeniowych kart świą-
tecznych. Ze stron gazet spoglądał w m$istą dal. oto
Gtlring wśrd robotnik w. Wśrd chłop w. Na lotrrisku.
Na stadionie. Na święciepiwa. Goring z narni! w tygo-
dnikach. Na plakatach. W kronikach lilmowych.
Nadworni projektanci i mistrzowie igły wymyślali
i szyli specjalnle dla niego wciry, nowe i nowe stroje:
Goring w białyrn mundurze z malinowymi wyłogami' to
zn w z niebieskimi. W popielatej kurtce mundurowej
i błękitrrych spodniach z biaĘrni lampasami, w zielo-
n5rm mundvrze Z czerwonyrni wyłogami lub w czeniuo-
reym Z zielonymi. W paradnylrn fioletow5rm płaszczls
z koh:^ierzem z lisa. W paradnyrn piaszczu z kokrierzem
bobrowyrn.
Najbardziej zaśwprawiĄr otoczenie w podziw jego bu-
ty: wysokie, sięgające miejsca, gdzie nogi się schodzą,
w naJrozmaitszych kolorach' z pornaraitczow5nn, żołIyTn
i amarantowyrn włącznie. oczywiście z ostrogami.
Przyjrzyrny się tej postaci. Potężny mężczyzna z wiel-
kim brzuchem, nie mieszczącyrn się w spodniach.
LL2
seMogÓ.rsTwo
Twarz tonie w fałdach thlszczw, podobnie szfra. Na si-
wiejącą szczecinę zarostu naŻożona grubą warstwą po-
mada. Szyję okala srebrny lis, pierśzdobią liczne dam-
skie broszld. Na tłusĘch' kr tkich' owłosionych pat-
cach bĘszczą brylanĘ, rubiny, szafiry. Na nogach -
purpurowe buty powyżej kolan, jak u w5rpindrzonej ber-
liriskiej prosĘrtutki. I do tego wszystkiego _ przerażaJą-
ca głupota, kt ra bije z twarzy, wyraz niewiary$odnego
wręcz samozadowolenia, pychy i zarazern lokajskiej sfu-
Ża]czości.
Wszystkie relacje na temat Goringa są zgodne. Oto
jeszcze jedna: ',Przybral maniery feudalnego r;roŻno-
władcy, oddawał się z widomym skutkiem rozkoszom
kulinarnym. [...] Ubierał się coraz dziwaczniej. W swym
Karinhall i na polowaniach naśladowałw stroju starych
Gernan w' jako osoba publiczna nosił mundtlr zawsze
niezgodny z przepisami; to wkładał czerwone juchtowe
buty do konnej jazdy ze złoconyrmi ostrogami - chyba
naJmniej odpowiednie dla lotnika _ to zn w zjawiał się
na odprawie u Hiilera w dfugich spodniach i czarnych
balowych lakierkach. Pachniał perfumami, twarz miał
uszminkowaną. Na palcach nosił grube pierścienie
z ogromn5[ni kamieniami' kt r5rmi lubił się popisyvać.
[..'] Podczas wojny jego wpływ był nadzwyczaj szkodli-
r,vy. t...1 Ze spotkari z Goringiem po 1943 roku mogłem
wnioskować, że w tyrn czasie źle |ub w og le nie orien-
tował się w działarriach swego lotnictwa. Ilekroć zaś
wtrącał się do spraw wojsk lądowych _ bądź popełniał
głupstwa, bądź kierował się zdecydowanie nieprzychyl_
nyrn do nlch stosunkiem [...] Hitlerowi w koricu, w każ-
dym razie nie p źniej nlz w sierpniu 1944 roku, otwo_
rzyĘ się oczy na braki i błędy naczelnego dow dcy Luft-
waffe. Pewnego razlu w obecności mojej i Jodla ostro go
zsarił: <Goring! Luftwaffe jest do niczego. Nie zasługuje
juŻ na to, aby być samodzlelrrym rodzajem wojsk Wehr-
machtu. To pariska wina. Jest pan leniwy!>. Na te słowa
w jak groch potoczyĘ się po twarzy butne$o marszałka
Rzeszy. Nie zna]azł słowa odpowiedzi''.17
tz tbid.. s. 345-346.
I
- Suob
jstwo 113
WIKTOR STIWOROW
.1
\ VII
\Jpośrd Iicznych stanowisk G<iringa najważniejsze
byĘ te' kt re piastował w lotnictwie: minister i naczelny
dow dca Luftwaffe. Wojska lądowe podlegaĘ Hitlerowi,
kt ry peŁrił nie Ęlko funkcję najwyŻszego dow dcy' lecz
r wnieŻ dow dcy wojsk lądowych. Kriegsmarine i Luft-
waffe pozostawił Hitler niemal nieograniczoną swobodę.
Tak więc Goring rządzx zar wno przemysłem lotrri-
czyrn, jak i lotnictwem wojskow3rm. Z RrrLi funkcjami,
podobnie jak ze wszystkimi innymi' nie radził sobie zu-
peŁeie. W otoczeniu GÓringa przetaczała się fala samo-
b jstw. Zashlżer:i generałowie lotnictwa strzelając sobie
w łeb zdejmowafi z siebie odpowiedzia]ność za to, co się
dziako w Luftwaffe. Gciring zaś,zaŻywszy kolejną porcję
morfiny, błogo się uśmiechał.
,,Działałjak bankrut' kt ry do ostatniego momentu
oszukując innych, chce oszukiwać r wnież siebie. Aro-
ganckie traktowanie ludzi, bezczelność wobec otoczenia
doprowadziĘ jrŻ do śmierciw l94l roku pierwszego
asa lotniczego, sĘrrrnego pilota myśliwskiego Ernsta
Udeta. 19 sierpnla 1943 roku znaleziono martwego
w sw5lrn gabinecie innego z rrajbliższych wsp Ęracow-
nik w Goringa, generała pułkownika Jeschonnka, kt ry
z g rą od czterech lat był szefem Sztabu Generalnego
Luftwaffe. On r wnież popełnił samob jstwo. Na stole
znajdowała się' jak informował mnie Mi]ch, rrotatka, Że
GÓring nie może brać udziału w jego pogrzebie''.18
Hitler od przypadku do prą4padku wyg}aszał repry-
mendy pod adresem Goringa' w obecności os b postron-
nych naąrwając go leniem. Goring reagował płaczern.
Ciekawe, co robił, kiedy już uronił łezkę?,'Goring zatrzy-
mał się w letniej rezydencji na obersalzbergu' Przebywał
tam' jak dowiedziałem się od Milcha, na dłużsąrmurlo-
pie' przejęty poważnymi zarzwtarni Hitlera o nieudolnoś-
ci w dowodzertiu 1otnictwem.''l9 ZupeŁrie jak w starym
dowcipie: GÓring poczllł się zrnęczony bezczymnością,
więc lekarze zalecili mu jak r:ajdłwżs4r wypoczynek.
18 Speer, op. cit., s.349
ts rbid., s.312.
T14
sAMoBÓJsTwo
Im dłużej trwała wojna, im bardziej beznadziejne sta-
wało się położenieNiemiec, t5rm głębiej wciągała
GÓringa otchłari narkoĘrcznego nałogu.,, Griring zapadł,
ostatecznie, w sw j letarg' PrzebudziŁ się dopiero w No-
r5rmberdze."20
Elementarna znajomość psychologii lub zwykły in-
stynkt powinny były nasunąć Hitlerowi prosĘ wniosek:
skoro Goring i jemu podobni tak gorliwie demonstrują
swoją wierność,to znaczy, że w krytycznych okolicznoś-
ciach zdradzą go pierwsi. Hitler nie okazal jednak ani
elementarnej znajomości psychologii, ani instynktow-
nego przeczucia.
I rzeczywiście, Goring w trudn5rm momencie zdradzIł
go. Nie on jeden zresztą' Goebbels pisze o klimacie po-
wszechnej zdrady w obliczu ostatecznej klęski. W ostat-
ni:n dniu swojego życia Hitler wykluczył z partii Goringa
i Himmlera ' Zdjał ich ze wszystkich oficjalnych stano-
wisk, pozbawił tytuł w, odzrlacze , po cz5rm sam się
zastrzellł.
Hitler rozgryzŁ G<irlnga dopiero w dniu, w kt rym po-
pekrił samob jstwo. Do tej chwili u-włŻałgo za rrajbliŻ-
szego sobie człowieka. Do korica.
oto jak metaforycznie przedstawiała się sytuacja wo-
jenna Trzeciej Rzeszy: nocą, w środkuszalejącej bl;rzy,
kapitan statku powietrznego Hitler kieruje maszJrnę
w niewiadom5rm kierunku' nie zważając na wskazania
przyrząd w. Drugi pilot zaś,kt rego zadaniem jest
wspomagać pierwszego' wbił sobie w tłusty tyŁek za-
strzyk rozweselający, wyŁączając się całkowicie z nie-
znośnejrzecz5rwistości,i osiągnął stan cichej, kontem_
placyjnej błogości.
Zn w nasuwa się znany wniosek. Niemcy nie byli przy-
gotowani do wojny, nie mogli zvłycięĘć. Pod wodzą tw r-
cy idei betonowych lokomotyw i jego opętanego protek-
tora klęska Niemiec była nieuchronna.
20 Ibtd., s. 32o.

Rozdział 8
O listonoszach
z pensjami ministrow
Wgb r odpouiednich tl:sp Ęracounilc u Jest
najuażniej szg m zadantem ka:żdeg o org anizatora.I
hlsan Sołonieu;icz
Zasad'a doboru neg aĘuneg o dominouała u otoczeniu
Httlera. Ponieuaż na sprzecitu odpoutadał on z reguły
tugborem kogoś bardziej uległego, tu ciqu uieloletntego
procesu shlsorzgł sobie otoczenie, ld re coraz
posfusznteJ przgtakiusało jego pomgsłom t coraz
bardziej ochoczo przekształcało je us rzeczgtl;istość.2
Albert Speer
-lI
(Jo.i''g to człowiek numer dwa w polityce, sprawach
paristwa, w dziedzlnie gospodarki i nauki, sił powietrz-
nych i przemysfu lotniczego. Jeślichodzi o strategię,
drugim po Hitlerze był feldmarszałek Wilhelm Keitel. Po
Stalinie - Georgij Zukow.
o Zukowie powiedziarro już wystarczająco, ana'wetza
duŻo. Keitel zaśw środowiskuniemieckiej generalicji
zlrarly był pod przydomkiem Lokeitel. otrzymał go nie
bez powodu: dla Hitlera był kimśw rodzaju unźonego
pachołka. W jego oczach zawsze malowało się Jedno py-
tanie: ',Czego sobie raczysz życzyć, łaskawy panie?''.
Oficjalne stanowisko Keitla, to szef sztabu Naczelnego
Dow dztwa Sił Zbrojnych, uyhOberlammando derWehr-
macht (oKW)',J{eitel zat wr:o ze wzgl'ędu- na cechy swoje-
go charakteru, jak i umiejętności wojskowe nie nadawał
się do pekrienla tej trudnej i odpowiedzialnej funkcji.''3
l Iwan Sołoniewicz, Narodnaja monarchlJa, Mirisk 1997, s. 463.
2 Speer, op. cit., s. 236.
3
B. Mtiller-Hillebrand, SuchoputnaJa armija Glermanil 1933-1945
(tfum. z niem.), t. 1-3, Moskwa f 956-1958, t. 1, s. 141.
116
sRłrosÓ.'sTwo
,,Keitel był wygodny dla Hitlera; starał się wyczytać
rrlu'z oczl) każde życzenie i spełnić je , nirrr jeszcze zosta-
ło wypowiedziane.''a
,,Pochlebstwa Keifla 1 Goringa."s
17 czenłca 1945 roku wz1ęty do niewoli feldmarszałek
Keitel przesłuchiwarry był przez radzieckich oficer w.
W czasie przesłucharria powiedział m.in.: ,,JeśIika:żdą po-
liĘkę ocenia się wedle jej rezultat w, to można stwierdzić,
że poliĘka Hitlera okazala się niesłuszna, ja jednak nie
czuję się odpowiedzialny zaklęskę Niemiec, gdyż nĘdy nie
podejmowałem żadnych decyzji ani o charakterze wojsko-
wym, ani politycznym, wykonywałem jed5mie rozkazy
Fi.ihrera. [.'.] Wewnętrzrie często się z nirni nie zgadzałem'
a]e moim obowiązkiem jako Żohlierzajestwykonywać roz-
kazy.l.'.l Flitler w og le nie znosił sprzeciw d'.
.Iak nazwać człowieka, kt ry nie chce i nie potrafi
wziąć odpowiedzialności za swoje czyny? Słusznie:
nieodpowiedzialn5rm. Hitler nigdy nie osiągnął stopnia
wyższego niż kapral, pozostał nim r wnież w czasie dru-
giej wojny światowej. Ta okoliczność czynxa Keitla naj-
:vqyŻej postawionym feldmarszałkiem Niemiec. I oto
Niemcy zostaĘ roz$romione, a feldmarszałek Keitel, szef
oKw - rn zgw armii - oświadcza, Że r:ie ponosi odpowie-
dzialności za haniebną ktęskę.
Żenujący obrazek: nawą paristwową kieruje Hitler, wie-
myjuż, z jaklmskutkiem, wok łsiebie zaś,w najbliższ5rm
otoczeniu, ma ludzi kompletnie nieodpowiedzialnych'
Bandę nieporadnych żołdakw. Generał w-bezm zgow-
c w i feldmarszałk w, niezdolnych myśleći dzilałać dla
dobra svrego kraju. Jed5me co potrafią, to genialrre rozkazy
Hitlera przekazywać do wykonania podwładn5rm.
oficer, kt ry stał u ster w ,,Titanica', rnial rozkaz fłzy-
mać zadarty kurs. Widząc jednak g rę lodową, wbrew
rozkazowi usilował ją wyminąć. Zmusiła go do tego sy-
tuacja, ale nie starczyło mu czasu. Gdyby wcześniej doj-
rzał g rę lodową... Feldmarszałek Keitel natomiast dawno
wledział, że kurs obrany przezHitlera prowadzi do zguby'
4 Guderian, op. cit., s. 239.
6 Speer, op. clt., s. 357.
L17
wrKToR suwoRow
a]e nie pr bował z nlego zbouyć. Skoro kazano mu nie
zbaczać, wykonywał polecenie, choćby miał się zetrzeć
z g rąlodową i p jśćna dno. I nie poczuwał się do Żadnej
odpowiedzia]ności : pr zecieŻ był r ozkaz tr rymać kur s. .
. oczywiście, zwrotnicowy obowiązany był bezwzględnie
Kiedy Keitel i Ribbentrop podczas procesu nor5rmber-
skiego wykręcali się od odpowiedzia]ności i zrzłłcaliwi-
nę na Hitlera' oskarżony Speer, nie panując nad sobą,
nazwal ich listonoszami, kt rzy pobierali uposażenle
ministr w. Pensje mieli ministerialne, ale ich jedynym
zajęciern było dostar czatlie r ozkaz w Hiflera pod właści_
wy adres.
W tej ksiązce obficie cytuję Speera Z pięciu powod w:
- ze wszystkich hitlerowc w, kt rzy spisali swoje
wspomnienia' był on najwyżej postawion5rm;
- był jedyn5rm człowiekiem, kt remu Hitler powierzał
swoje rnarzenia i ich realŻację - dlatego Speer znał
Fuhrera lepiej nŻ inni;
- pośrd tępych przeciętniak w, kierujących Trzeclą
Rzeszą stanowił pozytyvmy wgątek; jako minister
uzbrojenia i amunicji okazał się bardzo kompetentrry;
- nie usiłował wykręcać się i wybielać podczas proce-
su, wziął na siebie odpowiedzialność zar wno osobistą,
jak i zbiorową, nie prosił o litość;
- przedstawił najlepszy i najpehriej szy obraz tego, co
działo się w otoczeniu Hitlera.
Speer jednak' jako się rze|<ło, był wyjątkiem, kt ry po-
twierdza regułę. A regtrrła jest oczywista: wśrd ludzi rzą-
dzących hitlerowskimi Niemcami, takich, kt rzy umieli
samodzielrrie myśleći odpowiadać za swoje c4rny, było
dosłownie jak na lekarstwo. W przeważającej częścibyli to
bezmyślniwykonawcy rozkaz w. Gł wną słabośćnie_
mieckiej armii i paristwa upatrywać naleŻy w braku
profesjonalist w pośrd dow dc w. Jest rzeczą zupeŁeie
niezrozumiałą, d1aę2ęgo ludzie ci nosili złote generalskie
pagony i buławy marszałkowskie, skoro wielu z nich nie
potrafiłoby się uporać z obowiry,kami zwrotnicowego.
W dawnej Rosji, kt rą bezpowrotnie utraciliśmy, każ-
dy zwrotnicowy otrzyrnywał do osobistego użytku zega-
rek firmy Pavel Bur . Koleje rosfiskie pracowały z do-
kładnościąszwajcarskiego chronometru. Wedfug przy-
118
SAMOB JSTWO
jazdll i odjazdu pociąg w cała Rosja regulowała zegatki.
Na zwrotnicowych przyjmowano ludzi o mocnych ner-
wach, inteligentnych i bystrych. Uczono ich myśleć.
wykon5rwać rozkazy i trzyrnać się rozkładu jazdy pocią-
g w' Jednakże pierwsze przykazanie zwrotnicowego gło-
silo: jeśliwykonanie polecenia grozi katastrofą' odstąp
od jego wykonania. Zgodnie z rozkładem powinieneś
skierować pociąg na tor pierwszy, ale widzisz, Że tyrn
sam5[n torem nadjeŻdŻa skład z przeclwnego kierunku'
Więc rusz głową, zamiast ślepowykonywać polecenie!
Feldmarszałka Keitla naleŻaloby skierować na kurs dla
zwrotnicowych' Tam by mu wfiaśniono, że jeśliwykona-
nie rozkazw Hitlera miałoby doprowadzić do klęski Nie-
miec, to on, Keitel, jako starszy zwrotnicowy' powinien
wziąć na siebie odpowiedzia-lność i zapobiec katastrofie.
U nas szeregowi ponosili całkowitą odpowiedzialność
za renlltaty walki druż5my, plutonu, batalionu, pułku'
Mało tego, wszyscy, poczyrrając od szere$ołvych' pono-
sili odpowiedzialność za koricowy rezultat wojny. Dlate-
go atakując bunkry nieprzffaciela własn5''rn ciałem rzu-
cali się na otwory strzelnicze. W Niemczech natomiast
tylko Hitler byŁzawszystko odpowiedzialny. Dla irrnych,
z Keitlem na czele, wynik wojny był cudz5rrn zmartwie-
niem. Byteby wykonali rozkaz, a potem niech się dzieje,
co chce. Nasza chata z kraja.
Wielu z nich tak właśniepisze w swoich wspomnie-
irlach: Hitler odpowiadał za wszystko, my nie mamy
a tyrn nic wsp lnego. Byli zaledwie generałami, obowią-
zryało ich ślepeposfuszeristwo. otrzymali rozkaz, więc
musieli go wykonać. Jeślinajwyżej postawiony feldmar-
szałek Niemiec był człowiekiem absolutnie nieodpowie-
dzlalnym, c Żrn wić o Żołnierzach i szeregowych czŁon-
kach partii? ,,Szeregowego członka partii hitlerowskiej
wychowywano w przekonaniu, że wielka poliĘka jest
na pewno zbyt skomplikowana, by m gł ją oceniać.''6
Nikt w Niemczech hitlerowskich nie czuł się za siebie
odpowiedzialny. Hitler myślałza wszystkich. A oto jak
B lbld.. s. 46.
119
WIKTOR SI,IWOROW
pracował: ,,Często zadawałem sobie pytanie: kiedy on
właściwiepracuje? W ciągu dnia pozostawało mu nie-
wieIe czasu; wstawał p źr:ym przedpofudniem, następ-
nie odbywał jedną czy dwie narady sfużbowe, alepoczą-
wszy od obiadu pr żnował,w mniejsz5rm lub większ5rm
stopniu, aż do wczesnych godzin wieczornych. t...1
W oczach narodu Hitler był Fuhrerem pracując5rm nie-
zmordowanie od świtu do nocy. [...] Po podjęciu jakiejś
decyzji Znowu popadał w bezcz5mność".'
Hitlerowskie Niemcy rnoŻna por wnać do piramidy.
Kazdy uwłżał,że rnyśIąZa niego stojący wyżej. Na sa-
lnylm szczycie zaśznajdował się gadatliwy leri. Marno-
wał bezcenny czas, kt rego brakło na to, by myśleć
i pracować.
W kontekście powyższej relacji przejmująco brzmi opi-
nia Speera: ,,TWierdzenie, że ponad wszystkirn <<nyśli i kie-
ruje Fiihren, nie było dla nas pustą formułą propagando-
wą''.8 Speer lepĘ niż inni widział i wiedział, że Hifler nie
pracuje, nie kieruje paristwem, armią i przebiegiem woj-
ny, a jednocześnie, podobnie jak całe rzesze narodu -
wierzyŁ' że Fiihrer o wszystkim myślii wszystkim rządzi.
Marksiści i hitlerowcy karmią nas bajeczkami o nie-
mieckiej wyższości,porządku i dyscyplinie. Nie warto
się sprzeciwiać. Możr:a tylko dodać: była to Żel.azna dys-
cyplina, wsparta na granitowym fundamencie braku
wszelkiej odpowiedzialności'
Y: II
.F etamarszałek Keitel, wielu hitlerowskich wyŻszych
dow dc wwojska i policji orazurzędrtik w nie nadawa-
łoby się na zwrotnicowych. Poziom przygotowania hitle-
rowskich feldmarszałk w był tak niski, Żew ArrnxCzer-
wonej nie mogliby pełnić obowiązk w podoficera. Po-
dobną opinię zresztą przedstawił feldmarszałek Paulus
w toku procesu nor1łnberskiego.
Proszę nie uważać tego sformułowania za przesadne.
Swego czasu służyłemw 66. Szkolrrej DywŻji Piechoty
7 lbid., s. 1s9- 160
I Ibid., s. 46.
r20
sAMoBÓJsTwo
Zrnotoryzowanej. Dywizja rniała skład osobowy stały
i zmienny. Ten drugi tworzyĘ nieustarmie naplywające
transporty rekrut w, kt rych w ciągu sześciumiesięcy
mieliśmy przekształcić w kadrę dow dczą niższyc}e
szczebLi: dow dc w czołg w, działonowych' dow dc w
drużyrr. Wyszkolonych podoficer w dywŻja przekazy-
wała wojsku, po cZ}Tn _ przyjąwszy rrory transport re-
krut w _ zrl w zabierała się do szkolenia. Przygoto-
wywaliśmyĘsiące podoficer w, ale wszystkim jednako-
wo wbijaliśmy do gł w' co następuje: dow dca to
człowiek, kt ry rozkaz wyŻszego stopniem przekazwje
podkomendn5rm jako sw j własny. To ten, kto działa
tylko we własn5rm imieniu' nie powołując się na przeŁo-
Żonyc}a. Nigdy nie m w podkomendn5rm: ,,Taki otrzyma-
Łem rozkaz!''. M w Zawszei ',To m j rozkaz|".
JeŻe|i dow dca drużyrry otrzyrrnaŁ rozkaz od dow dcy
plutonu i w takiej formie przekazuje go podwładnym'
w wczas ustawia się na ich poziomie: wszyscy musimy
wykonywać rozkazy, dostałemwłaśniekolejny, więc... To
najłatwiejsza droga, ale nieodpowiednia dla dow dcy.
Trzeba było wykorzerić z przyszĘch podoficer w chęć
uchylania się od odpowiedzia]ności przy przekazywariu
rozkaz w.I wykorzenialiśmy. Praca dow dc w pluton w
szkolnych' kompanii, bata]ion w, pułk w oraz samego
dow dcy dywizji szkolnej polegała na tym, żeby przyszłe-
go podoficera ukształtować na człowieka, kt ry czuje się
wywyższony z powodu władzy, jaką posiada' a rozkazy
przeŁoŻonych zawsze przedstawia jako własne: - oto m j
rozkaz, ścierwa!Macie go wykonać! JuŻja was pogonię'
skunnrysyny zapasione, pianę z pyska będziecie toczyć,
alem j rozkaz wykonacie!
My, oficerowie dywizji szkolnej, przeszliśmy taką sa-
mą szkołę' tyle że dhlższą i surowszą. I każdy z nas
postępował, jak nas nauczono: - To nie rozkaz dow dcy
dywizji ani nawet SŹrmego ministra obrony' To ja' ja'
skurwiele, tak wam każę! I wykonacie go! Ja jestem dla
was ministrem, to nic' Że mam naszywki porucznika!
Innej władzy tu nie ma, mnie macie sfuchać! Jak po-
wiem, tak ma być' i nie radzę szukać liluiuŻej sprawiedli-
wości, baranie łby! Robić' co kazałem! Migiem!
T2T
 W'

SAMOB JSTWO
WTKTOR SUWOROW
wa7czyŁ na Wschodzie i nie potraIił ztozumieć Jego spe-
Feldmarszałek Kettel ze swoimi uzdolnleniami dow d-
cyficznych problem w."e
cayrni nie odpowiadałby wymogom' kt re w Armii Ra-
Wojskowe dośwladczenie Hitlera było niepor wnarrie
dzieckiej stawiano przyszĘm podoficerom' Jeśliuwar:żał'
mniejsze od tego' kt rym dysponował stalin.
Że Jego zadarlIe sprowadza się do tego, by rozkaz rwierz-
Pierwsza wojna światowabyła wojną pozyc7Ąną. Stalxl
chnika przekazać podwładn5nrr, nie biorąc zari odpowie-
nie brał w niej udziału. Rosyjska woJna domowa była nie
dzialności' to zrlauy, że rlie m glby znstaćwlzr7aczorry na pozycyjna, lecz manewrowa, podobnie jak druga wojna
dow dcę radzieckiej druż1my piechoty, |iczącej ośmiulu-
światowa.Stalin bywał na wielu frontach wojny domo-
dzi. Byłoby to zadanie ponad Jego siły' Jedy'nie w Niem-
wej, zajmował wysokie funkcje w dow dztwie front w,
cz.ech, kt re w )O( wieku przegtaly wszystkie wojny'
mgł wiedział, jak należy, a jak nie naleĘ przeprowadzać ope-
i bu- racJi' od raz:u po zakoitczeniu woJny domowej został
Stalin sekretarzem generaln5nrr partii I przez dwadzieś-
cia lat codziennie zajmował się tworzeniem armii' jej
NI rozwojem i uzbrojeniem, doborem i kształceniem kadry
jako ja- dow dczej, budową przemysłu zbrojeniowego i nowymi
Wvou."' sobie siebie, czytelniku, dow dcę
rodzajaml bronl. Hitler z niczyrn podobn5rm nie miał do
kiegokolwlek stopnia - plutonu, czy najulyŻszego zwie'
cą1nienia, dlatego rola feldmarszałka Keitla była obcią-
."" .'ik" sił zbrojnych. Masz, oczywiście, zastępcę, kt - Żolla szcze$ lną odpowiedzialnością. Keitel wledzial, Że
ry twoje rozkazy przekazuje podwładn5rm, ale nie robi Niemcami rządzi dyletant, kt ry nie interesuje się wojną.
tego we własn5rm imieniu izanic nie chce ponosić odpo-
Gdy człowiek czyta,'Rozmowy przy stole'', odnosi wraże-
wledzialnoścl.
nle' Że Żadna wojna slę nie tocryła. Hifler bez przerwy
plecie, co mu ślinana język przyniesie, a]e ani słowem
nle wspomina o wojnie. Przejawia ,,skłonnoścido nluŻą-
cych monolog w''.'o Znając Hitlera, Keitel powinien był
swoimi decyzjami 7 rozkazarni stale go korygować, po-
dobnie jak'doświadczony sierżant niepostrzeżenie, lecz
konsekwentnie koryguje pocąrnania porucznika-ż(lŁLo-
dzioba. Keitel powinien czuć cięŻar osobistej odpowie-
dzialności za Losy ojczyzny i powstrą4mywać nieprze-
ejszY rozkaz, czasem zaporn- myślane decyzje dyletanta, jakim był Hitler.
t sprzecztY z PoPrzedrirn. Za- Jedno z dwojga: albo należy akĘwnie działać i odpo-
dwa jest baczyć, by działania wiadać za swoje czyny, albo odejśćze stanowiska. Keitel
dow dcy układały się w logiczny ciąg. Jednak nie prz54'mował na siebie odpowiedzialności, nie
wojskowego, ani w og le poprawiał licznych bezsensownych posunlęć Hit]era,
Hitler nie miał wykształcenia
i Jednocześnie nie pozwalał rrlkomu zastąpić się na sta-
nowisku' kt re zajmowaŁ przez całą wojnę, od Jej pierw-
szego do ostatniego dnia. Nie on jeden zresztą postępo-

s lbid., s. 291.
to Ibid.. s. 355.
chyba lepszy c5nvil niż geJreiter, kt ry ponadto ni$dy nie
r23
122
&'
 l1
WIKTOR SIIWOROW
wał w ten spos b. Wszystkie hitlerowskie antyszambry,
wszystkie sale narad operac5inych gdzie podejmowano
najważnieJs ze, r ozstrzygaj ące decyzJe były clasno zatło -
czone strategami, kt rz5r w milczeniu potakiwall naznak
zgody z Frihrerem.
Nie dość,że Hitler był dyletantem w sprawach wojsko-
wych, w dodatku nie pamiętał' Jalde rozka4l lvydał wczo-
raj. Nierzadko następne staĘ z nimi w zupehrej sprzecz-
ności.W tych okoliczrrościach rola feldmarszałka Keitla
byŁa szczeglrrie war:żna. Nikt od niego nle zasła-
niania własn5rm ciałem otwor w strzelniczych' starczyłoby
tonować zrLaczerie jednych rozkaz w Hltlera, a podkre-
ślaćrangę tnnych. Jedna]rże nawet i tego nie roblł.I{aż-
demu poleceniu Fi'ihrera sprawnie nadawał formę rozka-
zll i przekazywał wojsku do wykonanta. Zeby zabezpie-
czyć własną pozycję, cz5mi tak nawet z og lnikowyrni
sugestiami czy mimochodem rzucon5rmi uwagami Hitlera.
'Na zakoriczenie Keitel przedkładał Ftihrerowi pisma do
podpisu. Były to na og ł częściowo stanowiące przedmlot
drwin' częściowo budzące obawę ,<ozkaz1r loyjącen' to
znacąI rozkazy i zarządzenia, kt re r'ia'$/ chronić Keifla
czy kogokolwiek irrnego przed p Źniejszymi zarzutatnitŁt-
lera. Uważałem to w wczas za niedopuszczaJne nadwĘ-
wanle podpisu F\ihrera, poniewź często w ten spos b
uzyskiwały formę rozkaztu zupełnie sprzeczrLe stanowiska
i zankary, co stwarzało istny labirynt'''ll
Zachowanie Hitlera, jego ghrpota i naiwnośćzn w
wprawiają mnie w zdumienie' Wystarczy, że Fiihrer rzu-
ci jakieśsł wko, a Keitel już podsuwa mu dokument:
proszę o usankcjonowanie tego podpisem. I Hltler poshr-
sznie się podpisuje. Czy naprawdę się nie orientował, że
Keitel chciał w ten spos b chronić własny tyłek?
Jeślidrugi po Hitlerze (w sprawach prowadzenia woj-
ny) człowiek w paristwie uważa, że sam zanic nie pono-
s i odpowiedzialno ści,lecz j e dynie pr zekazuje r ozkazy, to
jak może domagać się odpowiedzialności od dow dc w
armii i grup armii? Wedle jego logiki, to przecieŻ zwyl<łe
pionki' kt re za nic nie mogą odpowiadać.
rL lbld.., s. 293.
r24
seMogÓ.'slTo
Sprytne posunięcia z dokumentami nie uratowały
zresztąKeitla. Jego spos b kierowarria losami woJny bez
ponoszenia za cokolwiek odpowiedzialności doprowadził
Niemc w do nieuchronnej katastrofy, a samego feld-
marszałka - do więzienneJ celi. I nie uniknął odpowie-
dzia]no ści. W Nor5rmb er dze zapŁacx za nią głową. Wyro k
brzrnial; śmierćpr zez pow7eszenie.
za, żeHrtter ril
znosił sprzeciw w, mimo woli wyr5rwa się nam z dlsszy
pytanie: a Stalin znosił?
Hitler t:,ie rozstrzeliwał za słowa sprzeciwu. Stalin na-
tomiast kazal rozstrzeliwać swoich generał w. Masowo.
Mimo to jednak zawsze znajdowali się ludzle gotowi
myślećpo swojemu, mieć własne zdanLe i bronić $o
nawet wobec Stali:ra, nle bojąc się ryzykować życia dla
dobra ojczyzny. Spierali się zawzięcie ze Stalinem i do-
chodzili swoich racji marszałkowie ZuĄązkll Radzieckie-
go Rokossowski, Wasilewski, Goworow, Zukow. Waśnie
dlatego zostali marszałkami, że mieli własne zdanie,
a nie szli, jak inni, po linii najmniejszego oporu. Usta-
lono ponad wszelką wątpliwość, że w spory ze Stalinem,
i to zakoitczone sukcesem, wdawaIl się generałowle ar-
mii Antonow, Apanasienko, Watutin, Czerniachowski,
Chrulew, admirał Kuzniecow, minister Wannikow.
oto znana scena, opisana wielokrotnle z r Żnyc}:^
punkt w widzenia, rn.7n. przez marszałka Zwiry,ku Ra-
dzieckiego Zacharowa.
W 1938 roku wojska radzieckie pod dow dztwem mar-
szałka Wasilija Bltichera poniosĘ haniebną porażkę
w wa]kach z arrnią Japoriską nad jeziorem Chasan. 3l
sierpnia 1938 roku (okres największego nasilenia czys-
tek w wojsku) w sali lm. Swierdłowa na Kremlu zebrala
się Gł wna Rada WoJenna. Los marszałka Blrichera był
Już przesądzony: zalnIast niego wstał jego zastępca, kom-
kor Grigorij Sztern, relacjonując sfiuację. W sali zgro-
madziło się mn stwo doradc w najwyższych stopni. Sta-
lbr swoim zwyczajernprzechadza się po scenie, za stołem
prezydia-ln5rm, sfucha i w milczeniu kurzy fajeczkę,
r25
WIKTOR SIIWOROW
Sztern rie oszczędza nikogo - ani swojego byłego szefa
marszałka Bliichera, ani podwładnych . Szczeg lnie cLęZ-
kie oskarżenia rzuca Sztern pod adresem KuŹmy Podła_
sa, dow dcy odznaczonei Orderem Czerwonego Sztanda-
ru 1. Samodzielnej Armii.
Us$szawszy to nazwisko, Stalln przystanął, Sztern
umilkł, sala zamarła. W dz po chwili zwr clł się ku
zebran5rm i zadał pytanie dow dcy Kijowskiego okręgu
Wojskowego, Siemionowi Timoszencez ,,Czy to wyście
prosili o Podłasa na swojego pierwszego zastępcę?''.
Akcent poŁoĘł Stalin na słowo ,,wy''.
Cios był celny. Wszyscy poprzednicy Timoszenki na
stanowisku dow dcy Kijowskiego okręgu Wojskowego
źLe skoitczyln: Szarapow - rozstrzelany; Jegorow awan_
sował, ale został aresztowany i czeka rlla rozstrzelanie;
Frunze awansował, a]e został zamordowany na stole
operacfinym; Jakir - rozstrzelany; Fiedko - aresztowa-
ny p łtora miesiąca temu, czeka tta rozstrzelanie.
Gdyby istniała chociaż najmniejsza luka na teJ liście!
Gdyby przyrrajmnĘ o jednym człowieku można było
powledzieć: sledzi. Po prostu siedzi. Ale nie. Nikt po
prostu nie siedzi. Albo już zostałrozstrze|arty, albo cze-
ka na wykonanle wyroku.
Timoszenko pełni swoją funkcJę niecałe p łtora mie-
siąca' zna los poprzednik w. I oto teraz rna odpowie-
dz1eć na pytanie Stalina: czy to wyścieprosili o wroga
ludu na swojego zastępcę? Ąrmczasem Timoszenko
wstał, uśmiectrnąłsię i wyskandował: ,'Tak jest' ja' to-
warzysz! Stalin, i teraz r wnież proszę o wyznaczenie
towałzysza Podłasa na mojego pterwszego zastępcę!''.
Swoją odpowiedzią wprawił Timoszenko w zdumienie
nie tylko zebranych, ale nawet s rmego Stalina.l2
W rezultacie Podłasa, oczywiście, aresztowano, ale nie
zostal rozstrzelany. Wkr tce go zwolniono i mianowano
zastępcą dow dcy Kijowskiego okręgu WoJskowego.
W czasie wojny dowodził 40. Armią. Wojska pod do-
w dztwem Podłasa w ciężkich walkach obronnych do
ostatniej chwili utrzymywały rejony umocnione - Koro-
12
,,Nowa;a i nowiejszaja istorija", nr 5 / L97O
r26
słnłonÓ.lsrwo
steriski RU i Kijowski RU _ i zrobĘ wszystko, co możli-
we, by powstrzymać Blltzkrieg. w 1942 roku dowodzący
57. Armią generał porucznik Podłas poległ na polu
chwały w bitwie o Chark w, wypeŁeiwszy do korica sw j
żoŁeierski obowiązek.
Los Szterna, kt ry żądaŁ krwi i skalp w, okazał się
smutrly. Generał pułkownik Grigorij Sztern został
aresztowarry, a następnie rozstrzelanybez sądl 28 płź-
dziernika 194l roku. To samo stało się udziałem Rycza-
gowa.
Timoszenko' kt ry swoją odwagą uratował Podłasa (a
może i siebie) już kilka miesięcy p źnleJ awansował na
stopieri komandąrmc pierwszej rangi, a po roku, za
kampanię firiską, otrzymał Ęrtuł Bohatera Zwiry,ku Ra-
dzieckiego, stanowisko ludowego komisarza obrony oraz
awalls na stopieri marszałka Zwia7,kw Radzieckiego.
Na pierwszy rzwt oka może trochę dzlvmć, że Stalin
miarrował ludow5rm komisarzem obrony nie kogoś, kto
głośnosławiłjego wielkość, Iecz człowieka' kt ry miał
odwagę bronić własnego zdania.
W odr żnieniu do wielu naszych marszałk w, Siemion
Timoszenko nie złamałsię i p źniej. Po )o( zjeździe KPZR
nakłaniano marszałk w do pisarria wspomnieri o nieprzy-
gotowaniu Armii Czerwonej do wojny. Wszyscy ulegli.
A Timoszenko oparł się naciskom. W przeciwieristwie
od Zukowa nie rzucał oszczerstw na swoją armię 1nar d.
lina taki ot
"!-'
rzut: nic irrnego nie robił poza tyrn, że siedzial dzie
l noc w swoim gabinecie iwciĘ łamał sobie głowę, kogo
przenieśćna jakie stanowisko.
SytuacJa vryglądała nie całkiem tak, ale jest w tym pod-
sumowaniu sporo prawdy. Stalin istotnie sprawom perso-
nalnym przypisywał pierwszorzędne zrlaczenie i wiele roz-
myślałnad tym, kogo na Jakie stanowisko mianować lub
dokąd go przenieść.Tak więc te WyĘczne słowa pod jego
Adresem więcej są warte od pochwały. Gł wną a rnoze
nawet jedyrra sprawa, kt rą Stalin powinien był się zajmo-
wać' to dob r i rozmieszczenie kadr. JeśIinajwyższe sta-
r27
WIKTOR STIWOROW
nowiska paristwowe Zajrn.ują ludzle kompetentni' jeśli
moŻla na nich polegać w trudnej sytuacji, to znaczy, że
przyw dca o nic się nie musi martwić.
stalin znał swoich podwładnych, wiedział, kto co potrafi
i jakie zadaniarnożr:a mu powierzyć. Potrafił znaleźć,wy-
kształcić i obsadzić właściwychludzi na odpowiednich
stanowiskach. Nie zrozumierny jednak nic z polityki ka-
drowej Sta]ina' nie w5{aśnlwszy tprzednio terminu o klu-
czowym zlaczertiu: człowiek Z awansu społecznego.
To właśnieczłowiek Z awansu społecznego potrafił czy-
nić cuda, porywać innych do działania, a błędy i porażki
przekuwać w olśnlewającesukcesy. Sta]in miał na to
bardzo prosty spos b' Wybierał odpowiedniego kandy-
data, mianował go na wysokie stanowisko, po cz5rm sta-
wiał przed nim niewykonalne zadarie. KtośzupeŁrie no-
wy, nieznany, na niebywale wysokim stanowisku - to
właśniebył człowiek z awansu. Jego przeszłość,ankieĘ
personalne, charakterysĘki, opinie, świadectwa,donosy
- nie grały roli. Miał się sprawdzić w pracy nad powie-
rzonJrrn mu zadaniem. Jeślinie potrafił Się Z nim uporać
przez dzieit, dwa czy tydzie - zdejmowano go ze stano-
wiska, de gadowano, aresztowan o, r ozstr zeliwano, na j e-
go miejsce zaśbrano nowego.
W tych okolicznościach bardzo szybko znajdował się
ktoś,kto potrafił sobie z takim zadarriem poradzić. oto
przykład. l3' Armia Frontu Zachodniego zostałarz\co-
na do watki w czerwcu 1941 roku' Dowodził nią generał
major N. Puchow. Waściwy człowlek, taki, kt ry umie
dokonywać cud w' 13. Armię przez calą wojnę, przez
bltwy pod WoroneŻem i Kurskiem, przez Dniepr i lasy
Białorusl, przez Polskę do Berlina i Pragi prowadził już
ten sam dow dca. Ęle że przyb5rwało mu order w
i gwiazdek na pagonach - generał major, generał po-
rucznik, generał pułkownik Puchow.
oto jeszczejeden człowiek z awansu społecznego' nie-
stety, pechowiec _ generał porucznik lotnictwa Paweł
Ryczagow. Latał na myśliwcach,walczył w Hiszpanii,
znaJazŁ się w pierwszej dwudziestce Bohater w Zwnp,ku
Radzieckiego, uhonorowany tym Ę'tułem na dwa i p ł
roku przed ustanowieniem Złotej Gwiazdy. od czas w
r2a
SAMOBOJSTWO
Hiszpanii stale wa]czył. Bił się w Chinach, brał udział
w bitwie nad jeziorem Chasan, nadrzeką Chałchyn_goł
i w wojnie przeciwko Finlandii. W t936 roku był po-
rucznikiem' w 194o - generałem porucznikiem WWS.
Miał w wczas dwadzieścia dziewięć lat. W l94o roku
Ryczagow zajmuje kolejne stanowiska: zastępca szefa
Gł wnego Zarządll WWS RKKA' z czasem pierwszy zas-
tępca, a następnie szef tejże instytucji. od lutego l94l
roku - zastępca ludowego komisarza obrony ZSRR.
Start niemal pionowy. Do pierwszej pomyłki. Po niej -
r wnie glvaltowny upadek.
I tak było wszędzie. W każdej dywŻji dow dcy zrnie-
niali się, niczyrn kadry w staryrn filmie, nawet ich twa-
rzy rie rnożrlabyło zaparniętać. Nagle - stop! Znajdował
się odpowiedni człowiek i prowadził dprizję przezwszel-
kie możliwe przeszkody i przeciwności ku zwycięstwrr.
Ale jeślipowinęła mu się noga...
C ż, wzrwsz5rmy ramionami, system barbarzyriski. Ale
zato -jaki skuteczny.
W przemyśle stosowarro te same chwyĘ' obowiązywały
te same llsdoŻercze obyczaje. oto Wiaczesław MĄrszew.
W roku 193o' mając dwadzieściaosiem lat, pracował jako
maszynista kolejowy. A więc lata młodościbyĘ |uŻ poza
nim. Jaką karierę rnoŻe zrobić blisko trzydziestoletni ma-
sąmista? Jednak ktośzwr cił na niego uwagę i Małyszew
został skierowany na naukę do Moskiewskiej Wyższej
Szkoły Technicznej. w 1934 roku był już młodyn, począt-
kuJącym irrżynierem. W 1939 - ludowym komisarzem
przemysłu ciężkiego ZSRR' w 1940 - zastępcą przewodni-
czącego Rady Komisarzy Ludowych, a Więc samego Moło-
towa' od roku 1941 - zastępcą Stalina do spraw ptzeny-
sfu, a takŹe ludowyrn komisarzem przemyshr czołgowego.
Człowiekowi z awallsu społecznego potrzebni byli tacy
ludzie, jak on sam. W październiku 1941 roku MaĘ-
szew stawia resortowi zadanie: podwoić produkcję czoł-
$ w' Brak surowc w, rąk do pracy' maszJm. Ale czołgi
są nlezbędne na froncie. Jeślidyrektor zakład w zdoła
podwoić produkcję - pozostanie na swoim stanowisku,
Jeśllnie, na jego miejsce przy1dzie kto inny. A za złą
Jakośćprodukcji gr ozi rozstrzelanie.
I - Sumob jstwo r29
WIKTOR SIIWOROW
Droga do władzy była otwarta dla wszystkich. Każdy
m gł spr bować swoich sIł. Zakosztowawszy gorzkiego
generalskiego, dyrektorskiego czy ministerialnego chle-
ba, koleJni kandydaci szli na śmietnik,na ich miejsce
przychodzlll inni, ci także wylatywall z trzaskiern, aż
wreszcie znalazł się ktoś,kto potrafił podwoić produkcję
czołg w, nie domagając się arri zwiększenia zatrudnie-
nia, ani dodatkowych środk w.
Początkowo miałem zarriar pr zytoctyć wiele prz5rkład w
- Szachurina, Ustinowa, Kuzniecowa, Zawieniagina, War-
nikowa, Parsą'rna. A potem uśwladomiłem sobie, Że
wszyscy oni, to przecieŻ ludzie ze stalinowskiego awansu
społecznego' Wszystkich marszałk w' generał w' admira-
ł w, członk w Biura Politycznego i Komitetu Centratrego,
członk w Rady Komisarzy Ludowych oraz ich zastępc w,
sekretarąl bratnich partil komunisĘcznych, sekretarzy
obwod w i okręg w czekist w wyższego szczebla (to było
bardzo ważne), dyrektor w wielkich zakład w - Stalin
wybierał i mianował osobiście,a potem bacznie obserwo_
wał zar wno ich wpadkl' jak i sukcesy... Rozstrzelani ge-
nerałowie, czekiści,ludowi komisarze, kieroumicy władz
Iokalnych - to był ślepyzaułek og beej drogl rozwoju,
obcięte lałęzie' kt re, wedfug oceny Stalina, nie mo$Ę
zaowocować. Ci zaś'kt rzy przeĘh, byli widomym efek-
tem sfuszności tej szczeg lrrej metody selekcji.
Niczego, co prz5Ą)ominałoby stalinowski system dobo_
ru i rozmieszczettia kadr, nie stosował Hitler. Llldz1 z Je-
go najbliższego otoczenia naąrwano ctririskimi figurka-
mi, ponieważ tak jak one kiwali w milczeniu głowami na
znak zgody.
,7
, vI
I-latrzymaliśmy się kr
tko pr4r Fuhrerze i jego najbliż-
sz5rrn otoczeniu, w tym na człowieku numer dwa - mar-
szałku Rzeszy Hermannle GÓringu. Zobaczmy teraz, co
działo slę na ntżsryrn o Jeden szczebel poziomie hierar-
chii. Tam jest mieJsce dow dc wwszystkich rodzaj w stł
zbrojnych, ministra spraw zagranicznych, gł wnego
ideologa, g! wnego propagandzisty, SS-Reichsfli]rera
i zarazem ministra spraw wewnętrznych. Powiedzmy so-
130
SAMOB JSTWO
bie otwarcie, że r wnież na tym szczeblu trudno by było
znaleźćnajświatlejsze umysl5r Niemiec. Dw ch |udziztej
si demki }uż znatny: dow dcę wojsk lądowych Adolfa
Hltlera oraz dow dcę Luftwaffe Hermanna Gorin$a.
,'Wojsko zatraclło swą słyrrną dawniej zdolnośćorga-
nizacyjną: było to niewątpliwie spowodowane trzyletnim
okresem sprawowania dow dztwa przez Hitlera."tg
'GÓring, naczelny dow dca uwikłaneJ w ciężkie walki
Luftwaffe' znafazł23 czerwca l941 roku, na drugl dzie
po agresji naZwiapek Radziecki, dośćczasu, abywga-
Iow5rm mundurze obejrzeć wraz ze mną natura}reJ wiel-
kościmakiety swego urzędu marszałka Rzeszy, wysta-
wione w Treptow."ra
Kriegsmartrr e działaławłaściwiezupeheie niezależtie.
Na Jej czele stał wielki admirał Karl D<initz: ,,Reprezen-
tuję tu tylko marynarkę wojerrną. Wszystko inne to nie
moJa sprawa. Fiihrer będzie wiedział, co ma czymilć".ls
Słowa te zostały wypowiedziarre w lutyrn 1945 roku.
Armia Czerwona dotarła już do odry i sforsowała rzekę
w kilku mieJscach, uchwyciwszy przycz łLrr' na zachod-
nlm brzegu. od Berlina dzieliłoJą 60 kilometr w' Miesz-
karicy stolicy słyszeli już łoskot radziecldej artylerii. Hit-
Ierowcy muszą pilnie podjąć jakieśdziałarria. W tej
właśniesytuacji admirał Donitz oświadcza, że jego cha-
ta z kraja, on jest tylko dow dcą Kriegsmarine, a inne
sprawy - losy wojny i Niemiec - go nie obchodzą. Niech
Frihrer myśli'ma łeb Jak sklep.
o poziomie intelektualnyrn wielkiego admirała świad-
czy jego wiara w mądrośćHitlera: my, dow dcy, nie
mamy się o co martwić, Ftihrer znajdzie rozwtązarie.
Koniew i Żukow }uż rozpoczę|l przegrupowanle armii
pancernych, by poprowadzić je do ostatniego ataku na
przycz Łki nadodrzariskie' a admirał DÓnitz jeszcze rie
przeJrzał, wcLap wierzy, że Hitler potrafi myśleć,podej-
mować decyzje, kierować przebiegiem dzialan wojen-
nych i ostatecznie wygrać woJnę.
ro Speer., op. cit., s. 500.
t4 lbtd., s.222.
tB Ibtd., s. slo.
131
WII(TOR STIWOROW
Na czele Waffen SS stol człowiek tego samego formatu
- SS-Reichsftihrer Hetnrtch Himmler. O Jego uzdolnle-
ni'ach dow dczych wzięty do niewoli feldmarszałek Wil-
helm Keitel podczas śledztwa18 czerwca 1945 roku
wyrazlł się w następuJących słowach: ,,Himmler nie miał
naJmniejszego poJęcta o tym' jak należy dowodzić''. Ge-
nerał pułkownik Jodl natomiast, przesfuchlwany tego
samego dnia' dodał: ,,Zachowywał się jak typowy ka-
pral". Speer potwierdza to w swoich wspomnleniach: ,,W
ciągu kilku tygodnl dowodzenianafroncie Himmler stra-
cił autorytet' jaki Jeszcze posiadał''.16
SS-Reichsftihrer przedtem r r,rmież nle cieszył się
szczeg lIJyrJJ autorytetem. ,,W obecności Httlera tracił
swą pewnośćsiebie i wszelką odwagę cywilną. [''.JJego
ocena naszych przeciwnik w była wprost dzieclrlna.''I7
''Himmler m wił o drugorzędnych sprawach, dopyty-
wał się o nieistotne szczeg ły [...] ani zgadzalem się z tą
prymityvm ą fi|ozofią, ani się jej sprzeciwiałem.'' 18
Hifler r wnież uważał Himmlera za gfupca. ,,SS-Relchs-
fiiihrer przypominał niekiedy fantastę, kt rego pomysły
nawet sam Hitler lwłŻałza śmieszne.'''g skoro tak, dta-
czego nie zwolrrił go ze stanowiska? W paristwie Hiflera,
podobnie jak i Stalha, rządzlł terror. Ale w Nlemczech na
czele machiny terroru stał SS-Reichsfiihrer Heinrich Him-
mler, kt ry, łagodnie m wiąc, nie odznaczał się wielkimi
walorami intelektual:r3rrni. Stalin r wnleż mianował ta-
Irich ludzi nar Żne stanowiska, ale jedynie w określon3rrn
celu - żeby wykonali za niego jakąśszczeglurjre krwawą
i brudną robotę. Kledy juŻ to zrobili, pozbywał się ich
deflniĘwnie. Hitler natomiast utrzymywał ich na zajrno-
wanych stanowiskach do ostatniego drria. Na Ęrm samym
szczeb|uwładzy stał r rłmieżgł wny ideolog partii narodo-
wosocjalistycznej, Alfred Rosenberg.,,Rosenberg sprzeda-
wał setki Ęsięcy egzemp|arzy swego sledmiusetstro-
nlcowego <Mitu dwudziestego wiektr>>. Opirria publiczna
tB Ibid., s. s11.
17 Guderian, op. ctt., s.347.
r8 Speer, op. ctt., s. 512.
ls Ibid., s. 447.
L32
sAMoBÓJsTwo
w znaczneJ mierze traktowała książkę Jako standardowe
dzieło ideolog|i partyjnej, Iecz Hitler podczas rozm w przy
herbacie nazywał jąbez ogr dek <bełkotem, kt rego nikt
nie potrafi zrozllrie r, napisanyn'r przez <Niemca nadbał-
Ęckiego o wąsktch horyzontach, myślącego w spos b
straszliwie skomplikowany'. "2o
A więc sam Hitler :uwaŻal oficjalny wykład parĘ{neJ
ideologii za stek bredni, a gł wnego ldeologa _ za czło-
wieka o zmącon5rrn umyśle. W tej sprawie pozostaje nam
jedyrrie zgodz(ć się z opinią Fiihrera.
Dalej - minister propagandy, doktor Josef Goebbels.
ZwyLło się m wić o nirn jako o człowieku rozumn5rm, in-
teligentnyrn' Nim sźrmyn i jego resortem zajmiemy się
szczegdowop źruej.Teraz zwr ćmyuwagę jedynie na jego
oficjalny Ęrtuł: minister propagandy. Trudno wyrnyślić coś
głupszego. KażdaJego wypowiedź, każda akcja jego resor-
tu - to propaganda. Jak wiele dzieliło doktora Goebbelsa
od poziomu towarzyszy z Kremla! Por wnajmy: ,,Prawda'!,
,,Komsomolskaja prawda"!,,Prawda Ukrainy''!,,,Czerka-
skaja prawda'! 'Urinpirlskaja prawda'. Prawda, prawda
i tylko prawda, nic opr cz prawdy! U Goebbelsa - naga
propaganda, u nas naga prawda. A nawet gorzka prawda
jest lepsza, nż najwspanialsza propaganda.CzyŻ nie tak?
NajważnieJs rym zadariem diabła Jest przekonać gtzesz-
nik w, że diabłanie ma. Ęlkowten spos b moŻnapozys-
kać ich dusze' Złodziej, żeby ukraść,udaje uczciwego.
Oszust, chcąc, by mu uwierzono, stroi się w szaĘr boJow-
nika o prawdę. Najważniejszyrn zadaniem propagandy
Jest dowieść, Że tie istrrleje _ c Ż, obywatele, w kraju i na
świecie zaistrriała określonasytuacJa, mamy zar wno
osiągnięcia, Jak i trudności, rząd obwieszcza społecze(l-
stwu $orzką lub radosną prawdę' apeĘe do narodu o po-
parcie... Nie ma w Ęrm żadnej propagandy.
orwellw swojej książce ''Rok 1984'' realisĘcznie opi-
sał przyszłe wzorcowe socjalistyczne społeczeristwo. Jed-
ną z tajważnĘszych jego instytucji nazwał Minister-
stwem Prawdy. Wspaniały pomysł! Jako mode| z pew-
nościąsłużyłaorwellowi nasza rodzima radziecka
20 Ibid., s. I19.
133
WIKTOR SI'WOROW
''Prawda''' a nie gubymi nićmi szyrta, nleudolnie pomyś-
lal:'a rtazula resortu, kt rJrm kierował Goebbels'
JeśliGoebbels istobrie był człowiekiem inteligentn5rm'
to budzące niechęć słowo propaganda powinien był ze-
trzeć w proch i unicestwić raz na Zawsze' a sw j urząd'
nazwać Ministerstwem Informacji' lub jakośpodobnie.
Oszust, kt ry sam siebie nazywa oszustem - to gtupi
oszust. I jeszcze jedna charakterystyka: ,,Niesamowicie
oddztaĘrvało na mnie to kojarzenie wŁadzy i uległości.t..']
Goebbels wykazywał całkowitą zafeżrnośćod Hitlera''.2l To
m wi samo za siebie - Ftihrerowi się nie sprzeciwiał.
W t5rm samym towarzystwie znajdował się r wnież
minister spraw zagraniez,rrych, Joachim von Ribben-
trop. opinię Goebbelsa o nim znajdujemy w jego dzien-
niku, pod datąZo września1940 roku.
''Ribbentrop zawsze siedzi okrakiem na dw ch stoł-
kach. Jeśliw sprawach polityki Zagranicznej postępuje
r wnie genia]nie, jak wewnętrznej' czarno to widzę'''
Opinia Hitlera o resorcie kierowan5rm przez Ribben-
tropa: ,,C ż za odrażające typy zebrały się w nasą[n
Ministerstrłrte Spraw Zagranhcznych!" .22
,,Z pięćdzilesięciu naszych dyplomat w pięciu, może
sześciu, to ludzie o otwarĘch głowach, reszta jest na po-
ziomie listonoszy. Schulenburg na pr4rkład, i attachć
wojskowy w Moskwie Kostring, wprowadzeni w bŁąd przez
Rosjan, nie pojęli w koricu, po co tamci skoncentrowa]i
swoje wojska na naszej wschodniej ganiry.'ź3 c ż, jald
pan, taki kram. Jaki minister spraw zagruljczrryct. tacy
dyplomaci. Araczej: jaki Hitler, tacy jego Ribbentropowie.
Tvu
Istnieje stary. sprawdzony i ud'oskonalony vr ciągu
stuleci spos b oceny działaniakażdeJ struktury organi-
zacy1nej i predyspozycJi jej klerownika. Trzeba przyjrzeć
się jej bacznie wtedy, edy nłłIerzchrrik jest akurat nie-
obecny. Jeślijego nieobecność odbija slę negatyvmie na
2t lbid.., s. 40.
22 Plcker, op, ctt.. Zapis z 14 rr,iaJa 1942.
23 IbId. Zapls z I kwietnia 1942.
134
SAMOB JSTWO
działa]nościinstytucji, to znaczy, że kierujący nią czło-
wtek jest słaby, nie potrafi dobrać i odpowiednio wyko-
rzystać pracownik w, więc lrząd nle ma szans prze-
trwania.
Stalin m gł cĄrmi miesiącami przebyvać na swoich
daczach pod Moskwą, na Kaukazie czy Kqrmle. Wiedział'
Że podczas jego nieobecności nie dojdzie do żadnych
gfupstw' Był spokoJny o tych' kt rych zostawiał na gospo-
darstw'ie w Moskwie.
Wokoł Hitlera zaśgomadzili się listonosze z minis-
terialnymi pensjami, kt rzy zanic nie chcieli ponosić odpo_
wiedzia]ności, nie przejmowali się losami kraju, a Fuhrer
nie m gł im w najmniejsąrm stopniu ufać. ,,Hitler z upodo_
barriem wyszukiwał sobie wsp Ęracownik w wśrd niefa_
chowc w.''2a Niefachowcy zaś1pochlebry wysław{ali wodza
pod nieblosa'
'R wnież otoczenie Hitlera było winne temu'
źw koricu utwierdzał się on corazbardziej w przekorraniu
o swoich nadludzlrich zdolnościach. Już feldmarszałek
Werner von Blomberg, pierwszy i ostatni hiflerowski mi-
nister wojny Rzeszy,lubił wychwalać niezwytdy geniusz
stratęiczny Hitlera. Nawet jednostka bardzĘ zr rłłrrowa-
żona i skromniejsza riż Hitler byłaby natażona, wskutek
ciągĘch pearr w i nieustannego głośnegoaplauzu' na nie-
bezpieczeristwo zatracenia wszelkiego samoĘrtycyzmu.''25
"Kiedy minister wojny von Blomberg zaproponował
Hitlerowi, by objął on dow dztwo nad całościąsił zbroJ-
nych, zadał tym samym ostatni cios armii.''26
otoczywszy się pochlebcami i sfugusami, Ftihrer skarżył
stę: ',BieĄrych dec5zji wojskowych nawet na dwadzieścia
cztery godztny nie mogę pozostawić inn5rm".27 To wła'śnie
n ęzła ocena działan i zarazern wyrok dla wszystkich hit-
lerowskich ministr w, feldmarszałk w i generał w.
oraz całej TrzecleJ Rzeszy.
2a Speer, op. cit., s. 235.
25 lbid., s. 294.
26 Mansteln, op. cit., s. 85.
27 Speer, op. cit., s. 356.

Rozdział 9
O pedanterii
z pogranicza absurdu
Mania usta.nauiania przepis u na stargch ziemiach
Rzeszg doprotuadzi tu koflcu do tego, że regulamin
touarzg sttua miłośniku.: majotLsgch chrabąszczg
zostanie centralnie opracouang u Berlinie
i zaopatrzona u szczegdou:e instrukcje' dotgczące
sprau org anizacgjng ch, zar ządzanią ułasno śclq,
odpouiedzialnośct Jinansouej itd.
Adolf Hitler, 22 czenuca 7942 roku
wała farty i pal
pieru' by napiętnować naszą głupotę' niedołęstwo' ba-
łagan.
Niemcy natomiast, wedle naszych stereot5p w, to na-
r d rozumny, sumienny, wykształcony, zdyscyplinowa-
ny. Wszystko to prawda, trudno zaprzeczyć. ĘIe Że
niekiedy aŻ zbyĄ rozumny, zbyt sumienny, nadmiernie
rozgarnięty i przesadnie zdyscyplinowany.
Franz von Pappen w czasie pierwszej wojny światowej
był attach wojskowym Niemiec w Wasz5mgtonie. Jak to
zwykle by.wa, pełniłr wrież funkcje rezydenta, czyli
szefa miejscowej plac wki wywiadu. Po to, by dzialal-
nośćw5rwiadowcza była trwała i pewna, w dany'rn kraju
montuje się zwykle kilka grup agenturalnych oraz wer-
buje agent w dzialających w pojed5mkę' kt rzy nie wie-
dząwzajernnie o swoim istnieniu i mają własne' rlieza-
leżne od pozostaĘch źr dła zdobywania informacji.
JeśIinawet nastąpi wpadka jednej grupy czy ager:ta,
resztabez przeszk d konĘnuuje działalność.
U von Pappena natomiast wszystkie nici zbiegały się
w jedn5rm miejscu. Wszystkie prowadziły do niego osobiś-
cie. UwaŻał, że w ten spos b zachowany będzie większy
porządek. Wynagodzenie wy1źacałąentom nie w got w-
136
SAMOBOJSTWO
ce, jak to jest przy1ęte w wywiadzie, Iecz wypisywał im
czeki. Amerykanom zwerbowan5,łn ptzez wyvłiad niemiec-
ki nie bardzo odpowiadała taka forma regulowanianaJeŻ-
ności.Czek rea]izuje się w banku, a od wpĘrwających na
konto sum trzeba płacić podatki. A więc trzydziestw ucz-
ciwie zapracowanych srebrnik w nle można przepić, Ęlko
tlzeba się z nich rozIiczyć z fiskusem. Wychodziło na to,
że częśćpieniędzy, kt re cesarz Wilhelm przeznaczal dla
swoich służbwyrłriadowczych na werbowanie agent w
w Stanach Zjednoczonych, poprzez podatki zasilała ame-
rykariski skarb paristwa, shlŻącjego wzmocnieniu.
Nie było to zbyt rozsądne działanie, ale za to panował
porządek, wszystko pozostawało w zgodzie z regulami-
nem i stosown5,rni przepisami.
W kazdej chwili urząd podatkowy rn gŁzadać agentowi
niewygodne pytanie o pochodzenie pieniędzy' kt re wpĘ-
nęły na jego konto' Żadne urykręty nie wchodzily w grę -
w banku wszystko było czarno na białym: kiedy' fle, z czy-
jego konta dokonano przelewrr. odkryrłrszy źr dło pocho-
dzenia pieniędzy' łatwo można było się zorientować, kto
jeszcze je otrzSrmuje. Kontrwywiad jednak w owych cza-
sach wAmeryce nie istniał, alurząd podatkowy zbytnio się
nie interesował owyni wpływami. Przy minimalnyrn jed-
nak wysiłku owego urzędu cała niemiecka agentura łatwo
mogła wpaśćz powodu niewffaśnionych wpływ w na
konta bankowe, tak więc w istocie wisiała na włosku. Za
to panował porządek. A sam von Pappen przechowyrvał
kopię wypisanych czek w' Jako podkładkę, Że ws4rstko
odbywa się prawidłowo.
3 lutego 1917 roku Stany Zjednoczone Ameryki zer-
wały stosunki dyplomaĘczne z Niemcami. Niemiecka
ambasada w Waszyrrgtonie utraciła immunitet dyplo-
matyczny. Nad wszystkimi tajemnicami poselstwa za-
wlsło widmo strachu, żewy1dąna światłodzienne. W tej
sytuacji podjęto decyzję o spaleniu akt. Attachć wojsko-
wy von Pappen luznał jednakże, że nie jest to dobry
pomysł - no bo jak się potem rozliczyć z wydatk w? Na
Jakiej podstawie? Postanowił spalić tylko mniej ważne
papiery. Ważne zaśwłożyłdo teczki i wsiadł na statek
ptynący do Niemiec pod flagą jednego z par1stw neutral-
L37
WKTOR ST,IWOROUT
nych. Zwładzarni amerykariskimi nie było żadnych pro-
blem w- plyniesz do swoich Niemiec, WzyŻyk na drogę.
Ale Niemcy już od dw ch i p ł roku pozostawaĘ w sta-
nie wojny z Wielką Brytanią. Niemieckie okręty podwod-
ne od ponad dw ch lat zatapiaĘ statki brytyjskie, co
Anglikom bardzo się nie podobało. Dlatego też podr Ż
niemieckich dyplomat w przez ocean zainteresowała
kogoś w Londyrrie. I stało się tak' że statek wiozący
niemieckich dyplomat w z jakichśpowod w zawinął do
jednego z port w brytyjskich. Von Pappenowi powinno
to dać do myślenia - pakowali się przecież wprost
w paszczę brytyjskiego lwa. Czy nie rnożlabyło zejśćdo
masz5mowni i cisnąć w ogie niebezpieczną teczkę? Dla
większej pewności? Ale von Pappen przemyślałwszyst-
kie warianty i doszedł do następującego wniosku: spalić
papiery łatwo, ale jak się potem rozhczyć z wydatk W?
Ryknęła syTena, statek rzuca cumy. A wywiad brytyjski
już czeka. Doniesiono w porę jego pracovrnikom o pew-
nym dyplomacie, kt ry nawet w toalecie nie rozstaje się
Z mocno wypchaną czarrlą sk rzaną teczką. Dalej to jrż
tylko problem techniczny. Sposob wjest mn stwo, poczy-
nając od najprostsze$o: wysłać pięciu podchmielonych
doker w, kt rzyw życiu nie sĘszeli o nietykalności dyplo-
maĘcznej. Szukaj potem wiatru w polu! ZwŁaszcza, że
stosunki między Wielką Brytanią i Niemcami zostaĘ zer-
wane na początku wojny. Zresztąniekoniecznie muszą to
być dokerzy, rnożrta podstawić znudzonemu dłogą podr -
żą wojskowemu d5plomacie doświadczoną cwd-dziewczy -
nę, biegĘ w Swojej sztuce. Lub też wypuścićnako. tko zza
Watek zŁodzreja portowego Johna o przydomku Świ'lst i
Ryj, a potem skr cić mu odsiadkę la znak wdzięczności'
B ądź też _ to r ozwiapanie naj prostsze - poszczuć dyploma-
tę sforą tępych żandarm w i celnik w, a potem przeprosić
za ich nieznajomośćsubtelnych zawiłościmiędzynarodo-
wych konwencj i dyplom aĘ czny ch.
Słowem, teczka znalazła się w rękach Anglik w.
I tak oto zostala zdemaskowana tworzona przez lata
i dziesięciolecia niemiecka agentura w Ameryce. Kopie
wystawianych czek w nie tylko informowaĘ o Ęłn, ko-
mu, kiedy i ile płaciłniemiecki wywiad' |ecz byĘ też
138
salilosÓ.'srwo
świadectwern zdrady batdzo szerokiego kręgu szanowa-
nych amerykariskich obywateli. Kiedy aresztowan5rm
agentom przedstawiono tak ważkie i niepodważa]ne do-
wody, nie mogli się bronić' Strata jednej teczki koszto-
wała Niemcy bardzo drogo' oto najbardziej dramatycz-
ny moment -Amerykawłącza się do wojny z Niemcami'
a Zarazem likwiduje całą niemiecką agenturę w swoim
kraju' Mało tego, wydarzenia te spry'tnie wykorzystuje
amerykariska, jak też brytyjska propaganda. Chytrzy
pismacy nie Ęlko nie odstręczafi, afe wręcz zachęcali
uczciwych ob5rwateli Ameryki, Wielkiej Brytanii i Fran-
cji, by zasilali szeregi niemieckiej agentury, wychwalali
niemiecką punktualnośći sumienność' oraz w opaIciu
o konkretne przykłady opisywali' jak szczodrze Niemcy
płacą za zdradę i w jakim idealn5rm porządku utrz5rmu-
ją sprawy finarrsowe tajnej struktury wy'wiadowczej...
Te szydercze zachęty dz1ałaĘ skuteczniej niż wszelkie
pogr Żki. Dla wywiadu niemieckiego nadeszĘ cięŻkie
czasy.Ilośći jakośćnowych werbunk w zdecydowanie
się obniżyła, zaśwcześniej działający agenci przestali
okazywać konieczną aktyłmość.
Wpadka von Pappena uważana jest zanajpowaŻniej-
szą w historii wszystkich w1rnriad w świata. I - najgfup-
szą. Ilu w wczas zdemaskowano pracujących na rzecz
Niemiec szpieg w, nie wiem. Hitler m wi o 5.OOO agen-
t w.1 Trudno się do tego ustosunkować. JednakŻebez-
sporn5rrn pozostaje fakt, Że dotąd nic podobnego nie
zdarzyŁo się nigdzie, nigdy i nikomu.
Rzecz jednak nie w tyrn. We wszystkich szanujących
się wywiadach, w okolicznościach o wiele mniej drama-
tycznych niż opisywane, winnemu dają do ręki pistolet
z JednSrm nabojem. Taki jest kodeks honorowy pracow-
nlk w w5rwiadu' W Niemczech zaśnikt nie uważał von
Pappena Za winnego. Jemu samemu też nie przyszło do
głolry' by się zastrzelić. Nie znalazł się r wnleż nikt, kto
podsun{by mu takie wyjście z zajstnlałej sytuacji.
Uznarro' że nie wczyni niczego nagannego ' DziaŁał zgod-
nle z regulaminem, kierowały nim szlachetne pobudki,
I Picker, op. cit. Zapis z 7 czerwca 1942.
139
WIKTOR SUWOROW
chciał uczciwie się rozhczyć. Dlatego teŻ jego olśniewa-
Jąca karterabez przeszk d rozvłl]ała się dalej. Biurokra-
tyczna gorliwośćvon Pappena zyskała nawet wysoką
ocenę. A on piął się w g rę, osiągając zawrotne wż'yny.
Po piętnastu latach, 2 czerwca 1932 roku, wspinając się
bez wysiłku po szczeblach władzy, został kanclerzem
Niemiec, poprzednikiem Adolfa Hitlera.
Pedanterię, nawet posuniętą do absurdu, ceni się
w Niemczech bardzo wysoko. Nie ma nieszczęścia,że
von Pappen zniszczył kajzerowską agenturę w Ameryce
i w ten spos b pr4rczynlł się do upadku jednego z rraj-
większych światowych imperi w. Nie szkodzi, że po utra-
cie sławetnej teczki załoŻyć nową siatkę w Stanach bę-
dzie niesłychanie trudno, ba, okaŻe się to niemal niemo-
żliwe. Najważniejsze, Że von Pappen chciał się sumiennie
rozl1czyć. Ta godna pochwały chęć jest ważn7eJsza rrlż
dobro paristwa i jego wywiadu.
TII
<)."r"r"jeden obrazek z tego samego okresu.
A na początek, dla lepszego zrozumienia _ kr tkie wy-
Jaśnienie. Niewola w czasie pierwszej wojny światowej by-
łacrymśzupeŁrie inn5rm od tego, co zl:ral;ay zp źInejszych
doświadczeri. Pewien m J znajomy Niemiec powiedział mi
kiedyś'że jego dziadek podczas pierwszeJwojny znalazł się
w niewoli u Rosjan. Zasłoniłemfłłarz, bo myśIiałem,Że za
krzywdę dziadkabędzie mi chciał przyłoĘć.AIe nie. Dzia-
dek zachował o Rosji jak najlepsze wspomnienia. Wr cił
do Niemiec bez szwanku. PoniewĘ był oficerem, przyshr-
giwał mu w niewoli rosffski ord5rnarrs, kt ry miał mu
czyścićbuty' biegać po w dkę itd. Rosyjsry jericyw Niem-
czech 1 w monarchii austro-węg|erskiej r wnieŻ midli za-
peurnione ludzkie warunki. oflcerowie i Żołrtierze wzięci
do niewoli mogli otrzyrnywać i wysyłać lisĘ' paczki, prze-
kazy pieniężne' M j dziadek' Wasilij Rezun, szerego\^/y,
został ranny podczas ofensywy Brusiłowa i dostał się do
austriackiej niewoli. W rodzinie zachowała się jego foto-
grafia, kt rą przysŁał pocztą z oboz:u jenieckiego. Jest na
niej data: paździlerrik 19l7 roku. Zdjęcie zostało zrobione
u profesjonalnego fotografa, zgodnie z wczesną modą -
r40
słMogÓusTwo
cała sylwetka, obok kolumienka, w tle malowany pejzaż
z greckimi kolumnami, kslężycem i łabędziami.
Szeregowi regularnie otrzyrnywali przepustki do mia-
sta. Za gwarancję powrotu wystarczyło poręczenie trzech
koleg w, pozostających w obozie. Gdyby Żohlierz nie
wr cił, onl zostallby osadzeni na pięć dni w kancerze.
oficerowie natomiast mogli wychodzić do miasta' dając
jedyrrie słowo honoru, że wr cą do obozu. I w Niem-
czech, i w Austrli obowiązywaĘ mniej więcej podobne
zasady. Oflcer miał prawo do ucieczki z nlewoli, ale jeśli
zamierzał uciec, nie powinien był przysięgać na honor,
że tego nie zrobi. Trwało to wszystko tak dfugo' dop ki
pewien porucznik Siemionowsklego Pułku Lejbglvardii
nazwiskiem Michaił T\rchaczewski' lrt ry dostał się do
niewoli, nie uciekł do neutralnej Szwajcarii. Potem już
słowu honoru rosffskiego oficera nikt nie dawał wiary
i na terenie całych Nierniec opuszczanie oboz w jeniec-
kich przez rosffskich oficer w zostało zabronione'
Złarnane słowo honoru _ oto cały sekret kariery Tu-
chaczewskiego. Armia Czerwona dopiero się tworzyła.
Wszystkie stanowiska były wolne, droga do awansu stała
otworem. Kto Ęlko się zgłosił,otrąrmywał nominację. Po-
rucznik T[rchaczewski' kt ry ni$dy nie dowodził nawet
kompanią, był jedqrm z pierwszych. Zjavłlłsię w Moskwie
we właśclwyrnmomencie i wkr tce został dow dcą 1. Ar-
mii. Nie dlatego, Że był doświadczon5rm żohrierzem, |ecz
dlatego, Że szybko się zorientował, skąd wiatr wieJe.
Ale to tylko refleksja na marginesie, kt ra trochę po-
może wniknąć w atmosferę. Teraz przejdźmy do rzeczy.
Świadkiem jest znany rosfski aktor Wasilij Toporkow.
Całą historię spisał i przekazał mi protojerej Michaił
Adrow.
Awięc podczas pierwszej wojny światoweJ WasiliJ Topor-
kow shżyłw armii rosyjskiej i dostał się do niemleckiej
nlewoli. Tarn ze zdziwieniem stwierdził, że ob z Jeniecki
odwiedzaJą dostawcywszelkich towar wi usług. oto pew-
nego dnia nadszedł katalog sĘrnneJ firmy Hagenbeck, kt -
ra przed wojną, w czasie wojny i p źrllej dostarczała naj_
t żniejsze zwierzęta, m.irr. zrrakomitemu treserowi Duro-
wowi. Rosyjscy oficerowie szalenie się ucieszyli i niekt rzy
r47
WIKTOR STIWOROW
zam wili sobie jakieśstworzenia - jeden białą myszkę,
kt rą chciał nanlczyć starria na Ęlnych łapkach, drugi
gadającą brazylijską papugę' żeby skzeczała riecenzural-
ne słowa. A pewien sztabskapit an, ztt'lldzony bezcrynnoś-
cią, postanowił sprawić sobie boa dusicieIa' ZłoĘŁ wLęc
w tej sprawie pisernny raport do naczelnika obozu.
Ten odm wił sztabskapitanowi kategorycznie - nie
wolno ttzyrnać w obozie węTy. Dodał jednak' Że rosffski
oficer ma prawo odwołać się od teJ decyzji do woJskowe-
go komendanta miasta. R wnież komendant przysłał
pisemną odmowę, zwracając wszakŻe uwagę, Że oficer
ma prawo zwr cIć się do dow dcy okręgu. oficerowie
znali w wczas języklobce, a więc sztabskapitarr napisał
nowy raport _ i tym tazern także otrryrnał odmowę. Co
prawda, z adnotacJą, Że rna prawo... W ten spos b do-
tarł, biedaczysko, aż do ministra wojny, skarżąc się na
porządki w niemieckich obozach Jenieckich. Już nawet
dusicieli nie wolno hodować!
Minister odpowiedział odmownie, dodając, że rosyjski
oilcer rnoŻe zsłr cić się ze swoją sprawą do cesarza. C Ż
było robić? Znowu napisał. I otrzymal ostateczną decy-
zję: sztabskapitanowi Iwanowowi' dop ki przebywa on
w niemieckim obozie jenieckim, zabraniam trzymać wę-
ża. I podpis: Wilhelm.
W niemieckich regulaminach wyraźrne napisano, co
i komu wolno posiadać w niewoli. Generał rlr gł trzy-
mać konie i psy, starszy oficer - tylko psy; liczba zwie-
rząt zależałaod stopnia oficerskiego. o boa dusicielu
nigdzie natomiast nie było mowy, dlatego nikt nie chciał
w ziąć odpowiedzia]ności za ostateczną decyzj ę.
ĘIko czy cesarz wielkiego imperium w przededniu
jego upadku naprawdę nie ma nic lepszego do roboty,
nŻ odpowiadać na jawnie szydercze raporĘź
Wraz z dojściem Hitlera do władzy w Niemczech zapa-
nował jeszcze większy porządek. I to je właśniezgubiło.
UI
1940 roku w francuskim porcie Brest Niemcy zdo-
byli potężną armatę, kt rej sama lufa ważyłaponad sto
ton. Armata strzelała na ogromną odległośćspecjalnie
r42
sArvtoBÓJsTwo
dla niej skonstruowan5rmi pociskami o masie p łtorej
tony każdy. Był to protoĘrp uzbrojenia artyleryjskiego
pancernik w kolejnej generacji. Zdobyczna armata
przedstawiała wielką wartość.Środki, jakie pochłon{ jej
projekt' a następnie realizacja' byĘ zaiste ogromne. Dla-
tego też pilnie powołano komisję złożonąz niemieckich
ekspert w w dziedzinie arĘlerii i balisĘki. Ich zadaniem
było przedstawić szczegaową charakterystykę parame-
tr w działa i ewentualne możliwościwykorzystania tego
cudu techniki dla cel w sił zbrojnych Niemiec.
Komisja przystąpiła do pracy.
W następn5rm' 1941 roku, Niemcy rozpoczęĘ wojnę ze
Zwiapklem Radzieckim. Od razu też okazalo się, że
uzbrojenie radzieckiej artylerii o niebo przewyŻsza
sprzęt niemiecki. Moźdz7erz pułkowy wz. 1938 kalibru
12o mm konstrukcji Szawyrina okazał się tak lekki'
tani, łatwy w produkcji i obsfudze, że Niemcy urucho-
mili jego produkcję u siebie wedfug przechwyconych na
ZaporoŻ:;. plan w fabrycznych. ow rnoździerz okazał się
tak udany, Że artnia rosyjska i armie wielu innych
paristw whaczają z ritn w nowe tysiąclecie'
Radzieckie armaty F-22 i USW katibru.76,2 mm oce-
nili Niemcy jako majstersztyk myślikonstruktorskieJ,
i wszystkie zdobyczne egzernplarze natychmiast przeka-
zywali własnej artylerii. oto przykład: feldmarszałek
Rommel wAfryce do walki z alianckimi czołgarni musiał
wykorzystywać radzieclłde armaĘ polowe kalibru 76,2
mm, jako że ',standardowe niemieckie armaty przeciw-
pancerne praktycznie nie mogĘ przebLć pancerza Sher-
man wiGrant w".2
W klasycznej juŻ pracy ''Taktyka w kamparrii rosyJ_
sldej" Eike Middeldorf pisze: 'W czasie drugiej wojny
światowej artyleria ros$ska posiadała bardzo dobre no-
woczesne dziala. odpowladały one wsp łczesn5rrn w]rma-
ganlom zat wno pod względem materiafu, jak i i wyko-
nanla' olbrąrmie ilości dzlał w1produkowanych w Rosji
pozwolĘ Armii CzerwoneJ na zorganlzowanie ogromnej
llczby naJr żniejszych jednostek arĘleril.
2 B. Lldde[ Hart , History oJthe kcondWorldWąr' lond1m 1978, s. 285.
143

WIKTOR ST WOROW
Podstawowymi rodzajami dzlał rosyjskiej arĘlerlt dy-
wŻyjnej były: armata kalibru 76,2 rnrn i haubica kali-
bru I22 mm. [...]
Armata ka]lbnr 76,2 mrn, o dużej prędkości początko-
weJ pocisku i ruchliwościodpowiedniej dla terenu wscho-
dnioeuropejskiego, nadawała się szczeg lnie do bezpo-
średniegowsparcia piechoĘ i obrony przeciwparrcernej.
W ramach Ęc}rzadan - częstokroć grupowana w ogrom-
nych ilościachlub użry,varla pojedynczo do strzelarria na
wprost - armata ta osiągała dobre wyniki. Uzytaw obro-
nie do organŻowania siJ:nych nrbieży przeciwpancernych
tuzutowanych w gĘb' wzmacniała siłę obrony' kt rą
można było przełamać tylko stosując metodyczne zvval-
czatie cel w. [...]
Haubica ka]ibru |22 rnrnbyła działem uniwersalnyrn
i nowoczesnym. Dzięki tej haubicy artyleria radziecka
mogła uzyskiwać dużą skutecznośćognia' Jej cechami
konstrukcffnymi były: rozsuwalle łoże,wystarczający
kąt ostrzału poziomego, dobra ruchliwośćuzyskiwana
za pomocą ciągnika. Jej zalety balistyczne polegaĘ na
strom5rm torze pocisku, donośnoścido 12 Wn i około
L,5 raza większej skuteczności pocisku od pocisku nie-
mieckiej haubicy polowej lO5 mm. Wskutek silnego hu-
ku przy wybuchu pocisku haubica ta nadawała się r w-
nież do zwalczania arĘlerii przez wstrzelarrie się z wy-
korzystaniem system w r ozpozl7aluia akusĘrczne$o''. 3
Wszystkie zdobyczne egzernplarze opisanej wyżej i in-
nych radzieckich haubic rtiezwłoczrtie powiększyły stan
uzbrojenia armii niemieckiej. Haubica kalibru 122 mrn,
wz r 1938, wciĘ jeszcze jest wykorzystywana w wa]ce
1 wkracza w nowe tysiąclecie w wielu r żnyc}n armiach,
m.irr. rosyJskiej. W Niemczech i na całym świecienie
było niczego, co mogłoby dor wnać radzieckiej armato-
-haubicy ML-2O kalibru 152 mm i haubicy B-4 kalibru
2o3 mm. Wreszcie dysponował też Związek Radziecki
stosowan5rmi na masową skalę rł46zutniami arĘlerii ra-
kietowej typu BM-8 i BM-13, legendarnymi Katiuszami.
3 E' MiddeldorĘ ,,TakĘka w karnPanii rosfiskieJ'', Warszawa l961'
s.1O9-11O.
r44
tt
I sAMoBÓJsTwo
W czerwcu 1941 roku Niemcy wystawili przeciw 2w1ry,-
i
li kowi Radzieckiemu I2o dyui|zii piechoĘ. Jednak zliczby
tej tylko 36 dywizji tzw. pierwszeJ fali udało się całkowicie
wyposażyć w najnowszy sprzęt bojowy produkcji niemiec-
kieJ' w Ęrm nowoczesną arĘlerię pułkową i dywi4rjną. Po-
zostałe dywizje musiały się zadowolićbądźsprzętem zdo_
bycznym, pochodzącym z Waj w podbltej Europy, bądź
przestarzaĘm niemieckim. Pokaźna częśćuzbrojenia
artylefiskiego tych dywizji pamiętała okres poprzedniej
wojny, zaśniekt re działaliczyĘ pięćdziesiąt lat i więcej.
Czym w tej sytuacji zajmowali się niemieccy konstru-
ktorzy? Wszystkim, czytn popadło, tylko nie tyrn, co
najważniejsze.
Niekt rzy z nich konĘmuowali badania unikatowej
francuskiej armaty. A czas pvnął. Nadszedł rok 1942.
Rok wa]k pod Stalingradem. Po nirn rok 1943: Łuk
Kurski. A Niemcy wciap zajęci byli francuską armatą
z Brestu. I oto mamy rok 1944. Losy wojny są jwŻ prze-
sądzone, w Normandii lądują wojska amerykariskie
i angielskie. W wczas to właśniekomisja zŁoŻona z tlie-
mieckich ekspert w od spraw artylerii ogłasza koricowy
rezultat swoich prac - pięć tom w danych taktyczno-te-
chnicznych francuskiej armaty: jeślistrzela się z niej
pod takim to a takim kątem, przy takiej a takiej tempe-
ratlurze powietrza i sile wiatru, na takiej a takiej lvyso-
kościi w takim to a takim kierunku, to skutek będzie
następujący..' Jeślizaśstrze|a się pod innym kątem
iprzy innej temperaturze... Liczba tych kombinacji była
zaiste nilezl.iczona. Trzeba tu dodać' Że uŻywarto teŻ Ła-
dunk w miotających o r żnej sile. Zn w |iczba kombi-
nacJl rośnie w nieskoriczoność. Wszystkie przypadki jak
naJdokładniej wyllczono' sprawdzono, przeŹrnali zowano.
Aha, no i lufa stopniowo się zuirylva. A więc jeślistrzela
się z nowej lusl przy takiej a takiej temperaturze powie-
trza i pod określonymkątem, to rezultaty będą inne' niż
wtedy' gdy strzela się z lu$l' z kt rej oddano już kilka-
dziesiąt wystrzał w. Wynik zmieni się' gdy wystrzeli się
poprzednio sto razy. Uczeni niezmordowanie pracowall.
I ustalali, sprawdzali, notowali. Ęmi doświadczeniami
l badaniami zajęci byli specjaliści wysokiej klasy, z wie-
t45
- Suob
l0 jstwo
wrKToR sttwoRow
lu dyscyplin pokrewnych artylerii. Wszystko to koszto-
wało wiele wysiłk w czasu i pieniędzy' A co najważniej-
sze, owi eksperci praktycznie wyłączeni zostali z gł w-
nego nurtu swoJej działalności'Krzątali się, mozolili,
kręcili jak wiewi rka w kole. Ęle że rie przynosiło to
konkretnych rezultat w.
Czy zdawali sobie sprawę z tego, że ic}a doświadczenie,
wiedza, talent, kt re szĘ na marne, mogłyby zostać wy-
korzystarre z wielką kor4rściądla Niemiec w okresie, gdy
prowadziły one wojnę zresztąświata?MyśIę'że byli tego
świadomi. A|e rozkaz to rozkaz. Wlęc go wykonywali.
I oto wieloletnia praca została zakonczon'a. Wykresy,
tabele, schematy, niekoriczące się wyliczenia i przykłady
ujęto w przejrzystą, elegancką formę. Komisja przedsta-
wiła gruntownie udokumentowane wnioski i zafecenia.
Szczeg lne zt:laczelie miał koricowy ustęp ostatniego,
piątego tomu. Jego treśćbyła następująca: w czasie pr b
i doświadczeri wszystkie rrnikatowe pocislri zostaĘ lvyko-
rzystane, lufa zaś- całkowicie rozkalibrowana,w zuliąz,l<u
Z cT!,In dz1ało Jest niezdatne do dalszego użytku.
Dowcip polega na Ęrm' że sami eksperci nie widzieli
w Ęm nic zabawnego.
y, oaosoUniofl
przypadek, |ecz częśćsystemu. oto koleJna aria z tej
samej opery' .Gdy w 1944 roku ellmlnowaliśmy zbędne
zlecenia dla drukarri, natknęliśmy się w Lipsku na z|e-
cenie Naczelnego Dow dztwa Wehrmachtu, na podsta-
wie kt re$o wc1ąż jeszcz,e drukowarro w wielkich ilo-
ściach mapy i przewodniki językowe na lrarr. Zaporn-
niano anulować to zlecenie.''a
W 1941 roku, w porywie przedwczesnego triumfu,
uznano, Że Zwlry,ek Radziecki został już ostatecznie po-
konany, a dalsza droga prowadzi na Iran, Afganistan,
Indie. A zatem zaczętojuż sobie na te kraje ostrzyć zęby
i wydano odpowiednie rozkazy. I oto woJna toczy się
nadal - rok, drugi, trzeci- a zdyscypllnowani niemieccy
a Speer, op. clt., s. 289.
146
sAMoBÓJsTwo
drukarze wykonują odpowiedzialne zadanie: zapełrriają
rnagaz-qy po sufit mapami i rozm wkami, kt re ni dy
nikomu na nic się nle przydadzą. Dyrektor' jego zastęp-
ca, inżyrrierowle l robotnicy chodzą dumni - wykonują
przecież bardzo waŻrle zadanie na potrzeby wojska.
Wszyscy wledzą, że po Stalingradzie Hitlerowi r wnie
da]eko do Iranu Jak na Księżyc, afe rozkaz to rozkaz,
więc należy go gorliwie wypehriać.
Podobnych przykład w zebrałem całe mn stwo:
w 1944 roku, na przykład, niemieckI przemysł wciąz
produkował korkowe heŁny dla wojsk kolonialnych'
chociaż v/szyscy wledzieli, że niemieckie woJska musiaĘ
się wycofać z Afryki. A Indie zobaczą mnieJ więcej tak
samo, jak własne uszy.
ZostawmyJednak na boku mapy i heŁny - wr ćmy do
artylerii.
rcusl,riej*-"J
okrętowej, niemieccy konstruktorzy 1 Lrlirylnerowie, jrrż
od połowy Lat trzydziestych, pracowall nad zbudowa-
nlem działa o niespotykanym wcześnĘkalibrze i ol-
brz5rmiej sile niszczenia. Pomysłodawcą i $orąc5rm orę-
downikiem nowej broni, mającej rozbić w pył żelbetowe
umocnienia Llntt Maginota, był genia}ry strateg w sto-
pniu kaprala - sarn Adolf Hitler.
Jednak zewzg|ędlt na nowatorski charakter projektu
superdziała budowa przeciągnęła się, pr bne strzelania
przeprowadzono dopiero jesienią 1941 roku' kilkana-
śclemiesięcy po upadku Frarrcji.
Owoc wieloletniej pracy konstuktor w z firmy Krupp
AG był naprawdę imponujący. Działo koleJowe Dora ka-
ltbru 8oo mm wystrzeliwało grarraty przeciwpancerne
o masie ponad 7 ton na odległość38 kilometr w. Cał-
kowita masa działawynosiła 1.350 ton, jego wymiary to:
dfugość48 metr w, szerokość7 metr w' wysokość 11
metr w (zLufąmaksymabeie podniesioną ponad 4o me-
tr w). Stanowiskiem ogF1iowym działabyła parabiegną-
cych po hrku r wnoległych tor w kolejowych, po kt -
rych Dora przemieszczała się na 4o-osiowyrn podwoziu.
147

wrKToR sttwoRow
Ponieważ 32_metrowa lufa poruszała się tylko
w płaszczyrźnie pionowej, nakierow5rwante działa na cel
w5rmagało ptzetaczania go po torach aŻ do uzyskania
odpowiedniego położenia.
672. Dylu;zJon Artylerii Kolejowej sformowany spe-
cjalnie do obsfugi Dory liczyŁ 5oo żoŁeierzy i oficer w.
a.
D1nnrizjon w kwietniu 1942 roku wyruszył na front z za-
daniem wzięc7a udziału w oblężeniu Sewastopola. Bu-
dowa i zabezpieczenie stanowiska ogniowego Dory wy-
magały wysiłku ponad 5.ooo ludzi. Na liczbę tę, opr cz
robotnik w prąImuso\,vych i członk w organizacji Tod-
ta' składały się: batalion ochrony, batalion transporto-
wy, własna eskorta myśliwska oraz jednostka zwiadu
lotniczego, komendantura, piekarnia polowa, kompania
maskująca, oddział poczty polowej i dwa polowe domy
publiczne, po 2o pensjonariuszek w każd3rm.
Skoro już Jesteśmy przy Ęrrn temacie, przerzućrny
dziennik generała pułkownika Haldera, a pośrd mn s-
twa problem w' kt ryrni zaprzątnięĘ Jest szef Sztabu
Generalne$o Wojsk Lądowych' trafimy i na cośtakiego.
Zapis z 23 llpca l94O roku: 'Kwestia dom w publicz-
nych".s Tajemnica sukcesu każdego, kto pozostaje na
kierownicz5rm stanowisku, polega na Ęrm, żeby przerzt-
cić robotę na zastępc w, a samemu tylko kontrolować
ich działania. Zw7erzchnik powinien decydować jed5mie
w Sprawach naJwiększej wagi, decyzje w pomniejszych
pozostawiając podwładn5rm. ZagadnIenie dom w pub-
licznych z pewnością rnoŻna było powierzyć kt remuś
z zastępc w szefa Sztabu Genera]nego. Ale nie. Te spra-
!vy' jak widać rozstrzygano na najw5żsnirm szczebliw.
Widzę to tak: szef siedzi w otoczeniu strateg w i rozula-
Ża z caĄ powagą problem... A przecież problem był od
dawna rozstrzygnlęty' i to nie tylko wwoJskach lądowych.
Zeby było przyjemniej wojować' zwierzchniry Kriegsmari-
ne organŻowa_li własne domy publiczne i ustalali swoje
normy, przepisy i porządki, układali i:rstrukcje dla mary-
rLarTy i prosĘrtutek. Dow dztwo Luftwaffe posiadało od-
5 F. Halder, .Dzienntk wojenny. Codzienne zapisy Szefa Sztabu
Generalnego WoJsk Lądowych 1939-1942"' t. 1/3' Warszawa
-1974, t.2, s. 51.
148
!
SAMOBOJSTWO
rębne dyrektyury inakazy w Ęm zakresie. Formacje Waf_
fen SS - podobnie. Domy publiczne dzieliły się nie Ęlko
na naleĘce do woJsk lądowych' Luftwaffe, Kriegsmarine
czy Waffen SS, lecz tŃiże na stacjonarne i polowe. Wojska
lądowe miały na przykład małe, średnie i duże domy pub-
liczne - pracowało w nich odpowiednio 5' 10 lub 20 pros-
Ęrtutek, z Lyrn, że osobne zakJady przeztlaczone były dla
żohtilerzy, podolicer w i oficer w. Ustalono r rłrrrież'na
podstawie teorii popartej doświadczeniami prakĘcznymi,
wysokośćprzerobu - 600 klient w miesięcznie na jedną
pracovmicę btrrdelu dla szeregowych. Na szczęśrclez'a
klientami nie trzeba się było uganiać, stali w kolejce.
Wyliczono też, ile prosĘrtutek przeciętnie powinno być
zatrudnionych na określonąliczbę wojska' W wojskach
lądowych, naprzykŁad, 1 prostytutka na loo żohierzy,
L na 75 podoficer w i 1 na 50 oficer w. Kriegsmarine,
Luftwaffe i Waffen SS miaĘ odrębny, lecz r wnież ściśle
naukowy pogląd na orgarizację dom w uciech. Tu po-
działna kategorle był inny. W Luftwaffe oddzielne bur-
dete przeznaczano dla personelu latającego, oddzielne
dla naziemnego. oczywiście, prawa i obowiązki zar wno
klient w, jak i pracownic byĘ ściśleokreślone.
oto co znaczJl dokładnośći precyzja. Najważniejsze' Że-
by każdy miał co robić, był czymśzajęty.Przewr ćrny
stronę dzierrnika shźbowego generała Haldera, a pośrd
mrr stwa problem w, kt re zaprzątaĘ szefa Sztabu Gene-
ralnego Wojsk Lądowych, pod datą 25 lipca 1940 roku
znajdzfuerny następuJący zapis: ',Spraqy bieżące, w Ęrm
sprawa dom w publicznych i chor b epidemicznych ko-
nt".6 Kartkulmy dalej. 7 sierpnia: ,,Przygotowanie operacji
naZachodzie. t...1 Sprawa dom w publicznych".T
Szef sztabu w swoim dzienniku służbowymnapomy-
kaJedynie' że takle problemy byĘ podnoszone, nie wda-
Jąc się w szczeg Ły i nie podając' jakie decyzje zapadĘ.
Ale 1 do owych decyzji rnożla dotrzeć' Kto Jest zaintere-
Bowany, zrajdzleje w archiwach Fryburga. Wszystkim
gorąco polecam odwiedzenie tego pięknego miasta, po-
6 tbtd.. s. s3.
1971-
1 lbld., s. zB.
149
WKTOR STIWOROW
łoŻonego na g rskich zboczach, oraz jego przebogatych
archiw w wojskowych. Jestem przekonany, że ten, kto
zbada i opublikuje zalecenia i dyrektywy hitlerowskiego
Sztabu Generalnego' doĘczące zaspokojenia potrzeb
seksualnych wojska, będzie się cieszl sławą i lzna-
nietn przez długie wieki.
Ale zn w odeszliśmy od tematu. WciĘ jeszcze jeste-
śmyprzy artylerii, armacie, kt ra ważyła1 .35o ton i zo-
stała nazwana Dorą, od imienia żony gł vłnego kons-
truktora.
Pod Sewastopolem Dora wystrzeliła 53 razy. Potem
skoriczla się amunicja. Zanirrt z Rzeszy sprowadzono
większy Zapas pocisk w - twierdza padła. Był to koniec
frontowej kariery tego niezwykłego wynalazku. W sto-
sunku do sił i środk w, kt re zmobilŻowano, aby umo-
żLivłićudział Dory w oblężenlu Sewastopola, uzyskano
nader mizerne sukcesy _ okazało się, że strze|aJąc z od-
ległościponad 30 kilometr w bardzo trudno jest traIić
w niewielki punktowy cel, jakim były żelbetowe stano-
wiska radzlecklej artylerii.
Stworzenie tego dziaŁa pochłonęło nieprawdopodobne
środki,przezkilka lat mobilŻowało największe moce pro-
dukcyjne, odsunęło do spraw pierwszorzędnej wagl rrajle-
pszych konstruktor w' inżynier w, metalurg w i tysiące
robotrrik w o najwyŻsrych kwalifikacjach.
Każda operacja technologiczna Jest jed5ma w swolm
rodzaju, niepowtarzalna. Spr bujcie wykuć lufę 32-rne-
trowej dfugości' a potem ją przewiercić i nagiwintować.
Do wykonarria każdej z Ęc}e czynnościpotrzebne są od-
powiednie narzędzLa, kt re potem pozostaną niewyko-
rzystane, gdyŻ do niczego innego nie będą się nadawały'
Co począć z diamentow5rm przyrządern do wiercenia
w specjalnie hartowaneJ stali otworu obez rnala metro-
wej średnic5ź
Generał pułkownik Ha]der w dzienniku sfużbowyrn
7 grudnia 194l roku zanotował: ,,Dora [najcięŻsze dzia-
ło]: kaliber 8oo mm, masa pocisku 7 ton. Niezwykłe
arcydzieło, Lecz bezuŻyteczrte" .8
8 Halder, op. cit., t. 3, s. 4O8.
150
sA$łoBoJsTwo
Drugi zbudowany egzernplarz Dory ni$dy nie wziĘ
udziału w działaniach bojowych. obydwa superdziała
zostały wysadzone przeż Niemc w w ostatnich tygo-
dniach wojny.
TVI
Llekcja poszła na marne. Doświadczelaia zebrane
w trakcie eksploatacji riszczycie|a czoĘ w Elephant-
-Ferdinand :lq1kazŃy' Żew z bojowy o masie 65 ton nie
moŻe za'wr cić na miękkim podłożu'Przy skręcie jedna
gąsienica powinna być w normaln5rm ruchu, drugą na-
IeŻy przyharnować. Jedna]rże w w1padku tak ciężkiego
pojazdu o tak wąskich gąsienicach ta z nich, kt rej ob-
r t hamujeIny, zarywa się w ziemię, i cały Ferdinand
osiada na brzuchu w polu, błocie czy piachu.
W tym s rm5run czasie, na osobiste polecenie Hitlera,
kt remu było mało superdziała, niemieccy konstrukto-
rzy pracowali nad czoŁgiern E-loo o masie 14o ton,
a doktor Porsche' r wnieŻ na osobisty rozkaz Hitlera,
tworzył Maus, czyliMysz - Superczołg o masie 18o ton.
Nastręczało to mn stwo problem w. Przede wszystkim,
skąd wziąć tak potężne silniki? Do E- 1oo wybrano May-
bach 234 o imponującej w wczas mocy 8oo KM. Ale
czołg miał r wnie imponującą masę, stąd jego moc jed-
nostkowa wyrrosiła nieco ponad 5 KM/t. Mysz z kolei
otrz5rmała silnik Daimler-Benz MB 5o9 o mocy r.o50
KM. I zn w proporcje okazały się podobne: moc jedno-
gtkowa wynosiła 5'5 KM/t. Ąrm właśniezajmowali się
Nlemcy pod koniec wojny, ale nie zdĘyLi ukoriczyć prac.
Dla por wnania: nasz ,,przestarzaĘ" BT-2' kt ry sfużył
w Armii Czerwonej jeszcze przed dojściem Hitlera do
władzy, miał moc jednostki napędowej w przellczeniu
Ęa tonę masy sześći p ł razy większą. silnik jest ser-
cem czołgu. Hiflerowska Mysz miała słabe serduszko
w por wnaniu z jej nieproporcjonalną masą. Tak więc
powlnno się raczej m wić o niemocy' niż o mocy.
Ponadto mosty w Europie rzadko w tamtych czasach
mlały dopuszczalne obciążenie większe rriŻ 40 ton. Czoł-
g[u o masie I4o, a Ęrm bardziej 18o ton żaden z nich by
Ble udźwignął.Po co komu czoŁg, kt ry wyjechawszy
15r
WIKTOR SIIWOROW
Z brarny fabryki, rlroŻe dottzeć jedynie do pierwszej na-
potkanej rzeki, nie dalej?
Generał porucznik Erich Schneider tak scharaktery-
zował niemiecki superczołg Maus: ,,W warunkach fron-
towych nie przedstawiał żadnej wartości.Konstrukcję
opracowĄr firmy Porsche i Krupp. Pr by jednak wyka-
zaĘ, Że czoŁg nLe rnoŻe przejechać po żadnyrn moście.
Shrżyłjed3rnie jako łatwy cel i miał nie dośćgruby pan-
cerz, by bez ryzyka m c stanąć na drodze każderrrlu
dziahl prze ciwpanc er nemu. Budowa trzech protoĘp w
i przygotowania do serunej produkcji tego czołgu po-
chłonęływiele sił i środk w, kt re powinny być vgyko-
rzystane przy realizacjl innych, pilniejszych zadait".e
W tej opinii rla szczeg lną uwagę zasfuguje zdanie:
''Pr by jednakwykazały' Że czołgnie może przejechać po
Żadnyrn moście...''. CzyŻby dla tw rc w lSo-tonowego
monstrum nie było to oczywiste, zarirn jeszcze doszło
do fazy pr b?
Myślę'Że zda'wafi sobie z tego sprawę. Byli to przecież
specjaliści i fachowcy o najwyższych kwalifikacjach.
o wiele mądrzejsi niŻ ja' amoŻe i ty, m j czytelniku. AIe
my mamy nad nimi swoistą przewagę. Jesteśmy bałaga-
ll'iatze i lenie. I nasz słaby rozum podpowiedziałby nam,
że warto się najpierw Zastanowić, czy całe to wielkie
przedsięwzięcie ma w og le jakiśsens. oni zaśbyli
ludźmi zdyscyplinowanymi. otrzymali r ozkaz i wykony-
wali go, mając jednocześnie świadomośc,że jego reali-
zacja przeszkadza i op źr:ia pracę nad inn5rmi' o wiele
ważniejszymi i pilniejszymi projektami, co prowadzi
Niemcy do nieuchronnej klęski.
Tak to bywa' kiedy każe się gfupcom konstruować
czołgi lub werbować agent w za gra:elcą...
s ItogiWtoroj mirouoj rooJng, Moskwa 1956, s. 306
Rozdział 10
A tymczaserrl...
Sgstem dou odzenia niemie ckimi stłami zbroj ng mi
tt'l og Ie bgł dziung.l
Generał porucznik B. Zimmermann
y się od ,.r.'y"i
armii i paristw bezgraticzną precyzją 1 dokładnością'
A jednocześniew niemieckiej armii i paristwie kwitły
chaos i ślamazarność,jakich nie widziarro od stworze-
nia świata.
Zacznljrny od samej g ry. ,,Bormann, Keitel i Lam-
mers [...] tylko oni trzej mieli przedkładać szefowi pari-
stwa zarządzenia do podpisu' a Ęrm samym zapobiegać
nie przemyśIanym przedsięwzięciom oraz wynikające-
mu stąd zamętowi w systemie rozkazoda'wstwa.''2
,,Hitler pr bował stale oszukiwać samego Siebie i in-
nych, aby ratować pozory trwałościwzniesionego przez
siebie gmachu. t...] Był wtedy zupełnie nieobliczalny
w słowach i decyzjach.''3
,,Stał się niezwykle zdys cyplinowanyln pracownikiem,
a ponieważ było to sprzeczne Z jego naturą, nie mogło
wpływać dodatnio na podejmowane przez niego decy-
zJe."4
A więc na cze|e Niemiec stał bałaganiarz' JuŻ tylko to
Jedno wystarczyłoby do stworzenia całkowitej anarchii.
Ale Hitler pełniłponadto wiele funkcji parĘnych' pari-
stwowych i wojskowych. Był prryw dcą partii, kancle-
rzem Rzeszy, prezydentem Niemiec, ministrem wojny,
Naczeln5rm Dow dcą Wehrmachtu, Naczelnyrn Dow d-
cą Sił Lądowych.
I Rokou.tgie rieszenijo., op. cit., s.237
2 Speer, op. cit., s. 304.
3 Guderian, op. cit., s.344.
Speer, op. clt., s. 355.
'
r53
WIKTOR SUWOROW
Tak było r wnież w wypadku Stalina, choć skupiał
mniej funkcji. Istotna r Żnicateży w cz5rm inn5rm. W ja-
kimkolwiek charakterze występowałby Stalin _ sekreta-
rza generalnego KC, przewodniczącego Rady Komisrzy
Ludowych, Naczelnego Wodza - system sprawowania
wŁadzy pozostawał sp jny i jednoliĘ. Nosił skromną
leaz\^rę Sekretariatu tow' Stalina. W kazdych okoliczno-
śclachwszystkie raporty, donosy, meldunki' doniesie-
nia, telefony, wszystkie listy do Stalina, od pism Chur-
chilla, Hitlera czy Roosevelta począwszy, alaa świstkach
od r żnych dziwak w kortcząc, tranały właśniedo tej
centrali, a w rezultacie - do jednego człowieka. Był to
towarzysz Poskriebyszew, kt ry składałmeldunki Stali-
nowi i otrzyrnywaŁ od niego polecenia.
Natomiast kazdą funkcję pełnioną przez Hit|era ob-
sfugiwała osobna kancelaria. W sumie osobę jego repre-
zentowĄr cztery r6Żne struktury. Kłżdaluurażała się za
gł wną i najważniejszą i wydawała w imieniu Hitlera
rozkazy i rozporządzenia, nie interesując się tyrn' co
piszą chłopcy w sąsiednim pokoju. Nie, właściwiejesz-
czextaczej' Ponieważ kłżdaztych struktur uwaŻała się
za najważniejszą, starała się działać na przek r trzem
pozostĄrm: ach' wy lansujecie taką linię? Mamy was
w nosie 1postąpimy dokładnie na odwr t.
Chaos jednak na t5rm się nie kortczyŁ to był dopiero
jego początek. Najbliższe otoczeltie Hitlera: adiutanci (i
ich żony), sekretarze, lekarze, piloci, szoferzy, osobisty
fotograf, ochroniarze - wszyscy mieli wpływy i kłżdy
ciągn{ w swoją stronę. Marzerlja Lenina o kucharkach
rządzących paristwem niemieccy socjaliści nie potrafili
zreaJizować do korica, ale posunęli się w tym kierunku
dośćdaleko. Na przykład starszy adiutarrt Hitlera, gene-
rał Rudolf Schmundt pełniłjednocześniefunkcję szefa
oddziafu Personalnego Wojsk Lądowych. Zdawałoby się,
że adiutant powinien się poświęcaćwłasn5rm obowiąz-
kom - nosić teczkę' temperować oł wki' a szef oddziafu
Personalnego - kierować swą skomplikowaną i wyjątko-
wo odpowiedzialną instytucją. Ąrmczasem nic podobne-
go. Adiutant odbiera i zdaje mapy operacyjne, nosi je za
Hitlerem w czarnej teczce, wykonuje drobne polecenia,
r54
sAMoBÓJsTWo
a w wolnych chwilach mianuje i zwalnia ze stanowisk
generał w' nadaje stopnie wojskowe, decyduje o przy-
działach służbowychoficer w' oblicza v/ysługę lat, pro-
wadzi ewidencję awans w i strat wielomi]ionowej armii.
Apoza Ęrm - prowadzi swoją własną politykę.
Hitler,,przesiadywał godzinami ze swymi adiutantami
i sekretarkami, m wiąc aż do śwituo swoich plarrach''.s
Z sekretarkami można m wić o wielu sprawach. Nie-
mniej - nie są one strategami. Problemy strategczte
na\eży omawiać w inn5rm gronie.
,,Ujemną działalnośćrozwijali t..' J stały przedstawiciel
Himmlera, SS-Brigadefiihrer Fegelein (kt ry przez ma}
żeristwo z siostrą Ewy Braun awansował na szwagra
Hitlera, co dało mu asumpt do szczeg lnie nietaktowne-
go zachowania), Iekarz przyboczny Morrell ze swJrmi
podejrzarr5rmi praktykami i, niestety, także generał
Burgdorf, mianowany po śmierciSchmundta szefem
oddziału Personalnego WoJsk Lądowych. Ludzie ci two-
rzyti klikę, stale zajętą intrygami i podszczuwaniem jed-
nych przeciw drugim. Wznosili mur wok ł Hitlera, od-
gradzając go do ludzi' od kt rych m głby dowledzieć się
prawdy. Ponadto nadużywali alkoholu...''6
Albert Speer pisze, żew otoczeniu Hltlera popierali go
adiutanci i osobisty lekarz Hitlera Karl Brandt.T Mini-
ster uzbrojenia i amunicji' aby załatvłtćsprawy swego
resortu' potrzebuje poparcia wpływowych osobistości
l znajduje Je u lekarza... Ale c Ż |ekarz może wiedzieć
o produkcji pocisk w podkalibrolvych, o opracowywa-
nym systemie kierowania rakiet balistycznych, o napę-
dzie i zawieszeniu Kr lewskiego Ęgrysa?
A tymczasem do rywalizacji o uzyskanie wpĘwu na
Hltlera włącza się generał pułkownik Alfred Jodl. ''Jodl
zdawał' sobie sprawę, że w realŻacji swoich plan w na-
potyka trudności. Dlatego teŻ wpatrzył sobie młodego
pułkownika lotnictwa, Christiana, kt ry w toku oma-
wlarria sytuacji miał najpierw referować pewne zagad-
6 Guderian, op. cit. s. 344.
a lbtd.. s. s51.
7 Speer, op. cit., s. 332.
155
WIKTOR SUWOROW
nienia' Pułkownik w dysponował nieocenion5rm walo-
rem, mianowicie był rnężernjednej z sekretarek Hitlera,
kt ra uczestniczla w nocnych herbatkach."s
Nieźle pomyślane: pułkownikowa nocami pija herbatę
z Naczeln5rm Dow dcą Wehrmachtu i przechyla linię stra-
tegczną Trzeciej Rzeszy w pożądanyrrr kierrrnku. Pomysł
ten oczywiście spalił na panewce. A wszystko dlatego' że
Hifler upajał się własną gadaniną i nikogo, r wnież puł-
kownikowej' nie słuchał. Zdarie,,m wił o swoich planach
z sekretarkami'' bynajmniej lrlie ozt:'acza. że Hitler sfuchał
rad sekretarek: po prostu paplał im o swoich planach.
Pomysłu wpĘwania na Hitlera za pośrednictwemcu-
dzej Żony nie udało się zrealizować, interesujące jest
jednak samo podejście.Generał pułkownik Jodl był sze-
fem Sztabu Dowodzenia Wehrmachtu, a więc gł wnyrn
tw rcą hiflerowskich plan w strategicznych. Jeżeli nie
potrafił przekonać Hitlera, że rna rację, powinien był
postąpić uczciw'ie i wprost: mein Fiihrer' skoro i tak nie
sfucha pan moich rad, proszę mnie wysłać na front
iwziąć sobie innego doradcę, kt remu będzie pan ufać,
kt rego rad będzie pan wyshrchiwać. Ale nie. JodI o wy-
słanie na front nie prosi i swojej funkcji, podobnie jak
Keitel, nikomu nie ustępuje. Najbliższy doradca wojsko-
wy Hitlera pr buje przekonać swego Fiihrera nie bły-
skotliw5rmi argumentami i nieodpartą logiką, ale okręż-
ną drogą przez cwdzą Żonę... Ach, cÓż za strategia!
AprzecieŻ, aby ta baba (Frou - jeślichcecie) mogła !Wły-
wać na podejmowarrie ważnych decyzji, naleŻałoją vrta-
jernniczyć w najbardziej sekretne plany strategiczne
Wehrmachtu. Aby m c wywierać jakiśłWryw' powinna
znać najnowsze trendy w najwyższym dow dztwie stra-
tegicznym, powinna wiele rozumieć, wyczuwać niuanse.
Gdyby plan się powi dł' niewątpliwie wtajemniczono by
ją w plany strategiczne, w najdrobniejsze szczeg ły.
System dowodzenia siłami zbrojnyrni Trzeciej Rzeszy
cechowała ślamazarność,kt ra nie śniłasię nam nawet
w pijackich zwidach. Zdarzało się, że plany hitlerowskie
(na przykład, plan operacji ,'Cytadela') trafiały na biurko
I Ibid., s. 366.
156
sAMoBÓJsTwo
Stalina wcześniej, r:liŻ do sztab w niemieckich armii, kt re
miały owe plany realuować. Zatakie sukcesy rnJeĘ dzię-
kować nie tylko potężnemu sta]inowskiemu wyrriadowi,
ale r wnież Hiflerowi, kt ry opowiadał o swoich planach
kaŻdemu, kto tylko chciał sfuchać. Dziękować naleĘ tak-
że wszystkim generałom i feldmarszałkom z otoczeria
Hitlera, kt rzy gotowi byli powierzać najwyższej wagi ta-
jemnice wojskowe żonom młodych pułkownik w.
W zwiap,ku z tyrn jeszcze jedna uwaga: kiedy plary
Hitlera traliały na biurko Stalina, ten nie za'wsze dawał
im wiarę. I nie powinno nas to dziwić. Czyż rnoŻna było
lwierzyć, że w otoczeniu Hitlera panuje tak zbrodnicze
nie dbalstwo i oburzaj ący brak odpowiedzialności?
Zresztą, w Berlinie zdarzaĘ się sytuacje jeszcze za-
bawniejsze. Takie, kt rych nie wymyśliłbynajwiększy
prześmiewca.
ot ż, osobisĘ fotograf Hitlera Heinrich Hoffmann
składałFuhrerowi szczeg łowe meldunki o... przebiegu
badari jądrowych. Skąd fotograf miałby wiedzieć, jak
wygląda sytuacja w dziedzinie konstruowarria broni
atomowej? ot ż okazuje się, że osobisty fotograf Hitlera
,,był zaprzy1łźnionyz ministrem poczt Rzeszy , ohnesor-
gem [...l ohnesorge interesował się rozszczepieniem ją-
dra i utrz5rmywał - podobnie jak SS - samodzielny apa-
rat badawczy".e
Hitler powinien się był zastanowić: czy minister poczt
Jest w stanie stworzyć bombę atomową, czy nie. Jeśli
tak, to nafeżałogo zwolnić z kontrolowania urzędnik w
sortujących listy i kazać rn:u zająć się wyłącznie kon-
_struowarriem
broni atomowej' Jeślizaśnie, należałomu
wr zepić naganę z ostl zeŻeniem, żeby nie w5rrzucał w bło-
to paristwowych pieniędzy i nie odrywał pocztowc w od
pracy. A program badari jądrowych prowadzić nie na
berllriskiej Poczcie Gł wnej, lecz w miejscu bardziej do
tego odpowiednim i skierować tam ludzi o wyŻszych
kwaltfikacjach, niż gł wny poczmistrz.
Gdyby wyszło na jaw, że u Stalina każdy, kto ma na
to ochotę, poczynając od ministra poczty, konstruuje
s lbld., s.27I.
r57
WIKTOR STIWOROW
swoją własną brori atomową' że minister składa spra-
wozdania fotografowi, kt ry z kolei szczegilowo przed-
stawia powstające problemy Naczelnemu Wodzoowi, to
śmiałbysię z nas caĘ postępowy świat. PowyŻszą aneg-
dotę przepis5rwano z jednej dysertacji do drugiej. Ale
o dziwo: pamiętniki Speera przełożono na wszystkie ję-
zyki, podobne przykłady są prawie na każdej stronie, co
jeden to śmieszniejszy _ i nikt się nie śmieje.I wszyscy
powtarzają, że Hitler był przygotowarry do wojny, że był
mądry i groźny' a Stalin głupi i tch rzliwy, że Niemcy
mieli wszystko przygotowane i zapięte na ostatni guzik,
że u nich był porządek, a u nas - ignorancja i głupota.
TII
L.tr;dzilestojący w Niemczech na czele organ w najwyż-
szej władzy woJskowej, pocz5mając od szef w sztab w
generalnych, osobiście podpisują instrukcje o ptze-
strzeganiu wzorowego porządku w burdelach, a jedno-
cześnie w organach najwyższej władzy wojskowej, poli-
tycznej i administracyjnej parruJe niebywały' niespoty-
kany nigdzie rla świecieburdel. Nie pomyliłern się,
pisząc, o sztabie generaln5rm w liczble mnogiej: Hitler
miał ich trzy. SĘ zbrojne Niemiec byĘ podzielone na
trzy rodzaje wojsk, z kt ryc}r każdy miał własne nacze|-
ne dow dztwo: woJsk lądowych (oKH - oberkommando
des Heeres), lotnictwa wojskowego (OKL - Oberkom-
mando der Ląftwfre) i mar5rnarki wojennej (oKM -
oberkommando der Krtegsmarine). Każdy z trzech na-
czelnych dow dc w miał własny sztab generabey i sam
plarrował dzialatia wojenne. Apoza Ęrm było niezafeżne
dow dztwo Waffen SS ze swoim własn5rm sztabem. Każ-
dy oceniał sytuację z własnego punktu widzenia, każdy
wydawał własne rozkazy. I nie potrzeba mieć bujnej
fantazji, żeby wyobrazić sobie skutki. oto jedno z wielu
Ęsięcy następstw' opowiada były dow dca 3. Grupy
Pancernej, generał pułkownik Hermann Hoth.lo
Jest22 cze?iuca 194l roku. Nagłe druzgocące uderzenie
wojsk niemieckich. 19. Dpdzja Pancerna LVII Korpusu
lo H. Hoth, Tankotlsgje opieracji (tłum. z niem.), Moskwa 196l, s. 69.
158
słuonÓ.lsrwo
lli Pancernego 3. Grupy Parrcernej przeszła gradcę radziec-
t ką i szybko posuwa się rraprz d. W śladza czołgarrlt 19.
{łl DPanc podąża rzut kołowyVlll Korpusu Lotrdczego - dwa
Ęsiące samochod w, w Ęrm ciężkie ciężar wki ze sfupami
telegaficzn5rmi. Po kilku godzinach posuwania się na-
prz d pododdziały woJsk pancernych potrzebują przerwy
w malszu: trzeba zatankować, sprawdzić silniki, chłodni-
ce, filtry oleju itd. Pojazdy dywŻji pancernej zatrzymaĘ się
na poboczach leśnychdr g. WykorTystały to pododdziały
transportowe Luftwaffe _ w5przedziĘ kolumny pŹrncerne
i pognały naprz d na przeciwleglybrzegNiemna. Wkr tce
trafiły na zĘ odcinek drogi i utknęły. Drogi - sam plach.
objechać się nie da, dokoła las. Ciężar wki ze sfupami
telegaficznymi tkwią w piachu po same osie, a wszyscy'
L<t rzy znajdują się za nimi, w Ęłn dywizja pancerna'
opalają się na słoneczku. I cał Blitzlrieg stan{ w miej-
scu' Już 22 czerwca.
M wi się, żeza-wlrlłpiach. Trudno zaprzeczyć. Ale, do
diabła' rzecz dzieje się na terytorium, kt re całkiem nie-
dawno było suwerenn5[n paristwem - niepodległą Pol-
ską. Warunki po obu stronach granicy są takie same. Co
po tej stronie granicy, to i po tamtej - ten sam las, ta
sama droga i ten sam piach' Czyżtak trudno przeprowa-
dz(ć przed rozpoczęciem wojny rozpoznarie terenu
l sprawdzić, co będzie' jeŻe|i jednostki tyłowe Luftwaffe
wysforują się przed dywizje pancerne? CzyŻ tak trudno
wyobrazić to sobie nawet bez rozpozItania? Czyż nie jest
Jasne, że kolumny służbĘłowych nie mogą, nie powin-
ny, nie mają prawa pchać się przed nacierające czołgs?
l czyż trzeba thlrnaczyć, Że siĘ zbrojne nie mogą mieć
trzech laa raz sztab w generalnych? Czyż trudno pojąć'
że Jeśliwojnę planują jednocześnie trzy r Żne sztaby
generalne, to następstwa takiego plarrowania nieuchron-
nle doprowadzą do chaosu, zatnLeszaria i klęski?
III
T
Istnienie trzech sztab w generalnych, a w dodatku
)eszcze odrębnego dow dztwa Waffen SS, doprowadziło
do tego' że Niemcy byĘ zrnlszone prowadzl jednocześ-
nte cztery r Żne wojny.
159
WIKTOR ST,IWOROW

Trąr r żne sztaby generalne i dow dztwo Waffen SS nie

koord5mowały swoich działarl. Każdy dla siebie orgarizo-
wałwłasnesystemy dowodzenia i łączności'M wiąc obra-
Zowo, każdy rl'la siebie taszczył słupy telegraficzne.
,,Rozwodziliśmy się szeroko nad niedomąaniami, jakie
występują w dowodzeniu w w5miku słabościnaczelnych
wŁadz wojskowych. Generał Fellgiebel m wił o marnotra-
wieniu wysiłku żoŁrierskiego i sprzętu już choćby wsku-
tek tego' że każdy rodzaj sił zbrojnych ma odrębną sieć
łączności:lotrrictwo i wojska lądowe ułoi1,ły sobie oddziel-
ne kable aż do Aten czy Laponii. ZŁączerie tych przewo-
d w, pomijając |uż wz$ędy oszczędnościowe, zapewniloby
sprawne frrnkcjonowarie łącznościw nagłej potrzebie.
Hitler jednakże stanowczo odrzucił te koncepcje.''11
Ale nie chodzi nawet o to, Że kaŻdy rodzaj sił zbroj-
nych miał własne służbyi organy dowodzenia, łącznoś-
ci, zaopatrzenia, zabezpieczenia, pocz5mając od własne-
go sztabu generalnego, akortcząc na własnych burde-
lach polowych. Komedia polegała na t5rm, że ,,każdy
r odzaj sił zbrojnych działałsamodziehxie''. 2 1

Każdy' kto studiował historię Wehrmachtu, powinien

był koniecznie zacząć od kapitalnej trąrtomowej pracy
generała majora B. Mriller-Hillebranda. Jest to a]fa i ome-
ga. Klasyka. I autor rozpoczsma swą pracę od druzgocącej
krytyki struktury najwyŻszego dow dztwa wojskowego,
kt ra po prostu uniemożliwiała skuteczne kierowarrie kra-
jem i jego siłami zbrojn5rmi. ,,TWarde kierowanie w Tłłia?-
ku z istnieniem mn stwa niezależnych od siebie władz
(szefowie okręg w korpus w, szefowie okręg w lotni czych,
pr zewodniczący samorząd w larrd w, gauleiterzy, krajowi
przedstawiciele generalnego peheomocnika Frihrera, sze-
fowie organ w SS itd.) było bardzo trudne.''l3
,'Rozgardiasz w najwyższych organach władzy pan-
stwowej."la

rr Speer, op. ctt., s. 457.

12 Generał porucznik B. Zimmermann, [w:] Rokou'lgJe rieszenlJa,
op. clt., s. 254. Fuhrer i Blondi. W trakcie' skrzętnie notowanych pzez stenografistki,
13 Mtiller-Hillebrand, op. cit., t. l, s. 30. nocnych napad w gadulstwa Hitler rozwaŹał m.in. jak sprawic, by jego
14 rbtd., s. gt. suka stała się wegetariąnką.
160
Osoba numer dwa w hitlerowskiej hierarchii, jak zawsze zadowolony
z siebie, marszałek Rzeszy Hermann GÓring.
Dyrektywa nr 2l, dolycząca operacji ,,Barbarossa" , zakładaładotarcie
na linię Wołgiw przeciągu tzech miesięcy Następnie do akcji powinna
wkroczyc Luftwaffe i zniszczyć ostatni region przemysłowy, ktory po-
został Rosjanom na Uralu. Nieistniejące bombowce strategiczne Luft-
waffe miały tego dokonac, startując z nieistniejących lotnisk na nad-
wołŻa skim brzegu.
Stojący na czele Luftwaffe marszałek Rzeszy zaakceptował ten niedo-
Żeczny plan bez jakichkolwiek opor w URAL FRONTOWI
Czołg cięzki KW-2 z armatohaubicą kalibru 152,4 mm został pzyjęty
na uzbrojenie Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej na początku
1940 roku.

19 grudnia 1939 roku to największy, najwspanialszy dzien w historii

broni pancernej Tego dnia na uzbĄenie Armii Czentvonej przyjęto od
razu pełne spektrum nowego uzbrojenia pancernego _ trzy nowiutkie
czołgi: lekki pływający T-40, średni T-34 i cięŻki czołg do przełamywa-
nia obrony KW.
KW pozostawał najsilniejszym czołgiem świataprzez pienuszą połowę
drugiej wojny światowej,aż do przełomu stalingradzkiego
T-34 to najlepszy czołg wszystkich czasow i krajow. Ale nie ustępował
mu także T-40' W swojej klasie też był najlepszy na świeciei teŻ nie
iniał odpowiednik w.
Ciekawe, że historycy kremlowscy pamiętają o T-34 i KW, ale zapo-
ninają o T-40 Tymczasem T-40 miał nowy, nie stosowany dotychczas
kształt kadłuba, ważył5,5 tony i był uzbro1ony w dwa karabiny maszy-
nowe. wielkokalibrowy DSzK kalibru 12,7 mm i zwykły DT kalibru
7,62 mm

Na sfronie obok, od gory' Lekki czołg pływający T-40' czołg średni

T-34 i czołg cięzki KW-1
Lekki czołg pływający T-37A w trakcie forsowania pzeszkody wodnej.
Manewry Kijowskiego okręgu Wojskowego, lato 1937 roku. T-37A produ-
kowano w latach 1933-1936, łącznie powstało 2367 czołgow tego typu
Podwieszanie czołgu T-37A pod kadłubem bombowca TB-3 Manewry
Białoruskiego okręgu Wojskowego, jesiell 1936 roku KaŻda brygada
radzieckich wojsk powietrznodesantowych miała W swym składzie ba-
talion zmechanizowany, Wyposazony w '|-2 kompanie lekkich czołg w
pływających T-37A.
Lekkie czołgi pływające typu T-38 na placu Czenłonym Moskwa,
1 maja 1937 roku. T-38 produkowano w latach 1936-1939, łącznie po-
wstało 1.375 czołgow tego typu
Ozołgi T_38 nalezące do batalionu rozpoznawczego jednej z dywiĄi
l)lochoty Armii Czeruvonej patrolują rozlewisko zeki na Polesiu. Za-
r:hodnia Białoruś'wiosna 1941 roku
Naczelny Dowodca Wehrmachtu Adolf Hitler ogląda z grupą oficerow
wrak radzieckiego lekkiego czołgu pływającego typu T-38. okolice
Brześcia,lato 1941 roku.
W dniu napaści Niemiec na Związek Radziecki w Armii Czenłonej sa-
mych czołgow pływających było więcej niŻ wszystkich czołg w w armii
Hitlera.
Zdobyczny czołg średni typu T-34 w banłach jednejz elitarnych dywizji
pancernych Waffen SS. Zdobycze wojenne były istotnym żrÓdłem za-
opatzenia armii niemieckiej w czołgi, artylerię i środkitransportu' bez
nich Blitzkrieg nie byłby mozliwy.
W czenłcu i lipcu 1941 roku W ręce Niemc w wpadła znaczna liczba
radzieckich czołgow pływających pozucanych z powodu braku paliwa
przez wycofujące się jednostki Armii Czenłonej' Na zdjęciu lekki czołg
pływający typu T-37A wcielony do jednej z dywizji polowych Luftwaffe.
Pzemarsz zwycięskich wojsk niemieckich ulicami Warszawy' paŻdziernik
1939 roku. Na pierwszym planie zaprzęg ciągnący lufę, a w głębi za-
przęg z lawetą armaty K 18 kalibru 100 mm' Siłę pociągową całego
zestawu stanowiło pięć par koni'
Niemieccy generałowie nie wierzyli W moc silnik w Stawiali na konie
Trakcja konna była podstawą artylerii Wehrmachtu i całego Blitzkriegu'
 Podstawowym uzbrojeniem niemieckiej artylerii przeciwpancernej w po-
Środki transportu wojsk szybkich Wehrmachtu - pluton rowezyst w czątkowym okresie wojny z ZSRR była armata Pak 35/36 kalibru 37
na holu za zdobyczną cięzarowką Peugeot mm' Żołnieze Wehrmachtu nazywali ją,,kołatką' ze względu na wyjąt-
kowy brak skuteczności w zwalczaniu radzieckich czołgow

Konne zaprzęgi do dział pneciwpancernych. [ ] Nie mamy przodkow'..

Niemiecki konwoj zaopatrzeniowy na froncie wschodnim. W Rosji tak _ to cytat z dziennika generała pułkownika Franza Haldera, szefa Szta-
zwany Blitzkrieg nie byłby mozliwy bez chłopskich furmanek konfi- bu Generalnego Wojsk Lądowych Poniewaz armaty Pak 35/36 nie
skowanych w całej Europie i zdobycznych radzieckich ciągnik w gą- dało się przyczepić koniowi do ogona, niemieccy Żołnierze na froncie
sienicowych typu Staliniec. musieli przerabiac rosyjskie furmanki na improwizowane przodki.
Jesien '1941 roku _ zdobyczny ciągnik gąsienicowy typu Staliniec ratuje
z opresji konwoj niemieckich cięzarowek, usiłujących dowieŹc zaopa-
trzenie dla nacierających dywizji pancernych'
Niemcy w pienruszym roku wojny dotarli tak daleko tylko dlatego, ze
Zukow porz Ucił nad granicą tysiące radzieckich ciągnik w artyleryjskich
lnaczej jakimi środkami zdołano by dowlec niegotową do wojny armię
niemiecką na pzedpola Moskwy?

Duma hitlerowskiej Panzeruvaffe - czotg średni typu PzKpfw lV Ausf. D

Na Moskwę!. tylko jak to zrobic z takim spzętem?
Niemieccy Żołnlerze probują wydobyć z błota czołg lekki typu PzKpfw
I Ausf. B.
prezentował się bardzo groŹnie na zdjęciach propagandowych, jednak
na polu bitwy to nie wystarczało. Krotkolufowa armata kalibru 75 mm
nie nadawała się do walki z radzieckimi czołgami, a wąskie gąsienice,
w połączeniu ze zbyt słabym silnikiem, juz po pienłszych jesiennych
deszczach nie radziły sobie z zamienionymi w błotną topiel rosyjskimi
drogami.
W paŹdzierniku 'l 941 roku Niemcy jak zbawienia wypatn7wali nastania
mroz w Wydawało im się, Że zima rozwiąŻe ich problemy z błotem
Jeszcze się weselą Zołnierzom Wehrmachtu wydawało się, ze babskie
sweterki uratują ich przed rosyjską zimą. Nadzieje prysłry' gdy przemar-
znięci na kośÓ szli do radzieckiej niewoli
 sAMoBÓJsTwo
,,Podstawowe błędy we wsp Ęracy najwyŻszego kie-
rownictwa polityczne$o i wojskowego doprowadziĘ do
katastr ofalnych następstw. Spowodowane byĘ ab solut-
nie niedopuszczalrtą organlzacją najwyŻszych organ w
wŁadzy w kraju i kraricowo niejasnym rozgraniczeniu
odpowiedzialności wewnątrz nich. Ęch ciężkich błęd w
nie mogĘ zrekompensować ani jeszcze większe wysiłki
w konstruowaniu sił zbrojnych, ani talenty kadry do-
w dczej' ani zdolnośćbojowa wojsk'''ls

\-1 rv
LJtalin miał system zatządzaria siłami zbrojnymi pros-
o ty, zrozurniaĘ' efektyvrny. Jednostką organizacuną był
c
o front (w maĄmarce wojennej flota). Przeciw Niemcom
a w początkach wojny dzlałało pięć radzieckich front w'
.N
o> pod koniec wojny - dziesięć. Na czele każdego frontu stał
o dow dca i sztab. W skład frontu wchodziło kilka armii
c og lnowojskowych i pancernych' a takŻe własne lotnic-
N
.o
O) two armijne: kilka lotniczych dywizji i korpus w albo
o
o cała armia lotnicza. Dowodzący frontem i jego sztab pla-
o nują i kierują działaniami bojowymi zar wno armii og 1-
I nowojskowych i pancernych, jak i własnego lotnictwa.
o
f
Każdy radziecki front - to jednolity mechanizm, składa-
.N
o jący Się ze mviązk w operacfinych wojsk lądowych i lot-
-:a
nictwa. Dlatego i lotnictwo, i wojska lądowe działająwe-
(6 długjednei koncepcji i planu. Front ma jednolity system
dowodzenia i zaopatrzenia. Wojna to permanentny kry-
L
o
co
zys. Ciągle czegoś brakuje: Żohierzy, oficer w, środkw
łączności,amunicji, paliwa' transportu itd. Wszystkiego
w nadmiarze jest tylko w dniu zwycięstwa. A zarrim ten
dzieri nadejdzie, trzeba stale pokrywać braki czyimś ko-
sztem. System radziecki to umożliwiał, wszystko było
bowiem pod kontrolą jednego dow dcy i jego sztabu'
JeŻe|i czołgi, piechota, artyleria trwają w uporczywej ob-
ronie' a lotnictwo prowadzi zaciel.<łe walki powietrzne,
ZrLacZy to, Że dow dca frontu wszystkie swe środki kie-
ruje na zabezpleczenie działari lotnictwa: dla niego będą
pracować systemy łączności,transport i cała reszta.

r5 Ibid., s. 163.
ll Suob jstwo 161
-
wrKToR sttwoRow
Jeżeli zaśkorpusy piechoty i korpusy pancerne poszĘ
naprz d, a pogoda uniemożliwia działanie lotnich-.'a, jak
to było pierwszego dnia strategicznej operacji ofensyvrnej
pod Stalingadem, wszystkie środkifrontu nalely skie-
rować do dyspozycji czołgist w, piechoĘ' arĘlerii.
Niczego takiego w armii hitlerowskiej nie było. Jeśli
w jakimśmomencie w jakimś miejscu lotnicy mieli nad-
miar paliwa, a czołgistom go brakowało (albo odwrotnie
_ czołgiścimieli nadmiar, a lotnicy niedob r), nie istniał
żaderr mechanizm, dzięki kt remu rnożna by się o tym
dowiedzieć, a t5rm bardziej ottzyrnać te nadwyżki; woj_
ska lądowe walczyĘ pod jednym dow dztwem, lotnic-
two - pod innym.
Nie to jest jednak najważniejsze.
W Armii Czerwonej wsp łdziałarrie r żnych rodzaj w sił
zbrojnych odbywało się na rozkaz. oto przykład: 15-16
lipca 1 944 roku wojska 1. Frontu Ukrairiskie go przdarna-
Ę obronę nieprą,jaciela w rejonie Tarnopola. W niemiec-
kich liniach powstała szczehrta, tak mvarty kor ytarz kołto-
wski, szerokości 4-6 km i długości18 km. Było to przeła-
manie ,,czyste", ale zbyt wąskie i długie. Niemiecka
arĘrleria przestrzeliwała korytarz na wylot z ob:u stron.
Poszerzyćkorytarza się nie udawało. Dowodzący 1. Fron-
tem Ukrairiskim marszalek Zvnap,ku Radzieckiego Iwan
Koniew podjął decyzję o wprowadzeniu w lukę gwardyj-
skiej armii pancernej. Posunięcie karkołomne - armia
pŹrncerna w ma.rszu pod krzyżow5rm ogniem artyleq{skim
z obw stron. DIa zabezpieczertia wejścia armii pancernej
w lukę' dow dca frontu rzuca dodatkowo do walki dwa
korpusy pŹurcerne, spore siły arĘlerii i 2. Armię Lotniczą.
Armia ta otrąrmujerozkaz zapewnienia całkowitego pano-
wania w powietrzu w rejonie korytarzai zniszczenia flan-
kowych zgupowari przeciwnika. 16 llpca na niebie nad
korytarzem koftowskim działałojednocześnie sześćra-
dzieckich korpus w lotniczych i trzy samodzielne dywizje.
Gł wną zasadą strategii była koncentracja. Koncentracja
sĘ przeciw słabości.
3. Armia Pancerna Gwardii przeszła przez korytarz
i przedarła się na przestrzeit operac54'ną, i w wczas
marszałek Koniew postanowił wprowadzić przez kory-
r62
sAMoBÓJsTwo
tarz kołtowski jeszcze jedną' 4. Armię Pancerną. Dwie
armie pŹrncerne, jedna za drugą, tą samą trasą... Czegoś
takiego historia wojskowościnie znała. NiesĘcharre ry-
zyko' Ale i odpowiedni rezultat. Manewr w był możliwy
tylko dlatego, Że dow dztwo spocz5,'wało w jednych rę-
kach. Decydował jeden człowiek. I ponosił za swe decy-
zje całkowitą odpowiedzialność.
Ale nie o nim tu mowa. Mowa jest o armii niemieckiej.
Jednostką organlzacsĄną wojsk lądowych była grupa
armii, jednostką orgaruizac\Ąną lotnictwa - flota po-
wietrzna. FloĘ powietrzne wsp łdziałałyz grupami ar-
mii, wspierał je. Powtarzam: wsp łdziałałyi wspierały.
Grupy armii podlegały Hitlerowi' a floty powietrzne -
Gciringowi. Flota powietrzna wspierała grupę armii' ale
nie wchodziła w jej skład' Dow dca grupy armii nie miał
żadnejwładzynad flotą powietrzną, działającąw danym
rejonie. Nie m gł wydać rozkazu. M gł się um wić.
Ten sam przykład. Przedarcie się dw ch radzieckich
armii pancernych przez kory'tarz kołtowski. Koniewowi
stawiała op r Grupa Armii ,,P łnocna Ukraina''. Wspie-
rala ją 4. Flota Powietrzna. Zadaniern Koniewa było
w5,prowadzenie dw ch armii palcernych naprzestrzert
operacfiną. Koniew wydaje dow dcy 2. Armii Lotniczej
rozkaz zabezpieczenia tego manewru. Ten odpowiada:
i działa.
,,Tak jest!''
Przeciwnikiem Koniewa był generał pułkownik Josef
Harpe, dow dca GA ,,P hrocna Ukraina''. Harpe miał
zadanie dokładnie odwrotne: nie dopuścić'by radziec-
kie armie pŹrncerne lvyrwały się na przestrzei operac5'j-
ną. Powinien je zatrzyrmać w korytarzu kołtowskim. Je-
dyna możliwośćto rzuctć do walki 4. Flotę Powietrzną.
Ale Harpe nie miał władzy nad lotnictwem. M gł prosić,
przekon5'rłrać, rn gł się um wić. Ale nie rn gł rozkazać.
Dow dca 4. Floty Powietrznej miał peŁee prawo do-
w dcę grupy armii po prostu zi$norować' Relacje rniędzy
dow dcą GA ',P łnocna Ukraina'' i dow dcą floty powie-
trznej były relacjami obcych sobie przechodni w na uli-
cy. Na prośbęo pomoc mogli odpowiedzieć tak lub nie.
JeśIidow dca 4. Floty Powietrznej nie zechce spełnić
prośby dow dcy GA ',P hrocna Ukraina'' (co teŻ się stało),
163
 T
wIKroR SuwoRow
zaczyna działać ta]ri oto mecharrŻm: generał pułkownik
Harpe powinten zadzwonić do Hitlera i przedstawić mu
sytuację. Hitler powinien wydać rozkaz GÓringowi' W w-
czas Goring wydaje 4. Flocie Powietrznej rozkaz dziala-
nia. Zanim dow dca GA,,P brocna Ukraina' dodzwonił
się do Hitlera do Wilczego Szaitca (a Hitler zabronił, by
go niepokoić), zarrim Hifler poŁączył się z GÓringiem (a
ten był niedysponowany), zatlrn rozkaz Goringa dotarł
do Lwowa do dow dcy 4. FloĘ Powietrznej... Lw w został
otoczony i zdobyty.
Teraz wydarzenia zaczynają się toczyć w odwrotnej ko-
Iejności. SamoloĘ 4. FloĘ Powietrznej wzbiĘ się w po-
wietrze i odleciały. Ale flota powietrzna ma olbrz5rmie
zap|ecze techniczne i liczne sfużby naziemne. Te są bez-
bronne. Należy je ratować. Dow dca 4. Floty Powietrznej
zv{raca się do dow dcy GA ,'P hrocna Ukraina'': ratuj,
sąsiedzie! A ten odpowiada uprzejmie: dodzwori się do
Goringa, niech obudzi Hitlera, Hitler wyda mi rozkaz,
a wtedy' ocąrwiście, ci pomogę.
Ponieważ wArmii Czerwonej armie lotnicze byĘ częś-
cią składową front w, dow dca frontu przy odwrocie
miał obowi7ek ratowania sfużb naziemnych lotnictwa
- to było jego lotnictwo. Własne. on nim dowod'ził i on
za nie odpowiadał. A w armii niemieckiej dow dcy grup
armii flotami powietrzn5rmi nie dowodzih i nie ponosili
za nie odpowiedzia]ności: ratujcie się sami, moi drodzy.
W niemieckich siłach zbrojnych dow dcy wojsk lądo-
lvych, Luftwaffe i Kriegsmarirte oraz dow dcy Waffen SS
musieli się między sobą dogadywać. Jak na bazarze. To
nie jest podejście wojskowe. I taka armia zwyciężyć rne
mogła.
v boJowe, otrz5rmują z Berlina r Żne wytyczne z trzech r ż-
W Armii czerwonej nad wszystkimr frontami i flotami
stała Stawka, czyli Kwatera Gł wna Naczelreego Dow dz-
twa. Był to sam Stalin i grupa wybitrrych (naprawdęl)
dow dc w wojskowych, z kt rymi Stalin się naradzał
i kt rych m gł posłać tam, gdzie akurat decydowały się
losywojny' Hitler nie miałniczegow Ęrm rodzaju' Nie miał
u swego boku utalentowanych dow dc w' jeślinie licz5rc
L64
SAMOBOJSTWO
adiutarrt w i sekretarek. TeoreĘrcznie tylko oni mo$i pod-
powiedzieć Hitlerowi genia]ne rozvłlązatia i tylko oni mo-
gli go poprawić. W praktyce nie robił tego nikt'
organem robocąrm Kwatery Gł wnej Stalina był Sztab
Generalny Armii Czerwonej, kt ry gromadzi i artaTizo-
wał wszystkie informacje, przygotowywał decyzje dla
Kwatery Gł wnej i po ich zatvłierdzeniu kontrolował wy-
konanie.
Mały niuans - w Armii Czerwonej był dow dca WWS,
kt ry miał własny sztab. Ale jego kompetencje i zakres
odpowiedzialności były ściśleokreślone. Dow dca WWs
i jego sztab zajrnowali się szkoleniem kadr, formowa-
niem i kompletowaniem zvuiązk w taktycznych lotnic-
twa, uog lnieniem doświadcze bojowych i całryrm mn s-
twem rozmaitych spraw i problem w, pr cz Jednego -
nie zajmowali się planowaniem dziala bojowych sił po-
wietrznych.
Planowanie dziilan bojowych odbywało się na wyraz-
nie nakreślonejlinii, czyli Stawka i Sztab Generalnywy-
dawały rozkazy dow dcom front w i ich sztabom.
Hitler zaśrniał trzech naczelnych dow dc w, dowodzą-
cych rodzajami sił zbrojnych i trzy r żrle sztaby general-
ne. ,,Postawienie na cze|e kłżdego rodzaju sił zbrojnych
dow dcy było wyraźnym błędem. Dzielenie sił zbrojnych
na częściskładowe (wojska lądowe, lotnictwo i maryrrar-
ka)ma sens jedynie z punktu widzenia organtzacjiprzy-
gotowania bojowego, w5posażenia ich w uzbrojenie
l środkitechniczne itd. I nie jest spowodowane koniecz-
nościąich odrębnego wykorzystania operacyjnego.''t6
Rezultat: w Norwegii walczązvłlapki takĘczne Luftwaffe,
I(riegsmarine i wojsk lądowych. Wszystkie one, mimo że
dzlałaJą razeIn i wykonują w zasadzie to samo zadanie
nych sztab w generalnych. A jednostki Waffen SS, znaj-
duJące się tamże, otrzymują rozkazy z tegoż Berlina, tyle
że z zlspehlie innego sztabu.
To samo dzieje się wAfryce. I w Grecji. I we Włoszech.
I w Zwiry'kw Radzieckim, i we Francji. Wszędzie.
t6 lbld.. s. 129.
165
wIt(ToR suwoRow
JakŻe więc zorgarrjzować wsp łdziałanietrzech r:ieza-
|eżnych sztab w generalnych i dow dztwa Waffen SS?
Hitler wpadł na pomysł, żeby postawić nad nimi jeszcze
dwa sztaby, a]e tak, by one r wnież nie podlegały sobie
nawzajem, ale by byĘ niezależne. I ten wiekopomny
pomysł wprowadził w życie. Tak narodził się Sztab Na-
czelnego Dow dztwa Wehrmachtu, na kt rego czele sta-
nął feldmarszałek Keitel, i Sztab Dowodzenia Wehrma-
chtu, na kt re$o czele stanął generał pułkownik Jodl.
,,Koord5mowanie posunięć na r żnyc}: teatrach działan
wojennych rrależalo właściwiedo Jodla, jako szefa Szta-
bu Dowodzenia Wehrmachtu. Mimo to Hitler wzi$ na
siebie to zadanie, nie troszcząc się p źnlej o nie.
W gruncie rzeczy kompetencje Jodla nie byĘ jasno
określone.Aby jednak mieć w og le jakieśpole działa-
nia; Sztab Dowodzenia Wehrmachtu przej{ samodziel-
ne dowodzenie na poszczeg Inych teatrach działari wo-
jennych, tak że w koricu w wojskach lądowych istniaĘ
dwa konkurujące ze sobą sztaby generalne, wobec kt -
rych Hitler występował jako rozjemca, co odpowiadało
jego często wspominanej zasadzie wprowadzenia po-
dziahl' Tak więc im krytyczniejsza stawała się sytuacja'
Ęrn zażarciej rywalizujące ze sobą sztaby kł cily się
o przesuwanie poszczeg lnych dywizji ze Wschodu na
Zach d i odwrotnie."l7
System kierowania siłami zbrojnymi Niemiec' atakże
- nauką, gospodarką' polityką wewnętrznąi zagralicz-
ną' zajętyrni terytoriami - był istotnie zdumiewający.
Właśnietego określenia używają niemieccy generałowie
i feldmarszałkowie. ,,Wręcz zdumiewająca jest organiza-
cja dowodzenia wojskami na pohrdniowym skrzydle
frontu wschodniego. Grupa Armii <<Ał> w o$ le nie miała
własnego dow dcy. Dowodził nią <ma zasadzie kumula-
cji stanowisk" Hitler. "l I
Między niekt ryrmi sztabami w og le nie spos b było
określićsystem podporządkowania, ponieważ podlegaĘ
one jednemu człowiekowi.
tt Speer, op. cit., s.292.
r8 Manstein, op. cit., s. 353.
166
SAMOB JSTWO
Oto sytuacja z roku 1942. Sztab Grupy Armii ,,A'
wykonuje rozkazy swego dow dcy, kt ryrm jest Adolf
Hitler. WyŻej znajduje się Sztab Genera}ey Wojsk Lądo-
lvych. Ten z kolei wykonwie rozkazy Naczelnego Dow d-
cy Wojsk Lądowych, kt rym jest Adolf Hitler. Jeszcze
Wżej plasuje się Sztab Dowodzenia Wehrmachtu. Wy-
konuje on rozkazy Naczelnego Wodza, kt rym jest Adolf
Hitler. Nad nimi zaśjest Sztab Naczelnego Dow dztwa
Wehrmachtu, kt ry także wykonujerozkazy Naczelnego
Wodza, a jest nim Adolf Hitler.
Wszystkie te sztaby otrzynywaĘ polecenia bezpośred-
nio od Hitlera' co stawiało je na prawie jednakowym
poziomie pod względern Znaczerlia. Szef każdego z tych
sztab w otrzymuje rozkazy od Hitlera, toteż po prostu
nie może 1nie powinien podlegać jakiemuś tam Keitlowi
czy Jodtowi. Kiedy Adolf Hitler występuje w roli Naczel-
nego Dow dcy Wojsk Lądowych, wydaje rozkazy, nie li-
cząc się z opxlią Naczelnego Wodza, tego samego Adolfa
Hitlera. Kiedy zaśopuszcza się o stopieri niżej, przeobra-
żając się w dow dcę Grupy Armii ,Ą'', rozpościera się
przed nimi widok z niŻszej perspekĘwy, wydaje więc
inne rozkazy, teraz już ignorując samego siebie jako
Naczelnego Wodza i jako Naczelnego Dow dcę Wojsk Lą-
dowych' Sztaby rlwszego szczebla, otrzyrnując polecenia
bezpośrednio do Hitlera, ignorowały w5Ąrczne wyższych
sztab w i miały absolutną rację.
W ciągu jednego dnia, a czasem w ciągu jednej godzi-
ny' Hltler nie wychodząc ze swego bunkra, przeobrłżał
się z dow dcy Grupy Armii ,,A'' albo w Naczelnego Wo-
dza, albo w Naczebee$o Dow dcę Wojsk Lądovn1rch. Za
każd5rm razern spoglądał na sytuację jakby z innej per-
spektywy: jwżto wysokiej, |uŻto niskiej, juŻto ze śred-
niej. Nieszczęście Niemiec polegało na t5rm, że Hitler
wydawał r Żnyrn sztabom r Żne polecenla, w zaleŻności
do poziomu punktu obserwac5'jnego, na kt rym się
w danej chwili znajdował. I pomiędzy sztabami wynika-
ły niesnaski, kt rych Hitler nie m gł powstrz5rmać,3ako
że musiał się sprzeczać z sam5rm sobą, ponieważ r żne
sztaby wykonywały nie czyjeśtam, ale jego własne roz-
kazy. ',okazy'wał bezradność |..') zgadzał się raz z jed-
167
WIKTOR SI'WOROW
rj.]'rm, raz Z drugim, podpisywał przedkładane mu sprze-
czrae ze sobą r ozkazy.'' 19
Guderian rlezrya tę sytuację ,,nagomadzeniem szta-
b w''. Wszelkie jego pr by uproszczenia systemu dowo-
dzenla siłami zbrojn5rmi, ucąmienia go zrozumiĄ/m
i efektyvrnyrn, speŁł5r na nicryrrn. Wprowadzlć jaki taki ład
w owyrn domu obĘkanych pr bowali Manstein, Brau-
chitsch i inni. Ale porządku nie dało się zaprowadzić,
a chaos narastał. ,'Wadliwa organizacja i jeszcze gorsza
obsada personalna naszego najwyższego kierownictwa
woJskowego ['..] istnienie obok siebie r żnyctr instancJi -
OKW Sztabu Dowodzenia Wehrmachtu, OKH, Luftwaffe,
Kriegsmarine, Waffen SS, ministra uzbrojenia i amunicji
- doprowadzilo do zamieszaria i chaosu."2o
Hitlerowi mało było tych nieporządk w, więc wmieszał
się w dowodzenie wojskami r wnież na nżs:zym pozio-
mie. W Stalingadzie walczy 6. Armia. podlega ona Gru-
pie Armii ''B''' ,'w wyrriku wtrącarria się Hitlera sztab
Grupy Armii został w istotnyrn stopniu odsunięty od
kierowania działaniami 6. Armii.''2l
Całkowita anarchia i bałagan w organach wyższego
kierownictwa wojskowego prowadziĘ do nieuchronnej
klęski. ,,Brak wyrłŹnej subord1macji prowadzi do całko-
witego braku odpowiedzia]ności.''22 Dlatego właśniewoJ -
ska otrzyrnywały zaskakujące rozkazy. Manstein nacie-
ra na Leningrad, a t5rmczasem nadsyłają mu mn stwo
rozmaiĘch rozkaz w, kt re przeczą soble naurzajem
i odwołują nadesłane wcześnĘpolecenia. ,'Nawet ja,
jako dow dca korpusu, nie mogłem slę zupeŁrie połapać
w tych wiecznych zmianach. [...] Nie było dokładnie wia-
domo, jaki cel operacffny chcemy osiągnąć, na cz:jml
polega sens wszystkich tych walk."23
Guderian naciera na Moskwę ' lo płździernika1941
roku do sztabu 2. Grupy Pancernej, kt rą dowodzi,
rs Speer, op. ctt., s. 478.
20
Guderian, op. cit., s.232.
2r Manstein, op, cit., s. 354.
22 Speer,
op. clt., s. 529.
23 Manstein, op. cit., s. 2l l.
168
sAMoBÓJsTuIo
! nadchodzi rozkaz: zająć Kursk, zlikwidować kocioł w re-
jonle Trubczewska, zannkr:ąć całkowicie kocioł Bnrorzący
się na p hrocny wsch d od Briariska i uderzyć na Tu-
łę.2a Wszystko wykonać jednocześniei natychmiast.
Szef sztabu 2' GParrc zur cl.ł się do wyższego sztabu
z pytaniem jak dalece pilne jest wykoryrwanie tych roz-
kaz w: co jest waŻniejsze - uderzenie na Kursk, na Tułę,
na Briarisk czy kocioŁ w rejonie Trubczewska? odpowie-
dzi nie otrzyrmał: w wyższych sztabach siedzieli genera-
łowie' kt rzy nie zastanawiali się nad rozkazalni, jakie
sami wydawali wojskom.
AIe i to jeszcze nie wszystko. Opr cz sztab w general-
nych i rządu istniała jeszczeRada Ministr w ds. obrony
Paristwa, utworzona 30 sierpnia 1939 roku. Przewodni-
czył jej Goring' Była to jeszczejedna jego funkcja. I jesz-
cze jeden biurokraĘczny wrz d na ciele paristwa. Jesz-
cze jedno źr dło bezcennych wskaz wek, biegun chaosu
i bałaganu' Utworzenie tego organu doprowadziło do te-
go, Że,,Naczelne Dow dztwo Wehrmachtu w znaczn5rm
stopniu utraciło wpływ na najwyższy orgar: kierownic-
twa kraju".25
ynarka wo;en#
prowadziĘ wojnę każde na sw j spos b. Każdy uważał
się za ważniejszego od innych i zagarniał dla siebie, co
m gł. Goring wcielił do Luftwaffe tylu rekrut w, że ci po
prostu nie mieli co robić. Dlatego też orgalizację Luft-
waffe wielu hitlerowc w, poczynając od Goebbelsa' na-
zywalo skundloną i rachityczną' GÓring jednak uparcie
trie zgadzal się ptzekazać tych oficer w i żohtierzy woj-
skom lądow3rm, kt re cierpiaĘ na braki kadrowe. Hitler
w swej gfupocie i tch rzostwie nie śmiałwydać
Goringowi rozkazw. WoJnawymagała krwi, mięsa armat-
niego, a setki Ęsięcy żohtierzy tkwiły na tyłach. Ale wre-
szcie Niemcom grunt zaczĄ się palić pod nogami i oka-
zało się, że żołnierzytych jednak trzeba posłać do wa]ki.
2a Guderian, op. cit., s. I89.
2s MiiLller-Hillebrand, op. clt., t. 2, s. 31.
169
WIKTOR SUWOROW
A GÓring się upiera' Co może zrobić Hitler? Nie może
przecież rozkazać. obliczono, że w Luftwaffe nierob w
jest milion dwieście tysięcy. Armia żądała,by przekaza-
no ich do jej szereg w. Gciring się zaparł. Udało mu się
zarużyć |iczbę pr zekazyw alych woj skom lądowym do mi-
Iiona, następnie zaś- do dwustu tysięcy. W Luftwaffe
jest przeszło milion pasożyt w, ale na front trafia Ęlko
co sz sĘ. Ale i teraz Goring nadal się upiera. I doplął
swego. Hitler poszedł na ustępstwa. Wynikiem tego był
kompromis pod nazwą... dywŻje polowe Luftwaffe.
Aż się prosiła prosta, zrozumiała' logiczna decyzja:
dwieścietysięcy Żohtlerzy i oficer w przekazać do składu
wojsk lądowych i r ozdzielrić po już istrriej ących dywizjach.
W wczas nigdy dotąd nie walczący ludzie traliliby do zgra-
nych kolektyw w frontowc w pod komendą doświadczo-
nych dow dc w. JeŻeli druzynę piechoty rrzupekri się
o dw ch, trzechwcześniej nie wąchających prochu żoŁrie-
rzy z LuftwaIfe, to ci szybko się przystosują do nowej
sytuacji i wkr tce staną się prawdziw1rni wojakami.
AIe ten wariant Goringa niewrządza).. W takiej sytuacji
dwieście tysięcy ŻoŁnierzy wychodziło spod jego komen-
dy' A marszałek Rzeszy nie chciał ich wypuścić:jeśli
odda ich wojskom lądowym' to jak będzie się od nich
ściągaćpieniądze na prezenty dla Goringa? I w ten spo-
s b powstało z niczego dwadzieścia d1nvŻji polowych
Luftwaffe. Czemu to miało shlĘć? A temu, że Goring
postanowił samodzielnie prowadzić wojnę na teatrach
lądowych. W kazdej z Ęc}r dywizji nikt, od dow dcy
i szefa sztabu dywizji do ostatniego szeregowego, nie
miał żadnego doświadczenia frontowego i nauczyć się
nie miał od kogo. ,,W styczniu l943 roku, kiedy straciliś-
1.
).ti
my pod Stalingradem 6. Armię, na południowy odcinek
--{..
ii:
ł:.
frontu wschodniego skierowano ttzy takie nieszczęsne
dywizje' z kt rych dwie po przybyciu koleją na punkt
wyładunkowy nie byĘ w stanie ani się ześrodkować,ani
rozpocząć walki, ponieważ ich dow dztwo nie było wy-
szkolone do wykony'wania Ęch zada taktycznych. Dy-
wizje przestaĘ istnieć.''26
26 lbid., t. s, s. lot.
r70
sAMoBÓJsTwo
Ale to tylko przypowiastka. Najważniejszy problem
polegał na t5,łn' że dywizje polowe Luftwaffe prowadziĘ
działania bojowe wsp lrrie ze zwykĘrni dyvizjami wojsk
lądowych, ale pozostawaĘ w gestii Luftwaffe. Nadal lot-
nictwo wojskowe prowadziło jedną wojnę, mar5marka
wojenna - drugą' wojska lądowe _ trzecLą. Mogło się to
skoriczyć tylko katastrofą.
Teraz sytuacja skomplikowała się jeszcze bardziej. Na
frontach walczyĘ dyvizje wojsk lądowych, kt re podle-
gały swojemu Sztabowi Genera]nemu' miaĘ własne 11-
nle łącznościi systerny Zaopatrzelia i uzupehrieri,
a między nimi walczyĘ dywizje Goringa, kt re wykony-
wały zupełnie inne rozkazy i lnstrukcje, miaĘ własne
systemy podległościi zaopatrzenia bojowego.
Sluacja się pogarszała i Goring był zmuszony odda-
wać kolejne setki tysięcy ludzi, kt rzy w Luftwaffe zu-
peheie nie mieli co robić. Liczba dywizji polowych
Goringa wzrosła do trzydziestu dw ch' Niekt re z tych
dywizji szĘ na front pod nazwą d}ĄMŻji spadochrono-
v{ych, ale nie byĘ takowymi. Do kierowania taką |iczbą
dywizji trzeba było tworzyć korpusy. I utworzono je. Na
przykład Korpus Pancerno-Spadochronowy',Hermann
Goring''. Składałsię z Dyvnzji Pancerno-Spadochrono-
wej ,,Hermann Goring" izrnotoryzowanej dywtzji spado-
chronowej. Zgadnijcie paristwo jak się nazywała? Tak
jest: także ,,Hermann GÓring''.27
Korpus p rncerno-spadochronowy to absurd. Jedno-
stki pancerne dobrze slę komponują z pododdziałatni
śmigłowcw bojowych i jednostkami desarrtowo-sztur-
mowymi, kt re są przerzucafae na śmigłowcach.Ale po-
łączenie pancernej siĘ i spadochroniarskiej lekkości
w jednolitą strukturę orgarrizac)l'ną jest po prostu bez-
sensowne. To skrzyżowanie gęsi z nosorożcem.
W maryrrarce wojennej także byŁ nadmiar ludzi. Pod
koniec 1943 roku flota nawodna Kriegsmarine praktycz-
nie przestaje istnieć i Ęsiące marwaruy nie ma co robić.
Wysyła się ich na front, Bllorząc z nic}r morskie dyrłrizje
piechoty. U nas było też cośw Ęm rodzaju. Floty' mvŁasz-
27 lbid., s. 4o2
17l
WIKTOR STIWOROW
cza Flota ocearru SpokoJnego, istotnie nie mialy co robić,
toteż w momentach krytycznych narozkaz stalina mary-
rrar:zy ściągano z okręt w, formowano morskie brygady
piechoĘ i rzucano je do walki. R żnlca polega na Ęrrr' Że
były to jednak brygady' a nle dywizje. Po drugie, kadrę
dow dczą tych brygad juŻ przy formowaniu uzupeŁeiano
oficerami wojsk lądowych' $ wnie ozdrowiericarli ze szpi-
tali polowych. Ale nte to jest najważniejsze. Radzieckie
morskie brygady piechoty od razll, całkowlcle 7 na zawsze
przenoszono do składu wojsk lądowych. U Hitlera zaś
morskie dywŻje piechoty, podobnie jaklotnicze, formowa-
no z całkowicie jednorodnego, absolutrrie niedoświadczo-
nego materiału ludzkiego. I co najważniejsze, morskie dy-
wizJe piechoty walczyły na frontach lądowych' ale pozosta-
wały w gestii Kriegsmari:re.
opisać całej $fupoty hitlerowskiej struktury dowodze-
nia nie zdołam. Jest to temat niewyczerpany, nieskoriczo-
ny, bezdenny. Jeszcze tylko jeden przykład' opr cz
wszystkiego, co wyrnieniłem wyŻej, istniały Waffen SS.
Miaty swoje własne dow dztwo, własną strukturę, własne
mundury, własny system uzupehrieri' zaopattzenia' włas-
ny system stopni wojskowych i sw j własny sztab Waffen
SS. Była to szczeg|na organlzacja, kt ra nie podlegała
slłom zbrojnylrn. ,,SS-Reichsflihrer stale dążyłdo ostenta-
c]łnego wyodrębnienia Waffen SS z sił zbroJnych.''28
opr cz Waffen SS pod kontrolą SS-Reichsfuhrera
Heinricha Himmlera znajdowało się 50 dywizji Volks-
sturmu.2g ogGem Himmlerowi podlegaly bezpośrednio
93 dywizje. DIa por wnania: w kulminacyjnSrrn momen-
cie zimnej wojny w Europie Środkowej wszystkie kraje
NATO miaĘ o$ łem 22 dywIzje.
50 dywizji Volkssturmu to zbieranina. Ale dywŻje i kor-
pusy SS oraz 6.Armia Pancerna SS to elita. ŻohtherzeĘch
dywŻJi vłyr Żnidt się wzrostem i aparycją' wy$ądali pięk-
nle w eleganckich mrrndurach ze srebrn5rml nasąrwkami.
Ale były też problemy. P źrnejszy feldmarszałek Erich
von Manstein wkroczył na terytorium radzieckie jako do-
28 lbld., s. zrz.
2s lbtd., s. 262.
172
seMogÓ.'sTwo
w dca LVI Korpusu Pancernego, w kt rego skład wcho-
dzia Dywizja SS,,Totenkopf'. Manstein ocenia ją pozytyw-
nie' dodaje Jednak ,"Ąle wszystkie te zalety nie mogĘr
zrekompensować braku prąlgotowania wojskowego kadry
dow dczej. DylłtzJa ponosiła kolosalne straĘ, ponieważ
zar wrlo Żohllerze, jak i ich dow dcy musieli się uczyć
w walce tego, czego kadra armii lądowej dawno się nau-
czyła. owe straty oraz niedostateczne doświadczenie pro-
wadzĘ z kolei do tego' Że dywuja nie dostrzegala sprĄa-
Jących okazJi i nieuchronnie zmuszona była prowadzić
nowe walki, nle ma borviem nic trudnĘszegoniżna'ucze-
nie się, jak wykorzysĘwać moment, ldedy osłabiony op r
przeciwnika stwarza atakującemu doskonałą szansę na
decydujący sukces. W trakcie walk ciągle musiałem oka_
zywać pomoc dywizji' ale nie mogłem zapobiec jej coraz
większyrn stratom. Po dziesięciu dniach walk trzy pułki
dywŻji trzebabyło przeformować w dwa.
Jakkolwiek bohatersko walczyĘby dywizje Waffen SS,
jakiekolwiek błyskotliwe sukcesy by osiągnęĘ, tak czy
owak nie ulega wątpliwości, Że uhllorzenle tych szczeg l^-
nych formacji wojskowych było niewybaczalnyrn błę-
dem. Doskonałe uzupełrrienie, kt re mogłoby w armii
zająć stanowiska podoficer w, w Waffen SS było marno-
trawione w takim tempie' że r:7e spos b było się z Lyrn
pogodzić. Przelarrej przez nich krwi w Żaden spos b nie
rekompensowały osiągnięte sukcesy. Zrozurniałe' Że nlre
moŻna o to winić ŻoŁnierzy. Winę za te niepotrzebne stra-
ty ponoszą ci, kt rzy tworzyli owe szczeglrre jednostki
z prZycTW politycznych, wbrew protestom wsąrstkich
kompetentnych instancji wojsk lądowych''. Bez wątpie_
nia, większośćskładu Waffen SS z radościąprzeszłaby
spod dow dzllła Himmlera do wojsk lądowych''.3o
,," r.o.r"i.. nll5l
to najlepsze formacje niemieckie. Ąe to właśniestwa_
rzało problemy. oto wa7czą obok siebie trzy jednostki
ntemieckich woJsk pancernych: dyrłrizja pancerna wojsk
3o Manstein, op. cit., s. I97
L73
WIKTOR STIWOROW
lądowych, dywizja pancerno-spadochronowa Luftwaffe
i dywizja pzrncerna Waffen SS. Trzy dywizje otrzyrnują
rozkazy i instrukcje nie z Jednego centrum, aJe z trzech
t żnyclr.
U nas woJska pźrncerne to jednolity organizm. Siedział
sobie w Moskwie towatzysz Fiedorenko ze sw5rmi chło-
pakami, studlował dośwladczenia bojowe wojsk pancer-
nych, wyciągał wnioski, zbierał informacje o ich potrze-
bach, opracowywał zalecenih i instrukcje, doskonalił
strukturę i system przygotowania bojowego. W Niem-
czech zaśbyĘ zamiast jednoliĘch woJsk pancernych
trzy wrogie sobie pancerne plemiona. I stosunki między
nlmi układałsię jak między gwardzistami kard5mała
a kr lewskimi muszkieterami. Rażde z tych plemion
opierało się Ęlko na własn5rm doświadczeniu, przygoto-
wywało kadry dla siebie, zaopatr5rwało siebie. I były na
wojnie cztery r Żne piechoty: piechota wojsk lądowych
Hitlera, piechota polowa Luftwaffe Goringa, piechota
Waffen SS Himmlera i na dodatek piechota złożona
z rnanimanzy, podległa DÓnitzowi. I cztery r żne arĘ-
lerie...
SytuacjaJest następuJąca: po pierwsze, siły zbrojne są
sztlcznie rozdzilelonenatrzy częściskładowe, co utrud-
nia ich wykorzystanie. Po drugie, wojska lądowe są
z kolei rozdzie|onelacztery częściskładowe. Kronlkarz
rozwoju organizaqĄnego niemieckich sił zbrojnych ge-
nerał major B. Muller-Hillebrandt wlelokrotnie w swej
książce ten starr rzeczy określa jednym słowem: rozpad.
Do kierowania Ęrm wszystkim powstawały i mnoŻyĘ
się sztaby niesłychanych rozmiar w i niesĘchaneJ li-
czebności. Ęlko dwa sztaby- jeden pod kierownictwem
Keitla, a drugi Guderiana _ to 54 tysiące generał w
i oficer w sztabowych, nle licząc ochrony i obsługi.
Sztaby mnoĘĘ się i rozdymaĘ niczym złośIiwenowo-
twory.''Ledwie prąrwr cono normalną Ęczność,run$
na nas potok papier w.''3' I im więcej sztaby wydawaĘ
rozkaz w, instrukcji i rozporządze ' tym szybciej sze-
rzyŁa się anarchia. Poza sztabami, źr dŁem poleceri byĘ
3t lbld,., s. 2o6.
174
SAMOB JSTWO
kancelarie partyjne, gauleiterzy, minlstrowie, pehro-
mocnlcy i wielu, wielu innych. Efekt był wręcz odwrot-
ny: ,'og lny chaos corazbardzieJ komplikował centralne
zar ządzanie organŻacj ą zbr oje , ale j ednocze śniepowo -
dował, że nie lkczyło się już ono''.32
Latem 1944 roku Speer pisał do Hitlera: ,,Amerykanie
i Rosjanie osiągnęlt tak zdumiewające rezultaty właśnie
dzięki maksymalnie uproszczonym formom orgarrizacj 1
swego życia gospodarczego, podczas gdy my pozostaje-
rny Za nimi mocno w Ęle z powodu zbyt zŁoŻonego sys_
temu paristwowe$o kierowania gospodarką. Ta wojna
jest jednocześnie walką dw ch system w. My wprowa-
dziliśmy u siebie system przesadnego zortanizowania'
arrasz przeciwnik preferuje sztukę improwizacji. I jeżeli
nie znaJdziemy jej odpowiednika, to potomnym pozosta-
nie tylko stwierdzić: przegraliśmy wojnę' bo nasz sys-
tem, kt ry się przeŻyŁ, jest skrępowany tradycjami
i utracił elastyczność - poni sł całkowite fiasko'''
Pod koniec wojny nawet Goebbels wznałwyŻszośćra-
dzieckiego systemu kierowania nad niemieckimi pira-
midami zarządzen, rozkaz w i instrukcji: ,,Do okupacji
Rumunii potrzebowaliśmy w swolm czasie 240 tysięcy
ludzi, podczas gdy SowieĘ, wedle wiarygodneJ informa-
cji, zadawalają się czterema dywizjami NKWD. To zupeł-
nie wystarcza. My, Niemcy, zawsze popekriamy na oku-
powanych terytoriach błąd, usifując wszystko robić sa-
mi. Z jednej strony, straciliśmy na to zbyt wiele sił'
a z drugiej - tylko nastawiliśmyprzeciwko sobie lud-
nośćteren w okupowanych''.33
32 Speer., op. cit., s. 503.
33 J. Goebbels,PosllednlJe zapisi, Smole sk 1993. ZapIsz 15 mar-
ca 1945.

Rozdział 11
Szaleristwo rnężnych?
WoJna z Rosją to bezsensou;na ząbątaa, kt ra, moim
zdaniem, nie może mieć szczęśIiuegozakonczenia. Ale
jeśItz przaczan politgczngch usojna jest nieunikniona,
musimg przgznać, że nie możnaJeJ uggrać u ctągu
tylko jednej letnieJ kampanii. Sp jrzcie tglko na te
ogromne przestrzenle. Nie zdołamg rozgromić
przeciu:nika i u.sztąć pod okupację całej zachodnleJ
częśctRosjr od Bakgku do Morza Czarnego w clągu
ząIedu ie ktlku miesięcg.|
Feldmarszałek Gerd uon Rundstedt, maj 1947 roku
ł mało *l,
były one przeważnie lekkie L przestarzałe, poza "rołg
tym zv-
Żyte. Przedstawiano nam og lny obraz nieprzygotowa-
nia i radzono nie wdawać się w szczeg ły.
My się jednak wdamy. I zaczrljrerny od najlżejszego ra-
dzieckiego czołga. Nazywał się T-37A. Został prą{ęty na
uzbrojenie Armii Czerwonej l l sierpnia l933 roku. wazył
3,2 tony. Załoga - dw ch ludzi. Pancerz chronił jedynie
przed ogniem broni strzeleckiej i mniejszymi odłamkami.
Uzbrojenie - jeden karabin masąmo\^/y DT kalibru 7,62
mm. Moc silrrika _ 40 KM. Maksyrnalna prędkość36-40
km/godz. na lądzie i 6 km/godz' w wodzie.
Poza granicami naszej ojczyzny wszyscy się śmieją
z Ęch parametr w. I w naszych granicach r wnież. Nie
ma co szukać w dziełach marszałk w pochwał pod ad-
resem tych czołg w. Nie ma tam nawet wzmianki o ich
liczbie. No bo po co liczyć rupiecie? Przez wszystkie lata
istnienia Zviapku Radzieckiego żadnego dobrego słowa
o Ęch czoŁgaclr nie powiedziano 7 nie podano ich liczby.
PrzejrzyĄcie paristwo arcydzieła zbawcy ojczyzny, wiel-
kiego wojennego geniusza towarzysza Zukowa: w jego
I
Rokott:gje rieszentJa, op. cit., s. 76
L76
SAMOBOJSTWO
książce policzono tylko T_34 i KW, wszystkie inne czołgi
zaJiczono do kategorii ,,lekkich i przestarzĄlch'' i nie
włączono do statysĘki.
Weseli chłopcy, kt rzy pisali tak zwane ,,pamiętniki
Zukowa", zastosowali sprawdzony chwy't propagando-
wy. Umieściliw jednej baJce i to, co dobre, i to, co złe:
lekkie i przestatzałe. Za pomocą tego chwytu można
obrzydzić wszystko, co się chce. Można na przykład
powiedzieć w jednym zdarriu: kosmonauci i alfonsi. Nie
powiedzieliśmy nic złego o kosmonautach. Ale przykry
posmak pozostał.
Tak też tw rcy ''pamiętnik w Żukowa'' m wią jednym
tchem o lekkich i przestarzałch' a w podświadomości
czytelnika tworzy się negat].wne nastawienie do czołg w
lekkich: lekki - to ź|e. Lekki - to cośkojarzącego się
z przestarzĄ,lrn. Lekki - to zacofanie.
T -37&był lekki. Ale lekki' to nie Znaczy zĘ. Nie Znaczy
przestarzaĘ. T-37A to pierwszy na świecieczołgpŁywa-
jący, przyĄęty na uzbrojenie wojsk. Wyśmiewa(nasz
T-37A' to mniej więcej to samo, co nazywać pierwszego
na świecieradzieckiego satelitę Zierni lekkim i niedosko-
nałyrn. W sytuacji, kiedy nikt na świecie nie miałw og le
żadnych satelit w.
Tak' T-37A był lektrri. Ale skromna masa w wypadku
czoŁgl pływającego to nie wada. PomyśImy, co będzie' jeżeli
spr bujemy sforsować Dniepr gdzieś w okolicy Czerkas czy
Kriemienczuga cięzkim czołgiem. Na przykład niemieckim
T}grysem' PrzecieŻ mało kt ry dopłynie na środek rzeki.
PĘwalnośćczoĘ w ciężkich i średnich r wna się pły-
wa]nościsiekiery. Lekkich zresztą też, JeŻeli nie skon-
struowano lch specjalnie jako czołg pływające.
A więc, towarzysze marszałkowie i profesorowie, nie
czepiajmy się czołgu pĘwającego z powodu jego małej
masy. Uważać małą masę za wadę czołgw pływającego
to tak setmo' jak kryĘkować ba]etnicę za brak bujnego
blustu, potężnych bioder i wielkiej pupy.
lłato uztro;on}l
Tak' Przykre to, ale za wszystko trzeba płacić. I za zdol-
Samob jstwo 177
12
-
WIKTOR SI,IWOROW
nośćpływania także. Jedno z dwojga: albo wyrabiamy
sobie sĘ, ćwicząc trzypudowymi hantlami na brzegu,
albo pływamy w rzece, zostawiając hantle na piasku.
A poŁączyć solidnego pancerza z rnoŻliwościąpływarria
do tej pory nikomu się nie udało' podobnie jak nie udaje
się pĘwać sportowcowi z hantlami w rękach.
Nawiasem m wiąc' niemiecki PzKpfiv I został przyJęw
na uzbrojenie rok p źniej - w 1934 roku' masę miał
prawie taką samą - 3,5 tony, załogę taką samą - dw ch
|tldzi, taki sam pancerz i też nie miał uzbrojenia arĘle-
ryjskiego.
Tylko pływać nie umiał. I kiedy rieĘczlivn szczerzązę-
by' Ęiąc zT-37A, proponuję, by dane takwczno-techni-
czne najlżejszego czoŁgw pływającego por wnali z dan5rrni
najlepszego' najpotężniejszego niemieckiego czołgu pły-
wającego. I wtedy śmiechmi]knie. okazuje . się, Że
w Niemczech pływających czołg w nie ma i nigdy nie było.
Francja r wrieŻ nie miała czoŁg w pĘwających.
I w Wielkiej Brytanii (vły,bacz mi, Brytanio, te słowa pra-
wdy)nie zbudowano czoŁg w pływających ani przed woj-
ną' ani w czasie wojny' A wojska pancerne Ameryki na-
rodzĘ się 1o lipca 1940 roku. Kiedy Wehrmacht rniaż-
dŻył czołgarni Polskę, Belgię, Holarrdię i Francję na
kontSmencie europejskim, kiedy Armia Czerwona gro-
rrriła czołgarni japoriską 6. Armię nad Chałchyn_gołem,
kiedy podbijała Finlandię, Estonię, Litwę, Łotwę, Besa-
rabię i Bukowinę, w Ameryce w og le nie było wojsk
pancernych. I dopiero po klęsce Frarrcji generałowie
amerykariscy doszli do wniosku, że czas przesiąśćsię
z koni, czas pomyślećo utworzeniu wojsk pancernych.
Rok p źnlej, w czerwcu l94l roku, * use było nieśpeł-
na 4.ooo czołg w.z ŻadnydnczoŁgow pływających w tym
czasie w Ameryce nie było. Pod koniec wojny, w Lg44
roku' w USA pojawĘ się ogromnych rozrnias w pĘnva-
jące transportery op rncerzone i na niekt rych z nich
zamontowano wieże lekkich czoŁs w. Były to solidne
pojazdy o doskonałej p\rvalności. Ale mimo wszystko -
nie były to czołgi i nikt ich czołgami nie nazywał'
2 Britishc.ndAmericanTanks oJWorldWarII,
Nowy Jork 1969, s
178
SAMOB JSTWO
No i proszę, Amerykarrie się z nas śmieją:w roku J933
ruskie gfupki miały beznadziejne pływaJące czoŁgl. Smie-
ją się z rlaszych pływających czĘ w Niemcy, szczerzą
zęby Francuzi i Anglicy| wasz pĘwający czołg z 1933
roku był źIe tzbrojony i słabo opancerzony. I cały świat
za brz:uchy się trzyma ze śmiechu. A my się śmiejemy
najgłośniej:nie byliśmyprzygotowani do wojny! Nasze
czoŁgi byĘ lekkie iprzestarzałel.
Przestarzałe? W por wnaniu z czyrn?
III
A
.f,\ więc' co sobą przedstawiał lekki, przestarzaĘ czołg
T-37A9 oto parę sł w o nim, a zarazem o ludowyrn komi-
sarzu obrony' Woroszyłowie. W sierpniu 1935 roku sie-
dem T-37A wynrszyło z Leningradu, przejechało na gąsie-
nicach kilkadziesiąt kilometr w' potem przebyło wpław
rzekęŁ:ugą pokonało nieprzebyte mokradła, potem - rze-
ka Szeło i jezioro llmeri. A na jeziorze sztorm. Droga
przez nrnen ma 55 kilometr w. Tę odległośćczołgi poko-
nały wpław przy wysokiej fali w 8 godzin 15 minut. Dalej
_ rzeka Wołchow, Kanał Nowoładoski, goźna, podstępna
Newa. Wszystkie siedem czołg w finiszowało pod TWierdzą
Pietropawłowską. W 11 dni przebyły 7oo kilometr w,
w tym 60o wpław. Bez żadnej awarji czy usterki.
Wiem, jak się u nas bije rekordy. Nie każdy ser5{ny
T-37Abył zdolny do czegośtakiego, i nie każdy kierowca
podołałby takiej pr bie' Niemniej jest to rekord, kt rego
nikomu, od 1935 roku po dzieri dzlsiejszy nie udało się
pobić. I nie udało się nikomu nawet do niego zbnĘć.
Zresztą,jak Niemry mogli daryć do takich rekord w, sko-
ro czołg p\nrające mogli zobaczyć tylko u przeciwnika?
Ateraz proszę, nazywajrny siebie głupcami' posypujmy
łołvypopiołem i Wzyczmy, Że nlie byliśmyprąlgotowarri
do wojny. Nazwijmy w śladza Zlskowern T-37A czołgarni
Iekkimi L przestarzal5rrri. Krzyczmy na cały świat,że ko-
misarz Woroszyłow jest kawalerzystąL głupcem' a Gude-
rian i Manstein, kt rzy nigdy nie mieli pod komendączoł-
$ w plywających, nie doceniali ich zlaczenia i nawet nie
zdobyli się na naĄIsowanie pĘrvającego czołgu na papie-
ll rze _ są strasznie rnądrzy, postępowi i przodujący.
179
wlKTOR SI'WOROW
Do 194I roku s5rtuacja w dziedzinie konstruowania
czołg w pĘwających na świecienie uległa zmianie.
W roku 1941 Armia Czerwona nadal pozostawała jedy-
ną, kt ra miała takie wehikuły na stanie' We wszystkich
krajach Europy i Ameryki w tym momencle nie było ich
nawet w projekcie. Do stadium projekt w I pierwszych
pr b w roku 1941 doszła Ęlko Japonia.
T-374 produkowano od roku 1933 do 1936.
Czołg kt ry nie bierze udziału w działaniach wojen-
nych, sfuży dziesięć' piętnaście,dwadzieścia lat. Teore_
tycznie T-37A, kt re w54produkowano w 1933 roku,
podlegały w5rmianie w latach 1943-1948. Albo nawet
p źniej' ostatnie zaś,w5,puszczotae w 1936 roku, pod-
legał wymianie w latach 195l-1955. Jak więc mogĘ
być zwżyte w roku I94I? I Jak to się stało, że swoje
unikatowe czołgi, kt re do roku 1941 miały za sobą
zaledwie 5-8 lat służby'wykreśliliśmyz historii?
AIVdo czego
.{} one w o$ le sfużą? Co za pożytek z czoł-
g w pływaJących?
Skoro bronimy swoJej ziemi, skoro prowadzimy świętą
wojnę obronną, to czołgi pływaJące nie są nam bardzo
potrzebne. obejdziemy się bez nich. Aby powstrzymać
nieprzyJaciela, powinno się mieć czołg1z grubym pance-
rzen L potężnymi armatami.
Jeżeli w wojnie obronnej nie możemy zatrzyrnać rie-
przffaciela, musimy się cofać. Cofamy się po własnych
mostach' Przy groźb1e zajęcia most w, wysadzam5r Je
w powietrze. Z czoŁgÓw o lekkim pźrncerzu i uzbrojonych
w karabiny masz)mowe w wojnie obronneJ poĄńek jest
niewielki. A ich zdolnośćpływania w og le nie jest !ryko-
rzysĘnvana: w wojnie obronnej nie ma gdzie pływać.
Zato jeśIiprowadzimy świętąwojnę o panowarrie nad
światem,o to, by ludnośćplanety zapędzić do oboz w
koncentracffnych, koszar i armii pracy, Jak lczył dzla-
dek Marks, w wczas s5rtuacja się zmienia.
Aby przełamać front przeciwnika, potrzebne nam są
znowrr czołg ciężlde: grubszy pŹlJxcerz i potężniejsza ar-
mata. Jeżeli wywia?ał się b j spotkaniowy, jeżeli z|ewają
180
SAMOB JSTWO
się w jedną dwie
czoł$' tak potężne'
Ale oto front Je
przffaciela zostały zrniłżdżonei odepchnięte - nasą4m
żaaaniem jest wykorzystać okazję, dokonać skoku na
tyły przeciwnika na maksymalną głębokoś, Żeby zdezor-
talriego skoku czołgcięŻkl niezb5rt się nadaje. Swym cię-
zarem niszczy drogi i mosty, przeszkadzając wszystkim,
jak ciężarowiec w maratonie. Przy skoku w 9łąb najlepiej
się spisują czołg| lekkie i średnie. MaJą cier1szJr pancerz,
słabśzeuzbroJenie, afe za to większą prędkość,zdolność
pokon5rwania przeszk d terenowych, większy zasięg' Są
zwrotne, bardziej ekonomiczne. Takie właśniebyły nasze
czołg! kołowo- gąsienicowe BT.
Lecz oto rlaszapancerna lawina dociera do przeszkody
wodnej. I tu wszystkie czołgi cięŻL<le i średnteoraz te
lekkie, kt re nie umleją pĘwać' tracą swe zdolnościza_
czepne. I przestają być cokolwiek warte. Potrzebny jest
most. Ale nieprzyjaciel go ochrania, aw razie niebezpie-
czeristwa ataku - wysadzi w powietrze. W takiej sytuacji
wartośćlekkich czoŁg w pływających ostro idzie w g rę'
Jeżehi dwa, trzy, pięć, dziesięć takich czołg w nocą sfor-
suJe rzekę gdzieś z boku i nagĘm atakiem uchwyci przy-
cz Łek mostowy, to może to przesądzić o losach całej
operacji, a nawet całej woJny. Teraz po zdobytym moście
przeprawiacie na nieprzyjacielski brzeg wszystkie swoje
ciężkie i średrrleczołg, dzLala samobieżne, artylerię' pie-
chotę, sztaby, szpitale polowe, Ęsiące ton amunicji' pa-
llwa, częścizamiennych. Po zdobytych mostach odsyła-
181
WIKTOR STIWOROW
cie na Ęłrylrannych, je c w, zdobycz woJenną, uszkodzo-
ny sprzęt'
Kiedyzaś most wnie udało się zdobyć, czoĘpływające
stają się prawdziwie bezcenne. Jeślisię nie ma zdobytych
most w, trzebabudować własne mostypontonowe lprze-
prawy. A w Ęrm celu należy uchwycić przycz Łki na dru-
gim brzegu. Więc do boju rusza piechota. Na pośpiesznie
zbitych tratwach, tryrnając się pni i desek w rozdętych
bluzach pĄmie na drugi brzeg. ostrzeliwrrj ą ją noździerze'
wali w nią ogieri zaporowy karabi:r w masz5mowych,
snajperzy też nie pr żnują' I teraz przydałoby się wśrd
bezbronnych pĄmących ludzi mieć parędziesiąt, wpraw-
dzie lekkich, alebądź cobądź czoŁg w.Ich pancerzowi nie
straszne są serie pocisk w smugorv1rch i odłamki, a ich
karabiny masąmowe niezw5rkle waime w sytuacji, kiedy
nikt z płynących ludzi nie może strzelać.
Wreszcie przedostali się na drugi brzeg. NajważnĘsze -
jakoś się zaczepić. NaJwazniejsze to w cĘgu pierwszych
dwudziestu minut okopać się' a w wczas Żaden kontr-
atak nie jest straszny. W wczas ostrzał artylerfiski nie
jest tak niebezpieczny, mniej dają się we znaki cekaemy
i snajperzy. Nasza mokra, wyciericzona piechota nie ma
ze sobą ani broni ciężktej, arri dostatecznej ilościamunicji.
Nie pr bowaliście w płździern:kal płynąć przez Wisłę
w peŁeym r5msztunku, z pepeszĄ, czter ema rnagazynkarni
i dwoma granatami? No więc, w Ęch pierwszych, naj-
straszniejszych chwilach na nieprą|acielskim brzegu
obecność,pomoc i wsparcie choćby Jednego bardzo lek-
kiego czołgu z jedn5rm, Jedynym karabinem masz5mowJ[n
- to dla naszej piechoĘ o wieIe cennieJsze, ntż dzheslęć
superpotężnych I(W, kt re zostały na własn5rm brzegu.
A brak lekkich czoĘ w plywających przy forsowaniu
rzekii na nieprą{acielsktm brzeg.u kosztuje piechotę wiele
krwi zar wno wwodzie, Jak i na uchwyconym przycz łk:u.
Jeże|i przeciwnik zepchnie pierwszą falę desantu do wody,
nie dając jej się umocnić' w wczas nie będzie tuprz5rczoł-
ka, nie uda się przerzucić mostu i pozostałe rra własn5rm
brzegu czoŁgl nie rozwiną natarcia, będą nieprzydatne.
Potem, kledy cała pancerna potęga przeprawi się na
nieprzfiacielski brzeg, lekki czołg pływający zn w stanie
r82
T
sAMoBÓJsTwo
się szarym, brzydkim kaczątkiem na tle groźnych pan-
cerzy i potężnych dział'
Chociaż wtedy r wnież znajdzie się zajęcie dla lekkich
czołg w. Aby m c przełartać obronę na najbardziej do-
godnym odcinku, aby rozwijać natarcie w najkorzyst-
niejsąrm kierunku, trzeba wiedzieć, gdzie znajduje się
nieprzfiaciel, gdzie Jest słaby' a gdzie silny. A w t5rm
celu, poza wszystkimi innymi rodzajami rozpoznanLa,
trzeba przeciwnika wymacać tzw. rozpoznaniem siło-
w5rm. Na jego tlach na|eĘ mieć stale grupy rozpoz\aw-
cze. A czoŁgi tych gup rozpoznawczych powi:rny być
maks5rmalnie ek'onomiczrle.I Żeby byŁo jak najmniej ry-
ku silnik w i łoskotu gąsienic. A do takich zadari naj-
lepsze są czoŁgi małe i lekkie. C Ż z tego' że są słabo
uzbrojone _ na tyłach przeciwnlka rzadko kiedy natralia
się na silny op r. A jeślisię natrali, to można go obejść
bokiem, nie wdając się w potyczkę.
Spośrd wszystkich charakterystyk czołgu rozpozrlaw -
czego zdohtość pĘwania jest chyba najważniejsza. Prze-
ciwnik ochrania mosty na swoich tyłach i nie wpuścina
nie zwiadowc w. Dlatego czołgi rozpozrLawcze powinny
same m c się przeprawiać przez przeszkody wodne. Bo
lnaczej nie będą warte funta kłak w' Bo inaczej zatrz5rma-
Ją się przed pierwszą rzeczkąi dalej nie p jdą. A ich zada-
niemJest zna7eźć się daleko przed $ wnymi siłami. W do-
datku niepostrzeżenie. A w razie potrzeby muszą być zdol-
ne nie tylko do samodzielnego sforsowaniaprzeszkody, ale
l do zabezpieczenia przeprawy sił gł wnych.
Właśniez rnyś|ąo taklej wojnie wyzwolericzeJ na ob-
c5rm terytorium stworzył towarzysz Stalin czołgi ciężkie
do przełamywania frontu, czołgi szybkie i średniedo
rozwijania natarcia i lekkie pływające do rozpoznania
l forsowaniaprzeszk d wodnych. Więc na przyszłośćnie
śmieJmy się już z lekkich czołg w' Czołg to natzędzle.
Tak Jak młotek. Nie m wimy przecileż, że ciężki młotek
Jest dobr5rm narzędziern, a lekki zĘrn. Do rozbijania
kamieni brukowych potrzebny jest kafar, do wbijania
gwoźdz|- mały młotek' A przy pracach jubilerskich -
młoteczek maleriki jak zabawka' W pracowni Faberg
młot kowalski nie znalazłby szerokiego Zastosowania.
r83
 WIT(TOR STIWOROW
sAMoBÓJsTwo
Rozpoznarie' r wnież rozpoznarie
siłowe, to robota T-34 to najlepszy czołg wszystkich czas w i kraj w.
ołg ;est Ale nie ustępował mu także T-4o. w swojej klasie też
wojnie był najlepszy La śwlecie i też nie miał odpowiednik w'
pĘwa- Ciekawe, że historycy kremlowscy pamiętają o T-34
i śred- i KW, ale zapominają o T-4o. Ąrmczasem T-4o miał no-
nie. W takiej woJnie zdarza się wiele okoliczności, w kt - wy' nie stosowany dotychczas kształt kadłuba, ważył
rych bez lekkich czołg w pływających, ciężkie i średnie 5,5 tony i był uzbrojony w dwa karabiny masąmowe:
oraz szybkie czołgi kołowo-gąsienicowe są nieprzydatne. wielkokalibrowy DSzK kalibru I2,7 rnrn i zwykĘ DT
kalibru 7,62 rnrn.
v oficjalnie uważano, Że przed 22 czerwca 1941 roku
o t""ui. radzlecklch czołg wpĘwających nie m wio- został w5rprodukowane 222 czoŁgi T_4o.5 obecnie, mając
rLo przez p ł wieku. Potem cośzaczęło slę pomału prze-
w rękach zdobyĘ z takim tnrdem ,,Zbi r materiał w sta_
cierać, przejaśniać. tystycznych nr 1''6, możerny te darre uściślić.222 czołg
No więc ile ich było? T-4o - to stan na dzien 31 maja. AIe fabryka pracowała
odpowiedź: lekkich czołg w pĘwających T-37A zbu- i konĘmuowała produkcję. Przed 2| czerwca dokonarro
dowano 2.627.3 W konfliktach lokalnych T-37A używa- odbioru technicznego i wysłano do jednostek jeszcze 27
no rzadko, braciom klasow5rm nie dostarczano. W roku czołg w T-4o. Cudowny zbi r materiał w na stronie 234
l94l wszystkie prakĘcznie byĘ na stanie wojsk pan- podaje nawet, kiedy' i dokąd te czoĘ trafiły: 3l maJa
cernych RKKA. skierowano 10 egzemplarzyT-4o na stację Nowogr d Wo-
W roku 1936 rozpoczęto produkcję udoskonalonego
czołgw pływającego T-38. Produkcję seryjną urucho- \rnski' 12 czerwca- 17 T-4o ruszyło na stację Brody.
Pozatyrn fabryka nr 37 do 21 czerwca w5produkowa-
miono pod koniec roku 1938. Powstało o$ łem I.375 ła jeszcze 28 czoĘ w T -4o, kt re po dokonaniu odbioru
czołg w tego t54pu.a Historycy kremlowscy r wnież ten technicznego nie zostaĘ wysłane do Jednostek. Ktoś
czołg nazywają przestarzahym. A my zadajmy to samo zaprotestuje: no, przecież ich nle wysłano! Sfusznie.
pytanie: jak m gł się stać przestarzałym czoĘ, kt
ry nie I)rm lepiej dla nich _ wa)czyć będą' ale nie trafią pod
miał odpowiednik w na świecie i kt ry liczył sobie dwa pierwsze uderzenie.
do pięciu lat? W sumie do 21 czerwca l94l roku powstało 277
ększy, najwspanialszy czołg w T-4o.
Tego dnia na uzbroje- Nawiasem m wiąc, na tej samej stronie informatora
razu pehre spektrum rnoŻt:'aznafeźćr wnież|iczbęT-34il{\ł,tr'Przyzwyczajono
o _ trzy nowiutkie czołgl. nas do pevrnych danych. Wielu historyk w, nawet ci
-34 i clęŻki czołg do prze- rzetelni i uczciwi, pisze, że w dniu 2l czerwca 194l roku
w Armii Czerwonej było ''w sumie za]edwie'' 508 KW-l
KW pozostawał najsilniejszym czołgiem świata przez r KW-2 oraz 967 T-34. To nieprawda. Ęle czołg w T-34
pierwszą połowę drugieJ wojny światowej, łżdo przeŁo- i KW było w pięciu zachodnich okręgach nadgranicz-
mu stalingradzkiego. nych. Ale przecież w ścisłejtajemnicy przybywaĘ i roz-
ładowywały się wojska drugiego rzutu strategicznego.
Karplenko, obozrientJe otieczleshL;iennoJ bronletankou;oj tlech-
'3 Ą'
niki. 1905-7995, Sankt Petersburg 1996, s. 194. 5
4Ibid.. s.2oo. 'Krasnala zwlezda",22 czerwca 1996,
6 Bo1euoj i cztsltennujsostau Woorużonnych siłSSSR..., op. ctt
184
185
wrKToR sttwoRow
one także otrryrnywaĘ czołgi T-34 i I(W. Razem RKKA
miała na stanie I.225 T-34 oraz 636 I(\V-1 i KW-z.
Ale i to jeszcze nie wszystko. Takl był stan na dzieri
31 maja. A do 21 czerwca fabryld w5rprodukowałyJesz-
cze 4L I$V i 138 T-34, kt re po dokonaniu odbioru
technicznego trafiły do jednostek. Pr cz tego dokonarro
odbioru, ale jwż nie wysłano 34 KW i 37 T -34'
A więc' 2l czerwca 193 1 roku ZwIapekRadziecki miał
711 r(W-1i KW-2, 1.400 T-34i277 T-40.
AvI c
Ach' Ż to zar Żnica: 222 czoĘiT-4o' czy 277?
Wielka r żnica. Hitler 22 czerwca 1941 roku miał na
froncie wschodnim l8o czołg w o masie nieprzekracza-
jącej 6 ton.7 Żaden z nich nie był pływającym.
A Stalin miał w teJ klasie 4'279 czoĘ w. Wszystkie
p\rłrające. W t5rm - 277 T-4o' kt re byĘ nie tylko pły-
wające, ale potrafiły ogniem swych wielkokalibrowych
karabin w DSzK przebić parLcerz nlemieckich czołg w
lekkich PzKpfiv I.
Zagraniczni eksperci, kt rzy choć trochę znają się na
czoŁgach, m wią o T-4o z entuzjazrnem' nazywaJą go
wspaniaĘrm . Przytłaczająca większośćT-4o liczyła sobie
mniej nż rok. Niekt re opuścĘbramy fabryki 2l
czerwca, a irrne staĘ jeszcze na fabrycznymL dziedz7ftcu.
Kiedyż więc zdĘyĘ się zestarzeć?
Kiedy zdryyŁy się zużyć?
Jednak Ministerstwo Obrony Rosji ma w teJ kwestii
odrębne zdarie',,Przystąpiliśmy do wojny ze starerikimi
lekkimi czołgarni T-37, T-38' T-4o."8 Są więc, Jak się
okazuje, nawet nle stare, ale starerikie. ,,Krasnajazuriez-
da'' pisze o naszych czołgac}r pobłażliwie, ze sporą dozą
lekceważenia. Lepiej byścieuczeni towarzysze z ,,Kras-
nej zwIezdy'', por wnali starerikie pływaJące T-37' T-38
i T-40 z niemieckiml czołgami pływając5rmi. Nieistnie_
jącymi. Hitler miał na froncie wschodnim 22 czerwca
1941 roku 3.4lo czołg w wszystkich typ w' wszystkie
7 I. Szmielow,Istorijatanka, Moskwa 1991, s. 77.
s,,KrasnaJa zwiezda", 4 listopada 1994.
186
sAMoBÓJsTwo
_ przestarzałe, a w tyrn arri jednego pływającego. A my
mieliśmy samych pływaJących''.
Artykuł w ,,KrasneJ zwiezdzie" o naszych starerikich
czołgach nie jest podpisany, lecz przedstawiony Jako
oficjalna informacja Mi:risterstwa Obrony. Moim zda-
niem, w tym wypadku dziennikarzenie zawinili: kazarto
im się zaJąć wychowaniem patriotycznym' więc się Zaj-
mują - krzyczą na cale gardło: - Pa-trio-tyzm' pa-trio-
-Lyzrn! I tymi okrzykami smarują niczyln dziegciem wro-
ta naszeJ historii. Taką już mają pracę. Płacą im za to
niesamowite pieniądze. Ale czy rie czas się zorientować,
kto im wydaje takie polecenia' kto zalrta'wia tę kapotę?
vu
Potorr"*""y wzbtrzonyllmerl, nawet najstarsze rtasze
czołgs pł5nvające dowiodły, Że rnogą się pokusić o sforso_
wanie Kanału La Manche. Niemniej jednak lepiej byłoby
je wykorzystywać na rzekach i jeziorach, bo z myśląo ta-
kich przeszkodach je konstruowano. Natomiast do forso-
wania w przyszłościKanału La Manche i Bosforu Stalin
prznwldziałczołg pływaJący PT- l i jego r żne wersje. Czołg
waĘŁ 14 ton, miał si]nik o mocy 5o0 KM. Prędkośćw wo-
dzle _ 6lłl/godz., na Ędzie _ 62 krnlgodz., a po zdJęciu
gąsienic - 90 km/godz'g eyb' to hybryda czoŁgu kołowo-
- gąsienicov/ego i pływającego' czołgu zvłiadow czego i czoł-
gu wojny Ęrskawicznej. Uzbrojony był w 4S-milimetrową
armatę I cztery karablny masąrnowe. Załoga 4 osoby.
PT- 1 miał wielką obJętośćkadfuba i wyjątkową lvypo-
rność.CzoŁg ten został skonstruowany, przetestowany'
a]e nie wszedł do seryjnej produkcji' bo na razie nie
przewidywano i nie widziano potrzeby pĘwalia przez
cieśniny. Jeśls'zajdzie taka potrzeba - uruchomimy pro-
dukcję. Było to podeJściet5powo stalinowskie. Właśnie
w taki spos b jeszcze przed czerwcem 1941 roku, na
wieśćo pojawieniu się podczas walk we Francji czołg w
z pancerzem, kt rego nie mogły przebić niemieckie ar_
maĘ przeciwpancerne, skonstruowano w Związku Ra-
dzieckim najlepszą na świecleS7-milimetrową armatę
e Karplenko, op. cit., s. 189.
LA7
wrKToR sttwoRow
przeciwpźrncerną ZIs-z' a]e z wielkoseryjną produkcją
wstrz5rmano się - w pierwsz5rm okresie woJny Niemcy
miały tylko przestarzałe czołgi z bałdzo słab5rm pance-
rzern, toteż taka armata na poIu walki nie miała god-
nych siebie przeciwnik w. Gdy tylko wywiad zameldo-
wał Sta]inowi o pojawieniu się w Niemczech czołg w T)z-
grys i Parrtera, natychmiast uruchomiono produkcję
5 7 -milimetr owej armaty prze ciwpancer neJ ZIS -2 .
Natomiast produkcji PT-l nigdy nie uruchomiono -
nie zaszła potrzeba forsowania cieśnin.
Forsować rzek i jezior w wojnie obrorrnej r wnież nie
trzeba. Dlatego jlŻ w drugim Ę$odniu wojny wydano
rozkaz, by nowoczesny czołg pływający T-4o przekon-
struować na zwykĘ, r wnie nowoczesny, czołg lekki _
tak powstał T - 40S (Suchoputnu/ _ lądowy). Przy okazji tej
modyfikacJi T-4O przystosowano do mocnieJszego :uzbro-
jenia, zastępując w częściegzernp|arąr produkcyjnych
wielkokalibrowy DSzK działlriem TNSz kalibru 2o mm.
W sumle wJpuszczono 668 T-4o, w Ęrm 18l z dwudzie-
stomilimetrowym działklem. Już we wrześniu 1941 roku
ekspływaJące czołgs T-4o zostały zasĘrione na liniach
produkcyjnych swoją wersją rozwoj ową' czoŁgem lekkim
T-60. Ten nie pĘwał, afe za to był silniej uzbrojony
i lepiej opancerzony.
Smutny był los r wnież innych czołg w pĘwających:
w wojnie obronnej, nie znajdowały zastosowania. Dokąd
miał pĘnąć? Zresztą nawet jeździćpo lądzie nie miały
okazji: narozkaz komisarza obrony, marszałka
Zwiapku Radzieckiego Timoszenki oraz szefa Sztabu Ge-
neralnego, generała armii Żukowa dziesiątki Ęsięcy ton
częścizapasowych do czołg w, setki tysięcy ton amunicji
i paliwa wywieziono pod same granice. Już w pierwszych
godzinach wojny wszystko zrnJazŁo się pod ogtsiem nie-
przyjaciela albo wpadło w jego ręce. Czołgi radzieckie po-
zostaĘ bez paliwa, amunĘi i częścizapasorvych. 4.ooo
lekkich czołgw pĘwających wyrnagało wielkiej ilościpa-
liwa, a pożytku w wojnie obronnej byŁo z nich niewiele.
Dlatego dow dcy rozstawali się z nimi bez żalu.
Najlepszy na świecieczołgbez paliwa jest gorszy niż
najgorszy z paliwem. Winę za to, Żewszystkie radzieckie
188
sAMoBÓJsTwo
czołgi, w t5rm lekkie pływające' pozostały bez amunicji,
częścizapasowych i paliwa, a następnie wpadły w ręce
nieprzffaciela, ponoszą Timoszenko i Zukow. Po wojnie
Siemion Timoszenko, widząc, Że zawinił, umilkł i nigdy
nie włączyłsię w polemikę o początkow5rm okresie woj-
ny. A Georgij Żukow rzuclł się do boju: ja wszystko
przewidziałem! Uprzedzałem! Ale co mogłem zrobić, sko-
ro nasz kraj był zacofany, skoro Niemcy mieli pięć, sześć
razy więcej czołg w? Co mogłem zrobić, skoro my mie-
liśmyczoŁgL lekkie i pr zestarzałe?
Najlepsze i jedyne na świecie radzieckie czoŁgi pływa-
jące w roku 1941 okazaĘ się niepotrzebne i nie ode$ra-
ly w wojnie żadnej roli. Ale dlaczego nikt nie zapyta: po
co więc je konstruowano? Po co je produkowano? Do
czego potrzebował Stalin 4.ooo czołg w pływających'
kt re w woJnie obronnej nie były potrzebne? Dokąd to
tow ar zy sz Stalin zanrrier zał płynąć?
Trochę nas poniosło. Ksiąlka niniejsza nie jest o tym'
jak Stalin szykował się do wojny. Książka ta jest o tym,
jak Hitler się do niej nie szykował.
A brzmi to jak dowcip: hitlerowcy postanowili pokonać
Zwiapek Radzieckl. W ty:rn celu na]eżało forsować rzeki.
Jest ich w Kraju Rad sto pięćdziesiąt tysięcy. Ich dfugość
wyrrosi w sumie trzy miliony kilometr w. Dfugośćrzek
żeglownych i spławnych, to jest dostatecznie szerokich -
pięćset Ęsięcy kilometr w. I oto siedzą w Berlinie mą-
drzy stratedzy i planująBlttzkrteg. obliczają, ile milio-
n w kilometr w kwadratowych terenu przylradnie im
zająć. obliczają, Lle rzek przecina te miliony kilometr w
kwadratowych. Czy rozstrzygnęli też jak je forsować, nie
mając ani jednego czołgw plywającego?
Szaleristwu mężnych śpiewamy chwałę !
Armia rriemiecka była nienowoczesna i katastrofalnie
nieprzygotowana do wojny. Decyzja Hitlera o napaści
naZwiązek Radziecki bezprzygotowania świadczy o od-
wadze dyletanta' Decyzja sforsowania dziesiątk w tysię_
cy rzek bez czoŁg w pĘwających - to nie odwaga, to
samob jcze szaleristwo.

Rozdział 12
Jak się lnazynur:aŁy
niemieckie czołgi
pł5rwające
Wggląda ną to, że naszą hisfrrta przynosi nam uJmę.
Kolejng raz wgciqgnięto na śuiatłodzienne, otarto
z pajęczyn I kurzu krzywdzące, ponlżające dla nąszego
narodu koncepcje i dogmatg' Jakobgśmgdreptalt
zau)sze na poboczu cgulllzacji u zbuhfiaĘch onucach
i rozdeptangch łapciach, pili tu dkę, zaplali lusasem,
a potem spali na przgptecku. I nie podaroualtśmg
śtuiahL' żadngch odkryć, żadnej ,,natchnionej mgśIt'''l
TI
1.) akże więc zupełnie nieprzygotowarrej do wojny nie-
mieckiej armii udało się dojśćdo Moskwf
Nie mnie naleŻy o to pytać. Należało zadać to pytanie
Georgijowi żukowowi, kt ry polecił rozminować wszyst-
kie mosty. Zapytać tych, kt rzy Żukowa wychwalają.
Niechaj odpowiedzą, czemu Zukow otworzył przed hitle-
rowcami drogę na Leningrad, odessę, ZaporoŻe, Kij w'
Sewastopol, Rost w i Moskwę.
Na takie pytania nasza oficjabra htstoriogafia nie tylko
nie szukała odpowiedzl - nawet tych pytar1 nie stawiała.
Za to innych rzeczy zrnjdzierny całe mn stwo. otw rzmy
,,RossijsĘ gazietę", artykuł 'Wersja, czy zupeh::e banialu_
ki, w rubrykce ,,opinia historyka'. Pisze członek Wojsko-
wej AkademjlNauk Wiktor Anfiłow, neguje treść',Lodoła-
macza'. Posłuchajmy opinii historyka: 'Mieliśmy kilka
pĘwających czołgw, ale były to Ęlko egzernplarze proto-
typowe, podczas gdy Niemcy mieli ich zlaaczrLie wlęcej''.2
l ,,KrasnaJa zwiezda",24 sĘcznia 1998.
2 ,,Rossijskaja gazieta", 10 lipca 1993.
190
słuon .rstwo
Taka jest opinia historyka. GdzieŻ tu miejsce na opi-
nie? Mowa jest przecieŻ o rzeczach wymiernych. Są fak-
ty, są |Lczby - to Je naleŻy publikować. Po co m wić, że
mieliśmykilka pływających czoŁg w, skoro można wy-
mieni konkretną liczbę? I liczba ta w5mosi 4.179.
Po co m wić, że Niemcy mieli ich zttaczrie więcej' skoro
zrl w rnożna w5,łnienić |iczbę? Iliczba ta wynosi - 0.
u
D'" kaŻdego z nas członekAkademii Nauk - to prze-
de wszystkim człowiek o wielkiej wiedzy. Jeśliktoś
otr'zymuje tytuł członka akademii za osiągnięcia w dzie-
dzin7e nauk matematycznych, to znaczy. że _w naszyrn
rozumieniu - swobodnle liczy do stu, dodaje' odejmuje'
zna tabliczkę mnożenia, jeżeli nawet nie całą, to przy-
najmniej Sporą jej część.Jeśliczłowiek otrzyrnuje Ęrtuł
członka akademii za osiągnięcia w dziedzinie biologii, to
wedle naszego rozumienia jest to ktoś,kto potrali odr Ż-
nić kota od psa. I to na pierwszy rzut oka.
I oto mamy przed sobą absolwenta trzech uczelrri woj_
skowych, doktora habilitowanego nauk wojskowych i hi-
storycznych, profesora, członka rzecą1wistego Wojskowej
Akademii Nauk, autora licznych publikacji Wiktora Anfi-
łowa. Podstawowy i jedyny temat jego badari to początko-
wy okres wojny. Redaktor naczelny pisma ,,Wojenno-isto-
riczesklj Żl:r-nal' tak oto wychwala Anfiłowa: ''Tak dog!ęb-
nie jak Wiktor Aleksarrdrowicz nikt do tej pory nie zbadał
pocżątkowego okresu Wielkiej Wojny ojczyźnianej" .3
Była to wojna czołg w, toteż luzasadnione jest przypu_
szczenie, że studia nad nią nasz wielki Wiktor Aleksan-
drowlcz rozpocząłod przestudiowania wojsk pancernych
stron konJliktu. Tu nie ma problem w. 22 czerwca Niem-
cy mieli cztery typy własnych czoŁg w . Łatwo J e zap arrnę -
tać: PzKpfiv I, PzKpfiv II' PzKpfiv III, PzKpfiv IV. Plus
czołgi zdobyczne licznych typ w. Dane takĘczno-techni-
czne tych czołg w rnożlaznaleźćw każdyrn podręczni-
ku, w kazdyrn informatorze'wkażdyrn muzeum. Towa_
r zy sz:u profe sorze, szanowrry Wiktorze Aleksandrowiczu,
3
-Krasnaja złl7ezda''' 26 sierpnia 1999.
191
WIKTOR SUWOROW
czy w ciągu pięćdziesięciu lat wytrwałych studi w nad
niemieckimi czołgalini zna]azŁ pan czas' by odwiedzić
c}roć raz jakieśmuzeum? Czy wie pan, jak v'ryglądał
niemieckie czoĘ? Jako uznany ekspert winien pan wie-
dzieć, jakie kryteria musi spełniać konstrukcja czolgw
pĘrrającego. Czy jakiśniemiecki czołg odpowiada Ęrm
wymagarriom? Kt ry z Ęc}: czterech jest pĘ'rvający?
Ęrtanie do redaktor w pism ,,Rossijskaja gazieta'' '
',Krasnaja mviezda'',,,Woj enno-instoriczeskij żrrrnał'': dro-
dzy towarzysze' czy byliściekiedyś w muzeum? Czy czy-
taliście książki o wojnie? Czemu wychwalacie nieuka?
;o okresu
z profesorem Anfiłowem na czele, przez całe dziesięcio-
lecia opowiadali straszne bajeczki o tyrn, że Hitler
w t941 miał czołgi ciężkie.a o niemieckich czołgach
ciężkich z roku 1941 pisali Anfiłow, Gariejew, Wołkogo-
now, Niekricz i wielu innych. Ale w 194l roku czołg w
ciężkich Hitler nie miał. Miał je Stalin.
Ci sami tczeni z Anliłowem rta cze|e opowiadali o nie-
mieckich czoĘach pĘwających, kt re istrriaĘ Ęlko w ich
wyobraŹri' Niemieckie czołgl cięŻLie w roku 1941 - to łYy-
mysł naszej akademickiej ehLy. Za to niemieckich czoŁg w
pływających nie wyrnyślili.Czytali o tyrn w,,Dzienniku wo-
jenn5rm'' szefa Sztabu Genera]nego Wojsk Lądowych, gene-
rała pułkownika Franza Haldera. Dowcip jednak polega na
tym' Że Ha]der nic nie pisał o niemieckich czołgacla pĘwa-
jących. Na stronie Ęrtułowej radzieckiego wydania ,,Dziel-
nika wojennego'' widnieje informacja: ,,Przekład z niemiec-
F.go' redakcja i słowo wstępne generał porucznik P. A.
Zy\trt". Paweł Zylin jest doktorem habiIitowanyrn nauk hi-
storycznych, profesorem, członkiem korespondentem Aka-
demii Nauk ZSRR, laureatem Nagrody Stalinowskiej, za-
stępcą sekretarza rraukowego Wydziafu Historii AN ZSRR,
wiceprzewodniczącym mięĘmarodowego Komitetu Bada_
nia Historii II Wojny Swiatowej. Towarzysz Zyhn, jak
i wszyscy nasi offcjalni historycy, wywodzi się z szereg w
a D. Proektor, Wojna tu Eu.sropie, Moskwa 1963. s. 4O4.
192
sAMoBÓJsTwo
marksistowskołeninowskich ideolog w. Był prorelrtorem
Akademii Nauk Społecznych prry Kc KPZR i wykładał
wAkademii Politycznej irn. W' Lenina. Stąd właśniewysu-
nięto go na stanowisko szefa brsĘrtutu Hlstorii Wojny.
A zadanie postawiono mu standardowe: śpiewajchwałę
Hitlerowi, obrzucaj błotem sw j kraj i armię.
Pod kierunkiem członka korespondenta Ży|lna dzien-
nik Halder a thxnaczono z określonyrni przekłamaniami.
A wiceprzewodniczący międzynarodowego Komitetu Ba-
dania Historii II Wojny Swiatowej generał poruczr:lik Zy-
lin kupczył sumieniem jak pestkami słonecznika i pod-
pisywał wszelkie brednie, kt rych w oryginale nie ma.
Dziennik wydano.
*.j# No izaczęło się. Zjednej naukowej rozptaw na drugą
nasi uczeni piszą o niemieckich czołgach pĘrvających'
powołując się na Haldera. I już w gazecie rządowej udo-
wadnia się, że Hitler miał ich znacznie więcej niż Stalin.
Ąrmczasem była to garstka zmodyfikowanych czołg w
średnichtypu PzKpfw III' i pĘwary nie lepiej niż loko-
moĘwa (graniczny Bug pokonały jadąc po dnie). Dwa-
dzieściapięć lat dziennik generała pułkownika Haldera
LeĘ na p łkach uczelni wojskowych. I wszyscy ich pra-
cownicy rnltczą. Skoro napisarro, że Niemcy mieli czoĘ
pływające, to niech tak będzie. Natomiast kremlowscy
uczeni nie milczą. Krzyczą na cały świat:- Czytajcie' o,
sam Halder to napisał, mieli czoŁg pływające!
Ale Halder riczego nie naplątał i o czołgach pływają-
cych nie pisał. Po prostu mamy takich tfumaczy. I ta-
kich uczonych.
o. dobra. Niech sobie nasi luminarze nauki nic nie
TV
wiedzą o niemieckich czołgach. To jeszcze rnoŻt:'a lvyba-
czyć' AIe o naszych cokolwiek przecieŻ powinnlwiedzieć.
Akurat! o radzieckich czoĘach nle mają pojęcia. Profe-
sor AnIiłow chlapnął, że mieliśmy zaledwie pojedyncze
egzemp|arze protoĘ4powe czoĘ w pĘwaJących, i nikt nie
protestuje.
A zdobycie tej wiedzy w og le nie Wymaga wyższego
wykształcenia. Kroniki filmowe zlattrzydziestych są peł-
13 Samob jstwo r93
-
WIKTOR SI'WOROW
ne nas4/ch czołg w pĘwaJących, kt re pędzą r:aprz d,
płlłtąprzez rzeki i jeziora, r wnyrni szeregarni suną po
Placu Czerwon5rm' lecą w niebiosach w potężnych szpo-
nach bombowc w TB-3. A jeże|i obejrz5rmy kroniki nie-
mieckie, to zn w - przygrffiiczne pola po }:oryzont za-
pchane spalon5rmi radzieckimi czołgarni. Są wśrd nich
także interesujące nas czoĘ pływające. Jest kronika
filmowa i zdjęcia: Hitler przy rozbityrnT-38. Prąr cryrn
na zdjęciach wyraźnie widać śrubęnapędową'
Nasi oficjalni historycy powinni byli rozpocząć studia
nad historią wojny od zapoznarlia się ze strukturą orga-
ntzacy1nąArmii Czerwonej: każda dywizja piechoty mia_
ła własny samodzielny batalion rozpoznawczy. A w jego
składzie znajdowała się między innyrni kompania czoł-
g w _ |6 czoĘ w pĘwających. Razem w Armii Czerwo-
nej było r98 dywizji piechoty. Apoza t5rrn dyvizje pan-
cerne, zmotoryzowane i dywizje piechoty zrnotoryzowa-
nej' one także miały sw j zwiad i swoje czołgi pływające.
Każdy korpus powietrznodesantowy miał własny bata-
lion czołg w - 50 czołg w pĘwających. I co to ma być:
egzernpLarze protot5powe? 4.OOO prototyp w!?
Profesorze Anfiłow, czy parl wie, Że każda radziecka
dywizja piechoty miała batalion rozpoznawczy? Czy zna
pan etaty radzieckiej dywizji i jej uzbrojenie? Czy zna
pan etaty i uzbrojenie naszych korpus w powietrzno-
desantowych? Interesował się pan tym?
AprzecieŻ pamiętniki generał w też o tyrn wspomina-
ją. Na przylład wspomnienia generała majora Swirido-
was. Generał byŁ w wczas kapitanem. Dowodz:d I44.
Samodziebeylrn Batalionem Rozpozna'wczsrm. Szykował
się do walk w Rumunii. Pograrricznicy zdjęli zasieki
i cofnęli się, a zwiadowcy wojskowi, wśrd nich zaśr w-
nież budzie z batalionu Swiridowa, obsadzili granicę.
W batalionie rozpozl1awczyrn Swiridow miał między in-
nymi, tak jak nafeżało, 16 czołg w pĘmrających.
Czy nasi oficjalni zruawcy pierwszego okresu wojny
czytali generalskie pamiętniki? Czy studiowali struktu-
rę Armii Czerwonej? Czy odwiedzali archiwa i rnluzea?
5 A. Swiridow, Bataliong LDstupajut u boj, Moskwa 1967.
194
sAruoBÓJsTWo
Piszę w swoich książkach, że nie jesteśmy ludźmi śfupi-
mi' W odpowiedzi - hurąarr niezadowolenia: James Bond
cię tego na'uczył. Wystarczy, że powiem, iŻ tie jesteśmy
gfupsi od Niemc w, a od razu do obrony Hiflera i iego
pobitych generał w ruszają całe tfumy oburzonych mar-
ksist w-leninist w. Ileż było gnievmych artykuł w! IIeż
krzyku i hałasu! I kto jest najbardziej zagorzaĘrn obroricą
Hitlera? Nasza rodzima,,Krasnaja mviezda", Sztab Gene-
ralny, Wojskowa Akademia Nauk, ,,Rossijskaja gazieta",
pismo ''Rodina''. Wszyscy oni kochają An1iłowa, wszyscy
publikują jego plugastwa o wyższościhitlerowc w.
A nasi eksperci z Anfiłowem na cze|ejeden przez drw-
giego w}rmyślają to' na co nie wpadła propaganda Goeb-
belsa. Goebbels nigdy się nie chwalił, że Niemcy mieli
czoŁgi pływające. Bo ich nie było. Wyrnyślili to za nie$o
czŁonek korespondent Żylin do sp łki z człorlkiem rze-
czyvistym Wojskowej Akademii Nauk Anfiłowem. A mo-
że by tak kt ryśz moich krytyk w zarzucx Anfiłowowi
fabrykowanie fałszywek?
:ow - wersj
^.:y
zupeŁee bania]uki - odpowiadam: pariska wersja' to ba-
nia]uki. Przez cale życie pl tł pan te banialuki, rozpo-
wszechniając w świeciebrednie hitlerowskiej propagan-
dy, dodając do nich sw j osobistywkład. Izato miał pan
ułatwiony dostęp do nomenklaturowego żłobu.Za pan-
skie zasługi w wychwalaniu hitlerowskiej mądrościi $o-
towości gł wny ideolog kraju towarzysz Susłow i szef
Gł wnego Zatządu PoliĘcznego towarzysz Episzew ob-
sypali pana orderami, Ętułami i roz|iczn5rmi dobrami
materialn5rmi. Za szkafowanie nasze$o narodu i jego ar-
mii Episzew budował p rnu magnackie rezydencje. Za
wychwalanie niemieckiej potęgi technicznej, wymyślonej
przez pana, jako protegowanego marszałka Greczki i in-
nych towarzyszy wciśniętopana do moskiewskiego Pari-
stwowego krstytutu Stosunk w Międzynarodowych, aby
szkolił pal: pr4Iszłych dyplomat w w duchu pokory wo-
bec nazistowskich geniuszy. Spotykałem pariskich wy-
chowank w, profesorze. CzlĄe się to wyszkolenie.
195
 WIKTOR SI'WOROW
Zadaniem dyplomat w jest bronienie lnteres w i ho-
noru swoJeJ ojczyzny.I bronią ich tak, Jak ich pan na-
uczył. Czoł$' pł5rwaJące - to tylko jeden pr4lkład, kt ry
rn)ca śwlatłona głębię pariskiej wiedzy. I właśniena
ta]dm poziomie pan ich szkolił. I żaden z pariskich ucz-
ni w nie odwaĘł się publicznie zarzwcić panu szarlata-
neril. No 7 teraz piastują wysolrie stanowiska w dypto-
macJi: są wlcekonsularni i konsulaml, ambasadorami
i specJalnyrni wysłarrnikami, wiceministrami. Jeden
z nlclr został nawet mintstrem spraw ZagrarL\cznych.
I opowiadaJą światuto, co pan opowiedział irn. I śmieją
się z nas. Jeże|l my sami się z siebie śmiejemy, jeżeli
sami tarzamy się w błocie 1 tyrn błotem się obrzucamy,
to, proszę mi wierzyć, znalazło się dośchętnych, by
nam w Ęrm pom c.
I niepojęte: dlaczego banialuki Anfiłowa nikogo nie
obchodzą? Cicho sledzi mlrrister obrony Rosji, tnlczy
Sztab Generalny, nie puszcza pary z gęby Gł wny Za-
rząd Broni Pancernej, koledzy profesorowie kiwaJą gło-
wami na znak aprobaĘ t tysiące ekspert w zachowuje
milczenie. I nikt nie protestuje.
A przecież rnożnajednym pytarriem wysadzić z siodła
wszystkich naszych oficjalnych znawc w, Nie m gł ist-
nieć czołg bez nazwy. Anfiłow utrz5rmuJe, ze pitęzny
Hitler miał w 1941 roku czoŁgi ciężkie. Ęrtam $o: Jakie?
Jak się nazywal5/? I profesorowi opadły skrzydełka.
I wszyscyJego koledzy i uczniowie też zatnLlkli' Gdzie się
podziała profesorska buta?
Tenże profesor tvrierdzi, że Hitler miał w czerwcu l94 l
roku czołgi 38-tonowe. To samo p5rtanie: Jak się rrazrya-
Ąź Nie m gł^istnieć czołgbez nazwy! I znowu profesor
zwiesił głowęu.
Pisał w gazecie rządoweJ, że Hitler miał czolgi pĘwa-
jące. Powt rzrny pytarlie: Jak się naz5rwałry?
Wystarczyłoby, aby redaktor naczelny,'Rossijskoj ga-
ziety" wykazał czujnośći zadał profesorowi takie pyta-
sAMoBÓJsTwo
nle, a plugawy artykulik o przewadze techniczneJ Hitle-
ra nie ukazałby się na łamach rządowego organu.
I zn w budzi niepok J oświadczenie generała poruczni-
ka Pawlenki o tym' że w połowielat sześćdziesiąĘchmar-
szałek Zwlązku Radzieckiego Zukow i radzieccy historycy
wojskowości nie irrteresowali się wojną, nic o nĘ nie wie-
dzie|i' nte wyobraża]i sobie nawet w przyblientu, ile i Ja-
kich czołg w miała na stanie Armia Czerworra w dniu 21
czerwca 1941 roku. To cenne wyznanie. Szkoda, że
i w początkach nowego tysiąclecia generałowie i uczeni
nadal nic nie wledzą. Ani o hitlerowskich czĘach. Ani
o stalinowskich. Wciąż zamiast liczb stosują taką oto do-
godną terminologię: kilka, pewna |iczba, jakaśczęść'
A ton nadaje naJwiększy zrLawca, profesor Ar'fiłow. Jeż.e|i
taki jest poziom naszego najgł wniejszego eksperta od
wczesnego okresu wojny, to JaId jest poziom eksperta
numer dwa? Jeżeli rnJwiększy z wielkich nie wie nic ani
o czołgach radzieckich, ani o niemieckich, jeŻe|i nie ma
pojęcia o etatach i rrzbrojeniu radzieckiej dywŻji piechoĘ,
to czego rnoŻttaoczekiwać od historyk wznajdujących się
na r:tższyc}r szczeblach naukowej hierarchi.. .?
Przez 5o lat pilnej pracy nasi eksperci od początkowe-
go okresu wojny nie zdoła]i dotrzeć nie tylko do archi-
wum, ale nawet do zwykłej biblioteki, gdzie jest obfitość
zrozwmiaĘch nawet dla uczni w książek o radzieckich
i niemieckich czoĘach.
VI
Historię błłorzysię krwią, a pisze atramentem.
Nie jest wazne, co było na woJnie i crym się ona zakort-
czyła. Ważne jest, co o niej potem napiszą historycy' oto
nasze podejście: złoĘćmiliony chłop w w uralskiej i sy-
befiskiej ziemi, aby zdobyć surowiec na pancerz d|a czoŁ-
g w, zbudować fabryki na ludzkich kościach,zfiryvłając
na to gromadzone przezwieki zasoby złota, wsadzić ir:żłr-
nter w za kratki i zmusić ich, by tworzyli więcej, rnż b
możliwe, zapędzlć setki tysięry $odujących ludzi do zlm-
nych hal fabrycznych, stworąrć rzecąruriście najlepsze na
świecieczołgs, przetestować je, uŻywać, vłyprzedzić caĘ
świat- choćby tylko w tej jednej dziedzinie - o dziesięć,
t97
 WIKTOR SUWOROW
dwadzieścia, pięćdziesląt lat, dojśćdo Kr lewca 1 Berli-
Słyszę często: niby wszystko
czu'' jest sfuszne, ale jakoś nie udało się znakeźć doku-
mentu potwierdzającego. Takle postawienie kwestii
Rozdział r3
O tym, jak oni zlnali
geografię
Bolszeuicg b[ją nas tglko u; jednej dziedzinie:
u dzie dz inte s zpte g o s hr a.
Adolf Httler 17 maja 7942 roku
:nia szxoły sreal
niej. Hitlerovrscy generałowie i feldmarszałkowte mleli
świadectwai dyplomy, ale poziomem umysłowym bynaj-
mniej rlje przewyższall szalonego kaprala' otw rzmy Dy-
rekĘwę nr 2l doĘczącą operacji ,,Barbarossa'', kt rą FIit-
ler podpisał 18 gfudnia 194o roku: ',Ostateczn5rm celem
operacJi jest stworzenle bariery zaporowej przeciw azjaĘc-
kiej Rosji na og lnej linii Wołga-Archarrglelsk. Dzięki temu
w razie koniecznoścl ostatni region przemysłowy' kt ry
pozostał Rosjanom'na Uralu, będzie rnożna spar'aliżować
z pomocą lotnictwa'.
Był jednak maleriki szkopuł: od 22 czerwca nawet do
jesiennych słot, nawet do nadejścia odwilży w5rJściena
linię wołgi jest niemożliwe. A oto przycTpa: niemieckie
czołg miały niewielką rezerwę bezawarfrnego przebiegu,
toteż w drodze na Moskwę konieczne było zatrzymanie
u ciebie w ,,Lodołama_ wszystkich niemiecldch wojsk na kilka tygodni w celu
dokonarria remontu kapitalnego czołg w z wymianą sil-
nik w, skrzyi bieg w' przekładni itd. w razie zajęcia
Moskwy konieczny był jeszcze jeden taki post j w celu
przeprowadzenia kapitalnego remontu czołg w i przy-
wr cenia zdolności bojowej wojsk.
Toteż we wrześniu nie da slę dotrzeć do Wołgi.
W płździerniku- deszcz i słota. A po deszczu 1 słocie
wiadomo, co następuje.
Gdyby nawet udało się Niemcom we wrześniu vfyjść
na linię wołgi' to bombardowanie Uralu z tej rubieży
byłoby niemożliwe: na lew5rm brzegu Wołgi lotrrisk prak-
199
WIKTOR SUWOROW
tycznie nie ma. A więc najpierw należy je zbudować. Nie
tak łatwo tego dokonać w październiku na rozmoĘrm
stepie i w listopadzie na zmarznięĘrm stepie.
Gdyby nawet udało się zbudować lotniska' to i tak
byłoby niemożliwe bombardowarie z nich regionlprze-
mysłowego na Uralu. Niemieckie dwusilnikowe bom-
bowce średnieDornier Do 17, Junkers Ju 88 i Heinkel
He l 11 nie nadawały się do tego celu. Żeby dolecieć do
Uralu i wr cić, bombowce, kt re miał Hitler w 194l ro-
ku, musiaĘby zabierać bardzo dużo paliwa, a]e wcale
nie mogĘby brać bomb. Albo musiałvby brać bomby,
lecieć w jeaną stronę, bombardować i jlsŻ nie wracać.
Gdyby hitlerowskie bombowce miały dostateczny za-
sięg' to i tak nie udałoby im się zbombardować Uralu.
Hitler miał kłopoty zbenzyną' Już w sierpniu l941 ben_
zynybyło tak mało, żetrzebabyło wstrz5rmać przeprowa-
dzenie wielkich operacji.
Gdyby jednak nawet dostarczono benzynę na nieistrrie-
Jące lotniska, to trzeba by było dostarczyć także bomby.
A sto Ęsięcy ton w takiej sytuacji absolutrrie nie wystar_
czy. ZreszĘ nawet milion ton bomb to zatnalo. No i do_
starczenie nawet stu tysięcy ton bomb na nieistrriejące
nadwoŁariskie lotniska wyrnagałoby gigantyczneJ ilości
paliwa do ciężar wek' CięŹar wekzaś, nawiasem m wĘc
było za mało nawet, by zapewnić nieprzerwane dostawy
zaopatrzenia rl la nacierających dywŻji pancernych.
Gdyley miliony ton materiał w pędnych i smar w,
bomb, częścizamiennych i całej rriezbędnej reszty dostar-
czono - na wielbłądach, wołach czy osłach - to i w wczas
zbombardowanie Ura]u byłoby niemożliwe. Za maĘ byŁ
udŹwig niemieckich bombowc w. A ukhrcia szpilki Uralo-
wl niestraszne.
u uralska jesfue i zirrra. I Jeżeli całemu niemieckiemu lotnic-
W momencie podpisania Dyrektywy nr 2l w grudniu
l94o roku było całkowicie jasne, że dwusilnikowe śred-
nle bombowce mają Zbyt mały promieri działania
i niewystarczający ładunek bomb, toteż nie nadają się
do n1szczenia oddalonych ośrodkw przemysłowych.
W tym okresie niemieckie bombowce operowĄr ze
200
SAMOB JSTWO
wspanlĄrch lotnisk p łnocnej FrancJi 7 przez Cieśnirrę
Kaletariską latały bombardować obiekĘ przemysłowe
i wojskowe Lond5mu, Bristolu, Coventry, Plymouth,
Southampton. Dostawa paliwa i bomb z Niemiec na lot-
niska p łnocnej FrancJi nie stanowiła problemu. Cele
byĘ tllLż obok - tylko przelecieć cieśninę. Dlatego rnoŻna
było kosztem benąmy brać maks5rmalry ładunek bomb.
I mimo to, nawet w tak sprzyjającej sytuacji, po dz1e-
więciu miesiącach intensywnych nalot w, od 12 sierp_
nia 1940 roku do 12 rnaja I94I' całe nlemieckie lotrric-
two nie potrafiło ,,wybombardować'' z wojny brytyjskie-
go przemysfu.
I oto w samJrln środkutej przeciągającej się operacji
powietrznej, kt ra od początku nie wr ąyła niczego dofcre-
go, Hitler planuje rzuc7ć częśćtego lotnictwa do znisz-
czeria dalekiego, niedosiężnego Uralu. Plarruje to, wie-
dząc, że tam, nad Wołgą' nie ma lotnisk, że dow z nawet
jednego miliona ton niezbędnych zapas w na nieistniejące
lotniska Jest całkowicie wykluczony' Hitler |iezy na to, że
wyłączy z wojny daleki Ural' gdzie obiekĘ przemysłowe
tozrzltco:rue są na olbrz5rrnich przestrzeniactr i zajmują
r ozleg!ą powierzchnię.
Gdyby nawet Niemcom udało się w trzy miesiące dojść
do Wołgi' gdyby nawet udało im się zbudować nad Wołgą
lotniska i dostarczyć na nie niezbędną ilośćwszystkiego,
co potrzebne do zbombardowania Uralu, to i tak owa
operacja powietrzna nie pasowałaby do plan wBliŻ'lgte-
gu. operacji tej w żaden spos b nie dałoby się wcisnąć
w ramy wojny błyskawlcznej. W każdym wypadku wojna
por,vietrzna przeciw Uralowi powinna się była dokonać
przed wrześniem 1941 roku.
Hifler planuje zrńszczelie przemyshr uralskiego na je_
sieri i zmry, wyraźrne nie zdając sobie sprawy' co to Jest
twu nie udało się w cĘglr dziesięciu mlesięcy zniszczyć
przemysfu położonejbltsko Wielkiej Brytanii' to w i]e mie-
sięcy Hitler planował znlszcryć niedoslężny Ural?
Do znlszczenia ośrodkw przemysłov4rch położonych na
głębokich Ęłach potrzebne są bombowce strategiczne
o promieniu działaria wynoszącyrn kilka Ęsięcy kilome-
201
WIKTOR STIWOROW
tr w i z co najmniej S-tonowyrn ładunkiem bomb. Bom-
bowiec strategiczny powinien mieć wysoki pułap lotu,
w przeciwn5rm razie będzle narażony na ogieri artylerii
przeciwlotniczej i działaria nieprądacielskich myśliwc w.
Takich bombowc w naleŻy mieć co najmniej tysĘc.
A Hifler nie miał ich wcale.
Gdyby nawet Hitler miał bombowce strategiczne, to
i tak nie m głby icle llŻyć. Czterosilnikowy bombowiec,
kt ry przenosi pięć ton bomb na odległośćkilku tysięcy
kilometr w jest bardzo nieekonomiczrty. Potrzebuje du-
żo paliwa. A skąd je wziąć, skoro paliwa brakuje nawet
dla myśliwc w i dwusilnikowych bombowc w średnich?
Ale cała ta historia ma aspekt jeszcze dziwniejszy.
UI
-1
lt-AZto za postawienie problemu: Ural ,;w raziekonie-
cznościrnożna będzie sparaliżować''? Hitler uważa więc,
że przernysfu Uralu tak w og le paralkować nie potrze-
ba, że Ural nie stanowi zagrożenia, że Uraf sarla Z siebie
przerwie produkcję broni. No a jeżeli, wbrew oczekiwa-
niom, będzie cośtam produkować, wtedy ,,można bę-
dzie'' go sparaliżować.
Skąd ten opt5,rnizm?
I skąd przekonanie, że Ural jest ,,ostatnim regionem
przemysłowym'' Zwiapkls Radzieckiego? Jaki ignorant
wpisał te słowa do hitlerowskiej dyrektywy?
W czasie pierwszych pięciolatek Stalin rozwinął zaiste
gigantyczną budowę obiekt w przemysłowych za Ura-
lem: na Syberii, w Kazachstanie, na Ałtaju, na Dalekim
Wschodzie. Weźrny choćby tylko Zaglębie Kuznieckie:
Kiemierowo, Stalinsk, Leninsk-Kuzniecki, Prokopjewsk,
Temir-Tan... Nikt tych przemysłowych $i$ant w nie
ukrywał. Opiewarro je. Pamiętajcie u Majakowskiego:
,,Wiem - miasto będzie!''.
A opr cz Kuzbasu: Omsk, Nowosybirsk, Krasnojarsk,
Irkuck, Chabarowsk, Komsomolsk... I zn w - nikt z tego
nie robił sekretu. o Komsomolsku śpiewarro piosenki' po-
święcano mu ody: 'Gr d cudownywyr słw tajdze bezlud-
nej!''. o Komsomolsku pisano artykuĘ i książki' kręcono
o nim kroniki filmowe i filmy peŁrometrażowe. Komso-
202
sAMoBÓJsTwo
molsk zna7azŁ się w niemieckim szkolnyrrr podręczniku
geograffi, a hitlerowscy eksperci od wywiadu i stratedzy
niczego o nim nie sĘszeli' nic nie wiedzieli ani o lrkucku,
ani o Krasnojarsku, ani o Stalirisku, ani o Barnaule.
I oto, nic nie wiedząc o nasą.rn kraju i jego gospodarce'
niemieccy stratedzy planują zriszczenie,,ostatniego regio-
nu przemysłowego na Uralu'' nalotami potężnych Zgrupo-
wari czterosilnikowych bombowc w strategicznych... kt -
rych nie mieli.
Całą ĘnekĘrvę nr 2l w sprawie przeprowadzenia ope-
racji,'Barbarossa'' rnożla wyjaśnićnastępując o : zebr ala
się grupa kompletnych ignorant w , L.odzi, kt rzy nĘdy nie
służyli w wojsku, nie mieli żadnego wyobrażenia o wojnie
i armii, upijali się do nieprzytomności i w delirium pisali
absolutne brednie.
Wyjaśnienie to byłoby jasne i przekonujące, gdyby nie
to, że Hiuer był facetem niepijącym. I nic nie wiadomo
o Ęłn' by feldmarszałkowie Z jego otoczenia byli nałogo-
w5rmi alkoholikami' Wobec tego nie mam żadnych hipotez
co do przyczyn powstania tej dyrektywy' Nawet wręcz
niewiarygodnie głupi człowiek' jeślinie cierpi na schŻofre-
nlę, takiego dokumentu sporządzić i podpisać nie może.
IV
-r
Drrertoct Holmes nie bez kozery zwracał uwagę na
r6Żne niedostrzegalne wł kienka' zadrapania, plamki:
malerikie kluczyki otwierają wielki sejfy.
Enuncjacja, Że Ural jest ostatnim przemysłow5rm re-
gionem Związku Radzieckiego, dowodzi całkowitej igno-
rancji Hitlera, jego feldmarszałk w i generał w oraz
sfużb wywiadowczych.
Wywiad to oczy i uszy armii i paristwa' Aby należycie
ocenić niemiecki wywiad' sięgnijmy po drobiazg' łup-
stewko, pyłek, kropelkę, w kt rej odbija się caĘ porażają-
cy vłyobrłźnięświatniemieckich służbspecjalnych.'.
Syn Stalina, porucznik artylerii Jakow Dżugaszwili,
dostał się do niewoli. l8 lipca 1941 roku jest przesfu-
chiwany. Tych' kt rzy o tym nie wiedzieli, informuję:
przesłuckriwanie jeric w, to jedno z najważniejszych
źt deł informacji wywiadu wojskowego. Syn Stalina - to
wIIśToR st'woRow
rrie zwczajny porucznik. Dlatego też nie przesfuchiwali
go zwyczajni oficerowie w5rwiadu. I oto na pytanie: ,,Czy
pan wie, że druga żona pariskiego ojca także jest Zyd w-
ką?" _ Jakow Dżugaszwili odpowiada: ,,Stalin jest wdow-
cem, nie ma żadnej Żony, ariZyd wL<:'' ani Rosjanki, ani
Gruzinki''. Wtedy pada podchwytliwe pytanie: ,,A czyŻ
Kaganowicz nie jest Żydem?''.
Porucznik Dżugaszwi|i zaprzeczył, ale mu nie uwie-
rzono. Obie strony pozostały przy swoim. Artylerzysta
się nie upierał: wy z piwnicy widzicie lepiej.
o Stalinie wygadywano najr żniejsze rzeczy. Między
innyrnl L to, Że jest żydem ' JeŻeli, jak opowiadano,
Zwiapkiern Radzieckim rządzą Zydzi, to kto powinien
być na szczycie? Nazwisko Dżwgaszwili tłumaczono jako
,,S5m Zyda". A żeby nie było jwż Żadnych wątpliwości,
wymyślono Stalinowi jeszcze dwie żony żyd wki. Kto
jest najwyżej postawionym Zydem na Kremlu? Kagano-
wicz? Jasne. Znaczy to, Że Żona Stalina nazwa się Roza
Kaganowicz. M1tycznej Rozie prz5pisywano całą masę
podĘch postępk w, aż wreszcie oŻyła w świadomości
samych tw rc w tych opowieści.
Plotkarz jest niebezpieczny, bo zaraża wymysłami nie
tylko otoczenie, ale i siebie samego. Ten, kto powtarza
plotki' safiL Zaczyma w nie wieruyć.
Taki jest właśniepoziom hitlerowskiego wywiadu. Wy-
wiad niemiecki zył w świecie plotek, kt re łatwo można
było sprawdzić i zdementować. Ale nikt niczego nie
sprawdzał i nie dementował. Hitlerowcy wierzyli w to,
w co chcieli wierzyć, wierzyli w to, co plotV dfugie języh'l.
Barwne szczeg ły dodają plotce łwotności.Ale plotki czy-
nią wywiad martwyrn. Dawno dostrzeżono nierozerwalny
związekrnędzy paristwem' wynriadem i plotkami. Istnieje
nienarusza]na reg3;ła: kiedy tylko w5nviad Zaczyma wierzyć
w plotki, par1stwo ginie. od tej reguĘ nie ma wyjątk w.
Epizod z Rozą Kaganowicz to głupstwo. Ale za dro-
biazgami kryją się bardzo smutne - dla Niemiec - oko-
liczności.Kodeks w1rriadu jest niezachwiany i twardy
jak kodeks radzieckiego łagru: nie wiesz - nie gadaj, bo
zakłżde słowo odpowiesz głową. Ww1rłriadzie weryfika-
cja zdobytych informacji jest ważniejsza' nż ich zdoby-
204
I
!*
sAIvtoBÓJsTwo
wanie. Powtarzam: ofi.cer w5rwiadu ma prawo operować
Ęlko tymi informacjami, kt rych pochodzenie dokład-
nie ustalono. Jeżeli agent, nawet najniższego szczeb|a,
powtarza plotki, to znaczy, Że dana organlzacja wywia-
dowcza jest śmiertelniechora'
ładzieccy żohiJ
rze i oficerowie szykowali się do zwycięsldego marszu na
Berlin, Paryż i Madryt. Do tego zostaIi przygotowani. Ale
nie przygotowano ich do odparcia niemieckiej agresji, do
uporczywej obrony. Regulamin służbywewnętrznej i in-
ne regulaminy nie przewidyvały zasad postępowania ra-
dzieckich wojskowych w obliczu grożącej niewoli i w sa-
mej niewoli. Uważano, że prawdopodobieristwo trafienia
do niewoli jest bliskie zeru.
Tak jest, r zeczywiście, pod warunkiem że to my ataku-
jemy. w r945 roku Armia Czerwona zadała niespodzie-
wany cios o potwornej sile wojskom japoriskim w Chi-
nach' To samo planowano r wnież w 1941 roku, tyle że
przeciwko Niemcom. Ale wojna okazała się zupeheie inna
nż planowano. A rezultat? W chwillwzięcia do niewoli
w mapnikach radzieckich dow dc w znajdowano bardzo
interesujące mapy, ciekawe rozkazy, zaskakujące pi-
semne rozporządzenia. Wiele tysięcy żoŁnierzy miało za
cholewami te same wojskowe rozm wki ros5{sko-nie-
mieckie i rosyjsko-rumuriskie, a w kieszeniach - pry-
watne listy, kt re lepiej, żeby nie traIiły w ręce WToga.
Jakow Dżugaszwili nie był wyjątkiem. Przebywał przez
jakiś czas w niewoli, ale początkowo nie zostałrozpozrLany.
W owych bezcennych minutach, godzinach i dniach nale-
żałosamemu się zrewidować izriszczyć wszystko, co nie-
potrzebne. Jakow tego nie zroblł' Wydali go jego podwład-
ni. Wszystkich ludzi radzieckich wychowywarro w duchu
donosicielstwa i zdrady. Dlawszystkich wzorcem był Paw-
lik Morozow.l Donosicielstwo to stos pacierzowy socjaliz-
l Chłopiec' kt ry podczas prz],.rnusowej kolektywŻacji wsi (1932)
wydał własnego ojca organom OGPU' Został za to zabity przez wieś-
niak w' lJ.y'łladze ucz5łrĘ zeri narodowego bohatera, wz r do naślado-
wania dla wszystkich dzieci radzieckich lprzyp. tłum.]'
205
WIKTOR SUWOROW
mu. BeZ donosicielstwa socjalizm nie jest możIiwy w Żad-
nym kraju, w żadnej formie. Socja1Żm opiera slę na stra-
chu, strach - na donosicielstwie. W roku 1991 nar d ro-
syjski powinien był zlikwidować donosicieli jako grupę spo-
Łeczną. Nie zrobiono tego. Dlatego Rosja się chwieje.
Donosiciele - to tajna armia paristwa socjalistyczne-
go. Jego gł wna siła' Ale w wojnie obronnej hufce ra-
dzieckich donosicieli r:aglie Znafazły się po drugiej stro-
nie frontu, w niewoli. I tam kontynuowały energiczną
działalność.Ęlko teraz nie dla Sta]ina' a]e dla Hitlera.
CaĘ tak długo i z takim staraniem gromadzony poten-
cjał radzieckiego donosicielstwa zwr cił się przeciwko
Zwiap,kovn Radziecki em u .
Syn Stalina zostal rozpoznany, obszukany i przesfucha-
ny. W jego kieszeni znafeziono list od pewnego podporu-
czrika rezerwy imieniem Wiktor: ,,Jestem na ćvriczeniach,
chclałbym jesienią zna]eźć się w domu ale rnoŻe mi w tyrn
'
przeszkodzić planowany spacer do Berlina''. o liścieza-
meldowano osobiścieHitlerowi, wspominał o tyrn w swo-
ich ,,Rozmowach przy stole".z A w wczas, w lipcu 1941
roku, niemieccy oficerowie, kt rzy prowadzili przesłucha-
nie' okazali Dżugaszwilemu list i poprosili, by wyjaśnił
fragment o planowan5,'rn spacerze do Berlina. Protok ł
przeshrchania odnotowuje reakcję s5ma Sta1ina' Czyta
znaleziony przy sobie list i mrucąr: ,,o, cholera!''.
W świetletego listu, szczeg lnie zaśdaĘ - 11 czerwca
194I roku - staje się bardziej zrozurniala treśćkomuni-
katu agencji TASS z 13 czerlxlca 1941 . Cały kraj, cała
armia' wszyscy, poczynając od podporucznik w rezerw:jt,
otwarcie paplali o planowan5rm spacerze do Berlina. Dla-
tego Stalin pod osłoną szyldu agencji TASS ryknął na
caĘ kraj i na caĘ świat:''ZSRR' zgodnie ze swoją polity-
ką pokoju przestrzegal i zarnierza przestrzegać postarro-
wieri niemiecko-radzieckiego paktu o nieagresji, wobec
czego pogłoski jakoby Zwia7,ek Sowiecki przygotow],'\Mał
wojnę z Niemcami są fałszyve i prowokacu'ne''.'
2 Picker, op. cit. Zapis z 18 maja 1942.
" Cy't. za A. Bregman, ,,Najlepszy sojusznik Hitlera. Studium
o wsp Ęracy niemiecko_sowieckiej l939- 1941"' Lond1m 1967, s. 146.
206
sAMoBÓJsTwo
Ale odbiegliśmy od tematu. M wimy o czyrn inn5rm:
o wyvriadzie niemieckim, kt ry Ęł rnitarni i plotkami.
Była to chora organizacja. Chora śmiertelnie.
YVI
!
L ieszczejeden kwiatek. Wielki niemiecki szef wywiadu
Walter Schellenberg, kt ry się chełpił' Że oszukał SŹrmego
rl Stalina i jego ręką zdekapitował Armię Czerwoną, za-
rnie szcza w swych,,Wspomnieniach" szokuj ące informa-
t'
cje: ,".Ądmirał [Canaris] twierdził, iż ma dowody, Że ośrod-
ki przemysłowe wok ł Moskwy, na p heocny wsch d
i pofudnie od niej i koło Uralu, atakże ich gł wne zaple-
cze surowcowe' miały jedno jednotorowe połączenie''.a
To wszystko. Więcej o niemieckim wywiadzie nie ma co
opowiadać. Gł wny niemiecki szpieg Ęrm jedn5rm zdaniem
powiedział wszystko.
Większośćlinii kolejowych Rosji zbudowano za Ale-
ksandra III i Mikołaja II. W budowie tych linii kolejowych
brati udział zagralniczr:i inĄmierowie. Gł wnie Niemcy'
W roku 194 1 wielu z ric}n jeszcze Ęło. Piastowali wysokie
t
stanowiska, mieszkali w Berlinie. A więc wywiad niemie-
cki nie musiałprzeprowadzać tajnych operacji' nie musiał
werbować agent w, nie musiał mieć punkt w kontakto-
wych i adres w konspiracyjnych - wystarczyło znaleźć
starego irźyrriera, kt ry budował Most Aleksandrowski
przezWĘę, i zapytać.
Po upadku caratu rosffska inteligencja techniczna
wielomilionowym strumieniem odpĄmęła na wygnanie.
Stolicą rosyjskiej emigracji nie był wcale ParyŻ' ale właś-
nie Berlin. A więc w5rwiad niemiecki m gł po prostu
znafeźć staruszka w kolejarskiej czapce z czarrlyrn
aksamitnym otokiem i srebrn5rmi młoteczkami; staru-
szek opowiedzialby z dwrną o ros5'{skich kolejach.
Wiosną 1941 roku cały kontynent europejski znajdo-
wał się w rękach Hitlera' Stara ros5'jska inteligencja
techniczna po ucieczce przed komunistami osiadła
w Paryżu, Warnie, Pradze, Sofii, Belgradzie. Wystarczy-
ło ich znaJeźć. Porozmawiać z nirni. Nie było tu żadnych
4 W. Schellenberg, ,,Wspomnienia'', Wrocław 1987, s. l32.
207
ie
WIKTOR STTWOROW
tajemnic. Nikt by się nie wypierał. Każdy opowiedziałby
o rosyjskich kolejach.
Za panowania dw ch ostatnich car w starrowisko mini-
stra komunikacji trzykrotnie piastowali Niemcy' A funkcję
inspektora Ministerstwa Komunikacji Rosji pehił faworyt
Mikołaja tr pułkownik von Wendrich. Dlatego też wywiad
kajzera nie miał żadnych kłopot w ze zdobynłaltiem infor-
macji o rosfrskich kolejach. Zresztą nikt tych informacJi
nie ukrywał. I proszę: szefowie shrżb wywiadowczych Hit-
lera nawet nie dotarli do informacji, kt re pozostaływ Ber-
linie po ich poprzednikach - oficerach wywiadu kajzera.
Przed wojną zbudowano Turksib - magistralę Łączącą
Azję Środkową i Syberię. Ale zn w nikt nie czyrrił z tego
sekretu: przeciwnie wok ł budowy rozlegał się szczebiot
i słowicze trele propagandy. Budowę Turksibu opisali
nawet Ilf i Pietrow. Pamiętacie paristwo rozm wki, ma-
jące ułatwić budownicz)[n porozumienle z mieJscową
Iudnością? Szejtan - diabeł. Arba _ furmanka. Szejtan-
- arb a
- Turkies taris ko - Syberyj ska Magistrala Kolej owa.
Wszystkie przemysłowe gtganty pierwszych pięciola-
tek wznoszono przy udzia]e zagranicznych inżyrrier w,
w tyrn niemieckich. Inżynierowie ci po kilka lat praco-
wali i w Magnitogorsku, i przy wznoszeniu Czelabin-
skiej Fabryki Traktor w, i w Uralmaszu, i w NŻn5rm
Tagile... Nie tylko zJeźdzlli cały kraj z Komsomolskiem
wĄczr:ie, ale brali bezpośredni udział w pracach nad
zwiększeniem przepu stowościmagis trali' prowadzących
do nowych gigant w przemysfu. A więc wiedzieli, kt re
połączenia kolejowe dokąd prowadząi jaka jest ich zdol-
nośćprzepustowa. Co więcej, wprost z hitlerowskich
Niemiec wielkie niemieckie koncerny dostarczały kom-
pletne linie produkcyjne do wznoszonych właśniera-
dzieckich zakład w zbrojeniowych. żeby dostarczać
ciężkie, wielkogabarytowe ładunki' niemieccy inż5miero-
wie musieli mieć dokumentację techniczną Zamerającą
dane o nośnościmost w, szerokości i wysokoścituneli
i wiele innych informacji.
Wszystkie dokumenty utknęĘ gdzieśw Berlinie.
Trzeba je było tylko znaleźć,panowie oficerowie hit-
lerowskiego wywiadu.
208
SAMOB JSTWO
Poza tyrn nadwoŁaitskie miasta Kazan, Saratow,
Wolsk to przecieŻ tajne ośrodkiszkoleniowe, przygoto-
wujące niemieckich oficer w' kt rych Stalin' narusza-
jąc międzynarodowe umowy, szykował do zrniużdżenLa
Europy. Wystarczyło, by Schellenberg lub Canaris po-
gadali z niemieckimi oficerami, kt rych Stalin wyszkolił
dla Hiflera za Wołgą' a kt rzy teraz wr ci]i do Niemiec
i sfużyli w szeregach Wehrmachtu. Ci oficerowie widzie-
li mosty na Wołdze w rejonie Jarosławla, Gorkiego, Ka-
zaria, Syzrania, Saratowa, wiedzieli, że za tyrni mostami
magistrale kolejowe ciągllą się gdzieśna wsch d. A do-
kąd miałyby się ciągnąć, jak nie do Uralu? Czyżby pod'
władnym Canarisa nie wpadło do głowy, by wypytać
własnych niemieckich oficer w i dowiedzieć się, czy
z Moskwy na Ural biegnie jedna nitka tor w, czy dwie?
A w dodatku przed wojną niemieccy dyplomacl, kup-
cy, szpiedzy i po prostu r Żnlipr Żniacy jeźdztlt do Chin'
Japonii, Korei, Mandżurii, Mongolii przez terytorium ra-
dzieckie. A dyplomaci japoriscy podr żowali przez Zvną-
zek Radziecki z Niemiec do Japonii r wnież w czasie
wojny, aŻ do wiosny 1945 roku. Wystarczyło, by panowie
Canaris i Schellenberg polecili wypytać swoich podopie-
cznych i sojusznik w o to, co widzieli po drodze.
tznaleźć*""#:
ko, czego dusza zapragnie. Szukałem szkolnych pod-
ręcznik w do historii. W kazdym kraju uczy się dzieci
i
.lr
historii w spos b absolutnie unikatowy. Te same lvyda-
rzertia w dw ch sąsiednich krajach opis5rwarre są
il w spos b diametralnie r Żny. Ale wszystkie podręczniki
ii
I
naplsane są według tej samej metody naukowej i pod
ł tyrn sam5rm hasłem: ,,Nasza mama jest najlepsza!''.
ł.
Wertowałem podręczniki do historii i n"ge uderzyła
mnie myśl: chociuŻ podręczniki tego przedmiotu w r ż-
ft
,,,
nych krajach są tak odmienne' to podręczniki do geografii
i powinny być podobne. ocrywiście,byłem w błędzie' Geo-
grafia jest podporządkowana ideologii w tyrn sam5rm sto-
pniu, co historia. A więc, przeglądam podręcznikl do geo-
gralii: bryĘjskie, rosffskie, francuskie. Wreszcie - nle-
14 Samob jstwo 209
-
wuśToRst'woRow
mleckie: z roku 1893, 1909, 1938. Aż mnie cośścisnęło
w doł]ru. Mapy' mapy. oto Europa do Uralu. Na mapie -
czerwone nltki linii kolejowych. Z Moskrłry do Jarosławla
i dalej na Wołogdę, Wiatkę i Perm' Z Moskwy _ natśazan
i Samarę. Z Moslcury _ na Saratow i Car5rc5m. A z miast
nadwoŁariskich - na Niżny Ta$ł, Jekateryrrburg, Cz.e|a-
birisk' orenburg' na Ufę i Złatoust. Im podręcznik jest
b|iższy naszych czas w, Ęrm sieć poĄczeńkoleJowych jest
gęstsza. Novrych nazw komuntsĘcznych Niemcy rie uz-
nawali, więc nadal pisali orenburg, Samara. Ale oto na
szkolnej mapie pojawtają się nowe miasta: Magnitogorsk,
Karaganda, Akmolinsk, i do ntch ciągną się czerwone nit-
ki. W niemieckim podręczrriku szkoln5rm z 1938 roku po-
kazarrc naJnowsze llnie kolejowe od Kazania do pierwou-
ralska, od Uralska do Orska, dalej na Czelabirisk...
Jeżeh Canarisowi i Schellenbergowi nie przyszło do
łowy' byw1pytać starych rosfiskich i niemleckichinĘ-
nier w, kt rzy budowali koleje w RosJi, jeżeli nie wpadli
na pomysł, by wypytać niemieckich oficer w, kt rzy cał-
klem niedawno szkolili slę na Powołżu, to powinni byti
sięgnąć po niemiecki podręcznik szkolrry do geografii
z 1938 roku i przeJrzeć go.
Stało się coś,co wykacza poza granice normalne$o
ludzkiego pojmowania. Wiedza, dostępna autorom nie_
mieckich podręcznlk w szkolnych, a w śIadza nimi -
nauczycielom i uczniom, okazała się niedostępna dla
niemieckiego wywiadu.
Za niemieckie planowanie strategiczne i niemiecki wy-
wiad odpowiadali ludzie, kt rzy chyba nigdy nie chodzili
do szkoĘ. I niech Schellenberg się nie tłumacz5r, Że on
wiedział, Jak naprawdę wygląda sieć połączeri kolejowych
stolicy z Uralern, 1 że to głupi Canaris upierał się przy
swoim.s Jeże|L szefowie niemieckiego wywiadu sprznuall
się o takie gfupstwa, to cał hitlerowski wywiad niewart
jest złamanego grosza. I całe Niemcy też' Jeże|i kraj ma
taki wywiad, to znaczy, Że ten kraj jest nic niewart, że do
niczego się nie nadaje.
5 lbid.
Rozdział 14
Co oni wiedzieli o Armii
Czerutonej
Gdgbgm uiedział, że Rosjante rzeczgtlsiściemają tgle
czołg tls [...] w tuczas _ tak mgślę _ nte
rozpoczgnałbg m tej usojng.L
Adolf Hitlel 4 slerpnia 7947 roku
.i p.".pro*"a"ilł
podstępną operacJę. Do Niemiec zaproszorLo grupę !vy-
sokiej klasy radzieckich ekspert w od broni pancerneJ.
Hitler osobiście obiecał lrrl pokazać wszystkie niemiec-
kte osiągnięcia w dzledzinie technikl czołgowej bez Żad-
nych ograniczeil. Speheił tę obietnicęi Zaprezentowano
gościom naJlepsze niemieckle czołgi.
Na kr tko przed delegacją radziecką niemieckie zakła-
dy czołgowe odwiedziła delegacja amerykar1ska. Amery-
kanie byli zaszokowani niemieckiml osiągnięciami.
I oto zjawia się delegacja radziecka. InĄrnierowie obo-
Jętnie prześlizgnęli się wzrokiem po okazartych wozach
boJowych i zażądal| by zabrarro w przedpotopowy
sprzęt i pokazano lm to, co obiec5nvano - nowoczesne
czołg}. Niemcy zapewniali, że pokazuJą to, co mają naj-
lepszego. Radzieccy inżynierowie nie uwierĄL Ale Niem-
cy nie kłamali. Rzecąywiście pokazali najlepszy sprzęt.
Radzieccy eksperci wiedzieli ocąnviście'że Niemcy są
katastrofalnie nieprzygotowane do woJny, że Nlemcy są
zap źnione pod wz$ędem liczby i jakościuzbrojenia, ale
nie mo$i uwierzyć w aż takie zacofanie.
Zdarzenie to opisało wielu niemieckich pamiętnika-
rzy, albowiem owa historia ma swoJą drugą stronę. Cały
ten pokaz był podstępną pułapką. operację przeprowa-
dzono z inicJatywy niemieckiego wywiadu. Cel był na-
I Guderian, op. cit., s. 152.
2Lt
wrKToR st woRow
stępuJący: pokaŹemy Rosjanom, co mamy najlepsze$o,
i zobaczyrrny' Jak zarcagają. Niemcy odkryll wszystkie
karty, a t5rmczasem radzieckich konstruktor w i szef w
przemysłu zbroJeniowego obserwowali oficerowie wy-
wiadu. Spodziewali się takiej samej reakcJi, jak w ury_
padku Amerykan w, ale reakcja była WTęcz odwrotna.
Z tego jeden z najbardziej przenikliwych hitlerowskich
as w wywiadu Wa]ter Schellenberg wyciągnął prawidło_
wy wniosek: Rosjanie mają cośo wiele lepszego, nż
Niemcy.
:hytrości , orr::
wrotności. Zręcznie pomyślane,nie ma co. Ale...
Ta historia ma jeszcze jeden aspekt, na kt ry nie
Zunaca się uwagi. w tym w54padku wywiad niemiecki
nie wykazał się żadną chytrością,Żadną przewrotnoś-
cią. Wykazał się bezdenną głupotą.
W roku 1933' kiedy w Niemczech w og le nie było
żadnych czołg w, Zwiapek Radziecki rozpoczął masową
produkcję czołg w pĘwających. Nie jest to dla nikogo
tajemnicą. Całry światwie o Ęrm teraz i wiedział wtedy'
Czołgs pĘwaJące pokazywano na wszystklch ćvłlcze-
niach i manewrach, czołgi pływające w r wnych szere-
gach, w ogromnej masie występowały na paradach, ich
zdjęcia byĘ we wszystkich gazetach i periodykach,
w kronice filmowej. A w Niemczech nawet w 1941 roku
nie było czołgu pĘwającego. Nawet bez tej podstępnej
operacJi wywiadu caĘ świat wiedział, Że Związek Ra-
dziecki rna c.zołgi pływające' a Nlemcy ich nie mają'
Więc na czympotegał podstęp? Jakl był cel tej operacji?
Po co ją przeprowadzono? CzyŻ 1 tak nie było jasne, że
Niemcy nie są przygotowarre do wojn/'z I czym wywiad
niemiecki chclał zaskoczyć radzieckich ekspert w czoł-
gowych? Na jaką reakcJę liczl Warter Schellenberg?
Czym zarnilerzał porazić wyobrźnię ros5rJskich podlu-
dzi? Zapewne myślał:ujawnię, że Niemcy nte mają pły-
wającego czołgtl i niech oni pękną z zazdroścl.
W roku 1932 na uzbrojenie Armii Czerwonej został
przyJęty czoĘ BT-2' Wsp łczynnik mocy JednostkoweJ
212
słuonÓ.lsrvo
tego czołgu wynosił 36,4 KM na tonę masy.2 Takich
parametr w nie miał żaden zagrar:iczrry czołg w tam-
tych czasach' Dziewięć lat p źnieJ, w kwietniu 1941
roku w Nlemczech uruchomiono produkcję seryjną
czołgw PzKpfir III Ausf. J. Miał największą w całej armii
nlemieckiej moc jednostkową - 13'9 KM/t'
Danych taktyczno-technicznych BT-2 nikt nle ukry-
wał. Znarrc były każdemu' przede wszystkim zaśnie-
mieckim generałom, na przykład Guderianowi, kt rego
w swoim czasie zapraszano nawet do radzieckichzakła-
d w budowy czołg w, na ćwiczenia i testowanie woz w
boJowych. Po powrocie ze Zwiapku Radzieckiego wstrząś-
nięty Guderian napisał książkę, w kt rej przedstawił
czołg radzieckie ze wszystkimi detalami i szczeg łari
orzlz moce produkcyJne Zakład w Chabarowskich, kt re
je produkowały. Guderian wiedział, Że czołgl produkują
r wnież Zakłady im. Kirowa w Leningradzie. Przyptusz-
czał, Że w StalingradzkieJ Fabryce Traktor w bez proble-
m w można wprowadzlć produkcję czoŁg w, i w wielu
jeszczefabrykach, kt re, według jego prą1puszczen,btu-
dowano gdzieśnaUralu i zaUralem. Książka Guderlana
stała się bestsellerem ' przeŁożono ją na kilka język w.
A yięc wspaniały niemiecki wywiad nie musiał nawet
werbować agent w. Wystarczyło po prostu zaprosić Gu-
derlana na kielicha r wypytać go, co widział w ZSRR.
JeżeLi podwładni Schellenberga nie miell chęci zapra-
szać Guderiana i szkoda im było forsy na sznapsa, mo-
gli z kaŻdeJ szkolnej bibtioteki wypoĘczyć jego książkę
i przejrzeć Ją. Książka była wydarra w zrozurniĄrm dta
niemieckiego wywiadu języku niemieckim' I należało
por wnać: moc jednostkowa czołgl PzKpfw III Ausf. J
z I94I roku nie przekraczala L4 I<II/t, a w Związku
Radzleckim dziewięć lat wcześniej budowano czołgi
z 2,lc-krotnie lepszym stosunklem masy do mocy jedno-
stki napędowej. Po cz5rm Hitler i asy jego wywiadu nie
musieliby się kompromitować i zapraszać radzieckiej
delegacji na demonstrację niemleckiego zacofania tech-
nicznego. Po co zawracać głowę radziecldm konstrukto-
2 Bojeunj icztslienngj sostrru Woontnrngch siłSSSR..., op. ciL, s.235.
2r3
WIKTOR ST,'WOROW
rom, skoro Niemcy nie mają nic do pokazaria? Jeżeli
nie mają się czym chwalić? A skoro już się icla zaprasza,
to nie naleŻy oczekiwać od radzieckich inż5mier w za-
chwytu i ekstazy.
Wybierzcie paristwo jeden z dw ch wniosk w. Albo
Schellenberg z Canarisem i wszystkie ich struktury wy-
wiadowcze nie potrafili zestawić wartości I3,9 oraz 36,4
i określić,kt ra z nichjest wyższa. Albo w og le niczego
nie wiedzieli o Armii Czerwonej, nawet tego, czego Zwią-
zek Radziecki nie ukrywał' co zostało otwarcie opubli-
kowane, w tym r wnież w Niemczech.
)zerwonej
przyjęty czołg średniT -28. W roku l 937 powstała"o",tll
wer-
sja tego czolgt ozrLaczoraa T-28PCh (Podu;odrtgj Chod -
bieg podwodny)' Testy dowiodĘ' Żew razie konieczności
wszystkie ser5rjne T -28 moŻrta przystosować do forso-
wania po dnie przeszk d wodnych o $łębokościnie
przekraczającej 4'5 metra. Dwarazy do roku czoŁgLT -28
pokazywano na paradach, i to nie tylko w Moskwie, ale
r wnież w Leningradzie, Mirisku, Charkowie' Z saĘs-
fakcją demonstrowano je w potężnych kolumnach po
kilkadziesiąt sztuk, żeby zapeht'ły od razu cał5r plac.
T-28 brał ludział w wielu manewrach, r wnież w obec-
nościzalraniczrrych ekspert w wojskowych. Kłżdy
wojskowy juŻ na pierwszy rzut oka m gł określić
w przybliżeniu dane takĘczno- techniczne czołgls''
Zaden wsp łczesny czołg niemiecki nie m gł się r w-
nać z T -28 ani w kwestii uzbrojenia, arri w kwestii parr-
cerza, ani w kwestii mocy jednostki napędowej. Ale pod
koniec 1937 roku Niemcy rozpoczę|L produkcję czoŁg w
średnich PzKpfiv IV Ausf. A. Był to wtedy najpotężniej-
szy czoŁg niemiecki. Grubośćparlcerzanie przekraczała
15 mm.3 CzołgT-28 rniał pancerz lepszej jakościi dwa
razy grubszy - maksymalnie 30 mm.
Tenże potężny czołg niemiecki miał sibrik o mocy 25O
KM' T-28 - dwa razy potężniejszy: 5oo KM.
3 htcgklopedia
oJ G erman tanks oJ World War ftlo, lond5rn
2L4
sAlvtoBÓJsTwo
Niemiecki czoŁgbyŁ uzbrojony w dwa karabiny maszy-
nowe. T-28 _w cztery lub pięć.
Ale armata tego niemieckiego czoŁg.u dała się por wnać
z rraszyrlr.. T-28 miał 76-milimetrową armatę KT-28.
Dfugośćluff - 16,5 kalibra. Prędkośćpoczątkowa pocis-
ku - 381 m/sek. Kaliber armaty czołgu PzKpfiv IV Ausf.
A był trochę mniejszy _ 75 rnrrl., toteŻ i pocisk był nieco
IŻejszy. Lufa była jednak trochę dhsŻsza, więc i prędkość
początkowa pocisku większa - 385 m/sek. Energia wy-
lotowa pocisk w obu dział była taka sama.
Nasi konstruktorzy nie mogli się pogodzić z tym' Że
Niemcy nas dogonili choćby w jednym parametrze.
W odpowiedzi więc dokonali skoku: od roku 1938 T-28
produkowano z rLową armatą Ł-1o' Dfugośćluff - 26
kalibr w. Prędkośćpoczątkowa pocisku 555 m/sek.
Niemcy aż do roku 1941 takiego skoku nie dokonali-
,,Pod względem uzbrojenia T-28 absolutnie przewyższal
wszystkle czoŁgi niemieckie. Armata Ł-1o (podobnie
zresztąjak KT-28) mogła skutecznie razić czoŁgi Wehr-
machtu z odległościdla ich dział nieosiąga}eej''.a
W kolejnych wersjach swego najpotężniejszego czoŁgll
PzKpfw IV Niemcy zamontowali jednostkę napędową HL-
-12oTR o mocy 3oo KM' Ale do naszych 500 KM było im
daleko. Niemcy wzmocnili teŻ pancerz' w newralgicznych
miejscach jego grubośćw5rnosiła 3o mm. Nasza odpo-
wiedź;T-28E, maksyrnalna gubośćpaIacerza 80 mm.
T-28 mlał dostatecznie mocną konstrukcję, aby za-
montować na nim armatę F-39 kalibru 85 mm z lufą
długości52 kalibr w. CzoŁg przeszedł pomyślnie testy
z now5rrn uzbrojeniem, lecz nie trafił do produkcji. Po
prostu w tym czasie radziecki przemysł czołgowy doko-
nal jeszcze jednego prawie niewiarygodnego skoku na-
prz d. Powstały czoĘi T-34 i KW, toteż dalszą moder-
nizację T -28 :uznalo za niecelową.
Ęrtam więc: po c Ż wyviad niemiecki wiosną 1941
roku zaprasza do Niemiec radzieckich specjalist w od
czołg w i pokazuje im swoje największe osiągnięcia? Za-
ł żrny, że nic nie wiedzą o T-34, I{W-l' Kw'z' T-4o
a M. BariatJrnskij, M. Pawłow, SriednlJ tankT-28' Moskwa 1993'
I 978, s. 89.
2r5
wrKToR sttwoRow
i T-5o. Ale w5rwiad niemiecki musiał zda'wać sobie spra-
wę, Że najlepszy niemiecki czołgz l94l roku pod wzglę-
dem swych charakterystyk nie um5rwa się nawet do
T-28, przyjętych na uzbroJenie w 1933 roku. Po c Ż
zatem vłyvłażaćotwarte drzwl? Przecleż i tak jest jasne,
że Niemcy beznadz1ejnie nie nadĘaJą
Cała ta szopka z demonstracją niemieckich osiągnięć
świadczy o Ęrm' że niemiecki w5nviad nie miał pojęcia
o radzieckich czołgach. Nawet bladego. A przecież szy-
kowała się wojna pancerna.
, T-28tył pr#
starzaĘ: ostatrrie egzernplarze zjechaĘ z taśrnproduk-
cyjnych w roku 1940. JeżeILczoŁgrok wcześniej opuścił
bramy fabryki' nasi historycy komuniści już go nie uwa-
żają za czołg i nie włączają do statystyki. Ale T-28 był
przestarzaĘ tylko wedle naszych pojęć, tylko w por w-
naniu z nasz'rmi najnowsz5rmi czołgatni.
Po wojnie czerwona propaganda wykreśliławs4lstkie
czoł$ T_28 (i wiele innych) ze statysĘk i zaliczyła je do
kategorli ,,przestarzaĘch i zwżyĘch''. AIe zdobyte przez
Fin w w latach 1 939- l 94 l przestarzale T -28 zostaĘ przy -
jęte na uzbrojenie armii firiskiej' sfużyłydo korica wojny
i z powodzeniem były używane przeciw Armii Czerwonej.
Jeden wyeksploatowany T-28 został przerobiony na ciąg-
nik ewakuacfiny i używano go do 1951 roku. Aprzecież
Finlandia nie miała częścizamiennych do tych czĘ w.
Ale T-28 był tak wykonany, Że nawetbez częścizarniert-
nych służyłprzezkikalat w okropnyrn klimacie, w okrop-
nym terenie wa7cząc przeciwko supersilnemu przeciwni-
kowi - radzieckim KW i T-34. I odsh:żył sześćlat jeszcze
po wojnie. To Ęle' jeślichodzi o nasze przestarzale czołgi.
Dlaczego to wszystko opowiadam? Wśrd zdobytych
przez Ful' w czołg w T-28 znajdowały się egzemlarze
wersji T -28E z rLową armatą Ł-Io i So-milimetrow}lrn
pŹrncerzem. Finlandia była sojusznikiem Niemiec. Wy-
starczyło' by mądrzy szefowie niemieckiego wywiadu
wysłali kogokolwiek do Finlandii, aby obejrzał radziecki
czołg. Albo' jeśliszkoda im było zachodu, mogli napisać
216
SAMOBOJSTWO
do Finlarrdiii otrzyrnać telegaficzną odpowiedź; arrnata
76 koma 2, prędkośćpoczątkowa 555' 5 cekaem w,
silnik 5o0, pancerz 80. I już. Por wnajcie ze swoimi
kompromitując}rmi ,,osiągnięciami'' i nie będziecie mu-
sieli zapraszać radzieckich towarzyszy do Niemiec, bez
potrzeby odrywać ich od pracy. Por wnajcie dane takty-
czno_techniczne przestarzałego radzieckiego T -28 z tyrn
co macie sami i może dacie sobie spok j z pchaniem się
do Rosji' nie będziecie tracić czasu.
: średnimi r-2x
szeregi Armii Czerwonej zasilił wielowieżowy czoŁg ciężki
T-35. Był uzbrojony w trzy armaty i sześćdo siedmiu
cekaem w. Nikt z tego nie robił tajemnicy. Dwa razy do
roku czołgi te z łoskotem przetaczaĘ się na paradach
przez PIac Czerwony. ByĘ gwoździem programu. Dla
większego efektu gt anty T-35 wjeŻdżały na PLac Czer-
wony w towarzystwie małych czołg w pĘwających
T-37A i T-38. Kontrast był porażający: ogromne pan-
cerne potwory z eskortą malryich zębatych drapieżnik w.
T-35 pojawiał się na ćwiczeniach, attach wojskowi
wszystkich kraj w je widzieli, eksperci w przybliżeniu
określa]iich parametry.
Jeszcze raz ocertmy inteligencję Schellenberga i wywia-
du niemiec}dego. Nawet jeśliniemiecry arralitycy rlie czy-
tali 'Prawdy'' i ',Krasnej 'zvłIez,dy", ale po prostu oglądali
zdjęcia w Ęch gazetach, to powinni byli wiedzieć, że Armia
Czerwona rnaczołgi ciężkie. I to od dawna, od l933 roku.
17
, v-I
Llwia3,ek Radziecki nie stał w miejscu. W grudniu
1939 roku w Finlandii Armia Czerwona w warunkach
bojowych testowała najnowsze czoŁgi ciężkie SMK' T-10o
i KW-l. W marcu roku następnego na front wyruszyły
takŻe I{V,tr-2. Firiski wywiad wojskowy miał zdjęcia tych
czołg w. określono w przybltżeniu ich dane taktyczno-
-techniczne. Ustalono' Że mają potężne dziala, szerokie
gąsienice i nie dający się przebić pancerz. Zadne działo
przeciwparrcerne iclr nie brało. Firiski wyuiad miał
217
WIKTOR STJWOROW
szczęście:na odcinku frontu, gdzie nie było poważniej-
szych działan bojowych, prototypowy SMK wjechał na
minę. Wybuch zerlllal gąsienicę. S5-tonowy czołg osiadł
w leju i wszelkie pr by ewakuacji nie daly rezultatu.
SMK przez całązlrnę stał na pasie ziemi niczyjej. Firiskie
grupy zwLadowcze wielokrotnie wchodziły do Środka, ko-
rzystając z tego, Że zirrJowe noce są ciemne i długie.
CzoŁgzostał starannie (w miarę możności)zbadany. Wy-
montowano Z niego celowniki optyczne i pokrywę włazw
kierowcy-mechanika. Wszystko dało dośćdokładne wy-
obrażenie o Ęm czołgu i o kondycji całego radzieckiego
przemysłu czołgowego.
Powt rzę: Finlandia była sojusznikiem Niemlec. Nale-
żałowysŁać do Finlandii porucznika ' Żeby się zaintereso-
wał nowinkami radzieckiej techniki. opowiedziano by
rnw, Że na froncie pojawiło się kilka nowych typ w ra-
dzieckich czołg w, bardzo cięzkich, Z pancerzem nie do
przebicia, zwrotnych, o wielkiej sile ognia. Skoro takie
monstra walczyĘ już pod koniec l939 roku, to wyrviad
niemiecki powinien był wyciągnąć wnioski. Te zaśnie
mogry być pocieszające: cała niemiecka artyleria prze-
ciwpancerna była wobec tych czołg w bezsilna. Ale
w Niemczech nikt się nie interesował Armią Czerwoną
i żadnych wniosk w nie wyciągał.
Ąrmczasem w grudniu 1939 roku T-4o, T-34 i KW
zostaĘ przy1ęte na uzbrojenie Armii Czerwonej i zaczęĘ
napływać do jednostek. Nieco p źnLej został przyjęty
także IflV-2. Pod koniec wiosny l941 roku najnowszych
czołg w T-4o, T-34, Kw-l i Kw-2 było przeszŁo d'wa
tysiące, przemysł radziecki przeszedł juŻ nareŻim czasu
wojny i m gł produkować nowoczesne czołgi w i]ościach
niewyobrażalnych dla reszty świata. Co wtedy robił wy-
wiad niemiecki?
l maja 1941 roku czołgt T-34 i KWpokazano całemu
światuna defiladzie.s Radzieckie kierownictwo nie za-
chowywało już Żadnej tajemnicy. Niemcy nie potrzebo-
wali agentury, mikrofilm w, skrytek i adres w konspi-
5 WojennqJe paradg na Krosnoj płoszczadi, Moskwa 1980, s. 1o8;
OrdienaLeninaMoskotuskij LDojennAJ okrug, Moskwa 1985, s. 179.
2ra
SAMOBOJSTWO
racyjnych. 1 maja niemiecki attachć woJskowy powinien
był tylko przetrzeć oczy i popatrzeć, co wstrząsa w po-
sadach całq;m Placem Czerwon5rm.
Patrzeć i widzieć _ to dwie r żne rzeczy. Niemiecki
w5nv'iad n7e zobaczył Ęc}e czołg w nawet na paradzie.
Na początku czerwca 194l roku w Niemczech wydano
tablice rozpozflawcze dla ŻoŁnierzy przedstawiające syl-
wetki i dane taktyczno-techniczne radzieckiego sprzętu
bojowego. o T-34 i KW nie ma w nich ani słowa, ani
wzmianki. Taki był ich poziom. Nie dostrzegli nawet
tego, co nie było już tajne' czym się bez obaw chwa]ono.
24 czerwca 1941 roku Ha]der otrzymuje informację,
Że widziano najnowsze radzieckie czołgs. oto jego reak-
cja: ,'Pojawił się rosyjski czoŁg ciężki nowego typu' kt ry,
jak się zdaje, ma dzIało ka]ibru 80 mm (wedhrg donie-
sienia sztabu GrupyArmii,,Polnoc" - nawet I50 mm, co
jest zresztą mało prawdopodobne)''.
Wojska niemieckie już spotkały na polu walki KW-l
(kaliber armaty 76,2 mrn) i KW-2 (kaliber 152,4 mm),
meldują o Ęrm, Halder daje wiarę pierwszej części infor-
macji, ale nie wierzy w drugą. Jest to dow d nato, że 24
czetwca 194l roku niemieckie wyŻsze dow dztwo stra-
tegiczne i wynriad wojskowy nie miały o radzieckim
czołgll I<\^I-2 w og le żadnych informacji. Nawet mglis-
tych.
A czołg w juŻ od ponad roku był na uzbrojeniu ra-
dzieckich wojsk pancernych. Przedtem przechodził tes-
ty, między irrnymi r wnież w warunkach bojowych.
Jeszcze wcześniejw czoŁg projektowano, zatwierdzano
produkcję seryjną, budowano. Ale nikt w Niemczech nic
o nim nie wiedział, dop ki swymi gąsienicafflinLe zacza!'
miażdŻyć niemieckiej piechoty i dział przeciwpancer-
nych. Czyrn więc się zajmował wszechobecny niemiecki
wywiad?
R wnież o liczbie radzieckich czołg w w5rwiad nie-
miecki nie miał zielonego pojęcia. 4 sierpnia 1941 roku
Hitler powiedział do Guderiana: -Ach, gdybym wiedział,
że oni mają tyle czołg w! Słyszałte słowa nie tylko
Guderian' W maju 1945 roku wzięty do niewoli nie-
miecki podpułkownik Georg Soldan podzielił się z ofice-
219
WIKTOR ST,IWOROW
rami Smiersz6 1. Armii Pancernej Gwardii swoimi wra-
żeniami z wojrty: ,,W czasie szybkiego natarcia Grupy
Armil uŚrodeku feldmarszałka von Bocka' kiedy ta wdar-
ła się daleko w głąb Rosji, Hitler odwiedził jego sztab
i przemawiając do oficer w sztabowych, wypowiedział
słowa, kt re wszystkim dały do myślenia: <Gdybym wie-
dzial, Że Rosja jest tak silnie uzbrojona' byłoby mi o wie-
le trudniej zdecydować się na ten krok>. Innymi słowy,
przyznał, że jego nadzieje okazaĘ się iluzoryczne' |...l
Rosja rozwinęła sw j potencjał z energią, kt ra zasługu-
je na podziw. I mimo wszystko niemiecka prasa wojs-
kowa, czerpiąc informację z dobrze poinformowa-
nyc}a źr deł amerykariskich, nadal nie doceniała sĘ
Rosji".7
W chwili, kiedy podpułkownik to m wił, wspomnienia
Guderiana jeszcze nie byĘ napisane. Guderian nie miał
wtedy głołvy do pisania pamiętnik w' Miał natomiast
duże szanse na stryczek w Norymberdze. No i Guderian
nie m gł wiedzieć, co zeznaje jakiśpodpułkownik ofice-
rom stalinowskiego kontrwywiadu. Jednakże słowa obu
świadk w całkowicie się pokrywają: Hitler nic nie wie-
dzlał o potędze Armii Czerwonej.
,-,
, VII
Llnajorność(lub nieznajomość) sił potencjalneEo prze-
ciwnika to najważniejszy wskaźnik gotowoścldo wojny.
Oto szef Sztabu Generalnego Wojsk Lądowych generał
pułkownik Franz Halder ocenia kondycję radzieckiej ar-
tylerii. Informacji o niepr4,1'acielu dostarcza szefowi
Sztabu Generalnego wywiad. Akt ż by inn5r.z Uzyskane
informacje szef Sztabu Generalnego zapisuje do swego
dziennika, na tyrn opiera swą analŻę siłArmii Czerwonej
i podstawy planowania strategicznego. A więc ,,Dziennik
wojenny" Haldera, zapis z 2 lutego 1941 roku o radziec-
kiej artylerii: ,,Sprzęt przestatzaĘ, z doświadczeri walk
6 Smiersz (od smiert' szpionom)
- w latach 1943-1946 radziecki
kontrw1,vriad wojskowy działający w ramach struktur sfużby bezpie_
czeristwa paristwowego lprzyp. red. ].
7 ,,Krasnaja zwiezda" , 9 maja 199 I .
220
sAMoBÓJsTwo
w Finlandii w3rnika, że nie nadaje się do zurafczaria ar-
tylerii przeciwnika'.8
Ileż buty i bezcze|ności w t5rm ignorancie, w tym tę-
pym pruskim żołdaku!Niechby spojrzał na siebie! Nie-
miecka artyleria polowa w og le się nie umywała do
radzieckiej. Ponieważ własny przemysł zbrojeniowy nie
był w stanie dostarczyć dywizjom Wehrmachtu wystar-
czającej liczby nowoczesnych dzial, artyleria polowa
Niemiec musiała byc kompletowana ze sprzętw zdobyte-
go w podbitych krajach: Austrii, Czechosłowacji, Polsce'
Belgu' Holandii, Danii, Norwegii, Francji, Jugosławii,
Grecji. Armie tych kraj w uŻywały dział nie tyIko włas-
nej produkcji, ale i pozyskanych z zagranicy. Dlatego
na uzbrojeniu armii hitlerowskiej znalazĘ się działa
szwedzkie, brytyjskie, amerykariskie, japoriskie i nawet
rosffskie, na przykład rosyjska armata polowa ka]ibru
76 mm wzr r 1902 i haubica polowa kalibru I22 rnrn
wz r 1910. W sumie na uzbrojeniu armii hitlerowskiej
byĘ działa dwrrdziestu ośmiur żnyc}r kalibr w. Armaty
z początk w wieku nie byĘ wcale rzadkością. Traliały
się staruszki w jeszcze bardziej szacown)rrn wieku' prze-
kraczającym 50 lat i więcej, a to zlaczyŁo, że pochodzą
z poprzedniego, XIX stulecia.
Wszystko to razem wzięte pod względem ilości'a tym
bardziej jakości,w żaden spos b nie mogło się r wnać
z radziecką artylerią polową. Całą tę zbieraninę sprzętu
arĘleryjskiego trzeba było jakośzaopatr5rwać w części
zamienne i amunicję.
Do tego wszystkiego dochodzĘ kłopoty z sIŁą pocią-
gową.W artylerii niemieckiej używano gł wnie koni. Ale
armaty nie da się przyczepić koniowi do ogona. Między
armatą a koniem powinlen się znajdować przodek -
dwukołowy w zek, do kt rego z jednej strony Zaprzęga
się konie, a z drugiej Zaczepiałożearrnaty. Problem po-
legał na tyrn, że... oddajmy głos generałowi pułkowni-
kowi Ha]derowi: ',Konrue zaprzęgi do dział przeciwpan-
cernych. t...1 Nie mamy przodk w".e
8 Halder, op. cit.,t.2, s. 324.
s lbid., s. 238. Zapis z 26 listopada I94O.
22r
wncToR sttwoRow
Ato Jeszcze nie wszystko. Niemcy wkroczyli na teryto-
rium radzleckie i na$e zorientowali się' że... ,,Sytuacja
z taborem konn5rm zła. ArĘleria odczuwa brak koni''.
Ąrmczasem w Zw7ązklu Radzieckim konsbuowano
najlepsze na świecie systemy arĘleryjskie, kt re pod
koniec lat trzydziestych trafiły do masowej produkcji,
a następnie do jednostek Armii Czerwonej. Wywlad nie-
miecki nic o tyrn nie wiedział. Dlatego też armlę nie-
miecką czekĄr niespodzianki. Ten sam generał pułkow-
nik Halder po 22 czeravca l94l roku otrzehiał i zmienił
swą opinię o radzieclriej arĘlerii. W dzienniku sfużbo-
wyrn zaczynają się zupeb:ie inne zapiski.
12 lipca 1941 roku: ,,Skuteczność ognia dobra; duże
oddziaĄnvanie moralne. Wiele nowoczesnego, nie zlrlanae-
go nźrm doĘchczas sprzętu artyler5dskiego".'o
3 sierpnia l94l roku: ,,Ogieri artyleryjski przeciwnika
daje się poważnie we znaki, brak amunicji bowiem unie-
możliwia pr zeciwdz1ałanie''. I 1
4 sierpnia 1941 roku: ,,Artyleria [nleprz5{aciela] dobra'.12
11 slerpnia 1941 roku: ,,Bardzo manewrowewykorzy-
stanie artylerii rosf slrieJ Za pomocą traktor w''. 13
28 slerpnia 1941 roku: ,,Rosfiska armata kallbru 76,2
mm i 5-tonowy ciągntk nadają się doskonale [do Afryki];
przebiJa 6O-milimetrowy pancerz Jeszcze z odległości
r.ooo metr w. Być rnoże będzie przydatra jako ciężka
armata przeciwpancerna". ra
Radziecka artyleria polowa była naJlepszarua świecie
pod względem jakoścl dzlałi amunicji' a pod wz$ędem
Liczby luf i zapas w amunicji przewyŻszała wszystkie
armie tego okresu raaemwzięte. Poza tym przewyższała
arĘlerię niemiecką pod wzg!ędem zdolności manewro-
wej. Traktor w roli ciągnika arĘlefiskiego jest Jednak
lepszy niż kori. A jeszcze lepszy Jest radziecki S-tonowy
arĘleryJsld ciągnik gąslenicowy' kt r5rm tak się zachwy-
to lbid., t. 3, s. 1O2.
tt Ibtd., s. 194.
t2 lbtd., s. 199.
13
Ibld., s.223.
14 Ibld., s. 260.
222
SAMOB JSTWO
ca Halder. I ciekawostka: przed czervycem 1941 roku
praktycznie cała Armia Czerwona znaJazła stę poza ob-
rębem starych granlc paristwowych na wrogich Jej tery-
toriach Besarabii, P hrocneJ Bukowiny, Zachodniej
Ukrainy, ZachodnieJ Białorusi, okupowarrych par1stw
nadbaĘckich. Wywiad niemiecki miał więc całkowitą
swobodę: rn gŁ zwerbować kogo chciał, a ten ktośopo-
wiedziałby' jakie Armia Czerwona ma armaĘr i haubice,
zrobiłby zdjęc1a, pozbierał odłamki na poligonie, poga-
dałby z pijanymi radzieckimi artylerzystami..'
Ale wywiad niemiecki nic nle robił l nic nie wiedział, nie
zobaczył dzlesĘtk w tysięcy najnowszych radzieckich
dzial' AprzecieŻ było ich Ly|e, że nie spos b byłoJe ukryć.
r"ari."tt nTll
nictwie. Przed wybuchem wojny radziecko-niemieckiej
wywiad niemieckl zameldował, Że w Zwiry,ku Radziec-
kim Jest 5.OOO samolot w boJowych. Hitler w to nie
uwierzył: to za duŻo. Nie uwierzył, ale, jak wspomina
generał Halder' tak wysoka L1czba wprawiła go w kon-
sternacJę. Ciągle pytał' czy autorzy raportu się nie po-
mylill.
oczywiście, że się pomylili. 1 lipca l94l roku Halder
pisze w dzienniku: ''Luftwaffe poważnie nie doceniła li-
czebności nieprzyjacielskiego lotnictwa. Rosjanie dyspo-
nowali oczywiście w sumie zr:laczttle większą nlż 8.ooo
|iczbą samolot d'.'5 Tak, to prawda. stalin miał 23.ooo
samolot w bojowych.
Hitlerowcy myśleli, że samoloty radzieckie są złej jako_
ści.Wywiad niemlecki u'ważał, Że ttowoczesnych samo-
lot w Jest w Wws RKKA mało. Ęrmczasem w samjrrn
Zachodnim Specjaln5nm okręgu Wojskow5rm MiG- w-S
było więcej, niż wszystklch Messerschmitt w Bf lo9 ra-
zernwzięĘch na całym froncie wschodnim. Wywiad nie-
miecki nie wiedział nic o nowoczesnych myśliwcach
Jak-1 i ŁaGG-3. I nle powtarzaJmy zarnarszałkIernZw-
kowem, że było ich mało. PrzectytaJcie paristwo jeszcze
ts lbtd., s.61.
223

WIKTOR SI'WOROW
raz choćby wszystkie wydania tak zwanych pamlętrrik w
Źukowa. Ludzie, kt rzy pisali tę dziwną książkę, podają
wziętą z sufitu lnczbę niemleckich samolot w, a]e nie
podają jakoś'ile w teJ liczbie było samolot w nowoczes-
nych, a ile przestarzaĘch.
Pojawienie się samolotu szturmowego Ił-2 było dla
wywiadu niemieckiego niespodzianką.
R wnież bombowiec Pe-2 był dlawywiadu niemieckie-
go zaskoczeniem, pod względem szybkoścl przewyŻszal
on wszystkie bombowce Luftwaffe.
Wywlad niemiecki też nic nie wiedział o najnowszych
bombowcach Ar-2, Jak-z, Jak-4 i Jer-2. Nawiasem m -
wląc, nasi pamiętnikarze i oficjalni historycy także z ja-
kiegoś powodu o tych samolotach nie wspominaJą i nie
wĘczająich do staĘsĘki. Arnnoże Georgij Żllkow, znaj-
dując się na wysokim stanowisku szefa Sztabu General-
nego, nie miał pojęcia, że w Związku Radzieckim są
bombowce Jer-2?
radziecticn wff
skach powietrznodesantowych. Po wysfu chaniu raportu
wywiadu, Halder zapisuje w slvym dzienniku służbo-
wyrn22lutego 1941 roku opinlę o radzieckich woJskach
powietrznodesantowych:,,Spadochroniarzy niewielka li-
czba".
W ZvłIązkl: Radzieckim miała być niewielka liczba
spadochroniatzyl?
Ęlko od kwietnia 1934 roku do lutego 1936 Jed5mie
na ter5rtorium Ukrainy wyszkolono 427.OOO spadochro-
liarzy.Lo W chwili obecnej jest powszechnie wiadome, że
Zwiry,ek Radziecki przed drugą woJną światowąwyszko-
tił 250 razy więcej spadochroniarzy nź wszystkie pozo-
stałe kraje r 27 ern wzięte. 17 Związek Radziecki przystąpił
do woJny mając pięć w pehei skompletowanych korpu-
16 KijelDskij krasnoznamionn1j. Istorija Krosnoznamionnouo
KiJe-
wskotuo tDojennowo oknga 1919-1972, Moskwa 1974, s. 122.
17 B. Gregory, J. Batchelor, Alrborne WarJare 1918-1941, Leeds
1978, s.2l-22.
224
I
' ao*oBÓJsTwo
s w powietrznodesantowych i jeszcze pię na etapie for-
mowania. Ale nadmiar wyszkolonych spadochroniarzy
był tak wielkt, że w trakcie wojny uzupełniono nimi 1.,
4.,5. i 9. Armię Gwardii, x, xI i )o(xII Korpus Piechoty
I Gwardii i kilka samodzielnych gwardyjskich dywizJi pie-
choĘ. Szkolenia całej tej mi[onowej masy spadochro_
niarz5r nikt przed wojną nie ukrywał. Wręcz przeciwnie,
pokazywano je całemu światu. Nlemieclri szpieg przed
wojną m gł po prostu p jśćdo parku miejskiego w ja-
kimśprowincJonalnym mieściei popatrzeć' jak oblężo-
na jest wieŻa spadochronowa. A wieże spadochronowe
był w kazdym parku mieJskim. Niemiecki szpieg m gł
p jśćna tarice przy harmoszce do pierwszego lepszego
klubu fabrycznego i popatrzeć na znaczki spadochro-
niarzy w klapach wyświechtanych marynarek. Z kaula-
leraml, kt rzy nie mleli takiego znaczka, dziewcz5my nie
chciały tanczyć. Jak się udało niemieckiemu w5nłriadowl
tego wszystkiego nie dostrzec? Komu z tego wywiadu
w og le przyszło do głowy, że w Zwiapku Radzieckim
jest mało spadochroniarz1ft
No' żeby rozvłiać ostatnie wątpliwości co do radziec-
kiej potęgi desantoweJ, Armia Czerwona przeprowadzała
imponuJące mŹrnewĘ/. I na oczach zdumionych attach
woj skowych czołowych paristw Zachodu zr zwcala niesa-
mowite, niespotykane nigdzte na świeciedesanty spa-
dochronowe . Za przykład niech posłużąmanewry kijow-
skie w 1935 roku i białoruskie z roku 1936. Kiedy nikt
na świecie nie miał w og le żadnych woJsk powietrzno-
desantowych, Armia Czerwona zdumiewała przedstawi_
cieli woJskowych wszystkich kral w wleloĘsięcznyrnl
desantami spadochronow5rmi połączon5rmi ze zrzutem
ciężkiego sprzętu, w brm arĘrlerii, moździerzy, samo-
chod w pancernych i nawet czołg w pĘwających.
Attach wojskowi USA, Wielkiej Brytanii, Francji pisali
do swoich stolic pełne zachwytu sprawozdania. Na tych
manewrach był obecny takŻe attach wojskowy Nie-
miec. Czyżby niczego rie zobaczyrł? Pewnie leżałbiedak
pijany w krzakach.
Dla tych, kt rzy nie mogli osobiście oglądać całego
tego piękna i potę$i' propaganda radziecka przygotowała
15 Samob jstwo
-
wrKToR snwoRow
fiIm ,,Bitwa o Kij w'': na olbrz5rrniej wysokościnieustra_
szerri śmiałkowiewyczołgują się na skrzydła bombow_
c w, wiszą na nich caĄrmi gronami i nagle na komendę
wszyscy tuaraz ześ|lzgająsię ze skrzydeł w otchłari. Na
niebie robi się ciasno od spadochron w, kt re zapeŁriaJą
je od horyzontu po horyzont. Spadochroniarze zdobywa-
ją lotnisko i natychmiast nieprzerwanym strumieniem
zaczynająna nim lądować samoloty transportowe' wyła-
dowując kolejne rzuĘ Żohlierzy i sprzętu. Cała światowa
prasa, od Iondyriskiego ,,Timesa" po ,,New York Timesa",
od ,,Le Figaro'' po ,'Chicago Tribune'', opisywała te ma-
newĘ/ i ten film. A wywiad niemiecki klecił sprawozda-
nia: w Zwiap|<tl Radzieckim jest mało spadochroniarzy.
Ale oto skoriczył się okres szkolenia i Zukow pod koniec
czerwca 1940 roku realizgię w},prawę wyavolicielską do
Besarabii. 7-ajęcila rumuriskich lotrisk dokonano _ jak na
ćwiczeniach - nagl5rm zrzutern dw ch brygad powietrzrro-
desantowych. Uwieczniono to na taśmiefilmowej Lpokaza-
no nie tylko w Zwlapku Radzieckim, ale rra całyrn świecie'
A wywiad niemiecki nie cąrtał gazet. A szpiedzy nie-
mieccy nie chodzili do kirra i nie o$ądali kronik. Awielcy
szefowie niemieckiego wywiadu spali snem sprawledll-
łvych. Gdy przetar'|i oczy, meldowali w Sztabie General-
nym,, że nic istotnego nie spostrzeżono i że jeślinawet
Rosjanie mają spadochroniarzy' to w minimalnej liczbie'
I mądrzy niemieccy generałowie, kt rzy też nie czyta7i
gazet Inie oglądali kronik filmowych, zapisywali w swo-
ich dziennikach przedziwne informacje o tym' że w Ar-
mii Czerwonej jest mało spadochroniarzy.
Co tam spadochronlarze. Niemieccy generałowie
oświadczyli, że pokonała ich nie Armia Czerworla, lecz
ogromne przestrzenie i okropny klimat. To prawda. Ale
wlmika z tego faktu smutny wniosek: wspaniali nie-
mieccy stratedzy planując kampanię, nie wiedzieli nic
o rozmiarach Zwiry,ku Radzieckiego i o jego klimacie.
A wywtad niemlecki tworzyli wybitni analitycy, kt rzy
mimo to nie potrafili zdobyć informacji o tym, że Rosja
jest wlelkim kraJem, że w Rosji zdarzają się niekiedy
zirny z mrozem i śniegiem.
226
Rozdział 15
Dlaezego Stalin nie
wietzył własnym oczorn
Pamiętam, że kiedg Anglia pozostała so'm na so'm
z Hitlerem, u Leningradzkim Instghtcie
Ftzgczno-Chemiczngm m toiono, że sgtuacja Httlerą
Jest śuietna i... beznądziejna.I
Wiktor Kogan, tueteran wojny
y trry niezaeznl
od siebie wywiady: Pierwszy Zarząd NKGB,2 GRU, czyli
Gł wny Zarząd Wywiadowczy Sztabll Generalnego, oraz
wywiad osoblsty, ukrytypod dwoma szyldami: ,,Sekreta-
riat tow. Sta]ina" i ,,Sektor Specjalny KC WKP(b)". Struk-
tury te zaclekle między sobą rywalŻowały.
Jaka była sumaĘIczna wydajnośćtych struktur? Ko-
losa]na. Przykład w z bombą atomową powtarzać nie
będę. Wszyscy wiedzą, że co naJmniej połowa amerykar1-
skich uczonych' kt rzy konstruowali bombę dla Roose-
velta, pracowała dla Stalina. oto inny przykład: Stalin'
mając oparcie w sile swego wywladu, tzyrnał Roosevelta
za gardło, i to mocno. Roosevelt, choć sparalźowany,
tanczył jak mu stalin zagrał, wykonuJąc wszystkie nu-
mery, jaldch zażądałKremlowski Władca. Roosevelt był
otoczony szpiegami Stalina i wiedział o Ęrm. Przedwojną
i w jej trakcie Roosevelt s\ rą umiejętnościąorlgadyva_
nla, przewidywania i zaspokajania życze Stalina wpra-
wiał w zdumienle caly świat'
stalin nie miał ani wojskowych, ani ekonomicznych
środkw nacisku na Roosevelta' Ale miał wywiad...
I ,'wiesti", 8 ltpca 1998.
2 NKGB Narodngj Komisclrio-t GosudarstlDlennoj Biezopasnosti
- -
Ludowy Komisariat Bezpieczeristwa Paristwowego lprzyp. tfu m. ].
WIKTOR STIWOROW
n Należy r wrież wymlenić przy1aci kę Żony GÓringa'
dotarciu przezwynlłiad stalinowski do tajemnic pari-
stwowych Wielkiej Brytanii napisano całe tomy. Jednak-
że ta infiltracja była głębsza i miała szerszy zasięg, niż
się powszechnie sądzi.
O przeniknięciu do wojskowych i politycznych orga-
n w kierowniczych Niemiec też wiadomo dośćsporo.
W sztabie Naczelnego Dow dztwa Wehrmachtu dzia-
łałagrupa,'Wiking'' _ siedmiu wyŻszych oficer w i gene-
rał w przekazywalo informacje stalinowskiej agenturze
wprost z gabinetu Hitlera. opr cz tego kt ryśz najwyż-
szych przyw dc w Trzeciej Rzeszy pracował dla GRU.
,,W Niemczech radzieckiemu wywiadowi wojskowemu
udało się uzyskać dostęp do supertajnych informacji
z najwyŻszych kręg w władzy."s Podkreślam:nie chodzi
tu o Bormanna, o nim już m wiliśmy, ale o kogośinne-
go. Zatrieresowanych przygodami owego stalinowskle-
go informatora odsyłam do książki Hugo Beera.4
Dla Sta1ina pracowały jednocześnie absolutnie niezależ-
ne od siebie siatki agenturalne. Kłamstwo jednej naĘch-
miast wychodziło na jaw na tle doniesieri pozostałych.
W moskiewskiej arnbasadzie Trzeciej Rzeszy działała
grupa ,Alta': Gerhard Kegel' Elza Stebe i sp łka. Cała
ambasada omotana była pajęcrynąstalinowskiego Wywia-
du. Do owej grupy agenturalnej ',dołączyłczłowiek, mają-
cy właściwienieograniczony dostęp do tajemnic paristwo-
lvych Niemiec".s Z ambasady niemiecklej w Moskwie
ciągnęły się nici do sztabu Goringa, do insĘrtut w nauko-
wo-badawczych Trzeciej Rzeszy i, oczywiście, do Minister-
stwa Spraw Zagraricznych. ,,Wśrd tych agent w był na-
wet ktośz bliskiego otoczenia ministra spraw zagrarlicz-
nych Ribbentropa' Zwerbowano go w Polsce, by pracował
dla Anglik w, i z przekonari był zaciekłym wrogiem Zvnry-
ku Radzieckiego.''6 Myśtał,Że działa przeciw Stalinowi,
a Ęrmczasem pracował dla niego...
3 ,,Krasnaja zwiezda',23 grudnia 1989.
a H. Beer, Moskaus 4s lm RampJ der Geheimdienste, Monachium 1983.
5 ,'Krasnaja zw|ezda", I pździernika 1987.
6 4/1992, s.30.
''Wojenno_istoriczeskij żurnaŁ', nr
228
SAI\,IOB JSTWO
gwiazdę pierwszej wielkości nazistowskiego filmu' olgę
Czechową. Kobieta tabĘszczała na firmamencie Berlina
oślepiającą urodą i niewythrmaczalnyrn, nietypow5rm'
niespotykanym nawet w t5rm środowisku okrucieri-
stwem. W roku 1936 na rozkaz Hitlera Olga Czechowa
została uhonorowana tytułem narodowej aktorki Nie-
miec. Na bankietach Zawsze wkazywała się u boku Hit-
lera. A w roku 1945 narodowa aktorka Trzeciej Rzeszy
została nie wiadomo czemu serdecznie przyjęta przez
Sta]ina i otrąrmała najwyŻsze radzieckie odzlaczeria.
Wyobrźmy sobie odwrotną sytuację. Hitler zdobył
Moslnvę: kto tu jest najjaśniejszągwiazdą radzieckiego
kina? Lubow orłowa.7 A więc to dla ciebie Lubow Pie-
trowno, Krzyż Rycerski z LiśćrniDębow5rmi! Trudno to
sobie wyobrazić? No a przygody olgi Czechowej są bar-
dziej wiarygodne? A towarzysz Stalin nikogo nie nagra-
dzałbez powodu.
Hitler' podobnie jak Roosevelt, zdawał sobie sprawę, że
wywiad radziecki to potężna siła. ,,Kiedy rosyjscy specja-
liściprzfreŻdża]i do nas, by kuplć obrabiarkę, i pokazy-
wano im w fabryce dosłownie wszystko, oświadcza]i, że
w Ę,łn a Ęrm kącie tej a tej hali znajdują się jeszcze pro-
totypy obrabiarek, kt re też chcieliby obejrzeć i bardzo
szczeg łowo je opisywali. Z pomocą organlzacjl komu-
nistycznych stworzyli w swoim czasie system szpiegow-
skl, kt ry doskonale działa r wnież obecnie.''8
ały aalet<o p#
granice wielkich mocarstw. Bułgarski car Borys miał do-
radcę - generała Konstarrtina Lukasza. Przed każdym
spotkaniem z carefil generał przygotowywał się do odpo-
wiedzi na ws4rstkie pytania' jakie car m gł mu zadać.
W trakcie tych przygotowari brat generała Luben Lukasz
wcielał się w cara izadavłal cesalskiemu doradcy kolejne
.7 Lubow Orłowa (1902-1975)' radziecka gwiazda ekranu, m.in.
'Świat się śmieje'' i,'Wołga' Wołga'' tprzyp. tłum.].
8 Picker, op. cit. Zapis z 5 kvrietnia 1942.
229
WIKTOR SI'WOROW
podstępne pytania. Generał musiał odpowiadać precyzyj-
nie i szybko. W rezultacie młodszy brat był o wszystkim
poinformowany r wnie dobrze, jak sam car. Dowcip pole-
ał na Ęrn, Że młodszy brat pracował dla radzieckiego
wywiadu wojskowego izadaulał swemu bratu - carskiemu
doradcy - pytania, kt re interesowaly towatzysza Stalina.
Czechosłowacja przed wprowadzeniem radziecklego
socjalizmu naJeŻała do pierwszej dziesiątki naJbogat-
szych i najwyżej rozwiniętych kraj w świata.Zakłady
Śtoaa produkowĄr uzbrojenle odpowiadające najwy-
Żsryrn światowymstandardom' C rka dyrektora zakła-
d w Blanka Karlikova w54niosła rysunki fabryczne hau_
bicy kalibru 21o mm i przekazała Je komu tłzeba.
Pracowała dla tej sameJ siatki wywiadowczej, kt ra opie-
kowała się carem BuĘarii.g
Świadectw potęgi stalinowskiego wywiadu jest wiele. Na
przykład generał major WwS Stefanowski' jak o czytnś
zupeŁrie nieistotnym' wspomina, Że w lipcu 1941 roku
wezvvał go Stalin i powiedział: ,,Za trzy dni Niemcy będą
bombardować Moslnvę''.lo PrześlŻgnąwszysię po tym epi-
zodzle, Stefanowski opowiada' jakie zastosowano środki
i jak trzy dnl p Źniej odparto pierwszy zmasowany nalot
na Moskwę' Ale my zatrrymajrny stę prąl Ęrm pozornie
nieistotnym eplzodzie. Skąd Stalin m głwiedzieć, że właś-
rie za trzy dni Niemcy będą bombardować Moslttuę? Na-
wet piloci bombowc w nie wiedzą, co będą robićJutro. To
wielka tajemnica. Od zachowania tej taJemnicy zależy su-
kces planowanej operacji, bezpieczeństwo lotrrik w, ich
życie. Plan wojny powletrznej Zrlany jest tylko w bardzo
wąskim kręgu. Dow dcy pułk w, dywŻjon w i eskadr'
piloci i nawi$atorzy dowiadują się o celach' kt re mają
bombardować, dopiero w ostatnĘ chwili' A towarzysz
Stalin wie nie Ęlko to, co niemiecry lotrricy będą robić
jutro' ale i to, co będą rob(ć za trzy dni'
A oto świadectwoAnastasa Mikojana. 27 marca 1943
roku o dru$iej w nocy wezwano go do podmoslłdewskiej
daczy Stalina w WĄmskoje. Dopiero co z'akoilczyła się
e,,Krasnaja zwiezda", 21 sierpnia 1986.
10 P. Stefanowski, Trista nleizlDiestnAch, Moskwa 1968, s. 206.
230
słuono.rsrwo
bitwa pod Stalingradem' Armia Czerwona runęła do
przodu, ale została zatrzyrrnana na rubieży Chark w-
-orzeł-B1ełgorod. Nastąpił impas. Żadna ze stron nle
byłaJużw stanie dalej nacierać. obie przeszĘ do obrony
i rozpoczęĘ intens5nnrne przygotowarria do letniej ofensy-
wy, kt ra miała ruszyć za cztery miesiące. Miało to być
jedno z najkrwawszych starć w historii ludzkości, kt re
weszło do historii jako bitwa na Łuku Kurskim. Walki
zaczęły się 5 lipca 1943 roku. Ale niemieccy generałowie
szkicowali projekt operacji już od 13 marca 1943 roku'
a27 marca Stalin na podstawie danych wywiadu powia-
domił o tyrn Mikojana'll Rozkazał,by zaczęto w tajemni-
cy przygotowywać do bitwy obronnej i maJących potem
nasĘlić operacji z.aczepnych odw d strategiczny - Ste-
powy okręg WoJskorqy w składzie ośmiuarmii, w tym
jedneJ armii lotniczeJ i jednej gwardyjskiej pancernej.
Stepowy okręgWoJskowyrozwijał się na tyłach gł wnego
zgrupowania woJsk radzieckich i w momencIe kryĘcz-
n5rm został zamienlony we Front Stepowy'..
W każdej kwestii Stalin clągle zaglądal Hitlerowi
w karty. W miarę postępu prac nad planami niemieckieJ
operacji w rejonie Kurska o wszystkich szczeg łacla,
wszystkich zmianach natychmlast meldowano Stalino-
wi. Przed r ozpoczęcLem operacji,,C|rtadela'' generałowie,
kt rzy mieli być jeJ bezpośrednimi wykonawcami, otIZ'|-
mali odpowiednie dyrekĘwy i ostateczny wariant pla-
nu. Stalin poznał go sześćdni wcześniej.
M r,viąc o przygotowaniu do wojny, nie możemy nie
por wnywać r wnież tych dziedzin: ślepywywiad hitle-
rowski nie rniał wiedzy o Zwiry,ku Radzieckim nawet na
poziomie niemieckiego podręcznika szkolnego, a arcy-
potężny wywiad sta]inowski doclerał do najpilniej strze-
żonych tajemnic zar umo wrog w Stalina, Jak i jego so-
Jusznik w. Można tu przytoczyć jeszcze całe mn stwo
przykład w, ale nie zapominaJmy: c5rtowane przykłady
podaJemy Ęlko za odtajnionyrnl źr dłani, nie uznano
lch za naprawdę ważne- Prawdziwe tajemnice wyw'iadu
Stallna nigdy nie zostały odkryte.
ll ,'WoJenno-istortczesk! żurnał'', nr 6/1976, s.62.
23t
wrKToR sttwoRow
rlinowi, Ze HitfT
zatnierza zaatakować, a Stalin nie wierzy własnemu wy-
wiadowi. Nie wierzy własnym uszom, nie wierzy włas-
nJrrn oczom. Może Stalin nie doceniał potęgi swego wy-
wiadu?
SprzykrzyĘ mi się już (mam nadzieję, że nie tylko
mnle) ciągłe spekulacje na temat' kto i kiedy ostrzegał
Stalina:,,Korsykanin'' donosi, że.'.,'Ramsay'' informu-
je...,,,Starszyna" zawiadamia..., ambasador Wielkiej
Brytanii doni sł..., ambasador USA... I znowu: ,,Ram-
say", ,,Sofokles"...
Ale Stalin i tak nie wierzy.
Proponowano nam do wyboru jedno z dw ch lvyjaś-
nieri, albo obanataz: Stalin był tak gfupi' Że rrie zda'wał
sobie sprawy z grożącego niebezpieczeristwa; Stalin był
tak tch rzliwy, Że bał się spojrzeć prawdzie w oczy.
W5mika z tego, że Hitler był potężny' mądry i odważ-
ny, a Stalin - zatrukany i zastraszony.
I jeszczejeden wniosek, bardziej og lny: tam - gotowa
do wojny wlelka rasa, a tu chowają głowy w piasek za-
cofane, tch rzliwe przygłupy.
avteraz spr buJmy spojrzeć na sytuację z
.B. gabinetu
towarzysza Stalina.
Zapnij wszystkie guziki' cą1telniku, jeżeli nie masz fajki,
weźw zęby oł wek Iwyobtłźsobie, że jesteśStalinem'
Waśnie do twego gabirretu wchodzi towarzysz Golikow'
Filip Iwanowicz. Generał porucznik. Szef Razwieduprul2.
Rozkłada na zielon5rm suknie olbr4rrniego biurka mapy
sytuaryjne, wyjmuje szyfr wki i kopie zdobytych doku-
ment w: - o proszę, towarzyszu Stalin' ewidentrrie zafiie-
rza1ą zaatakować.
A towarzysz Stalin, po chwili milczenia i zadumy, pyta
cicho: - Po co?
12
Razwiedupr _ Razwledgulatielnoje lJprau.sleniJe - Zatząd Wywia-
dowczy Sztabu Generalnego Robotrriczo-Chłopskiej Arrnii czerwonej'
w latach I92I -19 42 radziecki wy'wiad wojskowy, w czerwcu 1942 ro-
ku podniesiony do rangi Zarządu Gł wnego - GRU lprzyp. red'].
232
sAMoBÓJsTwo
Łatwo towarzyszowi Stalinowi pytać.Ale co ma odpo-
wiedzieć Golikorł/? Rzeczywiście' po co Hitler miałby ata-
kować?
M wiono, że Hitlerowi potrzebne byĘ nowe terytoria.
Stakl w to nie wierzfi. I my nie uwierz5rmy. W począt-
kach 194l roku Hitler miał tyle ziemi, że sam już nie
wiedzial, co Z rrią począć. Jego wojska okupowały: Au-
strię, Czechy, prawie połowę Polski, Danię, Norwegię,
Belgię' Holandię, Luksemburg, połowę Ftancji, należące
do Wielkiej Brytanii Wyspy Normarrdzkie, Jugosławię,
Grecję. W orbicie jego wpływ w znajdowały się Finlan-
dia' Węgry, Rumunia i Bułgaria. Pt cz tego wojska nie-
mieckie prowadziĘ działaria bojowe w Afryce P łeocnej.
Mało mu było ziemi? 12 listopada 1940 roku w Berlinie
Hitler oświadczyłMołotowowi: ,,Z wwagt na niezmierne
rozszerzettie teatru działa wojennych Niemcy, w celu
przeciwstawienia się Anglii' byĘ zrnlsszone wkroczyć na
oddalone od Niemiec terytoria, kt rymi nawiasem m -
wiąc, nie są zainteresowane ani poliĘcznie, ani ekono-
micznle".13
Jeślipopatrzymy na mapę, będziemy musieli się
z Ęrn zgodzić: co zapoŻytek mają Niemcy z tego, że ich
wojska stacjonują na p łnocy Norwegii, w Jugosławii
cry na Wyspach Normandzkich?
Hitler kontynuował:,,Koniec znośćzdobycia przestrze -
ni życiowej. W czasie wojny Niemcy zdobyli tak olbrzy-
mie przestrzettie, że będą potrzebowały stu lat, aby je
w peŁei wykorzystać''.la
I tu się naleĘ zgodzLć z szafeflcem' Zagrabiwszy ty|e
w p łtora roku, należy myślećnie o nowych zdobyczac}r,
ale o utrzymaniu tego, co się zdobyło. Zresztą, skoro
Hitler potrzebował nowych terytori w, to leŻała przed
nim piękna Francja. Hitler pokonał FYancJę na polu bit-
wy' ale zaja) ty|ko połowę terytorium. Południe Francji
było bezbronne. Nic tylko brać. Bez walki. To przecież
najlepsza częśćFrancji: LazuroweWybrzeŻe, palmy, ku-
t3 SSSR
- Giermanlja. 1939-1941 pod. red. J. Felszlmskiego, Nowy
Jork 1983, s. 104.
t4 Ibid., s. 105.
233
WBTOR S(rWOROW
rorty, winnice, koniak i wina, sery w piwnicach i clr5my
na drzewach! I o to wszystko nie potrzebawalczyć. Fran-
cja skapitulowała, więc można brać Ją caląt
Poza tym Frarrcja była w t5rm momencie wielkim mo-
carstwem kolonialnym. Francja została pokonana, a jej
kolonie wcale na to nie zareagowały. Dziesiątki milio-
n w ludzi we francuskich koloniach nadal podlegały
francuskim władzom kolonialn5rm, chociaż za tyrni wŁa-
dzarni stał podporządkowany Hitlerowi reŻirn Vichy.
Wystarczyło ogłosić francuskie kolonie w Afiryce Połnoc-
nej niemieckimi i terytorium byłoby ty|e, że wystarczy-
łoby dla wszystkich Niemc w do korica świata.
Wyobrłźrlrysobie, że jesteśmy analitykamL radziec-
kiego wywiadu. Mamy iśćjutro z meldunkiem do towa-
rzysza Stalina i towarzysz Stalin zada natn wciąŹ to
samo pytanie:
Po co Hitler miałby napadać na ZwIązek Radziecki?
I co mu odpowiemy? Że Hit\er nie chce Marsylii, Tulo-
nu, Nlcei i Cannes nawet za darmo, ale żeby mieć Ała-
tyr, Kuwakino i Kołujewo, got \M jest zaryzykować losy
swego kraJu i własne Ęcie?
Każdywie, że Niemcynie mogą walczyć na dwafronĘ.
Pisał o tym sam Hitler w Mein KampJ' Przyczyma'. brak
surowc w' Ale nie tylko to niepokoiło Hitlera. Kiedy kraj
jest ze wszystkich stron otoczony przez wrog w, nar d
zacz'ma wątpić w sfusznośćswoJeJ sprawy: czyż to rl:o-
żliwe, abyśmymy mieli rację, a wszyscy inni się mylili
i byli przeclwko nam? Hitler pisał: .,Kunszt prawdziwie
wielkiego wodza w każdej epoce poIega przede wszyst-
kim na tym' aby nie rozdrabnlać uwagi narodu, lecz
koncentrować ją zawsze przeciwko jednemu, jedynemu
przeciwnikowi. ['..] Kiedy nar d widzi' że jest okrążony
przez r żnych wrog w, to taka sytuacja sprawia' że
słabsze i mnlej odporne jednostki zaczyr:ają się wa}rać
i wątpić w sfusznośćwłasnej sprawy''.lu
M wląc o prawdziwie wielkim wodzu Hitler' oczywiś-
cie, miał na myśli siebie i w t5rm wypadku wypowiedział
zdrową myśl:jeżeli wrog w jest wielu, nar d odbiera to
15
Hltler, ,,Moja walka", op. cit., cz. I, roz. llI.
234
SAMOBOJSTWO
Źle. Stalin czytal MeIn KampJ i wyraźnie zgadzał się
z Hitlerem w jedneJ kwestii: Niemcy nie mogą walczyć
na dwa fronty. C żwięc pchnęło Hitlera na drogę zguby,
przeciw kt rej sam tak ostro występował?
Niekiedy pada pytanie: ale czyż w 1941 roku Hitler
miał dwa fronĘ/.z Przecież wojna przeciw Wielkiej Bryta-
nii przygasła.
To nie tak. Na początku czerwca 194l roku Hitler
nial juŻ trzy fronĘ. Napaściąna Zwiapek Radziecki
otwierał przeciw soble nie drugi front,Iecz czwarĘ.
Pierwszy z'nich, to wojna z Wielką Brytanią. Jeżeli
spojrzeć z naszeJ perspektywy L po|lczyć zaangażowane
dywizje' to woJna między Wielką Brytanią a Niemcami
hit]erowskimi lstotnie lvygląda na ospałą' Lecz Wielka
Brytania była w wczas wielkim imperium kolonialn5rm
i morską potęgą. W roku 1940 Hitler wyparł Wielką Bry-
tanię z konĘmentu, ale wojna toczyła się nadal na mo-
rzach i w powietrzu. Wojna ta ogarnęła ogrornne prze-
strzenie. Była prowadzo:na coraz zacieklej i coraz bar-
dziej intensywnie. WoJna morska toczyła się na obszarze
rozciągającym się od p heocnego krarica Norwegii do
Urugwaju, od Grenlandii i Islandii po Madagaskar. Już
pierwsze starcia vłykazaly całkowite nieprzygotowanie
Niemiec do tego, by stawić czoło Wielkiej Brytanii na
morzach i oceanach.
Wojna ta pochłaniała niewiele -wedfug naszych pojęć -
ofiar ludzkich' 27 maja 1941 roku Royal Narry zatopiła
najpotężniejszy niemlecki parrcernik,,Bismarck". Zaled-
wie l.600 os b załog[, z cze1o p łtora tysĘca marynarzy
i oficer w poległo' a l lo os b trafło do niewoli. Ludz1
mało. Ale pancernik - to porrad 40 Ęsięcy ton rrajlepszej
stali. Z tej stali możrta było zbudować 2.5oo naJpotężniej-
szych niemieckich wczesnych czołg w PzKpfiv wAusf. D
o masie bojowej 20 ton. A gdyby uwzględnić nie Ęlko
zuĘcie stali'i innych materiał w, aJe teŻ pozostałe nakła-
dy' to budowa jednego okrętu liniowego kosztowała wię-
cej, rli budowa 5'oo0 czołg w' A więc, strata pancernika,
Jeśliobliczać ją wedfug hczby poleg|ych, to strata jednego
pułku. A jeżeH obhczać według wartości nakład w - jest
to strata kilku całkowicie wyposażonych armii pancer-
235
wIlśToR suwoRow
nych. Jeden ,Bismarck'' kosztował więcej nŻ wszystkie
czołg, kt re miał Hitler w 194l roku. Dlatego też nie
m wmy' Że w I94L roku wojna mtędzy Wielką Brytanią
a Niemcami przycichła, Że rozp crynając wojnę ze Stali-
nem Hitler otrłrierałtylko jeden front, podczas gdy drugi
w tym czasie zamarŁ w bezczynnoścl.
Na przesłuchaniu 17 czerwca 1945 roku wielki admi-
rał Karl DÓnitz zeznał: ,,Zaglada <<Bismarcka> poŁoŻyła
kres działaniofiI zaczepn5rm nlemieckich okręt w na-
wodnych na Atlantyku". 27 rnaJa 1941 roku dla wszyst-
ktch stało się jasne, że Hitler nie ma żadnych szans na
pokonanie Wielkiej Brytanii.
No więc, wyobraź sobie, cąrtelniku: jesteśtowarzy'
szem Stalinem. Masz w ręku wszystkie informacje,
wszystkie meldunld. Sytuacja przedstawia się następu-
Jąco: Hifler jest w położeniu bez wyjścia, pokonać Wiel-
kiej Brytanii nie może, nie ma takich możliwości,i wojna
z Wielką Brytanią nie może się dlari dobrze skoriczyć.
A tu wyriad melduje: żeby poprawić swą sytuacJę, Hitler
postanowił zaatakować jeszcze Związek Radzieckl.
Nie może sobie poradzić na jednym froncie' więc po-
stanowil walczyć od razu na dw ch. A nuż tak mu bę-
dzie łatwiej...
Stalin w taką bzdurę nie uwierzył,
A ty byśuwierzył, czytelniku? Hitler nie może sobie
potadzić z bryĘJsklm lwem, dlatego postanowił jedno-
cześnie r ozszarpać także rosyj skiego niedźrłriedzia...
VI
Wo;.r" na morzu przeciw Wielkiej Brytanii r wnież po
22 czerwca 194I roku pochłaniałazaiste niewiarygodne
zasoby Trzeciej Rzeszy. Hitler nie m gł pokonać Wielkiej
Brytanii na morzu, toteż roz:w7nął największy w historii
program budowy okręt w podwodnych. W roku 1940
Kriegsmarine otrzymała 54 nowe jednostki podwodne.
W roku 1941 - 2o2. w L942 _ 238. I dalej w postępie
$eometrycznym. RealŻacja takiego programu wymagała
olbrzymich nakład w pracy, energii, surowc w. Więk-
szośniemieckich okręt w podwodnych działala na At-
lantyku przeciw Brytyjczykom. Zbudowanie każdego
236
SAMOBOJSTWO
okrętu podwodnego ozttaczało, Że nte zbuduje się 10'
20, ana'wet 50 czołg w.
opr cz wojny na morzu, między Niemcami i WielĘ
Brytar'lą toczyła się złŻarta wojna powietrzna. I tu nie-
przygotowanie Niemiec do wojny uJawniło się szczeg l-
nle wyruźnie. W roku 1940 niemieckie lotnichxło zrzucl-
ło na brytyjskie miasta 36.844 tony bomb. okazało się,
że to nie wystarcza, by Wielka Brytania się poddała.
Wystarczyło jednak, by obudzić zirnną bryĘjską wście-
kłość'W t5rm sŹrmyln roku Wielka Brytania się zrewan-
Żowala; 14.631 ton bomb na miasta niemieckie. Lotnic-
two niemieckie nie miało dośćsił, by powstrzyrnać ofen-
syrę bombowc w RAF-u. W roku 1941 Niemcy zrzucĘ
na W1elką Brytanię 2r.858 ton bomb, a Wielka Brytania
na Niemcy - 35.509 ton.16
Wojna powietrzna wymagała od Niemiec olbrzymich
nakład w'
Pierwszym następstwem nocnych brytyjskich nalot w
było to, że miliony Niemc w spędzały noce w schronach
i rano ludzie szli do pracy źli i niewyspani. Drugim nas_
tępstwem było zniszczenie dom w mieszkalnych i obie-
kt w przemysłowych z odpowiedniml skutkami uboczny-
mi. Po trzecie, do walld z bryĘ|skimi nalotami trzeba było
zaalugażować zlaczrte slły. Dziesięć tysręcy dział, zamlast
walczyć na Wschodzie, patrzyło w niebo - wspomina
o t5rm Speer i ma na myśli Ęrlko dzilała ciężkiej artylerii
przeciwlotn iczej.L7 Działa te poŻer aĘ olbrzymią ilośćamu -
nicji. Poza Ę.łrn, połowa niemieckiego lobeictwa została
skierowana do obrony niemieckich miast i fabryk.
Przed rozpoczęciem wojny ze Zwiapk|em Radziecklm
hitlerowscy stratedzy powinni byli pomyślećo tym, że
brytyjski przemysł lotniczy jest silnieJszy od niemieclcle-
go' W roku l94l przemysł brytfrski wyprodukował
20.1OO samolot w. Dodatkowe 2.4OO otrz5rmano z USA.
A przemysł niemiecld? r r.o3o.
Ale samolot samolotowi nier wny. Inna sprawa budo-
wać jednosllnikowe myśliwce, a inna - czterosilrrikowe
t6 P. Briekhiu,Ttlr. DamBusters,
Londyn 1951, s. 47,II7,166,249.
17 Speer, op. cit., s, 335-336.
237
WIKTOR SLWOROW
bombowce strategiczne. Wielka Brytania produkowała
bombowce strategiczne na masową skalę' Niemc w ni$-
dy nie było stać na cośtakiego.
W perspekty'wie wojna powietrzna nie wr żyłaNie-
mcom niczego dobrego.
W listopadzie I94o roku towarzysz Mołotow odwiedził
Berlin, rozmawiał z Hitlerem i Ribbentropem. Podczas
tych nocy brytyjskie lotnictwo szczeg lnie zaciekle bom-
bardowało stolicę Trzeciej Rzeszy.
I oto, wyobraźrny sobie, towarzysz Mołotow wraca do
Moskwy i składa towarzyszowi Stalinowi raport o sytu-
acji: Hitler nie jest w stanie obronić niemieckiego nieba,
nawet Berlina; czyŻwięc w takiej chwili potrzebuje ziem
na Wschodzie?
a
{}
vII
więc front przeciw Wielkiej Brytanii istniał i Hitler
nie miał Żadnych perspekĘw zwycięstwa na tym fron-
cie' Tu wojna była już przegrana.
Hitler miał jednak jeszczejeden front. Zaniosło go do
Jugosławii. A tam podobnie jak w Rosji: wejście jeden
rubel, wyjście - dwa. Łatwo wejść'trudno wyjść.
A w dodatku tuż obok Grecja.
,'NapaśćWloch na Grecję była r wnie lekkomyślna'
jak niepotrzebna. [...] Samowolne kroki Włoch w i błędy
popeŁeione na Bałkanach pociągnęŁy Za sobą związanie
zrlacznych sił niemieckich w Afryce' potem w Bułgarii,
następnie w Grecji i Serbii.''l8
Odniesienie zwycięstwa w Jugosławii było niemożli-
we: g ry i las - dla partyzant w to najlepsze miejsce na
świecie. A nar d tan groźny. I im więcej krwi przelewały
wojska niemieckie, tyrn gorsze stawało się ich własne
położenie.
Wprowadzenie wojsk do Jugosławii i bezsensowna
wojna w g rach nie prz5'rriosĘ Niemcom niczego' pr cz
straty czasu, sił i środk w. Wkraczając do Jugosławii
Hitler otworzył nowy front, na kt rym nie było co \lczyć
na zwycięstwo, tym bardziej błyskawiczne. Przez cztery
rB Guderian, op. cit.. s. r15
238
SAMOB JSTWO
Iata Sztab Generalny byŁ zrnuszoly trzyrnać w tym kra-
ju doborowe dyłrŻje' uwikłane w beznadziejną wojnę.
Żaden analityk nie byłby w stanie przewidzieć tak gfu-
piego posunięcia niemieckiego dow dztwa. A przecież
op r stawiała nie Ęlko Jugosławia. W Polsce Hitler miał
r wnie wiele problem w.
Rozł żcie paristwo wielką mapę Europy, na całą pod-
łogę - i obliczcie, ilu trzeba mieć żoheierzy, żeby zorga-
nizować, patrole na ulicach wszystkich miast Europy,
choćby Ęlko w nocy' Zastan wcie się, ilu potrzeba żoł-
nierzy, żeby zapewnić ochronę wszystkich most w, tu-
neli, wież ciśnieri,zap r, fabryk, kopal , port w, paro-
wozowni i dworc w, dr g i tor w kolejowych, lotnisk,
rnąazyn w, elektrowni, oboz w koncentracyjnych,
sztab w i koszar. Ilu potrzeba Żohlierzy do zorganizowa-
nia obrony linii brzegowej i okupacji wszelkich możli-
wych wysp. Ilu ich potrzeba do przeczesywania g r,
las w, wzg rZ, zarośLi,opuszczonych kamieniołom w,
aby wyłapać wszystkich nlezadowolonych'
Gdyby nawet Europa nie stawiała oporu, Hitler i tak
nie miałby sił' by ją całą kontrolować. Kt żby uwlerzył,
że pociągnie jeszcze do Rosji?
Aprzecież oni nie Ęlko kontrolowali, wzię|i też na swe
barki całą administrację we wszystkich okupowanych
krajach. I biurokracjarnnoŻyŁa się z niesĘchaną szyb-
kością.Pod pozorem wzorowego niemieckiego porządku
kryła się anarchia niewiarygodnych rozmiar w. Generał
major B. Mtiller-Hillebrand opowiada jed5mie o r:'ajwarż-
niejszych organach władzy, kt re znajdowały się w sa-
m5rm tylko Paryżu.
Po pierwsze, Sztab Dowodzącego Wojskami na Zac}ro -
dzie. Podporządkowany Hitlerowi.
Po drugie, Sztab Szefa Administracji Wojskowej Fran-
cji. Był to najwyŻszy organ polityczny i administracyjny.
Szef administracji wojskowej był jednocześnie zwierzch-
nikiem wszystkich wojsk okupacyjnych we Francji.
U jego boku urzędował vłyższy dow dca SS i policji.
',Ponieważ ten ostatni otrzymywał polecenia sfużbowe
bezpośredniood SS-Reichsfuhrera, zaczęŁa mocno
szwankować koordyrracja w kierownictwie wojskow5rm
239
WIKTOR STIWOROW
we Francji, jako Że SS-Reichsftihrer wykorzystywał pod-
legĘ mu organ do samowolrrej ingerencji w posunięcia
admlnistracji wojskowej. "
Po trzecie i czwarte - 'Kriegsmarine i Luftwalfe miaĘ
we Francji swoje sztaby, kt re jednalrże nie podlegaĘ
dow dcy wojsk naZachodzie".
Po piąte, ambasada niemiecka w ParyŻu podlegała
Ribbentropowi i lansowała własną linię.
Po sz ste, odrębny sztab odpowiedzialny za calość
zagadnieri związanych z produkcją zbroj eniową'
Po si dme, ,,nieustannie pojawiało się całe mn stwo
przedstawicieli r żnych resort w, na przyL<ład peŁro-
mocnika rządu do spraw planu czteroletniego, ministra
uzbrojenia i amunicji, generalnego pehromocnika do
spraw sĘ roboczej, Ministerstwa Trarrsportu, organi-
zacji Todta...".le
Wszystko to niemiecki generał określa,'chaosem, pa-
nującym w stosunkach między najwyższ5rmi organami
paristwow5rmi''. I im bardziej się rozrastała biurokracja'
im więcej wydawano zarządzei, t5rm gorzej działałago-
spodarka. Z takąorgarizacją podblta Europa nie mogła
dhrgo funkcjonować.
Wojna przerwała wszystkie więzi Europy z resztą
świata'Toteż jeślinawet ogromne koła gospodarki się
kręcĘ' to na jałow5rm biegu' Europa wbożaławoczach.
Gł d chwyclŁ ją za gardło kościstądłonią. Wszystko
to musiało eksplodować i runąć. W najbliższej przysz-
łości.
Dlatego też podbita Europa, nawet gdyby hitlerowcy
nie popełniali swych potwornych zbrodni, była beczką
prochu, a kr tki lont już się palił i iskrzył.
Okupowana Europa była drugim frontem Hitlera.
Hru". miał jedna k jeszcze trzecifront: Starry Zj"JIj:
czoraeAmeryki.
Tu bardzo pasują słowa Gorin$a: ,,Wojna już trwa,
chociuż działa jeszcze nie strzelają'''
Is Miiller-Hillebrand, op. ctt., t.2, s.78-79.
240
sAMoBÓJsTwo
Roosevelt jwż udzielał pomocy wojskowej o niewyob-
rłżalnychrozmiarach zat wno walczącemu Churchillo-
wi, jak i ,,neutralnemu" Stalinowi. Ale to nie wszystko.
Już latem 1940 roku Stany Zjednoczone Ameryki uwa-
żanebyĘ za ,,niewa]czącego'' sojusznika Wielkiej Bryta_
nii. W każdej chwili przedrostek ,,nie'' można było usu-
nąć, jako niepotrzebny. We wrześniu tegoż roku Wielka
Brytania otlzyrnalaod USA 50 niszczycieli. o tych okrę-
tach zwykło się m wic' ŻebyĘ przestarzale. Niech i tak
będzie. Ale Niemcy od nikogo takiego prezentu nie do-
stały. Przydałby im się nawet przestarzałe, ale Niemcy
nie mieli taklch sojusznik w.
11 marca 1941 roku Konges USA przyjął wiekopo-
mną ustawę: Lend-Lease Act.2o Niemcy ocenili ten krok
Ameryki jako wypowiedzenie wojnY.
24 rnarca 1941 roku rząd USA udzielił Royal Navy
prawa do wykorzystywania amerykariskich stoczni re-
montowych.
30 marca 1941 roku wszystkie niemieckie i włoskie
statki zakotuitczone w portach amerykarlsklch zostaĘ
aresztowane. To już był krok wojenny. Rzecz w t5rm' że
zgodnie z prawem międzynarodowym statek pod bande-
rą obcego paristwa jest częściąjego terytorium. Jeżeli
zajmujemy statek pod banderą Niemiec, to znaczy, Że
zagarnLarny częśćniemieckiego ter5rtorium. Co też rząd
amerykariski uczyrrił.
1o kwietnia 194l roku rząd USA ogłosiłMorze Czer-
wone 'strefą niewojenną'' i oznajmi o zakazLe wpusz-
czalia tam obcych, to jest niemieckich i włoskich jed-
nostek. Morze Czerwone uznano jakby za wody teryto-
rialne USA. Zrobiono tak po to, by bez ptzeszk d
zaopatrynvać armię brytyjską w Afryce i na Bliskim
Wschodzie oraz brytyjską maryrrarkę wojenną na Morzu
Śr dziemnym.
W r94o roku Hitler zaja|Danią lecz jego woJska nie
okupowały Grenlandii będącej duriskim terforium.
"o Ustawa dająca prezydentowi prawo do sprzedźy, pożyczki i dzier-
żawy sojusznikom Ameryki sprzętu i materiał w koniecznych do prowa-
dzenia wojny. Wielka Br5łania, ZSRR i pozostałe paristwa alianckie
otrąłnaĘ pomoc o łącznej wartości 50,7 mld dolar w tprzyp. tłum.l.
16
-
Samob jstwo 24r
wrKToR sttwoRow
I oto 13 kwietria 194l roku wojska amerykariskie lądu_
ją na Grenlandii' od tego momentu wojna między USA
a Niemcami, choć niew5powiedzIarta, wkaoczyła Już
w fazęWyĘczną.
24 kwtetnia l94l roku strefa bezpieczeństwa USA
została rozszetzorLa do trzydziestego r wnoleżnika. Po-
łowę Oceanu Atlantyckiego Ameryka ogłosiła swoim mo-
rzem wewnętrzn5rm Z prawem zatapiania niemiecklch
okręt w' jeśliośmieląsię tu pojawić.
27 maJa 1941 roku Roosevelt oglasza w kraju stan
wyjątkowy.
L4 czerwca 1941 roku zostahy zamrożolte wszelkie
niemieckie i włoskie akĘwa w USA.
16 czerwca 1941 roku w Stanach ZJednoczonych zarn-
knięto niemieckie konsulaty'
To była już woJna. Hitler zdawa! sobie z tego sprawę
lepieJ niż ktokolwiek. 2| czerwca t94l roku pisał do
Mussolinieso: ,,Czy Ameryka przystąpi do woJny' czy n\e
_ to oboJętne, ponieważ już teraz wspiera naszych wro-
g w wszelkimi siłami, jalrie jest zdolna zmobilizować''.
A więc zg dźmy się: wyJaśnienie, że Hitler napadł na
Zwiapek
łagodnle
tracił ko
komunlkację morską Niemiec, co nieuchronnle prowa-
dzlło Niemcy do katastroĄr, aAmeryka już się zarnach-.
nęła do potwornego ciosu. Czyż w tej syhracJi Hitler nie
miał nic innego do roboty' nlż walczyć 9 gwiazdkę
z nleba?
Rozdział 16
Kogo by tu powiesić?
Jednostkl nlemieckte nie bgĘ należycie togszkolone
tugposażone oraz dobrze dotuodzone.L
Ei.ke MiddeldorJ
TI
L,lrłdzi na najwyższych szczeblach władzy hitlerow-
slrich Niemiec trudno :uzlać za geriuszy. Ale już o sto-
pieri niżeJ _ co za nazwiska: feldmarszałek Erich von
Manstein, generał pułkownik }Jetnz Guderian, feldmar-
szałek Erwin Rommel! Wok ł postaci wybitnych hitle-
rowskich dow dc w powstały całe dyscypliny naukowe.
Uczeni rommloznawcy zwołuJą konferencje i przyznają
sobie nawzajem nagody, guderianoznawcy zwołują
swoje sympozja' Z davłien dawna przyzwyczajono nas
do myśli,że Stalin miał tępych kawalerzyst w-rębajł w'
a Hitler bĘskotliwych wodz w, myślicieli, teoretyk w
i praktyk w. Pocz5mania hitlerowskich generał w opie-
wa się jak bohaterskie czyny Heraklesa, Moda owa już
dawno trafiła r wnież do naszego kraju. oto głos zable-
ra Iwan Stadniuk' jeden z $ł wnych piewc w hitlerow-
skiej mądroścli potęgi: ,'Niemieccy generałowle mieli
wykształcenie akademickie' Wyszkoleni w star5rm pru-
sliiim systemie wojskowym, dobrze znali strategię, zasa-
dy prowadzenia woJny i mieli najwyższej klasy kwalifi-
kacje wojskowe''.' I w śladza Stadniukiem cała wataha
naśladowcw jęła pichcić dzieła o przemądrych nie-
mieckich wodzach. Wszystkich Ęch tw rc w nasi przy-
w dcy wieńczą laurami. Tjrlr, kt rzy pragną triumfu,
polecam przepis na niegasnącą sławę, na naĘchmiasto-
wy głośnysukces: napiszcie powieśćo mądr5rm, nieco
znluŻorrym Guderianie i komuniści natychmiast dadzą
wam nagrodę Bookera.
I Middeldorf, op. cit., s.22.
2 ,,Wo1enno-istoriczeskij żltnal', nr 6/1989' s. 6.
243
wmroR sttwoRow SAMOB JSTWO
Na Zachodzie jest jeszcze gorzeJ. WsĘrcte paristwo do
kslęgarni w Lond5mie' Wasąrngtonie, ParyŻu _ znajdzie-
cie tam nie p łkę ksiązek o wielldch hitlerowskich stra-
tegach' ale całe dzIaĘ. o niemieckich strategach rangi
o stopieri rnższej - też nieprzebrane sterty literatury. Je-
żeli otworzymy książkę nie o Rommlu, Mansteinie czy
Guderianie, ale po prostu ksiązkę o wojnie, to i tam lwia
częśćbędzteo nich, o utalentowanych nlemieckich stra- kreskę, naĘIsowaną oł wkiem: linię z p hocy na połud-
tegach, i o tych, kt rz5r ich pokonali: o amerykariskich nie, wzdŁuŻ Uralu. Hitler przeciągnĄ ją dla wytyczenia
i brytyjskich generałach.
oto brytff ski podręcznik. Wydawnictwo Uniwers5rtetu
Oksfordzkiego: ,,Historia )O( wieku". W S8O-stronico-
w5rm podręczniku 78 stron opowiada o tyrn, jak armia
brytyjska ścigałaRommla po afryka skich pustyniach cy, poczynając od Niekricza, przypisywali i nadal przy-
i jak go wprawdzie pokonała, ale nie zdołala pochwycić. pisują gfupotę Hitlera Stalinowi.
o tym zaś,Że armia niemiecka biła slę r wnież na -
Na owej jedneJ, jedynej stronicy w bryĘjskim podręcz-
Wschodzie, w tymże podręczniku Jest tylko jedna stro-
na. Ale jaka! Metoda po$ądowa, to naczelna zasada
nauczarria. LepieJ raz zobaczyć' ntż sto razy usłyszeć.
Dlatego też całątę stronicę zajmuje krrnsztowrrie wyko-
ntmy rysunek: Sta]in przy globusie. Ponleważ rysunek
odznacza się niema] fotogaficzną dokładnością,stwa- dza od siedmiu boleścl _ przy globuste.
rza wrażenie całkowiteJ rea]ności. ZobaczywsTy to, Wynika więc (nie Ę|ko z oksfordzkiego podręcznika)'
o mało nle obr ciłem w perzynę kslęgarni na Charing Że tny mieliśmy dow dc w od siedmiu boleści, a gene-
Cross' Ale się opanowałem. To nle księgarnia jest win- rałowie brytfrscy zmlażdŻyli samego Rommla'
rlla, zresztą r wnież nie Uniwersytet oksfordzlri puścił Czym zasŁynĘ. ten cĄr Rommel? Czym zasłynęIi Gu-
w obieg historię o $Iobusle Stalina' owa historia ruszy- derian i Manstein?
ła w światwtaz z historycznym referatem, kt rym nasz Zarim zaczrlherny anallzować zasfugi hitlerowskich
drogi Nikita Siergtejewicz uvłLe czył W zjazd' KPZR. strateg w, zastan wmy się nad pytaniem: dlaczego po
Chruszczow w doborowym gronie delegat w opowiadał wojnie ich nie Powieszono?
o ślepocie t tch rzostwie Stalina. Zaszokowani informa-
cJami o bezgranicznej głupocie Stalina towarzysze nie u
byli w stanle ukryć swego wzb:urzenia. Od czas w owe- Ju.u nie można było powiesić wszystkich, to na)eżało
go zJazdll historia o $lobusie utrwaliła się i zakorzeniła. powiestć choćby tych najważniejszych' Co do Rommla'
Człowiek myśliobrazami. Ludzkośćotrz5rmąła więc śp."wajest Jasna - albo on sam wybrał samob jstwo'
barwny obraz: głupkowaty Sta]in nie zt:'al sytuacJi' nie alto ttos mu w t5rm dopom gł. Ale Guderian i Manstein
wnlkał w szczeg ły' tylko kierował wojną z globusem wykpilr się lekkim strachem. Może więc byli niewinnymi
pod ręką! owieczkami?
A propos. IsbrieJe sporo zdjęć zar wno gabinetu Sta-
lina na Kremlu, jakteŻ gabirretu Hitlera w gmachu Kan- 3 Speer, op. clt., s.217.

244 245
WIKTOR SUWOROW
Niezbyt prz5pominają owieczki. Wojna agres5rrłma sta_
ła się możliwa dlatego, że stworzono narzędzie agresji -
niemieckie wojska puur'cerne.- ojcem i tw rcą niemiec-
kich wojsk pancernych był Guderian. Bez niego Żadne
podboje nie byĘby możliwe. Gdyby nie było niemieckich
wojsk pancernych, nie byłoby r wnieŻ podbitych teryto-
ri w, nie byłoby oświęcimia, innych oboz w śmierci
i mn stwa zbrodni, kt re hiflerowcy popełnili w krajach
okupowanych.
Guderian winien jest nie tylko' Że tak powiem, og l-
nie, ale jest winien konkretnych zbrodni wojennych.
19 września I94I roku padł Kij w. Było to zasŁugą
Guderiana i jego 2. Grupy Pancernej, kt ra obeszła Ki-
j w szerokim manewrem oskrzydlając5rm. A po dzlesię-
ciu dniach _ 29 wrześnial94l roku - Babi Jar'a W roku
1945 Guderian trafił do niewoli. Radzieccy oskarżyciele
mo$i bez trudu powiapać Guderiana i Babi Jar jedn5rm
sznurkiem i na t5rrn sznurku Guderiana powiesić' Ale
radzieccy oskarżyciele' kt rym przewodztł osławiony
prokurator Andriej Wyszyriski, nie wiedzieć czemu,'nie
pociągnęli Guderiarra do odpowiedzia]ności.
obroriry Trzeciej Rzeszy m wią: wszystkiemu jest wi-
nien Hitler i SS, a dzielna armia niemiecka żadnych
zbrodni nie popeŁriła' Babi Jar to sprawka zbir w z SS.
Uczciwy Żoh'ierz Guderian nie ponosi odpowiedzialności
zaBabi Jar' Ale w kijowskim kotle w ręce Guderiana tra-
fiĘ setki Ęsięcy żoktierzy i oficer w Armii Czerwonej. Wie-
le Ęsięcy oficer w i komisarzy zostało zamordowanych
w pierwsązch dniach, kiedy je cy znajdowali się jeszcze
pod strażą żohtierzy Guderiana, u niego w niewoh. To by
się dopiero nadawało do aktu oskarżenia' A tu nic.
od lipca 1944 roku Guderian był szefem Sztabu Gene-
ral-leego Wojsk Lądowych. Za wszystko, co się działo na
froncie i na Ęłach, ponosił całkowitą odpowiedzia]ność.
Można zuraJić na jego głowę wszystko, co się chce, inarzls'-
cić na tę głowę stryczek. l|łllożna go sądzić cho by za takty-
kę spalonej ziemlpodczas odwrotu, za zb:urzoną, spaloną
n Wąw z pod KJjowem, miejsce egzekucji prawie
70 Ęs. Iudzi,
w większości Zyd w lprzyp' tfum'].
246
SAMOB JSTWO
Warszawę, za w5rmordowanie jej mieszkaric w, zaprTyeo-
towania do całkowitego unicestwienia Krakowa. Guderia-
ttarnoŻt:ra było osądzić za zr wnane z ziemĄ miasta' wy-
sadzone mosĘ, zrujnowane fabryki i spalone wsie, roz-
strzelanych zakładnik w i trudną do oszacowania liczbę
niewinnie zamordowanych' osądzić i skazać na śmierć.
Ale na procesie nor5rmberskim, gdzie świadkami były
ofiary t:razizm:u, zasiadł wŚr d nich - nieszczęsny Gude-
rian. Też świadek.
rrr III
L"ru Manstein. Pogwałcenie neutralności Belgii i Ho-
landii, dzięk1 czemu wojskom Wehrmachtu udało się
obejśćLinię MĘinota i zadać Ftancji śmiertelny cios - to
jego dzieło. To on wymyśliłten plan. To on osobiście
przekonywał Hitlera, żeby inne warianty natarcia odrzu-
cić, a jego pLart zrealizować' Francja padła, Brytyjski Kor-
pus Ekspedyryjny stracił całe swoje uzbrojenie w Dun-
kierce i Ęlko cudem zdołałewakuować się z konĘnentu.
Manstein nie siedział w gabinecie, a]e wraz z Guderianem
i inn5rmi wprowadzał sw j plan w Ęcie (a dokładniej -
w śmierć),wykazując się nieprzeciętnym okrucieristwem.
Powiesić go! Ale towarzysze radzieccy byli innego zdaria.
Podstępne rozgromienie Francji, też coś!To nie zbrodnia.
I sędziowie francuscy pokornie potalriwali.
od 22 czerwca l94l roku Manstein walczył w krajach
bałtyckich. Nie będę prz5pominać, co się tam działo.
DziaĘ się tam rzeczy, m wiąc oględnie, okropne. Man-
steinowi podlegała bezpośrednio najokrutniejsza ze
wszystkich D5rwizja SS,,Totenkopf'. Za postępki tej dy-
wizji Mansteina należałona łaricuchu powlec przed sąd.
Radzieccy oskarżyciele mogli (i powinni byli!) wystawić
Mansteinowi rachunek za Pribałtikę. Ale nie wystawili.
W roku 1942 Manstein walczył na Kr5rmie. Urządzitarrt
krwawą łaźnię,por wnywalną rozmiarami do tej, kt rą
urządzili r wnieŻ na lĘrmie, Piatakow, Bela Kun i Ziem-
|aczka po zakorćlczeniu wojny domowej. Za Krym rnoŻna
było Mansteinowi wystawić rachrrnek. Ale radzieccy
oskarżyciele okazali niezwykły humanitaryzrn. Za tamtą
rzeź Stalin wysierllił z Kr5rmu wszystkich Tatar w razem
247
WIKTOR SIIWOROW
z sędziwymi staruszkarni, kt rzy nikogo nie mordowali,
i oseskami, kt re prTyszły na światjuż po Ęch wydarze-
niach. Ale Mansteina' kt ry lderował rzez7ą, a w kazdym
razie jej patronował' Jakośdo Kazachstanu nie wywieźli.
Manstein był zbrodniarzem woJennyrn' Został osądzony
prz.ez sąd brytyjski za zbrodnie wojenne popełnione
w 1940 roku we Francji: rrie ?'a prąIgotowanie i planowa-
nie woJny agresyumej , ale za rozstrzeliwanie jeric w wo-
jennych. (Co prawda, ułaskawiono go i szybko zwoLeiono)'
A Związek Radzieclid nie miał do Marrsteina pretensJi.
,"po-oł"ł"pr"T
dziwnych świadk w' Na przykład feldmarszałka Frledri-
cha Paulusa. To przeciez Par:]us planował wojnę przeciw
Zwirykowi Radzieckiemu. Właśniejego wariant napaści
został przyjęty i zreallzowany. W dodatku walczył też ta
terytorlum radzieckim. I bardzo się odznaczyŁ W ciągu
roku awansował od stopnia generała porucznika do feld-
marszałka. Z cdej armii niemieckiej Paulus przedarł się
najdalej rra wsch d _ aż do Stalingradu. Tam stał się
pierwsąrm w całej hlstorii niemleckim feldmarszałldem,
kt ry traIił do niewoli' Paulus dowodził 6. Armią od stycz-
rna L942 roku do sĘcznia 1943. o wszystkie zbrodnie
popeŁrione prz-ez żołrtlerzy i oficer w 6. Armii można było
obwinić Paulusa!
Oto, komu należał się stryczek!
Ale nasze kompetentne organy luznaĘ, że Paulus nie
jest zbrodniarzem. Jest... świadkiemzbrodni.
Arnoże to sędziowie bryĘjscy i amerykariscy byli tacy
nieustępliwi i nie zgodzili się powiesić Paulusa?
Przede wszystkim, byli ustępliwi.
Ale gdyby nawet byli nieugięci, to Paulusa można było
powiesić i bez procesu w Nor5rmbetdze. Stalin miał wyb r:
albo wykoriczyć Parrlusa torturami i o$osić, że zmarł
śmierciąnaturalną, albo sądzić gow Zwiapkll Radziecklm
na procesie pokazow5rm lub taJnyrn. M g też dostarczyć
go w Żelaznej klatce do Nor5rmbergil nie jako świadka, ale
jako oskarżonego o potworne zbrodnie: oto on - gł wny
autor plarr w i jeden z gł wnych wykonawc w.
248
SAMOB JSTWO
Nie chcecie powiesić Paulusa w Noryrnberdze? Więc
niech was diąbli, to nasz jeniec, zabierzerny go do Lefor-
towa i ukręcimy mu łeb oraz wszystko, co się da ukręcić.
Ale Paulusowi nie ukręcono łba.
Nawet go nie sądzono.
Więc może w og le nikogo z niemieckich strateg w po
wojnie nie sądzono?
Ależ nie, sądzono. I tracono. W Noryrnberdze zostali
skazani i powieszeni feldmarszałek Wilhelm Keitel i ge-
nerał pułkownik Alfred Jodl'
Zarzutl planowali wojnę agresywną.
T er az jest naJleps za wr a I by wydać oW zyk zdumienia.
kich sztaby pięI
rzyły się nad sztabami. Zdawałoby się, że planowarriem
wojny przeciw Zw7ry,kowi Radzieckiemu powinny się zaj-
mować sztaby najwyżej postawione' Ale nie. Ponieważ
woJna ze Zwlązkiem Radzieckim wydawała się łatwa,
kr tka i lekka, wielkie sztaby i najwięksi stratedzy- Kei-
tel i Jodl - nie zawracali sobie tym głoy5l. W takie szcze-
g ły nie wnikali. Mieli wyższe aspiracJe. Dlatego koncep-
cja woJny przeciw ZSRR była opracow5rwźrna nie na po-
ziomle Naczehaego Dow dztwa Wehrmachtu, ale nlżej -
w Sztabie Generalreym WoJsk Lądowych. Plan ',Barba-
rossa'' dojrzewał nie w oKW' Iecz niżej, w oKH.
Wytyczne o opracowaniu Dyrektywy nr 2I na prze-
prowadzenie operacji ,,Barbarossa'' szły w następującej
kolejności:
- Adolf Hitler;
- gł wnodowodzący Wojsk Lądowych' feldmarszałek
Walther von Brauchitsch;
- szef Sztabu Generalnego Wojsk Lądowych' generał
pułkownik Fr anz Halder.
Na rozkaz Haldera wyliczeri wstępnych dokonywał
pułkownik Hans von Grelffenberg. Pierwsze szkice spo-
rządzał generał major Erich Marcks. Marcksa zastąpił
generał major Friedrich Paulus. od września l94o roku
do sĘcznia 1942 Paulus był szefem Wydziału operacyj-
nego Sztabu Generalnego Wojsk Lądowych, czy'li tw rcą
wrKToR strwoRow
ostatecznej postaci wszystkich plan w. Strzałki'Barba-
rossy'' naĘ/sowane są jego ręką. 5 grudnla 1940 roku
koncepcja Paulusa zostala przedstawiona Hitlerowi. Re-
ferował Halder. odbyło się to w obecności von Brauchi-
tscha i generała majora Helnza Brandta.
To właśnieich należałopowiesić zaprrygotowariewoj-
ny agresywnej: Brauchitscha, Haldera, Marcksa, Paulu-
sa. I do kompletu - Greiffenbergaz Brandtem.
W miarę dojrzewania plan w operacji krąg wtajemni-
czonych się poszerzał: najpierw włączono w przygoto-
wania dow dc w grup armii, następnie - dow dc w
armii i grup pancernych, potem - dow dc w korpus w
i dywizji. Wszyscy wŁączyli się do pracy i też rysowali
strzałki na mapach. oto w lutym 194I roku Paulus
w sztabie 2. Grupy Pancernej Guderiana opracowuje na
mapach warianĘ akcji. 28 lutego Paulus zameldował
Halderowi, że Guderian zrozurniałzadatie: grA wojenna
na mapach wykazala, iż plan Paulusa da się, zdaniem
Guderiana, zr ealuow ać.
Dlatego właśnieGuderiana należałoby powiesić wraz
z autorami planu, podobnie jak wszystkich dow dc w
grup armii, armii i grup pancernych. Nie zaszkodziłoby
też powiesić dow dc w korpus w i dywizji.
Dlaczego więc radzieccy oskarżyciele żądali stracenia
Keitla i Jodla, skoro wiedzieli, że to nie są oni tw rcami
,,Barbarossy"?
n
\-lzym więc zajmowali się Keiteli Jodl?
Keitel i Jodl byli sztabowymi dekownikami. Na teryto-
riwrn Związku Radzieckiego nie walczylrL Na terytoriach
innych kraj w _ teŻ. Przesiedzieli całą woJnę w berliri-
skich gabinetach i bunkrach. Zajrnowali się problema-
mi zaiste strategicznymi... Keitel i Jodl patrzyli szerzei,
dalej. Dla nich pokonarne Zvnry,ku Radzieckiego było
faktem dokonanyrn, jeszcze zarirn na mapach pojawiĘ
się pierrłrsze strzałki. Wojnę ze Zwiapkiem Radzieckim
omijali w myślach jako problern juŻrozwiry,arty i'patrzy-
li dateko w prz d, w perspektywę strategiczną. Codzien-
nyrn planowaniem, takimi drobiazgami, taką rutyną jak
250
seuonÓ.rsrwo
rozbicie Armii Czerwonej niech się zajmują wykonawcy
nŻsi rangą. Keitel i Jodl kierowali wojną na skalę świa-
tową. Podejrzewam, że na globusie. 17lutego 1941 roku
Hitler polecił generałowi pułkownikowi Alfredowi Jodlo-
wi opracować plan wtargnięcia przez Afgartistan do In-
dii.s Afganistan Zamierzali zająć Z ro;raIsz:u i, nie zatrzy-
mując się, przejśćtriumfa]nie przez|rrdie. Strasznie ich
przypiliło, żeby obmyć buty w Oceanie Indyjskim.
11 czerwca 1941 roku Jodl pod kierunkiem Keitla
zakoftczyŁ opracowanie sĄmnej DyrekĘwy nr 32 o t5rm,
co robić po zwycięskim rozbiciu Armii Czerwonej: jesie-
nią I941 roku uderzyć zLibnprzezEgipt na Iran i dalej
- na Indie; zaśnacierając zBuĘariiprzez, Turcję opano-
wać Bliski Wsch d.
I oto radzieccy oskarżyciele domagają się śmierci Keit-
la i Jodla za to, że ci chcieli obmyć buty w oceanie. To
dopiero zbrodnia! I sędziowie amerykariscy, brytyjscy'
frarrcuscy kiwali $łowami: to potworne! Powiesić Keitla
i Jodla za te zamiary! I trybunał lvydał wyroki śmierci.
Keitla i Jodla, autor w fantastycznych, nigdy nie zre-
alizowanych plan w podboju Afganistanu, Iranu, Tur-
cji, Indii i Egiptu, powieszono.
A więc jednych sądzą i wieszają. Innych nie sądzą
i nie wieszają. Według jakich kryteri w dokonuje się
tego wyboru?
Tylko nie myśl,czytelniku, że jestem przeciwnikiem
tego procederu' Alez skąd. Jestem nawet wielkim entu-
zjastą. Ale mam pytanie: dlaczego tworzenie fantastycz-
nych projekt w uznaje się za zbrodnię, a opracowanie
i realizacja plan w rozgromienia wszystkich armii Eu-
ropy i zagarnięcia wszystkich paristw europejskich -
taką zbrodnią nie jest? C ż' do diabła z n;rni _ z tymi
wszystkimi Francjami, Belgiami, Holandiami i Grecjaml
- a]e dlaczego Zaopracowanie i realizację operacji ,Bar-
barossa'' radzieccy oskarżyciele nikogo nie chcą pociąg-
nąć do odpowiedzialności?
Nawiasem m wiąc, Rosjanie z BryĘjczykami w sierp-
niu 1941 roku okupowali lran, a radzieckie kompeten-
5 ,,Wojenno-istoriczeskij h:r'rral', nr 6/ 1961, s. 88
257
wu(ToR strwoRow
tne i wszechobecne organa urządzĘ tam w dodatku za-
mach stanu. JeżeLi okupacja Iranu jest przestępstwem'
to trzeba było powiesić w Nor5rmberdze radzieckich
i brytyjskich generał w: oni przecież zaJęIi Iran, a Keitel
i Jodl tylko zamierzaJi to zrobić.
.o Keitla , ,o#l
Został tam rwnieŻ skazany 1powieszony minister spraw
zagr aricznych Niemiec Joachim von Rlbbentrop.
Dziwne.
Od roku 1934 Ribbentrop był specjaln5rm peŁeomocni-
kiem do spraw rozbrojenia. od roku 1936 - był ambasa-
dorem w Wielkiej Brytanti. Lubił ten kraj' był zagorzaĘrn
anglofilem, zroblł wszystko, co m g!, żeby nie doszło do
wojny między Niemcami a Wielką Brytanią. od roku 1938
Ribbentrop był ministrem spraw zagrarliczr:ych. Układ
monachijskl? AIeŻ podpisywali go nie ministrowie' tylko
szefowie rząd w, w tym _rząd w Wielkiej Brytanii i Ftan-
cji. ZaMonacblum należałoby powiesi Daladiera i Cham-
berlaina. oni się podpisali pod ukJadem' a podpisu Rib-
bentropa tam nie rna' P źn[ej Ribbentrop wsławił się tylko
Jednym crynlerlr na polu dyplomacJi - podpisaniem
w obecnościStatina paktu Ribbentrop-Mołotow. ow pakt
był kluczem do rozpocącia drugiej wojny światoweJ. To za
tę zbrodnię Ribbentropa należałopowiesić' Ęle że na tej
samej szubieniry należałobypowiesić r wnież Wiaczesła-
wa Mołotowa. Dla r wnowag| . I tie zaszkodziłoby doĄczyć
w środku, rniędzy nimi, towarzysza Stallna.
C Ż to za sąd: Ribbentrop podpisał palrt o rozpoczęciw
dru$iej wojny światoweJ- więc stawia slę go na pomoście
z desek z zapadnią pod nogami, kt ra się nag]e usuwa,
otwierając &ogę do paristwa umarĘch; Mołotow podpi-
sał ten sam dokument 1 oto zza kulis wraz z towarzy-
szem Stalinem kieruje procesem nor5rmberskim.
Druga wojna światowa zacz$a się od rozbioru Polski.
Mapę tego rozbioru podpisał też sam Stalin. Wymiary
Jego podpisu - 58 centymetr w' Nasz wielki w dz był
widać bardzo zadowolony, że otwiera przed Hitlerem
d'ogę prowadzącą w potrzask.
252
.&
seuonÓ.rstwo
Dlaczego więc Mołotowa i Stalina nie powieszono zate
same postępki, za kt re powieszono Ribbentropa?
Podpisując w Moskwie pakt o rozpoczęciu drugiej woj-
ny światowej, Ribbentrop w istocie wyŁączył niemiecką
machinę d5rplomaĘlczną.P źlnej m wiły już armaĘ, a nie
niemieccy d5plomaci.
Ribbentropa powieszono. Czyż jednak nie było god-
niejszych kandydat v/? Ribbentrop nie miał bezpośred-
nich powiązari ani z Babim Jarem, ani z blokadą Lenin-
gradu, ari z obozatni jenieckimi, nie podlegała mu Dy-
wizja SS 'Totenkopf'.
Jeśliktośjest winien, to bijemy winnego' a nie pierw-
szego z brzegll. CzyŻby Stalin w Noryrnberdze wieszał
po prostu tak, bez zastanowienia?
Każdy niezrozumiały postępek Stalina zachodni hi-
storycy thrmaczą batdzo prosto: wszystko to z głupoty'
czeg ż rnoŻrla się spodziewać po głupcu?
Ale w tyrn konkretnym wypadku tfumaczenie tego, co
się stało, głupotą Stalina, nie Jest przekonujące. W No-
rymberdze radzieccy sędziowle robili, co chcieli, ale tak
czy owak byli w mniejszości. Radziecki oskarżyciel był
jeden, a zachodnich było trzech: z USA, Wielkiej Bryta-
nii i Francji. Jak to się stało, panowie prawnicy demo-
kratycznego Zachodu, że wieszano nie tych, kt rąr naj-
bardzieJ zashrgiwali? Gdzież wtedy byliście?
W Zwia7,ku Radzieckim każdy sĘszał, że był jatriś
proces w Noryrnbetdze, znał r:lasze zarzuty i pamiętał
rezultat: powieszono kogo trzeba.
Czy naprawdę?
Tu ktośmoże mnie przryprzeć do muru: a więc bronisz
hitlerowc w!
Nie, panowie, obwiniam reżlm stalinowskL o to, że
powiesił zarnało hitlerowc w. A jeżeli nawet powiesił, to
akurat nie Ęch, kt rych należało.
Ciekawe, dlaczego?

Rozdział 17
Po co Stalinowi Besarabia
Znalazłszg się w śIepejuliczce przera:żong Hitler
postanowtł LD czeru)cu 1941 roku obr cić się na
Wsch d i napaśćna Zuiązek Radztecki.l
Sir Basil Henry LiddeII Hart,
br g Ę s ki his tor g k u oj s kotll o ści
o Cru,'y,rr rorl-
pościerają się nieprzebyte bagna Polesia. Bagna te dzie-
lą teatr działa wojennych na dwa nurty, dwa kierunki
strategiczne' Nieprzyjaciel, kt ry idzie na Rosję z za-
chodu, musi wybrać kierunek gł wnego natarcia: na
p łnoc od Polesia, czy napołudnie. Tradycyjnie zdobyw-
cy z zachodu szli na p Łeoc: Warszawa-Brześć-Mirisk-
-Smolerisk - i prosta droga na Moskwę. Stratedzy Hitle-
ratakże mieli do rozułiryaria kwestię: skierować gł wne
uderzenie na p hroc od bagien, czy na pofudnie?
Stratedzy Hitlera postanowili: uderzenie gł wne - na
p łnoc, wspomagające - na południe' W roku l94l Hit-
ler miał cztery grupy pŹrncerne. Trzy przeznaczone do
dzrała na p łnoc od Polesia, jedną - na pohrdnie'
Wywiad radziecki wiedział o koncentracji wojsk nie-
mieckich, wiedział, że w Prusach Wschodnich i nad gra-
nicą Białorusi rozwinięto trzy grupy pancerne, zaśnad
granicą Ukrainy jedną. Co powinno było zrobić radzlec-
kie dow dztwo? Skoro swoje sĘ gł wne Niemcy skon-
centrowali na p łnoc od bagien, to znaczy, że r wnieŻ
siły gł wne Armii Czerwonej naleŻy mieć właśnietam -
na kierunku zachodnim.
Gdyby nawet wyviad radziecki nic nie wiedział o pla-
nach Hitlera, to i tak na]eżało ftzymać stł $ł wne na
kierunku zachodnim. Nawet dla niezbyt rozgarniętego
' B. Liddell Hart, Strateglia niepriamgch diejshDij (tłum. z
Moskwa 1957, s. 336.
254
SAMOB JSTWO
kaprala jest to Jasne: przez Białonrśi Smolerisk wiedzie
prosta droga na Moskwę.
DyslokacJa woJsk to, m wiąc obrazowo, rozstawienie
figur na szachownicy. Sztab Generalny to m zg armii.
Szef Sztabu Generalrrego to najmądrzejszy i najwyżej
postawiony generał w całej armii. To on rozstawia fig.'.y
tak' żeby nie przeglrać partii. od lutego 1941 roku sze-
fem Sztabu Generalnego był Zukow'
I co się dzieJe: 22 czerwca Niemcy zadaJi gł wny cios
na p Łroc od Polesia, rozgromili wojska radzieckie skon_
cetrowane na tzw. cyplu białostockirn iteraz niemieckie
grupy pancerne mogły runąć na Smolerisk i Moskwę...
A Zukow skoncentrował sĘ gł wne nie tu, ale na po-
fudnie od Polesia. Ęrtanie: gdzież ten wychwalany ge-
niusz Żllkowa? Najbardziej zagrożony kierunek leŻy na
p łnoc od bagien, zdobywcy zawsze szli tamtędy, a Żu-
kow sĘ gł wne Armii Czerwonej rozwinął na pofudniu.
Skutki tego rozmieszczenia wojsk były katastrofa]ne.
Aby odeprzeć uderzenie na Moskwę , trzebabyło dywŻje'
korpusy i armie pod bombami pośpieszrrle ładować do
pociąg w i pędzić z Ukrainy na kienrnek na zachodni.
Tam, zn w pod bombami, trzeba było rozładowyvać
transporĘ i rzucać wojsko do boju. Wyglądało to tak:
sztab l6. Armilprzybył spod Szepiet wki pod Smolerisk
1rozładowrłje się, a batalion łącznościjestdiabli wiedzą
$dzie. Bez łącznościnie da się wojować' Cała armia
pozbawiona jest dow dztwa. To jest właśnieto' co moż-
r:'a rlazwać armią bez głowy. I winien jest nie Stalin, ale
Zukow, kt ry w maju i początkach czerwca większą
częśćarmii drugiego rzutu strategicznego skierował nie
na Białoruś,ale na Ukrainę.
To jeden przykład. A takich przykład w jest całe mn s-
two. W 19. Armii' kt rą przerzucano z reJonu Czerkas
r wnież pod Smolerisk, to samo: arĘleria się wyładowuje'
a transporty z amunicją jeszcze nie dotarły. Czołgiścisą,
a warsztaĘr polowe i czoł wki remontowo-naprawcze zgd-
bĘ się gdzieśpo drodze. Sztab dfizji jużprzybyŁ, a pułki
zostaĘ daleko w tyle.
ang.). Ęrtanie: o czyrn myślałgenialny Zukow przed wtarg-
nięciem Niemc w? Dlaczego w przededniu wojny najsil_
255
L
 T
WIKTOR ST,IWOROW
niejszyrn okręgiem wojskowym w Zwlapkw Radzieckim
był nie Zacł:odri Specjalny okręg Wojskowy, obejmują-
cy kierunek najbardzilej zagroŻony, ale \eżący na pofud-
nie od błot poleskich Kijowski Specjalny oW?
T u
l,)wŻ wyjaśniam, dlaczego. Gdyby Zukow myślało ob-
ronie, to jasne, Że najpotężniejsze zgrupowanie wojsk
radzieckich rozwin{by na najbardziej ząrożon5,łn kie-
runku - na p łnoc od Polesia. Ale Zwkow nie myślał
o obronie. Nie plarrował jej..'
,,Kierunek koncentracji sił gł vrnych dow dztwo ra-
dzieckie ustaliło nie w opalciu o W],lrnagania strategicznej
operacji obronnej ttakiej operacji nie przewidywano i nie
planowano - W.S.]' ale mając rra uwadze irrne sposoby
działania'. oznajmił to zastępca szefa Sztabu Generalnego
Sił Zbrojnych ZSRR' generał armii Mahmut Gariejew na
łamach centralnego organu Ministerstwa obrony ZSRR.2
Radziecka sztuka wojenna i sztuka wojenna wszyst-
kich czas w i narod w zna tylko dwa rodzaje działan
zbrojnych: atak i obronę.s Wszelkie ,,inne sposoby dzia-
łania'' mogą być tylko pochodną 'ui.iiżej wymienionych.
Z u'wagi na swoje cele operacje mogą być tylko ZacZepILe
albo obronne.n l['{.ożna wymyślićjeszcze mn stwo in-
nych nazw operacji, ale wszystkie one będą Ęlko waria-
cjami dziala:a zaczepr:ycn' lub obronnych. Tak więc, do-
w dztwo radzieckie przed wtargnięciem Niemc w plano-
wało jakieśoperacje' Jest masa świadectw na to, Że
Żukow, Watutin, Wasilewski, wszyscy generałowie Szta-
bu Generalnego w tygodniach poprzedzających 22
czerwca 1941 roku pracowali po 16-17 godzin na dobę
bez dni wolnych i świąt.Cośplarrowali. Ale to coś,wedle
sł w generała armii Gariejewa, nie było obroną. Źukow
nie przewidywał i nie planował operacji obronnej'
2 ,,Krasnaja zwiezda,2T lipca 1991.
3 Krc:tkij słotuar' opieratlu;no takticzesklch i obszczeu.:oJennych
słotu, Moskwa l958' s. 61'
a Souietskaja toojerutaja encykłopiedija, Moskwa 1976-I98o' t. VI'
s. 64.
256
SAMOBOJSTWO
oto test na inteligencję. Cośprzygotowywano. To coś
mogło być Ęlko obroną albo atakiem. obrona odpada...
Więc co pozostaje?
\-1 ilI
LJkoro ryzykujemy nagłe rniaŻdżące uderzenie na
Niemcy i ich sojusznik w' to my r wnież musimy wy-
brać kierunek gł wnego uderzenia: na p ŁLoc od Polesia
czy na pofudnie.
Jeżeli uderzyrny na p heocy, to trafimy w Prusy
Wschodnie' krainę wprost stworzoną do obrony, z trudny-
mi do pokonania umocnieniami i wrogo nastawioną lud-
noŚcią, kt ra 'z pewnością będzie stawiać op r. Na tym
kierunku posuwamy się wzdfuż wybrzeŻaBaĘku' awięc
wszystkie rzeki i rzeczki zmuszeni będziemy forsować
w ich doln5rm biegu, prawie przy samym ujściu. Wśrd
tych rzek są dwie potężne przeszkody wodne: Wlsła i od-
ra. Rzeki te w sw5rm biegu środkowyrn, a zlxrŁaszcza dol-
nym' są wyjątkowo trudne do sforsowarria.
Jeślizaśuderzyrny na południe od Polesia' to obraz się
Zmienia. Trafiamy w rejon Krakowa. Tu mieszkają Pola-
cy'kt rzy po dw ch latach okupacji niemieckiej powitają
nas kwiatami i pomogą w naszej szlachetnej sprawie.
Tu, na r wninach Polski, nie ma supermocnych, nowo-
czesrrych rejon w umocnionych. Nie musimy wkładać
olbrzymiego wysiłku w forsowanierzek i przeciskanie się
pomiędzy jeziorami. W sw5,łn g rnyrn biegu rzeki nie sta-
nowią łżtak poważnych przeszk d. Uderzamy na połud-
nie od Polesia, idziemy naprz d i nasze lewe skrzydło
osłaniają g ry. Nacierające wojska powinny się martwić
o zabezpieczenie tylko jednego skrzydła. Uderzenie z re-
jonu Lwowa na Krak w rozcina koalicję hitlerowską,
odgradza od Niemiec wszystkich ich wschodnich sojusz-
nik w: Słowację, Węgry' Rumunię, Bułgarię.
Uderzenie na południe od Polesia - i to jest najważ-
niejsze - odcina Niemcy od ich jedynego źr dła ropy
w Rumunii. Zadanie tego jednego ciosu od razu dopro-
wadza do zwycięstwa Zwiaą,ku Radzieckiego w drugiej
wojnie światowej.Następnle z okolic Krakowa rnożla
już skręcić na p łnoc. W takim wypadku nasze wojska
17 Samob jstwo 257
-
WIKTOR SI'WOROW
p jdą w kierunku Baftyku' odcinając całą armię nie-
miecką od Berlirra' P jdziemy korytarzern' w kt ryrn
nikt nam nie zagrozi: z lewej strony nasze wojska do
sarnego motza osłania odra, z praweJ Wisła. Kontrataki
przeciwnika są tu niemożliwe. Koncepcja takiej operacji
to obraz szatariskiej strategicznej urody.
Tylko nie pomyślcie paristwo, Że to ja wymyśliłemtaką
piękną operację. Bynajmniej ' Jeszcze w roku 1920 Armia
Czerwona szła do Europy Zachodniej. Jak się wyraził Bu_
charin - ,,wprost pod mury Berlina iParyżd'.I już wtedy
Stalin zdavłal sobie sprawę, Że na Berlin nalezy iśćnie
przez Warszawę, ale przez Lw w. Ale nie potrafił o tym
przekonać arri Trockiego, ani Tuchaczewskiego, kt rzy po-
stanowili uderzyć rozcapierzonyrni palcami - i na p Łeoc
od Polesia, i na południe. W dodatku T\rchaczewski' kt ry
nacierał na p hroc od bagien, bezmyślnie zaprzepaśclł
całą sprawę, co udaremnilo r wniez operacJę Frontu Po-
hrdniowo-Zachodnlego, kt ry działal na pofudniu.
W roku 1941 Stalin, podobnie jak 2l lat wcześniej,
bardzo wyraźnie uzmysławiał soble przewagę uderzenia
na południe od Polesia. Dlatego najpotężnieJszym okrę-
giem wojskowym w Zwiag,ku Radziecklm był nie Specjal-
ny Zachodni oW, kt ry |eżalna najbardziej riebezpiecz-
n5rm kierunku, ale Specjal:ry Kijowski OW, z kt rego
ter5rtorium naJwygodnieJ było zadać Nlemcom śmiertelny
cios. Plan takieJ operacji znalazŁ i po raz pierwszy opub-
Iikował rnęŻny pułkownik radzieckiego Sztabu General-
nego, WaleriJ Daniłow.
,,Zadarie gł wnego uderzenia na klerunku krakow-
skim wyrnierzonego w skrzydło gł wnego zgrupo\łrania
przeciwnikapozwalalo na samym początku wojny odciąć
Niemcy od kraj w bałkariskich, pozbawić je rumuriskiej
ropy i rozdzle|Ić soJusznik w. Natomiast zadanie gł w-
rrego uderzenia na przylegĘch skrzydłach Frontu Za-
chodniego i Frontu P Łnocno-Zachodniego prowadziło
do natarcia czołowego w trudnym terenie przeciw silnie
umocnionSrm pozycjom w Prusach Wschodnich, gdzie
armia niemiecka mogła stawić bardzĘ zacięĘ op r.
Za.śzlupefi:;ie inne warunki, a co za Ęm idzie' także
plany mogłyby zaistrrieć, gdyby koncentracje strategiczne
258
sAMoBÓJsTwo
przewidywały przeprowadzenie na początku wojny opera-
cji obronrrych w celu odparcia agresji. W takim wypadku
byłoby bezwz$ędnie wygodniej prowadzlć gł wne działa-
nia w pasie Frontu Zachodniego. Ale takiego sposobu
działai7 strategtcznych w wczas nie przewidywano.''5
Czy wszyscy słyszeli? Prowadzenia operacji obronnych
w celu odparcia agresji na początku woJny nie przewidy-
wano. Przewidywarro natomiast operację mającą na celu
odcięcie Niemlec od gł wnych Źr deł ropy.
Li Armii c"".#
nej w Polsce, nowa zachodnia granica Związku Radziec-
kiego przebiegała tak, że na wysokości Białegostoku
utworzył się tak zwarLy cypel białostocki - potężny wy-
stęp' kt ry' jak dzi b ',Titanica'', wbijał się w tereny
okupowane przez Niemc w. Tak sŹrmo w okolicach Lwo-
wa nowa granica wybrzuszała się na zac}e d tvłorząc
cypel lwowski.
W maju i czerwcu 194o roku Hitler gromił armie Wiel-
kiej Brytanii' Belgii' Holandii, Francji. PrakĘcznie caĘ
Wehrmacht walczył naZac}:odzie. Tam byli najlepsi nie-
mieccy generałowie, wszystkie co do Jednego czoĘi,
praktycznie całe lotnictwo i artyleria. Na granicy ze
Zwiapkiern Radzleckim pozostawało tylko dziesięć łry-
Jątkowo słabych dywizji piechoty bez Żadnych czołg w
l praktycznIe bez osłony lotniczej'
W Ę/m czasie Ż:ukow rrarozkaz Stalina dowodzi nową
kampanią wyzwolicielską - prryłącza do ZSRR Besara-
bię i P hocną Bukowinę. Kamparrię przyjęło się nazy-
wać lwowską, chociaż po prźyłączeniuP łnocnej Buko-
winy należałoby Ją nazywać lwowsko-czerniowiecką.
Waśnie ten krok Stalina przestraszył Hiflera. Waśnie
od tego momentu zaczęło się opracow5rwanie plan w roz-
gromienia Zwiapku Radzieckiego. Historycy już dawno
usta]ili, i dziśnikt temu nie przeczy, że przed ',wyzwole-
niem'' przez Sowiety Besarabii i Bukowiny Hitler nie miał
żadnych plan w wojny przeciw Zwla7,kowi Radzieckiemu.
5 M. Garie1ew, Sbornik .MużeshL.lo"' Moskwa 1991, s. 253.
259
WIKTOR SUWOROW
Na co więc byĘ Stalinowi i Zukowowi Besarabia i Bu-
kowina? A jeślijuż Zwiapek Radziecki nie m g| Ęć bez
tych ziem, to czy nie dałoby sięznaleźć bardzĘ odpowied-
niego momentu dla przeprowadzenla nowej kampanii wy-
zwolicielskiej? Hitler walczy przeciwko Francji i Wielkiej
Brytanii, tyV ma odsłonięte, a Stalin i Zukow w tej samej
chwili wzlrosząn ż nadjedyn5rm źr dŁem ropy Hiflera'
Hitler miał się czego obawiać.
a pytanie, p.
nam Besarabla i P Łeocna Bukowina. ,,Z terytorium Be-
sarabii radzieckie lotnictwo mogło szachować przemysł
naftowy Rumunii, kt ra była gł wnyrn dostawcą ropy
dla Niemiec. Bukowina potrzebna była dlatego' że przez
jej terytorlurn przechodziła rokada kolejowa o zrlaczertiw
strategicznyrn, prowadząca z Odessy przez Kisąrni w
i Czerniowce na Lw w, kt ra miała europejskie tory i ta-
bor stosowany na europejskich liniach kolejowych."6
Napisał to pułkownik A. orłow, jeden z rlaszych czoło-
wych historyk w wojskowych' wybitny Ztlawca począt-
kowego okresu wojny.
A oto' co na ten temat m wił Hitler na p ł wieku przed
pułkownikiem Orłowem: ,,Jest rzecząoczywisĘ' że Sowieci
zarrierzaJi pokierować wydarzeniami na Bałkanach w ko-
rzystrry dla siebie spos b i' przeksztalcić Bałkany w przy-
czoŁek, bardzo dogodny dla napaści na nas i pozostałe
kraje Europy. I robiąc wszystko, by osiągnąć ten cel' jed-
nocześnie okaąlwali gotowośćzawarcia um w handlowych
na warunkach pozornie najkorzystrrĘszych dla nas, aby,
gdy tylko przygotowania do decydującego uderzeniazosta-
nąukoriczone, odcĘć nas od źr dełropy' Latem 1941 roku
zarrierza]t zmiażdĘć Rumrrnię, był to bowiem jedyny kraj
poza Rosją' kt ry dostarczałrnrn ropę''.7
Por wnajmy wypowiedzi orłowa i Hitlera: to samo.
odtw rzmy kolejność wydarzert: Hitler walczy rta Za-
chodzie, nie nosi się z zarniarem napaścina Związek
6
,,Wojenno_istoriczeskiJ żturnal", nr 1o/ 1991' s. 17
7
Picker, op. cit., zapls z 27 lipca L942.
260
sAlvtoBÓJsTwo
Radziecki. W tym czasie Armia Czerwona zajrilrje Besa-
rabię, Żeby być blŻej rumuriskich teren w roponoś-
nych. Hitlerowi się to nie podoba i rozkazuJe rozpocząć
opracow5rwanie plan w napaścinaZwlapek Radziecki'
Hitler i Orłow przrtaczają te same argumenty i nawet
m wią Ę'łnsam5rm językiem. Sł w Hitlera i Orłowa nig-
dy nikt nie zakwestionował. Ministerstwo obrony RosJi
i Sztab Generalny nLe zarzuciły ani Hitlerowi, ani Orło-
wowi w5paczartia fakt w.
Jedno z dwojga: albo w Ministerstwie Obrony Rosji
J i w Sztabie Generaln5'łn zasiadają hitlerowcy, albo tyrn
razem Hitler i orłow powiedzieli prawdę, kt rej nie moż-
na i nie ma po co kwestionować.
Pułkownik Orłow poszedł dalej niż Hitler' M wi nie Ęlko
o stworzeniu realnego zagoŻeria dla niemieckiego zaple-
cza paliwowego, ale r wnież o taborze dostosowan)rm do
errropejskich standard w. W ZwLapL<u Radzieckim tory są
szerokie. W Europie Środkowej i Zachodniej - węższe o 89
mm. We wrześniu 1939 roku przy podziale Polski Armia
Czerwona ząarnęła połowę polskich parowoz w i wago-
n w. Na terytorium Zvna7,ku Radzieckiego były one nie-
przydatrre. Ale Stalin szykował
',wyzwolenie" Niemiec i całej
reszĘr Europy. Aby zapewnić nacierającej Armii Czerwonej
niezbędne dostawy milion w ton uzbrojenia, amunĘi, pa-
liw plynnych i częścizamiennych, zdobytych w Polsce pa-
rowoz w i wagon w nie wystarczało. oto dlaczego Staln
zajmował Besarabię i Bukowinę: Żeby mvIększyc tabor ko-
lejowy nadający się na linie o węższych torach'
Ąrmczasem w wojnie obronnej parowozy i wąony' zdo-
byte w Polsce, Besarabii i P heocnej Bukowinie, byĘ zu-
peŁrie niepotrzebne'
Anektując Besarabię i P Łrocną Bukowinę Sta]in nie
myślałari o zabezpieczeniu własnych grarric, arri o wy-
zwoleniu uciskanych rl:as. Zatniary Stalina sięgaĘ sze-
rzeJ i głębiej; zŁapać Adolfa za gardło (naftowe) i lszczę-
śliwićludnośćcałej Europy.
D
l}lementarna logika wojskowa podpowiadala: jeśIiza-
VI
mierzamy się bronić, to na cyplu białostockim i lwowskim
26L
wrKToR sttwoRow
nie wolno koncentrować znaczrtych sił. Nasze wojska jtrż
w okresie pokoju z trzech stron są otoczone przeznieprzy-
jaciela. Skrzydła są odsłonięte i narażone na ciosy. Nie-
spodziewany, szybki niemiecki atak na skrzydła tych łvy-
stęp w odcina najlepsze jednostki Armii Czerwonej od sił
gł wnych t odbaz zaopatrzertia. Takie ugrupo\Manie wojsk
radzieckich w razie napaścinieprąiaciela natychmiast
i nieuchronnie prowadziło do katastroĄl.
To właśniestało się w 194l roku. Na obszarze Specjal-
nego Kijowskiego okręgu Wojskowego przed atakiem
Niemiec rozwinięto w tajemnicy najpotężniejszy radzie-
cki Front Pofudniowo-Zachodni. W jego składzie znajdo-
wały się cztery armie. Trzy z nich - na c5plu lwowskim.
Już w czasie pokoju te trzy arrnie znajdowaĘ się prawie
w okrąŻeniu. Hitlerowcom pozostawało ĘIko zatrzasnąć
pułapkę.
22 czerwca bardzo słaba niemiecka l. Grupa Parrcer-
na uderzeniem na kierunku Łuck-R wne-Berdycz w
odcinała od razu wszystkie trzy radzieckie armie _ 12.
Armię G rską oraz 6' i 26. Armię - na c5plu lwowskim.
1. GPanc natychmiast wyszła laprzestrzeri operacyjną
i ruszfa ptzez radzieckie tyĘ' miazdząc gąsienicami
lotniska, sztaby, szpitale polowe. Tu, na tfiach, składo-
wano olbrzymie Zapasy uzbrojenia, materiał w pędnych
i smar w, amunicji, żyrłmości,sprzętu medycznego...
Zainteresowanyrn polecam dziennik Haldera: Niemcy
zdobyli zaiste niesłychane łupy'
A przed trzerna radzieckimi arrniami na c5plu lwow-
skim stanęło zadarie z dwoma rozwiązania,tni, z kt -
rych oba oznaczĄr katastrofę: pozostać w pułapce
i czekać, łŻ I. GPanc definityvmie zamknie pierścieri
okrążenia, czy uciekać na wsch d, porzucając wszyst-
ko, czego nie da się zabrać' Uciekli. Wkr tce zostali bez
paliwa i amunicji.
od jednego bardzo słabego ciosu runął cały FYont
Pofudniowo-Zachodni.
Ale to jeszcze nie wszystko. Ten sam cios stanowił
śmiertelne niebezpieczeristwo r wnież dla Frontu Pofu-
dniowego. Wyszedłszy na przestrzeń operacyjną' 1.
GPanc mogła wybrać dowolny kierunek: wszystkie drogi
262
słNros .'sTwo
stały przed nlą otworem. Można było uderzyć na ĘĘ
Frontu Pohrdniowego. Można było uderzyć na Kij w.
Gdyby Kij w się bronił, rnożrta było nie wdawać się
w dfugotrwałe walki i uderzyć na meta]urgLczną bazę
Ukrainy: Dniepropietrowsk, Dnieprodzierzyrisk, Zapo-
roże. A oto Krym. Można w5{śćnabazy Floty Czarno-
morskiej i je zająć. Można zająć Dnieproges. Można się
przeprawić przez Dniepr i zająć Donbas.
Ale Hitler nie przygotowywał się do wojny: tyle otwar-
tych kierunk w, a on ma przeciwko całej Ukrainie' Moł-
dawii, Kr5.lrnowi' Donbasowi, P łnocnemu Kaukazowi
tylko jedną grupę pancerną, w kt rej jest zaledwie ty-
siąc przest ar zaĘch, zuŻytych czoŁg w'
VII
}tr" ur.*orusi s5rtuacja Armii Czerwonej przedstwiała
się jeszcze Eorzej. Front Zachodni składałsię także
z czterech armii. Podstawowe siły frontu znajdowały się
na c5plu białostockim. Dwie niemieckie grupy pŹrncerne
uderzyĘ na odsłonięte skrzydła i spotkaĘ się na wsch d
od Miriska. W kofle znalazĘ się 3., lo. i l3. Armia. Front
Zachodni runął r wnie szybko jak Pofudniowo-Zachod-
ni' jak Południowy.
Szachy, to najprymiĘrrłmiejsza imitacja wojny. Znawcy
szach wpotwierdzą: siła dowolrrej figuryzmienia się wza-
leżnościod zajmowarrej pozycji. Na jedn5rm polu kori jest
sibry i groźny' a na sąsiednim słaby i podatny na ciosy.
Zdarza się, że hetman trafia w idioĘczne poŁoŻelie. Zda-
rza się' że pionek znajduje się w takiej sytuacji, lz rnoŻe
Jedn5rm posunięciem lvygrać caĘ partię. Praca szefaSzta-
bu Generalnego polega na Ęrm, że rnajak najkorzystniej
rozstawić swych wojownik w. Nasuwa się pytanie: czy
przed wojną wielki Ż:ukow nie zdawał sobie sprawy, żenie
wolno zapędzać. ogromnych mas wojsk do potencjalnych
kotł W? D|aczeg ż więc genialny Zukow wystawił na cios
lskazalrraZag;ładę tyle sił' i to najlepszych?
odpowiedzi na to pytanie udzielił jeden z najwybitniej-
szych radzieckich dow dc w, zastępca dow dcy Frontu
Wołchowskiego, dow dca 2. Armii Uderzeniowej, generał
porucznik Andriej Własow. 22 czerwca 1941 roku był
263
wrKToR sttwoRow
generałem majorem, dow dcą IV Korpusu Zrnechani-
Zowanego na c5rplu lwowskim. W roku 1942 został zdra-
dzony przez dow dztwa FYontu Leningradzkiego i Woł-
chowskiego i w wyrriku tej zdrady dostał się do niewoli.
W protokole przesłuchatia z 8 sierpnia 1942 roku zapi-
sarro: 'W kwestii zarljar w Sta1ina, dotyczących napaści
na Niemcy Własow oświadczył,Że takie zatiaty bez wąt-
pienia byĘ. Koncentracja wojsk w rejonie Lwowa wska-
zwje na to, że celem planowanego uderzenia na Rumunię
byĘ źr dła ropy. [...]Armia Czerwona nie była przygoto-
wana do niemieckiego natarcia. Mimo wszelkich pogło-
sek o prowadzonych w Niemczech przygotowarriach,
w Zvnapkw Radzieckim nikt nie wierzył w taką moŻIi-
wość.Rosjanie przygotowując się' mieli na uwadze Ęlko
własne natarcie''.8
Zn wjest doskonałymoment, bywydać okrzyk oburze-
nia' Wlęc wydajmy go! Podły zdrajca Własow szkaluje
Armię Czerwoną' miłujący pok j Zwiq,ek Radziecki. Niech
będzie na wieki przeklęte imię jego!
Krzycztny więc aż do łez, a kiedy się nakrzyczymy
i uspokoimy, zastarr wmy się nad tyrn, Że innego lvytŁu-
maczenia koncentracji wojsk radzieckich na cyplach
lwowskim i białostockim nie ma. Innego wytfumaczenia
narazie nikt nie zdoŁał wymyślić.I to, co m wił Własow
na przesłuchaniu w niemieckiej niewoli po 50 latach
powt rzyli pułkownik Orłow i generał armii Gariejew.
I nie tylko oni. Jaki więc z tego wniosek? Czy Orłow
i Gariejew teŻ sąwłasowcami? Arnoże hitlerowcami?
M wimy w Ęrm rozdztale nie o rumuIiskiej ropie, ale
o ugrupowarriu wojsk radzieckich, kt re było niemal sa-
mob jcze dla Armii Czerwonej i zupebeie nieprzydatne
do obrony kraju. Jednak takie ugrupowanie pozwalało
na zadanie klęski Niemcom w trakcie nagłej błyskawicz-
nej operacji zaczepnej w bardzo kr tkim czasie.
Wyjaśniwszy to sobie, wr my do roku 1946' na pro-
ces w Nor5rmberdze.
8 ,,Krasnaja zwĄezda",27 płŹdziernlka 1992.
Rozdział 18
Norymberski wyb r
Niech oni nie udają, że nie rozumiejq, iż komunlzm
i nazizm to us duŻgm stopniu odmiang tego samego
sgstemu, z tą istotnq r żnicq, że ten ostatnt został
zmiażdżongI przeklęĘ, podczas gdg komunizm bgł
o usiele bardziej przeusrotng _ i dlatego usciąż istnieje.I
Eduard Kuznlecou;, dg sgdent
-lI
Dt,rdiowanie materiał w procesu norymberskiego
w Zvmapku Radzieckim zdecydowanie i ostro tępiono.
W języku angielskim materiały procesu zostały wydane
w 116 tomach. A u nas za Stalina materiał w procesu
w og le nie wydano. Za Chruszczowa wydano siedem
tom w. I na Ęrm ucichło. Wydawałoby się' że to my,
Zwiapek Radziecki, kraj kt ry prowadził wojnę świętą
i wyzwolicielską, my, najbardzLej pohz5mrdzeni powin-
niśmy gr zrnileć naj głośniej.
Czyżby to Brytyjczykom i Amerykanom było 16 razy
gorzej' niż nalrft D|aczegoż to naszemu narodowi, ko-
muniści, m wiąc delikatnie, nie zalecali wdawać się
w szczeg ły? Ciekawskich Życzliwi uspakajali tyrn, że za
jakieś sto, dwieścielat, ,,kiedy przyjdzie czas'', materiały
procesu nor5rmberskiego zostaną czę ściowoodtaj nione.
A na razie, m wili nam, czas jeszcze nie nadszedł.
Ąrmczasem, nawet przy powierzchownej analtzie prze-
biegu procesu dostrzegamy zdumiewające fakty. Zaln-
teresowan5rm gorąco polecam odna]eźć i ttzy razy prze-
czytać błyskotliwie napisany artykułA. Pfutnika ,,TaJem-
nice procesu nor5rmberskiego nie ujawnione nawet po
pięćdziesięciu latach''.2
l Wystąpienie w paryskim
''Palais de Congres'', 2 płŹdziernika
1985 roku, [w:l ',RusskaJa myśl'', 7 pździernika 1985.
2 ,,Izwiestija', 13 października 1995.
265
WIKTOR STIWOROW
Arny zn w znaleź\lśrr"rysię w tyrn samJ[n punkcie. Zn w
zderzy|lśrny się z zadziwiając5,rn paradoksem: historia jest
u nas jak gdyby tajemnicą, poznawanie historii jest nie
wiadomo dlaczego zakazane i prześladowane' I wreszcie
podstawowe pytanie: jeśliwojna była świętai wyzwoliciel-
ska' jeślisąd nad hitlerowcami był sprawiedliwy' czemu
materiaĘ procesu zostały ukryte przed społeczeristwem?
Co wy też tart, towarzysze komuniści, przed nami
ukrywacie?
DII
I roces nor1rmberski nadzorował ze strony radzieckiej
towarzysz Andriej Wyszyriski' AIe za Wyszyiskim też
ktośstał. I pociągał za sznurki. A był to _ towarzysz
Stalin. To właśnieon podsunął pomysł i naciskał na
przeprowadzenie procesu. Stalin był gł wnym reżyse-
rem Noryrnbergi, choć w t5rm czasie nie wszyscy zdawali
sobie z tego sprawę. Proces nor5rmberski był przygoto-
w},\^/arry przez Sta7ina z taĄ samą starannością'jak
każda operacja wojskowa. Interes w Zwiapk'u Radziec-
kiego na procesie broniono r wnie zaciekle, jak ruin
Stalingradu. Wszystko' co robił Stalin' zwłaszcza w ta-
kiej sprawie, miało sens i Że\azną logikę. Logika ta jest
zrozrrrrriała. gdy wiesza się Rosenberga. Był on czoło-
wyrn ideologiem hitleryzmu. Dobrze wiemy, co to takie-
go. Ale tę Żelazną logikę rnożla dostrzec r wnieŻ w wy-
rokach na Ribbentropa, Keitla i Jodla.
I tu jest pies pogrzebany.
Mlnister spraw zagr anlcznych Ribbentrop oświadczył
na procesie, Że wojna Zwiapkowi Radzieckiemu została
w5powiedziana. Radzieccy oskarżyciele stanowczo temu
zaprzeczyli' Typowym dla radzieckich oskarżycieli było
pytanie: gdzie jest dokument?
Ribbentrop: - PrzecieŻ nasz ambasador w Moskwie
von der Schulenburg nad ranem 22 czerwca 1941 roku
wręczył Mołotowowi odpowiednie dokumenty!
Nasi: - Nic takiego nie miało miejsca!
Ribbentrop: - A ja, niezafeżnie od tego, w t5rm samym
czasie w Berlinie wręczyłem takie same dokumenĘr wa-
szemu ambasadorowi Dekanozowowi.
266
sAMoBÓJsTwo
A nasi swoje: - Nic takiego nie miało miejsca. Nie
rnożerny zna7eźć Żadnego dokumentu, a skoro tak' to
Znaczy, Że nlczego nam nie wTęczono, a skoro nie wrę-
czołro, to znaczy, że wojna nie została w5powiedziana.
Sędziowie USA, Wielkiej Brytanii i FrancJi na znak
aprobaĘ potulnie kiwali $łowami: skoro strona radziec-
ka nie rnoŻe znaJeźć dokument w o wypowiedzeniu woj-
ny, to ZIaacZy, że strona niemiecka ich nie wręczała. I do
wyroku wpisali: ,,Dnia 22 czerwca 1941 roku Niemcy
bez w54powiedzenia wojny...".3
I był to koniec Rlbbentropa.
III
LD rzez całe dziesięciolecia wbijano nam do gł w: bez
wypowiedzenia wojny! A potem ukazaĘ się pamiętniki
marszałka Zuiag,ku Radzieckiego Zukowa.
,,Do gabinetu szybko wszedł Mołotow.
- Rząd niemiecki wypowiedział nam wojnę'
Stalin opadł na krzesło i głęboko się zamyślił.''a
W owym odległ1rm 1969 roku dla mnie, całkiem zielo-
nego porucznika słowa te były wstrząsem. I pierwszy raz
zrodzlŁo się podejrzenle: cośtu nie w porządku z Ęrn
Zukowem i jego pamiętnikami. W kazdej książce o woj-
nie pisano: bez wypowiedzenia... W kazdej gazecie, rok
w rok, w rocznicę 22 czerwca: bez w5powiedzenia. Jedno
z dwojsa: albo żukow nie czytał gazet i książek o wojnie'
albo nie czytał własnych pamiętnik w.
I co ciekawe. cała komunistyczna propąanda, wszyscy
eksperci, a za rnrni setki milion w ludzi na całyrn św'iecie
nadal powtarzają: bez w5powiedzeniawojny. I oto te milio-
ny ludzi czytają Ż:ukowa: ,,kąd niemiecki wypowiedział
nam wojnę'' . Wyznania Żwkowa przetfumac zone zostah1r na
wszystkie możliwe językl. CzyŻ dlawszystkich czytelnik w
nie jest jasne, że komrrnlstycznyrn agitatorom podstawowe
rzeczy nie trz5rrnają się kupy? CzyŻ tne jest zrozumiałe, Że
nasi zvviapani z KGB historycy, ideolodzy i pamiętrrikarze
nie są w stanie kojarzyć podstawowych fakt v/?
3 ,,MateriĄr Noryłnberskie'', Warszawa lg48, s. r89
a Żltkow, op. cit.' s' 223.
267
wrKToR st^roRow
Kto ma rację: Ribbentrop i Zukow, kt rzy twierdzili,
że wojna została wypowiedziana, czy oskarżyciele i sę-
dziowie trybunału w Norymberdze, kt rzy w uzasadnie-
niu w5noku śmierci Ribbentropa napisaIi, że wojna nie
była wypowiedziana?
Rację miał Ribbentrop. I Zukow' Wojna była w5rpowie-
dziana. Zostało to uznane nawet przez oficjalną histo-
riografię radziecką: ''W t5rm duchu zostało sformułowa-
ne memorelndum, kt re J. Ribbentropwręczl 22 czerw-
ca ambasadorowi radzieckiemu w Berlinie. Twierdzono
w nim, że rząd radziecki dąly do rozsadzenia Niemiec
od wewnątrz i w kazdej chwili got w jest dokonać prze-
ciw nim agresji".s
Dlaczego więc radzieccy oskarżyciele w Norymberdze
negowali fakt wypowiedzenia wojnf DlacŻego kłama]i, że
Ribbentrop 22 czerwca 1941 roku nie wręczył żadnego
dokumentu radzieckiemu ambasadorowi w Berlinie? Dla-
czego, m wiąc delikatnie, popekriali przestępstwo przeciw
wyrniarowi sprawiedliwości, dlaczego spreparowano jaw-
nie zmyślone oskarżenie przeciw Ribbentropowi?
oto w cz\rm rzecz. Mołotowowi w Moskwie i Dekano-
zowowi w Berlinie opr cz,NoW Ministerstwa Spraw Za-
granicznych Rzeszy Niemieckiej do rządu radzieckiego''
Wręczono tr zy zalącznikl.
,,Raport ministra spraw wewnętrznych Rzeszy Niemiec-
kiej, SS-Reichsflihrera i dow dcy policji dla rządu nie-
mieckiego o dywersffnej działa]nościZSRR' skierowanej
przeciw Niemcom i narodowemu socjalizmowi."
,,Raport Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeszy Nie-
mieckiej o propagandzie i agitacji politycznej rządu ra-
dzieckiego."
,,Raport Naczelne$o Dow dztwa Wehrmachtu
du Rzeszy Niemieckiej o koncentracji wojsk radzieckich
przeciw Niemcom."
TegoŻ dtna, 22 czerłlca 1941 roku, w kilka godzin po
otrz5rmaniu tych dokument w, zastępca przewodniczące-
go Rady Komisar4r Ludowych, ludowy komisarz spraw
Zagrarlicznych ZSRR Wiaczesław Mołotow wystąpił w ra-
5 ,'Historia drugiej wojny światowej'', op' clt', t' 4, s. 40
268
słuon usrwo
diu z odervłą do narodu. Słowa nie da się cofrrąć: Mołotow
obwieściłcałemu światu, że rząd niemiecki wysunął pre-
tensje i te pretensje Mołotow otlrymał. Co więceJ Mołotow
zakomrrnikował' jakie to pretensje zostaĘ wysunięte:
''Rząd niemiecki postanowił wstąpić na drogę wojny
przeciw ZSRR w zuiry,ku z koncentracją oddział w Ar-
mii Czerwonej na wschodniej granicy Niemiec".6
Mołotow powinien był powiedzieć: to kłamstwo, nie
było żadnej koncentracji! Ale tego nie powiedział.
Nie było możliwościZaprzeczenia niemieckim pre-
tensjom.
Wyrłriad ZSRR rzeczywiście prowadził zmasowaną wy-
wiadowczą i dywersyjną działdnośćprzeciw Niemcom
i ich sojusznikom. Teraz tego nie ukryruamy i jesteśmy
z tego dumni.
Rząd ZSRR prowadził skrycie niesĘchanie intensyv.mą
kampanię, mającą na celu przygotowanie społeczeristwa
i armii do nieuniknionego i rychłego - w najblższych
tygodniach _ mlażdŻącego uderzenia na Niemcy i Rumu-
nię' Tym' kt rzy interesują się szczeg łami gorąco pole-
cam książkę ,,S5mdrom nadchodzącej wojny. Radziecka
propagarrda w przededniu ćwiętej wojnp 1939-1941".7
Radzieckie dow dztwo rzeczyvmście koncentrowało nie-
bywałą w dziejach świataLiczbę wojsk na $ranicach Nie-
miec i Rumunii' Dla zaspokojenia ciekawościsięgnijcie do
numer w pisma ,,Wojenno-istoriczeskij żt;utnał"i zaczrij-
cie kartkować. Gdy Ły|ko zacznie się mowa o początku
wojny, poszukajcie numer w dywizji, korpus w i armii.
Jeślinatraficie na numer radzieckiej dywŻji' na przykład
86. DP, zanotujcie podstawowe dane: dow dca - bohater
Zwiry,kll Radzieckiego pułkorłnrikM. Zaszfualow. Start
dlarzą- etatowy dywizji na 1 czerwca 1941 roku - 10.258 ludzi.
13 czerwca w chwili emisji radiowej pamiętnego komuni-
katu TASS, dywvja uzupeŁriona została przez 4.ooo re-
zerwist w. Dow dztwo i sztab dywizji - w posiadłościhra-
bi w Stażewskich w Ciecharrowcu. Tuż nad ganicą.
6 ,,Izwiestja", 24 czerwca I94!.
7 w. Niewieżin Sindrom nashĘatiehaj u.loJng. Soustetskąja propagan-
'
da us prteddu:leril ,,sulaszczenngch bojew" 1939-194,1 , Moskwa 1997.
269
.$&
WIKTOR STIWOROW
Jeślichcecie, zanotujcie numery trzech pułk w pie-
choty i dw ch pułk w artylerii, wchodzących w skład tej
dywizji. I nie pomiricie tego, co najważniejsze: dfizja
nie przygotow5nvała się do obrony' nie ryła okop w i ro-
w w łącznikowych, ani schron w i punkt w ogniowych.
Pierwsze sahvy tej wojny trafiły w sztab 86. DP, $dzie
spłonęływszystkie dokumenty i sztandary dywizji. Na
takie szczeg Ę będziecie się natykać stale.
W krajach nadbałtyckich, w sztabie 125. DP wydarzy
się to samo' I w Brześclll teŻ' W sztabie 22. Drylzji
Pancernej.
86' DP wchodziła w skład V Korpusu Piechoty lo.
Armii. Zal żcie fiszkę V KP' kt rym dowodził generał
major A. Garnow, oraz fiszkę 10' Armii. Napiszcie na
małej chorągiewce ''86. DP" i wbijcie w mapę' wbijcie
r wnież chorągiewki: ,,V KP'' i,'10. A''. Pasjonujące praw-
da? Rozum nie jest potrzebny, wystarczy ciekawość.
obraz wyłania się' jak pod działaniem w5rwoĄrwacza:
najpierw niejasny i rozmyty, p źniej skontrastowarry
i v,ryr aźny . B at dzo szybko otrz5,łnacie częstok ł chorągie -
wek na zachodnich granicach ZSRR. Szybko i ze zdzi-
wieniem stwierdzicie, Że nie na gdzie wtykać chorągie-
wek. Ajeślijeszcze będziecie zazrlaczać lotniska' szpitale
i magaąrny, miejsca postoju sztab w front w i węzĘ
łączności,to szybko trzeba będzie kleić olbrzymią mapę
na całą ścianę. Na norma]nej nie uda się wam umieścić
tych wszystkich dywizji. A fiszek Ęch wszystkich dywi-
zji, korpus w i armii będziecie mieli wiele. Te informacje
nie pochodzą z noĘ hitlerowca Ribbentropa, aJe z ofi-
cjalnego organu Ministerstwa Obrony ZSRR, obecnie Fe-
deracji Rosyjskiej. Tak więc Ribbentrop nie kłamał,wrę-
czając notę o niebywałej koncentracji wojsk radzieckich.
CzyŻby wszystkie te dywŻje' korpusy i armie skiero-
warre zostĄr nad granicę dla obrony? Znowu nie.
Komunistyczni agitatorzy powtarzają, że zgrupowarrie
wojsk radzieckich nad ganicami dokonane zostało w ce-
lach obronnych, w przewidywaniu niemiecklej agresji.
odpowiedź na to jest prosta: niech podadząnumer choć
jednej dywizji' kt ra przed wtargrięciem Niemc w była-
by w peŁri okopana i gotowa do obrony' jak miało to
270
SAMOBOJSTWO
miejsce latem 1943 roku na Łuku Kurskim. No właśnie!
Tak więc żadna z dwustu dyvizji na zachodnich grani-
cach ZSRR nie była przygotowana do obrony.
22 czerwca 1941 roku, w momencie wybuchu woJny,
Mołotowowi nie przyszło do łołvyzdementować faktu
wręcz niesamowitej koncentracji wojsk radzieckich na
granicach Niemiec i Rumunii. Ale 3 lipca 1941 roku
wystąlił w radiu Stalin. Już nie wspominał o tyrn, Że
Armia Czerwona w całej swej masie była skoncentrowa-
na nad granicą. Stalin nie m wił o niemieckich zara*
tach i przyczpach wojny' Wyrazlł wszystko jasno: bra-
cia i siostry' napadł !vr g' musimy się bronić.
Wkr tce pluszcza się w obieg formułę: wiarołomnie,
bez w5powiedzenia wojny. Dlaczego użyto takiej formu-
ł3źDlatego, Że zarzllty niemieckie były uzasadnione i za-
przeczenie im było niemożIiwe. Tak więc na Kremlu po-
stanowiono: skoro niemieckichzarzwt w nie majak oba-
lić' to oświadczmy, Że żadne zarzwĘ nie zostĄr nam
przedstawione' nie było żadnych przyczyn niemieckiej
napaści, i wojny nikt nam nie wypowiedział.
W Nor5rmberdze radzieccy sędziowie śledczy żądali od
Ribbentropa tylko jednego: powiedz, że Zvrtapek Radziec-
ki nie zallierzaŁ napadać, powiedz' Że Zwiapek Radziecki
nie był przygotowany do wojny i nie starrowił żadnego
zagroŻenia, powiedz, że wojna nie została wypowiedzia-
na, a ty nie wręczałeśnam żadnych dokument w!
Gdyby Ribbentrop w czasle wstępnego przeshrchania
zgodnl się na radzieckie propozycje, to natychmiast zo-
stałby przeniesiony z grolra oskarżonych do grupy świad-
k w oskarżenia. Ale Ribbentrop stał twardo przy swoim.
W celi więziennej Ribbentrop sporządzał notatki, kt re
zostały teraz opublikowane: ,,Wielka koncentracja wojsk
radzieckich w Besarabii stwarzała dla Ado]fa Hitlera istot-
ne zagrożenie z punktu widzenia dalszego prowadzenia
wojny przeciw Anglii: w żadnym wypadku nie mogliśmy
dać slę odciąć od mającej dla nas życiowe znaczerie ropy
naftowej. Gdyby Rosja posunęła się dalej, to w dals4rrn
toku wojny stalibyśmysię za\eżni od dobrej woli Stalina.
Takie perspekĘwy mogły istotnie wzb:udzić u Hitlera nie-
ufrrośćco do rosfrskiej potiĘki. Powiedział mi że oI Ze
27r
wrKToR sttwoRow
swej strony obmyśla posrrnięcia wojenne, bo nie chciałby
być zaskoc zorly zrier:acka pr zez Wsch d''.
Czy przeklęty hitlerowiec kłamie?
Być rnoże. Ale jeśliza takie słowa powieszono Ribben-
tropa, to powieśmy i generała armii Gariejewa WTaz Z p11Ł-
kownikiem Orłowem. Nie bez powodu cały poprzedni roz-
dział poświęciłemc5rtowaniu ich sł w. orłow i Gariejew
m wili o tyrn samJrrn, co Hitler w wąskim kręgu' co Rib-
bentrop na procesie. Jednak nikt w Zwiapku Radzieckim
ani w Rosji nie zaprzeczył rewelacjom Gariejewa i Orłowa,
ani nie skazał ich na karę śmierci.Więc jeślizatakie słowa
wieszają, to czemu by nie powiesić ministra obrony Rosji
i szefa Sztabu Generalnego, kt rzy zgadzali się z po$ąda-
mi Hiflera-Gariejewa i Ribbentropa-Orłowa?
rv
ak samo zeznawal w czerwcu 1945 roku feldmarsza-
łek Wilhelm Keitel. obstawał przy swoim: ,,Napaśćna
Zwiag,ek Radziecki przeprowadzono w celu uprzedzenia
ataku Rosji na Niemcy''. I dalej: ',Twierdzę' Źe wszystkie
zaloŻenia wstępne przyjęte przez nlas do wiosny 1941
roku miały charakter obronny na w5padek napaściAr-
mii Czerwonej. A więc całą wojnę na Wschodzie moŻna
określićw duż5rm stopniu jako prewenc5{ną. oczywiście,
przy opracow5rwaniu Ęcln załoŻeri postanowiliśmy przy-
jąć metodę najskuteczniejszą, to zlaczy: uprzedzić atak
Rosji Radzieckiej i nieoczekiwan5rm uderzeniem rozbić
jej sl]y zbrojne' Wiosną 1941 roku doszedłem do wnio-
sku, że silna koncentracja wojsk rosfrskich i w nasĘp-
stwie ich napaśćna Niemcy może nas postawić ze stła-
tegicznego i ekonomiczrLego punktu widzenia w sytuacji
krytycznej. Szczeg lnie zagroŻonyrni wydawały się duże
wysunięte na wsch d flarrkowe bazy _ Prusy Wschodnie
i G rny Sląsk' Już w pierwszych tygodniach atak ze
strony Rosji postawiłby Niemcy w skrajnle niekorzystnej
sytuacji. Nasz atak wydawał się bezpośrednim następ-
stwem tego zagr ożenia''. 8
8 Protokoł z przesłuchanla |7 czerwca 1945 roku, [w:] ,'Wojenno_
_istoriczeskij żurnał'', nr 9/1961' s.77-87.
272
SAMOB JSTWO
M wił o t5rm r wnież generał pułkownik Alfred JodI:
,,Funkcjonował pogląd polityczny, że sytuacja skompli-
kuje się, JeśliRosja zaatakuje pierwsza''.g
Za te właśniesłowa ich powieszono. Nawet nie za te
słowa, afe za to, Że nie chciell ich wycofać'
nązeknaa"ie"tY
Anglia i USA lważaĘ' że faszystowskich przyw dc w
należy stracić bez sądu i śledztwa.lo
Zastan wmy się: po co Stalinowi proces, jeśliWielka
Brytania i USA proponują stracić hitlerowc w bez sądu
i śledztwa? Być mloże wychowany w duchu praworząd-
nościtowarzysz Stalin nie m gł pozwolić sobie na jawne
pogwałcenie zasad paristwa prawa, w odr żnieniu od
przyw dc w USA i Wielkiej Brytanii, kt rzy widocznie
, nie prz5nv1rl<ltl1czyć się z prawem i prawnikami.
6 marca 1946 roku Między'rrarodowy Trybunał w No-
rymberdze zdecydował o oficjalnym wydaniu wszystkich
dokument w procesu, w Ęrm r wnież stenogram w po-
siedzeri sądowych, w czterech językach. Ta decyzja za-
padła jednogłośnie.Ale opublikowano dokumenty ĘIko
w trzech jęrykac};^, a po rosyjsku nie. A przecieŻ to już
nie kwestia wolnej woli: chcę - opublikuję, nie chcę - to
nie. To oficjalne postanowienie trybunału, zaprz5Ąęciem
kt rego głosował r wnież przedstawiciel ZSRR.
Izl;lwząadka:najpierwŻądanyprzeprowadzeniapro-
cesu, a p źrllej nie publikujemy jego dokument w. Po co
więc taki proces potrzebny był towarzyszowi Stalinowi?
DVI
f rzez całe dziesięcioleciaopowiadano narn, Że Stalin zor-
gafiZowal proces, by w majestacie prawa ukarać przes-
tępc w, kt rzy unicestwili miliony niewinnych ludzi. Inny-
mi słowy, moĘrwem Stalina było szlachetne dążenie do
9 Protok ł z przes}uchania l8 czerwca 1945 roku, [w:] ,,Wojenno-
-istoriczeskij żurnal', nr 4/L96l, s. 84-9l.
r0 N. Lebiediewa, Stalin na Niurbierskom processie [w: ],,Moskowski-
je Nowosti", nr 19/1995.
I l8 Samob jstwo 273
-
WIKTOR STIWOROW
sprawiedliwości. Brzmi to pięknie. Ale to gładkie tłuma_
czettie Zawiera rłŻącąniekonsekwencję: dlaczego Stalin
chclał karać złocrync w, skoro sam był złoczyttcĘ Towa_
rzysz Stalin był przecież wiern5rm uczrriem Lenina, kt ry
eksterminował ludzi milionami. PoJętny uczett przegonił
mistrza w ludob jczej profesji. Sam towarzysz Stalin wy-
mordował ty|u, że Hitler m głby mupozazdrościć. Ponad-
to Stalin skaąnvał n a zagładę miliony, zanim Jeszcze Hifl er
doszedł do wbdzy. Zadziwiające : Stalirr postarrowił ukarać
hitlerowc w' ale czyŻ to nie on szun pokazał Hiflerowl
&ogę do władzy i zbrodni? I jeśliStalin kierował się szla-
chetn5rmi moĘwami ukarania złoczync w, to sam powi-
nien prądechać do Nor5rmbergii i powiesić się'
M wiono nam r wnież, że Stalin zorganizował proces
nor5rmberski po to, by sądzić nazist w za obozy koncen-
trac5dne. Ten argument jest jeszcze śmieszniejszy od
poprzedniego. W dziedzinie organizacji oboz w koncen-
trac5{nych Hitler był zaledwie wiern5rm leninowcem,
uczniem Antonowa-Owsiejenki, Bucharina, Trockiego,
Sta]ina. Kiedy w Norymberdze sądzono i wieszano naz7-
st w, hitlerowskie obozy koncentrac5rjne na terytoriach
zajętych przez Arrnię Czerwoną bynajmnieJ nie staĘ
puste i nie byly zamienione w muzea. ZostaĘ włączone
do systemu Gułagu i kwitły' tylko nie pod czerwoną
flagą narodowego socjalizmu, ale pod czerwoną flagą
międzyrrarodowe go socj alizmu.
I Jak tu wLerzyć, że Stalin organizował proces noĘrrn-
berski Ęlko dlatego, żeby ukarać podżegaczy wojen-
nych. To on sam tę wojnę sprowokował. Był jedyrr5rm
przyw dcą paristwa, obecn5'lrn przy podplsarriu paktu
Ribbentrop-Mołotow, kt ry zadecydował o wybuchu
drugiej wojny światowej. Jeśliwieszać podżegaczy wo-
jennych, to należałoby zacząć od Stalina.
Zadziwiające jest zachowanie USA, Wiellriej Brytanii
i Francji. Przedstawiciele tych paristw zasiedli przy jed-
n5rm stole razetn ze stalirrowskimi ludob jcami, aby są_
dzić hiflerowskich ludob jc w za ludob jstwo. Być mo_
że przyw dcy światazachodniego nie wiedzieli z kim
zasiadają do stołu sędziowskiego. Jeślitego nie wiedzie_
li, to znaczy, że byli idiotami. Jeśliwiedzieli, to byli
274
sAMoBÓJsTwo
przestępcaml. Zactr d' sprzedawał demokrację nie tylko
w Jałcie, a]e r wnież w Noryrnberdze. Siadając wsp lnie
z komunistycznymi katami przy stole sędziowskim, Za-
ch d zignorował wszystkie zbrodnie komtrnizmu i oddał
Europę Srodkową na pastwę Stalina' uzasadniając to
tym, Że on ją uratowal i teraz może postępować wedfug
własnego uznania.
Ach, zakrzykną komuniści, to Ę chcesz zrewidować
orzeczertia procesu nor5rrnberskiego? T owarzysze komu-
niścl,nie oskarżaJcle mnie o wasze własne grzechy'
Zwię,ek Radziecki ig|rrorował postanowienia trybunału
już w trakcie trwanla procesu. Więcej - w Noryrnberdze
uznano, że druga woJna światowa została zaczęta przez
Niemcy hitlerowskie i radzieccy przedstawiciele podpi-
sali się pod tym. Ale potem oświadczono, Że ,,Zawinili nie
ĘIko imperialiści Nlemiec, ale całego świata''.ll I na tym
właśniepolega rewizja postanowieri Norymbergii.
Zachodnl przyw dcy zasiedli przy jednym stole ze sta-
li:eowskimi ludob Jcami' by wymierzyć sprawiedliwość,
więc sami wpisali się do grona ludob jc w. A towarzy-
sze tadz7eccy wybronili się od tych zarzut w, udając
umysłowo 1 ftzy cznle niedorozwtniętych.
,aroarruryłł,
sądu i śledztwa.
Ja} to m wią: spuścićich z wodą.
Ale to nie zbrodntrarze interesowali Stalina, i nie ich
przestępstwa. Stalinowi potrzebne było znlszv,enie Ęch,
kt rzy oskarżali ZSRR o przygotowywanie agresji przeciw
Europie. AIe nie wszystkich moŻna zlikwidować - wielu
z nich znajdowało się na terytoriach nie podlegaJących
jurysdykcji Stalina. Jak zarnknąć im usta? Strachem.
Właśniedlatego Stalin wszcz$. proces norymberski'
Stalin pokazał wszystkim byłym niemieckim generałom,
admirałom, oficerom, dy1rlomatom: dla mnie Ribben-
trop jest niewinny. Wręcz przeciwnie ' przywi zł on do
Moskwy taki dokument, na kt r5rrn ja pochopnie złoŻy-
tl .Krasnaja zwiezda",24 września 1985.
275
WIKTOR ST WOROW
łem ponadp hnetrowy podpis. Ale wieszam Ribbentro-
pa, Żeby nie gadał, czego nie trzeba.
Oto Keitel i Jodl nie walczyli na moim terenie, nie
układali plan w przeciw mojemu krajowi, tylko wymyś-
lali fantasĘczne plany w5łprawy na Indie. Ich teŻ powie_
szę' Z tego samego powodu: żeby nie gadali po pr żnicy.
Ale zbrodniarzy Mansteina, Guderiana, paulusa, Hal-
dera, Ze\tzlera i Ęsiące podobnych - ułaskawiam. Jeśli
łatwo mi wieszać Ęch, kt rzy nie walczyli na molm
terenle, to na każdego, kto był na terytorium radzieckim
cośwypichcę' Puście tylko farbę, a już setki moich
świadk w dowiodą wam wszystkiego, co potrzebne do
wydania w5noku śmierci.A pisać pamięhriki należy tak:
ruscy durnie nie przygotowywali slę do podboJu Europy,
i w sweJ tępocie nie byli w stanie nic takiego w5rmyślić.
Niemieccy generałowie zrozumfeli i zaakceptowali re_
guły gry.
oto przykład działania pojętnego feldmarszałka: 9 sty_
cznia 1946 roku Paulus ,'zwr cił się z plsemn5nn oświad-
czeniem do rządu ZSRR, w kt rym demaskował kon_
kretnych winowajc w rozpętania drugiej woJny świato-
wej' om wił bestialstwa i zbrodnie, Jakich dopuścilisię
na okupowanych terenach''.'' Tego właśniepotrzeba to-
warzyszowi Stalinowi. I oto świadekPaulus pojawia się
w Nor5rmberdze: ,'Wszyscy obecni na sali spodziewali się,
że wejdzle niemlecki feldmarszałek w zriszczonym mun-
durze z zerwan5rmi naramlennikaml. Ale Paulus pojawił
się w czŹIrnym garniturze, w białeJ koszuli z rn.uszką,
w lakierkach".rg
W tJ.m efektownym entrće, a dokładniej _błazenadzie
była podw jna podłość.Jesteśniemieckim feldmarszał-
kiem-Jericem. ZostałeśwzięĘ do nlewoli na polu bitu/y.
Zachowal swoją godność. Wejdź w swoim mundurze, na-
wet porwanyrn i zriszczonyrn. Nie przffmuJ pantofli
z rąk klawisza Berii. Pomyśl, za jakie to zasługi wydarro
c7 zagraniczny garnitur ze skład w NI(WD. Wszak shrzy-
łeśHitlerowi. Dosłużyłeśsię stopnia feldmarszalka. Bu-
12
,,Wo1enno-istoriczeskij żurnał'', nr 3/ 1990, s. 52.
13 rbid., s. ss.
276
SAMOB JSTWO
ława marszałkowska ci nie przeszkadzała. Nie rumieni-
łeśsię, nosząc szerokie lampasy na spodniach. A teraz
się wstydzIsz? Przecież z Norymbergi będziesz musiał
wr cić do radzieckiego obozu Jenieckiego, odsiadywać
wyrok. Czy 1w obozle będziesz paradował wśrd i:rnych
uwięzionych generał w w białej koszuli z r:rluszką?
I na t5rm polega nasza podłość:za jakieŻ to zasługi
wyr żniamy hiflerowca? Jakiego to wyczyrru dla chwały
radzieckiej ojczyzny dokonał jeniec woJenny Paulus, że
wydano mu nowe spodnie? I marynarkę.
Za jakieŻ to męstwo Jeniec wojenny Paulus poskrzypu-
Je lśniącymilakierkami? oto siedzi naławie oskarżonych
Wilhelm Keitel, ta]d sam feldmarszałek. Jest w starym
mundurze, pozbawionym epolet w, bez dystynkcJi i or-
der w. DlaczegoŻ to towarzysze radz7eccy nie obuli go
w lakierki? GÓring teŻ siedzi w swoim mundurze. I Jodl.
Dlaczego nie wystroić ich w nowe spodnie? A no dlatego,
że rn wią nie to, czego chce towarzysz stalin.
Na następnej stronie,,Wojenno-istoriczeskij Żurnaf'
opisuje bez żenady' jak po posiedzeniu sądu radziecki
oskarĘciel na procesie no4rmberskim' przyszĘ proku-
rator generalny ZSRR, towarzysz Roman Rudenko po-
dejmuje w swoim gabinecie obiadem Paulusa: nażryj się
łajdaku' zasłużyłeś!A sami wiecie, co podaje się do obia-
du. W artykule tym, napisanym przezl1aocznego świad-
ka, nie pominięto w deczki. Co prarvda wspomniano, że
w dkę nalewał sobie sam Paulus i pił całymi szklanka-
mi, ale o towarzyszu Rudence t innych towarzyszach nie
powiedziano nic. Widocznie tralili się sami abstyrrenci.
obrazek, Jaki trudno sobie wyobrazić. Towarzysz Rw-
denko, gł wny radziecki oskarżyciel na procesie noryrn-
berskim, poi w dką towarzysza Paulusa, tego samego,
kt ry był wspołtw rcą planu ,,Barbarossa'': jeślibędziesz
trzymać się sfuszneJ |ln1i, za Jakieśpięć lat wyfasuJesz
Jeszcze j edne lakierki.
Nawet gdybyśmy nie znali tych zakulisowych machlo-
jek' to mimo wszystko pojawienie się feldmarszałka Pau-
lusa na procesie i Jego wystąpienia śwladczyĘo tym, Że
towarzysz feldmarszałek mocno zmienił orientację'
A m wiąc dokładniej' po naszemu - skurwił się.
277
WIKTOR STIWOROW
I kurwili się wszyscy pozostali hitlerowscy generałowie
i feldmarszałkowie. Przed nimi Sta]in łamałgrzbiet daw-
nemu ros5{skiemu światu przestępczemu. Stalin skur-
wiał na skalę masową przestępc w. Ale nie wszyscy się
złanaJi. Wielu z nich wybrało śmierć,by nie zdradzić
przestępczego kodeksu honorowego. Zaśhitlerowscy ge-
nerałowie i feldmarszałkowie w zdecydowanej większo-
ściprzyjęli zasadę: lepiej się kurwić, nż cierpieć. Pisali
wspomnienia, w kt rych wyczuwało się wyrźny powiew
chłodu od zawieszonego nad nirni topora.
oni wiedzieli: każdy ma kartotekę' i jeślibędzie trzeba,
to radzieccy towarzysze rl7ogą przedstawić setki świad-
k w. A świadkowie potwierdzą wszystko' co im się każe.
Dlatego nlemieccy generałowie pisali pamiętniki tak' by
nie turazić moskiewskich ideolog w, a r wnież śledczych
i oprawc w.
Sądzicie' że w rozdziale t5rm udowadniam, że Stalin
przygotowywał się do napaści?
Nie! Ten rozdzialjest o czyrn innym.
22 czerwca 1941 roku Hitler zwr ci się do narodu
niemieckiego i oświadczył,Że wojna przeciw Zuflapkowi
Radzieckiemu jest wJ[nuszona, prewenc5{na. ma na ce-
lu ocalenie Niemiec przed nieuniknioną agresją'
Nikt nie zaoponował.
Po rozgromieniu Niemiec Stalin oświadczył,ze ZSRR
to niewinna ofiara' żenie zamyślano żadnej agresji prze-
ciw Niemcom.
Zaprotestowało trzech: jeden niemiecki minister, je-
den feldmarszałek i jeden generał. I zosta]i powieszeni.
Pozostali hitlerowcy nie oponowali.
Wniosek: hitlerowscy dow dcy byll w większościtchrz-
liwyrni, pozbawionyrni charakteru koniunkturalistami.
Z takurnl dow dcami Niemcy nie mogĘ wygrać.
Rozdział 19
Co oni wiedzieli
o Btitzkriegu
Więks zo śćarmii nie mieckiej przemie s zczała się
maszerując z konnymi taborami.l
Ge ner ał p orucznik Gijnter Blume ntritt
DI
l opularny dziennikarz lzraelski Jaron London na ła-
mach dziennika ,,Jedijot Achronot", w artykule: ,O czym
nie chciał wiedzieć Stalin'' pisze: ,,Podejrzliwość, ideoIo-
gia i niesprawdzone pogłoski oddziaływaĘ na Sta]ina
silniej' niż setki dywizji pancernych' gotowych do na-
paścina jego kra3'.2
Tak więc nad granicą Zvnag,kw Radzieckiego Zgrupo-
wane zostaĘ setki hitlerowskich d5rwŻji pancernych,
a durny Stalin nie chce o liczyrn wiedzieć. Stalin wierzy
niesprawdzonyln pogłoskom i plotkom, a nie widzi real-
nego ZagroŻenia_ i nie chce widzieć.
Przekonują nas, że bał się spojrzeć prawdzie w oczy.
Ale my nie mamy się czego bać.
Do długotrwałej wojny Niemcy byĘ całkowicie nieprzy-
gotowane. Temu nikt nie Zaprzeczy. Pozostawał tylko je-
den wariant Blitzbieg. Ale do kaŻdego działania potrzeb-
ne są właściwenarzędzia. Jeślipostanowiliśmy wytapiać
stal' to potrzebny nam piec martenowski. Jeślipostanowi-
liśmywystrzelić satelitę, to potrzebna jest nam rakieta
nośna. Ajeślipostanowiliśmypodbićświatna drodze woj-
ny błyskawicznej, to potrzebujemy czołg w i samolot w.
I tu właśniewidzimy zasadricząrozbieżnośćw spojrze-
niu na spos b prowadzenia wojny: dow dcy radzieccy
uważali, Że czołglmuszą być dobre i musi ich być dużo,
a niemieccy generałowie Guderian, Marrstein' Rommel,
I Rokowgie rieszenija, op. cit., s. 91.
2
ąt. na podstawle przedruku w rosilsklnr cŻasopiśmie'.22'',nr 96 / 7995' s. |22
279
WIKTOR STIWOROW
Kleist, Hoepner zachowywali się tak, jakby u'wainJi, Że
czołgs niemiecliie powinny być złe i powirrno ich być mało.
Ktośmoże zaoponować: przec1ez oni też w jakimś stop-
niu wiedzieb, Że czoŁg w powinno być dużo i powinny one
być dobre. To zadziwiające stwierdzenie. Prowadzi nas
w ślepąuliczkę. Skoro rzecrywiścle hJtlerowscy generało-
wle rozumiel1znaczerie i ro1ę czołg w' Jak to się stało, że
przystąlili do wojny światowej nie maJąc nawet trzech
tyslęcy czołg ul'? 1 września1939 roku w Niemczech było
wszystkiego 2.980 cz.ałgw. Jak to się stało, Że z teJ liczby
prawie połowa (I.445 czołg w Ępu PzKpfir I) była uzbro-
Jona Ęlko w karabiny masąlnowe? Jak to się stało, że
druga połowa (L226 czoĘw PzKpfw II) mtała tylko mŻer-
ne działka kalibru 20 rrlrrl? Jak to się stało, że czĘ w
PzKpfw IV z kr tkolufovryrmi armatami kalibru 75 mm'
kt re na dodatek nie nadawaĘ się i nie byĘ przeznaczoie
do zvłalczartiaczoĘ w, było tyko 211?
Wśrd czĘw, z kt ryml Hifler wkoczył do Polski,
a więc w drugą wojnę światową, nie było ani jednego czoł-
gu ciężkiego. Wszystkie mieścĘsię w kategorii do 20 ton.
Jeśliniemieccy strated.ąl rozumieb, że na7eĘ posiadać
wiele czołg w, to jak to się stało' że w chwili rozpoczęcia
drugiej wojny światowej Łączna masa wszystkich czoĘ w
niemieckich wynosila zaledwie 27 tysLęcy ton. Dla po-
r wnania: Francja, kt ra nie przejawiała żadnych dĘen
do panowania nad światem na budowę jednego okrętu
Ii:elowego ,,Riche1ieu'' poświęciłap łtora raza więcej stali
pancernej, r:iŻ stratedzy hitlerowscy na budowę wszyst-
kich czołg w, jakie udało im się w5produkować do wy-
buchu drugiej wojny światowej. W Niemczech w tym
czasie r vmież budowano pancerniki - ,,Blsmarck" i ''Tr-
pitz''' Na ich budowę Zmarnowano ponad 80 tysięcy ton
stali' A opt cz tego w stoczniach powstawały krążowni-
ki, niszczyciele, okręty podwodne.
W chwillwybuchu drugiej wojny światowej mar5marka
wojenna Niemiec pod względem sĘ bojowej ustępowała
flotom USA, Wielkiej Brytanii, Japonii, Frarrcji, Włoch,
ZSRR. Zaśna budowę czoŁg w stratedzy niemieccy prze-
zrtaczali znikome nakłady w por wnan7u z kosztarl. roz-
budowy Kriegsmarine.
2AO
seMosÓ.'sTwo
Jak to się stało, że|rrlaj, kt ry uznał Blitzkrieg z.apod-
stawę swojej strategii, przeznaczał na produkcję czołg w
znaczt:lie mniej środkw, niŻnarozw J sweJ, bynaJmniej'
nie naj silniejszej marynarki woJennej?
Jak to się stało, Że arrnia niemiecka, wkraczając 22
czerwca |94I roku na radzieckie terytorium miała
wszystkiego 3.410 czołg u/?3 Wedfug darrych niemiec-
kich, czołg w było jeszcze mniej, a dokładnie 3.2o0.a
Nie ma w tym żadnej sprzeczności. Guderian wważałza
czołgi Ęlko te, kt re uzbrojono w jakąkolwiek armatę'
choćby nawet kalibru 20 mm' Zaśhistorycy moskiews-
cy w swoich statysĘkach uwzględniali także czołg po-
zbawione uzbrojenia artylerff skiego.
Jak to się stało, że Niemcy przystąpill do wojny, nle
mając ani jednego czoĘw zabezpieczonego odpowiednim
pancerzem? Jak doszło do tego, Żewszczęll wojnę' nie
mając ani jednego czoŁga ciężkiego? Jak doszło do tego,
że nle mieli czołg w pływających? Jak to się stało, Że nie
mieli arri jednego czałga ze skuteczną armatą? Jak to
się stało, że najlepsza niemiecka armata czołgowa nie
była w stanie przebilć pancerza czołg w KW, podczas
gdy pociski armat I{W-l i KW-2 przebijaĘ każdy czoŁg
niemiecki na wylot. Więc powtarzarni jeśliniemieccy
generałowie rozumieli, Że potrzebne są dobre czołgi' Jak
to się stało, że wszystkie niemieckie czołg7 w 1941 roku
były nie dość,Że przestarzałe, ale i zuŻyte?
Zadzlwiające: jeśIiniemiecka generalicJa uświadamia-
ła sobie rolę czołg w, to dlaczego nie robiła nic' by wy-
produkować dobre czoŁgi? A Jeślinie ma dobrych czoł-
$ w, to dlaczego by nie uzbroić armii w wystarczającą
liczbę zĘc}r czołg llł? Dlaczego także tych zĘc}r i prze-
starzalych było tak mało? Wybitny teoretyk strategii Lid-
dell Hart w ten spos b ocenia stosunek niemieckich ge-
nerał w do czołg w: ',Niemcom przyszŁo zaplacić zato, Że
w prakĘce okaza]i się o dwadzieścia lat op źnieni w sto-
sunku do teorii, kt rą sami uznalizak}ucz do sukcesu''.s
3 ,,Historia WielkteJ Wojny NarodoweJ...", op. ctt., t. 1, s. 384.
a Guderian, op. clt., s. 116.
5 B. Liddell Hart, History oJ the SecondWorldWar, op. cit., s. 153.
28t
WIKTOR SI'WOROW
DII
losiadarrie czołg w, to nie wszystko. Należy mieć silne
formacje wojsk pancernych. W Niemczech stworzono
dywizje pancerne' Ale, m wiąc delikatnie, nie były one
w peŁri wartościowe. W 1939 roku Hltler miał sześdy-
wŻJi pancernych. odł Żmy książkę i zułażmy fakty:
Niemcy przystąpiĘ do drugiej wojny światowej mając
sześćdywŻji pancernych! A Ęrmczasem są tacy dranie,
kt rzy twierdzą, że niemieccy generałowie wiedzieli, co
to jest Blitzkrieg| Więc mając sześćdywizji pancernych
postanowili poszerzyć sobie Lebens rąum|.
w 1940 roku Hifler miał jrź dziesięć dywŻji pan-
cernych. A w następn5rm' 1941 _ 2L. MoŻna pomyśleć:
wreszcie zacrynają doceniać rolę czołg w w wojnie. Ale to
lluzja. Wzrost |iczby dywizji pancernych nie został osiąg-
nięĘ dzięki wzrostowi produkcji czoŁg w,lecz, jeślirnożna
tak powiedzieć' dzięki przeformowaniu. W praktyce ta sa-
ma Liczba czoĘ w dzid.ta się początkowo na sześćd5rwizji,
p źniej - na dziesięć, a jeszcze p źnLej _ na 2I. Litr w dki
można rozlać na dwie p łlitrowe butelki, a rnoŻna _ t:La
dziesięć. I dodać wody. W ten spos b Hitler rozcileilczał
swoje dywizje pancerne piechotą.
M wiąc obrazowo, kiepsld gracz zas7adł do gry' mając
nadzieję ograć cały świat.Wyrźnie nie rozumiał, Że
rrroŻla nie tylko wygrać, ale i przegrać. A stawka była
standardowa - jego podłe Życie. Ma tylko sześćcienkich
plik w banknot w. I z tych sześciurobi na początek
dziesię , a potem jeszcze jedenaście. Spos b jest prosĘ:
między prawdziwe, szeleszczące banknoty wkłada zwy-
kły papier' Nikogo tyrn nie oszuka. Ale sam czuje się
bogatszy.
Liddell Hart komentuje: ,,To podwojenie llczebności
wojsk pancernych okazalo slę czysto lluzoryczne, ponie-
waż polegało $ł wnie na zmniejszeniu liczby czoĘ w
w d5rwŻjach. l...1Ten i w z wykwaliflkowanych eksper_
t w-czołglst w pr bował protestować przeciwko takie-
mu posunięciu' gdyż jego rzeczywistyrn skutkiem było
zwiększenie liczby sztab w i wojsk wspomagających
w tak zwanych wojskach pancernych. I...] Na 17 Ęsięcy
ludzi w składzie dywizji' było zaledwie około 2.600 czoł-
242
SAMOB JSTWO
$ist w. Ale Hitler był uparty. Widząc przed'sobą ogrom-
ne przestrzenie Rosji, chciał czuć, że ma więceJ dywŻji,
gotowych do uderzenia w głąb iliczył na to, że technicz-
na przewaga nad wojskami rosfiskimi wystarczy dla
zrekompensowania liczebnego <<rozrzedzertia jego wojsk
pŹLncernych. t...] Jednak zmniejszenie liczby_.roĘ *
po$łębiłotylko słabość<niemieckiej dywizji p*ce..r"]u _
w istocie jeJ oddziały i pododdział bvły piechotą i nie
mogły poruszać się po terenie pokrytym zisiekami''.6
Termin ,,niemiecka dywizJa pancerna" Liddell Hart
opatrzył odnośnikiem, w kt rym wyjaśniasw punkt
J
widzenia: ,'CzoŁgi mogłyby prowadzić natarcie, are poao_
bnie, jak inne pojazdy gąsienicowe starrowiĘ tylko nie-
wie.lką częśćkażdej tak zwanej dywizjt pancerne1''.'
Ni.-i""t 1 Btitzkrieg - to sekretna koncenar."j" :1i
p rncernych na wąskich odcinkach frontu i nagłe gwał-
towne wtargnięcie w głąb wrogiego terytorium. tl";*ię-
kszą jednostĘ organizacyjną niemieckich woJsk pan-
cernych w czerwcu 194l roku była grupa p rrrcerna.
W całej armii niemieckiej byĘ cztery takie grupy.
KaŻdagrupa parrcerna składała się z korpus w, a kor_
pusy _ z dfilzj^i Ale my q5falili$my jllż' że -dywŻJe pan-
cerne Hitlera nie były pełnowartościowe. opr cz dywŻji
parrcernych w skład grup pancernych wchodzĘ dywizie
zmotoryzowarte. Ich wartośćboJową moŻnaokreślićbar-
dzo prosto: we wszystkich razem niemieckich dywizjach
zmotoryzowarrych liczba czoĘ w = o.
Aby zwiększyć stłę uderzeniową niemieckich grup pan-
cernych w ich skład, opr cz tak zwanyctr parrcernych
i zmotoryzowanych dywizji, kt re i tak byĘ przesycone
piechotą' włączono Jeszcze... dywizje piechot5ł Do w dki
rozcieitczonej już i tak ponad wszelką miarę dodano
jeszcze wiadro wody. Dla wzmocnienia.
l. GPanc |iczyła 14 dywujL w t5rm siedem dywŻji
piechoty;
6 lbtd., s. ls2- ls3.
7lbid., s. lS8.
2a3
WIKTOR SIIWOROW
2. GPanc licąrła 13 dywizji, w tym jedna dywlzJa ka-
walerll i cztery PiechotY;
3. GPanc bic4'ła' 11 dpŻji' w tym cztery dywizJe pie-
choty.
4. GPanc \iczyła8 dywizji, w tym dwie dywizje piechoty'
Kłżdanlemiecka dfizja piechoty - to przeciętnie
r6.860 ludzi i 6.350 koni pociągowych. Dywizje piecho-
ty zorganlzowane był w korpusy, a każdy korpus miał
swojełłasne konne tabory, opr cz Ęch, kt re znajdo-
wały się w składach dywizji.
okazało się, że narzędzie Blitzkrtegu - grupy pancerne
piechota' Gru-
- to ociężałeformacje, a ich podstawąJest
pa p u],cerna _ to 15o-25o Ęsięcy ludzi, 15-45 tysięcy
toni pociągowych, 1o-2o Ęsięcy samochod w - i 600-
_ 1 ooo ptzestar zaĘch czołg w.
.
Trzeba było mieć olbrąrmią fariazję, aby taką hała-
strę nazwać grupami pancern5[ni. I niech nie łżąhitle-
rowcy, że Arrnia Czerwona naśladowałatę organizację'
Nie b1rło czego naśladować. Niczego tak zawstydzającego
w Armii CzerwoneJ nigdy nie było.
oto macie r żnicęl stalinowscy generałowie rozumieli,
co to jest wojna muulewrowa, dlatego radzieckie korpusy
zmechanlzowane w 1941 roku - a następnie armie pan-
cerne - miały jednorodny charakter. Składały się wyłącz-
nie z wojsk szybkich: pancernych, piechoty zmotoryzo-
wanej, arĘlerii zmechanŻowanej. Był wśrd nich for-
macJe z kompletnym stanem osobowym i sprzętow5rm'
orazniekompletne, podobnie jak u Niemc w, ale nikomu
nie przyszło do głowy rozcLenczać, korpus w zmechani-
zowanych i pancernych dywizjami piechoty.
IV
D*"r. piechoty niemieckich grup pancernych prze-
rnieszczaĘ się tak, Jak piech rzy cztery tyslące lat
wcześnlej _ per pedes. od dawna wiadomo, że prędkość
eskadry :uzaleŻrfior,La Jest od prędkościjej najpowolniej-
szego okrętu. Prędkośćmobilnej grupy luzaleŻnlona jest
od jej najbardziej nieruchawego pododdziału' Sumary-
czna prędkośćtak zwanych niemieckich grup pzrncer-
nych nle mogła być większa od prędkości dywizJi pie-
284
L
sarog usTtrro
choty wchodzących w Jej skład. Czym ze strateglcznego
punktu widzenla rn gł r Żrnć się ten tak zwarty Blttz-
krieg od. dziala piechoty asyryjskiej, kartagi skiej,
rąrmsldeJ, spartariskieJ czy macedoriskĘ?
o Jakim Blitzkriegu mowa, jeślidow dca grupy pan-
cernej rzucx czoĘi do przodu na głębokośćoperac5{ną,
a z tyŁ:u posuwa się w kurzu piechota i poskrzypują
osiami taborowe wo4l'? A dowodzący grupą parrcerną
jakiśHoth, czy Kleist musiał dowodzić r umocześnie
i zwiapkani szybkimi i piechotą, kt ra po prostu nie
jest w stanie cĄr czas biec za czoŁgalni. I dokąd oni
z takirn Blitzkriegtem chcieli dobiec?
:ernych - for-J
cjach nlemiecklch woJsk szybkich. Reszta armii była
powolna.
Cała reszta Wehrmachtu nie miała arri jednej dywizji
zmotoryzowanej - wszystkie tak zwarae dywizJe zmotory-
zowane były wĘczone w skład grup pancernych.
Cała reszta armii niemieckich nie miała ani Jednej
dywizJi kawalerii. Jedyna dywizJa kawa]erii wchodziła
w skład 2. Grupy Pancernej Guderiana.
Cała reszta armii niemieckich działających przeciw
Związkowi Sowieckiemu nie miała ani jednego czołgll'
Wszystlde 3.410 byĘ rozdzielone między cztery grupy
pancerne.
Cała reszta Wehrmachtu na froncie wschodnim - to
piechota, piechota, piechota i 75o tysięcy koni w tabo-
rach. oto generał pułkownik Lothar Rendulic opisuje
swoją 20. Armię G rską: ,,Z wyjątklem Ęłowych shrżb
transportowych armia składałasię wyłącznle z wojsk
pieszych _ 2oo tysięcy żoŁnierzy i 70 tysięcy koni'''8
Swego czasu niemiecki tygodnik,,Der Spiegel'' zamieś-
cił artykuł' w kt qrm' m wiąc delikatnie, wypowiedział
się nie naJlepiej o moJej książce ,,Dzien..Mu'.9 Dla wzmoc-
nienia efektu arĘkuł uzupełniono zdjęciami g!ęboko za-
8 L. Rendu]ic,
ĘrauslenleuoJskaml (tlum' z nlem.), Moskwa 1974, s. 60.
s ,,Der Splegel", nr 6/1996, s. IOO-lOL
 t
Ll
WTKTOR SttwoRow iil
na-
jest
kła-
pistoletu masz5rnowego. Uzbrojenie - karabiny Mauser
wz r 1898 i trochę cekaem w. A na drugfm planie -
furmanki, furmanki, furmanki' I taki to Blttzlłteg"'
Zdemaskowanie wY-
' Hitler wystawił prze-
0 czołg w. Jeśliprzy-
słuon .lsrwo
Blitzkrieg to wojna manewTowa. Podstawą niemieckiej
manewTowości w drugiej wojnie światowej była para ko_
ni zaprzężona do furmanki. A jeślisprawy rzeczywiście
tak się miały' to Blitzkrieg był niemożtiwy' Gdyby nawet
rzekome niemieckie dywizje pancerne poszĘ do przodu,
bez piechoty i artylerii stawaĘ się one bezbronne ibez-
uŻyteczne. Dlatego musiaĘ zatrzyrnywać się i czekać, aż
podciągnie piechota i artyleria. A to już nie Blitzkrieg.
A jeśliszkapę ucz1miono kluczową postacią Blitzkrie-
gu, to przynajmniej koni trzeba było mieć pod dostat-
kiem.
Franz Halder, 17 wrześrna1941 roku: ,,Problem koni
(marszałek Rzeszy nie w5puszcza jwŻ ani jednego konia
z Niemiec)".10
Marszałek Rzeszy - to Goring. Dowodził on lotnic-
twem. A r wnocześnie wszystkimi korimi. Zarządzlł: nie
w5nvozić koni z Niemiec - i koniec Blitzkriegu. Ale w tym
w5rpadku nie należy obwiniać grubasa. Bez koni obu-
mierało życie gospodarcze Niemiec. oddanie koni na
potrzeby Blitzkriegu byłoby samob, jstwem, bowiem go-
ziło gospodarczyfi] krachem. W Niemczech jest mało
benzyny. Praktycznie wszystko oddano wojskom lądo-
wyrn, lotnictwu i maĄmarce. JeśIioddać jeszcze konie,
to nie uniknie się głodu i zrujnuje się przemysł.
Generał major Miiller_Hillebrand: ',Ponieważ nie moż-
na było zaspokoić zapotrzebowania na konie, to nie
można było utrz5rmywać szybkości wojsk używając trak-
cji konnej".lt

.".a *""y"ttovril
walczącymi stronami niemal nierozwiryynva]rre zadarrie:
jeśliprzeciwnik przeszedł do głębokiej obrony, to jak
przeŁamaćjego front?
Armia bryĘjska w czasie pierwszej wojny światowej nie
potrafiła rozulięać tego zadania, francuska teŻ' PrzeŁarna-
tTr vI nie frontu strategicznego zostało dokonane po raz pierw-
I ylko ruch daje zwycięstwo. To powiedział Guderian'
T

ro Halder, op. cit., t. 3, s. 298.

Dwa tysiące lat przed nim to samo w54powledział pewien
tt Miiller-Hillebrand, op. clt., t. 3, s. 67.
chiriski mędrzec.
286 287
wnmoR suwoRow
szy ptzez rosyjskiego generała Aleksieja Brusiłowal2 w le-
cie 1916 roku. Niemieckie pr by przełamania frontu stra-
tegicznego nie prąmiosĄr sukcesu. NajpomyślnĘsze nie-
mieckie natarcie w marcu 1918 roku zakoitczyło się t5rm'
że frontu nie udało się przełamać'Lecz ''!Vygląć" w kierun-
ku przeciwnika.
Po pierwszej wojnie światowej w wielu krajach przy-
stąpiono do budowy linii staĘch forĘrfikacji przy luŻycill
stali pancernej i zbrojonego betonu. Takie linie wznosĘ
na swoich granicach Niemcy, Francja, Finlandia, Cze-
chosłowacja' Belgia, Mandżuria, Holandia. Dow dztwo
Armii Czerwonej rozumowało jasno: zadaułać uderzenia
na ogromną głębokośćto rzecz potrzebna, ważna i efek-
towna. Ale w tym celu trzeba najpierw przełamać front
przeciwnika. Powstał następujący problem. Obrona
w pierwszej wojnie światowejto setki kilometr w w5peł-
nionych błotem okop w, zasieki z drutu kolczastego'
stanowiska karabin w maszJrnowych i schrony na trzy
kondygnacje. Jest to linia obrony praktycznle nie do
przebicia, nie do przegryzienLa. Przełamanie jakiego do-
konał Brusiłow to wyjątek' a nie reguła. A w nowej woj-
nie obrona będzie wzmocniona żelbetow1rni bunkrami,
rowami przectwczołgow5rmi, kryĘrmi betonowyrni schro-
nami, stalowymi zaporami z zespawarlych szyn, betono-
wyrni ostrosłupami, kt re rwą gąsienice czołg w, skar-
pami i przeciwskarpami i znowu stalowyrni, betonowy-
mi i granitowymi zaporami przeciwczoŁgow5rmi, artylerią
przeciwpancerną i dziesiątkami baterii wstrzelarrych
w cele haubic, bezkresnyrni polami minowymi. Blitz-
krieg to piękna rzecz' Ęlko jak przełamać taką obronę
i w]łśćna otwartą przestrzeń?
2 Brusiłow Aleksiej ( I 853 - 1 926) - carski generał' w okresie pierwszej
1
wojny światowej dow dca 8. Armji, a od marca roku 1916 do kwietrria
1917 dow dca Frontu Południowo-Zachodniego. Miedzy czerwcem
:i,x1ffiP,.'*:tr #';:
zerokości ponad 300 km
zakonczyło się odfzuceniem nieprz5,jaciela na odle$ośćod 30 do 120 km
i zdobyciem m.in. Łucka, Czerniowiec, Kołomyi i Stanisławowa. Sukces
ofens5rwy skłoniłRumunlę do przystąpienia do wojny po stronie Enten-
ty. od 1920 roku Brusiłow sfużyłw Armii Czerwonej m.in. na stanowi_
sku C.ł wnego Inspektora Kawalerii [prąrp. red.].
2aa
SAMOBOJSTWO
I jeszczejedna r Żnica: radziecka teoria i praktyka $ę-
bokiej operacji składała się z dw ch element w _ przeła-
mania i działan w g!ębi. Niemiecki Blttzkrieg - to działania
w głębi. Teoria przełamania nie była w Niemczech opraco_
wywana i problemu przełamania nikt w og le nie stawiał.
Sądzono, że przełasnania można dokonać Ęlko w przy-
padku zaskoczertia.
Inn5.rrni słowy: radzieccy teoretycy i praktycy uważali,
że trzeba umieć włamać się do sejfu i wyczyścić go.
A niemieccy sądzili' żewystatczy umieć tylko wyczyścić.
Ale jak się do niego dostać? odpowiedź: brutalnością,
nagbryn napadem, gdy sejf nie jest jeszcze zamknięĘ.
Niemiecka metoda sprawdzała się W początkowym
okresie wojny, jeślinieprąfiaciel nie znajdował sLę na za-
wczasu prąlgotowanych pozycjach' lub jeśliudało Się go
zaskoczyć. Lecz jeślinieprąrjaciel przechodził do obrony
i traktował swoje zadanie serio, jak na przyLłJad Armia
Czerwona na Łuku Kurskim - w wczas niemiecka machi-
na wojenna zacxnła się. Same czoŁg nie mogą przełatnać
obrony. CzoŁg uzbrojony jest w armatę. Pocisk armatni
ma płaski tor lotu. Leci nad okopami i stanowiskami og-
niow5rmi, a my pochylarny głowy. I to wszystko.
Czołgi nie są przystosowarre do przełam5rwania głębo-
ko urzutowanej obrony. Zmasowane ataki lotnictwa po-
magały czołgorn, kiedy obrona nieprzffaciela była słaba,
lub nie było jej wca]e. Ale gdy przed czołgani rozciągają
się kilometry p l minowych i dziesiątki kilometr w oko-
p w, gdy w ukryciu czeka artyleria przeciwpancerna, to
czołgi są bezsilne.
Niedocenianie wagi przełamania pociągało za sobą
konsekwencje.
Gł wnym narzędziern przeŁarnania obrony była w Ar-
mii Czerwonej artyleria. Przede wszystkim - haubiczna.
Haubica w por wnaniu z arrnatąrtaaprzy tej samej ma-
sie mniejszą prędkośćpoczątkową pocisku i mniejszy
zasięg ostrzafu. ALe za to jej pociski mają większą moc
i stromy tor lotu, czego właśniepotrzeba do ostrzeliwa-
nia okopanego głęboko w Ziemi przeciwnika. Artylerią
Armii Czerwonej dowodził przez wie\e lat marszałek
Zwrązkr Radzieckiego Grigorij Kulik. W okresie jego do-
!9
-
Samob jstwo 289
wtr(ToR sltwoRow
wodzenia stworzono jedne z najlepszych na świecie ro-
dzaj w uzbroJenia artylefiskiego, przede wszystkirn
haubice. Wyprodukowane zostaĘ w liczble przewyższa-
Jącej całą produkcję reszty śwlata. W t5rrn celu stworzo-
no najlepsze fabryki zbrojenlowe.
Nauczono nas uważać Kulika za idiotę. C Ż, n1ech
i tak będzie. A u Hitlera nie było takich idiot w. Tam -
sami geniusze.
Dlatego w dzLedzlrie arĘlerii polowej nie zrobiono ni-
czego' A jak przełamywać obronę bez haubic? odpowiedź
standardowa: arluż się sama przełamie.
Jako dodatek do artylerii haubicznej w Armii Czerwo-
nej została opracowana, i na niespotykaną w innych ar-
miach skalę zastosowana, całkowicie nowa brori - wielo-
prowadnicowe w5rrzutnie niekierowanych pocisk w ra-
kietowych.
Jeślibędziemy przełam5rwać obronę dniaml, tygodnia-
mi' miesiącami, to przeciwnik podciągnie na odcinek
przełamania nowe sĘ i stworzy rLa zapleczu drugi pas
obrony. Dlatego rzeczą bardzo włżnąbyło posiadanie
takiego rodzaju uzbrojenia, kt re pozwoliloby zadaćnie-
przyjacielowi porażające uderzenie ogniowe w ciągu kil-
ku pierwszych minut natarcia' odpowiedzią na takie
zapotrzebowanie byĘ wyrzutnie niekierowanych poci-
sk w ra}ietowych BM-8 i BM-13, sĘnne Katiusze'
Zgodnie z zasadarni dowodzenia Armią Czerwoną, po
bardzo silnyrn przygotowaniu artyleryjskim obronę prze-
ciwnika przełamuje piechota. W tym celu zdecydovlano
skonstruować i przekazać plechocie jej własne czołg' Każ-
da radziecka dywŻja piechoty miała własny batalion czoI-
g w lekkich T-26. Nas nauczono śmiaćsię z Ęch czołg w.
Ale niemiecka piechota nie miałą nawet takiego wsparcia.
I oto Wehrmacht zdecydował slę na Blitzkrieg, rlie
mając do tego odpowiedniego narzędzia. Sta]in wiedział'
że Niemcy mają zbyt rnało czoŁg w, a te kt re mają są
przestarzałe i zużyte. Wyciągnął z tego prawidłowy
wniosek: z taką, nieprzygotowaną armią wojny zaczy-
nać nie można.
obroricy Hitlera powiadają, że istotnie czołg w miał
mało i wszystlrie byĘ przestarzałe. Jednakże, oponują,
290
sAMoBÓJsTwo
to nie na czołg stawiali hiflerowscy stratedzy w wojnie
błyskawicznej, ale na furmanki. Niemiecki w z konny,
twierdzą, był najlepszy na świecie.Czyżmożna się z t5rm
spierać? Ja się z tyrn nie spieram. Mam Jeden kontrar-
gument: jeślinawet niemieckie wozy były najlepsze na
świecie,to było ich zdecydowanie za rnało do przepro-
wadzenia wojny bĘskawlcznej. Dlatego niemiecka ar-
mia zmuszona była uirywać do Blitzleriegu nie tylko wo-
z w niemieckich, ale mobilizować je w całej podbitej
Europie. Dziennik Haldera, zapis z 2 r:'raja 1941 roku:
,,Przydzlał furmanek chłopskich z Generalnej Guberni'
Po ok. 2oo na dywizję".'3 Genera-lna Gubernia - to oku-
powana przez Niemc w Polska. Polskim chłopom zabra-
no wozy wszelkich rodzaj w, wielkościi maści. Włas-
nych, najlepszych na świecienarodowosocjalistycznych
furmanek brakowało, dlatego sto siedem niemieckich
dywizji piechoty zostało uzupełnionych w przededniu
Blitzkriegu wozami skonfiskowanyrni w Polsce, Słowa-
cji, Belgii, Holandii, Serbii l Francji.
Niekt r5rm trlstoria nie podoba się taką' jaka jest.
Nastała moda na przerabiarrie historii, na korzyśćHit-
lera. Przykład z setkami d5rwizji pancernych jest jednyrn
z wielu.
Gdyby uwierzyć tym wymysłom, Stalin wychodzi na
zupeŁrego idiotę. Ale Jeśliwniknąć w rzeczynvisty stan
rzecz'r, jego zachowanie staJe się zrozumiałe. Stalin nie
uwzględnił tylko jednej rzeczy: Że działaria szalerica są
nieprzewidywalne' Bo za sza]eric w należy uważać H1t-
lera i jego walecznych strateg w. Marzyli o Blitzkriegu,
jak impotenci o dokonaniu gpałtu. Ąrmczasem każde
działanie wymaga stosownego narzędzLa'
r3 Halder, op. cit., t. 2, s. 467.

Rozdział 20
o doświadczeniu
bojowym
Fi]hrer uniknął r zekomg ch wyJ aśnie, ul kt ry ch
pouagę i szczerość toątpię'l
Generał pułkotuntk Franz Halder
I ła się nieosłonięta. Tak więc zachodnia częśćPolski sta-
N" wystarczy mleć narzę dzie. Trzeba umleć się nim
posługiwać. Potrzebne jest doświadczenie. W l94l roku
Armia Czerwona zdecydowanie przewyższała armię nie-
miecką doświadczeniem boJowym w prowadzeniu no-
woczesneJ wojny.
obroricy Hiflera odpowiadają na to pogardliwle: _ C ż
doświadczenie bojowe ! To nie gra żadnej roli! - Niekt -
r4rkrzykaczeidądalej, twierdzą, że w 1941 roku armia
Hitlera pod względem doświadczenia bojowego niemal
dor wnywała Armii Czerwonej. Georgij Zukow doszedł
wreszcie do wniosku, że armia niemiecka 22 czerwca
1941 roku miała za sobą prawie dwuletnie doświadcze-
nie w prowadzeniu wsp łczesnej wojny.
Takich oświadczeri nie wiadomo dlacze$o nikt nie de-
maskuje.
Zastan wmy się. 1939 rok, wojrra przeciw Polsce. Pol_
ska jest Już prakĘczrie olrr:Ęorta z tlzech stron przez
wojska niemieckie. Z cmvartej - Armia Czerwona i NKDW
goto\Me do zadania Polsce closu w plecy i bezlitosnej eks-
terminacji jeJ obyvateli. Polska odcięta jest od całego
światai nie ma skąd oczekiwać pomocy' obietrrice WieI-
kiej Brytanii i Francji to czcza. gadanina.
W zasadzle Stalinowi t Hitlerowi nie był potrzebny
w Polsce żadenBlttzkrieg. Można było po prostu prze-
ciąć wszystkle drogi zaopatrzenia, zdusić polską gospo-
darkę i podzielić kraj na stre$l okupacffne.
1 Halder, op. cit., t. 3, s.
264. Zapts z BO sierpnia
292
sAMoBÓJsTwo
Ale Hitler chciał demonstracJi siĘ. A Sta]lnowi chodziło
o to, by Hitler wpakował się w matnię. We wrześniu 1939
roku hitlerowcy trafili na Wręcz znakomlte warrrnld dla
przeprowadzenia wojny błyskawicznej, Obrona na całej
długościgranlcy przez armię polską była niemoż|lwa.
,'Polska, na swoje nieszczęście, była idealnym terenem
dla taldch dzilaLa . Jej granica z Niemcami llcąyła dwa
tysiące kilometr w; po zajęciu Czechosłowacji niemiec-
ko-polska iranica zwiększyła się jeszcze o 8o0 kilome-
tr w. Skutkiem tego pofudniowa flanka Polski, podobnie
jak p łnocna, graricząca z Prusami Wschodnlmi okaza-
nowiła obszerny lvystęp' otoczony z trzech stron ter5rto-
rium niemieckim".2
Dlatego wojska niemieckie nie musiĄr przełamywać
obrony' Przed nimi - teren r wninny' nadający się ide-
alnie do natarcia i zdecydowanie niedogodny dla obro-
ny. Przez Polskę płynie Wisła, ale forsować jeJ nie trzeba'
Wojska Hitlera znajdowały się po obu stronach Wisły
i szły ku niej z obu stron. Innych poważnych przeszk d
wodnych nie było. Uderzenie na Warszawę możllwe było
z każdej strony. od granicy właściwegoterytorium Nie-
miec do Warszawy - 23O kilometr w. Od granlcy Prus
Wschodnich - 1oo kilometr w' ozlacza to' że nie trzeba
przenosić baz zaopatrzertia' I|doŻna zaopatrywać wojska
ze stacjonarnych magazyn w. Żadnyclrr setek Ęsięcy
ton amunicji, materiał wpędnych i smar w, anllnnych
składnik w zaopatr zertia nie tr zeba pr zem7eszczać.
W zasadzie skok na Warszawę rnoŻna przeprowadzić
bez tankowarria czołg w. Zaopatrzyć się w paliwo w Niem-
czech - i naprz d! Przed nami nie ma wszak zorgarizowa-
nej obrony, jest niemożIlura. I nie trzeba rozułiJać szpitali
polowych, rarrnych rnoŻtta wywozić do stacJonarnych
szpitali czasu pokoju. Lotnlctwa teżnie ma potrzeby prze-
rz:ucać, może prowadzić działania bojowe z lotnisk w Rze-
szy. I punkty dowodzenia z węzłarru łącznościzostają na
miejscu w podziemnych bunkrach. Do przodu można wy-
sunąć tylko niewielkie operacfrne grupy dowodzenia.
2 Liddell Hart, Strategija nteprtamych diejsttDij, op, ctt,
l94l roku.
293
WIKTOR STIWOROW
Wojna zaczęła się 1 września 1939 rok:u. CaĘ Blitz-
krieg _ to jeden Ędziefl. Po Ęgodniw zaczęĘ się walki
o Warszawę' To jwż nLe Blitzkrieg. To szturm miasta,
trwający trzy tygodnie. I oto tę bandycką agesję hitle-
rowscy agitatorzy w5mieśli do rarrgi wybitnej operacji
strategicznej: opanowali oni rzekomo zasady prowadze-
nia wsp łczesnej wojny!
Ale nie wszystko poszło tak gładko, jak to się teraz
przedstawia. Nie w5,padało o Ęm m wić, ale niemiecki
Blitzkrieg w Polsce załarnał się. 15 września 1939 roku,
w dwa ty$odnie odrozpoczęcia drugiej wojny światowej,
zdecydowanie spadła akĘvrnośćniemieckiego lotnictwa
i zaczęło się masowe wstrz5rmyrłranie niemieckich czoł-
g w i kolumn samochodowych. W armii niemieckiej
skoriczyła się benz5rna. Wtargnięcie Armii Czerwonej do
Polski 17 września - to pomocna dłori wyciągniętaprzez
Stalina do swego szalonego przyjaclela. Bez tego cały
Blitzkrieg załarnałby się już w trzecim tygodniu wojny.
Jeszcze zatirn wyschła benz5ma, Luftwaffe przydarzy-
ła się inna wpadka: ,,W ciąlu pierwszych 14 dni wojny
z Polską niemieckie lotnictwo bombowe zużyŁo caĘ za-
pas bomb".s Przygotowywali się do podboju Europy
i świata' a bomby skoriczyĘ się już w Polsce! oto jaki
jest poziom planowania strategicznego. Oto ich przygo-
towanie do wojny światowej. oto ich poziom pojmowa-
nia wsp łczesnej strategii.
I niech nasi zasfużeni pamlętnikarze nie opowiadają,
że Arlnia Czerwona wkroczyła do Polski z obawy, Że
armia niemiecka z rnarsz1l poszłaby na Moskwę. Hitler
nie miał takich sił' Nawet dyby ruszył na Moskwę
w płŹdzierniku 1939 roku, to z iego waleczną a-rmią
stałoby się dokładnie to samo, cow puździerniku 1941
roku: ugrzęzłaby w błocie. Armia Czerwona wkraczała
do Polski bojąc się czego innego: żeby hitlerowski Blitz-
krieg się nie zatrz5rmał. A on t5rmczasem już wyhamo-
wywał.
Oto obrazowy szkic sytuacyjny: wszystkie niemieckie
czoŁgii samochody stoją' samoloty nie latają' Armia
3 ltogi LDtoroj mtrou.)oJ tooJny, op. cit. s. 364.
294
sAMoBÓJsTWo
niemiecka ma mn stwo koni, ale są to konie pociągowe'
a nie kawaleryjskie. W takiej sytuacji polska kawaleria
mogła pokazać, co znaczy przewaga mobllności strate-
gicznej' Ale Hitlera zn w uratował towarzysz Stalin.
,7
, II
Z_z punktu widzenia strategii, operacja w Polsce to cał-
kowite fiasko Hitlera i jego generał w. To pierwszy akt
samob jstwa hitlerowskich Niemiec: przystąpili do woj-
ny mając jednego przeciwnika, Polskę' a po miesiącu
bĘskotliwie zaczętej wojny rnieli za przeciwnik w Wiel-
ką Brytanię' Francję i potencjalnie USA. Wojny przeciw
tym wszystkim paristwom nie rnożna było wygrać Blitz-
kriegiem, a innych wariant w Hitler nie przewidywał'
W rezultacie Blitzkriegu w Polsce, i{itler uzyskał wsp l-
ną granicę z ,,neutraln5rm'' Zwia7,kiern Radzieckim. Musi-
cie slę zgodz\ć, że w sytuacji wojny ze wszystkimi, dla
Hiflera lepiej było mieć granicę z Polską, niż z ZSRR. Po
towarzyszu Stalinie rnożrta się było spodziewać wszyst-
kiego.
I jeszczejedno: Polska bynajmniej nie została pokona-
naBlitzkriegiem. Natychmiast po upadku rządu wWar-
szawie utworzono rząd polski nawchodźztwie. Rząd po-
wstał 3o września 1939 we Francji z siedzlbą w Angers.
Na podstawie umowy Sikorski-Churchill z 19 czerwca
1940 roku został przenlesiony do Londynu. Cieszył się
uznaniem większościparistw świata i Ligi Narod w.
Zgodnie z dawnąpolską tradycją, na okupowan5rm tere-
nie powstało paristwo podziemne' odrodziły się też siły
zbrojne. Według najbardziej ostrożnych ocen Armia
Krajowa liczyła 35o tysięcy ŻoŁrierzy i oficer w, złą-
czortych żelazną dyscypliną, dobrze przygotowanych
i uzbrojonych. Poza tym Polacy walczyli przeciw Hitlero-
wi na wszystkich frontach: w Wielkiej Brytanii, Francji,
w Afryce, we Włoszech, w Holandii, w Zwiry,ku Radziec-
kim. Poczyrrając od 1939 roku liczebnośćpolskich for-
macji, walczących przeciw Hitlerowi wzrosła do około
jednego miliona ludzi. Blitzkrieg zaczĄ się w 1939 roku
w Polsce, a zakoiczyŁ się w 1945 roku szturmem Berli-
na, w kt r5rm brała udział 1. Armia Wojska Polskiego.
295
wrKToR suroRow
fSSg .oto,-, .ri:l
mieckie i radzieckie dywizje w Polsce zakończyĘ działa-
nia bojowe. Na okupowanych terenach Polski dzialaJi
hitlerowscy i stalinowscy oprawcy, przeprowadzane by-
Ę masowe aresztowarria i egzekucje Ęsięcy ludzi. Ale to
nie było już zwlapane z doświadczeniem bojow1rn. Ta
działalnośćnie mogła już przysporzyć Wehrmachtowi
dodatkowego doświad czertia w prowadzeniu nowoczes -
nej wojny. A na Zachodzie - tak zwana dziwna wojna,
czyli Żadn:ej wojny. Całą jesier1 i zlrnę armia niemiecka
i armie zachodnich a]iarrt w przetrwaĘ, stojąc rLaprze-
ciw siebie' nie podejmując żadnych działan.
W kwietniu l94o roku armia niemiecka podbiła Da-
nię i Norwegię. Podbiła szybko. Ale nie na\eży tego na-
zywać Blitzkriegiem. Nie wżyto tu żadnej znaczniejszej
|iczby czołg w, artylerii i lotnictwa. W sensie rozwoju
sztuki wojennej operacje te nie wniosĘ nic nowego.
10 maja 1940 roku rozpoczęŁa się prawdziwa wojna
z Francją.
Woj s ka niemieckie przeprowadziĄr zmasowane uderze -
nie przez Ardeny, obchodząc Linię.Maginota. 20 rnaja
niemieckie kolumny pŹrncerne WsZŁy na Pas-de-Ca]ais.
operacja bĘskofliwie zaplanowana i wykonana. Nie-
mieccy generałowie znafeź|i słaby punkt w obronie prze-
ciwnika i rzucili do przodu dywizje pancerne, kt re
błyskawicznie doszĘ do morza. ,,Strumieri czołg w nie-
mieckich przemknął wok ł ociężałychzgrupowari aliarrc-
kich."a Wszystko wspaniale. Ale to tylko 3OO kilometr w
i dziesięć dni walk. W takich działaniach wojska nie zdo-
bywają żadnego szczeg lnego doświadczeria. Ąrwlzje
posuwają się w kolumnach. Załogakażdego czołgp widzi
przed sobą tyko tył czołgu, jadącego przed nim. Nikt,
wĄczając dow dc w batalion w i pułk w nie musi o ni_
cąrm myśleć,nie musi podejmować żadnych decyzji:
trzeba tylko utrzyrnywać stałą prędkośći pilnować od-
stęp w między pojazdami. Wyjście nad morze oznaczaLo
klęskę zachodnich a]iant w. Po tyrn niemieckie dywizje
4 Liddell Hart, op. cit., s. 3O7.
296
sAIvIoBÓJsTwo
pancerne skierowane zostaĘ na pofudnie, i wykonaĘ
skok na 4oo kilometr w, a niekt re na 5oo w $łąb Fran-
cji. W zasadzie nikt im już nie przeszkadzał.
Hitlerowscy generałowie zasłużyllina najwyższe po-
chwaly. ,'A swoją drogą to właśniefrancuskie naczelne
dow dztwo w największym stopniu przyczryniło się do
sukcesu Hiflera. [...] Francuscy dow dcy, nawykli do
powolnych metod z czas w pierwszej wojny światowej,
okaza]i się nieprzygotowani mentalnie do rozprawy
Z pancern5rrn przełamaniem. I ta właśnieokoliczność
paralŻowała wszystkie ich działania.''5
Z punktu widzenia strategii bĘskawiczne rozgromie-
nie Francji byŁo jeszcze jedną sromotną przegraną Hit-
lera i jego generał w. Nawet najtępsi słuchacze pierw-
szego roku dowolnej akademii wojskowej znają słowa
Clausewitza: kłżdaofens5rwa, kt ra nie prowadzi do
pokoju, kortczy się obroną.
Hitler rnial przeciw sobie koalicję Wielkiej Brytanii
i Francji. Francję rozgromił, ale Wielka Brytania połoŻo-
na była na niedostępnych wyspach. ,,W chwili napaści
na Francję armia niemiecka była zupełnie nieprzygoto-
walla do inwazji na An$lię.''6 Francja zostaŁa rozbita
błyskawicznyrn atakiem, ale jednak wojna zaczęła się
przeciągać. Dlatego bezprawne jest użyrłranie terminu
,,wojna błyskawiczna''. Wojna od samego początku, od 3
września1939 roku stała się przewlekła i inną być nie
mogła. Nie można m wić o Blitzkriegu' ale o poszczeg l^-
nych blttz -operacj ach.
Utrz5rmuję' że pobicie Francji to nie Blitzkrieg ' To epi-
zod' To kr tka' sprawna operacja w dfugotrwałej wojnie
na w5miszczerie.
DIV
L o rozgromieniu Francji wojna na kontynencie zn w
przycichła. Trwała batalia morska przeciw Wielkiej Bry-
tanii. Ale nie było niczego nowego w działaniu flot. Przez
ocean szĘ konwoje, okręty podwodne zatapiaĘ statki
5 Lidd ll Hart, Hźstoru oJthe SecondWorldWąr, op. ctt., s. 78-81.
6 ibid., s. 95.
297
WIKTOR SUWOROW
harrdlowe, niszczyciele polowały na okręty podwodne,
pancerniki uganiały się za parrcernikami... Wszystko to
nie mogło w żaden spos b dodać bojowego doświadcze-
nia niemieckim czołgistom, piech rom, arĘrlerzystom,
motocyklistom, rowerzystom, saperom, zwiadowcom,
woźnicom konnych tabor w.
Trwała wojna powietrzna przeciw Wielkiej Brytanii:
bombowce bombardowały miasta, fabryki' porty, lotni-
ska, zaśmyśliwce z r Żnyrn skutkiem je powstrz5rmywa-
Ę. Nie było niczego nowego ani rewolucyjnego w tych
działaniach. Dziatania te dawały nowe doświadczenia
lotnikom, ale w Żaden spos b nie wzbogacały teorii
Blitzkrtegu, ponieważ lotnictwo dzialalo samodzielnie,
a niemieckie wojska lądowe nie miały nic do roboty.
A jeśtite naloty i wa]ki powietrzne ciągnęły się miesią-
cami, to nie był to już żaden Blitzkrieg. Dokładnie takie
samo doświadczenie miały setki radzieckich lotnik w,
kt rzy walczy|i w Hiszpanii i w Chinach: długie miesią-
ce walk powietrznych' naloĘ na miasta, szlaki komuni-
kacffne, lotniska...
Tak więc, kto w5rmyśliłbzdurę, że niemiecka armia
'wkroczyła na ziemię radziecką' mając za sobą dwuletnie
doświadczenie w prowadzeniu wsp łczesnej wojny? Ja
doliczlem się 17 dni wojny bĘskawicznej: 7 w Polsce
i 10 we Francji.
W kwietniu 1941 roku nastąpiła inwazja na Jugosła-
wię i Grecję. Tu wszystko poszło szybko i sprawnie, jak
wprowadzenie,,ograniczonego konĘmgentu'' wojsk ra-
dzieckich do Afganistanu: przesz|i przez cały kraj bez
oporu izałoŻyli garnlzony. Ap źniej się zaczęło...
Zwycięstwo na Bałkarrach było gorsze od klęski. Blitz-
krieg przekształct się w dfugotrwałą wojnę. W wojnie tej
możliwośćzwycięstwa Niemiec - podobnie jak na innych
frontach - r wnała się zeru.
v wszystkiemu byłaAmeryka, kt ra nie okieŁnała agresora.
tym, że w 1941 roku armia niemiecka m1ała jlż
dwa lata doświadczeri w prowadzeniu nowoczesnej woj-
ny dowiedziałem się w 1961 roku. Wtedy właśnielukazał
się pierwszy tom ,,Historii Wielkiej Wojny Narodowej''.
298
sAMoBÓJsTuIo
Miałem wtedy 14 lat. Patrzę, w bibliotece stoi opasły
tom, 53o stronic. Nikt go rlie czyta. Ja się zdecydowałem.
Tak naprawdę to chciałem tylko przejrzeć ilustracje'
otworzyłem tom gdzieśw środku'Strona 2oo. A tu ko-
lorowa mapa: ,,Wojna Niemiec z Polską. 1 września -
5 płździernika1939 roku''.
Tom otworzl się właśnietutaj, dlatego, że tu była wkle-
jona kolorowa mapa. Patrzę na mapę i niczego nie rozu-
miem: przeklęci Niemcy zajęli tylko p ł Polski, a druga
połowa pozostała nietknięta: Wilno, Grodno, Bararrowicze,
Pirisk, Łuck, R wne, Lw w. Tarnopol, Stanisław w. Dla-
czeg Ż to Niemcy nie tknęli drugiej połowflz I dlaczego
Polacy z tej drugiej połowy nie uderzyli na Niemc W? Przy-
pominam sobie: do tej drugiej częściPolski wkroczyła
Armia Czerwona, L7 wrześria 1939 rokls'. Z jakiego to
powodu na mapie nie pokazano działanArmii Czerwonej?
Dlaczego by nie pokazać: oto z p Łeocy, z zachodu, z po-
hrdnia - niebieskie niemieckie strzałki. A od wschodu -
czerwone, radzieckie.. . Ale na mapie nie ma mojej ukocha-
nej armii-wyzwolicielki. Wychodzi na to, że w zachodniej
części Polski od 1 września do 5 paździerlnka dzialała
armia niemiecka, a w Ęrm samJnn czasie we wschodniej
częściPolski w og le nic się nie działo.
- Hm, myślę,tę ksiąŻkę trzeba przeczytać.I to bardzo
wnikliwie' Czytarn: ,,W pokonaniu Polski we wrześniu
1939 roku odegała swoją ro|ę zdradziecka działalność
kG rządzących Anglii i Francji w stosunku do narodu
polskiego. [...] określonąrolę w pokonaniu Polski ode-
graĘ też Stany Zjednoczone, kt re nie zrobiły niczego
dla okiełznania faszystowskich agresor w''. 7
Armia Czerwona wraz z hitlerowcarni rozszarpywala
Polskę' zaopatrywała Wehrmacht w materiały pędne
i smary, niemieckie bombowce wykorzystywały nasze ra-
diolatarnie w Mirisku, p źniej zulycięzcy odbyli wsp lną
radziecko-tritlerowską paradę w Brześciu... A winna
od następnej stronicy Zaczyrna się rozdział o Europie
Zachodniej. Zariast pom c Polsce i pobić Niemc w,
7 ,,Historia Wielkiej Wojny Narodowej...", op. cit., t. I, s. 211.
299
WIKTOR SUWOROW
francuskie dynrizje trwał wbezczymności, na Zachodzie
nie było żadnej wojny. A dowod w - na wiele stron:
,,Wojna została wypowiedziana, ale żadnyc}r działail nie
prowadzono...". I przykJady,jak to francuskich oficer w
karano naganą za każdy przypadek w5rmiany ognia
z nieprzyjacielem. A dla udokumentowania - fotografie:
francuskl $enerał rozdaje Żohtierzorn na froncie piłki
futbolowe...
Czytatn dalej: oto hitlerowcy podjęti tajne przygotowa-
nia do napaścinaZwiry,ek Radziecki: ,'.Ąrmia niemiecka
Z aw Cz asrl zrnobilzow ana i wsz e chs tr onnie w5p o sażona,
posiadała prawie dwuletnie doświadczenie w prowadze-
niu wielkich operacji wojennych".s
Taką to murmy historię. Najpierw opowiadają narn, Że
armia francuska grała w piłkę i żadnej wojny naZacleo-
dzie nie było, a potem armia francuska z powodu tępoty
dow dztwa i zdrady kierownictwa politycznego została
rozbita w ciągu dziesięciu dni. A 176 stron dalej w tej
samej książce ci sami ludzie opowiadają nam, że nie-
miecka armia miała prawie dwa lata doświadczenia
w prowadzeniu wsp łczesnych operacji bojowych. Prze-
ciw komu? Przeciw Francuzom, kt rzy nie prowadzili
dziala wojennych?
Czy arrnia niemiecka mogła nabrać doświadczenia
w czasie, kiedy Francuzi grali w piłkę?
AVI
|ł
.A. teraz przypomnijmy o doświadczeniu, kt rego tak
brakowało armii niemieckiej.
Dow dztwo Armii Czerwonej poświęcałoogromną
uwagę problemom przełalnania obrony. W Armli Czer-
wonej kwestie te zostaĘ opracowane teoreĘrcznie i wie-
lokrotnie sprawdzone na ćwiczeniach. Armia Czerwona
miała specjalne rodzaje uzbrojenia zaprojektowane dla
tego rodzajw działan bojowych: rnoździerze kalibru 120
mm, haubice B-4 kalibru 2O3 mm z pociskami zapala-
jącymi i burzącymi o masie 1oo kg' czoŁgi cięŻk1e prze-
zruaczorLe do forsowania wrogich umocnieri.
8lbid., s.387.
300
SAMOB JSTWO
opr cz tego, Armia Czerwona zdobyŁa w 1939 roku
szczeg lne doświadczenie w przełamywaniu silnej obro-
ny polowej armii japoriskiej w Mongolii i zawczasu przy-
gotowanego pasa obronnego w Finlandii. W tym czasie
Żadna armia światanie miała takiego doświadcze-
nia. Z wyniesionych doświadczeri wyciągnięto właściwe
wnioski: problemom przełamania należy poświęcać
jeszcze więcej uwagi i opracować jeszcze precyzyjnieJsze
wzory uzbrojenia przezlaaczonego specja]nie do przeła-
m5rwania obrony. Doświadczenia walk nad Chałch5m-
-gołem dowiodĘ' że jeśliprzeciwnik silnie się okopał, to
lotnictwo nie jest zdolne do przełamania takiej obrony,
nawet przy gęstości zrzutu bomb sięgającej 80 ton na
kilometr kwadratowy. Potrzebna jest artyleria. Była ona
i tak najsilniejsza na świecie,ale od września 1939 roku
zaczęŁo się formowanie coraz to nowych pułk w artylerii
i budowa nowych fabryk amunicji.
Armia niemiecka nie przywiązywala żadnej wagi do
problem w przełamania. Sądzono (mylnie), że obronę
może skruszyć lotnictwo i Zmasowany atak lekkich
czoŁg w. A doświadczeń w przełamywaniu armla nie-
miecka nie zdobyła: w Polsce obrony nie trzeba było
przełamywać, gdyż obrona 2.8oo kilometr w granicy
była niemożLiwa. We Francji niemiecka armia obeszła
obronę francuską bokiem.
Wnioski: armia niemiecka mogła prowadzić dzialania
Zaczepne tylko w wczas, gdy Armia Czerwona się nie
broniła, tylko w wczas, gdy Armia Czerwona atakowała,
lub przygotowywała się do natarcia. oto przykłady: w le-
cie 1941 roku na cĄrm froncie wschodnim; we wrześniu
pod Kijowem; wiosną 1942 roku przeciw wojskom Fron-
tu Kqrmskiego, kt re przygotowywały się do kontrataku;
w Ęrm sam5rrn czasie pod Charkowem przeciw radziec-
kiemu natarciu; przeciw 2. Armii Uderzeniowej Właso-
wa, kt ra nacierała skutecznie, podczas gdy jeJ sąsiedzi
zostali powstrz5rmani i swoich zada nie wypeheili.
Ate gdy tylko Armia Czerwona przechodziła do obro-
ny, armia niemiecka obrony tej nie mogła przełalnać.
oto przykłady: pod Tułą, Moskwą i Leningradem
w 1941 roku, pod Stalingradem w 1942 roku' na Łuku
301
WTKTOR STIWOROW
Kurskim w 1943 roku. Armia niemiecka nie miała teo-
rii, nle miała doświadczenia,nie miała specjalnego uz-
brojenia do przełamywania.
ta się d" *"#
w zlmle. Ale w Finlandii zdobyła cenne dośwladczenie
w prowadzeniu działari ofensywnych r wnocześniekil-
koma armiami przeciw potężneJ obronie przeciwnika
przybardzo silreych mrozach i grubej pokrywie śnieżnej.
Dośwladczenie to było szczeg l.r:ie ważne i jedyne
w swoim rodzaju.
Żadna almia na śwlecienie zyskała takiego doświad-
czeltia ani wcześnleJ, ani p źniej. Przyw dcy ZSRR i do-
w dztwo Armii Czerwonej wyciągnęli właściwewnioski,
niedostatki usunięto szybko i zdecydowanie' Biorąc pod
uwagę ros51'ski klimat i przystosowarrie do niego społe-
czeristwa, łatwo było wprowadzić takie zmiany.
Armia niemiecka nie miała Żadnego doświadczenia
w prowadzeniu woJny zirną_ i nie chciała go mieć. Takie
doświadczenie nie jest potrzebne, Jeśliprzez caĘ rok
trwa lato. Ale jeślinie - to co?
Skutki braku takiego doświadczeniapomijam.
Bonaparte na:uczał: zartmzaczttiesz wojować' naucz się
zaopatrywać. on sam nie opanował tej sztuki w stopniu
wystarczającym. Dlatego jego kawalerzyści w czasie od-
wrotu spod Moskwy zjadd1własne rumakl. U Hitlera pro-
blemy z zaopatrzenIem zaczęły się nie przy odwrocie, ale
jeszcze podczas marszu na Moskwę. Nawet bardzo nie-
wielkiej liczbie czĘ w dow dztwo niemieckie nle zdołało
dostarczyć wszystłriego, co niezbędne do prowadzenia
ofens5nłr5r. ZadziwLaJące: jeśliw Polsce skoriczyła slę wam
benzyna i bomby, to następn5rm razern' powiruriście za-
dbać o wszystko. Ąrm bardziej, Że przed wami - Zwiapek
Radziecki, paristwo nie najmnieJsze' Nic z Ęch rzeczy,
wciry, te same problemy: brak benzyny, bomb, amunicji...
Dow dztwo Armli Czerwonej na pierwszym planie sta-
wiało zaopatrzetie wojsk. Po raz pierwszy teorla głębo-
kiej operacji przedstawiona została w klasycznej pracy
Władimira Triandallłłowa, opublikowanej w latach
302
słtlrłon Jsrwo
dwudziestych.g odszukajcie tę książkę, poczytajcie. Wy-
liczenia Triandafiłłowa są proste, logiczne i lakorrlczne,
jak fiłrierdzenia geometryczne. A gł wny nacisk połoŻo-
ny jest na zaopatrzenie wojsk.
TriandaJiłłowrozpracowuje operacje, zaczynaJąc od mo-
żIiwościdostarczenia nacierającym wojskom niezbędnej
ilościamunicji' paliwa' Ęurności,częścizapasowych'
sprzętu inżyrrieryjnego, medyczruego i wszystkiego, co mo-
żebyć potrzebne. Rozvłaża stopieri trudnościdostawy se-
tek tysięcy ton zaopatrzenia w sytuacJach, gdy milionowe
armie prą szybko do przodu, podczas $dy przeciwnik ma-
sowo niszczy mosty i drogi. Pali miasta i wsie.
Nawiasem m wiąc, narodziny teorii głębokiej operacji
komuniścl prz5pisywali Tuchaczewskiemu. Ale prace Tu-
chaczewskiego nie zawterają żadnych teorii. ZaśTriartda-
fiłow pisał swoje prace, nie opierając się na doświadcze-
niach ani wiedzy Ttrchaczewskiego' ale obalając je i ne-
gując' Triandafiłłow, nie wymieniając Tuchaczewskiego
z nazwiska, złośliwiei jadowicie wyśmiałjego strategię
przełamania i wykazał, że klęska pod Warszawą nie była
prąrpadkiem. Zastosowanie metod Tuchaczewskiego nie-
uchronrrie prowadziło do katastrofy i gdyby się od nich nie
odciąć, to wojna przeciw Niemcom zostałaby przegrana,
p-odobnie jak wojna przeciw Polsce w 1920 roku.
Po takich rewelacjach Triandafiłłownie miał szans na
długie Życile. Zgnal w dziwnej katastrofie lotniczej'
a wszyscy dopatrywali się ręki Tuchaczewskiego nawet
w d5rmiących szczątkach samolotu.
Ale zostawmy to. ZaJmijmy się zaopatrzeniem. Do-
w dztwo Armii Czerwonej nie tylko rozumiało pierw-
szoplanową rolę tego problemu, ale miało też Jedyne
w swoim rodzaju doświadczenie kwatermistrzowskie
w ekstremalnych warunkach.
Rok 1939. Chałchyn-goł.Zgrupowanie wojsk radzilec-
kich, liczące 57 tysięcy ludzi, 5oo czołg w, 5oO dział,
prawie 4oo samochod w pancernych. A r wnież ciągniki
artyleryjskie, ciężar wki i masa innego sprzętu. Gdyby
9 w. Triandafiłłow, Razmach opierac! solDriemiennach arm!/' Mosk-
wa-Leningrad 1926.
WIKTOR STJWOROW
dowozić wszystko, co potrzeba z rnagazyrr w Zabajkal-
skiego okręgu Wojskowego, to jest do pokonania p ftora
tysiąca kilometr w. Ale i tam nie wszystko jest. Gdyby
sprowadzać z fabryk i rnagazyn w centralnych, odleg-
łośćwzrasta do 7-8 tyslęcy kilometr w. ostatni odcinek
kolei ma bardzo małąprzepustowośći urywa się w głu-
chym stepie. Dalej 650-700 kilometr w ciężar wkami.
Podstawowy środektransportu samochodowego w tyrn
czasie to p łtoraton wka. Jeden kurs w obie strony, to
1.300-1.4oo kilometr w po bezdrożach. Jeśliwszystko
gra, to samoch d jedzie tam i z powroternprzez pięć d b.
Palący upał. Kurz. Brak wody. Ludzie jakośwytrzyrnają,
a]e woda potrzebna jest do chłodnic. Wojsku trzeba
dowieźć wszystko. Na przykład drewno do kuchni polo-
wych. ZwŻycie środkw technicznych olbrz5rmie. ZwĘcie
paliwa - r wnież. Ciężar wki na trasie trzeba tankować
wielokrotnie. Ledwo dostarczyĘ ładunek nad Chałchyn-
-goł - muszą wracać. Trzeba znowu tankować. Zdarzało
się' że samochody w drodze powrobeej wiozĘ to samo
paliwo, co właśniedostarczyĘ.
Potrzeby frontu w5mosiĘ 25 tysięcy ton amunicji' 15
tysięcy ton materiał w pędnych i smar w, 4 tysiące ton
żyvrrrości,7 tysięcy ton opału i tysiące ton innych ła-
dunk w.
Wszystko to zostało dostarczone w taki spos b, że
nieprzy' aciel nie przewidzlał możliwo ścinagłego uderze -
nia. Po takiej operacji radzieckie dow dztwo miało pełną
świadomośćznaczenia zaopatrzenia w czasie wojny.
Ale to nie ws4rstko. Trzy mlesiące p źniej dow dztwo
zdobyło doświadczenie o wiele surowsze i potrzebniejsze:
r wnoczesne zaopatrzenle sześciu armii i dw ch flot
w ekstremalnych warunkach polarnej zimy. Wszystkie
bazy zaopatrzenia leżaĘ wzdłuż jednej' zapchanej linii
kolejowej. od miejsca wyładunku do jednostek na pierw-
szej linii - niekiedy 2OO-3OO kilometr w skalistej tundry.
Pod koniec lutego l94o roku w skład sześciuarmii, kt re
od jesieni zeszŁego roku prowadzĘ dzialariabojowe prze_
ciw Finlandii, wchodzlło 760.578 Żohtierzy i oficer w.lo
lo GĄf siekrietnosti sntat, Moskwa 1993, s. 96'
304
SAMOB JSTWO
Wszystkich ich trzeba było ubierać, Żywić' zaopatrywać
w amunicję i Ęsiące ton niezbędnego sprzętu. Ta hczba
nie obejmuje dw ch flot, Wojsk NKWD' jak r wnież,
wszystkich zablĘch, rannych i tych kt rzy dostali się do
niewoli podczas kilkumiesięcznych walk.
W ten oto spos b kwatermistrzostwo Armii Czerwonej
w przededniu wojny z Niemcami zdobyło doświadczenie
w zaopatrywaniu milionowej armii w warunkach polar-
nej zimy' Armia niemiecka nie miała niczego, co mogło-
by się r wnać z tym doświadczeniem' Nikt nie zastana-
wiał się nad tylrn, jak zaopatrywać milionowe armie,
kt re wtargną do ZSRR.
Problemy pojawiĘ się natychmiast. Zaopatrzerie
wojsk niemieckich na szczeblu taktycznym odbywało
się za pomocą transportu samochodowego i konnego.
Ale dostarczyć setki tysięcy, miliony ton zaopatrzertia,
choćby tylko na odległośćtysiąca kilometr w, można
jedynie transportem kolejowyrn. Dziennik Haldera, 25
lipca 1941 roku: ,,Liczba pociąg w nie odpowiada jak
dotąd potrzebom wielkiego natarcia. |..'] Zaopatrzertie,
nawet jeślipolepszy się sprawnośćkolei, będzie powo-
dować Zrraczrle trudności,a przede wszystkim zaopat-
rzenile 3. Grupy Pancernej uderzającej na rejon wyzyny
Wałdaj w kierunku p krocno-wschodnim zrodzi proble-
my niemal nie do rozwiaparria".rt
Łatwo jest rysować na mapie strzałki, jeślinie myśli
się o tym, jak to wszystko zabezpieczyć. Ale przecieŻ
nawet strzałki trzeba umieć rysować.
W dziejach ludzkości nie ma nic bardziej Szalonego,
niż hitlerowska dyrektywa o przeprowadzeniu planu
,,Barbarossa''. Hitlerowscy stratedzy podzielili swoje siĘ
na trzy mniej więcej r wne częścii pchnęli je w r żnych
kierunkach, nie postawiwszy konkretnych zada . Jed-
ną grupę armii - na p Łroc, drugą - na wsch d, trzeclą
- na południe.
Kiedy pracownicy radzieckiego wywiadu patrzyli na
ten plan, nie mogli uwierzyć w podobny idiotyzm. I Sta-
|inteŻ nie m gł w to uwierzyć. Wywiaduwłżalniemiec-
11 Halder, op. cit., t. 3, s. 161-163.
Samob jstwo 305
20
-
WIKTOR SLWOROW
kich general w za ludzi rozsądnych i zakładał,ŻebęĘ
postępować w spos b przemyślany.
Ale niedouczenl niemieccy generałowie podeJmowali
głupie decyzje, kt re zapędz|ły w ślepy zaułek zar wno
Hitlera, jak i jego wywiad.
Przyznają to sami hitlerowcy: ,,Natarcie trzema, mniej
więcej jednakowo silnymi grupami armii, posuwając5rmi
się w rozbieżnych kierunkach w głąb terytorium rosyj-
skiego, nie mając wyrłźlnewytkniętego celu operacyj-
nego, musialo z fachowo-wojskowego punktu widzenia
budzić poważne zastrzeżenia'' 'L2
Generał pułkownik Guderian uważa to posunięcie za
niewłaściwe.Ęrtam więc: dlaczego milczał, gdy kazano
mu wypeŁrić głupi rozkaz, kt ry nie m gł doprowadzić
do zwycięshxl* Dlaczego nie wykazał pqmc1pialności
i nie powiedział swoim zwierzcltnikorn, Że plan ,,Barba-
rossa" jest idiotyczny?
A skoro Guderlan luwłŻałplan wojnyprzeciw ZSRR za
błędny' to czy radzieccy specJaliściwojskowi mogli
uwierzyć w plan, kt rego sami niemieccy stratedzy nie
przyjmowali na serlo?
obroricy hitlerowskiej mądrości powiadają, Że r:ie-
mieccy generałowie wiedzieli, Jak należy walczyć.
A ja sądzę tak: jeśliwiedzieli, jak nateży walczyć, to
trzeba było wojnę !rygrać. Sami wybiera]i czas, miejsce
i spos b działania, więc dlaczego ich Blitzkrieg przeci -
nął slę na sześćlat? W wyrriku taldego sposobu myśle-
nia Ęsiącletnia Rzesza dokonała Żywota wśrd dymią-
cych ruin, a r;"ręŻni stratedzy Hitlera podpisali akt bez-
warunkowej kapitulacji.
Wprawdzie skopiowali myśliTriandafiłłowa, a]e nle
poJęli ich sensu. Rzecz w tym' Że Blitzkrieg przeciw
ZSRR nie był możliwy.
12 Guderian, op. ctL, s. 115-116.
Rozdział 2l
Gdyby nie zirna
Przgszłg historyk doJdzte do uniosku, że Jeśli
utuzględnić sgtuację, to intuazja na Rosję bgła błędem
politgczngm i dlatego tuszgstkie tugstłki uojenne bgły
skazane naporaŻkę.L
Generał pułkousnik Hermann Hoth
.\I
\- hr,r"""zowowsko- żukowowsko-hitlerowskich wy-
mysł w o nieprzygotowaniu ZSRR do wojny nawet nie
trzeba dementować. Gdyby Zwiag,ek Radziecki był do
wojny nieprzygotowany, to Hitler powinien był schwytać
Stalina i powiesić go na kremlowskiej dzwonnicy. A ra-
Zemz nlm powywieszać nablankach kremlowskich mu-
r w całą sta]inowską nomenklaturę, tak' jak Piotr WieI-
ki wieszał niepokornych: co blanka, to wisielec. Jeśli,
jak przekonują nas marksiścii hitlerowcy, kraj był nie-
przygotowarry do wojny, to należałozapędzić ludność
radziecką do armii pracy i zmusić, by harowałaruarzecz
Niemiec.
D|aeegoż hitlerowcy nie schwytali Stalina i go nte po-
wiesili? D|aczego nie przemaszerowali przez Moskwę kro-
kiem deffladowym? o co chodzi? Jeślikraj jest do wojny
nieprzygotowany, to go bierzcie! RozrywaJcie na kawałki!
W odpowie dzLnato hitlerowcy na moment milkną, ale
szybko znajdują wykręt: wszystkiemu winna zima!
Wszystkiemu winne ogromne przestrzenie, niewyczer-
pane rezerwy ludzkie nieprzyjaciela, straszliwe bezdroża
i okropny klimat. Gdyby nie błoto' mr z i śnieg, to by-
śmywam!... Gdyby nie było zirty, to Hitler by was..'
Jeszcze w czasie wojny ministerstwo Goebbelsa za)ało
pierwsze strony gazet i czasopism tysiącami zdjęć: nie-
mieckie ciężar wki g:zęznąw rosyjskim błocie, woźnica
cwiczy batem biednego konia, kt ry nie może wyciągnąć
t Hoth, op. cit., s. 163
307
WIKTOR SUWOROW
furmanki z roztop w, zarrlJeć zas5puje czołgi metrową
warstwą śniegu,śnieżnazałvrcja zr*lwa letnią furażerkę
z gŁowy nieszczęsnego niemieckiego Żohtier za.
Gł wna zasada propagandy' to po$ądowość.Dlatego
podwładni Goebbelsa przedstawiali ogłupiałym cywilom
kilometrowe kroniki: błoto, błoto, błoto, bezkres p l,
niekoriczące się r wniny, śnieg' kurzawa, huragan zwa-
lający żoŁnlerzy z n g'
DramaĘrczne zdjęcta wichury na lotnisku. A poza ka-
drem - trzysilnikowy Ju 52, kt ry swoimi śmigłamipoma-
ga żywiołowi, wzmacnia porywy wtatru i ekspresj ę zdjęcia.
Po rozbiciu i upadku Trzeciej RzeszTr nledobitki hitle-
rowc w :uzrrĄr nasz Goebbels poległ, ale jego pieśri prze-
trwa. I zawylj wilczyrn głosem: - Ach, gdyby nie ta zlrna...
Do sztuczek gebelsowskiej propagandy po wojnie do-
rzucono dokumenĘ niemieckich sztab w i pamiętniki
generał w z opisami okropności rosyjskiej zimy, nie-
przebytych mokradeł i niewyobrażalnych bezdr oży.
Wydawałoby Się, że zadanie historyk w-marksist w
polega na tym, aby dać odp r tym zmyśleniom, żeby
wszystkim odechciało się powtarzania argument w hit-
lerowslrlch blagier w. Wydawałoby się, że czerwona pro-
paganda powinna raz ttazawsze zdemaskować w5rmysły
hiflerowc w. Ale nie. Historycy-marksiści nie tylko nie
dali odporu, ale dołączyli do nazistowskiego ch ru. Mar-
ksistowscy propagandzLści oznajmili, że durne Iwany by-
ły do wojny zupebrie nieprzygotowane. To nie oni poko-
nali Flitlera, lecz przestrzen, nieskoriczone przestrzenie,
błoto i zlma.
Należy zapytać:. po co komuniści powtarzali nazisto-
wskie zmyślenia? odpowiedź jest prosta: chcieli udo-
wodnić' że ZSRR nie był w stanie dokonać lrrwazJi na
Europę. Potrzebne im było wykazanie słabościKraju
Rad. PowtarzaJąw7ęc plotki o braku przygotowarrla7za-
cofaniu: armię Stalin miał mŻerną, dow dc w gfupich'
Jedyną ich obroną byĘ zinaimr z oto aria z tej opery:
,,Artyleria, motocykle, ciężar wki, a nawet czoŁg gzęzły
w nieprzejezdnym błocie, koła samolot w więzły w grun-
cie lotnisk polowych, niedopuszczalIie zrnniejszył się do-
w z rta front amunicJi, paliwa i żyumości.Po niezulyczaj-
308
słrrnonÓłsrwo
nie deszczowej jesieni tadeszła nieoczekiwanie wczesna
zima. Kie-dy w listopadzie ziemię skuł mr z, wiele dział
i środkw transportu pozostało tam, gdzie ugzęzły
w błocie kilka tygodni wcześniej".z Tak opisuje powody
klęski Niemiec Josif Kosinski na łamach Euety rosyj-
skich emigrant w w NowYm Jorku.
Stara śpiewka. Ale to nie KosinskiJą zalntonował' nie
on wymyśliłwersy o bezkresnych przestrzeniach i złej
pogodzie. Nawet nie Goebbels' Autor pieśni,to opęta-
ni"", a tekst Źr dłowy to ,,Rozmowy Hitlera przy stole'"
,,Tamtej zirny, gdy Napoleon wyco$rwał slę z Rosji' naj_
nlzsza temperatura wynosiła minus 25 stopni, a tej zi-
my osiągnęła minus 52 stopnie Celsjusza.''3
Hitterżnłazłgodnych piewc w swoich brecht. Wsp I_
ny nacisk propagandy marksistowskiej i hitlerowskiej
okazaŁ się na tyle silny, że w śladza markslstami i hitle-
rowcami legendy o mrozle i Zlrrie obezdrożach i ogrom-
nych przestrzeniach zaczęIl powtarzać bardzo mlądrTy
ludzie, dalecy od propagandy Goebbelsa. Nic dziwnego'
że na pytarrie o przyczwy klęski Hitlera wsp łcześninie-
mieccy uczniowie odpowiadaJą bez zająJ<nienial zirna,
mr z, przestrzeri.
n
A" c ż ta,rtuczniowie. Wygłaszam odczyt dla brytyj-
skich oficer w, i raptem pada znajomy argument: gdyby
nie te przestrzenie, to Hitler by was..'
AmoŻe to prawda? Rzeczywiście, Rosja ma bezkresne
przestrzenie,bezdroża, zimę, śnieg i rnr z. Jak tu się nie
zgodz\ć?
Musiałem się zgodzić. To prawda, panowie' powia-
dam. Tak by było. Gdyby nle zima, gdyby nie mr z,
Bdyby nie te przestrzenie, to Hitler pobiłby Armię
Czer_
woną i zagarnĄ Zwiapek Radziecki.
Na te słowa sala odpowiedzlała aprobuJącym pomru-
kiem. A ja m wię dalej: jeślitak, to dopuśćmyi drugą
możliwość.Gdyby Wielka Brytania nte |eżala na wyspach'
2 ,,Nowoje russkoje słowo'', 20 maJa l99o'
3 Picker, op. cit., Zapis z 29 kwietnia 1942.
309
WTKTOR STJWOROW
gdyby nie była broniona rowem przeciwczĘowym pod
na^]vą La Manche, to Hifler zdławiłbyWielką Brytanię.
To oświadczenie dumni BryĘ4iczycy przyjmuJą jak obra-
zę narodową. Ale t ja umiem się złościć:gdyby na afrykari-
skiej pusĘrni nle było piasku i skwaru, gdyby pod Morzem
Sr dziemn5rm biegł tunel, sfużący do zaopatrywanla nie-
mieckich wojsk w paliwo i amunicję, to Hitler wyrzuciłby
armię bryĘjską z Libn i Egiptu, i podbił Afirykę. A gdyby
Ameryka była nie za oceanem' tylko w Europie, pod bo-
klem Hitlera, i gdyby Ameryka była maĘn kraJem, wiel-
kościBelgii, to Hitler rozblłby i Amerykę. Bez problem w.
oto gdyby
*iffii?
ny Kałasznikowa i amunicję' gdyby nie dawała czołg w
T-54, myśliwcw MiG-21 i rakiet ziemia-powietze S-75,
to w wczas Ameryka wyszłaby z tej wojny zwycięsko.
A gdyby w Afganistanie nie było g r, a nar d potulniej-
szy, to w wczas...
Łatwo jest podbić śWiat,jeśliwsąlstko ulrłada się tak,
Jak chcemy. Ale problem w tym, że wAfganistanie są g ry,
w Wietnamie dżungla, w Finlandii śnleg,w RosJi błoto.
I kiedy hitlerowscy pochlebcy opowiadają o błocie i śniegu
my zapytarnyi a czy Hitler wiedział o tyrn przed agresją?
Zawodzenie o błocie, śniegui przestrzeniach dowodzi
umysłowego upośledzenia wszystkich Mannsteirr w, Gu-
derian w i pozostĄlch strateg w hitlerowslrrich. Wojnę
w Rosji przegrał nauczyciel niemieckiej szkoĘ. Trzeba by-
ło na lekcjach historii wyjaśnić: dztec| tam się nie pchaj-
cle' Wielu przedwami tam lazłoLpołamało kalki. Wszyst-
kim Rosja wydaje się niesp jrra, bezkształtrra, $uplai za-
piJaczona. Nie fudźcie się. Na lekcJach geografii naleinło
wyJaśnić'że Rosja to wielki kraj, nawet trochę większy od
Grecji, że klimat jest tam niezbyt łagodny' że czasem bywa
mr z, że drogi nieco r żnią się od niemieckich.
A]e nikt tego niemieckiej dziatwie nie powiedział, i wy-
rośliz niej przygfupi generałowie, kt rzy nie mieli poję-
cia ani o wielkościRosji, arri o warunkach natural_lrych.
Mądry Chi cąlk Sun-Tzu przed dwoma Ęsiącami lat
nanrczał, że przygotowanie wojny Zaczyma się od pozrua-
310
słuon Jsnro
nia ziem, na kt rych pr4rjdzie natn działać' Trzeba wie-
dzieć wszystko o terenie, na kt 4rm zarnierzarny wal-
cryć, trzeba wiedzieć o wiatrach i deszczach, o źr dłach
wody, o mostach i drogach, o rzekach i wyspach, o mia-
stach i wsiach, o wschodach i zachodach' o przwŁy-
wach i odpływach, o g rach' pust5miach i przełęczach.
Kiedy hitlerowcy jęczą o śniegu i mrozie, tym sam5rm
informują świat, że ticzego o tyrn nie wiedziell. Krzyczą
o okropnych przestrzeniach, przyznając Ęrm samyrn, że
nie mieli pojęcia o rozmiarachZwiązku Radzieckiego. Tu
wypada wystawić rachunek niemieckiemu w1uriadowi'
Przed woJną nafeżało wysłać do Rosji jednego szpiega
z zadaniem ustalenia, czy Rosja to kraj dllĘ, czy też coś
w rodzaJu Luksemburgfr Czy w Rosji bywa mr z, czy
nie?
Czy to zrobiono? Na co patrzył wywiad niemiecki,
o czym donosił? Czy wypeŁrił swoje zadania?
Zgoda, niemieccy stratedzy byli kretynaml, poziom
reprezentowany przez niemieckich generał w znany byŁ
całemu światu,nie uczyli się oni nigdy i nigdzie, nie
wiedzieli rriczego o nasz5[n klimacie i o naszych dro-
gach, ale przecież niemiecki wywiad powinien o tym
uprzedzić' Czyżnie czas pośmiaćsię z wielkich niemiec-
kich wywiadowc w?
Ęrtania do gorliwych piewc w niemieckiej mądrości:
czy Hitler, Jego genia-lni generałowie i wszechobecny wy_
wiad niemiecki wiedzieli o tyrn, że Rosja to wielki kraj?
Jeśliwiedzieli, to jakie przyjęl.i założenia, by pokonać
bezkresne przestrzenie, straszne bezdroŻa, błoto i mr z?
Zadnych załoŻen nikt nie przyjmował'
Przypuśćmy,Że polazłem z plutonem naprz d, nle
zbadawszy terenu i utopiłem czołgi w bagnie. Kogo na-
|eĘ rozstrzelać: mnie czybagno? Przypuśćmy,że Sasz-
ka z kompanią wpakował się w g ry' a zapornniał lin.
Kogo ciągnąć przed trybunał: Saszę, czy masyw g rski?
Gdybyśmy udali się na Saharę, nie zablerając wody, to
kogo winić: nas, gfupc w, czy biedną Saharę? Jeślijakiś
szaleniec postanowił przepĘnąć kanał La Marrche, ale
z powodu braku kondycJl nie przepĘnął, to czy zawinił
kanał La Manche?
311
WIKTOR STIWOROW
Skoro Hitler postanowił podbić bezkresną Rosję'
w kt rej, m wiąc delikatnie, kllmat jest piekielny, to
ll.ależałostworzyć sprzęt, dostosowany do rzeczywistych
warunk w, trzebabyło produkować czołgI, kt re mogĘ-
by działać w takich warunkach. Albo nie pchać się do
takiego kraJu. A Jeślirzeczywiściewszystkiemu winna
była nasza jesieri i rtasza zxrn, to trzeba było jesieri
r ozsfr zelać, a zirnę powiesić.
Jeżeli niemieckie czoĘi stworzone zostĄr do defllad'
to trzeba było używać ich tylko na defiIadach. JeśIibyĘ
dobre w łagodn5rm klimacie FrancJi, i to w lecie, to na-
Ieżało ich używać przeciw Francji. Jeślinie nadawaĘ się
na ros5{skie drogi, to trzeba byŁo żyć z Rosją w pokoju.
Skoro Niemcy nie byĘ przygotowane do kampanii, to
nie trzeba było podpisywać w Moskwie paktu z Mołoto-
wem i nie pchać stę do wojny. Czy ktościągnął Hitlera
za wsz5/? Nie, on sam wybrał miejsce, czas i spos b
dzlałania. Wpakował się do Rosji jak opętany' nie biorąc
ciepĘch gaci, Więc kt ż temu winien? On sam i jego
genialni dow dcy, czy RosJa?
M wią narn: gdyby RosJa była mniejsza. To demagogia.
Dlaczego żaden hitlerowski historyk nie stosuje tego
chwytu wobec Ameryki i Wielkiej Brytanii: gdyby Amery-
ka była mniejsza, to byśmy...
Kosinskt rozprawia o czołgach, kt re ugrzęZły w bło-
cie. Proponuję prz5pomnieć sobie, jaka była moc jed-
nostkowa i Jaki nacisk na gunt nlemiecldch czołg w.
Najlepszy niemiecki czĘz 1941 roku PzKpfiv III Ausf.
A miał nacisk na grunt o,94 KG/cmz. hawie kilogam
na cenĘrmetr kwadratowy! oczywiście,że zapadał się
w błoto' Zaśjego moc jednostkowa wynosiła zaledwie
13'9 KM/t. To nie rnoc, |ecz nlemoc. Pozostałe czoŁgl
niemieckie byĘ jeszcze gorsze.
A oni oznajrniają narn, że winne jest błoto. Swiado-
mośćhitlerowc w była taka sama, jak piJanicy-agrono-
ma: dach przecieka _ zawirlJła Jesie ' kartofle w polu
wymar zĘ _ za'winLła zirna'
Najmądrzejszy z niemieckich feldmarszałk w Erich
von Mansteirr ciągle uskarża się w swoich pamiętnikach
na ,'teren niedostosowany do użycia wojsk pancer-
3L2
&"
słuonÓ.rsrwo
nych'''a MyśIałem,Że zn w nasi tłumacze cośpoplątali,
a]e w przekładzie angielskim i w niemiecktm oryginale
to samo: teren niedostosowany...
Jest w tyrn szczyptta prawdy, teren istotnie nle najle-
pszy, ale kto do kogo powinien się przystosować:badacz
polarny do Antarktydy, czy Antarktyda do badacza?
Alpinista do Mount Everestu, czy Everest do alpinlsty?
Krnąbrny ruski teren nie przystosował się do mądrali
Mansteina' dlatego biedaczysko stracił |aur zwycięzcy.
Ale gdyby teren się przystosował - o, wtedy dowi dłby
swego geniuszu dow dczego. I tysiące gardeł wysławia
Mansteina: och, jaki wielki!
Nawiasem m wiąc, czołg w po raz pierwszy użyto 15
września 1916 roku. Ta inauguracyjna bitwa wykazała'
że czołgl mogą być stosowane tylko w odpowiednim dla
nich terenie' A było to we Francji, wczesną jesienią. Po
tej pierwszej walce w sztabach zaczęto oznaczać na ma-
pach odcinki, na kt rych czołg|nie powinny się poja-
wiać. To samo trzeba było zrobić przed napaściąna
ZSRR' Wywiad niemiecki powinien był sporządzićtnapy
i dużymi literami wydzielić na tych mapach ,,teren nie_
dostosowany do użycla wojsk pancernych'''
T III
Llesienią 1939 roku w Niemczech, na pogFaniczu fran-
cusko-niemiecldm, tam, gdzie w 1916 roku po raz pierw-
szy użryto czołg w, Marrstein szykował no\Mą inwazję.
W swoich wspomnieniach oplsuje nieprzeby'te francu-
skie błota, francuski mr z 7 śnieżyce.Hifler żądałod
swoich generał w gotowości zmiażdŻeria Frarrcji, a ci
odpowiadali: pogoda jest nieodpowiednia.,Generał
Sperrle oświadczfi, Że Jego eskadry nie mogą startować
z rozrnyĄych przez deszcze lotnisk.''s
Tak wy$ądała niemlecka gotowośćdo wojny' Nie m wi-
my tu o polowych lądowiskach na podbiĘch terytoriach
barbarzfiskiej Rosji, lecz o stacJonarnych lotniskach roz-
lokowanych w Niemczech w pobliżu granicy francuskiej.
a Manstein, op. clt
5 rbid., s. 90.
313
WIKTOR STIWOROW
Hitler wielokrotnie oświadczał_ poczynając od' Mein
KampJ, na politycznyrn testamencie koricząc _ że,'Fran-
cja Jest śmiertelnymwTogiem narodu niemieckiego''.
Sam doszedł do władzy pod sztandarem walki z Trakta-
tem Wersalskim, to jest przeciw Francji, kt ra wedfug
sł w Hitlera okazała się Jedynym wro$iem Niemiec i po-
zba'wlła Niemcy prawa do istnienia. A skoro tak - to
bądźgot w do wojny z tąprzeklętą Francją!
No, ale na pograniczu z Francją lotniska guntowe
Luftwaffe trudno tuznać za wz r solidnej niemieckĘ
roboĘ. Byle deszczyk _ i już nie można latać.
Hitler zlikwidował bezrobocie w ten spos b, Że wykorzy-
stał bezrobotnych do budowy autostrad. Dlaczego nie wy-
korzystać Ęchże bezrobotnych do kładzenia betonowej
nawierzchni pas w startowych na lotniskach polowych?
opr cz setek kilometr w autostrad wystarczyło pokryć
betonowyrni pl5rtami teŻ |<ikadziesiąt pas w startowych,
od razu zdecydowanie wzrośnie gotowośćdo woJny
z Frarrcją. Ale nikt w Niemczech o to się nie zatoszczyŁ,
nikt nie przygotowywał slę do wojny. I oto we wrześniu
1939 roku Wielka Brytania i FYancja wypowiadają Nie-
mcom wojnę, choć na razie nie ma żadnych dziala zbroj-
nych. Wydawałoby się, że Hitler powinien betonować pasy
startowe! Niewolnicza siła robocza jest darmowa - w obo-
zach koncentracfinych osadzono już wystarczająco dllŻo
ludzi. Wprowadzono teŻ w Niemczech obowiąek pracy,
możnawięc rzuc7ć młodych obibok w do kładzenia nawie-
rzchni. Ale nie, nie robi się nic: jeśtibędzie dobra pogoda,
to zmiażdbymy Francję. Jeślinie będzie pogody' to będzie-
rny czekać na rozmoĄrch lotniskach. Ęltanie nasuwa się
samo: Bdyby to Francja i Wielka Brytania zaatakowaĘ
jesienią 1939 roku, co robiłaby armia niemiecka bez
wsparcia lotrriczego?
Manstein konĘnuuje swoJe rozulażaniao niemożIiwości
niemieckiej napaścina FrancJę jesienią 1939 roku: ''Naj-
ważniejsząprTyczpą była pora roku. Jesienią i zlrrtą ar-
mia niemiecka Jedyrrie w ogFaniczonej skali mogła !wko-
rz5rstać dwa swoJe gł wne atuĘ: ruchome zgrupowania
p rncerne i lobrictwo. Opr cz tego wczesny zrnierzch o tej
porze roku z zasady uniemożliwia osiągnięcie w ciągujed-
3L4
senłonÓusrwo
nego dnia nawet powodzenia taktycznego, a tym samyrn
u trudnia szybkie pr zepr ow adzenie operacj i".
6
,,Hitler, jak wiadomo, zanierzał prowadzić ofensywę
p źnąjesienią. Ulewne deszcze czpw teren niemożli-
w5rm do przebycia, a rnr z i opady śniegustawiały pod
znakiem zapytania możIiwośćpomyślnych działan czoł-
g w i lotnictwa. [...l Kiedy sztab Grupy Armii wysłał
kolejny meldunek o t5rm' że przewlekłe deszcze uniemo-
żllwlają rozpoczęcie natarcia, Hitler przysłal do nas swo-
Jego adiutanta Schmundta z zadaniem zbadania terenu
dzlałan. Tutal Tresckow zachował się Jak należy. Cały
dzLefl ciągał bezlitośnieswego dawnego kolegę pułkowe-
go, Schmundta, po niemal nieprzebytych drogach, po
rozmiękłych zaoranych polach' mokrych łąkach i ślis-
kich stokach wzg6rz - tak długo' że ten pojawił się
w sztabie dopiero wieczorem, całkowicie wykoriczony.
Od tego czasu Hitler zrezygnowal z podobnych niesto-
sorłrnygh kontroli naszych doniesieri o pogodzie.''7
o przygotowaniu inwazji na Francję: zima, 'silny mr z
i opady śnieżne",-drog niemal nie do przebycia', deszcz,
rozm5rte lohriska, z kt rych nie będą mogły wystartować
samoloĘ... Manstein pisze prawdę: we Francji jesieri rze-
cąrwiście jest straszna, a zlma nteprawdopodobnie sroga.
Każdy wie' jalrie tam błoto, Jakie trzaskaJącernrozy, opady
śnieŹne, i jalde straszne są francuskie bezdroża. Walcz5rć
we Francji takimi czĘani' jakie miał Hlfler nie można
ari zimą, ani wiosną, ani Jeslenią' Ęlko w lecie.
CzyŻby genialni hiflerowscy strated4l wler4ili, że w Ro-
sJi będzie lepieJ?
rTA IV
LL.eraz zwr ćmy uwagę laa czas i miejsce akcji. Llsto-
pad 1939 roku. Manstein przygotowuje inwazJę na
Francję. Ale jest tta razie w Niemczech' Niemiecki oficer
sztabowy przez caĘr dziert ciągał adiutanta Hitlera po
niemieckich bezdr oŻach, po niemieckim błocie. Robiono
to nie po to, by przekonać adiutanta, ale jego mocodaw-
6 Ibtd., s. loo.
7 lbld., s.75.
315
WIKTOR STIWOROW
cę, Hltlera do prostej myśltMarrsteina: ,,Jestenią i zimą
armla niemiecka jed5mie w ograniczonej skali mogła wy_
korzystać dwa swoje gł wne atuty: ruchome zgrupowa-
nia pancerne i lotnictwo".
I nie ma movry o Rosji! Żadnych sugestii co do opraco-
wania plan w przeciw ZSRR w llstopadzie 1939 roku nie
było. Manstein starał się przekonać Hitlera - skutecznie!
- że niemleckie wojska pancerne i lotnictwo nie są przy-
gotowane do działania w zlmie i jesienią na nlemieckich
bezdroŻac}r' w niemieckim błocie, w niemieckim śniegu.
Czy należy więc obwlniać rosyjskie błoto i rosfiską
zirnę za porażkę Hitlera, Jeśliwydelikacone niemieckie
wojska pźrncerne nle byĘ w slanie pokonać nawet nie-
mieckich bezdroĘ, jeśliniemiecki deszczyk czynił je
niezdoln1łni do boju, jeślinie wytrzymywały nawet nie-
mieckich mroz u/?
Wehrmacht nie był zdolny do walki w przerłżającyrn
klimacie Niemiec i FrancJi. Wielcy stratedzy powinni by-
Ii por wnać: kiedy my siedzimy na granicy Francji i nie
możemy walczyć, Armia Czerwona przełamuje niedos-
tępne umocnienia w Firrlandii' w tamtym klimacie.
A my drepczemy przed granicą francuską, przeszkadza
nam błoto i opady śniegu. Więc kto z nas jest gotowy do
wojny, a kto nie?
Nawet działania bojowe Armii CzerwoneJ w Finlandii
niczego Hitlera nie nauczyĘr. Hitler nie wyctągn$' z tej
wojny żadnych wniosk w. I dlatego wpakował się pod
Moskwę,wbłotoiśnieg.
Hitler wlazł do Rosji i skręcił kark, i przegrał. Ale nikt
nie zastanawia się nad zdolnościami umysłowyrri Hitle-
ra i jego generał w, i nikt się z nich nie wyśmiewa.
Z dzLalalr wojennych w Finlandii hitlerowscy agitato-
rzy wyciągają wniosek o nieprzygotowaniu Armii Czer-
woneJ do wojny, dowodzą naszeJ głupow' braku dow dz-
twa nad armią. Ani Hitler, ani Kosinski' arri Niekricznie
wspominają o warunkach naturalnych' w jakich walczy-
ła Armia Czerwona w Firrlandii. Żadnej tarys/ ulgowej:
warunkl natura]ne nie grają żadnej roli'
Ale Hitler ugrzapł w śniegach Rosji. KonkluzJa apolo-
get w Rzeszy jest taka: Hifler to najmądrzejszy w dz,
316
sAMoBÓ.IsTwo
tylko' wiecie, przeszkodziĘ mu warunki natura]ne. Ach,
gdyby nie było warunk w naturalnych!
A japrrypominam o warunkach naturalnych w Finlan_
rlil; ,,p12ę-" leśno-skalistej strefy rosną na bezładnych
usypiskach skalnych, o5iagających' a często przewyŻsza-
jących wzrost człowieka. Podczas pierwszych zwiad w pr -
bowałem czasem zboczyć z drog} i wejśćdo lasu, ale uaa-
wało mi slę to bardzo rzadko. Najczęściejmożna to było
zrobić Ęlko na czworakach. [.''] Poruszanie się po skałach
i między nimiJest skrajnie n:użące. Wwyjątkowo rzadkich
prązpadkach można je obejść.o przejeździe samochod w,
nawet po rłryrębie drzew nie może być nawet mowy. Nie
mogą przejśćtamtędy nawet juczne zlłvierzęta. [... ] Przemie-
szczalrrie wojsk i prowadzenie działari bojovrych w szyku
jest tu wykluczone' Rejon podmokłych las w jest także
gęsto pokryty drzewami. Przem7eszczać się tamtędy jest
jeszcze trudnĘ' nu po terenie leśno-ska]istym".8
Specjalnie prrytaczatnwrażenia z Finlandii nie generała
radzieckiego, lecz niemieckiego' Generał pułkownik Lo-
thar Rendullc w lg44 roku walcąrł na Ęch terenach prze-
ciw Armii Czerwonej i podzielił się wrażeniami. W takich
to warrrnkach atakbwała swego Armia Czerwona
i przełamała linię Mannerheima. """".,Do tych warunk w na-
turałrych dodajcie pokrywę śnieżną'snajper w, miny
i wszystko, co się da' Dodajcie do tego rnr z. Prawda, że
do minus 52 stopni w Finlandji nie dochodziło.
W luĘrm 1940 roku Armia Czerwona przełamała teo-
reĘcznie niezdobyĘ linię Mannerheima. A ,'historycy''
klepią swoJe: tak wyglądało nieprzygotowanie Armii
CzerwoneJ do wojny, taka była gfupota Stalirra.
W tJrm samym czasie armla niemiecka po prostu od_
m wiła walki we Francji. Niemieccy generałowie jawnie
sabotowali rozkazy Naczelnego Dow dztwa, dotyczące
natarcia z powodu złej pogody we Francji. ,,Tam, na
szczęścle, wmieszał się b g pogody i wyrnusił przełoŻe-
nie tego terminu, kt ry tylko do korica stycznia l94O
roku zmieniany był piętnaście razy:'g Rozkaz natarcia
8 Rendullc, op. cit., s. 189.
s Mansteln, op. cit.. s. 95.
317
wrr(TOR SttwoRow
przekładarry był wielokrotnie r wnieŻ po styczniu l94o
ioku. Niemieccy generałowie nie byli przygotowani do
walkl nawet w kwietniu, dlatego, że w kwietniu we
FrancJi jest strasznie zimno.
I oto trafiają się ludzie, L<t rzy zarzlrcają Armii Czer-
wonej nieumĘętnośćwalki w zimle.
A w 194l roku Hitler walczył pod Moslołrą' Nie było tu
polarnych mr ę, anibagien, lasy
pod Moskwą a grunt - to nie
trzęsawisko. i nie ma Ęsięcy
im nłłyciężać,'
w )ilI wieku na Ruśnajechall Mongołowie i pogoda im
n1e przeszkodziła, i przestrzer1 im n7e przeszkodziła' i kli_
ma{okazałsię cudowny, i drogi były dobre _ arirrrr z, ani
błoto, arri śnieg,ani wiatr nie stanowĘ dla nich Zapory'
Zima ich nie powstrzymała. Dla Mongoł w teren okazał s1ę
dostosowany, tylko do Mansteina się nie dostosował'
A przecieŻ Hitler i Jego dow dcy mieli rozwiązarie'
Jeśliwszystko zależy od terenu i pogody, to należało
posadzić żoh:rierzy nie na czołg, samochody i motocy-
mocy 4oo.ooo wspanialych ciężar wek' W wczas nie
byłoby żadnych problem w...
318
SAMOB JSTWO
rerała p,rłto*r'I
ka Haldera. CheĘi się on tyrn, żerozbtłZw7apekRadziec-
ki w 14 dni. Potem autor dziennika stopniowo zaczpa
tracić animusz. Potem pojawląą się notatki o braku od_
wod w, amunicji' paliwa do czołg w i samochod w, czę-
ścizapasowych..' Fanfary już nie grzmlą i nie dzwonią
dzwony zwycięstwa. NastąpiĘ zapiski o uporczJrwej ob-
ronie Armii CzerwoneJ, o niespodzianych kontratakach,
o mądrości t twardości sowieckiego dow dztwa woJsko_
wego, o ciężkich, niemożliwych do uzupełnienia stratach
woJsk niemleckich...
Zapls w dzienniku Haldera z lO sierpnia 1941: ,,Wy-
czerpana piechota niemiecka nie jest wobec tych dąże
[flankujących uderzeri nieprzfraciela]już zdolna do na_
tarcla. l...l lWojska niemieckie] są przernęczo|le 1 pono-
szą cięŻkie straĘ''.lo
11 sierpnia 1941 roku: ,,Panuje spowodowana wy-
czerpaniem stagnacJa. To, co teraz robimy, to są ostat-
nle rozpaczllwe pr by uniknięcia skostnienia w wojnie
pozycyjneJ. Najwyższe Dow dztwo ma bardzo ograniczo-
ne środki. [...] Nasze ostatnie siły są rozchodowane''.11
Blttzkrieg załarnałsię w sierpniu! Brakowało sił. oto
ptzycryraa zatrryrnaria. Niemcy zostali zmuszeni do ob-
rony, do wojny pozycyjnej . I oto bezczelli agitator zy hit-
Ierowscy oświadczaJą, że wszystkiemu winne jest pź-
dzlernikowe błoto. Nie, panowie, błoto w paŹdzierniku
nie ma nic do rzeczy. Trzeba się było prąIgotować do
wojny w spos b właściwyi w sierpniu wprowadzać do
boju drugi rzut strategSczny Wehrmachtu. Dlaczego nie
wprowadzono go do boju? Po prostu dlatego, że go nie
było.
Armia Hitlera była na Ęle słaba i do tego stopnia
nieprzygotowana do wojny, że r wno w dwa miesiące po
je) rozpoczęciu powstał problem związany nie z dalszyrn
natarciem' a]e z możliwoścĘobrony. Poza t5rm, na czele
tej armii stali ludzie nie najmądrzejsl'
ro Halder, op. clt., t. 3, s, 218.
tt lbtd., s.221.
319
WIKTOR SUWOROW
Halder' 22 sierpnia 1941: ,,Memoriał Fiihrera do na-
czelne$o dow dcy wojsk lądowych [...]jest pełen sprze-
czności.t...] Sytuacja, jaka powstała w w1miku ingeren-
cji Ftihrera, jest dla OKH nie do zniesienia' ZasprzeczrLe
zarządzenia Fiihrera nie może przy1ąć odpowiedzialno-
ścinikt poza nim. t...J Popofudniowe dyskusje zostają
przerwane rozmowami z feldmarszałkiem von Bockiem,
kt ry ponownie podkreśla, Że ze swoim frontem skiero-
w e na dhlŻszą metę może prze-
tr atarcia".l2
Nie ma mowy o Blitzkriegu.
Chodzi tytko o utrz5rmanie zdobyczy.
5 września : ,,Z hlkl jelniariskie go Zrezygrrowalto. . .'" "
Na gł wnym strate$icznyfiL kierunku wojny formacje
wchodzące w skład Grupy Armii ,'Srodek'' nie wytrzy-
mĄr uderze:fr 24. Armii i oddały nieprz5{acielowi przy-
cz Łek, kt ry był niezbędny do natarcia na Moskwę'
VI
W""y"tt iemu winna zlrna, rnr z, śnieg,błoto i prze-
strzeri
uciec
22 cze
na linię odry i Warty. Uciec tam, gdzie nie ma śniegu,
błota i ruroz:u, gdzie nie ma tych bezkresnychprzestrze-
ni, gdzie są wspaniałe autostrady, gdzie klimat jest ła-
godny. Tatn trzeba było rozbić tych głupich Iwan w' Po
co pchać się tam, gdzie błoto i chł d?
No dobrze, za! Żrny' że najpierw przecenili swoją nie-
przygotowaną do wojny armię, dziarsko parli do przodu,
ao""ń pod Smoler1sk i Orszę. Ale sierpieri ma się ku
koricowi, a po nim, jak nas uczono w szkole, powinien
nastać wrzesieri i wszystko, co następuje po wrześniu'
I tu genialni stratedzy hitlerowscy, povrinnl p jśćpo
t2
Ibid., s.248-249.
t3
lbid., s.273.
320
sAMoBÓJsTwo
Mar szałek Zwiag,kw Radzieckiego Konstanty Roko sso-
wski: ,'Przy trzeźwej ocenie aktualneJ sytuacji i w prze-
widywaniu nadciągającej zirny wrogowi pozostawało je-
d5me wyjście - naĘchmlastowe wycofanie się na znacz-
ną odległość".14Decyzia nie najlepsza, aJe inneJ nie było.
Ęrtanie - dlacze lo nie odstąpili?
odpowiedź znajdzierny w t5rrnże dzienniku Haldera. 13
września 1941 roku pojawia się taka oto notatka: ,'Na
razie nie rnożna jeszcze przewidzieć, ie sił na Wschodzie
będzie mogło być zwolnionych z chwilą nadejściazimy,
a ile będzie potrzebaw przyszĘm roku do dalszego pro-
wadzenia operacji".ls
W przyszĘrrn roku! Jeszcze nie było mroz w ani słoĘ,
a oni już m wili o przyszĘm roku. Niby nic, a jednak
sugeruje, że Blitzkrieg się skoriczył. Wojna stała się prze-
wlekła, a więc Zgubna dla Niemiec. Dlatego nie należy
uskarżać się na błoto i rnr z.
Nie mniej ważne wydaje się spostrzeżenie, Że z nasta-
niem Zimy rnożna będzie rozpoczą wycoĄrwanie z fron-
tu częściwłasnych wojsk. Genialni stratedzy niemieccy
z Hitlerem na czele myśleli tak: chwycl rnr z i Armia
Czerwona się rozbiegnie. ,,Tak dalece wierzono w tę
mrzonkę, że juŻ w 1941 roku przemysł wojenny pracu-
jący na potrzeby wojsk lądowych przestawiollow zrvacz-
nyrn stopniu na inne rodzaje produkcji. Noszono się
nawet z zalnia:.ern, żeby z nastaniern zimy 60 do 80
dywizji walczących na Wschodzie przerzucić do Nie-
miec' wważając, Że pozostałe powinny wystarczyć
do trzymarria Rosji w szachu w ciągu miesięcy zimo-
wych."tu
5 listopada 1941 roku Halder notuje: ',Poprawy moż-
na oczekiwać dopiero z nadejściem rrrroz w''."
A więc to tak! oni czekali zimy jak zbawienia! 5 listo-
pada 1941 roku znajdowali się jwŻ w sytuacji bez wyJ-
ścia.ostatnią nadzieJą hitlerowc rffiyĘ warunki natu-
la ,,Wo1enno_istoriczeskij żurnaf', nr 7/199l, s.9
15
Halder, op. cit., t.3, s.286.
ro Guderian, op. cit., s. 122.
r7 Halder, op. clt.,1.3, s. 348.
2l Semob jstwo 32r
-
WIKTOR SIIWOROW
ra]:re: chwycą mrozy i natychmiast wygramy! A brak
mrozu był usprawiedltwieniem: nie ma zwycięstwa, bo
nie ma nrozu.
Ale oto chwycił rnr z, i mają nową wym wkę: nie ma
zwycięstwa, bo nastały mrozy.
I propaganda zaczęła trąbić o straszliwych warun-
kach. A Hitler zacząl' m wić o mrozach -52"C'
Dziwna rzecz; Hitler kłamał, m wiąc o -52oC, nato-
miast nikt, nie wiedzieć czernu, tego nie demaskuje.
Przeciwnie, wszyscy potakują: w Rosji pogodaJest stra-
szraa...
T co najciekawsze: hitlerowcy ugrzęźIi w 1941 roku,
l
vrr
ścisnąłic}r rnr z, dlaczego więc pozostali w tym okrop-
nym kraju na drugą zirnę?
Bo przecież Hitler się n1e wycofał' Następnego roku -
Staliningrad. Moskwa 1941 roku niczego Hiflera nie na-
ll'.cryrła. I pod Stalingradem niemieccy Żohlierze zrt w zo-
stali bez ciepĘch gaci. I zn w opowiada się nam o mąd_
rościniemieckich generał w i okropnej rosyJskiej zirnle,
kt ra nie przystosowała się do hitlerowc w'
W 1941 roku Hiflerowi zabrakło czasu, żeby rozblć
ZSRR' ale czego zabrakło mu w 1942?
Ęrtanie zasadnicze: Jakie wnioski r'vyciąglął Hitler i je-
go generałowie Z pierwszej katastrofalneJ zimy w Zwiry-
ku Radzieckim? W 1941 roku nie podjęto żadnych środ_
k w dla zabezpieczenia działari wojennych w zirnie. A co
zrobiono dla przygotowania się do kolejnej zlrny? Czyr
Hitler o niej myślaŁz
Myślał. I znafazł $enla}re r ozwiąz arie'',Rozmowy przy
stole'', zapis z 5 kwietnla 1942 roku: ,,W strefie środko-
wej przede wszystkim naleŻy obsadzić trzciną iĘ.
wszystkie bezkresne mokradła, aby z nastaniem nas-
tępnej zirny rnoŻna było lepiej znieśćstraszne rosyjskie
zlmno."
C ż za decyzjal Przesiedzimy następną ziln"lię nabez-
kresnych mokradłach wśrd trzcin. Jak ussufiskie Ę-
grysy. Jest to perełka całkowicie w duchu betonowych
lokomotyw i ps w w przestrzeni bezpowietrznej.
322
sAIvtoBÓJsTwo
Jednak nie naśmiewajmy się' Zła, czy dobra decyzJa
_ ale decyzJa' Jeślitak' to trzebawezwać ministra tery-
tori w wschodnich i postawić mu zadanie bojowe: sa-
dzić trzctrry na mokradłach. Związek Radzieclid to kraj
niemały. Jest Już kwiecieri 1942 roku. Jeślinatych-
miast wydamy rozkaz sadzenia trzciny, to czy zdązą
obsadzić mokradła na wielu setkach tysięcy kilometr w
kwadratowych okupowanych terytori w? Skąd wzląć
nasiona? Ilu ludzi do tego potrzeba? I czy te trzclny
zdryą wyrosnąć do jesieni i uchronić mężnych ŻoŁtierzy
niemieckich przed śniegiem i mrozem?
Nie oceniam g!ębi hitlerowskiego idiotyzmu. Chodzi
o co innego: znalazłeśrozulia7,anle (choćby po trzykroć
idiotyczne) _ dzlałaj. Ale Hitler nie dysponował mechani-
zlmelm do wprowadzenia swej decyzjlw Życie' Palnął coś,
jego słowa przebrzrniaĘ echem pod sklepieniem bunkra
i ucichĘ. Jego wiekopomne koncepcJe zostaĘ wptsane
przez sekretarki i kronikarzy do grubych, czarnych ze-
szyt w' atrament wysechł - i słowa Hitlera pozostałryr
w tych zeszytach nawiekl, nie powodując żadnego skut-
ku. Cośtam parn{, słowa zalnarĘ w powietrzu - i na
Ęrm zakoriczyło się prąIgotowanie do następnej zimy.
Po tej w1powledzi o następnej zimie nikt w Niemczech
nie wspominał, aŻ do 19 listopada 1942 roku, kiedy to
na przedpoIach pewnego miasta nad Wołgą nastąpił po-
czątek korica...
Ęrtam wszystkich obroric w Hiflera, wszystkich, kt -
rzy Bvierdzą, że klęsce Hitlera winna jest zima, błoto
i rnr z, a światłyHitler i Jego genialni dow dcy nie są
winni: towatzysze naziści'czy sami pr bowaliście, zgod-
rlje z za)'eceniami waszego przemądrego Hltlera, spędzić
choć jedną rosffską zirnę na mokradłach wśrd ttzcln?

Rozdział 22
Kiedy Hitler przy$otował
wojnę?
Stalin' oczgtlsiście, rozumie to, co zrozumiał natuet
ekscesarz WiIheIm: że prouadząc dhlgotrtlsałą uojnę
Hitler zmierza uprost ku straszlituej katastrofie.r
Leus Trocki, 77 u;rześnia ]939 roku
I von Kahlden (oficer łącznikowy przy 2. Grupie Pancer-
W gronie historyk w rozpowszechniony jest pogląd,
że Niemcy byli tak słabo przygotowani do wojny ze
Zvnapkiern Radzieckim, że inicjatywę strategiczną zdo-
łali utrzyrrać tytko przez pięć i p ł miesiąca. Wojska
niemieckie wkroczyĘ na terytorium ZSRR 22 czerwca
1941 roku. 5 grudnia rozpoczęło się przeciwnatarcie
pod Moskwą, co ozrLaczało koniec hitlerowskich Nie-
miec. ocz5rwiście, p Źniej był jeszcze Stalingrad, Kursk'
była strategiczna operacja zaczeprLa na Białorusi. Ale to
jedynie kolejne ciosy spadające na bestię, kt ra została
śmiertelnie raniona pod Moslorą.
Waśnieten punkt widzenia podziela wielu hitlerow-
skich generał w. Na przykład generał major Wilhelm von
Mellenthin stwierdził: ,,Bitwa pod Moskwą była punktem
zwrotrrym wojny; od tego momentu zwycięstwo było już
dla nas nieosiągalne''.2
Czy jednak ten punkt widzenia nie jest zbyt optyrnisty-
czny? Czy nieprzygotowani do wojny Niemcy rnogliprzez
pierwsze pięć i p ł miesiąca wojny mieć nadzieję na po-
konanle potężnej Armil Czerwonej? Jasne, Że nie mogli.
Są w tej kwestii opinie bardziej autorytat5rvrrre. 29
listopada l94l roku, jeszcze przed rozpoczęciem nie-
spodziewanego radzieckiego kontrataku, kiedy genera-
łowie niemieccy uważaJi, że Stalin nie ma już sił, w-
t ,,Biuuetieri Oppozicjl", nr 79-8011939, s. 18.
2 W. von Mellenthin, Panzer Battles, LondSm 1979, s. 429.
324
snuon .rsrwo
czesny minister uzbrojenia i amunicJi Rzeszy, FYitz Todt
radzlł Hitlerowi przerwać wojnę ze Zwlapklem Radziec-
kim. Todt uważał,że ,,z wojskowego i ekonomlcznego
punktu widzenia Niemcy już wojnę przegrały" '3
A więc, zdaniem szefa całego przemysłu zbroJeniowe-
go, Niemcom udało się wytrwać nie pięć i p ł miesiąca,
ale pięć miesięcy i Ędzie .
Ale minister uzbrojenia i amunicji obserwował sytu-
ację z dalekiego Zaciszraego Berlina. Sens tego, co się
dzlało, nie od razu docierał do stolicy. Frontowcy wie-
dzieli lepiej. Dziennik wojenny generała pułkownika Hal-
dera, zapis z 28 listopada 1941 roku: ,,Podpułkownik
nej): rozmowa na temat sprawności wojsk. [...] Dow dz-
two 2. GPanc l;waŻa da]sze natarcie za niemożllwe".
I jeszcze jeden zapis z tego samego dnia: ,,Generał
pułkownik Fromm: przedstawia wykres sytuacji militar-
nej i ekonomicznej. Krzywa spadająca! Fromm tważa,
Że konieczne jest zawieszenie broni''.
Zostało to powiedziane w pięć miesięcy i dwa dni po
wkroczeniu na radzieckie terytorium: konieczne jest za-
wieszenie broni!
TII
I e oceny także są przesadnie optymistyczne'
Niemało cieszących się duż5rm autorytetem generał w
niemieckich było zdania, Że za początek klęski Niemiec
w drugiej wojnie światowejnaleŻy uwużać datę 2I sierp-
nia 1941 roku. Tego dnia Hitler wydał rozkaz czasowego
wstrz5rmania nata-rcia na Moskwę, by zamiast tego ude-
rzyć na pofudnie, w celu okrążenia woJsk radzieckich
pod Kijowem. Operację przeprowadzono, w kiJowskim
kotle Niemcy zamknęli 665.000 radzieckich żohllerzy
i oficer w, 884 czoŁg' 3.178 dział, setki tysięcy ton
amunicji, paliwa' częścizamiennych, żywności...Ale
zwyclęstwo pod Kijowem było czysto taktyczne. Jakiejś
innej armii, na przykład brytyjskiej, kt ra wtedy dziel-
nie walczyła w Afryce przeciw dw m nlemleckim dywi-
3 K. Reinhardt, Die Wende uor Moskau, 1978, s. 184
325
WIKTOR SUWOROW
zjom, takle straty mogry się wydawać wysokie. Dla Armii
Czerwonej takie straty byĘ przykre, ale do zniesienia.
Zmuszony był to przyznać sam Guderian: ,,Bitwa pod
Kijowem byłą niewątphwie wielkim sukcesem taktycz-
nym. Czy jednak ten sukces taktyczny będzie miał r w-
nież doniosłe następstwa strategiczrle, było nadal spra-
wą wątpliwą''.a
Rzeczywiście. Niemcy zdobyli jeric w i fupy. Ale! AIe
stracili cały miesiąc' I to jaki miesiąc: wrzesieri. ostatrri
miesiąc, w kt r5rrn ich nieprzygotowana do wojny armia
mogła wa7czyć w Rosji. Potem _ październik i słoty, li-
stopad i rnrozy. Wa1ki o Kij w (bez względu na to, ilu
hitlerowcy wzięli jeric w i ile łup w) oznaczaĘ przejście
do wojny dŁugotrwałej, kt ra była dla Niemiec zglsbna.
Inn5rmi słowy, decyzja Hitlera z 2l sierpnia o ruszeniu
na Kij w oznaczala przegraruą w wojnie przeci'w ZSRR.
I zn w słyszę głosy hitlerowskich niedobitk w: gdyby
Hitler nie ruszył na Kij w...
Gdyby nie zwr cił się na Kij w' gdyby szedł prosto na
Moskwę' niczego by to nie zmieniło. Wojna i tak się
przecLągala. a więc stawała się dla Niemiec śmiertelna.
W żadnych okolicznościach nie mogło się skoriczyć suk-
cesem rzucenie na Moskwę sił gł wnych i zaopatrywanie
ich za pomocą idących przez niebronione tereny konnych
Zaprzęg w. Wyobrźmy sobie: wojska Grupy Armii ,'Śro-
dek'' uderzają na Moskwę. Flanki odsłonięte. 1}lĘ pozba-
wione zabezpieczenia. Odwod wbrak. Zaopatrywanie na-
cierających wojsk możliwe jest tylko przy wykorzystaniu
jedynej' bardzo narażonej na atak i dośćzniszczonejllrii
kolejowej Mir1sk-Smolerisk-Wiźma-Moskwa. I transpor-
tu konnego.
Od p hocy tyrn niebronion5rm obszarom, po kt rych
wloką się transporty konne' zagrażają wojska Frontu
P Łnocno-Zachodniego w liczbie około p ł miliona żoł-
nierzy, z setkami czoŁg w i tysiącami dział. one same są
praktycznie poza zasięgiem Wehrmachtu, znajdują się
na niedostępnych dla niemieckich czołg w wzg rzac}n
morenowych lryżyny Wałdaj. Halder, zapis z 25 lipca
a Guderian, op. cit., s. t79- 18 r.
326
sAMoBÓJsTwo
l94l roku: ,,Meldunki o silnych atakach przeciwko p ł-
nocnemu skrzydłu Grupy Armii uŚrodelo; teren jest dla
nas nie do przebycia".
od południa, z rejon w Ęowa, Konotopu, Brianska je-
dyrrej linii zaopatrzenia i transportom konnym zagrażają
wojska Frontu Pohrdniowo-Zachodniego i Briariskiego, li-
czące povłyżejmiliona Żohtierzy z Ęsiącem czołg w i pię-
cioma Ęsiącami dział.
W tych warunkach skok na Moskwę był skokiem do
potrzasku.
Gdyby Hifler poszedł na Moskwę, pozostawiając od-
słonięte flanki, L przegrał, to uratowani z pogromu hit-
lerowcy powiedzieliby p Źniej: a przecieŻ radziliśmyiść
na Kij w, zająć Ukrainę.
Hitler poszedł na Kij w, zajął Ukrainę..' i przegrai
Niedobici hitlerowcy m wią: aprzecieŻ radziliśmy iśćna
Moskwę.
Ąrmczasem Hitler nie miał żadnego wyboru. I sami
hitlerowcy rozumieli to doskonale. Generał pułkownik
Halder, zapis w dzienniku z 7 sierpnia 1941 roku: ,,Prob-
lem Moskwa czy Ukraina lub Moskwa i Ukraina, musi
być rozstrzygnięty rua rzecz tego drugiego. Musimy tak
postąpić, gdyż lnaczej nie doprowadzrny przed jesienią
do wyschnięcia źr dła sĘ nieprzyjaciela''5
Jest już sierpieri. Do września pozostaĘ trzy tygodnie.
Już samo pytanie w sierpniu o to, dokąd iść- świadczy
o całkowitej porażce niemieckiej strategii. JeŻeli wojska
p jdą na Moskwę, to przed porą deszczową nie zajmą
Ukrainy i wtedy będą musiały o nią wa7czyć jesienią
i zimą. JeŻeli luszą na Ukrainę, to przed jesiennymi
deszczani nie zajrną Moskwy. Wtedy walki o Moslrwę
przypadną na jesieri i zlrnę. Cokolwiek Niemcy by lw-
bra]i, nie udałoby im się uniknąć błota, mrozru i śniegu.
Wojna w obu tych wypadkach stawała się przewlekła,
bez perspektyw na zwycięstwo Niemtec' A przecIeż nale-
Żałojeszcze zdobyc Leningad. I Kryrnu nie można było
pozostawić Sta1inowi. Krrn to bazy radzieckiego lotnic-
twa bombowego dalekiego Zasięgu ZagrażaJące przerny-
s Halder, op. cit., t. 3, s. 2O9.
327
WIKTOR SIIWOROW
słowi naftowemu Rumunii. Hitler dobrze to rozumiał.
Halder, zap1s z 22 sierpnia: ',Najważniejszym celem, je-
szcze przed nastaniem zimy, nle Jest zajęcie Moskwy'
lecz aneksja Krymu' rejonu przemysłowego i węglowego
nad Doricern oraz odcięcie Rosjan od dopływu ropy na-
ftowej z obszaru Kaukazu; na p łnocy zamknlęcie Lenin-
gradu i połączenie się z Finami. I...l ZajęcLe P łwyspu
Krymskiego ma największe zttaczenie dla naszego bez-
piecznego zaopatr5nnrania w ropę naftową z Rumunii''.6
Mieli do zrealTzowania mn stwo cel w strateg[cznych,
a wszystkie one były najwazniejsze. Jeżeli nie zdobędą
Krymu _ przegrają wojnę' Jeżel^Inie zdobędą Leningra-
du - przegrają wojnę. Jeżeli nie zdobędą Zaglębia Do-
nieckiego _ przegrająwojnę. Jeżell nie zdobędą Kaukazu
_ przegrają wojnę.
A Jeślizdobędą Moskwę, będą musieli jeszcze doJśćdo
Kazarlja, Kujbyszewa, Saratowa, Astrachania. A trzeba by
Jeszcze pobudować lotrriska nad WoĘą i zdŁawić ostatni
reJon przemysłowy na Ura]u.
I to w ciąg;u trzech pozostaĘch Ęgodni sierpnia?
-ym, co UV U#
dyby sĘ gł wne armii niemieckieJ nie skręciływ sierp-
niu na Kij w' ale poszły na Moskwę. Ale;uż szrmo po-
stawlenie tej kwestli świadczyo całkowiĘm nieuctwie -
zar wno niekt rych wybitnych niemieckich generał w,
jak i ich obroric w.
Wiadomo od czas w starożytnych, że punkt na mapie,
choćby nie wiadomo jak ważny, nie może stanowić celu
operacji. Takim celern może być tylko armia przeciwni-
ka. Generał pułkownik Lothar Rendulic: ,,Zadna z wo-
jen, w Ęrm r wnieŻ druga światowa, nie zaprzeczyły słu-
szności gł wnej zasady: celem strategii powinno być
zrtiszczerlie sił zbrojnych przeciwnika. Ta zasada pozo-
staje niezmienna, powinna być podstawowym leltmoti-
v em działa woJennych''.
7
6 lbtd., s. 2oo.
7 Rendulic, op. ctt., s.37.
324
słlłosÓ.IsTwo
Rozbijcie armię WToga, a wtedy wszystko będzie wasze:
i bezbronrra stolica przeciwnika, i jego przemysł, i ludność.
A ruszać na podb J stolicy nieprzyjaciela, to idlotyzm
godny Napoleona. Zajrnować Moskwę, nie zniszczywszy
armil Kutuzowa, to Jak dobierać się do cwdzeJ żony,
wiedząc, że jej rozjuszony mąż ładuje dwururkę.
Zajmować cudzą stolicę, nie rozbiwszy armii nleprzy-
jaciela, to głupota godna Tlrchaczewskiego. on także
w l92o roku rwał się do Warszawy, nie mając pojęcia,
gdzie się znajdują polskie wojska' Trzeba najpierw
znafeźć armię nieprzfiaciela, narzuclćJeJ bitwę' pokonać
ją' a wtedy stolica sama otworzy swoje bramy.
Tuchaczewski parł na Warszawę, wiedząc, Że atmiaPlł-
sudsldego jest w pobllżu, ale nie wiedział, gdzie konkret-
nie. I otrz5rrnał druzgocący cios w levry bok. Wojska Tucha-
czewskiego zostały rozbite, wzięte do niewoli, internowane
w Prusach Wschodnich, albo haniebnie uciekły. Sam Tu-
chaczewski ocalał tylko dlatego, Że tch rzhwie dekował się
w Mirisku, kiedy jego woJska byĘ pod Warszawą.
Gdyby wojska hitlerowskie poszĘ na Moskwę, otrzy-
małyby z wyŻyny Wałdal taki sam cios, Jak Tuchaczew-
ski pod Warszawą, i też w lewy bok. A i w prawy - Z re-
jonu Kijowa.
-,,rv
Zldawahoby się - nad cz5rm tu dyskutować: na Moskwę
czy na Kij u/? Hiflerowcy powinni byli po prostu dzIałać
wedfug planu. Co tam jest w hitlerowskich planach?
Prosto na Moskwę czy skręcić na pofudnie?
Przewertujmy Dyrektywę nr 2I, a zobaczyrmy, że nic
tam się o t5rrn nie m wi. Przed latem roku l94l ani
\- Ęiiler, ani jego genlalni dow dcy po prostu o tym nle
myśleli. Co więcej, taką sytuację całkowlcie wykluczali.
Cała dyrekĘwa Hitlera Jest o tyrn, Że ,,należy uniemożll-
wić zdoln5rm do walklwojskom nteprz5{aciela odwr t na
rozległe przestrzenie ter5rtorium ro syJ skiego" . Z am7er za-
no rozbić Armię Czerwoną na prawobrzeżneJ Ukralnie,
nie dopuszczając, by wycofała się za Dniepr.
Za Dnieprem zaś,uvłażaJlNiemcy, żadnych radzlec-
kich wojsk nie ma i być nie rnoże.
329
wtKToR strwoRow
Ani Hitler, ani jego generałowie' anl Jego wywiad nic
nie wiedzieli o siedmiu armlach drugiego rzutu strate-
gicznego Armii Czerwonej, kt re w taJemnicy koncen-
trowały się na tlach pierwszego rzutu strategicznego.
Nie mieli pojęcia o Ęm' Że za Ęrllli dwoma jest jeszcze
trzeci rzut strategiczny' Nie brali pod uwagę, Że opr cz
trzech rzut w strategicznych błyskawicznie mogą zos-
tać sformowarre setki nowych dywizji' dziesiątki korpu-
s w i armii, że arrnie, pokonane w bitwach graricz-
nych, mogą r rvnie szybko zostać odtworzone.
Według koncepcji Hitlera za Dnieprem nie powlnno
było być wojsk radzieckich. Ale one tam byĘ. I to milio-
nowe. W sierpniu 1941 roku walki przyganiczne zakoit-
czyĘ się błyskottiwyrni zwycięstwami armii niemieckiej,
ale i tak woJna wydostała się na roz|egle przestrzenie
terytorium Rosji, czego plany Hiflera nie przewidywaly.
M wiąc prościej,już w sierpniu wojna potoc4rła się we-
dług własnego scenariusza, zupełnie innego niż ten, kt -
ry nakreśIiłHitler w swojej dyrektywie.
Ale i to nie jest najważniejsze. W sierpniu nieprzewi-
dziarry młrot na Kij w był możliłvy, natomiast marsz na
Moskwę - nie' Po prostu z jednego powodu: nieprzy-
gotowania armii niemieckiej do wojny' W połowie sierp-
nia paliwo do czołg w i samolot w było na wyczerparrlu.
Na kr tki skok 2. GPanc spod Konotopu na Łochwlcę
i 1. GParrc spod Kremienczuga r wnież na Łochwicę
benz5ma była. Ale nie było jej na przemarsz całej armii
niemieckiej pod mury Moskwy. I są na to dowody. Zapis
w dzienniku Haldera z 17 slerpnia 1941 roku: 'Wszyscy
wiedzą, jak zŁa Jest sytuacJa z belzymą. l...] Możr:ra za-
spokoić tylko najpilniejsze potrzeby. Prowadzenie ja-
kichkolwiek nowych operacji, w}rmagaJących więcej pa-
Iiwa, jest niemożIiwe''.
No właśnie:niemożliwe! Nie upĘrnęły nawet dwa mie-
s1ące wojny, a prowadzenie większych operacji jest nie-
możIiwe. JakŻe więc oni się przygotowywali do wojny!
Natarcie na Moskwę, to ogromna operacja. A zajęcie
Moskwy - kolejna. Niemcy uciułali Jakośpaliwo dla
dw ch grup pancernych, kt re atakowały ĘĘ kijowskie-
go zgrupourania wojsk radzieckich. Ale zaopatrzenie całej
330
. sAMoBÓJsTwo
niemieckiej armii w paliwo niezbędne do uderzenia na
Moskwę, do oskrzydlenia Moskw5r, do jeJ zdobycia, do
odparcia ewentualnych kontratak w było w sierpniu
niemożliwe. Tak więc Hitler w sierpniu 1941 roku nie
miał takiego wyboru: na Moskwę, czy na Kij w. M gł iść
Ęlko na Kij w. Do Moskwy nle starczyłoby mu benz1rny.
Dlatego też rozkaz Hitlera z 2l sierpnla 1941 roku
o zwrocie na Klj w niczego nie rozvnryywał. Marsz na
Moskwę przy dobrej pogodzie był niemoż|ivły z powodu
braku paliwa. W płździernikuzaśip źniej nie m gł się
zakoftczyć sukcesem z powodu pogody. Innymi słowy,
jltŻ 2I sierpnia 194l roku Hitler nie miał na co liczyć.
Gdyby w sierpniu miał paltwa pod dostatkiem, m głby
się zastanawiać: na Moskwę czy na Kij w? Ale benzyrry
nie było. Gdyby Niemcy nie poszli na Kij w, musieliby się
zatrzymać i zaczekać, aż w Rumunii wydobędą dostate_
czną ilośćropy naftowej, przerobią ją na paliwo d7a czoł-
$ w i samolot w, i dostarczą w rejon Mohylew-Witebsk-
-Połock. Mogło to nastąpić dopiero w ostatniej dekadzie
września. Bez tego marsz na Moskwę był niemożIivry.
A więc nie ma sensu dyskutować nad tym' czy w sierp-
niu należałoruszać na Moskwę. Nie ma co się sprzeczać
o coś,co nie mogło się stać.
Kłopoty z benzyną pojawiły się nie 17 sierpnia, ale
wcześniej.Zapis w dzienniku Haldera z 4 sierpnia l941
roku: ,,Warunki drogowe i sytuacja w zakresie materia-
ł w pędnych nie pozwalają chwilowo na przerzucenie sił
szybkich na pofudnie. UzupełnianLe związk w pancer-
nych potrwa l4 dni".8
Trudno pojąć' po co mlano uzupełniać zwlry,ki pan'-
cerne, skoro wcześniej Ha]der pisał w dzienniku, żewoJ-
ska radzleckie zostały rozbite i nie są w stanle uhlłorzyć
frontu ciągłego. Oto zapis z 3llpca ,'Chyba nie przesa-
dzart, jeślitwierdzę, Że kampania przeciwko RosJl zo-
stała wygrana w clągu 14 dni".g Miesląc p źn1eJ okazuJe
się' że niemieccy czoĘścinie mogą daleJ walczyć, jeŻeli
nie otrzymają 14 dni na odpocz5mek'
I Halder, op. cit.
s lbtd., s. 68.
33r
wu(ToR SLIWOROW
Planowali BlitzMeg natr4r miesĘce letrrie. Ale w sierp_
niu już lmt:lszą odpocząć..'
yV
I chodziło nie Ęilko o benzynę. Dziennik Haldera, zapis
z ll sierpnia 1941 roku: ,,NajwyŻsze Dow dztwo ma
bardzo og;aniczone środki. [...] Nasze ostatnie sily są
rozchodowane".lo
Planowa]i Blitzkrieg. Ale skoriczyły im się siĘ. Już
w pierwszej połowie sierpnla' Nie upĘnęĘ jeszcze dwa
miesiące wojny. Niemcy są na razie dopiero na Białorusi
i Ukralnie. Wkroczyli zaledwie na sam skral terytorium
Rosji. A jllrŻ zuĘn ostatnie sĘ. Czyz nie jest toprzyzna-
nie się do całkowitej klęski i porażki?
PorłŻka Blitzkriegu wldoczna była gĄrm okiem r w-
nież przed tą datą. ZapLs z 5 sierpnia: ,WoJska są fizy-
czrtie zrnęczone. L...] Fiihrer oświadczył(to znaczy zosta-
ło mu to przez nas Zasugerowane), że obecny rozw j
działa frontowych musl doprowadzfuć do zamarcia ru-
chu' tak jak w czasie [pierwszej] wojny światowej".11
Dz1e: wcześnĘ,4 sierpnia 1941 roku w Borysowie
w sztable Grupy Armii ,,Środek'', odbyła się narada Naj-
wyższego Dow dztwa. Był obecny Hitler.
,,Generał pułkownik Herv Guderian: przedstawta sytu-
ację na odcinku 2. GParrc, podkreślająckoniecznośćwzu-
pehrienia strat w stanach oflcer w, podoficer w 1żohier4r,
orazw sprzęcie. Jeślizostanie dostarczona niezbędna licz-
ba novryrch si]nik w, rnozna w 70 procentach odtworzyć
zdolrrośćbojową czołg w do prowadzenia głębokich opera-
cji, a w razie dostarczeria tylko częścizamiennych - jedy-
nie do prowadzenia operacJi w oEfaniczon5rm zakresie.
Generał pułkownik Hoth: przedstawia sytuacJę na od-
cinku 3. GPanc i podkreśla z naciskiem, że dalsze ope-
racje można prowadzić jedyrrie w ograniczonym zakre-
sie' jeżeli rrie zostaną dostarczone nowe silnikl''.12
Lo lbtd., s.22t.
tt lbid., s.2o3-2o4,
12 Sou.slerszenno siekrietno! Tol'ko dla komandotuantJa, Moskwa
1967, s. 3O3.
33Ż
sAMoBÓ.'sTwo
Tak vrygĘdało niemieckie przygotowanie do woJny. Pla-
nowali Blttzlaieg. Doszli do Smoleriska. Przebylt 670 kilo-
metr w radzieckiego terytorium 1 silnikl czoĘ w sIę zuĘ-
Ę. Zroanmlałe, że czoŁg! w czasie woJny nle ldą po lirrii
prostej. Należy to brać pod uwagę. To się rlazywa wsp ł-
czynnik manewrowości. Dobrzy dow dcy prą|mują
wsp łczynnik manewrowości 1'3' Jeżeli jest on wyŹszy, to
Znaczy, że dow dc w naleĘ usunąć, postawlć przed są-
dem, a na ich miejsce mianować kompetentnych oflcer w.
Blitzkrteg, to przełamanie frontu i szybki marsz wojsk
pancernych do wytyczonego celu. Tak jak wypad ra-
dzieckich brygad pancernych na tyły japo skieJ 6. Armii
w sierpniu 1939 roku: żadnego manewTowania! Jak
skok niemieckich dywizji pancernych nad Atlantyk
w maju 1940 roku. Jak uderzenie radzieckich korpu-
s w parrcernych pod Stalingradem: zn w żadnego ma-
newrowanla. Dwie lawiny pancerne z maksyrrralną
prędkościąpędzą sobie na spotkanie, Żeby zatnknąć
pierścieri okrążenia. Jak uderzenie 6. Armil Pancernej
Gwardil w sierpniu 1945 roku: żadnego manewTowa-
nia, naprz d, ku Pacyfikowl!
Jeżeli większośćniemieckich czołg w niepotrzebnie
manewrowała, nie był to Blltzkri.eg.
No dobrze, dorzućmy niemieckim strategom 30O kito-
metr w na niepotrzebne manewry. Rezultat: do 4 sierp-
nia 194l roku czołgi 2. GPanc Guderiana i 3. GPanc
Hotha przebyĘ zaledwie r.ooo kilometr w. Jeśliposu-
wały się z prędkością 25-30 kilometr w na godzirrę, to
znaczy, Że każdy czołgbyłw drodze 33 do 40 $odzin.
I oto po 30-40 godzinach jazdy niemieckich silnik w
czołgowych Już nie da się w5rremontować. Trzeba Je !vy-
mienić z powodu ostateczne$o wyczerpŹrnla resurs w!
Więc jakże Niemcy, mając talrl sprzęt, mogli marzyć
o Blitzkriegu| Jak planowali wojnę? Cz3l tuczono ich
w szkole arytmeĘki? Czy przeprowadzili chocby podsta_
wowe obliczenia? Mieli przed sobą kral clągnący się na
1o.ooo ldlometr w z zac}rodu na wsch d. Przebyll niecałe
700 kilometr w i muszą w5rmieniać silniki w czołgach.
A zapasowych nie ma. o crym myśIeli stratedzy, planu-
jąc wojnę? I o czyrn myśląteraz? Domagają się sllnik w,
wlrmoR sttwoRow
a Flitler ich nie ma. Nle. Dfugo dyskutowano I wreszcie
uzgodniono: ,,Po pewnych wahaniach Hitler pt4rdzieltdla
całego frontu wschodniego 3oo sllnik w czołgowych.
oświadczyłem, Że ta lnczbaJest absolutnie niewystarcza-
Jąca. Nowych czołg w Fuhrer w og le nam nie przyznaŁ'.L3
No dobrze, dostarczą silntki' czołgi przejdą kolejne
7OO kilometr w. A co daleJ?
rrr t-I
L o, ze niemieckie wojska pancerne wyczerpały swe
zdolności ofens5nłme i nie są w stanle posuwać się na-
prz d,jest tematem narady z udzIałern Hitlera w dniu 4
slerpnia. Ale kryzys zaistnlał wcześniej.
Guderian pisze pod koniec lipca: ,,Pod Jebrią szalaĘ
zażarte wa]ki przy dlfiryln z:użyci:u amunicJi. Rzuciliśmy
tam do boJu nasz ostatrrl odw d - kompanię ochrony
sztabu naszej grupy pancernej".ra
Dziennik Haldera, zapis z 30 lipca 1941 roku: ,,Grupa
Armii uŚrodelo': przejściedo obrony. Na rubieży jezioro
Ilmeri-Chokn-Toropiec ĘIko ubezpieczenia! Wycofanie
z linil wojsk pancernych i naprawa czołg w''.l5
Czołg jest tak skonstruowany, żelajbardzlej skompli-
kowanej naprawy lnożna dokonać w warunkach polo-
wych. Ale czołgi niemieckie byĘ tak słabe i zuiryte, ady-
wizJe pancerne poniosĘ takie straty, że g! wrrąsiłę ude-
rzeniową Wehrmachtu _ 2. i 3. GPanc _ już po pięciu
Ęgodniach wojny trzeba było wycofać z frontu w celu
uzupełnienia do peheych stan w 1prrywt cenia zdolno-
ścibojowej, a na gł wnym kierunku strategicznym woj-
ska niemieckie po raz pierwszy w trakcie druglej woJny
śwlatowej byĘ zmuszone przejśćdo obrony.
Jeszcze wcześnieJ, 25 lipca, podjęto decyzję o odesła-
niu do Niemiec, w celu odtworzenla ich stan w, 17. iz0.
DywizJl Pancernej ze składu 2. i 3. GPanc. Były tak prze-
trzebione, Że zlotykłe uzupeŁrienie i odtworzenie w pasie
przyfrontowym okazalo się niemożliwe. TegoŻ dnia
13 Guderian, op. clt., s. 152.
t4 lbid., s. l5l.
ls Halder, op. cit., t. 3, s. 178.
334
słłrosÓ.'sTt[o
w dzienniku Haldera pojawia się następujący zapis:
,,Musimy zrezygnować z wypad w grup pancernych' Wy-
korzystać je takĘcznie. Wytrącać oddzlały nieprą4jaciela
po kolei. Mozolna praca, ale siła irywa może zostać roz-
bita tylko w ten spos b".to
Tego samego dnla, 25 lipca l94l roku, Halder wyllcza
braki: 'W ruchu - paliwa, a w czasie dzlała pozycs-
nych - amunĘi!''.t7
A więc, dow dztwo niemieckie po mlesiącu i trzech
dniach doszło do wniosku' że głębokie operacje pancer_
ne trzeba zawiesić. Dow dztwo niemieckie uświadomiło
sobie, że Blitzkrteg się zakrztusił' Dow dztwo niemieckie
zaczęło m wić o wojnie pozycyjnej. W okopach. o takiej
samej wojnie, Jak pierwsza światowa. Tylko że do Blitz-
kriegu nie mieli paliwa, a do woJny pozycyjnej - amuni-
cjl. Dlatego w such5rm dokumencie Sztabu Generalnego
jest tyle emocji i tyle wykrzyknik w.
I oto wsp łcześri,znawc1/' usprawiedliwiaJą niemiec-
kich strateg w: przeszkodziła im pździerrrlkowa pogoda!
Na początku lnpca zrezygnowali z głębokich uderzeri.
Pod koniec lipca byli zmuszeri przejśćdo obrony.
W pierwszej dekadzie sierpnia była śllczna pogoda, ale
Niemcy wyczerpali resztki sił, co zostało odnotowane
w ich oficjalnej dokumentacji. W połowie lipca byli zmu_
szeni odtwarzać zdolnośćbojową swoich poszarpanych
dywizji pancernych. We wrześniu nie byli w stanie nie
tylko nacierać, ale nawet utrąnrrywać obrony' Zostali
w5parci zprz3lcz łka pod orszą. Apotem... wytłumaczyli
swoją porażkę załamarriem pogody, kt re nastąpiło
w paźdzfuerniku, listopadzle i p źnie|
vn
Prrr"*klęski, jakieJ doznałHitler w lipcu i sierpniu
1941 roku, naleĘ szukać w czerwcu. I znaJduJemy je. ,,W
Iatach dwudziestych i fuzydziesĘch Sowiecl stworzyll po-
tężrą armię, hczącąw okresie pokoJu ponad milion ludzi,
i stopniowo ją powiększali. Stało się to przed remilitar5za_
to lbn., s.
16o.
L7 Ibtd., s. 153.
335
wrKToR sttwoRow
cją Niemiec w 1935 roku i dlatego nie może być rozpatry-
wane jako odpowiedź na wprowadzen7e przez Hitlera po-
wszechnego obowią2ku wojskowego. Jaki był cel stworze-
nia tak ogromnej machiny wojenneJ? Hitler m g! z tego
wyciągnąć tylko jeden wnlosek: statn ?'amierza podbić
3ałą Europę' t''.1 o napaści na Rosję Hifler zacza)' myśleć
poważnie latem 1940 roku. Chciał po pierwsze, uderzyć
na Rosjan, zanjrn oni uderzą na Niemry' [...l PodJąwszy tę
fatatrą decyzję, Niemcy już przegraĘ wojnę.'''8
Są też daĘ wcześnĘszei bardzĘ przekon5nłruJące.
Minister uzbrojenia i amunicji Speer w swoich pa-
miętnikach rozdział,,Początek kryzysu'' rozpoczyma takl.
,,Mniej wtęceJ na początku sierpnia l939 roku...''.19
I to właśntejest początek upadku. W sierpniu 1939
roku Hitler i Stalin rękami Rlbbentropa i Mołotowa pod-
pisali pakt o podziale Polski. Pakt w nieuchrorrrrie uapę-
dzał Hiflera w sytuacJę, w kt rej musiał prowadzić dfu-
$otrwałą woJnę. To była Jego klęska. PozaFgrrn, musiał tę
wojnę prowadzić jednocześnie na kilku frontach, co było
podw jnte z iubne.
Wszystko, co nastąpiło po podpisaniu paktu Ribben-
trop-Mołotow, to już tylko kolejne przystanki na drodze
Hitlera do samob jstwa. Hitler przegrał tę wojnę nie
w grudniu 1941 roku, nie w sierpniu, i nawet nie
w czerwcu. Przegrałją w sierpniu 1939 roku.
Hitler zasiadł ze Stalinem do kart i przegrał partię' Prze-
gał Niemcy' Errropę i własne zycie. W roku 1941, zorten-
towawszy się, że ma do cz3rrlienia z szu]erem, niespodzie-
wanie trzasn{ Stalina świecznikiem. Tego stalin się nie
spodziewał. Boleśnie przezył ten cios. Ale najważniejsze
już się dokonało. Statin jrrż dawno zgarnĄ całą pulę'
Słusznie powiadają: nie siadaj z diabłem do miski ka-
szy, on l tak ma dhlższąWżkę'
rB Rokowgle rleszenlla, op. clt., s. 65-67.
le Speer, op.cit., s.196.
Rozdział 23
Powr rny do naszych
baran w
Jacgż marnt bylt tu uiększoścttuoJskout doradcy
Hitlera!
Joseph Goebbels, 73 marcą 7945 roku
rrI
I lttlerowski plan podboju Zw|ag,kl Radzieckiego był
tak zręczny i prosty, Że moŻna go wyrazić w dw ch sło_
wach: nakryjemy czapkami!
Do realizacji teJ błyskotliwej koncepcji zabrakło drob-
noqtki: czapek.
Radziecki wywiad woJskowy wledział o tyrn i wyciągał
prawldłowe wnloski: Niemcy nie są przygotowane do
woJny.
Wniosek o nieprzygotowaniu Niemiec do wojny został
wielokrotnie sprawdzony. Radzlecki wywiad wojskowy
trzymał się zawsze sfusznej zasady: wyciągać z tajbar-
dzieJ chronionych sejf w' sprawdzać naJprostszymi,
wręcz prymiĘvrrnymi sposobami. WAkademii, kt rą na_
wet teraz spowija nieprzejrzany mrok, kt rej nanvy przy
żadnej okazjL, nigdy i nigdzie się nie wyrnienia, musia-
łem się wczyć dziesiątk w sposob w elementarnej wery-
fikacJi otrąrmanych danych.
Nawet w roku l94r Stalin miał informacJe z najbar-
dz1ej stszeŻonych sejf w. Ale papierom nie można wie-
rzyć. Należy je sprawdzać. Test w na prawdziwość otrzy-
manych informacJi było wiele i Żaden z nich nie pohrler-
dzał gotowościNlemiec do woJny zaczepneJ' Sfusznie
powiadają Niemcy' że diabeł tkwi w szczegołach. No
i właśniew szczegftach nie można było dostrzec nie-
mieckiej gotowości do wojny. W Akademii uczyłem się
o ośmiusposobach, kt rych uŻyto do zweryfikowania
zdobytych plan w Hitlera. Wszystkie dały rezultat nega-
22 Smob jstwo
-
WIKTOR SUWOROW
tywny: Niemcy nie są przygotowane do wojny, a zdobyte
plany to wyr łźnadezinformacja.
Sposob w sprawdzenia było o wiele więcej, niż osiem.
Nie wiem, :dle. Za moich czas w pozostałych sposob w
wAkademii GRU się nie studiowało, ponieważ mieścĘsię
onewyŻszej kategoril utajnienia, niż ',Sciśletajne''. Powie-
dzlarrc nam jednak, że wszystkie bez wyjątku wykazaŁy,
ŻeprzygotowarLia Niemiec do wojny odbyuają się Ęlko na
papierze, w praktyce nie robi się nic albo prawie nic.
W,,Lodołamaczu'' napomkn{em mimochodem o dw ch
spośrd znanych mi sposob w sprawdzania wiarygod-
nościzdobytych plan w Hiflera. Przede wszystkim, kie-
rownictwo radzieckiego wywiadu wojskowego wiedziało,
gdzie, ile i jakich materiał w pędnych i smar w produku-
je się w Niemczech oraz na terytoriach okupowanych.
Ilośćmateriał w pędnych' jaką rozporządzał Hitler była
absolutnie niewystarczająca do prowadzenia głębokich
operacji zaczepnyc}:. AIe uwagę ZwTacano gł wnie na ja-
kość:jakie rodzaje paliwa Niemcy produkują? Anal1za
vłykazala, że Niemcy nie prowadzą intensyurrrych badari
w dziedzirne rozwoju wlrbwarzania mrozoodpornych ma-
teriał w pędnych i smar w. Przemysł nlemiecki nie pro-
dukuje zimowych materiał w pędnych i smar w w zna'
czących ilościach, a służbytyłowe Wehrmachtu i Luft-
waffe nie gromadzą takich materiał w pędnych w celu
prowadzenia wielkiej wojny.
Żeby laie zarlsdzać czytelnika ,,Lodołamacza'', wspom-
niałem o tym jedyrrie w paru zdaniach. oczywiście, ten
przedmiot omawiano w Akademii o wiele rzetelnĘ i bar-
dziej szczegołowo. Nawet po trzydziestu latach nie Zapo-
mniałem, że temperatura krzepnięcia benzenu w cąrstej
postaci wynosi +5"C. W Niemczech benzynę uzyskiwano
synteĘcznie metodą up\mniarria (uwodorniania) nisko-
gatunkowego węgla. Do takiej benz5my naJeżałododawać
benzen w dośćdużych i]ościach. Berzen ma wysokie wła-
ściwościanĘdetonacyjne. Dodaje się go w celu podwyż-
szenia hczby oktanowej. NiesteĘ, obrljża to bardzo odpor-
nośćna niskie temperatury. Temperatura krzepnięcia
podstawowych rodzaj w niemieckiej benąmy wahała się
od -9,6"C do -14,5"C. oczywiście, tylko kompletny idiota
338
SAMOBOJSTWO
rn $' z taką benąmą rozpocTpać wojnę w kraju, gdzie
-2o"C zimą jest normą. Radziecki w5rwiad nie uważałnie-
mieckich generał w za idiot w, toteż doszedł do wniosku,
że Niemcy nie prowadzą przygotowari do woJny.
I jeszcze jeden dow d zaiste katastrofalnego nieprzy-
gotowania Niemiec do wojny. Aby podbić RosJę naJeżalo
przygotować co najmniej sześćmilion w kożuch w' Nte-
mieccy stratedzy nie przygotowali ani miliona, ani ty-
siąca, ani stu. W og le ani jednego' Wywtad radzlecki
o t5rm wiedział i wyciągał słuszny wniosek: Hitler nie
jest przygotowarry do wojny' Innego wniosku być nie
moŻe. Kt Żby to m gł kwestionować?
Rzecz zrozlrl;riała, Że chodzi nie Ęlko o kożuchy: hit-
lerowcom potrzebne byĘ walonki, ciepła bielizna, swe-
try, ocieplane namioty, rękawice, czapki - te właśnie,
kt r5rrni mieli nakryć Armię Czerwoną. R wnież piecyki,
narty, smŹrry do nart, białe płachty maskujące' nie za-
marzający smar, agregaty do podgzewania wody i silni-
k w, mrozoodporne baterie akumulatorowe, zimowe pa-
liwo do czoŁg w, samochod w i samolot w, potrzebne
byĘ dziesiątki tysięcy pojazd w p łgąslenicowych. Nlc
z Ęchrzeczy nie mieli: nieprzygotowanie całkowite, nie-
przygotowanie haniebne i skandalTczne.
Myślałemsobie: kto się odważy powątplewać w nie-
przygotowanie Niemc w? Komu przy1dzie do głowy za-
pewniać, że Hitler był do wojny przygotowany?
Myliłem się. Jeszcze przed ukazaniem się ,,Lodołama-
cza'', w odpowiedzi na publikację paru tozdział w,
w obronie Hitlera i jego przemądrych generał w wystą-
pił Josif Kosinski. oświadczył,że koż:uchy wcale nie
byĘ Niemcom potrzebne' ponieważ ,'vłygraaie wojny na
Wschodzie planowano przed nadejściem zimy"' Niemcy,
oznajmił Kosinski, zarnierzaJi pokonać Zwiapek Radziec-
ki w trzy miesiące.1
Przez d-wa dni nie mogłem przyJśćdo siebie: było to
najdziwniejsze oświadczerie'jakie w życiu sĘszałem.
Niepojęte było dla mnie stanowisko Kosinskiego, ale
ieszcze dziwniejsze wydało mi się zachowanie redakcji
I ,,Nowoje russkoje słowo'', 26 czerwca l989.
339
wrKToR sttwoRow
gazety| po c ż publikować cośtakiego? Kosinski napisał
bzdlurę, więc po co brukać łamy takim paskudztwem?
Ąrmczasem jako następny rzucił się w obronie Hitlera
Mark Sztejnberg, publikując olbrzyrni artykuł'Lodoła-
llaacz w owczej sk rze", gdzie ośmieszałmnie przed ca-
Ęm światem i bronił mądrościHitlera. Argument ten
sam: po co Hitlerowi kożuchy, skoro zam7erzał skoriczyć
w trzy miesiące!
Po Sztejnbergu w obronie geniuszu strategicznego
Hitlera stanęło całe uczone rycerstwo. Luminarze nauk
historycznych z USA i Niemiec, Wielkiej Brytanii i Fran-
cji podnieśli wrzask: Hitler nie potrzebował kożuch w!
Czyż ten cały Rezun_Suworow nie wie, że operacja zaję-
cia Rosji była zaplanowana na trzy miesiące?
Ten zmasowarry atak wydaje mi się podejrzany: czyŻ-
by ktośgdzieś wyrnyśliłidiotyczny argument i rozesłal
do wszystkich moich oponent w? Cizaś,jakjeden mąż,
ja} na komendę uchwycili się nieszczęsnych kożuch w
i nieszczęsnych baran w: wszystko jest takie proste -
Hitler planował błyskawiczny Blitzkrieg, a Suworow nie
ma o Ęrm pojęcia.
Temat kożuch w i baran w :ukazał się w krzyczących
tytułach i nagł wkach na rozkład wkach gazet:,,<łodo-
łarnacz>> na pastwisku owiec'', ,,Autor <<Lodołamacza>> po-
ślizgnąłsię na baranach''.
Głos zabiera komunista Dmitrij Wołkogonow i oświad-
czaz ,,Co się tyczy baranich kożuch w [...] można było
ująć to precyzyjniej. Kożuchy nie były potrzebne, ponie-
waż wojnę planowano natrzy miesiące''.
Powiedział to doradca prezydenta Rosji. Szczerze rn -
wiąc, robiło mi się ciemno przed oczami od takich enun-
cjacji.
A potem jeden artykuł po drugim sypały się na moją
głowę jak kamienie: ,,Taką więc wymyśliłRezun baranlą
strategiczną koncepcję wojny, najwyrźniej obliczoną
tylko dla baran w. Niech szanujący się czyteklik' kt ry
nie chce' by mu mącili w głowie ludzie bez sumienia
i awanturnicy historii, zastanowi się' jak da]ece powłŻ-
ne są takie twierdzenia. W rzeczymistości Hitler' rozpo-
czrynając wojnę, bynajmniej nie myślało żadnych kożw-
340
SAMOB JSTWO
chach, ponieważ stawiał na woJnę bĘskawiczną, chcąc
ją zakoiczyć jeszcze przed nadej ściemzLmy.' ." .
Napisał to generał armii Mahmut GarieJew, doktor
habilitowany nauk woJskowych, profesor, członek Woj-
skowej Akademii Nauk itd.
ZdarzaĘ się też zarzuĘ zupeheie dziwne' Slergtej Isaj-
kin, druzgocący arĘkuł ''.Ąrytmetyka pomyłek'': ,,Nasu-
wa się myśl,że Suworow wważa czytelnik w za komplet-
nych idiot w albo barany |...) zrozumiałe Jednak' że
z jednej sk ry baraniej nie da się uszyć kożucha''.2
Siergieju Pietrowiczu, ma pan absolutną racJę: Jedna
barania sk ra na kożuch nie wystarczy. Tll się z panem
zgadzarn, ale proszę mi nie prz5rpisywać tego gfupstwa.
Nigdy nie m wiłem, że z jedneJ sk ry rr.oŻna uszyć
kożuch.
Artykuł w o bararrach było dużo. I wszystkie o jed-
n5rm: Hitler nie potrzebował kożuch w, bo zarnierzał
zakortczyć wojnę w trzy miesiące'
itlera. ;tj
odpowiedź. """"
A więc, Hitler nie potrzebował kożuch w, bo ponoć
zarnierzal zakoilczyć wojnę w trzy miesiące' Skoro tak,
to powinien był postąpić zgodnie z planem: zrniażdżyć
Armię Czerwoną, rzwcić Zwiry,ek Radziecki na kolana.
W czyrn problem? Hordy hitlerowskie wkroczyĘ na te-
r5rtorium radzieckie 22 czerwca - po trzech miesiącach,
21 września,rraleŻalo zarządzlć paradę zwycięstwa. Dla-
czego nie zakończono woJny we wrześnlu?
oponenci odpowiadaJą, Że z przyczyn czysto geograJi-
cznyc}I ogromne przestrzenle, bezdroża, pogoda... Zga-
dzarn się i z tyrn. Ale jeżeli w Zw|apkls' Radzteckim panu-
ją takie warunki' to trzeba było przygotowywać woJska
nie w warunkach cieplarnianych, ale rea]nle lstnieJą-
cych: zaopatrzyć w transportery p łgąslenlcowe, kt re
mogą jeźdzLć po błocie i śniegu' zrobić zapasy mrozood-
2 Gototolł It Stalin nastupatielnuju uojnu protilD Gltlera? (praca
zbior.), Moskwa 1995, s. 63.
34r
wrKToR sttwoRow
pornych materiał w pędnych i smar w do czołg w,
samolot w i samochod w, wyposażyć wojska w narĘ
i odzieŻ zirrrową, właśniew te nieszczęsne kożuchy.
W t}rm miejscu zn w sĘszę sprzeciw: nie, to nie było
potrzebne, wojna miała być zakończorlaw trąr miesiące!
Argumentacja wyczerpana. Honor wybitnych hitle-
rowskich strateg w został uratowany:
I. zakoitczyć wojny błyskawicznej w trzy mieslące nie
mo$i, dlatego' Że przeszkodzĘ im warunki geograficz-
ne i klimaĘczne;
2. do takich warunk w geogralicznych i klimatycz-
nych nie musieli się przygotowywać, ponieważ planowa-
li' że zako cząwojnę w trzy miesiące.
Nie żartuję. Przeczytajcie paristwo objawienia Wołkogo-
nowa' Kosinskiego, Goebbelsa, GarĘewa, Sztejnberga.
W jedn1rrn artykule, wręcz w jednym zdaniu dowodzą, że
genialni tritlerowscy generałowie zarnier za]ll szybciutko za-
koi:czyć wojnę, ale stanęła im na przeszkodzie zła pogoda,
a do złej pogody nie musieli się przygotowywać'bo zar:rie-
rzali szybciutko zakończyć wojnę bĘskawiczną.
Nle mogę się nadziwić hucpie propagandzist w: pla-
nowali zakoftczyć wojnę we wrześniu,ale przeszkodziło
im błoto' kt re było w puździerniku' i rnr z, kt ry ścis-
nął w listopadzie.
' o coś,r'r'"$l
Wszystkich nas propaganda marksistowsko-hitlerowska
przyzwycza*a do szydzenia ze Stalina: wywiad meldo-
wał, a on, głupiec i tch rz, bał się uwierzyć. W świetle
owej głupoĘ Stalina wszyscy wy$lądamy na komplet-
nych idiot w i następne pokolenia czeka ten sam los:
kiedy tylko zaczrlie się m wić o wojnie, nasz5rm poto-
mIrJ.In prz5,pomną o nieprzygotowaniu, niezdolności,
gfupocie i tch rzostwie. Ąrmczasem stanowisko Stalina
było jasne i zrozumiałe: był przy zdrowych zmysłach
i zdawał sobie sprawę, że Hitler jest w sytuacji bez vłyj-
ścia, że mając do dyspozycji takie sĘ i środki,nie zdoła
pokonać Zwiapku Radzieckiego, a tym bardziej _ w trzy
miesiące.
342
słuono.rstwo
Zrozurniałe jest r wnież stanowisko radzieckiego !vy-
wiadu. OtrzSrmywali informacje o przygotowaniach do
niemieckiej agresji' ale meldowali Sta]inowi prawdę: to
niemożliwe! Meldowali tak nie po to, by się przypodobać
Stalinowi, ale dlatego, Że tak to w rzecz5rłvlstości wy-
glądało.
Smiać się należy nie z kierownictwa radztecklego wy_
wiadu i nie ze Stalina. Hitler i jego stratedzy zdecydo-
wali się na idiotyczne posunięcie, kt re w żadnych oko_
licznościach nie mogło się dla Niemiec skoriczyć szczęś-
Iiwie. oto, z kogo należy się śmiać.
Głupota polega nie na tyrn, że Sta]in nie wierzył. Jego
niewiara jest zrozumiała i usprawiedliwiona. Głupota
polega na tyrn, że Hitler m gł cośtakiego w1łnyśIić.
ZnalazĘ się jednak mądrale, kt re stanęły w obronie
Hitlera i jego bezrnyślnych strateg w.
Wojna dowiodła, że rrawet w sytuacji najbardziej sprzy-
jającej Hifler i jego mądrzy dow dcy nie zdołaliby pokonać
Związku Radzieckiego. A obroricy Hitlera wrzeszczą: nie'
to było możliwe, Hitler był tak wielkim wodzem, że prowa_
dząc wojnę z Wielką Bry'tanią i całą Europą, m gł jedno-
cześnie rozgromić Zwiapek Radziecki! I to w trzy miesiące!
I to dlatego, twierdzą apologeci Hitlera, nie musiał się on
przygotowywać do zimy.
Mam więc pytanie do wszystkich obroric w Hiflera:
a co zrobiło dow dztwo niemieckie, aby zakonczyć wojnę
w trzy miesiące, przed słotami, przed jesiennym błoc-
kiem, przed mrozem i śniegiem?
Niech pan odpowie, panie Kosirrski: czy Hifler m gł
w trzy miesiące zniszczyć za pornocą lotnictwa ostatni
region przemysłowy na Uralu? Czy Hifler miał lotniska
nad Wołgą, Żeby dosięgnąć Ura]u? Czy rniał paliwo, nie-
zbędne do przeprowadzenia takieJ operacJi powletrznej?
Tak czy nie?
odpowiedzieć twierdząco na to pytanie może tylko zde-
klarowany kłamca, kt ry zaprzedał duszę Hitlerowi
i diabfu. Każdy zainteresowany hlstorią wojny wie, że
Hitler nie miał bombowc w strategicznych, podobnie jak
nie miał do nich paliwa. A skoro tak, to wojna nie-
uchronnie wychodziła poza ramy trzech miesięcy i roz-
343
wlKTOR SI'WOROW
ciągała się na cTrłarty, a był to paźdzlernlk Hitlerowscy
stratedzy pow'inni wiedzleć z doświadczeri Napoleona:
w płździernikujest śnieg. Tak też się stało w 1941 roku:
,,W nocy z 6 na7 października spadł pierwszy śnie$'.3
Z powodu całkowitego nieprzygotowania do woJny'
z powodu zwykłej niemożnościzttilszczetia radzieckiego
przemysfu zaWołgą, hitlerowska machirra wojenna nle-
uchronnie grzęzław błocie i r wnie nieuchronnie tralia-
ła w ros54'ską zimę. Więc czy kożuchy były potrzebne,
czy tnoŻna było bez ntch przeĘć? D|aczego więc wy-
śmiewa pan Stalina' kt ry uvłażałhitlerowskie zarnIaryr
za absurd? Czemu nie śmiesząpana absurda]ne plany
Hitlera?
Parrie Sztejnberg, proszę odpowledzieć, czy moŻrta
w trzy miesiące zagarnąć sz stą częśćplanety, mając
3.4lo przestarzaĘch czołg w' w tym ani jednego cięż-
kiego' ani Jednego z w pełni skuteczną armatą, ani Jed-
lrego z silnikiem Diesla, ani jednego na szerokich gąsie-
nicach? Czy moŻna w trzy miesiące sforsować 150.000
rzek nie mając ani jednego czołgu pĘwającego? Czy
lnoŻrta' mając znikomą Liczbę starych czołg w, w trzy
miesiące zm|ażdŻyć23.ooo czołg w radzieckich, wśrd
kt rych były nowoczesne czoŁgi T-34 i KW. Czy rnoŻna
w trzy miesiące wszystko to unicestwić, skoro armaty
wszystkich niemieckich czoŁg w i wszystkie niemieckie
ar rnaĘ' przeciwpancerne byĘ bezsilne wobec pancerąI
KW-1 i KW_z? A skoro radzieckiego przemysfu za Wołgą
nie spos b znLszczyć, to znaczy, Że radz7eckich czołg w
będzie nie 23'ooo, ale więcej. Zanirn zostanie zniszczolae
pierwsze dziesięć tysięcy i drugie dziesięć tysięcy, fabry-
ki dostarczą no\łre czołgs, i będą to nowiutkie I{W i T-34
prosto z taśrnymontażowej. Więc czy możrta to wszyst-
ko zniszczyć w trzy miesiące, skoro niedostępne Jest
satno źr dło produkcji nowych czołg w, samolot w,
dział, amunicji? odpowiedzieć na to pytanie twierdząco
może Ęlko ten, kto stracił rozum albo jest bez pamięci
zakochany w Hitlerze i jego nlezwyciężonym woJsku,
kierowan5rm przez genidnych strateg w.
3 Guderian, op. cit., s. 187.
344
sAMoBÓJsTwo
A Jeżeli nie można tego wszystkiego dokonać w trzy
mieslące' to trzebabyć przygotowan5rm do prowadzenia
walk Jesienią i zlrną. Nieprawdaż? Więc czy kożuchy są
potrzebne, czy nle?
Hitler miał przed sobą kral o powierzchnt22,4 milio-
na kilometr w kwadratowych' Proszę policzyć' ile tystę-
cy kilometr w kwadratowych przypada na Jeden czołg'
Gdyby nie było w og le żadnego oporu, to i tak żaden
niemlecki czołg nie zdołałbynawet po prostu obJechać
tego terytorium.
Niemcy mieli przed sobą kraj ze l7o-m'iionową lud-
nością,jeżeli nie Liczyć przyłączonych w t94o roku ,,no-
wych republik''. Proszę polriczyć, po ile dziesiątk w tysię-
cy ludzi przypada nakaŻdy niemlecki czołg. Wszystkich
nie da się zabić. Nawet jeŻeli z własnej woli zaczną się
kłaśćpod gąsienice.
Niemcy znali doświadczeria Ęczhwej Hitlerowt Japonii:
jacyŻ ci Japo czycy rnądrzy, jacyż cywilizowani! Ale Ja-
po czycy wdepnęlt w Chiny jak w bagno, i nie potrafili się
stamtąd wydostać. Chiricąlk w było zbyt wielu. w Zww-
ku Radzieckim ludzi jest mnieJ nŻ w Chinach, ale terfo-
rium jest większe i mniej się nadające do operacji woJsk
pancernych, a większośćtego terytorium w og le Jest dla
czoĘ w nieprzejezdrra. I w odr żnieniu od Chlrr, Zuliapek
Radziecki m $ produkować najlepsze na świecie udg|
w nieprawdopodobnyclr,ilościach' GdzieŻ więc się pchali
hiflerowcy ze swoimi trzema tysiącami?
)gl, oto pyt#
pod wasz5rm adresem.
Armia Hitlera liczy ttzy i p ł miliona ludzi. Podstawo-
wym środkiem transportu tej armii to chłopska furman-
ka. Po drugiej stronie jestArmia Czerwona, kt reJ poten-
cjał mobilŻacyjnywynosi 34 miliony Żohtierzy l oflcer w.
Armia Czerworia działa na terenach, kt rych nawet teo-
reĘcznie nie spos b zająć. Cry możną maJąc tak mało
sił, rozbić Armię Czerwoną? Czy można tego dokonać
w trzy miesiące? Nawet jeśliuwa:żacie, że Hitler to przed-
stawiciel wyższej rasy i ma przeciwko sobie podludzt, to
345
wrKToR snwoRow
i w wczas w tlzy miesiące by ich nle w5rmordował. Po
prostu wycofaliby się tam, doĘd hitlerowskie furmanki
nie zdołałyby dojechać. Więc jak parrowie śmiecie trłrier-
dzić, Że Hitler nie tylko był pr4lgotowany do wojny, ale
m gl rozbić, Armię Czerwoną w trzy miesiące!
Macie dwa wyjścla.oznajmtć, że w trzy miesiące możrla
było zm1ażdĘć Związek Radziecki. Wtedy wszyscy się do-
wiemy, ż.ewasze umysĘ daałająnie lepiej, llr-rn zgsza-
lonego Fi.lhrera, kt ry gryzŁ dywany i opowiadał o psach
w przestrzeni bezpowietrznej. Albo musicie przyrznać, Że
w tTy miesiące to niemożliwe, wojna takczy owak musia-
ła się przecią$nąć poza lato i stawała slę przewlekła. W ta-
kim wypadku bez kożuch w nie można się obejść.
gfupiec. v*rł
o podbiciu jej w trzy miesiące m gł tylko kompletny
idiota.
o bezdennej głupocie niemieckich strateg w
zapis w dzienniku shrżbowyrn Haldera z24 czerwca L94I
roku: ,,Wilno, Korłmo, KieJdany - wzięte' (Historia się po-
wtarza - Napoleon [1812] zdobył Wilno i Kowno r wnież
24 czerwca)".4
TeŻrnLał się czym cheĘić! Też sobie znalazŁpor wnanie.
Ale skoro juŻ przytaczasz paralele historyczne, to ciągnij
je dalej. Przypomnij sobie, co się stało z wojskiem Bona_
partego w październiku, listopadzie i potem. DoprowadŹ
por wnarrie do korica i zastan w się nad przygotowaniem
do zimy' Ale stratedzy Hitlera potrafili przeprowadzać po-
r wnania Ę|ko ze zwycięskimi marszami Napoleona, nie
umieli zaśdostrzec smutnego zakończelia kampanii.
Napoleon szedł do Moslrwy szybko, nie przeszkadzało
mu błoto ani zamiecie. Zajal Moskwę na początku wrześ-
nia. Był upał. Nle było ani deszcz w, ani błota, ani śnie-
gu, arri r:":roz:u. Nikt Napoleona nle ruszał. Kutuzow - nie
wiadomo gdzile. Zdawałoby się _ tylko siedzieć i cieszyć
się, gzać pr4/ ogniu pożar w 1 świętowaćzwycięstwo.
A Ęmczasem stało się coś,co zmusiło Napoleona do
a Halder, op. cit., t. 3, s. 34.
346
seuoaÓłsrwo
ucieczki z Rosji przed nastaniem chłod w. To nie zima
lvyglała go z Moskwy! Bonaparte uciekł z RosJi przed
nadeJściem zimy. Bez wyrłźnego powodu. Nikt go nie
w1pędzał. Sam uciekł, ponieważ się zorientował, że Mos-
kwę wprawdzie rnoŻna zdobyć w trzy miesiące, ale to nie
koniec wojny' to dopiero początek. RosJa nie koriczy się
na Moskwie.I zbllża się Zima. A kożuch w Napoleon po-
trzebował nawet po zaJęciu Moskwy'
Dziwne: hitlerowcy mieli taki wspaniały przykład hi-
storyczny i powt rzyli te same błędy.
Bijcie mnie, pokrojcie w kawałki, ale nie jestem w sta-
nie pojąć logiki Goebbelsa, Gariejewa, Kosinskiego, Hit-
Iera, SzteJnberga, Wołkogonowa.
No dobrze, zał Żmy' że hitlerowcy podbili ZwlązekRa-
dziecki w trzy miesiące: zaczę|i 22 czerwca, zakoitczy|i
2l września. I co z tego? Adwokaci Hitlera, czy wiecie,
że po jesieni przypada zimŃ A do zimy rnleży się przy-
gotować. odpowiedzcie: na co|iczył Hitler? Myślał,że po
wrześniunastąpi zaraz maj? Nawet dyby się spełniło
idioĘczne marzenie Hitlera o rozbiciu Armii Czerwonej
w ttzy mlesiące, to co miało być potem? Zamilerzałpod-
bić Zwiapek Radziecki i we wrześniu odprowadzić swoje
wojska do Niemiec? To by było samob jstwo. A Jeżeli
zarnierzał podbić Związek Radziecki i zostawlć na jego
ter5rtorium sĘ okupacffne' nie ubrarre odpowiednio do
pory roku,'to także byłoby samob jstwo.
Moskwę i Leningrad Hitler kazaf, zburzyć. To nie pro-
paganda, jest to obecnie potwierdzone dokumentami.
JakŻe więc jego zwycięscy woJacy mlell ztmować? Na
ruinach Moskury? Czy po wslach, nle wysuwaJąc nosa
z chahryy? A przecieŻ wyg dki są w naszyrn kraJu na
dworze. I zasrieć je przewiewa. I trzeba na noc wysta-
wiać wartownik w. W wiatrem podszytych szyrrelach?
Wstrząsająca logika: planował w trzy mlesiące.,.
A choćby i w tydzieri! Ale do zimy tak czy owak trzeba
się przygotować.
erowski a.rr"#
pułkownik Hermann Hoth pisał: ,,Zadanie zriszczenia
347
WITTTOR SI'WOROW
położonych daleJ na wsch d ośrodkw przemysfu wo-
jennego spoczywało na lobrictrłde' Były to plany utopiJ-
ne. Promle działania niemieckich bombowc w w5mosił
wtedy 1.ooo kilometr w. Nawet gdyby się udało osiĘ-
nąć planowaną linię wołga_Archangielsk (koniecznie
w czasle JedneJ kampanii, to Jest w ciągu trzech-czte-
rech mlesięcy), promieri działania bombowc w byłby
zbytrnaĘ, by uczynić niezdatn5rm do produkcji uralski
przemysł w rejonie Swierdłowska. A przecLeŻ na Swierd-
łowsku światslę nie koriczfi''.s
Nawet hitlerowski generał prz3rznałz nie spos b było
dojśćdo Wołgi w trzy miesiące. A gdyby Niemcy nawet
doszt, to nie mleli czym bombardować Uralu. A gdyby
nawet go zbombardowall, to za Uralem pozostĄrby inne
ośrodkiprzemysłowe.
A nasi domorośli stratedzy oponują: nie, można było
to wszystko zdobyć, i to nawet szybko.
Dow dca 2. Gnrpy Pancernej generał pułkowntk
HeLnz Guderian pisał: ,,Gdy l...l rozłożyliprzede mną
mapę Rosji, nie wterzyłem własn5rm oczom. Awięc to, co
uważałem za ntemożliwe, miało jednak nastąpić?''.6
Guderiarr też uważał pokonanie ZwIę,kw Radzieckie-
go za niemożliwe. Nie Ęlko w ciągu trzech mieslęcy, ale
w og le. A nasi mądrale się nie zgadzają: rnożnabyło to
zrobić'
Dow dca Grupy Armii ,,Południe'' feldmarszałek Gerd
von Rundstedt uważał, że ,,wojna z Rosją to bezsensow-
ne przedsięwzięcie, kt re [...] nie może się dobrze skori-
czyć. ALe skoro [...l woJna jest nieunikniona, musimy
przyznać, Że nie da się Jej wygrać w ciągu jednej Vko'
letniej kampanli. Popatrzcie tylko na te olbrzyrnie prze-
strzenie. Nie możemy rozbić nieprzfiaciela i okupować
całej zachodnieJ częściRosji od Bałtyku do Morza Czar-
nego w ciągu za]edwie kilku mlesięcy''.'
No 1 właśnie.Szef Razwiedupru generał porucznik Go-
likow też tak :ullłażał.Itowarzyrsz Stalin r wrieŻ.I spo-
s Hoth, op. cit., s. 44.
6 Guderlan, op. clt., s. 115.
7 Rokougle rieszenija, op, clt., s. 76,
348
sAMoBÓJsTwo
dziewali się po Hitlerze i jego feldmarszałkach działari
przemyślanych,to jest prTygotowa do woJny dhrgotrwa-
łeJ, czylI do wojny zimą. Ale owych przemyślanych dzla-
łari nie było widać.
Zresztą co tam jacyśgenerałowie i feldmarszałkowte.
''...Hitler, kt ry w tak ostrych słowach krytykował po-
IlĘczne kierownictwo niemieckie l914 roku za to, że nie
potrafiło uniknąć wojny na dwa fronĘ, teraz, nie zakori-
czwszy jeszcze wojny przeciw Anglii' chciał z własneJ
nleprz5rmuszonej woli rozpocząć karnpartię przeciw Ro-
sji i spowodować przez to wojnę na dwa fronĘr, przed
kt rą przestrzegall go wszyscy wojskowi' a kt rą i on
sam tak często nazywaŁ zgwbną..."8
Postarajmy slę zatem zrozum7eć r wnieŻ Sta]ina: on
teŻ uważał'że to krok zdecydowanie zgubny, samob J-
stwo' A skoro hitlerowcy jednak zdecydowali się walczyć,
to w trzech miesiącach w żaden spos b się nie zmiesz-
czą, a więc powirrni się przygotować do walk w warun-
kach zimowych. Nie czyrną takich przygotowa . A więc,
uważał stalin' Hitler nLe zarnierzawalczyć ze Zwiryklem
Radzieckim. Czysta logika...
Naszych wsp łczesnych oponent w nlc Jednak nle prze-
kona. Z przedziwnym uporem powtarzaJą swoJe: do woJny
zimą nie trzeba się było przygotowywać, Hitler zpowodze-
niem m gł pokonać Zwlapek Radziecki w trTy rnieslące'
Takie stanowlsko, to w mojej opinii naJnlŻszy stopleri
degadacji umysłoweJ. I dop kl są tacy, co zaclekle bro-
nią geniuszu Hitlera' dop ty będę prowadzlć przeclw
nim wojnę.
Aż do ich całkowitego pokonania.
Bristol, 73 ktuletnta 2OOO r.
KONIEC
8 Guderian, op. cit., s. 115.
 SAMOB JSTWO
Wefigartner T., Staltn und der A4fstelg Hltlers, Berlln 197O.
Btbliografia Zukow G., ,,Wspomnienia I refleksJe", Warszawa 1979.

BariatynsldJ M., Pawłow M.' Srlednlj tank T-28, Moskwa l993. Prace zblorowe
Beer H., MoslcausAs iml(ampJder Gehetmdienste, MonachLium 1983. BoJewoj i cz|slierrłliu sosfar.' Woonlżonngch sał SSSR LD perlodWelkoJ
Bregman Ą' otleczestulennoJ LDojnA, Statistlczesk! sbornlk nomler 1 (22 lJunla
"Najlepsą, soJusanik Httlera. Sfudium o wsp Ęracy nlemiec- l94lJ, Moskwa 1994.
ko-sowiecklej I 939- I 941", Londlm 1967.
Brtekletll P,, The Dom Busters, Londyn 1951. Brlt{sh and.,Ąmerimn Tanls oJ Wot1d War tr' Norł5z Jork 1969.
Buszkow A., RosstJa, kotoroj nle bgło, Moskwa 1997. Encgklopedla oJ German tanks oJWorldWar Two, Londyn 1978.
Dtetrlch O., 12 Jahre mlt Httler, Monach'lum 1955. Gototuił Ii Stalin nasfupattelnuju wojnu protiw Gltlera?, Moskwa 1995.
GarleJew M., Sborntk .Mużeshoo'', Moskwa 199l. Grlf slekrietnosti snlat, Moskwa 1993.
Goebbels J., Posllednije zaplst, Smolerisk 1993. ,,Historia WelkieJ WoJny NarodoweJ Zwqkv Radzteckiego 1941-1945",
Goebbels J., The Goebbels Dlar(es, Londyn. t. l-6, Warszawa 1964-1967.
Gregory B., Batchelor J., Alrborne WorJare I I 1 8- I 94 1, Leeds I 978. -Historia Drugiej Wo.;ny Światowej 1939_1945", t. |-t2, Warszawa
Guderian H.' ',WspomnienLa żoŁnLerza'', Warszawa 1991. r976-r985.
Halder F., ,,Dzlennik wojenny. Codzienne zapisy Szefa Sztabu General- Itogl WtoroJ mtrowoJ urojng, Moskwa 1956.
nego wojsk Lądorłydt 1939-1942"' t. 1/3, Warszawa L97I-I974. Kijew skij laąsna znąmionngJ. IstorlJ a Krasnoznam\onnowo KijeLD skoDo
Httler A.,,,Rozmowy przy stole. I94L -1944", Warszawa I 966, woJennowo okruga 1919-1972, Moskwa 1974.
Htfler A., .MoJa walka" (Meln KampJ), I(rak w 1992. IśratktJsłotDąr' opterątilDno taktlczeskich l obszczelDo|ennach sŁolD,
H. Hoth, Tankousgle opierac|l, Moskwa 1961. Moskwa 1958.
Karplenko Ą,, obozrlenle otieczlesdoiennoJ brontetankotuoj tlechntkl. ,'Materiały Nor5''rnberskie''' warszawa l 948'
1905-1995, Sankt Petersburg 1996. Ordlena Lenlna MoskousklJ tuojenngj okrug, Moskwa 1985.
Liddell Hart B., Hlstorg oJ the Second World War, Londyn 1978. 'Ósmy zjazd RKP(b). ProtokoĘ'', Warszawa 1966.
Liddell Hart B.' st'ategiją nleprlamgch dteJshDu, Moskwa l957. Rokotlsgje rteszenuą, Moskwa 1958.
Manstein E., LostVrctories, Chicago 1958. Sotulerszenno siekrtebrc! Tol'ko dla komandowan!/a, Moskwa 1967.
Mellenttrin 8,, Panzer Battles, Londyn 1979. Soutetskaja Uojeruraja encykłoptedlJa, Moskwa 1976_ r98o.
Middeldorf E., ,,Taktyka w kampanli rosyjskiej", Warszawa 1961. SotL:tetskiJe Wojennouozdusznue Stłu w WleltkoJ OtteczestwlennoJ
Mirller-tlillebrand B., SuchoputnaJa ormtJa Gtermantl 1933-1945, uojnie, Moskwa 1968.
t. l-3, Moskwa 1956-1958. SSSR - GlermanlJa. 1939-1941, pod. red. J. FelsztJmskiego, Nowy Jork
Nlewleżin W., Sindrom nasfupatlelnoJ boJna. soluletskaJa propaganda 1983.
u prleddwlerii .slDiaszczenngch bojeu" 1939-1941, Moskwa 1997. )o/II SJezdWKP(b). Stlenogr$czesk| otczlot, Moskwa 1934.
Picker H., T,astolngle razgotDory Gttllera, Smole sk 1993. Tankougje opieracjl, Moskwa 1961.
Proektor D., Wojna u Jewropie, Moskwa 1963. Wojenngje parady naKrasnoj płoszczadl, Moskwa 1980.
Relnhardt K., Die Wende uor Moskau., 1978.
Rendulic L., Upranolenije l.r:,ojskaml, Moskrva 1974. Plsma t perlodykt
Ribbentrop J., Mieżdu Łondonom l Moskuoj, Moskwa 1996' ,.Biulletie OppoztcJl"
Rosenberg A', Der Zukttąft elner deutschen Aussenpolitlk, Monachirrm .JediJot Achronot"
1927. ''Łwtestija''
Sandałow L., Na moslataslom napraulenll, Moskwa 1970. ,,Krasnaja zwlezda"
Sandałow L., PLerleżatoje, Moskwa 1966. ,,Literaturnaja Eazleta'
Sandałow L., Trudngje ntbleżi, Moskwa 1964. ,,MoskowsktJe Nowosti"
Schellenberg W.,,,Wspomnienia'', Wrocław 1987' ,,NowaJa i nowiejszaJa istorUa"
Sołonlewicz I., Narodruja mornrchlJa, Mxisk 1997. -Nowoje russkoje słowo''
Sołoniewicz I.' -Rosja w obozie koncentracyjnym'', Warszawa 1988. -Ogoniok"
Speer A., ,,Wspomnlenia", Warszawa 1991. ,,RossiJ skal a gazieta"
Stefanowskl P., Trlsto nielztDiestnych, Moskwa 1968. -Rossijskoje wozrożdienije''
Trianda_fiłłow W., Rązmąch opieracu solurlemienngch armij, Moskwa_ 'Der Spiegel"
-Leningrad 1926. ,,Wiestl"
Szmielow I., IstoriJa tanka, Moskwa 1991 -wojenno-istoriczeskij żurnał''
Usflnow D., Wo imla pobiedg, Moskwa 1988. .Woprosy istorii"
,,Znałria"
350
Nąjpełniejszy wybół książek tĘdawnictwa AiB
można znaleźć,w następująCych księgarniach:
TrÓjmĘsto
O Księgarnia
'Po
schodkach"
Gdańsk ul' Grunwaldzka 99/l 0l
a Księgarnia,,Fantom Press"
Gdańsk ul. Grobla l l 3
a Księgamia ,,Fantom Press''
Gdynia ul. świętojaiska l
Jelenia Góra
. Księgarnia,'Hif'
ul. I -9o Maja I 6
a Ksiegarnia Książki''
ul. Mala l0'Dom
Kraków
a Księgamh,,camena'
Rynek oóWny 34
a Ksiegarnia'Hetmańska''
Rynek Głowny l 7
a Księgarnia
',Pega1
ul. Karmelicka 37
a Ksiegamia,,skańnicL
oś.centralne c bl. l
a .
Księgarnia ,'szkolna'',
ul. Daszńskiego t6
a salon Książki
''N4uza''
ul. Kńlewska 47
opsle
a Księgarnia,omega'
ul. Rynek I 9
Szczecin
a Ksiegarnia,Feniks"
ul' Milczańska 45
a Księgarnie
"M.W.
Porębscy":
Ul, odzieżowa 5, ul. KosynieróW
oraz stoiska w supermarketach:
MAGNET, ul. Lelewela 8a
i HEUOS ll, ul. Rydla 52
Śhsk
o Księgamia,,Klimczok''
Bielsko-Biata ul. Cyniarska I I
a Księgamia ,,Matras"
Chorzów, ul. Wolności 25
a Księgarnia,'spotkania'
Gliwice ul' Zwycięstwa 3l
a Księgarnia''Makama''
Knpkowice ul. Opolska I
a
Księgarnia ,,Drama'
Pyskowice pl. Pihudskiego I
a Ksiggarnia -Sowa'
Rńnik ul. sobieskiego 24
o Ksiegamia
"Logos"
Tarnowskie Góry' ul. Rynek 5
. Księgamia
'Biav Ptak''
Tychy' ul. Bocheńska l2
Świdnica
a Księgarnla''Eureka''
ul. Dtuga I
Wrcchw
a Księgamia,,lNco Veńtas''
ul' KuŹnicza l l /l 3
Księgarnia,yratislavia"
J Niewdana i ska
pl' Legionów l4
Warszawa
a Księgamia Fundacji Pomocy
Bibliotekom Polskim
ul- Marszałkowska 74
a Księgarnia,,MDM''
ul. Piękna 3ll37
. Księgarnla
''MiD''
Al Jerozolimskie/Jana Pawla ll
(pzejściepodziemne)
. Księgarnia,'Nike"
ul. Zgcda 12
l4 a Księgarnie''odeon'':
ul Hoża l 9, ul. Wiejska l 4
. oraz w punktach ksiegarskich
na Dworcu Centralnym

@43
Sprzedaż wysyłkową p]owadzą:
. KsięgBmia Wvsyłkowa
"Fakto]"
02-792Wa$zawa 78 skr poczt.60

- ^sĘgalnlavYysylKowa"Nepo lu-{4@{rtrp'l
L:l
łkńlny ratilog: http:'7www nepo kom'pvalb
zamówienia książek: ksiegamia@nepo.kom.pl
0l -865 Warszawa 45, skMka poczt. I 05; tel /fil (O 22) 633 53 I 5