W serii:

Kontrola

Wyb r
*

Zołnierze wolności
TTUilA(ZYtI
Akwarium itA(!Er B0R0tłs!il ! tAn0srAtł r0rARsn
*

Lodołamacz

Dzie <M>

Ostatnia republika
*
Oczyszczenie

Samob jstwo
*

Specnaz
Railziecki wywiad wojskowy
GRU
Radziecki wywiad wojskowy tłT0ttłilr(Ttł0 tDAntlu IBrrtrffsll
WARSI AWt1999
 T)rtuł oryglnału
rPy
.

Copyqlght @ 1994 by Wtktor Suworow

KonsultacJa oraz opracowanie tabllc

KrystynMleJskt

RedakcJa
Jan I{owalśki

Skład i łamanie
EuaBrudzgł1ska

For tłre Pollsh edttlon

CopyrĘ[t @ 1999 by
Wydawnictwo Adamskl I Bteltrlski

ISBN 83.87ąbą-ru-t

' Wydawnietwo Adaapkf tr Bteltrlskr

'
Warszawa f999
eąuil
aibpubll@ILęoitupl
Dk tani
ark. wyd. 10, ark. druk. 13
Druk I oprawa
Drukarnla Wydawntcza tm. W. L. Anczyca SA
w Krakowie' ul. \łIadowlcka 8
zam.102Ą99
 Spis treści

Częi plcnsza 19
Bozdztał l -
Trlumwirat 2L
BozdĄał 2
'Htstoria

Bozdztał 8
Plramlda .62
RozĆlzlał 4
' GRU l KomisJa Wojskowo-Przemysłowa
Bozdztał 5
',;,
Dlaczego nic o Ęm nte wiadomo? . . . 73

"młodsl bracla"
6
onu l . 77
$,ozćlzfał 7
lioRuaKGB . Bl
WIKTOR SUWOROW

Rozdzlał 8
Centrala 90
Rozdzlał 9
Struktura GRU . .94
Rozdzlał 1o
Jednostki zdobywające irrformacje
wywiadowcze (operacfr ne )

Rozdział 11
Wywiad Mar5marki Woj ennej r03
Rozdział L2
organy analizuj ące informacje
wywiadowcze 105
Wstęp
.

Rozdzlał 13
Służbypomocnlcze 113

Częśćdruga Ll7 Nie ma wątpliwości, kt re pa stwo na świecie

dysponowało najpotęŻniejszym wywiadem - był
Rozdzlał 14 nim Zwia7,ek Radziecki, a tą monstrualną organi-
.Nlelegalni 119 ncją nie mającą odpowiednika w dziejach Ludz-
Rozdział 15 koŚci był KGB' czyli Komitet Bezpieczeristwa
Rezydentury r30 Paristwowego (Komitiet Gosudąrsttuienrnj Biez-
opasnosti). W kwestil natomiast, kto dysponował
Rozdział 16
Tlrpowa rezydentura GRU t4l d*gą taką organizacją, opinie specjalist w r Ż-
nią się od siebie. Prawda, choć może się wydać
Rozdzlał L7 dziwna, jest następująca: krajem, kt ry nią dys-
Ęenci 150 ponował (i wciąż dysponuje) był r wnież Zwiapek
Rozdzlał 18 Radziecki, a orgatizacją tą był i jest GRU (Głztł-
Werbunek agent w r59 noje Razwiedguatielnoje UpranaLeĘe - Gł wny
Rozdzlał 19 Zarząd Wywiadowcry Sztabu Generalnego).
Łącznośćwywiadowcza . . 177 Niniejsza ksiąlka została napisana, by uza-
sadnić tę opinię.
Rozdział 20 Pierwotnie była pomyślana jako materiał ln-
Działalnośwywiadowcza w praktyce . r93 struktażowy dlh wąpkiego kręgu specjalist w,
p źnilej poprawiłem ją tak' by nadawała się dla
WIKTOR SUWOROW
szetszego kręgu odbiorc w. Poprawki ogr ariczy -
ły się gł wnie do usunięcia definicji i szczeg ł w
technicznych, kt re nie byly czytelnikowi po-
trzebne, a zaciemniłyby jedynie og lny obraz.
Mimo tych zabieg w ksiąpka może okazać się
trudna w lekturze i' choć mogę za to przeprosić
czytelnik w, nie mogę tego zmienić. Aby poznać
chorobę (a chę poznania najczęściejspowodo-
wana jest potrzebą młalczeria takowej) trzeba
poznać zar wno objawy, jak i etiologię.
Jednym z pierwszych świadomychkłamstw,
na jakie zdecydowali się komuniści, było ogło-
szenie, Że organy bęzpieczeftstwa nowego pa -
stwa, czyli W CzK Wsrerus skaja Czerieztug czaj -
(
naja Kommissga po Borbie s Kontrretuolittcgjej
i Sąbotcużem - Wszechrosyjska Nadzwyczajna
Komisja do Walki z Kontrrewolucją i Sabota-
Żem), zostały stworzone 20 grudnia L9I7 roku*.
Rewolucjoniści zrobili tak, by udowodnić, Że
masowe egzekucje, jakie miały miejsce w cią$u
pierwszych czterdziestu jeden dni ich władzy,
nie były realizacją planowanego ludob jstwa,
lecz spontanicznymi aktami bezprawia, popeł-
nionyrni przez jednostki.
Fałszywośćtego twierdzenia jest łatwa do udo-
wodnienia: wystarczy dokładnie pocrytać wyda-
nia bolszewickich gazet z owych pierwszych dni,
kt re ,,wstrząsnęły światem". organy bezpie-
czeristwa i przeprowadzane przez nie egzekucje
istniały od pierwszych nawet nie dni, a godzin
egzystencjiwładzy radzieckiej, tak jak to wcześ-
niej zostało zaplanowane.
* Dla upamiętnlenia tej daty (Dnia Czekist w) jeszcze w latach
80. funkcjonariusze KGB pobierali wynagrodzenie 20. dnia każde-
go mlesiąca lprzyp. red.].
to
GRU
Pierwszej nocy po ogłoszeniu światu narodzin
najbardziej krwawej dyktatury w jego dziejach,
Lenin wyznaczył swych pełnomocnik w. Wśrd
nich byt niejaki towarzysz A. Rykow mianowany
szefem Ludowego Komisariatu Spraw Wevrrrętrz-
nych, bardziej zrran:ego pod złowrogim skr tem
NKWD (Narodngj Kommissąrtat Wnutrienngch
Dieł). Jednąz pierwsrych decyĄi nowo mianowa-
nego szefa resortu spraw wewnętrznych,było za-
rządzenie z 28 paźdĄernika 1917 roku powofują-
ce Milicję Robotrriczą.
W 1938 roku towarzysz Rykow, po procesie
tzw. bloku prawicowc w i trockist w, został roz-
strzelany, ale zdą|zył zapIsaÓ kilka krwawych
stronic, zar wrto w dziejach organ w, jak i wła-
dzy radzieckiej, o kt rych wolałaby ona jak naj-
szybciej zapomnieć.. Z dvłudziestu mianowanych
szef w tejże sh:źby (cTy organu, bo tak brzmiała
pierwotna nazwa) trzech usunięto ze stanowiska'
jeden zrnarł na posterunku, siedmiu zaśzostało
powieszonych lub rozstrzelartych po torturach,
podczas kt rych oprawcy wykazali tyleż pracowi-
tościco pomysłowości.
Największymi paradoksami w kontekście
przebiegu tej nie konczącej się krwawej or$ii są
następujące pytania: dlaczego najpotężniejsza
na świecieor$anizacja przestępczatak łatwo po-
zural.ała likwidować swych prryw dc v/? Jakim
cudem Biuro Polityczne moglo bezkarnie robić
z czekistami co tylko zechciało? Dlaczego to sa-
mo Politbiuro nie miato Żadnyc}r kłopot w nie
Vlko z pozostałymi po przyw dcach rodzinami,
pJ'e także z ftzyczną likwidacją całych mas mło-
dych i obiecujących oficer w tychże organ W.7
Gdzie lezał sekret bezgranicznej siły Politbiura?
1l
wtKToR suwoRow
odpowiedź jestprosta, a spos b staryjak świat
i od początku tego świata skutecznie stosowany.
Sprowadza Się do rzymskiej zasady: ,dziel
i rządź". Na początku, by nie dzielić się władzą,
Lenin podzielił w Rosji wszystko co tylko dało się
podzielić, a od jego czas w kolejne pokolenia ko-
munist w wiernie go naśladowałyi skwapliwie
wykonywały polecenia nieśmiertelnegotw rcy
pierwszego paristwa proletariackiego.
Całą strukturę zarządzaria paristwem powie-
lono co najmniej dwrrkrotnie. Władza Rad była
także powielona. Jeśliktośodwiedził Rejonowy
Komitet Partii, a potem Rejonowy Komitet Wy-
konawczy, nie m gł nie zauwaŻyć faktu, Że te
dwie odrębne instytucje miały prawie identycz-
ną strukturę i zajmowały się identycznymi pro-
blemami, często podejmując przeciwstawne de-
cyzje. Żadna z nich nie miala zaśuprawnieri,
aby decydować o czymkolwiek samodzielnie.
Ten system istniał na wszystkich szczeblach
i etapach podejmowania decyzji. JeŚli przyjrzy-
rny się naprawdę waznym decyzjom podejmowa-
layrn przez przyw dc w radzieckich (a publiko-
wanym w gazetach) stwierdzimy, Że kaŻda
z nic}: była podjęta zawsze na wsp lnej sesji KC
partii i Rady Ministr w. Pisząc te słowa mam
przed sobą wsp tnie podjętą rezolucję o dalszym
wzrościej akościi poszerzeniu asortymentu pro-
dukowanych zabavłek. Ani Rada Ministr w gi-
gantycznego paristwa, ani Komitet Centralny
rządzącej partii nie były w stanie (z braku wła-
dzy i mozliwości)podjąć tak ważnej decyzji sa-
modzielnie. Sytuacja ta dotyczyła nie tylko mi-
nistr w czy sekretatzy KC, ale wszystkich niŻ-
szych szczeb|i zatządzaria.
I2
GRU
Na przykład jedynie wsp lna decyzja Komitetu
Centralnego Komunistycznej Partii danej repub-
liki i Rady Ministr w tejże repubtiki była waŻna.
Naturalnie nie mogły one rozpatrywać tak istot-
nych kwestii jak jakośćzabawek, ale zasada po-
zostaje taka sama: nie da się powziąć samodziel-
nych decyzji w jakiejkolwiek sprawie. Władza
w Zwia7,ku Radzieckim była zar umo w formie,
jak i w treścizawsze podzielona i zdublowana,
poczynając od planowania podboju Kosmosu,
a koflcząc na pogrzebie szeregowego obywatela.
Inaczej rzecz ujmując: od produkcji papieru to-
aletowego do wodowania lodołamaczy o napę-
dzie atomolvym.
W dodatku poza organami wŁadzy wykonaw-
czej' kt re wydawały polecenia i pilnowały, by
były one wykonywane, istniaŁy takŻe Centralne
organy Kontroli, niezaleŻne od władz lokalnych.
Podstawowym był naturalnie KGB, ale nieza\eŻ-
nie od niego dzialały i inne, na przykŁad niewin-
nie brzmiąca Inspekcja Robotniczo-Chłopska,
będąca w istocie tajną policją podległą członko-
wi Biura Politycznego' kt ry miał prawie takie
wpłyvrry jak szef KGB. Ministerstwo Spraw We-
wnętrznych też nie spało, a nie podlęgało ani
KGB' ani Kontroli. Poza tym istniał też organ
Centralny Prasy, kt rego wizyty w fabrykach
wywoływały nie mniejszą panikę i wściekłoś
jak wizyty Komisji do Zwalczania Kradzieży Mie-
nia Paristwowego.
rokratyzowanej organtzacji. Zasada ta rniaŁa za-
l3
WIKTOR SUWOROW GRU

Stosowanie nie tylko w kwestii organ w wŁadzy:

Przekształcenia radziecklch służbspecjaInych
była gazeta 'Prawda'', ale mieliśmy też ,,Izwiestia'''
Istniał TASS-, a obok niego APN-- i to bynajmniej stużałaezpleczeŃsrwn WYWAD WOJSKOWY
pnŃsrwowreo
nie po to, by istniała konkurencja, ale by wszyst-
ko było zdublowane. Zabieg ten pozwalał towa- WCzK Registraupr
rzyszom z Politbiura prowadzić znacnlje spokoj- 1917 - 1922 1918 - 1921

niejsze Ęcie, co w ich wieku miało niebagatelne

znaczenie. GPU
Kontrolowanie wszystkiego i wszystkich jest 1922-1923
niemożliwe i dlatego właśnietak istotne było
dublowanie dosłownie wszystkiego. Zawiść j est OGPU
doskona}ym str żem _ zawsze moŻna donieść 1923 - 1934

na rywala, $dy ten ma przebłysk inspiracji albo Razwiedupr

1921 -1942
jego zachowanie odbiega od ustalonej normy, NKWD

albo, co najgorsze, pr buje krytyki z punktu 1934 - 1941

widzenia zdrowego rozsądku. Duplikacja była

podstawowym powodem przeraŻającej stagna- NKWD NKGB

cji we wszystkich dz|edzinach Życia, kt ra ce-

od lutego do lipca t94 od lulego do lipca 1941

chowała paristwo i nar d radziecki. ByŁa teŻ

naturalnie powodem bezprecedensowej stabil- NKWD
- 1943
GBU

nościreżimu. Powielając struktury paristwa,

1941 od 1942

Politbiuro było zdolne zneutralizować jakiekol - UWAGA:

wiek pr by rewolty. NI(WD NKGB SMIEHSZ
.l943
- 1946
.1943
- 1946 1943 - 1946 Radziecki wywiad wojskowy
TWorzenie tego podw jnego systemu zaczęŁo trzykrotnie tracił autonomię:
- W latach 1 91 9-20 Begistraupr
się od powstania WCzK powołanej do życia, by MWD MGB
podporządkowano WCzK;

zr wnoważyć rosnącą wŁadzę Ludowego Komi-

_ W 1938 r' Nikołaj Jeżow
1946 - 1953 1946 - 1953 poł ączy ł zar ząd Wyw ad owczy

sariatu Spraw Wewnętrznych' czyli wczesnego

i

(RazwiedupQ Sztabu
Generalnego Armii Czerwonej
MSW. W czasie całej spływającej krwią wojny MWD
z NKWD (rozłączenie służb
nastąpiło po upadku Jeżowa);
domowej obie te or$anizacje działaŁy niezaleŻrie, 19s3 _w 1947 l' powstał Komitiet po
a nawet wręcz rywalizowały ze sobą. Ponieważ lnformacji (Kl) podległy Radzie
Ministr w, W jego skład obok
ich znaczenie ogromnie wzrosło, Lenin musial KGB GRU wchodził także Zarząd
.l954 Zagraniczny MGB. Stan ten
- 1991
MWO nie utrzymał się długo, już
t TASS - TielegrSnoje Agientsttoo Sou:ietskottso Sojuza - od 1954 w 1948 r wywiad wojskowy
podporządkoWano
Ęencj a Te egraficzn a Związku Radzieckiego przyp' red. ]'
l
*ł APN _ AgientstlDo Pieczati,,jvot osti"- Agencja Prasowa
I
Ministerstwu obrony, zaśsam
,,No-
Kl rozwiązano W-l951 r.
wosti" [przyp. red.].

I4 15
WIKTOR SUWOROW
stworzyć jeszcze inny organ kontroli iwymierza-
nia rewolucyjnej sprawiedliwoŚci: Rabkrin (Ra-
bocze -Krie stta nskĘ a lnspiekclj a - Inspekcj a Ro-
botniczo-Chłopska). Ten działający w latach
I92o-L934 organ do dziśczeka na opis jego
historii i osiągnięć. Było to ukochanie dziecko
Lenina, o kt rym pamiętał nawet nałożluśmier-
ci' Rabkrin nie był pomyŚlany jako organ repre-
sji wobec całego społeczeristwa,' lecz jako orga-
nizacja kontrolująca elitę bolszewik w, a przede
wszystkim WCzK i NKWD.
Macki CzK siĘały już poza granice kraju
i przyw dcy bolszewiccy musieli stworzyć inną
służbęzdolną zr wnowazyć tę działalnoś. Ani
bowiem NKWD, ani Rabkrin nie nadawały się do
tego celu. 2I października 1918 roku z rozkazu
niestrudzonego Lenina powołano do Ęcia nową
sfużbę wywiadowczą, przeznaczoną do działania
wyłącznie poza granicami kraju i całkowicie nie-
zaLeŻną od WCzK. Nazwano ją dla dezinformacji
Zarządem Rejestr w Robotniczo-Chłopskiej Ar-
mii Czerwonej-, w skr cie Registraupr (Registra-
tielnaje UprauLen[je). Do początku lat dziewię -
dziesiąĘch or ganzacja ta nazyw ała się Gł wnyrn
Zarządem Wywiadowcrym Sztabu Generalnego
Armii Radzieckiej, zrLar|a była teŻ w klasyfikacji
wojskowej jako Jednostka 44388.
Historia zll'a wiele przykład w podobnych
struktur stworzonych przez reŻimy rozmaitego
rodzaju. Najbardziej Zlaan'e z nich powstały
w Niemczech w czasach Hitlera - obowląpywały
* W nazwie tej nie ma nic zaskakującego' Biuro wywiadu woj-
skowego Republiki Francuskiej długo nazywano Wydzlałem Staty-
styki Sztabu Generalnego, a strukturę wy'lviadowczą Cesarstwa
Austro-Węgierskiego - Biurem Ewidencji lprzyp. red.].
16
GRU
f w nieh te same zasady podw jności: SA i SS'
dywizje Wehrmachtu i Waffen SS, RSHA. i Ab-
wehra**.
To zwielokrotnienie s truktur p aris twa rrroże by ć
wyjaśnione jedynie przez da7enie klasy panującej
do zagwararltowania stabilnościreżimu. Istotne
jest wyjaśnienietej ostatniej kwestii, aby rnożna
było zrozumieć rolę' jaką odgrywał radziecki wy-
wiad wojskowy, orźLz powody, dla kt rych GRU
przez caĘ prakĘczrie okres historii ZwiapkuRa-
dzieckiego pozostał nieza|eŻny od KGB i jego po-
przednik w, pomimo wielokroheych pr b podpo-
rządkowani a go Komitetowi B ezpie cze s twa Pari -
stwowego.
* RSFIA - ReŹchssicherhettshauptamt _ Gł wny Urząd Bezpie-
cze stwa Rzeszy, centrala aparatu bezpieczeristwa paristwowego
II| Rzeczy, funkcjonowała w latach 1939-1945. RSHA podlegały
m.in. ływlad i kontrw:'rwiad SłużbyBezpieczeristwa SS (SD _ Sr-
cherheitsdienst) oraz policje: kryminalna - Kripo i polityczna - Ge-
stapo lprzyp. red.J.
** Abwehra (wł. Abuehr) _wywiad armii niemieckiej utworzony
w l92o roku, w 1944 roku podporządkowany Służbie Bezpieczeit-
stwa SS lprzyp. red.).
Częśpiennrsza
 Rozdział 1

Triumwirat
I

Partia, bezpieka i armia stanowiły triumwirat

tządzący Zwia7,kiern Radzieckim. Wszystki e pozo -
stałe instytucje, niezależrrie ile oficjalnie miały
władzy, faktycznie zajmowały pozycje wykonaw-
cze i były podporządkowane kt remuś z tej tr jki.
Żaden z tych trzech człon w nie miał teŻwładzy
absolutrrej ani większej rnŻ inne. Wszystkie były
" nlezależne i musiały dzielić się władzą z rywala-
mi, choć żadnej ze stron się to nie podobało. Cały
' czas trwała pomiędzy nimi walka, choć nie zaw-
sze była ona widoczna dla obserwatota z zew-

:, sjonującego ludność,a KGB nie miat racji bytu

': bez ciągiłego podsycania komunisĘcznego fana-
Ęzrlru i oszukiwania ludzi - a więc bez partii.
2T
WIKTOR SUWOROW
Zar wno KGB, jak i partia, u'waŻały swoje zada-
nia i istnierie zanajważniejsze, a to co robi dru-
ga strona Za pomocnicze. Obie organizacje daŻy-
w roli tresowanego krokodyla zapewniające$o
utrzymanie treserom.
W systemie triumwiratu armia była elemen-
tem najsilniejszym, ale zarazem najmniej doce-
nian5rm. W przeciwieristwie do partii czy KGB,
armia ni$dy, nawet przez parę godzin, nie rzą-
dziła pailstwem. Gdyby kiedykolwiek tak się
stało' oznaczałoby to koniec zar wno partii, jak
i KGB, $dyż nie były one armii do niczego po-
trzebne.
Dla krokodyla naturalnym jest życie w bagnie
i połykanie tego, na co ma ochotę. Istnienie tre-
ser w jest stanem nienaturalnym, z czego obai
treserzy (KGB i partia) zdawali sobie doskonale
sprawę. Wiedzieli teŻ, Że pierwszą czynnością
krokodyla, dyby się uwolnił, będzie rozpra'wie-
nie się z treserami.
Powstaje wobec tego pytanie: dlaczego kroko-
dyt nigdy nie miał ku temu okazjl? Powodem
były silne cugle, kt re trzyrr.aŁa z jednej strony
puitiu', a z drugiej KGB. Cugle partii'nazywały
się Wydziałem Politycznym, a KGB Wydziałem
Specjalnym. Kłżdyszczebel dowodzenia ikaŻda
jednostka wojskowa były spenetrowane ptzez
oba te wydziały, częściowojawnie, częściowo
przez tajnych informator w.
ZakaŻdym razerr' $dy armia zaatakowała par-
tię, a zd'arzalo się to dośćczęsto, poczynając od
22
ł
&
GRU
lat dwudziestych, czekiści przystępowali do
akcji i błyskawicznie opanowywali sytuację.
Zkolei, $dy armia zaatakowata KGB' co nastą-
piło po śmierci Stalina, partia wkroczyła do
akcji, ratując bezpiekę.
Natomiast w sytuacji gdy KGB zacza} być za
bardzo bezczelny i spiskował przeciwko partii,
ta ostatnia popuściłacugli i krokodyl przystąpił
do dzieła. Wszystko jednak zostało tak skalku-
lowane, by m gł |twźć' ale nie zagryzł. Po ta-
kich incydentach Życie najakiśczas WTacało do
normy i treserzy tak manipulowali krokodylem,
aby żadne sprzeczne interesy czy kł tnie nie
przerodz1Ę się w otwartą wojnę.
Czasami udawało się im wymierzyć, krokody-
lowi parę kopniak w, a jeślinie było już wyjścia,
zgodnie napuścićgo na kogoś innego, zv{anego
,,agTesorem".
Zadna z pozostałych insĘtucji paristwowych
nie odgrywała decydującej roli w tym przed-
stawieniu - mogła jedyrrie pełnić funkcje po-
mocnicze: dostarczać żyvrnościtreserom i kro-
kodylowi, brać udział w galowych przedstawie-
niach czy zbierać got wkę od przeraŻonych
widz w.
M zgiem krokodyla był Sztab Generalny Armii
Radzieckiej, a jego oczarni i uszami - wywiad
wojskowy. GRU stanowił częśćSztabu General-
nego, czy|i częśćm zg'u, kt ra analizuje to, co
vndzą oczy oraz słysząuszy' kt ra może skon-
centrować te zmysły na najbardziej interesują-
cych je obiektach' Wprawdzie krokodyl nie może
zerwać się z cugli, jednak Sztab Generalny oraz
GRU, aŻ do dzisiaj, są praktyczrie riezależne od
j akiejkolwiek zewnętrznej kontroli.
WIKTOR SUWOROW

Powodem tego stanu rzeczy są doŚwiadczenla

zdobyte przez partię ito za cenę ogromnych ko-
szt w. W okresie poprzedzającym II wojnę świa-
tową partia tak dokładnie nadzorowała Sztab
Generalny, a czekiści tak dokładnie go ,,spraw- l

dza|I'', Że Sztab Generalny utracil całkowicie

zdolnośćSprawnego funkcjonowania. Rezulta-
Rozdział 2

prowadzenia walki.
Partia wyciĘnęła z tej nauczki właściwąle- Historia
Radziecki wywiad woj skowy- stanowił integralną
częśćarmii; dlatego też historia GRU rnoŻe być
a nie umysł czy zmysŁy krokodyla. rozpatrywana tylko w kontekściehistorii armii
i ciągłego konfliktu pomiędzy armią, partią
i bezpieką.
Od chwili sformowania pierwszych jednostek
Armii Czerwonej powstawały w ramach ich szta-
b w niewielkie grupy wyuiadowcze, częstokroć
bez rozkaz w z 9 ry. W miarę formowania się
wojska w brygady, korpusy czy armie, formowa-
ły się wTaz z nimi struktury wywiadu, kt re
l prTyjęły postać wydział w wywiadowczych po-
szczeg lnych sztab w.
l

* Rosyjskiego słowa raztuiedka nie da się dokładnie przetłu-

rnaczyć na żaden obcy język. Ma ono bardziej szerokie znaczeltie
zawierające wszystko' co rozumie się pod określeniami:,,zwiad",
,,zbieranie informacji", ,,szpiegostwo" - praktycznie oznacza to
wszelkie sposoby pozyskiwania i przet-warzania informacji o aktu-
alnym czy też potencjalnym nieprzyjacielu [przyp. tłum.J.

25
wrKToR suwoRow
Na przykład szef wydziału wywiadowczego
w sztabie korpusu dysponował własną j/edno-
stką wywiadowczą, a opr cz tego nadzorował
działanie szef w analogicznych w)idział w
w sztabach dywizji wchodzących w skład kor-
pusu. Z kolei szef wydziału wywiadowczego
sztabu każdej dywizji miał własną jednostkę
wywiadu i kierował oraz nadzorował działal-
nośćszef w wywiadu brygad tworzących tę dy-
wizję.
13 czerwca 1918 roku sformowano po raz
pierwszy w dziejach Armii Czerwonej zwtązek
strategiczny: front. otrzymał on nazwę Frontu
Wschodniego, a w jego skład wchodziło pięć ar-
mii i Flotylla Wołza ska. Tego samego dnia
utworzono Wydział Rej estracyjny tj . wywiadow-
(
czy) frontu. Podlegali mu szefowie wydział w
wywiadowczych sztab w wszystkich pięciu ar-
mii oraz Flotylli Wołżariskiej, zaśszef wywiadu
frontu dysponował opr cz tego samolotami
zvłiadowczymi, kilkoma szwadronami kawalerii
i _ co najważniejsze _ wlasną agenturą. Ta
ostatrria pierwotnie oparta była na podziemnej
strukturze bolszewik w i innych partii, kt re
ich wpierały. Agentura rozrastała się w miarę
posuwania się frontu; a przedjego nadejściem
grupy agent w przeprowadzały rozmaite akcje
dywersyjne na tyłach przeciwnik w.
Wkr tce powstały teŻ lrlne fronty: Południowy,
Ukrair1ski,P łnocny, Turkiestariski, Kaukaski,
Zachodni, Południowo-Wschodni i P Łeocno-
Wschodni. Wywiad kaŻdego z niclr został zot-
ganizowany w dokładnie ten sam spos b.
opr cz front w istniały samodzielnie działające
armie, kt re takŻe posiadały własny wywiad.
26
GRU
Wiosną 1918 roku powołano teŻ do życia nolvy
rodzaj służby wywiadowczej: słuŻbędywersyjną,
podległą podobnie jak inne, szefom wywiad w
czy to frontu, czy arrnii, czasem nawet dywizji.
Nazwano ją,,kawalerią specjalnego przeznacze-
nia''. Członk w nowej służbyrekrutowano z gro-
na najlepszych kawalerzyst w danej formacji,
kt rych następnie przebierano w mundury wTo-
gai zalecano $łębokie wypady na tyły przeciwni-
kaw celu zbierania informacji, schwytania języ-
ka (zwłaszcza oficer w sztabowych), a czasem
do n7szczenia określonych cel w _ zazwyczaj
sztab w.
Liczba i rozmlary takich oddział w stale rosły
w
- 1920 roku, w czasie wojny z Polską, opr cz
samodzielnych pułk w i szwadron w podle-
głych szefom wywiad w niŻszego szczebla, ist-
niała także brygada kawalerii do zada specjal-
nych w sile ponad 2.OOO szabli. Wszyscy spec-
kawalerzyści ubrani byli w polskie mundury.
Wiele lat p źniej takie oddziały zyskały miano
Specnazu, w p Źniejszych czasach nadawane
wszystkim jednostkom specjalnym GRU.
od początku swego istnienia wywiad wojsko-
wy był solą w oku i gł wnym rywalem WCzK,
kt ra posiadała własną agenturę centralną oraz
lokalne siatki wywiadowcze i zazdrośnie strzegła
swego prawa do nich. Czekiścinie mogli pogo-
dzić się z tym, że ktośpoza nimi ma podobną
agenturę czy oddziaty specjalnego przeznacze-
nia. R żnica w przypadku tych ostatnich pole-
gala gł wnie na tym, Że oddziały specjalne WCzK
(osnaz) przeprowadzały akcje na własnych ty-
łach, eliminując obywateli niezadowolonych
z r eŻimu komunisty czne go.

WIKTOR SUWOROW
Podczas wojny domowej CzKdąlyła do zjedno-
czertia wszystkich oddział w specjalnych pod
swoją komendą i wiadomo o kilkunastu pr -
bach przejęcia przez nią organ w wywiadu woj-
skowego. W trakcie jednej zrtich, 10 lipca 1918
roku, czekiści rozstrzelali szefostwo Wydziału
Rejestracyjnego sztabu Frontu Wschodniego'
kt ry istniał zaledwie dwadzieścia siedem dni,
wraz z calym sztabem frontu i jego dow dcą M.
Murawiewem, kt ry pr bowal ratować swoich
oficer w wywiadu. Jego następca I. Vatsetis nie
miał własnego wywiadu, a o informacje m gł je-
dynie grzecznie prosić czekist w, zdając sobie
sprawę z ich podejścia do os b, kt re nie przy-
padły im do gustu. (Rozstrzelali go w koricu
i tak, ale znaczrt1e p źniej).
Naturalnąkoleją rzeczy, po przejęciu a$entury
zlikwidowanego sztabu CzR z|eciła jej własne
zadartia, a te, kt re z|ecaŁo dow dztwo frontu,
były odsuwane na dalszy plan, co w efekcie
omal nie doprowadziło do całkowite$o rozbicia
Frontu Wschodniego. Jeśliwywiad i sztab są
rozdzielone, prz)rpomina to do złudzenia sytu-
ację osoby Ślepej i $łuchej - nawet jeśliotrzyma
ona od innych zmysł w informacje o zagroŻeniu
i tak reakcja będzie powolna, a ruchy nieprecy-
zyjne. Ludowy komisarz do spraw Armii Trocki
po tej jednej pr bie miał dośći postawił Lenino-
wi ultimatum: albo dostaje niezaleŻny wywiad,
albo niech wojsku przewodzi towarzysz Dzier-
Żyl ski.
Lenin zdavłałsobie sprawę z potęgi CzK, a|e
wiedział takŻe, Że moŻIiulości tej służby są nad-
zwyczaj jednostronne, dlatego teŻ zakazał Feli-
ksowi Edmundowiczowi mieszania się do spraw
2A
GRU
wywiadu woj skowego. Czekiścinie zrezy gnow aLi
jednak z pr b połknięcia wywiadu wojskowego,
choć juŻ nie na taką, jak opisano, skalę.
Pod koniec 19l8 roku zakoitczono organizację
struktury wywiadu wojskowego od szczeb\a puł-
ku do szczebla frontu i jedyn5m sztabem, kt ry
nie posiadał własnej służbywyviadowczej, był
Sztab Polow} Armii Czerwonej (dopiero p źniej
przemianowany zostaŁ na Generalny). Sytuacja
ta powodowała zn'aczne osłabienie Sztabu, kt ry
musiał opiera się na wiadomościach z drugiej
ręki, powodowała r wnieŻ całkowity brak koor-
dynacji prac wywiad w front w. Wywiad woj-
skowy przyi! strukturę piramidy, tyle że brak
w niej było wierzchołka. Stojący rla czele Armii
Czerwonej Lew Trocki kilkakrotnie zwracaŁ Le-
ninowi uwagę na potrzebę stworzenia brakują-
cego ogniwa, na co ten nie zgadzał się, wiedząc
Że ozrlaczałoby to zbyt silne wzmocnienie pozycji
Trockiego.
Na początku jesieni sytuacja komunist w
gwałtownie się pogorszyła, kompletny rozkład,
i tak osłabionej wojną, gospodarki oraz nata-
stające niezadowolenie społeczeristwa stawały
się coraz realniejszą groźbą. Wybuchaly zbroj-
ne powstania; miała miejsce pr ba zamachu na
Lenina - słowem wszystko zaczęło się walić.
Aby uratować reżirn, sięgnięto po desperackie
środki:nawet w najmniejszych miejscowo-
ści ach b rano zakładnik w, kt r zy byl.i r o zstr ze -
llwani pr zy jakichkolwie k obj awach niez adowo -
lenia ze strony miejscowej ludności.Dzięki ma-
sowym egzekucjom komunistom udało się
rrtrzylreać przy władzy, ale powstał kolejny
problem: spuszczona ze Smyczy i pijana krwią
WIKTOR SUWOROW
,,czerezwczajka'' wymknęla się spod kontroli
partii. W Twerze wraz Z zakładnikami rozstrze-
lano całą g rę parĘjną, kt ra wcześniej nara-
ziła się czekistom.
Stabilność władzy byla ponownie zagroŻona,
tym razem zrtaczrtie poważniej. Lenin, nie wyle-
czony całkowicie z tarr zdanych podczas zarna-
chu' zn w objal codzienne rządy i, nie mogąc
zaprzestać, terroru, spr bował go opanować.
Jednym z krok w jakie podjął w tym celu było
upoważnienie przedstawicieli komitet w partii
wszystkich szczeb|i do brania udziału w sądach
nad aresztowanymi bolszewikami. Bolszewik nie
m gł był uznany winnym, jeślidw ch członk w
komitetu zeznaulało na jego korzyść.
Lenin w koricu przyznał rację takŻe Trockie-
mu i 2I października 1918 roku podpisał de-
kret, na mocy kt rego utworzono organ nad-
rzędny wywiadu wojskowego nazwafly Zarzą'
dem Rejestr w - tak narodził się p Źniejszy
GRU.
Registraupr ani nie zmniejszył, ani nie zwięk-
szył znaczenia wywiad w front w czy armii, po
prostu skoordynował ich działanIa. Niezależnie
zacz$' tvłorzyć, nową agenturę, kt ra działałana
całym świecie, bez wzg|ędu na to czy w danych
krajach istniały już struktury wywiadu wojsko-
wego (na przykład frontu), czy teŻ nie.
Organizacja utworzona w 1918 roku praktycz-
nie niezmieniona przetrwała do dnia dzisiejsze-
go wraz z podstawowymi zasadami, jakie w w-
czas ustalono:
L. Każdy sztab musi mieć własny wydział wy-
wiadowczy.
30
GRU
2. WydziaŁy wywiadowcze sztab w podlegają
bezpośrednio analogicznym wydziałom sztab w
jednostek nadrzędnych.
3. Siatki wywiadowcze rnluszą komponować
się w jedną całość'tak by siatka armii stanowiła
część,siatki wywiadu Sztabu Generalnego i Siat-
ki frontu (w czasach pokoju okręgu wojskowego
lub grupy armii) cąr floty.
4. Działa|noŚć dywers5{na jest zawsze mniej
ważna od zbierania informacji' choć kaŻdawięk-
sza jednostka musi dysponować własną grupą
dywersyjnĄ (Specnaz). Grupa ta za'wsze podlega
wydztałowi wywiadowczemu sztabu danej jed-
nostki.
5. Wywiad wojskowy musi być nieza|eżny od
organ w bezplecze stwa paristwowego i ich wy-
wiadu _ ta zasada jest najwaŻniejsza.
od 1918 roku każda z tych pięciu zasad była
przynajmniej raz złamarta, ale zakażdyrn tazem
WTacano do pierwotnego wzorca, kt ry okazał
się naj sku teczniejszy.
Utworzenie Registraupru było ze strony Leni-
na nie tylko reakcją na sza]eristwa WCzK, ale
takŻe wyrazem zaufania dla Trockiego, choć na-
turalnie w ograniczonyrn zakresie.
Brori jaką Lenin przekazał Trockiemu w po-
staci Registraupru miała wbudowany bezpiecz-
nik w osobie Simona Iwanowicza Arałowa, kt ry
zostal szefem wywiadu wojskowego, a przyszedł
l
wprost z WCzK i nadal pozostał czlonkiem
władz tejże instytucji. Krok ten do dziśwprawia
wielu badaczy w zdumlenie. Pow d był prosty
- dodatkowe zabezpieczenie: jako były czekista,
Arałow nie m gł |iczyć na pełne zaufanie nowych
podwładnych, a zostając szefem Registraupnr
31
WIKTOR SUWOROW
stał się automatycznie ryWalem niedawnych
wsp łpracownik w' jak teŻ i byłej firmy.
Lenin skalkulował ten krok doskonale, gdyż
w ten spos b osoba skupiająca w swoim ręku
tak wielką wŁadzę, nie mogla |iczyć ani na
WCzK, ani na zaufarie Armii Czerwonej, kt ra,
z drugiej strony, nie mogła wykorzystać Arałowa
do walki przeciwko partii czy WCzK.
Kalkul acj e Lenina potwierdziły s ię nadzwy czaj
szybko: wiosną 1919 roku wzmocniona wewTrę-
trznie armia pod dow dzt'wern Trockiego otwar-
cie wystąpiła przeciwko mieszariu się partii
w jej sprawy. JuŻ w marcu, na VIII zjeździe par-
tii grupa delegat w, tzw. opozycja wojskowa, za-
żądaŁa de facto uniezależnienia armii od wpły-
w w partii. W tych czasach wolno było jeszcze
wyraŻać własne opinie na zjazdach partyjnych
i ponad 1oo delegat w z 269 poparło propozycje
wojskowych. PoniewaŻ nie wszyscy delegaci byli
obecni, partia i CzK nagle stwierdziły, że mogą
zna|eźĆ się w mniejszości.
Brakowało jedynie paru głos w, by zapewnić
całkowite i legalne zwycięstwo armii' ale delega-
ci z szereg w wywiadu wojskowe$o' znając już
cięŻką rękę Arałowa, zachowali neutralnośÓ,
czekając na jego wystąpienie. Gdy Arałow skry_
tykował opozycję wojskową jak jeden ma? go-
sowali na rzecz partii. W ostatecznym głosowa_
niu armia uzyskała 95 głos w, co było oczywistą
poraŻką, i nanczyła się jednego: w starciu z par-
tią ni$dy nie należy Liczyć na własny wywiad.
opozycja rozpierzchła się, a potem dobrała się
do niej WCzK _ aresztowania i egzekucje dopeł-
niły upokorzenia armii, co teŻ nie pozostało bez
wpływu na wywiad: 13 maja rozstrzelano cały
32
GRU
personel wydziału wywiadowczego sztabu 7. Ar-
mii. To od tej pory datuje się praktycznie otwar-
ta wojna pomiędzy tymi sfużbami. Lenin był
uszczęśliwiony i tak powstała niepisana zasada:
wywiad wojskowy był i jest częściąarmii, ale
jego szef rnoŻe być mianowany jedynie spośrd
starszych oficer w WCzK (potem GPU, OGPU,
NKWD' NKGB, MGB, MWD i wreszcie KGB). Tę
zasadę takŻe kilkakrotnię łamano, ale partia
zawsze zdĘyła na czas naprawi błąd.
W tym samym czasie agentura Registraupru
została wzmocniona w błyskawicznym, aŻ nie-
wiarygodnym tempie. ZłoŻyłosię na to kilka po-
wod w: po pierwsze, w Rosji po rewolucji (i to
tylko w guberniach centralnych) zna|azło się
ponad cztery miliony obcokrajowc w - Niem-
c w, Austriak w, Węgr w, Polak w, Koteanczy-
k w i wielu innych. W większościbyłych jeric w
wojennych, z kt rych ponad trzysta tysięcy
ochotniczo zglosiło się do Armii Czerwonej. Nie
ttzeba było ich do niczego z,muszać; byli to fana-
tyczni komuniścii wystarczyło kr tkie prze-
szkolenie, by wysła ich do ojczyzny jako agen-
t w Registraupru.
Po drugie, Moskwa po rewolucji stała się mekką
komunizmu, a po utworzeniu Komintern:u* za-
częli się tarn ĄeŻdŻać komuniści z całego świata.
* Komintern _ Kommunisticzesklj lnternncjonał - (tzlll. III Mię-
dzynarod wka) zrzeszał partie komunistyczne r Żnych kraj w.
Powstał na początku 1919 roku, jego siedzibą była Moskwa,
a pierwszym przewodniczącym G. Zinowjew _ członek Politbiura
RKP(b). Komintern był organizacją zdominowaflą Przez radziec-
klch komunisŁ w, z czasern przekształconą w ekspozyturę wywia-
d w ZSRR. Skompromitowany poparciem udzielanym III Rzeszy
(lata l935-194o) oraz wsp łpracą z RSHA i Abwehrą, został _ de-
cyzJą Stalina - rovł'I\a?any w 1943 roku lprzyp. red. ].
ż-Gru 33
WIKTOR SUTryOROW
Otwarcie zaśgłoszon5rm celem Kominternu było
zniszczetlie kapitalizmu wszelkimi dostępnymi
Środkami. Jednym z nich była pełna pomoc ze
strony radzieckiego vr5rwiadu, kt ry w zamian
uzyskał doskonałą możliwośćpo4lskiwania
agent w. Co więcej, Komintern polecił, by komu-
niściwszystkich kraj w pomagali radzieckiemu
wywiadowi jak i gdzie się da, co zaowocowało na-
pływem kolejnych Ęsięcy ochotnik w.
Niekt rzy z nich są do dz1śznarli z podręczni-
k w historii: Richard Sorge* (Niemiec), Karl
Ramm** (Niemiec), Otto Kuusinen*** (Fin),
S ndor Rado**** (Węgier) _ Ęsiące innych, nie
poznanych z nazvłiska' pracowało r wnie su-
miennie, ale ominęła ich sława. Wszyscy starali
się jak mogli wypekriać polecenia radzieckiego
wywiadu.
* Sorge Richard w latach 1929-1932 rezydent radziecklego
-
wy'wiadu wojskowego w Chinach. W 1933 roku przeniesiony - de-
cyzją szefa Razwiedupru Jana Bierzina _ do Japonii, gdzie stand
na czele nielegalnej rezydentury (krypt. ,,Ramsey"). R. Sorge lnfor-
mował m.in. o szczeg łach niemieckich przygotowa do ataku na
ZSRR. Rozpracowany przez Kampei-Tai Uap. wywiad), kontrwy-
wiad i służbybezpieczeristwa' aresztowany w l94l roku. Stracony
7 listopada 1944 roku [przyp. red.l.
** Ramm Karl (Klaus Selman)
- pseudonim Paul; oficer niele-
galnej rezydentury Razwiedupru w Szanghaju (lata 3o.). Wsp ł-
pracował z R. Sorge. odwołany do Moskwy i rozstrzelany w 1938
roku [przyp. red.].
*** Kuusinen Otto
- funkcjonariusz Kominternu; w latach 2O.
kierował jego wydziałem Łączności Międzynarodowej stanowią-
cym ekspozyturę wywiad w Związku Radzieckiego' Po wybuchu
radziecko-firiskiej 'woJny zimowej'' (l939-l94o) stał na cze\e fin-
skiego tzw. rządu rewolucyjnego. Zmarłw 1964 roku lprzyp. red.l.
**** Rado S ndor _ aktywista Kominternu; od 1935 rok:u związa-
ny z Razwieduprem. W okresie II wojny światowejkierował rozga-
i
łęzioną siecią agenturalną w Szwajcarii (krypt. ,,Dora''). Jeden
znajztakomitszych wywiadowc w wszechczas w. GRU ,,wynagro-
dził" S ndora Rado dziesięcioletnim pobytem w radzieckich wię-
zieniach. W 1955 roku osiedllł się w Budapeszcie, gdzie zmarł
w roku 1981 [przyp. red.l.
34
GRU
Po trzecie, w uryniku rewolucji na całym świe-
cie rozproszyły Się miliony rosyjskich emigran-
t w i kaŻdy oficer wywiadu po podstawolvym
kursie językov.rym m gł się swobodnie poruszać
po Europie, nie zwTacając na siebie niczyjej
uwagi.
Zewnętrzne czynniki takŻe sprzyjały bolsze-
wikom _ po Wielkiej Wojnie światlvq1raźrrie po-
lubił nowy ustr j, partie komunistyczne były
pręŻne i zjednoczone, a na węgrzech i w Niem-
czech wybuchły nawet rewolucje. Hiszpania,
Francja i Chiny takŻe doświadczyłypr b usta-
nowienia w nich nowego ustroju. Wywiad ra-
dziecki skrzętnie wykorzystywał Sprzyjający
klimat.
Wojna światowa pozostawiła po sobie wielką
spuściznęrozpaczy: światjaki ludzie znali legł
w gruzach i wielu straciło nadzieję czy dawne
ideały. Bieda i depresja to czynnik sprzyjający
werbunkowi agent w. W jednej z pier-wszych in-
strukcji Registraupru można przeczytać co na-
stępuje: ,,Jeślipotrzebny jest agent pomocniczy
(czy|i radiotelegrafista, właściciellokalu czy
punktu przesyłowe so) naleĘ Szukać przystojne -
go InęŻczyzny, kt ry na wojnie utracił rękę czy
noEę"'
Ostatnim, acz rlie mniej ważrryln czynnikiem
był fakt, że Rosja zawsze miała zbyt wiele złota.
Po rewolucji g ry tego kruszcu' pochodzącego
od milion w ofiar nowej władzy, znalazły się
w rękach bolszewik w. Do tego dodać naleŻy
planowe plądrowanie cerkwi i monastyr w jak
kraj długi i szeroki, a te od zawsze słynęłyzbo-
gactwa. Samo zdjęcie złotaz kopuł co większych
świątyr1dało pokaźnąIlośćkruszcu. Dewizą te-
35
WIKTOR SUWOROW
$o rabunku było: ,,Na potrzeby Rewolucji Świa-
towej', ato znacąrło:
'Na potrzeby szpiegostwa''.
Pierwsi agenci pracowali bez żadnego do-
świadczenia, popełniając ogromną liczbę błę-
d w, a wywiad wojskowy zanotował na swoim
koncie masę poraŻek. Dziśrr;roŻe się wydać śmie-
szny skuteczrry w wczas spos b sprawdzania
podejrzanych przez oficer w kontrwywiad w Li-
twy' Łotwy i Estonii: kazalri delikwentowi zawią-
zać kraurat, jeślipodawał się za uciekiniera
z Rosji z takirn zawodem jak: inżynier, |ekarz
lub oficer. W ciągu tylko 1920 roku tą metodą
zdemaskowano ponad czterdziestu agent w na
terytorium tych trzech paristw.
Lecz GRU nigdy nie przejmował się porażkami
_ przyjęto zasadę, ze skoro nie mozna iśćna
jakość,p jdzie się na ilość.ZałoŻenie było pro-
ste: jeślijeden agent na stu wysłanych okaże się
utalentowany i nadrobi wrodzoną inteligencją
braki w wyszkoleniu, to całkowicie wystarczy.
Nikt też nie przejmował się zdemaskowanymi
agentami - niech się sami wygrzebuj ąz tarapa-
t w. Polityka kraju była jasna od samego po-
czątku: ZwiapekRadziecki ni$dy nie przyzna się,
że ktoŚ jest agentem wywiadu radzieckiego.
Ten masowy atak był wysoce efektyrłmy _ Z w-
sięcy wysłanych agent w parunastu zdobylo cen-
ne informacje oraz pomoc zagtanicznych komu-
nist w. Do pracy wywiadu wojskowego opr cz
ilościpowoli zaczęła wkradać się jakoś.
Jednym z najbardziej błyskotliwych sukces w
było stworzenie tzw. Interesu Mraczkowskiego
albo, jak to oficjalnie określano,Sieci Komercyj-
nych Usług. Jakow Mraczkowski (jego brat Sier-
giej' rozstrze|any w 1936 roku, był w wczas
36
W
GRU
czlonkiem Komitetu Centralnego) został wysła-
ny do Niemiec z kapitałem pozwalającym na
otwarcie niewielkiego sklepu. okazało się, że ten
oficer wywiadu ma wybitny talent do interes w:
w ciĘu pięciu lat przekształciŁ sklepik w fabry-
kę, a potem pod fikcyjnymi nazwiskam7 i za
środkiwywiadu wojskowego kupił kilka fabryk
we Francji, Anglii, USA, Chinach i KanadzTe.
Po mniej więcej dziesięciu latach od jego wy-
j azdu pr ze dsięur zięcie z ac zęło p rzyno si ć do ch o dy
liczone w milionach dolar w. Było to gł wne
Źr dło ,,czysĘch" pieniędzy, kt re mogły zostać
uŻyte do finans owania n aj rozmaits zych op eracj i
wywiadu wojskowego' kt rych nie można było
w jakikolwiek spos b powiryać ze Zwia7,kiem
Radzieckirn. Poza tym' jego fabryki były dobrym
miejscem do legalizacji nowo przerzuconych ofi-
cer w, kt tzy byli już znaczrie lepiej wyszkoleni.
W swych podr zach znajdowali w przedsiębior-
stwach Mraczkowskiego nie tylko wsparcie, ale
też legalne referencje, kt re rnoŻna było zavłsze
sprawdzić. Zabezpieczerlie zaśflrrn było tak do-
bre, Że nigdy nie zdarzyła się wpadka kt regoś
z oficer w. Sam Mraczkowski podr żowałpo
świeciekupując nowe firmy i całkowicie legalnie
wchodził w posiadanie patent w i licencji, kt re
naturalnie automatyc znie tr afiały do Moskwy-.
* Podczas wojny domowej w Hiszpanii Mraczkowski (Władimir
Goriew) był oficerem sztabu Jana Bierzina, oficjalnie pełniąc fun-
kcję attachć wojskowego radziecklej ambasady w Madrycie. o jego
wszechstronnych zdolnościach świadczy to, Że był faktycznym
organizatorem obrony stolicy Hlszpanii. Wezwany do Moskwy
w I938 roku. W uznaniu zasług Mraczkowskiego dla sprawy Re-
wolucji Światowej przewodniczący kezydium Rady Ńa1wyższej
ZSRR Kallnin osobiście wręczył mu Order Lenina. Dwa dni po tej
uroczystości nastą)ił kres kariery Mraczkowsklego - został are-
sztowany i niebawem rozstrzelany [prą1p. red.l.
wtKToR suwoRow
T)rmczasem stosunki z czekistami doszły do
granicy, za kt rą pozostawała juŻ tylko otwarta
wojna. Partia doskonale na tym wychodziła,
podsycając jeszcze nienawiśmiędzy oboma
przeciwnikami, a kolejny konflikt wisiał na wto-
sku. Wybuchł wiosną l92o roku.
Zar wno Lenin, jak i Trocki uważali się za
wybitnych myślicieli, teoretyk w i praktyk w
o $tębokiej wiedzy, tak w dziedzinie militarnej,
jak i politycznej. Naturalnie żaden nie zwracał
nawet najmniejszej uwagi na opracowany ma-
teriał wywiadowczy _ obaj domagali się, by
przedstawić im informacje ,,Surowe'' ' tj. przed
ich opracowaniem, i sami wyciągali wnioski,
analizując je na bazie doktryny marksistow-
skiej. Problem polegał na tym, Że marksizm
dokładnie i precyzyjnie przepowiedział, Że
w Europie wybuchnie ostatnia w dziejach ludz-
kościwojna, kt ra przekształci się w światową
rewolucję' po kt rej nastąpi złoty wiek klasy
pracującej. Pięknie, tylko dwa lata wczeŚniej
zakoitczyła się wojna, a jakośnic nie wskazy-
wało na rychły wybuch rewolucji. Pozostały
więc dwie możliwości:ogłosić, że doktryna jest
błędna albo przenieśćrewolucję poza $ranice
Rosji.
Przyw dcy Rosji Radzieckiej zdecydowali się
jednomyślnie na to drugie rozwiapanie, a pierrł1'-
szym krajem, do kt re$o miano wprowadzić n -
wy ład' była Polska. Oceny wywiadu zostaŁy
zignorowane i zbrojna napaśćna sąsiada za_
ko czyła się totalną klęską' wobec czego Lenin
i Trocki zaczęli na gwałt szukać' winne$o (bo
przecież oni, wielcy myśliciele, nie mo$li być
winni).
38
GRU
Jedynym P iem
było zwalenie gło-
sił członkom !vy-
wiad,, kt ry nie dopełniłswoich obowiązk w'''
Poniewaz nawet w wysokich kręgach partyjnej
biurokracji nikt nie słyszało istnieniu Regi-
straupru, wszyscy powiadomieni doszli do wnio-
sku, że winni są czekiści, do kt rych niechęć
nawet przed' wojną 1920 roku była wyraźnie wi-
doczrta.
Po przem wieniu Lenina autorytet WCzK legł
w gruzach, a Dzietżyr1ski wywołałskandal na
xremtu, domagając się wyjaśniefr od Politbiura'
Aby nie \^.frśćna durnia i uspokoić wiernego
Feliksa Edmundowicza, Lenin zezwol7ł mu na
czystkę w Zarządzie Rejestr w. Miała ona miej-
sce * listopadzie 192O roku' kiedy tozstrzelano
setki oficer w wywiadu wojskowego.
Do tego momentu nie było potrzeby informo-
wania kogokolwiek o działalnościRe$istraupru'
teraz najwyżsi funkcjonariusze reżimu dowie_
dziehi się, bo musieli, o istnieniu centrali wywia-
pozbierał się po czystce
gł wnie dzięki temu, Że
agentura oraz oficerowie przebywający za grani-
c{ nie zostali nią objęci i to z całkiem rozsąd-
nych powod w. Ani Leninowi' aniTrockiemu nie
zaleŻało rla rozstrzeliwaniu przebywaj ących za
tzybkiego dojścia do siebie wywiadu wojskowe-
39
WIKTOR SUWOROW
go było zachowanie w nienaruszonym stanie
struktur wywiadu w okręgach wojskowych -
czystka doĘczyłajedynie ich sztab w.
Pod koniec wojny domowej fronty zostały prze-
mianowane na okrę$i wojskowe, ale anlstruktu-
ra dowodzenia, ani kadra nie ulegly zasadni-
czym zmianom. Wydział Rejestr w nadal wcho-
dziŁw skład sztabu każdego okręgu i w czasach
pokoju zajmował się tym samym co poprzednio
w czasach wojny. W momencie czystki istniało
piętnaścieokręg w i dwie floĘ, i kaŻdy z w-
dział w, nieza|eŻnie od pozostałych, prowadził
wytęŻoną prac ę wywiadowczą.
Dodać naleŻy, że istniały dwa rodzaje okręg w
wojskowych _ przygrarticzne i wewnętrzne' Na
wypadek wojny każdy miał inne zadania, a|e
kaŻdy miał też własny wywiad, kt ry ni$dy nie
pr żnował.W czasie pokoju centra wywiadow-
cze okręg w wewnętrznych lokowano w poblizu
$ranicy dla łatwiejszego dziaŁania. Na przykład
w 1920 roku agenci okręgu Moskiewskiego ope-
rowali w Polsce, na Litwie i w Finlandii. i w bardzo kr tkim czasie, to była r wnież naj-
Po L927 roku zaczął się rozkwit radzieckiego
wywiadu wojskowego - był to bowiem rpk,
w kt rym uchwalono pierwszy plan pięcioletni,
kt rego celem (jak zresztą wszystkich pięciola-
tek) był wzrost potencjału militarnego Kraju
Rad. Plan zakŁadał stworzenie i szybki rorw j
przemysłu zbrojeniowego, tak by wszystkie ro-
dzaje uzbrojenia można było wyprodukować
w kraju. ZwiapekRadziecki postawił sobie za cel
utworzenie najpotęŻnlejszej armii na świecie,
aprzyw dcy chcieli dysponować nie tylko nowo-
czesną bronią w duzych ilościach,ale chcieli
40
GRU
teŻ, by była ona najlepszai to od Zaraz. Na ten
cel przeznaczono niesamowite ilościpieniędzy
- praktycznie cale rezerw złota,jakie były w po-
siadaniu, orazwszystko, co dało się sprzedać na
zachodnich giełdach: zboŻe, drewno, obrazy
Rembrandta czy kolekcję znaczk w Mikołaja II.
Rezydenci wywiadu wojskowego otrzymali
grube spisy technologii militarnej, kt rą mieli
ukraŚć na Zachodzie. Były tam między ir,mymi:
w54posażenie bombowc w i myśliwc w, działa
przeciwpancerne i przeciwlotrticze, haubice
i rnoździerze, plarly okręt w podwodnych i ku-
tr w torpedowych,.silniki czołgowe, technologia
wyrobu aluminium i gwintowania luf. W tym też
czasie ukształtowała się kolejna ',tradycja'' GRU:
kradzieŻ podobnych technologii z kilku r Żnych
paristw, po czym wybieranie najlepszej z nich.
Dlatego teŻ na początku 1930 roku Razwied-
upr wykradł plany torped jednocześnie we Wło-
szech, Francji,.USA, Niemczech i Anglii. Trud-
no się dziulić, że powstaLa p Źniej radziecka
torpeda, nie dość,Że zostala opracowana
wyŻszej jakości.
Dodać do tego nateĘ, że nikt poważnie nie
brał radzieckich wysiłk w militarnych, a komu-
niścina caĘm świecie wprost opętani byli chę-
clą pomocy radzieckiemu wywiadowi. W dodat-
ku rezydenci mieli mn stwo pieniędzy, a Wielki
IśryzysrzucIłw ich objęcia tysiące ludzi obawia-
Jących się utraĘ swych miejsc pracy. Na począt-
ku lat trzydziestych Razwiedupr osiągna} bez-
precedensową pozycję - nic nie znaczył we włas-
nym kraju, niewiele na politycznej arenie
świata,ale w czystym szpiegostwie byl najwięk-
4t
wlKToR suwoRow
szą i najskuteczniejszą organizacją na świecie,
z kt rą OGPU nawet nie mogło się r wnać. Bu-
dżet Razwiedupru był kilkakrotnie większy niż
budżet konkurencji.
System werbunku i prowadzenia agent w, ja-
ki do dzisiaj pozostaje w uzyciu, został opraco-
wany w koricu lat dwudziestych. W siatce bez-
pośrednio podległej GRU werbunkiem i prowa-
dzeniem agent w zajmują się albo ,,nie1ega1ni''
tj. kadrowi pracownicy GRU wysłani Za grarricę
z fałszywymi papierami i udający obywateli in-
nych kraj w, a|bo teŻ oficerowie GRU oficjalnie
piastujący stanowiska dyplomat w czy przed-
stawicieli handlowych rozmaitych firm. W siat-
kach podległych okręgom wojskowym lub flotom
werbunek odbywał się (i dalej się odbywa) z te-
rytorium Rosji. oficerowie wyjeŻdŻają Za gr anicę
w bardzo rzadkich przypadkach; za'wsze na
kr tko i za'wsze z podrobionymi papierami. Za-
nim nastąpiło oficjalne uznanie Rosji Radziec-
kiej jako paristwa, największy nacisk kładziono
na "nielegalnych", potem do rezydentur ,,niele-,
galnych" doszły rezydentury plac wkowe usy7
tuowane w ambasadach.
Obie te grupy, czyli ,,nielegalni" i rezydentury
plac wkowe, zwykle dziaŁają riezaleŻrie, ale
przed' II wojną światową łączność,,nie1ega1nych''
z CentraIą przechodziła gł wnie przez rezyden-
tury plac wkowe. Był to poważny błąd' gdyŻ
w momencie przystąpienia do wojny plac wki
dyplomaty czne zostały zlikwidowan e, b ądźzna-
lazły się pod dokładną kontrolą lokalnych kontr-
wywiad w.
Wywiad okręg w wojskowych' jako Że zawsze
dzlałałniezaleŻnie od obu Ęch siatek, praktycz-
42
GRU
nie nie poni sł strat w zvłiapku z wybuchem
wojny. Stopniowo dała się teŻ zau:wazyć tenden-
cja w działalnościtej częściwywiadu, by w jak
najmniejszym stopniu wykorzystywać radziec-
kich oficer w wysyłanych za gran|cę. Agent w
werbowano i prowadzono z terenu Rosji albo
kt regośz sąsiednich kraj w przy pomocy agen-
t w juŻ wcześniej zwerbowanych, co pozostało
do dziśjedną z podstawolvych zasad działalno-
ściGRU.
Z werbunkiem w owych przedwojennych cza-
sach wią3e się dośćspecyficzna historia, kt rej
aspekt moralny pozostaje wciap aktualny. Wte-
dy werbunek zajmował niewiele czasu i wysiłku:
Komintern decydował i od ręki kilkunastu albo
i kilkuset komunist w stawało się radzieckimi
agentami.
Wywiad wojskowy, nauczony pierwszymi
wpadkami, Żądał zawsze, by vłyznaczeni osten-
tacyjnie rezygnowaIi z przynależnoŚci do partii
komunistycznej, co większośćakceptowała bez
protest w. W koricu stanowiło to Ęlko kamuflaż
- manewr, by pom c pokona wroga klasowe$o.
Czasami jednak zdarzały się przypadki bardziej
upartych czy fanatycznych komunist w. Grupa
postępowych inteligent w w Niemczech nie mia-
la nic przeciwko zostaniu agentami wywiadu
wojskowego, ale tylko pod warunkiem zostania
członkami partii. Ządanie nie było trudne do
zr e alizow ania: wypis ano tuzin nowych legityma -
cJi partyjnych i na rutynowym spotkaniu oficer
prowadzący _ pracownik ambasady radzieckiej
w Berlinie - poinformował przyw dcę grupy, ze
żądanie zostało spekrione i pogratulował przyję-
WIKTOR SUWOROW
GRU
cia w szeregi partii, dodając, że sam towarzysz
Spotkanie odbyło się i wywiad spr bował pom c
Stalin podpisał ich legitymacje oraz, Żew drodze im w zaslleniu szereg w partii, oczywiście, po
wyjątku zostali oni przyjęci bez okresu kandy-
okresie kandydackim. I tu zaczęły się problemy:
dackiego. oczywiście,ze względu na okoliczno-
obcokrajowcy mogli być bowiem przfięci tylko
Ści, ich legitymacje będą przechowywane w ar-
przez Komitet Centralny, gdzie postawiono im
chiwum Komitetu Centralnego WI{P(b).
zwyczajowe pytania:,,Byliście członkami partii
Na tę wieśćrupa zdwoiła wydajność,nastę-
pnie odm wiła przyjęcia wynagrodzetlia, jakie komunistycznej?",,,Dlacze$o opuŚciliście jej
jej się według obowiąpujących stawek na|eŻało, szeregi?". Fanatycy powiedzieli naturalnie jak
było, czym zaprzepaścili wlasne szanse - odda-
ba, regularnie wpłacałaoficerowi prowadzące- nie bowiem własnej legitymacji partyjnej uwaŻa-
mu r wnowartośćskładek partyjnych. Członko-
ne było za grzech śmiertelny i KC odrzucił ich
wie grupy regularnie też wręczali deklaracje apelacje. Wobec tego Niemcy ogłosili kolejny
o zarobkach i całą resztę papier w wymaganych
strajk głodowy i zaŻądali widzenia ze Stalinem.
od normalnych członk w. Zajmowało to sporo
czasu w trakcie ryzykownych spotkari, ale po-
W tym momencie wyczerpała się cierpliwość
NKWD' kt re Zaproponowało ,,pomoc'' w tozlvtą-
niewaŻ Niemcy pracowali z doskonałymi wyni-
zariu tej nieprzyjemnej kwestii i wyłącznie dzię-
kami, nie chciano ich zraŻaĆ. ki interwencji wywiadu wojskowego Niemcy nie
Parę lat p źniej Gestapo wpadło na trop tej
dostali się w łapy czekist w. Wylądowali nato-
siatki, ale agenci zdołali uciec do Austrii, na- miast w piwnicach Razwiedupru, kt ry teŻ rniał
stępnie do Szwajcarii i w koricu via Francja do
dośćtej zabawy.
Hiszpanii, $dzie toczyła się wojna domowa. ZHi1
l)rmczasem gwałtownie zmieniła się sytuacja
szpanii zostali przewiezieni do Moskwy, gdzie polityczna: Hitler i Stalin stali się najlepszymi
czekała ich przykra niespodzianka: okazało się,
przyjaci Imi' a komuniści wprost pokochali na-
Że n7kt nigdy nie wypełniłich legiĘmacji parĘj-
rodowych socjalist w. Wymieniono podarki -
nych i w og le nikt o nich nie słyszał.Wywiad
wojskowy załoŻyłnaturalnie, Że agerrci nigdy do
Stalin dostał najnowsze niemieckie samoloty
Rosji nie dotrą, toteŻ zamiast zawracać sobie objęte ścisłątajemnicą wobec reszty świata:
głowę załatwianiem oficjalnego członkostwa (co
Bf 1O9, Ju 87, Do 17, He 111, a nawet Bf 110.
W zamian wydano Hitlerowi niemieckich komu-
wla7,ało się z masą papierkowej roboty) poszedł
prostszą drogą i ograniczył się do poinformowa- nist w, kt rzy schronili się w Zwia7,ku Radziec-
kim. Kalkulacja Hitlera była prosta: w tak kr t-
nia ich o spełnieniu Żądail., czyli dokonano kla-
sycznego oszustwa.
klm czasie jaki pozostał do wybuchu wojny Ro-
Agenci po przybyciu do Kraju Rad I stwierdze-
sJanie nie zdryą uruchomić produkcji
skopiowanych maszyn, za to on taz na zawsze
niu, jak slę mają Sprawy, o$łosili strajk głodowy
pozbędzie się przeciwnik w politycznych. Dla
i zażądali spotkania z szefostwem Razwiedupru. Stalina interes też był doskonały: za najrtowsze
44
WIKTOR SUWOROW
niemieckie samoloty pozbywał się kłopotlirvych
_ i teraz już niepotrzebnych - niemieckich ko-
munist w. opr cz szeregowych członk w KPD
w skład ,,ptezerttu'' wchodzili członkowie KC
KPD, wydawcy naczelnych organ w prasowych
oraz czŁon'kowie Biura Politycznego KPD. Za-
miast transportować vnęźni w do Niemiec, za-
proszono Gestapo na goŚcinną egzekucję pod
Moskwą. To się rrazrya wsp łpraca.
Interes nie dotyczył jednak naszych znajo-
mych siedzących w celach wywiadu wojskowego
_ zbyt dużo wiedziell, by moŻna było ich wydać.
Ambasadę niemiecką poinformowano' Że za$i-
nęli w Hiszpanii i ni$dy do Moskwy nie dotarli.
Niemcy zachowali się dyplomatycznie: nie pod-
dali tej informacji w wątpliwość'ale zapropono-
wali jeszcze
warunkach
ścieprawie
lejny strajk głodowy, co ostateczrie ptzesądziło
o ich losie.
Zdecydowano się na kompromis: przyznaruo,
że cudownie odnalezieni agenci są w Moskwie
i zaproponowano wsp lną egzekucję, z Ęrlr, że
Niemcy nie mieli prawa nawet porozmawiać
z rodakami. Gestapo przystało na propozycję -
zidentyfikowano i sfotografowano każdego nie-
mieckiego agenta, a potem, wśrd maskujących
gwizd w parowoz w, rozstrze|ano ich koło bun-
kr w węglowych elektrowni Kaszerskiej. Na-
stępnie wsp lne ekipy Razwiedupru, Komitetu
Centralnego i Gestapo spaliły ciała w piecach
elektrowni.
Niemieccy komuniści popełnili trzy błędy:
I. Zbyt szybko uwierzyli w obietnice.
46
GRU
2. Zbyt mocno nalegali, by dotrzymano dane-
go im słowa.
3. Nie wiedzieli' Że jeśliktośzaoferuje odpo-
wiednio wysoką cerrę za $łowę agenta (nieza-
|eŻnie jak byłby dobry)' GRU sprzeda go bez
wahania.
Ęmczasem partia pod światłymprzewodnic-
twem Stalina musiała spojrze prawdzie w oczy.
Dotarło do niej, że rrigdzio w żadnej warstwie
społecznej nie jest specjalnie popularna. Wobec
tego podjęto decyzję, by w całym kraju przepro-
wadzić czystkę i pozbyć się faktycznych i do-
mniemanych dysydent w - dziśnie ulega naj-
mniej s zej wątpliwo ści, ze Wie lka Czys tk a została
starannie zapl.anowana i ptzygotowana. Według
zeznafl czŁonka Komitetu Centralnego Awtor-
chanowa pierwsze decyzje o masowych repre-
sjach zapadły 13 maja 1935 roku, a planowano,
o czym trzeba pamiętać, posunięcia na lata
1937-1938.
Przez prawie dwa lata Komisja Specjalna przy-
gotowywała jeden z najkrwawszych rozdzial w
w historii ludzkości.Jej członkami byli: Stalin,
Żdanow, JeŻow, Szkiriatow' Malenkow i Wy-
szyriski. Ciekawostką jest, Że do tego grona nie
dołączyłwczesny szef NKWD, Jagoda. Było to
posunięcie rozsądne, EdyŻ przed masakrą społe-
czeristwa partia zajęIa się oczyszczeniem n.arzę-
dzia całej operacji, czyli NKWD. ,,Czyszczenie"
rozpoczęto po cichu w 1935 roku i z początku
dotyczyło tylko rezydentu r zagr aticzny ch. Żeby
nikogo nie uprzedzaĆ, rzecz cała odbywała się
bez rozgłosu i sąd w, a wykonawcą był, natu-
ralnie, Razwiedupr.
47
WIKTOR SUWOROW
W 1935 roku Jan Karłowicz Bierzirl', szef Raz-
wiedupru, wraz Z gtupą zaufanych wsp łpra-
cownik w wybrał się w podr ż po Dalekim
Wschodzie (wyposażony W specjalne pełnomoc-
nictwa). Wydano tajne nominacje na podstawie
kt rych wpierw J zef Stanisławowicz Unszlicht
potem T. Uricki działalijako szefowie Razwied-
upru w Moskwie, ale Żaden rozkaz nie usuwał
z tego stanowiska Bierzina. Czyli nominacje te
były zasłoną na czas dłuższej nieobecnoŚci wła-
ściwegoszefa wywiadu wojskowego. Podczas po-
dr Ży Bierzin i jego ludzie cicho i metodycznie
likwidowali ,,nielega1nych'' NKWD, a w następ-
nym roku pojawili się w Hiszpanii.
oficjalnie Bierzin był gł wnym doradcąrządu1
republikariskiego i przyznać naleĘ, że na tyr
stanowisku przej awiał niezwykłą aktyurność.Po
pierwsze, udało mu się skierować uwagę rządu
hiszpariskiego na sprawy, na kt rych za|eŻało
Moskwie, po drugie' osobiście kierował z Hisz-
panii wszystkimi ważniejszymi operacjami za-
granicznymi wywiadu wojskowego. Po trzecie -
w tym czasie w Hiszpanii przebywał teŻ szef INo
NKWD-, Abram Aronowicz Słucki, kt ry r wnież
osobiścienadzorował działalnośswych agen-
t w. Nieprawdopodobnym jest, aby nie podejrze-
wał on Bierzina o jakieśpowiąpania z tajemni-
czyrni zniknięciami swoich podwładnych; z do-
wod w, jakie do dziśdotrwały, jasno wynika, że
do starć między nimi dochodziło codziennie,
a co ciekawsze praktyka wykazywaŁa, Że waŻ-
niejszy był Bierzin.
* INo _ lnostranngj otdieł _ Wydział Zagrani'czny (kolejno:
WCzK, GPU, OGPU i NKWD), w latach 192l-1943 centrala ra-
dzieckiego wywiadu zagranicznego lprzyp. red. I.
48
GRU
W koricu września1936 roku dotychczasolvy
szef NKWD, Jagoda, został usunięty ze stanowi-
ska, a szefem mianowano sekretarza Komitetu
Centralnego, Jeżowa, kt ry rozpocza} najwięk-
szą czystkę w dziejach NKWD. Do tego nie po-
trzebował juŻ zachowania tajemnicy i pomocy ze
strony wywiadu wojskowego.
Zgllaęło ponad trzy tysiące oficer w, w tym Ja-
goda i Słucki, tego ostatniego otruto podobno
w gabinecie zastępcy Jeżowa, Michaiła Fr5mow-
skiego.
Kiedy tylko partia w osobie JeŻowa i przy po-
mocy Razwiedupru zako(tczyła czystkę
w NKWD, przyszła kolej na armię. Czystka
w wojsku zaczęła się od likwidacji Sztabu Gene-
ralnego i całkowitego rozbicia Razwiedupru.
Wśrd pierwszych ofiar znaleź|i się: marszałek
Zwia7,ku Radzieckiego Tuchaczewski, komąrtd-
ąrmi- Jakir i Uborevłtcz oraz komkor Putna -
attach wojskowy w Lond5mie. Jak należało
oczekiwać, wszyscy attach wojskowi byli ofice-
rami wywiadu wojskowego, ale Putna był kimś
więcej _ do momentu skierowania go do dyplo-
macji był zastęp cą szefa Razwiedupru.
Czystkę tę przeprowadzał naturalnie NKWD'
dając upust nagromadzonej od lat nienawiści.
Pierwszy zgtnf Uricki, a potem ruszyła lawina.
Teraz z kolei lotne ekipy NKWD jeŹdztły po świe-
cie, mordując,,nielega1nych'' Razwiedupru, jak
teŻ oficer w obu sfużb, kt rzy odm wili powrotu
do Rosji na pewną śmierć.Do korica 1937 roku
Razwiedupr faktycznie przestał istnie - wymor-
dowano nawet kucharzy i goric w. Bierzin po
powrocie z Hiszpanii musiał zaczynać praktycz-
nie od zera.
49
WIKTOR SUWOROW
W 1938 roku, dzięki specjalnym wysiłkom Ko-
minternu (zwŁaszcza w Hiszpanii, gdzie skorzy-
stano z okazji' jaką stwarzała obecnośćtzw.
brygad rniędzsmarodowych) Razwiedupr odzy-
skał nieco siły, a napoczątku lata rozpocz$' oŻy-
wioną dziaŁaIność, ale kolejna czystka, poprze-
dzająca drugą falę terroru, zrliszczyła zupełnie
wywiad wojskowy. T}m razem wśrd ofiar zn'a-
lazł się r wnieŻ Bierzin, jeden z najsprytniej-
szych i osiĘających najlepsze wyniki szef w
w historii GRU. oznaczało to automatycznie ko-
lejną czystkę w całym wywiadzie wojskowym na
wszystkich szczeb|ach _ tu karuzela śmierci
przeszła dwukrotnie'
W latach poprzedzających wybuch II wojny
światowej w zachodnich okręgach wojskowych
stworzono bazę do walki partyzanckiej, na łvypa-
dek gdyby r,vr g zaja) te obszary. Skrytki z radio-
stacj ami, rnagazyrry broni, podziemne kompleksy
kwater, a nawet szpitale polowe, były gotowe
i pełne zapas w. Wszystko to zostało zniszczorte
wraz z Ęsiącami wyszkolonych sabotażyst w,
kt rych albo zabito, albo wysłano do łagr w.
Wywiad wojskowy przestał istnieć; wojsko
i przemysł zbrojeniowy poniosły straty większe
niŻ w wojnie 1920 roku. Ale Jeżow popełnil kar-
dynalny błąd: 29lipca 1938 roku, po egzekucji
Bierzina, zajS jego miejsce.
Następnego poranka Stalin zamiast dw ch ra-
port w: Razwiedupru i NKWD' ottzymał tylko
jeden. Wymowa tego faktu była oczywista: poja-
wił się monopol na działalnośćwywiadowczą
a Stalin utracił możliwośćr wnowazenia wpły-
w w NKWD' cĄi kontrola nad radzieckim wy-
wiadem zaczęła mu się wymykać z ral. Tego
50
GRU
samego dnia podjął więc kroki, kt re doprowa-
dziły do usunięcia i egzekucji Jeżowa.
Zimą 1939-1940 miał miejsce skandal jakich
mało: Armia Czerwona licząca ponad cztery mi-
liony Żołnierzy nie była w stanie przełamać opo-
ru wojsk firiskich liczących dwadzieścia siedem
tysięcy ludzi. Przy czyny,'wykryto'' natychmiast:
1. Mr z (zimą 1941 roku analogiczne tfuma-
czenie się dow dztwa armii niemieckiej zostalo
j ednogtośnie Zignorowane ).
2. Wywiad.
We wszystkich radzieckich opracowaniach hi-
storycznych (kt re musiały, oczywiście,przed
publikacj ą otrzymać zgodę właściwegowydziału
Komitetu Centralnego) do dziśpodawane są te
dwa powody: mrozy i zły wywiad. Partia Za-
pomniała doda , ze w latach 1937_1939 radzie-
cki wywiad wojskowy praktycznie nie istniat i to
na wyraźne Życzenie partii.
Po skandalu fir1skim Stalin nie zarządziŁ czys-
tki w wywiadzie wojskowym, częściowo dlatego'
że nie było co ,,czyścić",a częściowo dlatego, że
nie zgadzał się z oficjalną ana|iząwojny fi sko-
-radzieckiej. Proskurow i jego sztab zostali roz-
strzelani nieco p źniej, i to z zupełnie innego
powodu - Proskurow uważałbowiem, Że pakt
z Hitlerem to głupota. W czerwcu 1940 roku
szefem Razwiedupru został mianowany generał
Filip Golikow i pod jego kierownictwem Raz-
wiedupr błyskawicznie wr cił do roli skutecznej
służbywyviadowczej.
o tym okresie kraiyło i nadal krapy masa spe-
kulacji: czy wywiad wojskowy znał plany nie-
mieckiego sztabu? Najlepszą odpowiedzią są losy
5l
 wrrToR SUWOROW
Golikowa: siedmiu poprzedzających go na tym
stanowisku i dw ch jego następc w zostało za-
mordowanych, gdy pełnili obowią2ki szef w GRU,
tralę Razwiedupru za granicę i odtworzyć łącz-
noŚć. Takie właśniezadanie otrzymał Golikow
cje tego ostatniego posunięcia zaczęŁy się od Sta-
52
.!
r&
GRU
lingradu : supertajne plany niemieckie znane były
radzieckim dow dcom lirriow5rm, zarirn dotarĘ
do oficer w niemieckich, kt rzy mieli je wprowa-
dzać,w Ęcie. Radzieccy prryw dcy zaśzrnJir w-
nie dokładnie zamierzeria aliant w. Churchill
saIn prryznawał, że Stalin kilkakrotnie przewi-
dział załoŻenia ściśletajnych operacji brytyj-
skich, prz5rplsywał to jednak geniuszowi politycz-
no-strategiczrlemu radzieckiego przyw dcy, a nie
sprawności jego wywiadu.
Jesienią 194l roku Golikow wr cił z kolejnej,
udanej podr Ży do USA. Nie m gt naturalnie
IlczyÓ na zachowanie stanowiska, ale utrzymał
się przy Życiu, a było to poważne osiĘnięcie.
Zachował teŻ stopieri, choć 13 października
przestał być szefem Razwiedupru. ZostaL za to
dow dcą 10. Armii.
W 1944 roku Stalin dał mu jeszcze jedną
szansę na odkupienie win: w październiku zo-
stał mianowany pełnomocnikiem Rady Komisa-
rzy Ludowych do spraw Repatriacji Obywateli
Radzieckich. Do pomocy przydzielono mu kilku-
nastu byłych rezydent w GRU w Europie i po-
nownie wyr Żnił się, gdyż dzięki pomocy GRU
sprowadził do Zvna4ku Radzieckiego kilka milio-
n w, niezbyt mających na to ochotę, obywateli
Kraju Rad. Praktycznie wszyscy albo zostali za-
bici tuż po ptzybyciu, albo wylądowali w ła-
grach. Ukoronowaniem jego kariery, kt ra odtąd
stale rozwijała się, był tytuł marszałka Zwia7,ku
Radzieckiego.
Jesienią 194t roku wywiad wojskowy zostat'
podzielony na dwie częśclGł wny Zarząd Wy-
wiadowczy Naczelnego Dow dztwa, podlegający
 WIKTOR SUWOROW
bezpośre
kowano
nych" i r
to rozsądne posunięcie: Sztab Generalny nie
musiał i nie zajmował się sprawami natury glo-
balnej, kt re chwilowo straciły na znaczeriu
z punktu widzenia Zwiapku Radzieckiego, i całą
uwagę poświęcałwojskom niemieckim. Automa-
tycznie podległy mu w)rwiad wojskowy przyja}
takie same zasady i skupił się na działahości
skierowanej przeciwko Niemcom.
Aby tatwiej rozr żnić oba rodzaje działalności,
kt rym
ąi
"WY-
Sztabu
Generalrrego. obie te służby doskonale działały
w okresie wojny, przy czyrł;l największymi osiąg-
nięciami wywiadu strategicznego były: przenili_
nięcie do niemieckiego Sztabu Generalnego (via
rezydentura ,,Dora" w Szwajcarii) otaz t<raazieZ
amerykariskich tajemnic bomby atomowej (via
rezydentura ,,Zaria" w Kanadzie). Wywiad ope_
racyjny przejawiał natomiast aktyrłmośćna nie-
niem było polowanie na niemieckich oficer w
54
GRU
sztabowych. Opr cz nich w akcjach o podo-
bnym charakterze brały teŻ udział jednostki
specjalne NKWD (osnaz) i, jak zwykle, częśćwy-
siłk w skierowana była na odwieczną wojnę
rniędzy obydwiema służbami'
Po zakof'tczeriu działan wojennych wywiad
wojskowy zn w został połączony w jedną całoŚć
i GRU zajmuje się od tej chwili wywiadem stra-
tegicznym, operacyjnym i taktycznym.
ogromny wzrost wpływ w armii i organ w
bezpieczeftstwa na życie kraju, jaki nastąpił
w efekcie zwycięskiej wojny, zacza} zagraŻać po-
zycji partii. Stan ten wymagał natychmiastowej
reakcji. Najznaczniejsi dow dcy armii, z rnar-
szałkiem Zukowem rta czele, utracili swoje sta-
nowiska i wpływy, rozprawa z Berią wymagała
jednak bardziej przemyślnych środkw.
Na początku 1946 roku Stalin awansował Berię
na pełnego członka Politbiura i mianował go wi-
cepremierern, z czym wia2,ała się konieczność. re-
zygnacji ze stanowiska szefa NKWD (nowym sze-
fem został jednak protegowany Berii, jego pierw-
szy zastępca SieĘej Krugłow). W marcu tegoż
roku zlikwidowano NKWD i NKGB- tworząc w ich
miejsce MWD (Ministiersttlso Wnutriernich Dieł _
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych) oraz MGB
(Ministier sttu o Go su.dar s ttuienraj Bie zopasno stt -
Ministers tw o Bezpieczeristwa Paristwowego ). Do -
datkowym ciosem w pozycję Berii bylo obsadze-
nie na stanowisku szefa MGB WiktoraAbakumo-
* NKGB _ Narodngj Romisorta't Gosudarstwiennoj Biezopąs-
nostź - Ludowy Komisariat Bezpieczerlstwa Pa stwowego' lg43-
-l946' także na jego czele stał człowiek Berii, Mierkułow [przyp.
red.l.
 WIKTOR SUWOROW
wa - człowieka spo?a' kręg w dotychczasowego
kierownictwa organ w bezpieczeftstwa.
Program osłabienia konkurencji polegał także
na odebraniu wywiadu zar wno Sztabowi Gene_
ralnemu, jak i MGB, i został zrea|vowany
w L947 roku. Oba wywiady odebrano dotych_
czasowym ,,właścicielom''i przekształcono
wjedną organizację o nazwie KI _ Komitet Infor-
macyjny (Komitiet po lryformacjź), a na jego szefa
wzrlaczono
lina, członka
Armię i MGB za jedny
no wJrwiad w, kt re zostały podporządkowane
partii. oczywiści , ten stanl' rzeczy nie odpowia-
dał zalrfteresowanym i, po razpierwszy w histo-
rii' nastąpiło zjednoczerie wTogich sobie stron
w obliczu wsp lnego przeciwnika, czyli partii.
Doda do tego na|eŻy jeszcze jedno: od chwili
swojego powstania Komitet Informacyjny był or-
ganizacją całkowicie nieefektyrłrną, gdyż oficero-
wie pochodzili z obu wrogich wobec siebie służb
i nie mieli najmniejszej ochoty na wsp Ęracę,
natomiast wielką na powr t do dawnych struk-
tur. Łączyło ich tylko jedno: sabotowali dziaŁat-
R wnocześnie Sztab Generalny i nłcn poin-
Ęmowały Komitet Centralny , że-rtie są w stanie
efektyvmie dziaŁać, gdyŻ otizymują informacje
z drugiej ręki i nie na czas. ofice.o*ie wywiadu
dokładali wszelkich starari, zeby udowodnić to
twierdzenle, nle tracąc przy okazji
Ęcia. Zkolei
Komitet Centralny robił co m gł,- Żeby poprawić
skutecznośćKomitetu Informacy;nego _ w ciągu
mniej więcej roku zmieniono czterokrotnie sz-e-
f w, co i tak niewiele dalo: żadennie zdołałprZe-l
56
\ o*u
łamać oponr własnych pracownik w i presji ar-
mii oraz MGB. Po długiej zakulisowej walce sze-
fem Komitetu lnformacyjnego został wreszcie
nowo pozyskany poplecznik Berii - Wiktor Sie-
mionowicz Abakumow.
I jak za przyciśnięciem g:uzlka cały wywiad
trafi ł pod kontrolę Mintsterstw a Bezpieczeristwa
Paris twowe go. Stalin natychmias t do s trze gł błąd
_ za$Isze u:waŻał, Że shłlorzenie jednego wywia-
du, nawet podleglego partii, w koricu doprowa-
dzi do tego, Że bezpieka przejmie nad wszystkim
kontrolę. A to stanowiłoby śmiertelne zagroŻe-
nie dla partii. Pozostało tylko jedno rozlviaąanie:
natychmiastowa likwidacja nowego ukladu i po-
dział wywiadu wedfug starych zasad. Ęlko że
sprawa nie byla taka łatwa i, aby mogła się
udać' partia musiała sprzymierzyć się z armią,
kt rej taki rozw j wydarzeil r wnieŻ nie przy-
padł do gustu. Zgodnie z poleceniem Stalina,
pierwszy zastępca szefa Sztabu Generalnego,
generał Sztemienko' złoŻyłPolitbiuru raport na
temat ,,ślepoty Sztabu Generalne9o'', Po kt rym
to raporcie GRU odzyskał samodzielność,wydo-
stając się spod "kurateli'' Abakumowa. W nagro-
dęza wybitną służbęStalin natychmiast miano-
wał Sztemienkę szefem Sztabu Generalnego
i zvł7erzchnikiem GRU.
Po dw ch latach GRU (i Sztemienko) wyr w-
nali rachunki i przedstawili Stalinowi komplet-
ny zestaw dokument w odnośnie spisku wśrd
wsp łpracownik w Abakumowa, w kt ry on
sam także mlałbyć zamieszany. Spisku, oczyw7-
ście,nie bylo, ale czystka - zgodnie z regułami
gry musiała nastąrić: Abakumow został
aresztowany w 1951 roku (rozstrzelano go
5l
WIKTOR SUWOROW
w 1954 roku), Komitet Informacyjny rozlłiaąa-
no, a w MGB pojawĘ się wakaty po skazanych
.spiskowcach".
Sytuacja wr ciła do normy.
Ministerstwo Bezpiecze stwa Paristwowego
naturalnie nie wybaczyło GRU tej akcji, a przy-
szedł rok 1952 - rok starcia pomiędzy Biurem
Politycznym a Stalinem. Przygotowano stosow-
ne dokumenty, tym razem o spisku w szeregach
GRU' i kolejna czystka przerzedziła szeregi
Sztabu Generalnego i GRU. Sta]in był jej prze-
ciwny, ale Politbiuro nalegalo i w efekcie czyst-
ka się odbyła. Sztemienko został zdegradowany
do stopnia generała porucznika i usunięty ze
Sztabu Generalnego.
Na początku 1953 roku, zaraz po śmierci Sta-
lina, o spuściznępo nim za:wtzaŁa zaŻarta walka
pomiędzy dotychczasowymi wsp ltowarzyszami
broni. Najwazniejszym,,pretendentem do tronu"
był, oczywiście, Beria i zjednoczone siły armii
oraz partii skupiły się automatycznie przeciwko
niemu.
Na wsp lnym posiedzeniu przyw dc w wojska
i partii Beria został aresztowany i naĘchmiast
r o zstrze|any, c o p opr zedziŁo zwy czajową czys tkę
w szeregach kierowanych przezeft organ w bez-
pieczeristwa. GRU przygotował na tę okoliczność
odpowiednie dokumenty, kt re ujawniano na
tajnych rozpra'wach. Wielu oficer w z ,wierchu-
szki'' Ministerstwa Spraw Wewnętrznych zostało
zgŁadzonych po śledztwach,w kt rych stosowa-
no r wnie wymyślneco pracochłonne tortury.
Sledztwo zawsze toczyło się w piwnicach siedzi-
by GRU przy Bulwarze Gogola. W t5rm czasie
nastąpiło takŻe rozwia7anie Ministerstwa Bez-
58
GRU
pieczeristwa Parlstwowego. - organ ten zdegra-
^do-".to
do rangi komitetu-.
R wnolegle ze spadkiem prestŻu bezpieki ar-
mia miałałpar1stwie cotaz więcej do powiedze-
nia. ,,Rosyjski Bonaparte", jak nazywano mar-
szałka Żuirowa, wr cił z wygnania, na kt re ze-
słałgo Stalin, i został ministrem obrony'
- ki tki- okresie także członkiem Biura Poli-t
"iy""''.go. Błyskawicznie spowodowal powr
ił^grł*inny-ch generał w i marszałk w' kt ry-
mi f,oobsadźaŁ k\uczowe stanowiska' Ponieważ
w tych dziaŁaniach nie napotykat na op r' gene_
rał Sztemienko został przywr cony do dawnej
rangi i powr cił na stanowisko szefa GRU' kt ry
stał się zdreŻnyjedynie od armii'
Z wojska lta rozkaz Ż:ukowa zostali usunięci
komisirze i inni pracownicy polityczni partii'
Marszalek zakazaŁ Gt wnemu Zarządowi Polity-
cznemu mieszania się w sprawy armii' jedno-
cześnie likwidując wszystkie wydziały specjalne
- w ten spos b także czekiści stracili możliwość
kontrolowania wojskowYch.
Krokodyl corazśkuteczniej pozbywał się cu$li
na zetraniach Politbiura Żukow otwarcie
sprzeciwiał się Chruszczowouil i publicznie go
obraŻał.
Partia ztozumiała, Że popełniła powaŻny błąd
w tak gwałtowny spos b pozbawiając KGB wła-
dzy, gdyz sama była, jak dowodzLł rozw j lvyda-
,rrt ' bezbronna wobec armii' JeŚli taki stan
WIKTOR SUWOROW
GRU

też dostarczać dokładnie takie informacje, jakie

zadowolą zvłIerzchttik w. Ktośtaki idealnie na-
dawał się do roli, jaką szefowi Gł wnego Zatzą-
du Politycznego wyznaczyŁa partia.
Ale w październiku 1957
niewybaczalny błąd - wyb I tak już pozostało do korica istnienia ZSRR.
wizytą do Jugosławii. W Nikt nie pr bował zmieniaÓ leninowskiego syste-
mu wsp łzależności.Następcą Sierowa na sta-
nowisku szefa GRU został więc generał pulkow-
nik KGB, Piotr lwaszutln. Schedę po Golikowie
przeja). z kolei byly wiceminister MGB (w latach
napartyzmu". 195 1-1953), $enerał Jepiszew.
. Sztemienko' widząc co się szykuje, wysłałdo Kr tko m wiąc, krokodyl zn w zna\azł się
Ż.ykowa telegram z ostrzeżeniem, -"t. t.t.g..-
w cuglach...
i kurier zostali przechwyceni przez KGB. Żilrow

,*i

I
i
l\
Rozdział 3
l Jak dotąd nadal jest to opis tylko Czyngis-
Piramida
Jeślirozumie się skr t GRU w spos b dosłowny,
otrzyrna się obraz lvywołujący duŻe wrazenie,
ale daleki od kompletnego. Rozpatrywanie bo-
wiem wywiadu wojskowego, jako częściskłado-
wej Sztabu Generalnego' bez podległych mu or-
ganizacji jest podobne do rozwaŻafl o Czyrrgis-
-chanie bez uvłzg|ędnienia ordy.
Formalnie można GRU opisać jako niezwykle
potęŻną organizację wywiadowczą, turorzącą
częśÓ Sztabu Generalnego i działającą na tzecz
najwyższego dow dztwa sił zbrojnych Zwiaą,ku
Radzieckiego. Co do jej siły, wystarczy powie-
dzieć, ze w strukturach GRU służyponad pięć
tysięcy wyŻszych oficer w i generał w posiada-
jących akademickie wykształcenie w kwestiach
wywiadowczych. GRU ma ,,nielega1nych'' w każ-
dym kraju na świecie, opr cz oficer w dzlałają-
cych w tychŻe krajach pod oficjalnym szyldem
6Ż
GRU
dyplomat w, przedstawicieli handlowych itp.
Zar wno,'nielegalni'', jak i ,,dyplomaci" działają
niezależnie od siebie, ale ich cel jest wsp lny:
zwerbować jak najwięcej agent w, kt rzy' kiero-
wani przez GRU, będą wykradali najtajniejsze
dokumenty, obalali rządy i usuwali niewygod-
nych dla Rosji polityk w. Centrala GRU analizu-
je wiadomości szpiegowskie napływające od ty-
sięcy agent w oraz ze źr deł zwiadu lotrricze$o,
morskiego, satelitarnego i elektronicznego obej-
mującego całą kulę ziemską.
-chana, gdyŻ poza tym wszystkim GRU nadzo-
ruje i koordynuj e także działalnośćgiganĘcznej
organizacji m,ranei radzieckim wywiadem woj-
skowym.
or$arluacyinie Armia Radziecka składałasię
z szesnastu okręg w wojskowych, czterech grup
wojsk Armii Radzieckiej (stacjonujących w Pols-
ce, NRD, na Węgrzech i w Czechosłowacji)
i czterech Flot: P łnocnej, oceanu Spokojnego'
Bałtyckiej i Czarnomorskiej. W sztabie każdego
okręgu, grupy wojsk czy floĘ istniał zarządwy-
wiadowczy, kt rych łącznie byto dwadzieścia
cztery. KaŻdy z Ęch zarząd w podlegał GRU
i był jakby jego miniaturą, mającą swoje podleg-
łe jednostki. KaŻdy teŻ zajmował się zbieraniem
informacji o przeciwniku, zar wno w czasie po-
koju, jak t wojny.
Rozpad imperium oraz kres wojskowej obec-
ności ZSRR, a następnie Federacji Rosyjskiej-,
rosff skich miało miejsce
-j-Symboliczne pożegnanie Żołrrieruy
51 sierpnla 1994 roku w Berlinie, ta data konczyła r wnież proces
wycofywania się wojsk rosyjskich z Europy Srodkowej lprz5'p'
red.l.
WIKTOR SUWOROW
W Europie Środkowej wymusił zmiany w organi-
zacji wywiadu wojskowego, jednak same zasady
funkcjonowania GRU pozostały bez zrnian.
Gdy mowa o zarządzie wywiadowczym sztabu
floĘ czy okręgu wojskowe$o, jako o organizacji
podległej GRU, nie zrlaczy to, że jest ona słaba
czy nieliczrra, wręcz przeciwnie, choć przyznać
na|eŻy, Że od Zarządu Gł wnego (tj. GRU) jest
znaczrtie mniejsza. KaŻdy z tych zarząd w jest
wystarczająco silny i |iczny, by niezależnie wer-
bować agent w na terytorium kraju (czy teŻkra-
j w) leŻących w sferze zainteresowania danego
okręgu czy floty. KaŻdy z nich posiada wystar-
czające możliwości,by bez niczy1ej pomocy za-
kł cić normalne życie w tymże kraju czy kra-
jach. Dysponuje teŻtyrni samymi formami dzia-
łalnościwywiadowczej co Centrala (poza
wywiadem satelitarnym). Nie licząc jednostek
Specnazu, kt re są do jego dyspozycji, posiada
takŻe spe cj alnie werbowanych agent w- terrory-
st w, kt rych zadaniem jest mordowanie polity-
k w i wyŻszych oficer w oraz sianie terroru
w wybranym kraju.
Istniejądwie niezaleŻne od siebie siatki: jedna'
klasyczna, składająca się z agent w zbierają-
cych informacje i druga, szpiegowsko-terrory-
sĘrczna, podległa Specnazowi. Siłę takiego za-
rządu doskonale uzmysławia jeden fakt: każdy
z nich ma do dyspozycji brygadę Specnazu, li-
czącą tysiąc trzystu profesjonalnych zab jc w,
pozostających bez przetry w stanie gotowości
bojowej.
Najlepiej wyobrazić, sobie radziecki wywiad
wojskowy jako potężne paristwo feudalne z do-
skonałą armlą. Głową tego parlstwa jest GRU'
64
GRU
bezpośrednio dowodzące swoimi wasalami _ za-
rządarni wywiadowczyrni sztab w okręg w i flot
_ zkt rych każdy posiada własną armię i wasali
także dysponujących wojskiem itd. Jedynąr Ż-
nicą w stosunku do prawdziwych par1stw feu-
dalnych jest nieprzestrzeganie zasady:,,Wasal
mego wasala nie jest moim wasalem''. GRU cał-
kowicie kontroluje kaŻdy stopie piramidy, jaką
tworzy owa wzorowana na feudalnej struktura.
Stopnie te godne są osobnego om wienia.
KaŻdy okręg wojskowy składa się z kilku ar-
mii, a kaŻda flota z flotylli. W sztabie kaŻdej ar-
mii czy flotylli istnieje wydział wywiadowczy bę-
dący,,was al em'' zat wrto zar ządu wywiadowcze -
go sztabu okręgu lub floty, jak i GRU. KaŻdy
wydział ma włąsną siatkę wywiadowczą, a jest
ich co najmniej pięćdziesiąt, ikaŻdy ma kompa-
nię Specnaz składającą się ze stu piętnastu wy-
szkolonych sabotażyst w i zab jc w zdolnych
wysadzać mosty, rozbijaĆ sztaby i likwidować
polityk w. Poza tym każdy dysponuje bogatym
asortymentem środkw wywiadu radioelektroni-
czrlego i lotniczego.
Armia składa sięz czterech do sześciudywizji.
W czasie pokoju daje to około stu osiemdziesię-
ciu dywizji pancernych ,
Ęa uproszczenia moŻna i
pdwietrznode s antowych,
skiej podległe marynarce wojennej i lotnictwo
wojskowe, mające własne jednostki wywiadow-
cze podległe bezpośrednio GRU. W sztabie kaz-
dej dywizji znajduje się oficer wyviadu dysponu-
jący batalionem zwiadu oraz .wasale" - oficero-
wie w)rwiadu pułk w wraz z ich oddziałami.
Batalion zwiadu dywizji' poza oddziałami czoł-
3-Gru
WIKTOR SUWOROW

g w i wywiadu radioelektronicznego, dysponuje

kompanią Specnazu, zdolną skuteczni e działać.
na terenach przecirłneika.
Dla ścisłości dodać na7eĘ, Że nie wszystkie
z tych stu dwudziestu dywizji utrzymują w cza-
sie pokoju pełne etaty, zawsze jednak są w nich
w pełni obsadzone etaty oficerskie i techniczne,
braki występują wśrd podoficer w i Żołnlerzy
(poza jednostkami zwiadu). W tym ostatnim
przypadku obojętnie cz7rbędzie to bry$ada Spec-
Rozdział 4
nazl), czy batalion (7oo ludzI), czy też kompania
(18o ludzi) zawsze skład osobowy jest pełen i
$o-
t w do akcji.
Cała ta piramida jest kontrolowana przez
GRU, choć rzadko się to tak oficjalnie nlazrya
Badacz studiujący GRU, ale nie znający całości
zagadnienia i kierujący się tabliczkarrri z oficjal-
GRU i Komisja
nymi nazlllami, przeoczy owe dwadzieściasamo-
wystarczalnych, ale nie samodzielnych organi-
Woj s k owo _ P t z etny słowa
zacji wywiadowczych , a każda z nich siłą i moż-
liwościami zb|iŻona jest do wywiadu wojskowego Używając okreśIeniaarmia odnośnieArmii Ra-
większości kraj w Europy Środkowej. W ostit- dzieckiej trzeba pamiętać, że m wimy nie tylko
nich latach istnienia ZSRR dysponowały one łą- alerwnieżodwunastu
czrie stoma tysiącami elitarnych wojsk Specna- kt rych jedynym zada-
zu w}aposażonych w taką liczbęwoz w bojowych
ni i wyposaŻenia na po-
co każdy z większości dobrze uzbrojonych kra_ trzeby rilojska. W czasach świetnościimperium
j w Europy. wszystkie te ministerstwa tworąlły potężny mo-
nolit kierowany przez Komisję Wojskowo -Przemy -
słową. W skład jej kolegium wchodzili: jeden
z pierwszych zastępc w przewodniczącego Rady
Ministr w, trzynastu ministr w, szef Sztabu Ge-
neralnego i szef GRU. Gdy mowa o walce pomię-
dzy armią paItią i KGB była w nią naturalnie
zaangaŻowana Komisja, kt rej |osy zależały nie-
rozerwalnie od los w armii.

67
wrrroR suwoRow
Potęta ekonomiczna i finansowa Komisji prze-
kraczała granice zdrowego rozsądku i nateŻy ją
rozpatrywać w szerszym aspekcie - w aspekcie
całego Zwia7ku Radzieckiego. Teoretycznie
Zwiapek Radziecki wydawał w 1984 roku na
zbrojenia śmiesznąkwotę dziewiętnastu mlliar-
d w rubli. Był to jednak wyłącznie budżet Mini-
sterstwa Obrony, a budżety pozostałych dwu-
nastu ministerstw produkujących brori były
utrzymywane w tajemnicy. System zaśskon-
struowany został w ten spos b, że Ministerstwo
obrony nie kupowało produkt w od innych mi-
nisterstw, tylko składało zam wienia. Na przy-
kład: w trakcie budowy był śmigłowcowiec,
a Ministerstwo Obrony nie było w Żaden spos b
tym obciąlone - fundusze na budowę okrętu zo-
stały zaksięgowane przez Radę Ministr w pod
poTycją'przemysł stoczniowy".
Ministerstwo Przemysłu Stoczniowego nigdy
zresztąnie koncentrowało się na budowie stat-
k w - jego gł wnyrn zadaniem była budowa
okręt w. Jednostki pływające na potrzeby ma-
rynarki handlowej i ryboł wstwa były kupowa-
ne w Polsce, NRD, Jugosławii, Bułgarii, Wło-
szech, Francji, Norwegii, Szwecji i wielu innych
krajach. Dostawc w było tylu, że chyba jedyny
wyjątek stanowiła fakĘcznie Szwajcaria, jak
twierdzi dowcip. To samo dotyczyło samolot w,
śmigiłowcw, czołg w, rakiet' elektronikl czy
mundur w. Nikt tak naprawdę, nawet w ZSRR,
nie wiedział, jakimi sumami dysponowała Ko-
misja, ale była to kwota zt:'acznie przewyŻsza-
jąca wspomniane dziewiętnaście miliard w.
W sercu każdego radzieckiego pięcioletniego.
planu rozwoju ekonomicznego (nie w tym pro-
68
GRU
pagandowym, jaki drukowało się we wszystkich
gazetach, a w prawdzi'wyrn, nie podawanym do
publicznej wiadomości) mozna było znaleźć plan
Komisji Wojskowo-Przemyslowej. Powodem był
fakt, Że Żadna gałaz radzieckiego przemysłu,
transportu czy usług nie miała znaczeria ,,rie-
zaleŻnego''' to jest innego niż praca na potrzeby
wojska.
Podobnie sprawy miały się z nauką kt ra
także pracowała na potrzeby Komisji Wojsko-
wo-Przemysłowej. oficjalnie na badania na-
ukowe przeznaczało się roczrie sześćdziesiąt
miliard w rubli _ trzy razy więcej niŻ na zbto-
jenia. Tllko co to jest zanauka i technika, sko-
ro Zwiry,ek Radziecki jako pierwszy na świecie
wyprodukował satel itę niszczącego inne sateli-
ty, a nie był w stanie wyprodukować zwyklego
samochodu osobowego, na kt rego produkcję
musiał licencję kupić we Włoszech? Zwiapek
Radziecki dysponował najlepszymi truciznarni
na {wiecie, ale technologię wytwarzania nawo-
z w Ęucznych musiał kupić od Stan w Zjed-
noczonych.
Na co przeznaczano owe sumy, jak nie na
zbrojenia, skoro skonstruowano gigantyczny
transkontynentalny radar czy nadajniki super-
niskiej częstotliwości do łącznoŚci z zaruurzony-
mi okrętami podwodnymi? Ich podziemne ante-
ny mają tysiące kilometr w długości,a techno-
logię produkcji głupiego telewizora kolorowego
musiano kupić we Francji. owe sześćdziesiąt
miliard w rubli to kolejny zakamuflowany wy-
datek na zbrojenia, kt rym dysponowała Komi-
sj a Woj skowo -Przemysłowa.
WIKTOR SUWOROW
Co natomiast wsp lnego miał z tym GRU?
Ano to' ŻebludŻet GRU był kilkakrotnie większy
niŻ budŻet KGB. MoŻna to wyjaśnićw spos b
następujący: KGB miał sw j własny ogromny
b:rdŻet, GRU _ takŻe niemały. obie służbybyły
oczywiściefinansowane z budżetu paristwa,
kt re starało się o$raniczać te wydatki. Ale
GRU poza oficjalnym budżetem otrzymywał ko-
losalne zam wienia od Komisji Wojskowo-Prze-
mysłowej i sektora badar1naukowych. Wartość
tych zam wieri kilkakrotnie przelxlyższała ofi-
cjalny budzet.
Na przykład' otrzymując zarn wlenie na kra_
dzieŻ silnika czołgowego, GRU .uzyskiwał też
Z ,s|auki" lub ,,przemysłu'' częśĆpieniędzy prze-
znaczonych na jego konstrukcję. Za pieniądze
wspomnianych resort w werbowano agenta,
kt ry miał dokonać kradzieży. GRU nie wydaje
więc na to ani kopiejki z własnych funduszy,
przemysł czy nauka dostająpożądany ,,towar" za
minimalny procent kwoty, kt rą kosztowałoby
jego skonstruowanie, a agent, kt ry ztea|lzowaŁ
zam wienie do korica życia i tak będzie praco-
wał dla GRU. CzyŻ rnoŻna sobie wyobrazić lep-
szy układ?
Wszystkie dwanaście ministerstw podległych
Komisj i or az wszystkie dziedziny nauki zajmują-
ce się zbrojeniami wolały więc korzystaĆ z usług
GRU (i płacić za nie), jeŚli tylko było można
w ten spos b uzyskać potrzebne technologie czy
wynalazki. Konstruktorzy czy dyrekt orzy fabryk
otrz5rmywali nagrody i medale za kopiowarie za-
chodnich rozwia7,ai'l jakby sami je wymyślili.
KGB miał do dyspozycji jedynie własny bu-
dŻet, a GRU m gł korzystać zbudŻet w wszyst!
70
GRU
kich brarrż radzieckiego przemysłu zbroj eniowe -
go i gałęzi nauki. Podczas całej dłu$otrwałej
i kosztownej operacji, jaką była kradzileŻ doku-
mentacji amerykariskiego okrętu podwodnego
typu,,G eorge Washington'', dzięk1 kt rej Zwia7,ek
Radziecki wybudował jego dokładną kopię na-
z${aną"Mały George'', GRU nie wydał ani dolara
z własnego budżetu. Podobnie było w ptzypad-
ku naddźuriękowego samolotu pasażerskiego
Concorde, pocisku Red Eye czy wielu, wielu in-
nych.
Powstaje pytanie: dlaczego KGB nie reallzował
zarr;l wieft przemysfu zbrojeniowego? Pow d był
prosty: przewodniczący Rady Ministr w i Gos-
płanu (Paristwowej Komisji Planowania) byli od-
powie dzialni za r adziecką ekonomię - pl anowali,
ile komu i na co przyznać pieniędzy. Przewodni-
czący-Rady Ministr w miał pod sobą zar wno
przemysł zbrojeniowy, jak i Ministerstwo obro-
ry, kt remu podlegat Sztab Generalny oraz
GRU. KGB jednakże mu nie podlegał. JeśliGRU
otrzymał pieniądze na uzyskanie czegoś inte-
resującego, przewodniczący Rady Ministr w
oraz pr Zewodniczący Ko misj i Woj skowo -Pr zemy -
słowej mogli domagać się przyśpieszenia dosta-
wy. Gdyby jednak zlecili to KGB, mo$liby tylko
cierpliwie czekać, aŻ wszechlvładny KGB dostar-
czy co ma, a towarzysze czekiścinawet sowicie
opłaceni nie słynęli z pośpiesznej realizacji za-
mwie.
KGB był aroganckim i nieterminowym ,,do-
stawcą' możliwościach,ale bez gro-
o potężnych
sza w kieszeni - zupełnie jak w dawnych cza-
sach dobrze ustawiony dworak na carskim dwo-
rze. GRU przypomina zaśbrzydkiego garbusa
7t
WIKTOR SUWOROW

gotowego za pieniądze sh)żryć każdemu i zara-

biać przy tej okazji miliony. Elegancki dworak
nienawidzi $arbusa i zabiłby go przy pierwszej
okazji, $dyby nie fakt, że garbusa chroni sam
car...

Rozdział 5

Dlaczego nic o tym

nie wiadomo?
Za czas w Zwia7,ktl Radzieckiego częśćtablic re-

wtajĆmniczotlych, nikt w Zwiapk'u Radzieckim

nie wiedział o istnieniu organu ukrywającego się
pod takim skr tem; nawet w Sztabie General-
nym, kt rego częśĆstanowił GRU, tysiące ofice-
r w uważałoJednostkę 44388, zkt rej otrzymy-
wali wszystkie dane wywiadowcze, za filię KGB.
Co wlęcej, funkcjonariusze KGB pilnujący amba-
sad radzieckich, a nie będący członkami wywia-
du KGB, byli najczęściej przekonani, że w amba-
sadzie istnieje tylko jedna rezydentura wywiadu
- ta obsfugiwana przez KGB.

I
WIKTOR SUWOROW
Zachodni specjaliści dziśjuż wiedzą sporo
o GRU' ale zwykli obywatele z reguĘ nadal nie
mają pojęcia o jego istnieniu, a nawet jeśliprzy-
padkiem cośsłyszeli, to ich stosunek do tej in-
stytucji był ambiwalentny' podobnie jak do
słynnego potwora' ze szkockiego jeziora: część
wierzy w jego istnienie, częśćnie, ale nikt się
owego stwora nie boi. Ciekawe dlaczego tak ma-
ło wiadomo było o GRU, zwłaszcza że istnieje
bez wątpienia i w dodatku wciĘ posiada potęż-
ne mozliwoŚci.
Powod w jest sporo, a oto najważniejsze. Po
pierwsze, ustanowiwszy swą' krwawą dyktaturę,
komuniści musieli ogłosi społeczeristwu istnie-
nie .nadzvłyczajnego'' organu tejże dyktatury,
kt remu wolno zajrnować się tym czym chce i po-
stępować dowolnie ze wspomnian5rm społeczeri-
stwem, wŁącznie z masowymi egzekucjarni. Zrobił
to Lenin, informując o narodzinach WCzK' Potem
jego spadkobiercy informowali uczciwie o wszyst-
kich zmianach w nazwie tejże organizacji, nie
podkreślając jednak, że zmiertia się Ęlko nazwa.
Reszta pozostawała bez zmlan... Fakt istnienia
GRU nie musiał być powszechnie Zr:arry, toteŻna
temat wy'rviadu wojskowego nigdy nie wydawano
oficj alnych oświadczeri.
Po drugie' podstawową funkcją KGB było wy-
wieranie nacisku na własne spoleczeristwo,
w zlłiry,ku z czym w świadomościspołecznej
wszystko co zŁe, tajne i zbrodniczekojatzone by-
ło z KGB. Wywiad wojskowy praktycznie nie
brał i nie bierze udziału w walce z własnym na-
rodem, bynajmniej zresztą nie dlatego, ze jest
przepełniony humanitaryzmem czy miłościądo
rodak w, ale po prostu dlatego, Że nie po to
74
t
f GRU
został stworzony. Naturalnym więc jest, że lu-
dzie pamiętają KGB, a nie GRU.
Po trzecie, wa|cząc o władzę Chruszczow poin-
formował o$łupiałyŚwiat o niekt rych zbrod-
niach swych poprzednik w popełnianych ręka_
mi czcigodnych czekist w. Efekt był taki, że od
tej pory światutożsamia wszystkie radzieckie
działania wywiadowcze, jak i zbrodnie, z KGB.
Przebiegły Chruszczow naturalnie nie ujawnił
wszystkiego, ale to, co wyciągnd na światło
dzienne wystarcdo, by odurnić świat, przyno-
sząc mu niesamoMty kapitał polityczny.
ojciec ,,od:wilŻy" podawał zresztą dane w spo-
s b specyficznie wybi rczy: powiedział o maso_
lvych egzekucjach Stalina, ale zapomniał o tych
przeprowadzanych z rozkazu Lenina, m wił o za-
gŁadzie prryw dc w komunistycznych w 1937
roku, ale wypadły mu Z gŁory miliony ofiar pod-
czas ,,rozkułaczania" chłopstwa w pierwszej poło-
wie lat trz5rdziesĘch. Ukazał rolę NKWD, ale cał-
go, co zrobiono Za grallicą, nie wchodztło w za-
kres jego plan w, sdyŻ n1e mogło przyrneśćżad-
nej korzyścipolitycznej. Dlatego to o działalnoŚci
GRU panowała cisza.
Po czwarte, zsvalczanie dysydent w, emigracji
czy zagłuszarie skierowanych do Rosjan audycji
zachodnich radiostacji to wyŁączna domena
KGB, w zwiapku z czym dysydenci i emigracja
robili, co mogli, by ujawnić światu tę rolę i uka-
zać, prawdziwe oblicze swego gł wnego WToga,
czyli KGB. Podobnie postępowały zachodnie roz-
75
 W

WIKTOR SUWOROW ł
głośnle,co w efekcie miało olbrzymi wpływ na
światowe media. Bohaterem negaty\łmym, ale
zawszejednak bohaterem, tego typu materiał w
był KGB.
Po piąte, niemiłe niespodzianki' jakie przytra-
fiały się w Zwiapku Radzieckim obcokrajowcom'
to także sprawka KGB, a od dawna wiadomo, że,
na przykład, dla ameryka skiego odbiorcy wie-
lokroć ważnilejsze jest to' co złego przytrafi się Rozdział 6
jednemu Amerykaninowi, niż dziesięciu tysią-
com Rosjan.
Dodać do tego rta|eży, ze, skąrawszy się w rze-
kach ludzkiej krwi' KGB za wszelką cenę chciał
się wybielić, toteŻ zwaJał wszystko naprzeszłość
1 czekist w. GRU jako całośćnatomiast nie miał
nic przeciwko temu nieporozumieniu, wycho-
GRU i ,rmłodsi bracia''
dząc z załoŻerlia, Że dla dobrego wywiadu najle-
pszy jest całkowity brak reklamy. Bez względu Struktura paristwowa jakiegokolwiek kraju
na to czy chodzi o porazki i zbrodnie, czy suk- komunistycznego uderzająco przypominała
cesy... strukturę Zw7apku Radzieckiego. W epoce Stali-
Dla dobrego szpiega clemnośći mętna woda to
śro dowisko naturaln e zt:.aczrtie b ar dziej sp rzf a -
jące niŻ sława, obojętnie jakiego by ona była
rodzaju.
orgahizacji wywiadowczej, kt ra miała stanowić
przeciwwagę dla pierwszej.
Zamłyczaj rolę owej przeciwwagi peheilwywiad
wojskowy, zllłłaszr.za że wszystkie kraje komu-
nlstyczne, niezaleŻnie jaki rodzaj komunizmu
adaptowały, były wojownicze i agresyunre. W wie-

w kr tkim czasie doszło do podziału.

WIKTOR SUWOROW
Wywiady wojskowe wszystkich kraj w satelic-
kich przejawiały wielką akty'łrrrośćw zbieraniu
materiał w wywiadowczych, kt re następnie
przekazywano bezpośrednio GRU. Faktem mało
znanylmjest to, Że sŁuŻby wywiadowcze kraj w
satelickich podlegały Ministerstwu Obrony
Zwiavku Radzieckiego. Działo się tak dlatego' że
wyviad wojskowy podlegał szefowi Sztabu Ge-
neralnego danego par1stwa, kt ry z kolei był
podwładnym szefa Sztabu Układu Warszawskie-
go. Teoretycznie na to stanowisko m gł by mia-
nowany dowolny general z dowolnego paristwa
wchodzącego w skład Układu, ale dziwnym tra_
fem mianowani byli jedynie radzieccy generało-
wie. Jeden z nich pojawił się już na stronach
tego opracowania - były szef GRU, generał Szte_
mienko.
Po upadku Chruszczowei' Breżniew' chcąc prTy-
podobać się armii, odwołał Sztemienkę z lilqi'grra-
nia i przywr cił do poprzedniej rangi, oraz miano-
wał szefem Sztabu Wojsk Układu Warszawskiego.
Bezpośrednim jego nnlierzchrlikiem zaśbył do-
w dca Zjedrrcczonych Sił Ukłądu Warszawskie-
go, kt re to stanowisko zawsze obejmował kt ryś
z tadzieckich marszałk w. Pierwszym był Ko_
niew, potem Greczko, Jakubowski i w koricu Ku-
likow. Natomiast oficjalny tytuł każdego Z rnar-
szałk w w trakcie piastowania tego stanowiska
brznniał: ,,Pierwszy Zastępca Ministra Obrony
ZSRR - Gł wnodowodzący Zjedrrcczonych Wojsk
Paristw Członkowskich Układu Warszawskiego''.
M wiąc kr tko oznaczało to' Że armie kilku
w teorii niepodległych i suwerennych paristw
podlegały rozkazorn wiceministra obrony innego
paristwa. To dopiero piękna niezależność|
78
GRU
Minister obrony Zwiapku Radzieckiego kiero-
wał w ten spos b poprzez swego zastępcę całymi
siłami zbrojnymi,,zaprzyjaźnionych patistw'',
w tym naturalnie takŻe ich wywiadami wojsko-
wymi. Dodać naleŻy, Że nie chodziło tu o koor-
dynację dziaŁa czy bliską wsp łpracę, ale do-
słowne i bezpośrednie podporządkowanie i to
w najzupełniej legalny spos b.
Pięknie, powie jakiśsceptyk, ale po wycąrnach
Rosji w 1939 roku każdy Polak nienawidzi Ro-
sjan serdecznie i zarliwie, wobec tego jak rmoŻna
oczeki'waĆ, by ich wywiad pracował juz nawet nie
cięŻko, ale cho by poprawnie w interesie GRU?
od 1953 roku uczucia te podzielają obywatele
NRD' od 1956 roku Węgrzy, a od 1968 roku Czesi
i Słowacy. Wobec tego na papierze wszystko mog-
ło wyglądać ślicznie, ale w praktyce z wywiad w
tych kraj w Zwia7,ek Radziecki będzie rniaŁ bez
czy temu j ednozndicznie. Jest faktem nie do pod-
waŻeria, że ludnośćwszystkich tych kraj w nie-
nawidziła komunist w i Zwiryku Radzieckie$o;
niemniej ich wywiady wsp łpracowałyuczciwie
i starały się jak mogły działać w interesie ',star-
szego brata".
RoztiraT,anie tej zagadki jest stosunkowo pros-
te: dzięki niekorzystnym dla satelit w traktatom
handlowyrn Zuiryrck Radziecki spętał ze sobą
nierozerwalnymi praktycznie więzarni ekono_
micznymi wszystkie te kraje. Za radziecką ropę,
Węgiel, energię elektryczną i gaz płaciłyniesa-
mowitą wprost cenę. A płaci mogły dwojako:
własnymi Surowcami czy wyrobami przemysłu
wtKToR suwoRow

albo dostarczając tajemnice innych. Perspekty-

wa niezwykle kusząca, tym bardzilej, że infor-
macje miały znaczrie wyższą cenę i wszyscy
pierwsi sekretarze partii ,,bratnich" kraj w zavł-
sze nakazywali swym wywiadom podwoić wysił-
ki' by jak najwięcej m c zaoferować Zw1az,kowi
Radzieckiemu.
Z-ach d w pierwsąlch latach istnienia tego sy-
stemu był niezmiernie zaskoczony rozle$ym za- Rozdział 7
kresem zainteresowari wywiad w kraj w socjali-
stycznych. Na co Mongolii plany reaktor w ato-
mowych, a Kubie silnik w rakiet strategicznych?
Ętania te uąlskują jasną i prostą odpowiedź,
$dy rozpatnrje się wszystkie te wywiady jako je-
den system. Dodać do tego na|eĘ, że wśrd ra-
dzieckich plac wek zagranicznych było prakĘcz-
GRU a KGB
nie niemożliwościąznaleźć choć jedną,,czystą',
to jest taką, kt rej pracownicy nie byliby albo Metody, jakimi Pęlugiwaly się GRU i KGB, były
w całości,albo w przevłaŻającej większości fun- idenĘczne i nie spos b ich rozr Żnić ani po po-
kcjonariuszami KGB czy GRU (ze sprzątaczkami stępowaniu, ani po śfodkach,jakie stosowały.
i kierowcami włącznie). To samo Ęczyło się ana- R żniłysię natomiast, i to w spos b zasadniczy,
logicznych plac wek kraj w,,bratnich'', a pamię- cele obu tych służbspecjalnych.
taĆna|eĘ, że przy tak ścisłejwsp łpracy ich ma- Podstawową funkcję KGB można opisa jed-
cierzystych v.l1rrviad w z radzieckim,'każdy z nich nyrn zdaniem:
w mniejszym lub większym stopniu wsp łpraco- 'Nie pozwolić, by Zwiryek Radzie-
cki został rozsadzony od wewnątrz''. Wszystkie
wał z KGB lub GRU - nawet jeśliczęśćszere- konkretne zadaria wywodziły się z tej podstawo-
gowych pracownik w nie zdawaŁa sobie z tego wej funkcji. oto niekt re znich: ochrona najwyŻ-
sprawy. szych osobistościpartyjnych i rządolvych, Zapo-
bieganie itłumienie ewentualnych protest w
społecznych, wyłapywanie dysydent w, cerrzl)ra
1 dezinformacja, kontrola zakazv kontaktowania
się szerego!rych obywateli ze światemzeumętrz-
n)nn, w tym izolowanie gościz zagraricy albo teŻ
przerywanie kontakt w, kt re juŻ zostały nawią-
zane i na koniec ochrona granic paristwa.

81
WTKTOR SUWOROW
KGB działałr wnieŻ poza granicami Zwiaąku
Radzieckiego, ale cele tego dziaŁania były te same
co na terenie kraju. MoŻna w tych ostatnich dzia-
laniach rozr Żnić następujące: infiltrowanie śro-
dowisk emigracyjnych i neutralizowanie ich
lvpły\ru na własne społeczeristtvo oraz rniędzy-
narodową opinię publiczną, zaghlszarrie zachod-
nich rozgłoŚni nadających wiadomościw jęąlku
rosyj s kim, mv alczanie or ganizacj i religij nych mo -
gących mieć wpływ na ludzi radzieckich, obser-
wacja ,,bratnich" partii komunistycznych z za-
miarem natychmiastowej interwencji w przypad-
ku pojawienia się ,,herezji", śledzenieobywateli
radzieckich za granicą w tyrn teŻ własnych ofice-
r w, wyszukiwanie i fizyczna likwidacja najak-
tyvrniejsrych przeciwnik w rezimu komunistycz-
nego.
Zadania GRU z kolei można było określićr w-
niez jednym zdaniem:
'Nie pozwo|ić' by Zvnaq,ek
Radziecki zostaŁ zrtiszczorly przez jakikolwiek
atak z zewnątrz". W opinii Sztabu Generalnego
taki atak m gł nastąpić w kazdej chwili, bezwy_
powiedzenia wojny i m gł być efektem nawet
kt rejśz rut1mowych ,,interwencji ograniczone-
go kontyngentu" w Azji, Afryce czy Europie.
Podstawowe zainteresowania i funkcje GRU
ll;.oŻna dlatego podzielić nacztery rupy:
1. Militarna. Jest naturalnie najistotniejsza
i składa się z informacji na temat stnrktury, ja_
kościi rozrnieszczenia sił zbrojnych wszystkich
paristw świata,ich plan w i dokĘm wojsko-
r,vych' zar umo sił zbrojnych w całości,jak ikaŻ-
dego z waŻniejszych sztab w, plan w mobiliza-
cfrnych, rodzaju szkolenia wojskowego, zaopa-
ttzenia, rnorale itd. Praktycznie rnoŻrla z czystym
a2
GRU
sumieniem stwierdzić, Że irtteresujące jest do-
kładnie wszystko, co ma jakikolwiek zvłiapek
z wojskiem.
2. Militarno-polityczna. Wzajemne stosunki
w jakich pozostają paristwa obce, jawne i tajne
tarcia czy pakty, mozliwe zrniany w przyw dz-
twie wojskowym lub politycznyrn, nowe przy-
rnierza, jakiekolwiek (nawet najdrobniejsze)
zrniany w orientacji politycznej lub wojskowej
armii, rząd w czy caŁych blok w pa stw.
3. Militarno-techniczna. Wszystko co jest
zwiapane z techniką wojskową i technologią
wytwarzania nowych typ w broni paristw uwa-
Żanych za potencjalnego przeciwnika (lub mało
pewnego sojusznika), od projekt w po testy
prototyp w.
4. Militarno-ekonomiczna. Możliwościpro-
dukcji nowoczesnego uzbrojenia, jakie posiada
dany kraj czy grupa paristw, potencjał przerny-
słowy, źr dła energii, transport, rolnictwo, Su-
rowce strategiczne lub ewentualne cele ekono-
rniczne.
Sztab Generalny uwaŻa, że jeśliGRU może
dostarczyć w Wyznaczorryrr' terminie dokładne
dane odnoŚnie dowolnego paristwa na świecie,
dotyczące tych czterech grup, to żadne z paristw
nie będzie go w stanie zaskoczyÓ niespodziewa-
nym atakiem.
W wielu przypadkach interesy KGB i GRU
diametralnie się od siebie r Żniły' na przykład,
demonstracja radzieckich (czy jeszcze car-
skich) emigrant w przed siedzibą ONZ nie inte-
resowała GRU w najmniejszym stopniu' nato-
miast bardzo interesowała KGB. Jakiekolwiek
manewry wojskowe dla odmiany w og le nie
83
WIKTOR SUWOROW
obcho.dziły KGB, natomiast pasjonowały GRU.
Nawet w tych wypadkach, gdy zainteresowania
byly wsp lne, podejście do nich było kraricowo
r żne.
Na przyklad, obie sfużby zainteresowane były
polityką i politykami, ale osoba prezydenta Car-
tera od samego początku w og le nle intereso-
wała GRU' EdyŻ nawet powierzchowna chara-
kterystyka jego osobowości wykazywała niezbi-
cie, Że nigdy nie wykona pierwszy ataku na
Zwiapek Radziecki. Natomiast z punktu widze-
nia KGB byŁ ze wszech miar godzien uwagi, gdyż
jego polityka w dziedzinle poszanowania praw
człowieka była broni ą zdo|ną r ozs adzić Związek
Radziecki od wewnątrz.
W jeszcze innym przypadku GRU przejawiał
nadzwyczajnezainteresowaniezmian:.arnizacho-
dzącyml w obsadzie personalnej chiriskiego na-
czelnego dow dztwa. To z kolei w og le nie inte-
resowało KGB' kt ry doskonale zda'wał sobie
sprawę, Że po sześćdziesięciulatach komuni-
zmu nikt z obywateli radzieckich nie będzie
w najmniejszym stopniu zainteresowarry jaką-
kolwiek komunistyczną ideologią z Chin, Korei
czy skądkolwiek. Nikt przy zdrowych zmyslach
nie będzie także uciekał ze Zwiapku Radzieckie-
go do Chin. Chiny z punktu widzenia KGB to
pustynia.
Rozpatrując wzajemne stosunki pomiędzy
GRU i KGB trzeba wr cić do kwestti podległości
GRU w stosunku do KGB. W rozdzlale poświę-
conym historii pokazane zostały relacje zacho-
dzące pomiędzy nimi w przeszłości.W dzisiej-
szych czasach nic się nie zmieniło - zar wno
GRU, jak i kolejny spadkobierca KGB gotowi są
84
*i
GRU
w kaŻdej chwili zniszczyÓ przeciwnika, co do-
skonale odpowiadało i nadal odpowiada aktual-
nemu mieszkaricowi Kremla.
Zalviśći wzajemna nienawiśćtych obu słuzb
są teŻ Zrrane wszystkim służbom specjalnym
kraj w, w kt rych są rosyjskie ambasady. Zja-
wisko to moze zaobserwować nawet amator, jeśli
wie czego szukać. Jest to chyba najlepszy dow d
niezaleŻnoŚci GRU.
MoŻna sobie wyobrazić' co by się stało, gdyby
los czy kariera tezydenta GRU zaleŻne były,
choćby minimalnie, od jego koieg w z KGB.
Gdyby tak było, ni$dy nie odwazyłby się on mieć
odmiennego zdania w jakiejkolwiek sprawie, nie
m wiąc o jawnym sprzeciwie - przypominałby
zastraszorlego psa, kt ry stale łasi się z podku-
lonym ogonem, nie mając odwagi warknąć na-
wet na ,,czystych" dyplomat w, kt rzy utrudnia-
ją mu wykonanie zadania. Takiego zachowania
nikt nie zanotował w historii GRU. Dzieje się tak
dlatego, że GRU miał zagwarantowanąniezaleŻ-
nośćod KGB.
Częśćzachodnich ekspert w (tz-łv. sowietolo-
dzy) przez całe lata powaznie rozważaŁa kwestię,
czy GRU nie jest aby częściąKGB, a cały podział
nie został stworzony sztuczrie, by utrudnić po-
znarlie właściwegoobrazu radzieckich stużb wy-
wiadowczych. Zazwyczaj rozumowanie opierali
na dw ch argumentach:
1. Szef GRU za:wsze jest byłym generałem
KGB. Zgadza się (poza nielicznymi wyjątkami),
ale czy od czas w Arałowa w jakimkolwiek stop-
niu przeszkodziło to GRU cz4mnie sprzeclwić się
zakusom KGB, by uzyskać monopol na wywiad
1wchłonąć GRU? Nie wspominając juŻ ojawnej
WIKTOR SUWOROW
wojnie wydanej z rozkazu partii służbiebezpie-
czeristwa.
2. KaŻdy wstępujący do GRU musiał być
sprawdzony przez KGB. Też prawda' ale argu-
ment ten jest przekonujący tylko na pierwszy
rzut oka. To samo mialo miejsce w przypadku
kaŻdego nowego członka Komitetu Centralnego,
a nikt nigdy nie wysun$ tezy, że Komitet Cen-
tralny był pod kontrolą KGB albo Że był częścią
KGB. KGB pełniłrolę filtra, gdyŻ to właśniebyło
jedno z jego zadarl, ale jeśliktośprzeszedł pozy-
tyvrnie weryfikację i został pracownikiem GRU
(czy członkiem Komitetu Centralnego), KGB
przestawał mieć jakaJ<olwiek władzę nad tą oso_
bą. MoŻnauŻyć por wnania, iż KGB był strazni-
kiem przy bramie tajnych zakład w, kt ry moŻe
nie wpuścićtam irlŻyriera, jeśliten zapomniaŁ
przepustki, ale nie jest w stanie zajrzeć do sejfu
w jego gabinecie.
Naturalnie rnoŻna było sfabrykowa materiały
obciĘające członka Komitetu Centralnego (czy
oficera GRU), ale zdecydowanie była to nieroz-
sądna metoda postępowania, tak Z luwagi na
skalę możliwych reperkusji' jak i na minimum
ewentualnych korzyści (w odniesieniu do GRU
nie dotyczy to, oczywiście'osłony kontrwywia-
dowczej prowadzonej przez Zarząd Kontrwywia-
du Wojskowego KGB.
Chwiejny pok ji paradoks nieza|eŻności ist-
niejący w układzie partia-KGB-GRU najlepiej
zilustrowa ć na przykŁadzie.
Dzien pracy szefa GRU zwyk|e zaczynał się
o si dmej rano od czytania raport w, jakie
w nocy nadeszły od: 'nielegał w'', rezydentur
86
GRU
plac wkowych, zarząd w wywiad w okręg w
wojskowych, grup wojsk Armii Radzieckiej i wy-
wiad w flot zebranych w biuletynie ,,Raport Wy-
wiadu". To samo robili w swoich gabinetach
pierwszy zastępca i szef Informacji GRU. Robili
to niezależnie od siebie, $dyż jeślibyłyby pytania
czy wątpLiwoŚci ze strony zwierzchnik w (czyli
od szefa Sztabu Generalnego w 9 rę), to kaŻdy
udzieliłby odpowiedzi i podał opinię niezaleŻną
od drugiego, co pomaga wyrobi sobie właściwe
zdarie na dany temat.
Dzie , o kt rym mowa, zacza)' się niezwykle
wcześnie, o trzeciej trzydzieści nad ranem, kie-
dy to szef GRU otrzymaŁ telefon o wylądowaniu
samolotu kurierskie{o z ParyŻa' Dnia poprzed-
niego na podparyskim lotnisku Le Bourget do-
szlo do katastrofy pasażerskiego samolotu
ponaddźwiękowego Tu-I44. Ponieważ ten tra-
giczlry wypadek wydarzył się podczas Paryskie-
go Salonu Lotniczego, na miejscu był obecny
praktycznie cały stan osobowy miejscowej rezy-
dentury GRU (imprezy tego typu stanowią
wprost :ilq.;rr'arzorrąokazję do zdobywania infor-
macji i nowych kontakt w, kt re często koftczą
się pozyskaniem agenta). Większośćoficer w
GRU miała kamery czy aparaty fotograficzne
i cala katastrofa zostaŁa sfilmowana z r żnych
ujęć przez wielu operator w; W sumie zuŻyto
ponad dwadzieścia film w pokazujących to sa-
mo zdarzenie. Nie wywoływano ich nawet w Pa-
ryŻlr,ale specjalnym lotem kurierskim ptzywie-
ziono do Moskwy i oddano technikom w Cen-
trali. o dzierłriątej miało rozpocząć się
specjalne posiedzenie Politbiura, na kt rym
przedstawione miały być wersje Tupolewa i je-
a7
WIKTOR SUWOROW
go zastępc w, właściwegoministra, dyrektora
Woroneskich Zakład w Lotniczych, oblatywa-
czy, r:.o i, naturalnie, GRU oraz KGB. O si d-
mej telefon stojący na biurku szefa GRU nie-
spodziewanie zadzwonił.
- Jaksamopoczucie, Piotrze Iwanowiczu? -
rozległ się w sfuchawce głos przewodniczącego
KGB (dajmy na to Andropowa, by trzymać się
reali w).
- Dobrze, a wasze, towarryszu Andropow? -
Piotr Iwanowicz Iwaszutin (szef GRU) potrafił
być r rłrnie przyjacielski' jak jego rozm wca.
- Piotrze Iwanowiczu, po co tak oficjalnie?
Zapomnieliście, jak mam na imię? Jest coś
o czym chciałbym z wami porozmawlać. widzi-
cie, słyszałem,że macie parę film w pokazują-
cych katastrofę. Bylibyście tak mili i dalibyście
choć jeden? Wiecie, Że tn|lszę złoĘćraport na
Biurze, a nie mam Żadnych materiał w, to nie
była okazja' kt rą interesowaliby się moi ludzie
i Żaden nie miał ze sobą kamery. Pom żcie mi
Piotrze Iwanowiczu, naprawdę potrzebuję tego
filmu.
Wszystkie rozmowy szefa GRU są łączone
przez stanowisko dowodzenia, w kt rym dyŻur-
ni telefoniścisą zawsze gotowi dostarczyć mu
potrzebne dane, przypomnieć fakty albo pom c
zatuszować błąd w rozmowie. Słysząc ową pro-
śbęcała zmiarla zamarła - ich pomoc nie była
do niczego potrzebna, zaśszef GRU milczał
i wszyscy zastanawiali się, jaka będzie jego
odpowiedŹ. Telefoniści byli pewni, że gdyby role
się odwr cily, KGB odm wiłby z rozkoszą. Ęta-
88
GRU
niem natomiast było, co zrobllwaszutin, generał
KGB i były zastępca przewodniczącego Komite-
tu. W koricu Iwaszutin odparł jeszcze uprzej-
miejszym niŻ poprzednio glosem:
- Juriju Władimirowiczu, nie dam wam jed-
nego filmu, dam wam wszystkie dwadzieścia.
o dziewiątej pokażę je na posiedzeniu Politbiu-
ra, a o dziesiątej m j człowiek dostarczy wam je
wszystkie.
Andropow bez słowa cisnął sfuchawką a thr-
miona salwa śmiechu wstrząpnęła podziemnym
punktem dowodzenia. Krztusząc się ze śmiechu
najstarszy stopniem spectelefonista zapisał go-
dzinę i rozm wcę w odpowiednim rejestrze'
Dopisek: $dyAndropow został sekretarzem ge-
neralnym KPZR lwaszutin nadal był szefem
GRU i pozostał nim, gdyż atak ze strony Andro-
powa m gł naruszyć delikatną r wnowagę pa-
nującą pomiędzy partią a armlą. Konsekwencje
naruszenia tej r wnowagi były nie do przew7dze-
nia, a mogły okazać się groźne nawet dla same-
go Andropowa.

Rozdział 8
Centrala
W przeciwieristwie do KGB, GRU nigdy nie pr -
bował się reklamować, a siedziba centrali wy-
wiadu wojskowego nie wznosi się w centrum
stolicy przy jednym z najbardziej zatłoczonych
plac w. Mieścisię naturalnie w Moskwie, ale
wcale nie jest łatwo ją odnależć: z trzech stron
okala jąbowiem stare lotnisko Chodynka. Samo
lotnisko jest zaśotoczone ze wszystkich stron
kompleksamibudynk w, do kt rych dojście jest
taczej utrudnione - wśrd nich znajdująsilętrzy
gł vme lotnicze biura konstrukcyjne i jedno po-
cisk w rakietowych, Wojskowa Akademia Lot-
nictwa i Naukowo-Badawczy Instytut Lotnic-
twa.
Połozone pośrd tych tajnych instytucji lotni-
sko wydaje się op:uszczotl.e, ale pozory mylą:
bardzo rzadko co prawda, ale zdarza się, ze
w środkunocy z hangaru zostaje wytoczony
90
&
GRU
prototyp myśliwcaprzemyślnieopatulony bre-
zentem i załadowany do samolotu transporto-
wego, kt ry dostarczy $o $dzieśna poligon leżą-
cy w nadwołżariskim stepie w celu przeprowa-
dzenia pr b. Kiedy indziej zn w ląduje tam inny
transportowiec, podkoĘe pod siedzibę GRU
i wyładuje: a to silnik czołgu, a to rakietęi zn w
wszystko zamiera w bezruchu.
Wyjątkiem były dwa miesiące poprzedzające
defiladę z okazji 50. rocznicy rewolucjipaŹdzier-
nikowej. Wtedy odbywały się na płycie lotniska
przygotowania i ćwiczenia, a ciszę burzl ryk
silnik w czołgowych. Defilada się odbyła, czołgi
znikrtęły' a pilnie strzeŻony teren pozostał pilnie
strzeŻortym terenem.
Nie lądują na płycie Żadne cywilne samoloĘ
czy helikoptery' ale w porastających obrzeża za-
roślachco noc lvyją psy. Nikt dokładnie nie wie
(z pracownik w okolicznych insĘtucji ma się
rozumieć), ile ich jest - wszyscy dokładnie wie-
dzą, że d:uŻo i że sąspecjalnie szkolone do służ-
by wartowniczej. Z tych trzech stron nie można
się więc dostać do budynku GRU. Z czwartej
zresztą też nie batdzo: mieścisię tam Instytut
Badari Kosmicznych, także strzeŻony ptzez psy,
wartownik w, druty kolczaste i ogrodzenia pod
napięciem. Przez pozbawiony otwor w, wysoki
na dziesięć metr w mur na zapleczu gmachu
Instytutu prowadzi wąska furtka, za murem
znajduje się zaś,,Akwarium''...
Tak więc, aby dostać się na teren Centrali
GRU' naleŻy sforsować ściślestrzeŻone lotnisko
albo jeszcze ściślejstrzeŻony Instytut. A dosta-
nle się tam bynajmniej nie oznacza wejścia do
dziewięciopiętrowe$o budynku o kształcie wy-
9l
wtKToR suwoRow GRU

dłużonego prostopadłościanu. otoczony jest on

ze wszystkich stron dwupiętrolvymi pawllonami,
kt rych wszystkie okna skierowane są na we-
wnętrzny dziedziniec. Ściany ze:wnętrzne pozba-
wione są okien. tll

Poza terenem otoczonym murem wznosi się - ci sprawdzani są inaczej I przy innych oka-
LI
l!,

piętnastopiętrowy blok, takŻe naleŻący do GRU,

,!t

fl zjach.
choć wygląda jak zwyczajny blok mieszkalny.
Mieszczą się tam mieszkania częścirodzin pra-
cownik w (tj. oficer w GRU), a|e teŻ pomieszcze-
nia używaneprzez GRU do cel w mniej tajnych, I

jak, na przykład, spotkania natury oficjalnej.

Cały ten obszar jest pod nadzorem kamer tele-
wŻyjnych i patrolowany przez solidnie zbudo-
wanych rnęŻczyzn o niezbyt przyjacielskich obli-
czach.
Zresztąnawet gdyby ich nie było, każdy obcy
zostałby natychmiast zauwaŻony. Przed pięt-
nastopiętrowym blokiem znajduje się bowiem
klomb otoczony ławeczkami, na kt rych wysia-
dują niegroźnle Wyglądający emeryci (mini-
mum dwadzieścia lat służbyw GRU). Przy naj-
mniejszym podejrzeniu o zainteresowanie oko-
licą natychmiast meldują o Ęm tam, sdz1e
trzeba.
Na wewnętrzny dziedziniec nikt nie ma prawa
Ęechać samochodem (minister obrony i gensek
teŻ nie mieli). Wejśćtam można tylko na piecho-
tę i to jedynie po uprzednim pokonaniu bramki
w5posazonej w najnowsze wykrywacze elektro-
niczne. Bez drobiazgowej kontroli nie mozna
wnieśćze sobą n7czego' nawet zapa|nIczki czy
długopisu, nie wspominając nawet o torbie.
osoba wchodząca nie rnoże mieć przy sobie niq
metalowego - nawet sprzączki od paska (GRU

92

Jh
lpIxToR suwoRow

Struktura GRU (stan na rok 1993)

Szel GHU
gen por. Fiodor Ładygłn
(obecnie w stopniu gen. plk )

Glupa kontruywiadu FSK

mjr W l!,'l lzmajlow' zastępca
por Poliaszczuk, zaslepca |przed 1992 r.7arządu
Kontrwywiadu Wojskowego
por W l simonow,zastęp€ KGB - obecnie FSB)
mil Kotikw. zaslępca
Rozdział 9
JEDNOSTKI OPERACYJNE

Struktura GRU
zalząd Piąly
Wywiad w rosyjskich siłach zbrojnych
na szczeblu f|ot i okręgÓW Wojskowych
Koordynacia i nadz l Szef GRU podlega bezpośrednio szefowi Sztabu
Generalnego i jest jego zastępcą. Jemu z kolei
(gen. plk. W l. Simonow)

JEDNOSTKA TECHNICZNA organrzaqa:

Departament 1: rekonesans wojsk, bezpośrednio podlegają: Stanowisko dowodzenia,
sz
Zastępcy i grupa doradc w. orgarizacvjnymi jed-
zalząd sty Departament 2: wywiad agenturalny,
HadiotechnicŻny Departament 3: Specnaz,
(gen mjr Cygankow) Departament 4: informacyjny,
nostkami, zkt rych składa się GRU sąi Zarządy,
wydziaŁy, departamenty i Sekcje. Jednostki nie
Wydział PierWszy: Wywiad lącznościowy Departament 5: slużba operacyjna
Wydzial Drugi: wywiad elektroniczny wywiadu radioelektronicznego

zajrnujące się bezpośredrrio zdobywaniem i ana-

Wydział Trzeci: lvywiad łącznościowy(pUnkty
zagraniczne, ambasady)
Wydział czwarty: informacyiny
lizowaniem danych wywiadowczych dzielą się
JEDNOSTKI także na zarządy' departamenty i sekcje.
Zarząd Dziesiąty
Szef GRU jest $enerałem armii, jego zastępcy
Strategiczne zaś'jeślidowodzą zarządem, mająrangę generała
analizy wywiadowcze
porucznika, jeślikilkoma - generała pułkownika.
Zarąd osmy
Wspiera Zarząd |l i |V Centralny lnslylut Szefowie zarząd w sąw stopniach generała poru_
(W J Jurin) Naukowo-Badawczy
czrlika, ich zastępcy, podobnie jak szefowie de_
JEDNOSTKI SPECJALNE partament w i wydział w, $enerała rnajora. Za-
Departament 4 stępcy szef w departament w i wydział w oraz
szefowie sekcji i ich zastępcy są pułkownikami.
Wywiad Naukowo-Techniczny
(Oleg Jakowlew)

Oficerowie pracujący w sekcjach dzielą się na

94
WIKTOR SUWOROW GRU

starszych oficer w operacyjnych i oficer w ope-
racyjnych, ci pierwsi są przewaŻnie pułkownika-
mi, a ci drudzy podpułkorłmikami.
Przeważająca większośćoficer w GRU to puł-
kownicy, co bynajmniej nie oznacza, że sąsobie
r wni. Pomiędzy pułkovrnikiem będącym star-
szym oficerem operacyjnym a innym, piastują-
c5rm stanowisko zastępcy szefa sztabu departa-
mentu' rozciaga się prawdzivła przepaść.
Poza tym stopieri i zajmowane stanowisko nie
muSZą i nie chodząw parze: świeżomianowany
kapitan czy wybitnie uzdolniony porucznik mo-
gątakże zostać (i często zostajĄ starszym ofice-
rem operacyjnym - system, jaki Armia Radziec-
kaprzyjęła, w pełni na to zezwala _ starszerist-
wo liczone jest nie według stopnia, ale wedlug
pozycji, jaką dany oficer zajmuje w hierarchii
GRU.
GRU składa się z szesnastu zarząd w, więk-
szośćz n7ch posiada numery (od jednego do
dwunastu). Niekt re jednakże numery nie są
wykorzystane' a zarząd rrazryarry jest ,,po imie-
niu", na przykład Zarząd Personalny. Departa-
menty i wydziaŁy wchodzące w skład zarządu
noszą numery, na przykŁad 41. Departament co
oznacza Pierwszy Departament Czwartego Za-
rządu. JeślizaśdepartamenĘ czy wydziały nie
tvłorzą częścizarządu mają numer pojedyncąl
i dodane litery GRU np' 1. Wydział GRU.
i agentami, o istnieniu kt rych nikt poza nim
nie wie, są to tzw. osobiścl ,,nielegalni".
2. Pierwszy zastępca szefa GRU (pułkownik)
- podlegają mu jednostki zdobywające informa-
cje (operacyjne).
3. Szef Informacji (generał pułkownik) - pod-
legają mu jednostki analizujące informacje.
4. Szef Sekcji Politycznej ($enerał porucznik).
5. Szef Zarządu Wywtadu Radioelektronicz-
nego (generał poruc zrnk).
6. Szef Wywiadu Marynarki Wojennej (kontr-
admirał)'
7. Szef Zarządu Wywiadu Satelitarnego (ge-
nerał porucznik).
8. Komendant Wojskowej Akademii Dyploma-
ty cznej (generał pułkownik).
9. Szef Zarządu Personalnego (generał po-
rucznik).

Hierarchia GRU wygląda następująco:

1. Szef GRU ma sześciuzastępc w i szefa sta-
nowiska dowodzenia, kt ry jest jego pierwszym
zastępcą. Nadzoruje sekcję,,nielegalnych'', Zal
pomocą kt rej osobiście kieruje,,niele$a1nymi''

96 4-Gru

Rozdział 10
Jednos tki zdobyutaj ące
informacj e rływiadowcze
(operacyjne)
Wszystkie jednostki wchodzące w skład GRU
podzielone sąJ ze względu na swoją funkcję, na
trzy kategorie: zdobywające informacje (opera-
cyjne), analizujące informacje i pomocnicze.
Większośćjednostek zdobywających informa-
cje podlega pierwszemu zastępcy szefa GRU; są
to:
Pierwszy Zarząd _ zajmujący się działalno-
ściąwywiadowcząw Europie - składa się z pię-
ciu departament w, z kt rych każdy zajrrluje
się kilkoma paristwami (w skład każdego wcho-
dzą sekcj e kieruj ące rezydentu rami zagr anicz-
nymi - zwyczajowo jedna sekcja prowadzi jed-
nąrezydenturę).
98
,
GRU
Drugi Zarząd (z analogiczną strukturą) _ zaj_
mujący się Azją.
Trzeci Zarząd (z ana|ogiczną strukturą) _ zaj-
mujący się Ameryką P łnocną i Połudltiowąoraz
Wlk. Brytanią.
Czwarty Zarząd (z analogsczną strukturą) _
zajrnujący się Afryką i Bliskim Wschodem.
Każdy zarząd operacyjny |iczy około trzystu
wyższych oficer w zatrudnionych w Moskwie
i około trzystu za granicą. opr cz nich istnieją
także cztery wydziały, nie stanowiące części
składowej zarząd w, ale bezpośrednio podległe
pierwszemu zastępcy szefa GRU. Zajmują się
one r wniez kierowaniem agentami i zbieraniem
informacji.
Pierwszy Wydział GRU zajmuje się działalno_
ściąwywiadowczą na terenie Rosji i ma usto-
sunkowanych przedstawicieli we wszystkich
instytucjach używanych przez GRU jako przy_
krycie: Ministerstwie Spraw Zagranicznych,
Ministerstwie Handlu Zagranicznego, liniach
lotniczych, marynarce handlowej, Akademii
Nauk itd. ci przedstawiciele urnieszczają
w owych instytucjach młodych oficer w GRU
i gwarantują ich bezkol.izyjną działalność(bez-
kolizy1ną w Sensie, iŻ ważnlejsza jest praca dla
GRU niŻ oficjalnie piastowane stanowisko).
Częśćz tych oficer w po powTocie z zagranicy
nadal pozostaje na ,,służbowych''etatach
w tychże instytucjach, po to by legenda była
jak najbardziej prawdopodobna. Dzięki nim
Pierwszy Wydział werbuje między innymi za-
granicznych dyplomat w, biznesmen w czy
przedstawicieli linii lotniczych bądźŻeglugo-
wych.
WIKTOR SUWOROW
Drugi Wydział (rozvłiapany) zajmował się tym
co Pierwszy, ale działałna terenie Berlina
(Wschodniego i Zachodniego).
Trzeci Wydzial (rozwiry,any) miał pod Swą
opieką ruchy narodowowyzwolericze i najroz-
maitsze organizacje terrorystyczne, kt rych pod
ten szyld nie dało się wepchnąć. Ulubiericem
"Tr
jki'' jeszcze do niedavrna była organizacja
Wyzwolenia Palestyny.
Czwarty Wydział działa z terenu Kuby, a jego
aktyumośćskierowana jest przeciwko wielu
krajom, wtym także USA. Podwielomawzględa-
mi dubluje on działalnośćzarząd w operacyj-
nych, dysponując praktycznie nieograniczotlą
władzą w Szeregach kubariskiego w5rwiadu, za
pomocą kt rego stara się infiltrować te miejsca,
do kt rych z rozmaitych powod w oficerowie
GRU nie zdołali,lub nie powinni, dotrzeÓ.
GRU kieruje pracą swoich ,,nielegalnych' za
pośrednictwem Czternast ego Zarządu- .
Koordynacją i nadzorem pracy zarząd w wy-
wiadowczych na szczeblu okręg w wojskowych
i flot (dawniej takze grup armii)zajmuje się pod-
porządkowany pierwszemu zastępcy szefa GRU
Piąty Zatząd. Zatząd ten nie zajmuje się bezpo-
średniozdobywaniem informacji, spływają jed-
nak do niego efekty pracy prawie dwudziestu
samodzielnych or ganizacji wywiadowczych dys -
ponujących własną agenturą. Dodatkowo, jeden
z depattament w Piątego Zarządu zajmuje się
ko ordynacj ą dziaŁafi Sp ecnazu.
* W GRU istniał kiedyśZarząd Nielegalnych' lecz rozwiaąano
go w 1961 roku, a jego oficer w przydzielono do poszczeg lnych
zarząd w geograflcznych. W latach 80. reaktywowano go jednak,
jest to obecny Czternasty Zarząd [przyp. red.].
100
GRU
opr cz :ui.1Żej wymienionych istnieją jeszcze
dvła zarządy zajmujące się zdobywarriem infor-
macji: Sz sty Zarząd, odpowiedzialny za wywiad
radioelektroniczny (radiotechniczny) oraz Za-
rząd Wywiadu Satelitarnego. oba te zarządy
zdobywaj ą i częściowo arra|izuią informacj e, ale
nie posiadają własnej agentury czy rezydent w
ani innych środkw czynnego zdobyrnrania infor-
macji. Dlatego teŻ nie są uważane za wyłącznie
zdobywające informacje i nie podlegają pierw-
szemu zastępcy szefa GRU. 7-dobywająinforma-
cje ,,biernie'' to znaczy za pośrednictwem nasłu-
chu, podsłuchu, zdjęĆ' nagrari i innych środkw
te chnicznych. Sze fowie tych zar ząd w podl e gaj ą
szefowi GRU i jego zastępcom.
Sz sty Zarząd odpowiada za wywiad radio-
elektroniczny. Jego oficerowie Są na stałe przy-
dzieleni do rezydentur ulokowanych w stolicach
paristw obcych, $dz1e błłorząwraz z personelem
technicznym kom rki przechwytujące i deszy-
frujące transmisje sieci łącznościrządowej
i wojskowej danego parlstwa. Sz stemu Zarzą-
dowi bezpośrednio podtegają także specjalne
pułki zwiadu elektronicznego, rozlokowane na
całym terytorium Rosji. Ponadto pod jego kon-
ttolą znajdują się jednostki wywiadu radio-
elektronicznego wchodzące w skład wywiad w
okręg w wojskowych i flot, kt re z ko|ei posia-
dają własne jednostki wyposażone W specjalnie
przystosowane pojazdy, okręty bądźstatki, Sa-
moloty i helikoptery oraz wszelki inny sprzęt
przeznaczony wyłącznie do prowadzenia szpie-
gostwa elektronicznego. Wszystkie informacje
uzyskane od szczebla dywizji w g rę (od dywizyj-
nej kompanii zwiadu elektronicznego) są prze-
lol
WIKTOR SUWOROW

kazywane Sz stemu Zarządowi, $dzie układa się

je w całośći analizuje .
Zarząd Wywiadu Satelitarnego GRU nie
otrzyrnaŁ własnego numeru, ale ma ogromne
możliwości:dysponuje własnymi kosmodroma-
mi, instytutami naukowo-badawczymi, koordy-
nacyjnym centrum komputerolvym i potęŻny-
mi środkarni' zar wno finansowymi, jak iLudz-
kimi. Zar z ądowi podle gaj ą biura kons trukcyj ne Rozdział 11
projektujące satelity szpiegowskie. Gotowe pro-
jekty satelit w realizuje się następnie we włas-
nych zakŁadach. Zarząd zajrnuje się tez cało_
ściowąana|izą wszystkich materiał w uzyska-
nych tą drogą.
Jak dotąd Zwia7,ek Radziecki i Rosja wysłały
na orbitę ponad dwa tysiące obiekt w o r żnym
Wywiad
przeznaczeniu - z tej liczby jeden na trzy jest
w5ĄącznąwłasnościąGRU. Dodać do tego nale-
Marynarki Wojennej
ży, Że przytŁaczająca większoŚć kosmonaut w
połowę czasu w przestrzeni kosmicznej poświę- Jak już wspomniano w poprzednim rozdziate
ca pracy na rzecz GRU. Piąty Zarząd kieruj e bezpośrednio działalnością
zatząd w wywiadu okręg w wojskowych oraz
pośrednio zarząd w wywiadu flot. Te ostatnie
podlegają bezpośredniowywiadowi maryrnarki
wojennej. odrębne podejście do wywiadu mary-
narki wojennej było niezbędne, dyŻ kaŻdy
okręg wojskowy ma bardzo dokładnie wyĘczony
obszar działania, podczas $dy okręty czterech
flot mają operowa niezależnie, pływając po mo-
rzach i oceanach świata.ZaśkaŻdy okręt' by
działać skutecznie, musi dysponować danymi
o nieprzyjacielu i to aktualizowanymi na bieŻą-
co. Szef wywiadu mar5marki wojennej jest więc
Jednym z zastępc w szefa GRU i kontroluje za-
rządy wywiadu czterech flot: P łnocnej, Bałtyc-

r03
 il
I
WIKTOR SUWOROW f

kiej, Czarnomorskiej i Oceanu Spokojnego oraz

Zarząd Wywiadu Satelitarnego Marynarki Wo-
jennej, jak teŻ jej służbęinformacyjną. W co-
dziennej działalnościw celu lepszej wsp łpracy
wywiad marynarki wojennej znajduje się pod
rozkazarni Piątego Zatządu.
Zatządy wywiadu poszczeg lnych flot mają
strukturę zbliŻoną do zarząd w wywiadu okrę-
g w wojskowych, a niewielkie r żnice spowodo- Rozdział L2
wane są specyfiką wojny morskiej i z punktu
widzenia tego opracowania nie są istotne.
Jak widać szef GRU dysponuje dwoma rieza-
leżnymi wywiadami satelitarn5rmi: pierwsz5rm,
bezpośrednio mu podlegającym, Zarządem Wy-
wiadu Satelitarnego GRU i drugim podległym
pośrednio (poprzez szefa wywiadu marynarki organy analizające
wojennej). Najwyz'sze Dow dztwo Radzieckich
Sił Zbrojnych całkiem rozsądnie stwierdziło, że informacj e wywiadowcze
aby m c skutecznie wypełniać postawione zada-
nia, ma4lnarka wojenna powinna mieć własny
wywiad satelitarny. Naturalnie nie wyklucza to organy analizuj ące i przetw arzające informacje
wsp łpracy z Zarządem Wywiadu Satelitarnego najczęściej nazywane są sfużbą informacyjną al-
GRU, a wręcz przeciwnie' Wywiad Satelitarny bo po prostu Informacją. Szef Informacji ma
Marynarki Wojennej dysponuje własnymi sateli- rangę generala pułkownika i jest zastępcą szefa
tami szpie$owskimi, kt re w połączeriu z sate- GRU. Ma pod kontrolą następujące jednostki:
litami 7'arządu Wywiadu Satelitarnego GRU da- 1. Sztab informacji.
ją liczbę sięgającą połowy wsąlstkich satelit w 2. Sześćzarząd w informacji.
wystrzelonych przez Zwiapek Radziecki i Rosję. 3. Instytut Informacji.
4. Slużbę Informacyjną Wywiadu Marynarki
Wojennej.
5. Sfużby informacyjne zarząd w wywiad w
okręg w wojskowych (w czasach ZSRR takŻe
grup armii).
6. Wszystkie pozostałe kom rki wywiadu woj-
skowego na codziert zajmujące się przetvłarza-

105

.t&
WIKTOR SUWOROW
niem i analizowaniem uzyskanego materiału
w5rwiadowczego.
Sztab Informacji ustępuje w hierarchii jedynie
stanowisku dowodzenia GRU. Otrzymuje on
wszystkie materiały wywiadowcze uzyskane
przez
"nielegalnych", rezydentury, wywiad sate-
lit arny, wywiad radio el ekt r oriczny or az zar ządy
wywiad w okręg w wojskowych i flot. Ma prawo
zwr cIć się do każdego agenta, rezydenta czy
,,niele$a1nego''' czyli do każdego źr6dłauzyski-
wania informacji, o precyzyjniejsze dane albo
nakazać sprawdzenie dos tarc zony ch informacj i.
Sztab pracuje bezprzerw, dni wolnych cry wa-
kacji, zajmując się wstępną obr bką i anaIizą
wszystkich napływaj ących materiał w. Codzien -
nie o sz stej rano jest rozsyłany ściśletajny biu-
letyn (,,Raport Wywiadu") przeznaczony dla naj-
wyŻszych przedstawicieli władz paristwowych
1 dow dztwa sił zbrojnych, a zawieraj ący ze-
stawienie wszystkich materiał w uzryskanych
w ciągu ostatnich dwrrdziestu czterech godzin.
Te same materiały trafiają r vrnotegle do po-
szczeg llaych zarząd w informacji GRU w celu
przeprowadzenia dokładnej analrwy.
W codziennie publikowanym ,,Raporcie Wy-
wiadu", opr cz przeanallzowtrnego materiafu,
zamieszczany jest
"czysty" materiał z ostatnich
dwudziestu czterech godzin. Każdy rrroże sobie
wyciągnąć takie urnioski jakie chce GRU
przedstawia swoją opinię w następnym wydaniu
biuletyrru, czyLi dwadzieściacztery $odziny
p źniej. Ronlłia7,anie wymyśloIae przez generała
Sztemienkę było na tyle skuteczne, Że natych-
miast zostało przejęte przez KGB.
r06
GRU
Numeracja zarząd w Zaczyrva slę naturalnie
od si demki, a ich zadania przedstawiają się
w spos b następujący:
wI Zarząd Informacji - odpowiada za kraje
członkowskie NATO i składa się z sześciu wy-
dział w zajmujących się poszczeg lnymi aspek_
tami działalnościNATO.
'V7II Zarząd Informacji _ zajmuje
się pozostały-
mi krajami świata, nieza|eŻnie czy dany kraj na-
leży do NATO, czy nie. Specjalnym zaintereso-
waniem cieszą się takie zagadnienia jak: stnrk-
tura polityczna, ekonornia, siły zbrojne i osoby
przyw dc w politycznych oraz wojskowych.
IXZarząd Informacji - koncentruje się na te-
chnice wojskowej i jest ściśle powiap,any z Ko-
misją Wojskowo-Przemysłową. Jest jedynym
łącznikiem własnych fabryk kopiujących za-
glraniczne uzbrojenie z oficerami wywiadu uzy-
skującymi konkretne plany czy egzemplarze
danej broni.
X Zarząd Informacji - zajmuje się światową
gospodarką' a w szczeg |ności przemysłem
zbroj eniowym, rozwoj em naj nowszych te chnolo -
gii i zasobami surowc w strategicznych i źr deł
energii' Zarząd wyszukuje słabe punkty, w kt -
re rnoŻn'a udetzyć. Tu wlaśnienarodził się po_
mysł embarga na ropę naftową. Była to sugestia
za'warta w tak zwanym Raporcie Lokomotywy
z L954 roku, gdzie zauważorto, ze ,,lokomotywę
kapitalizmu'' mozna zatrzyrnać nie tylko poprzez
zriszczenie silnika, ale takŻe przez pozbawienie
jej surowca napędowego. Natychmiast rozpoczę-
to penetrację kraj w arabskich, ale na szczęście
realizacja owego pomysłu nie powiodła się w ca-
L07
WIITTOR SUWOROW
łości,choć wprowadziła sporo zamieszartia na
światowychrynkach.
XI Zarząd Informacji - zajnl-uje się strategicz-
ną bronią atomową wszystkich paristw, kt re
takową posiadają, bądź w najbliższej przyszłości
posiadać mogą. Będąc specjalistami w dziedzi-
nie kontroli zbrojeri, oficerowie tego zarządu
tworzą ',kośclec'' delegacji na wszelkich rokowa-
niach dotyczących rozbrojenia (SALT' START).
XII Zarząd Informacji - niestety, autor nie po-
siada sprawdzonych informacji, czyrn zajmuje
się ta jednostka.
InsĘtut lnformacji funkcjonuje niezależnie od
w1rŻej w5rmienionych zatząd w i jest kontrolowa-
ny przez szefa Informacji, choć ma swoją siedzibę
poza terenem Centrali. W przeciwieristwie do za-
rząd w Informacji, kt re w swojej pracy bazują
wyłącznle na tajnych dokumentach zdobytych
przez agent w oraz dartych dostarczonychprzez
wywiad satelitarny i radioelektroniczny, Instytut
zajmuje się gł wnie tmł. białym wywiadem, czy|i
danymi pochodzącymi z oficjalnych źr del: pub-
likacji ksiapkowych, prasy, radia i telewtzji Za-
chodnie media są bowiem dla kazdego wywiadu
prawdziwą skarbnicą informacji.
Zakres zainteresowa kaŻdego z zatząd w In-
formacji w wielu dziedzinach pokrywa się z dzia-
łalnościąsąsiednich zarząd w. Za|etą takiego
stanu rzeczy jest prawie zupełne wyeliminowanie
j ednostrorrnego podej ścia do zagadnien ia. Zar zą-
dy czy też sekcje zajrnująsię każdym problemem
w spos b ograniczony, prezentując odpowiedź
nie na całe pytanie stawiane przez GRU, lecz
tylko na ten jego wycinek, kt rym Same się zaj-
108
GRU
mują. odpowiedź całościowazostaj e opracowana
na podstawie danych napływających z poszcze-
g lnych zarząd w przez szefa Informacji korzy-
stającego Z pomocy ekspert w, kt rych ma do
dyspo4lcji oraz stanowiska dowodzenia. Więk-
szośćraport w z organ w uąyskujących informa-
cje jest ana|izowana jednocześnie przez więk-
szośĆ(lub wszystkie) zarządy Informacji. Naj-
lepiej prześledzićten proces na konkretnym
przykładzie.
Oficer jednej z rerydentur plac wkowych uzy-
skał od swego agenta wiadomość, że w USA
opracowuje się ściśletajny projekt samolotu
myśliwskiego nowej generacji. Oficer naĘch-
miast po powrocie ze spotkania z agentem wy-
słałdepeszę (natura|nie zaszyfrowaną) do Mosk-
wy. Składała się z jednego zdania, a wywołała
burzę, bo było to pierwsze doniesienie na ten
temat. Następnego ranka członkowie Politbiura
i Najwyższego Dow dztwa ptzeczytaLi meldunek
w,,Raporcie Wywiadu" w dziale ,,nie sprawdzone
i nie potwierdzone".
R wnocześnie od chwili otrąlmania owego mel-
dunku do akcji zaprzęgnięto Informację: Si dmy
Zarząd oceniał, jaką obecnie i w prąrszlości war-
tośćdla NATO będzie miał w samolot oraz (jeśli
kiedyśzostanie przyJęty do uzbrojenia) w jaki
spos b fakt ten wplynie na r wnowagę sił w Eu-
ropie i na świec7e.RozwaŻona takŻe została kwe-
stia, kt re z paristw NATO mogłyby go kupić.
Sprawdzono w archiwach dane dotyczące przy-
w dc w Ęch kraj w, ich podejście do lotnictwa
l tego' co oficjalnie powiedzieli o rozwoju włas-
nych sił powietrznych. Ósmy Zarządzajal się od-
powiedzią na pytania: kto nalegał na budowę no-
109

WIKTOR SUWOROW
wego Samolotu, jakie siły w danym paristwie mo-
gąśprzeciwi się takiej decyzji, jakie zakłady mo-
gą brać udział w projekcie, a jakie ubiegać się
o kontrakt na produkcję i kt re mają szansę go
wygrać. Dziewiąty Zarząd na podstawie danych
o ośtat.'ich amerykariskich osiĘnięciach w dzie-
dzinach budowy silnik w, aerodlmamiki, awioni-
ki i nowych materiał w konstrukcyjnych, zaja}'
się określeniem pr zybLiŻonych p aram etr w nowe -
ty Zarząd zaj$' s1ę kwestią przydatności nowego
myśliwca jako potencjalnego nosiciela broni ato-
bomb i pocisk w i planach ich użycia. Instytut
Informacji sprawdził archiwa pod kątem publika-
cji, kt re mogły byĆpowiapalle z projektem nowe_
go samolotu i przedstawił własną opinię na ten
temat.
Naturalną koleją rzeczy wszyscy rezydenci,
,,nielega1ni'', agenci, zarządy wywiad w okręg w
wojskowych, flot czy gr:up armii otrzymali rozka-
zy,by jaknajszybciej zdobyć dane o nowym my-
śiiwcu.Podobne polecenia dostali też ,,młodsi
bracia".
Wieczorem raporty ze wszystkich jednostek
dotarły do sztabu, $dz1e zostaŁ sporządzony
o$ lny raport i wydrukowany wtaz z setkami in-
nych (przewaŻnie potwierdzonych) w następ-
nym numerze ,,RaPortu WYwiadu".
110
:t'
GRU
PrzykŁad potwierdz ający skute cznoś systemu
analizy danych przyjętego przez Informację po-
t' chodzi z |at drugiej wojny światowej.
Jedna z sekcji Dziesiąte$o Zarządu (surowce
strategiczne i ekonomia) w trakcie rutynowej
analizy trend w w kursach metali szlachetnych
na amerykar1skiej giełdzie stwierdziła' że w pew-
nym momencie duŻa ilośćsrebra została zaku-
piona z przeznaczeniem na 'badania naukowe".
Nigdy dotąd ani w USA' ani nildzie indziej taka
ilośćsrebra nie była potrzebna do jakichkolwiek
bada . Trwala wojna, w zwiavku z czym przyję-
to założenie, że prace mają charakter militarny
- wobec tego przeanalizowano wszystkie znane
\l
i
1
IJ dziedziny badari nad uzbrojeniem i wyszło, że
Żadna nie wymaga takich ilościsrebra.
Wobec tego zaŁoŻono, że w grę wchodzi nolvy
rodzaj broni i zajęto się zebraniem wszelkich
możliwych danych dotyczących tego zagadnie-
nia. Analizy wykazały, Że p ł roku wcześniej
zniknęły z rynku amerykariskiego wszelkie pub-
likacje dotyczące flzykljądrowej, a wszyscy na-
ll, ukowcy zajmujący się tą dziedziną (przeuraŻnie
;; komunizujący uciekinierzy z Europy) takŻe
JI
zniknęli bez śladu.
Tldzie p żniej GRU przedstawił Stalinowi do-
kładny raport o amerykariskich pracach nad
bronią atomową. Raport został skompletowany
w opisany powyżej spos b, a oparty był na jed-
nym - Z pozoru nic nie znaczącyIn - fakcie; nie-
mniej wnioski w nim zawarte okazały się jak
najbardziej zgodne z prawdą. Stalin był zachwy-
cony' a co nastąriło p źniej, wszyscy wiemy...
GRU od za'wsze kładłwielki nacisk na pracę
Informacji, zatrudniani są tam w efekcie nie tyl-
111
WIKTOR SUWOROW

ko zawodowi oficerowie wywiadu, ale takŻe na-

ukowcy z przer Żnych dziedzrL GRU ma prawo
dookoptowa sobie dowolnie wybranego specja-
listę, nieza|eŻnie od tego czy jest on mikrobiolo-
giem, czy specjalistą od komputer w.
Zgodnie z powyŻszą zasadą w najdramatycz-
niejszym okresie wyści$ukosmicznego lat
sześć,dziesiątych GRU skoncentrował się na kra-
dzieŻy technologii lot w załogowych. Dla kaŻde- Rozćlział 13
go, kto uważnie by się temu przyjrzał, oczywi-
stym jest, żekaŻdy radziecki program oparty był
na modelu amerykariskim, ale zrealizowany
o dni albo tygodnie wcześniej od oryginału.
W rezultacie palma pierwszeristwa w wielu
prz5rpadkach, poczynając od pierwszego lotu Służbypomocnicze
człowieka w Kosmos, nal'eŻała do Zwia7,ku Ra-
dzieckiego. Stan ten utrzymywał się do czasu'
gdy pogo za sukcesem, gfupota i pośpieszne Wszystkie piony GRU' bezpośrednionie zwia7,a-
kopiowanie zakoflczyły program serią tragicz- ne z dostarczaniem albo analizowaniem mate-
nych wypadk w. riał w wywiadowczych, uznawane są Za służby
Zarządy Informacji GRU dysponują najlep- pomocnicze. Niemożliwym jest w tak nxlięzłej
szyln sprzętem elektronic zrryrrr, jaki jest produ- monografii dokładne ich om wienie, totez przed-
kowany na świeciei dow dztwo GRU sądzi (nie stawione zostaną w og lnych zarysach jedyrrie
bez racji), Że pod tym względem zr'lacznie wy- najważniejsze z nich.
przedza ClA. Zar ząd Personalny b ezp ośredniopodle ga szefo -
wi GRU' a jego zlllierzchnik (generał porucznik)
jest zastępcą szefa GRU. Personel tego zarządu
składa się wyłączrie z kadrowych pracownik w
wywiadu' kt rzy regularnie wyjeżdżająna kilku-
letnie pobyty zagraniczne' zajmując się normalną
działalnoŚcią szpiegowską. Zarząd ma duże wpły-
wy, zar umo w kraju, jak i poza granicami, EdyŻ
kieruje wszystkimi zmianami personalnymi
w GRU, w wywiadzie mar5marki wojennej oraz
w zarządach wywiadu okręg w wojskowych.

5-Gru r13
WIKTOR SUWOROW
Zarząd operacyjno-Techniczny zajrnuje się pro -
jektowarriem i produkcją wyposaźrenia szpiego-
wskiego. Podlega mu kilka insĘrtut w naukowo-
-badaurczych i specjalisĘczne zakłady, w kt rych
moŻt:La wyprodukować nawet najbardzĘ wymyśl-
ne urzrylzeria. Przeważrie rcd)zuje zam wienia
zarrąd w zbietąących informacje, ale zlarzają się
też pomysĘ. Szefem zarządu jest $enerał
"oddolne''
porucznik naleŻący do grona zastępc w szefa GRU.
Zarząd Administracfno-Techricnly ma pod
swą piecząwaluty obce i inne wartościowe przed-
mioĘ, jak złoto czy diamenty. Jest czymśw ro-
dzaju pośrednika handlowego pomiędzy Komisją
Wojskowo-Przemysłową a pionami operacf nymi
i kontroluje wszystkie zasoby finansowe GRU.
Zajrnuje się też tajnymi spekulacjami na mię-
dzynarodowych rynkach walutowych. Zatząd ten
posiada kolosalne zasoby finansowe, kt re mo ą
byĆ użryte na przykład do korumpowania zagra-
nicznych przedsiębiorc w lub polityk w, a cza-
sem nawet całych rząd w. R wnie istotna jest
działalnośĆpomnaŻająca kapitał GRU i ,,piorąca''
pieniądze tejŻe shlŻby.
Zarząd Łącznościzajmuje Się organizacją
i utrzymywaniem specjalnej Łącznośc1radiowej
pomiędzy Centralą GRU a plac wkami zagra-
nicznymi. Dysponuje kilkoma silnymi radiosta-
cjami' ale w razie potrzeby moŻe wykorzystać Za-
rząd Wywiadu Satelitarne$o do łącznościz ,'rtie-
legalnymi" czy agentami.
Wydział Finans w zajrnuje się tylko i wyŁącz-
nie (wbrew temu co sugeruje nazwa) dziaŁalno-
ściązvłiaq,aną z obrotem rublowym oraz wszel-
kimi legalnymi operacjami finansowymi na
własnym terytorium.
I14
GRU
Pierwszy WydziaŁ GRU (Paszporty) studiuje
przepisy paszportowe całego światai posiada
największą na świeciekolekcję paszport w, do_
wod w tożsamości'praw jazdy, przepustek' bi-
let w czy legitymacji. Ma teŻ rnapy wielu tysięcy
przejśćgranicznych oraz w każdej chwili jest
w stanie podać, jakie dokumenty Są na kt rym
wlrmagane, jakie pytania zadawane i jakie pie-
czątk1przystawiane. W cią$u kilku godzin jest
w stanie sfałszować dowolny dokument albo na-
nieśćna juŻ istniejący poprawki zgodnie z naj-
nowszymi zmianami w przepisach paszporto-
lvych czy wizowych dowolnego kraju. Posiada
też imponujące zasoby oryginalnych blankiet w
wszelkich dokument w.
Ósmy Wydział GRU jest najtajniejszy i najpil-
niej strzeżorry Ze wszystkich, poniewaŻ tarn szy'
fruje się i deszyfruje wszystkie wiadomościprzy-
chodzące iwysyłane z Centrali.
Wydział Archiw w jest chyba najciekawszym Ze
wszystkich - jego piwniczne rnagazyrry zawierają
miliony teczek z Ęciorysami i danymi osobowy-
mi dotyczącymi,,nielegalnych", rezydent w, ofi-
cer w, udanych werbunk w (nieudanych też)'
polityk w, dow dc w, homoseksualist w czy
konstruktor w silnik w rakietowych, z kt ryrni
zetknęli się oficerowie czy też agenci GRU. KaŻda
teczka to losy jakiejśosoby, każda jest materia-
[em na nie napisanąjeszcze powieść.
Częś, dnrga
\

Rozdział L4

,,Nielegalni"
(lub bardziej swojsko ,,nielegał'') to
"Nielegalny"
oficer, kadrowy pracownik wywiadu, dzlałający
na terytorium obcego paristwa poza rosyjskimi
przedstawlcielstwami oficjalnymi. Jest wyposa-
żony w fikcyjny życiorys (legendę) i uchodzl za
obywatela paristwa, na terenie kt rego stacjo-
konta-
nuj e.
"Nielegalry' nie utrąrmuj e żadny ch
kt w z miejscową rezydenturą plac wkową.
galnl" s ą kontrolowani bezpośredn7o pr zez
"Niele
Centralę (Czternasty Zarząd).
W literaturze przedmiotu - i to nie tylko po-
pularnej - "niele$alni' notorycztt7e są myleni
z a$entarłri, co jest karygodnym błędem meryto-
ryczrrym. Ęent - to osoba pozyskana do tajnej
wsp Ęracy przez wywiad, jest on na og ł cudzo-
ziemcem i za swoją pracę otrzymuje wynagrodze-
nie. Ęent moŻebyćźr dłem informacji lub osobą
wykorzystywaną w ramach tajnych operacji.

119
WIKTOR SUWOROW
.Nielegalny" zaśjest oficerern radzieckiego lub
rosyj skiego wywiadu. Czasami naj bardziej warto-
ściowi, i ideowi, agenci uzyskiwali w nagrodę ra-
dzieckie obywatelstwo i stopieri oficerski GRU czy
KGB, ale agent za'wsze pozostawał agentem.
Istnieje też kategoria agent w instalowanych
na obc5rm terytorium w spos b podobny do
"nie-
legalnych', jednak w przeciwieristwie do nich -
będąc obywatelami Rosji - ci a$enci nie są ka-
drowymi pracownikami wywiadu. określasię
ich mianem agent w ,,nielegalnych'', a ich rolą
Są gł wnie zadania pomocnicze.
Zar wno GRU, jak i KGB tworzyły i utrzymy-
wały własne siatki ,,nie1egalnych'', kt re byly
całkowicie od siebie nieza|eŻne. KaŻda z tych or-
ganizacji (wywiad wojskowy i cywilny) wybiera,
szkoli i wykorzystuje ,,nielegalnych" tak, jak
uwaŻa za stosowne, podobnie jak samodzielnie
ustala zasady, metody działania i szczeg ły te_
chniczne. Zawsze nieza|eŻnie od siebie.
,,Nielegalni" GRU są szkoleni w specjalnym
ośrodkuszkoleniowym będącym częściąCzter-
nastego Zarządu, kt ry następnie odpowiada za
ich pracę. Ważniejsi,,nielegalni'' są kontrolowani
i prowadzeni ptzez pierwszego zastępcę szefa
GRU, a Sama elita, najbardziej wartościowi ofi-
cerowie' podlegają bezpośrednio szefowi GRU.
Dostanie się do elitarnego grona ,,osobistych''
jest szczytem kariery i marzeniem każdego ,,nie-
legalnego'', odwrotną zaśstroną medalu jest
naj$orsza z moŻIiwych kara - odwołanie ,,niele-
gała'' do kraju.
Rekrutację potencjalnych',nielega1nych'' pro-
wadzi Czternasty Zatząd, kierując się przy lvybo-
r20
GRU
rze kandydat w' ocąrwiściepoza walorami osobi-
s t5rmi, rodzaj em pr ąr szły ch zadaft,,niele galnego ".
Gł wną kategorię kandydat w stanowią oficero-
wie armii lub marynarki wojennej. CzęstohoćteŻ
wykorzystuje się doświadczonych oficer w GRU
po studiach na Wojskowej Akademii Dyplomaty-
cznej czy po pobycie w rezydentutz.e. Wśrd kan-
dydat w zdarzają się też młodzi Rosjanie, gł w-
nie absolwenci specjalnych kurs w językowych.
Zaulsze jednak są to ludzie z wyŻsrym wykształ-
ceniem, jest to lvym g podstawowy. Dlatego też
między innymi wiek, w kt rym rekrut zaczyna
szkolenie, to 2L-23 lata.
Ani jeden z ,,rielegalnych", kt rzy uciekli na
Zach d, nie był w stanie podać dokładnej czy
nawet przybliżonej lokalizacji ośrodka szkole_
niowego. Wynika to z tego, Że nie istnieje jedna
lokalŻacja ośrodka, w kt rym odbywa się owo
szkolenie (w przeciwieristwie do ,,Szkoły Wdzię-
ku" KGB). GRU szkoli ,,nielegalnych" indyrvidu-
alnie, w miejscu dobranym dla każdego z osob-
na - zarwyczaj jest to ukryta w lesie podmos-
kiewska dacza. W takich okolicach sąsiadami
są wyłącznie odpowiednio dobrani przedsta-
wiciele władz, w najbliższym otoczeniu rzadko
spotyka się obcych' a zada'wanie pytar1 jest
rzadsze niż napady rabunkowe, kt re i tak się
tu nie zdarzają. Po ulicach natomiast przecha-
dzają się parami młodzie cy o atletycznym wy-
g|ądzie, choć bez mundur w.
Dacza to idealne miejsce na szkolenie ,,niele-
galnych''; każdązamieszkuje ,,uczefa" wraz z ro-
dziną (to znaczy z Żoną i dziećmi) oraz dw ch
lub trzech instruktor w. W ten spos b szkolenie
odbywa się praktyczrie dwadzieściacztery go-
12l
WIKTOR SUWOROW
dziny na dobę. Zamłyczaj opr cz ,ucznia'szko-
lenie przechodzi takŻe Żot:ra, nigdy natomlast
dzieci - te prowadząnormalne życie i,$dy przY-
dzie pora działania, pozostają w kraju jako za-
kładnicy.
Wnętrze willi jest przebudowane i tak urzą-
dzorte, by przrypominalo wnętrze domu, w kt -
rym żyć będzie 'nielegalny", otaz biuro, w kt -
rym będzie pracował. Dodać na|eĘ, że chodzi
o wnętrza Ępowe dla określonego kraju, a nie
jakieśkonkretne lokum. Kandydat powinien się
przyzwczaić do wlelu rzeczy, musząone być dla
niego oczywiste, dlatego też wszystkie ubrania,
żpłłrość bądźksiĘki, papierosy czy żyletki, kt -
rych używa w czasie szkolenia' są produktem
bądź kraju do kt rego ma jechać, bądźnajczęś-
ciej tam występującymi towarami.
W każdym pornIeszczeniu jest radioodbiornik,
włączony dwadzieścia cztery godziny na dobę
nastawiony na stacje kraju-celu. Od pierwszego
też dnia nauki kandydat otrzymuje większość
gazet i czasopism, ogląda filmy, programy tele-
wizyjne i kasety wideo. Instruktorzy czytają tę
samą prasę i oglądają te same filmy (najczęściej
są to byli ,,nie1ega1ni'') i znaczną częśćczasu
spędzają na zadawaniu
"uczniowi" wszelkiego
typu pyta odnośnietego, co sĘszał czy czyta!.
Naturalnym jest, ze po paru latach takiego tre-
lach, jakimi pasjonują się obywatele kraju,
w kt rym madziałać. Pro Fam szkolenia dopaso-
wany jest do kazdego uczrlia tak, by uwypuklić
t22
GRU
jego vriedzę, charakter czy zadaria w odniesieniu
do nowej osobowości' kt rej rzecz jasrla musi się
bezbłędnie,,n'aucryć". oczywiście, ptzyszŁy,,nie-
legalny" opr cz tego uczony jest techniki szpie-
gowskiej i zasad działalnościwywiadu.
Często zdarza się' że Żona ,,uczria'' też prze-
chodzi odpowiednie szkolenie _ najczęściejjako
łącznościowiec,$dyŻ pracować będą wsp lnie.
UwaŻa się, że w ten spos b zesp ł pracuje bar-
dziej efektyrłrnie, a biorąc pod uwagę uczucia
macierz5rriskie i dzieci w roli zakładnik w,
zmniejsza się prawdopodobieristwo przejścia
,,nielegalne$o'' na stronę Wroga. Ż-nna poza tym
często działa jako kontroler GRU, uwaŻając na
zachowanie rnęŻa, mvłaszcza na nagłe zaintere-
sowanie kobietami czy alkoholem, o kt rych to
naĘchmiast informuje Centralę. Jeśliw trakcie
pobytu za granicąwydarzyłoby się coś,co mał-
zonkowie chcą ukryć po powrocie' przy systemie
przeprowadzonych osobno przesłuchari ich rela-
cje muszą się w kt rymśmomencie nie zgodziÓ
i sprawa wyjdzie na jaw.
Po trzech lub czterech latach intensyrłmego
treningu,,nielegalny" zdaje egzarnin przed komi-
sjązŁoŻonąz przedstawicieli GRU i wyjeŻdŻa za
granicę. Zwykte do kraju, kt ry jest jego celem,
udaje się przez wiele kraj w pośrednich, na
przykładjadąc do USA poruszałby się na trasie:
Rosj a-Turcj a-Jordania-Kuwej t-Filipiny-Hawaj e.
Na każdym etapie podr ży (a juŻ na pewTro co
dwa etapy) niszczyłby dokumenty, z kt r5rmi
Ęechał do kraju i posługiwałsię now5rmi, przy-
gotowanymi przez miejscowych,,nielegalnych"
czy rezyderrturę plac wkową. otrzymywałby je
pocztą znajdował w pokojach hotelowych itp.
r23
WIKTOR SUWOROW
Do każdego zestawu obowią2uje inna legenda.
Na każdym etapie moŻe sięzdarzyć, iz ,,nielegal-
rty" zatrzyma się na kilka tygodni czy miesięcy
w danym kraju, by m c w przyszŁości wykorzy-
stać znajomośćmiejsca.
Gdy po kilkumiesięczrrej podr Ę dociera wre_
szcie na miejsce przeznaczenia, przede wszyst-
kim jedzie do miasta, w kt rym wedfug legendy
się urodził i żył.Znajduje tam pracę, przebywa
przez określonyczas i wTaca do Rosji. W ten spo-
s b koriczy drugi etap szkolenia: pr bny okres
przebywania za granicą jako ,,nielega1ny''. Po tym
okresie rozpoczyna się trzeci etap. Na podstawie
doświadczeri zdobytych podczas podr ży,,uczefl'
wraz Z instruktorem wyłapuje braki w dotych-
czasowym szkoleniu i wsp lnie opracowują nor,vy
program, kt ry trwa przez kolejny rok lub dwa.
Potem następuje kolejny egzamin, przy kt rym
musi być obecny szef GRU lub jego pierwszy za-
stępca, i ,,nielegalny'' w5rrusza do kraju przezna-
czeria.
Ze względ w operacyjnych (choć nie instnrkta-
żowych) często wykorzystuje się Finlandię jako
okno na Zach d.Podr Ż ta, podobnie jak pr bna,
moŻe mieć kilkumieslęczne (a nawet kilkuletrrie)
przerry i określana jest mianem ,,|ega|wacjlbez-
pośredniej". "Nielegalny" stara się zdobyć w jej
trakcie jak największą |1czbę prĄaci ł, autenĘr-
czne papiery i zaświadczeria o zatrudnieniu, aby
w koricu pojawić się w kraju' kt remu rl:awrzą-
dzić maksymalne szkody.
Jak więc wynika z cyklu szkoleniowego, mini-
malny wiek ,,nielegalnego" to 27-29lat, ale zw5r-
kle jest on starszy, ma około czterdziestkl i wiek
ten z wielu powod w doskonale odpowiada
r24
GRU
GRU. MęŻczyzna taki ma juŻ za sobą szumną
młodośi wykazuje zr wnoważone podejście do
Życia. Jest znacznie mniej prawdopodobne, by
wybrał p jściena po onywania
zadan. Jego dzieci duże, by
obyć się bez opieki e na Ęle
d'orosłe, by Żyć samodzielnie. Dzięki czemu sta-
nowią idealnych zakładnik w.
Po przybyciu na miejsce podstawowym celem
,,nielegała'' jest legalrizacja, czyli zdobycie auten-
tycznych dokument w uwiarygodniających le-
gendę. Oczywiście, otrzymał dokumenty !vy-
stawione przez najlepszych fałszerzy GRU na
rozmaitych firm.
t uzYskanie no-
Pod bYle Pretek-
elegalnym" (moŻe
by własna Żona), mającym już legalne papiery'
W -c"as ,,$ubi'własny paszport i na podstawie
paszportu Żony otrzyrnuje paszport, pravlo jaz-
dy, karty kredytowe itp. - wszystkie dokumenty
potrzebne Pr zY legalizacii.
Ważnąrolę w zyciu i sukcesie kaŻdego "niele-
r25
WIKTOR SUWOROW
prawdzie. Na przykład, data urodzenia jest ta
sama, zmienia się miejsce urodzenia - daty uro_
dzeria rodzic w i krewnych oraz ich zawody
także powinny pozostać bez zmian' podobnie j ak
większośćinnych szczeg Ł w Życia osobistego.
,,Nielegalny'' nie kłamie opowiadając, tylko m wi
niecałą prawdę, co ma duże znaczenie psy-
chologiczne i znacznie utrudnia pomyłkę. Nie
mrugnie okiem, twierdząc, że ojciec był rolni-
kiem - nie powie tylko w jakim kraju uprawiał
ziemię...
Is tniej e takŻe,,legenda ostateczna'', czy|i os tat-
nia linia obrony w prz5rpadku aresztowania
przez policję, jeśliokaże Się, ze normalna legen-
da nie spełnia juz swego zadania. opracowuje
się ją wyłącznie na użytek policji i jest ona nie
do sprawdzeria. Na przykład ,,nie1egalny'' are-
sztowany został w czasie pr by uzyskania (kra-
dzieĘ bądŹ wyłudzenia) nowego prawa jazdy,
gdyż jego stare było falszywe bądź nieaktualne.
Przy przesłuchaniu wyszło, że ,,legenda'' nie jest
wystarczająca. Powod w tego rnoŻe być multum,
na przykŁad pojawi się ktoś,kto w t5rm samym
czasie chodził do tej samej szkoły i nie zna na-
szego bohatera.
W takiej wtaśnie sytuacji należy wykorzystać
,,legendę ostateczną' - informuje się policję,
że jest się białoruskim kryminalistą, kt ry po
ucieczce z więzienia kupił amerykariski pasz-
port na czarnyrn rynku. W tym czasie GRU
otrzymuje sygnał o aresztowaniu pechowego
,,nielegała'' (albo nie dostaje od niego rut5mowe-
go sygnału, co wychodzi na to samo) i urucha-
mia władze Białorusi. Białorusini publikują list
goftczy ze zdjęciern i występują do kilku paristw
I26
GRU
o ekstradycję kryminalisĘ. Być rnoŻe wyda się
to dziwne' ale policja (w odr żnieniu od służb
kontrwywiadowczych) często kupuje takie le-
gendy 1bez problem w wydaje $ościa białoru-
skiemu konsulowi, podczas gdy sprawdzenie jej
zajęŁoby im piętnaście minut - wystarczy zapro-
sić prawdziwego białoruskiego imigranta, kt -
rych w USA nie brakuje, na chwilę pogawędki
z rodakiem.
Niemniej ważne od życiorySu są: rodzaj pracy
i legenda poprzedniej pracy (prac), jakie będzie
stosował,,nielegalny''.
Radziecka propaganda nietaz malowała mro-
żący krew w żyłachobraz wyŻszego stopniem
oficera grającego pierwsze skrzypce w Sztabie
Generalnym nieprzyj aciela.
Taka sytuacja w życiu nie ma prawa się zda-
rzyć z kilku powod w: po pierwsze, ,,nielegalny"
powinien dla własnego dobra trzymać się z dala
od kontrwywiadu paristwa, w kt rym przebywa.
Musi być szarym człowiekiem z u|icy, kt rego
nikt nie zau:waża-
Po drugie, nawet jeślistałe sprawdziany, jakim
poddawani są oficerowie sztabu, nie zdemaskują
go (co jest nieprawdopodobne) to natychmiast
rozszyfrowano by jego legendę, gdyŻ w cią$u
pierwszych czterdziestu ośmiusodzin musiałby
spotkać swojego "kolegę" z pułku czy absolwenta
akademii wojskowej, kt rą podobno ukoriczył.
Po trzecie, bylby nieefekĘwny:,'nielegalny''
potrzebuje d:uŻo czasu, by spotykać się z agen-
tami rekrutującymi się z r Żnych środowisk
(często z grolaa homoseksualist w i prostytu-
tek), parę takich kontakt w doprowadziłoby do
r27
WIKTOR SUWOROW
wzięcia,,oficera'' pod taką obserwację, że nic by
go nie uratowało.
Po czwarte, zakres zainteresowari GRU nie jest
czyrnśstalym, a zam wienia są za'wsze ,,nawczo-
raj". Dziśjest to zainteresowanie dokumentami
z określonego pionu Pentagonu, jutro z zupełrljc
innego, do kt rego nasz,,oficer'nie ma dostępu.
Jakakolwiek pr ba rozm w sfużbowych z oficera-
mi z owego pionu spotkałaby się z milczeniem
(w najlepsrym przpadku) albo z podejrzeniami,
o kt rych zameldowaliby tam, gdzie trzeba...
Jak widać, takie umieszczenie 'nielegalnego'
nie jest ani rozsądne, ani efektyvrne'
Najlepiej jeśli,,nielega1ny'' jest niezależnym
dziennikarzem' jak wspomniany już Richard
Sorge czy arĘstą, jak Rudolf Abel*, czyli panem
swego czasu i swych pieniędzy. Bezwzbudzania
niczyich podejrzer1 moŻe rozmawiać z premie-
rem, prostytutką czy ptacownikiem elektrowni
atomowej.
JeśIiprzeztrzy miesiące nie chce mu się praco-
wać _ to jego problem, jeśliotrzyma przekaz na
kilka tysięcy dolar w - też nikt się tym nie zaln-
teresuje, bo przy takim za'wodzie to normalne.
Są też inne, jeszcze lepsze od wyżej przedsta-
wionych zawody (choć moŻe trudno w to uwie-
rzyć)' na przykład właścicielzakladu naprawia-
jącego i v4rnajmującego samochody. Ktośtaki
może zostawić firmę wynajętemu pracownikowi
+ Abel Rudolf (wł. William Rischer)
- ,,nielegalny" MGB/KGB'
latach 1947-|957 prowadzi} roz|egłą Sieć agenturalną na terenie
w
Stan w Zjednoczonych, aresztowany pfzez FBI i skazany na dłu-
goletnie więzienie. W roku 1967 Abla wymieniono na Francisa G.
Powersa - pilota amerykariskiego samolotu szpiegowskiego U2 ze-
strzelonego nadZwla?kiem Radzieckim I maja 196l roku lprzyp.
red.I.
r2a
GRU
i pojechać $dzle wola, moŻe stanąć przy kasie
i załatwlać klient w, a to Że od jednego skasuje
$ot wkę i meldunek, a innemu w5płaci naleŻ-
nośći przekaże instrukcje, nikt na to nie zwr ci
uwagi. Ma codziennie do czynlenia z tysiącami
|udzi najr ozrnaitszego wieku, zawodu i wyglądu,
co dla "nielegalnego'' jest ideałem, gdyŻ to nie on
ma penetrować pllnie sttzeżone obiekty i wykra-
dać tajemrtice z sejf w; on ma zwerbować agen-
t w' kt rzy będą to robić i jak najdłuŻej utrzy-
mać się, nie dając się ztapać.
Rezydentura,,nielegalnych' to jednostka orga-
nizacyjna wywiadu, składająca się minimum
z dw ch,,nielegał w", czylirezydenta i radioope-
ratora-sz5rfranta oraz niewielkiej Iiczby agent w
(minimum jednego) pracujących dla nich.
"Nie-
legalny" bez agent w nie jest w stanie zdobyć
żadnych informacji, toteż werbunek jest jego
podstawowym zadaniem natychmiast po zale-
galizowaniu.
Stopniowo rezydentura rnoŻe się powiększać
$eśliwerbunki będą udane) i pojawi się więcej
,,nielegalnych'', z kt rych jeden zostanie zastę-
pcąrezydenta. Ma to jednak swoje grarrice, gdyż
GRU nie uulaża organizowania dużych rezyden-
tur za rozsądne posunięcie.
Pięciu'nielegalnych" i ośmiu-dziesięciu agen-
t w to maksimum. Jeśliokaże sIę, Że werbowa-
nie agent w idzie wyjątkowo dobrze na danym
obszarze, "nielegalna" rezyderttura zostanie na-
tychmiast podzielona na dwie nowe, pomiędzy
kt rymi jakiekolwiek kontakty będą jak najsu-
rowiej zabronione, by w przypadku wpadki jed-
nej nie ucierpiała druga.
129
 '1L
Rozdział 15
Rezydentury
Rezydentura to tajna ekspozytura wywiadu na
obcym terytorium ulokowana w obrębie oficjat-
nych przedstawicielstw Rosji (tnll. reąrdentura
plac wkowa inaczej,,legalna") lub poza nimi (re-
zydentura ,,nielegalna" - om wiona w rozdziale
poświęconym pracy,,nie1egalrrych''). Rezydentu-
ry plac wkowe stanowią podstawę działalności
wywiadowczej GRU za granicą
W każdym paristwie istnieje ,,legalna" rezyden-
tura GRU funkcjonująca r wno\egLe z analogicz-
ną rezydenturą, utworzonej w 1991 roku, na-
stępczyrri Pierwszego Zarządu Gł wnego KGB _
SłużbyWywiadu Zagranicznego, (SwR _ Słtźbą
W ni.e s zniej Razwiedkź). Dlatego też każda rosyj _
ska kolonia dyplomatyczna, podzielona jest na
trzy grupy, czego z zewnątrz raczej nie daje się
zauwaŻyć. Są to:
r30
łi
GRU
_,,czyści", czyli zwy czajni dyplomaci, dzienni-
karze lub przedstawiciele handlowi (raczej nieli-
czni), kt rym przewodniczy ambasador;
- rezydentura GRU;
- rezydentura SWR (dawniel KGB).
Częstokroć ,,czyści"nie widzą r Żnicy między
SWR i GRU, nazywając pracownik w obu tych
służb,,dzikusami'',,,wikingami'' lub,,sąsiadami''.
Lepiej zorientowani' jak na przykład ambasador,
dostrzeghj ą r Żnice pomiędzy dwiema służbami
i dzielą ich funkcjonariuszy na ,,bliskich sąsia-
d w'' (bezpieka), kt rzy stale mieszająsię do co_
dziennych spraw prawie kazdego członka kolo-
nii, i ,,dalekich'', kt rzy zupełnie nie interesują
się codziennym Ęciem obywateli Rosji (GRU).
Dzieje się tak z powod w podanych w części
pierwszej niniejszej pracy, to jest z uwagi na
sferę zainteresowari GRU. Dlatego teŻ rezyden-
tura GRU prowadzi odosobnione, spokojne zycie
i |iczy mniej członk w niŻ kaŻda z pozostałych
częścikolonii. Normalnie rozkŁad ilościowyjest
następujący: 40 procent rnożna uznać Za ,'czys_
tych'' (niekt rzy z tej grupy wsp łpracują - w
większości z SWR, rzadziej z GRU - ale nie są
kadrowymi pracownikami wywiadu), 40-45 pro-
cent to ludzie SWR i zaledwie I5-2O procent ofi-
cerowie GRU. Ęlko w nielicznych prz4lpadkach
udział ten dochodzi do 25 procent.
Taka dysproporcja nie oznacza bynajmniej' że
potencjał vrywiadowczy czy efekty działania GRU
ustępują SWR. Często dzieje się odwrotrrie, gdyŻ
duża częśćczekist w zajmuje się ochroną amba-
sady oraz zbieraniem informacji kompromitują-
cych,,czystych'' (włącznie z ambasadorem), włas-
nych koleg w z SWR mających kontakĘ z cudzo-
131
 t
WIKTOR SUWOROW
zierncarnL no i pr bami skompromitowania wo-
bec władz oficer w GRU. Jedynie niewielka ich
część(maksymalnie połowa) zajmuje się właści-
w ą działa|nością wywiadow czą. T! mczasem GRU
cały wysiłek i wszystkich ludzi kieruje na działa|-
nośćwywiadowczą skierowaną zasadniczo prze'
ciwko krajowi, w kt rym znajduje się ambasada.
Jeślidoda się do tego potęgę finansowąznacznie
pr zewyŻszającąmożliwościSWR (znacznie zt edu-
kowane po puczu Janajewa), staje się zrozumia-
łe, d|aczego najlepsze i najefekty'łmiejsze opera-
cje wywiadowcze zostały przeprowadzone przez
wywiad wojskowy.
Podstawowy stan liczebny rezydentury GRU to
minimum dwie osoby: rezydent, czyli jej szef,
i oficer łączności(szyfrant); takie samo technicz-
ne minimum obowią2uje w przypadku SwR i Mi-
nisterstwa Spraw Zagranicznych. Teoretycznie
rosyjska kolonia w jakimś niewielkim, i nieważ-
nym, kraju rnoŻe składać się z sześciuos b,
z kt rych trzy: ambasador i dwaj rezydenci _ są
dyplomatami, a trzej pozostali oficerami Łączno-
ści.Każda z ,,brarrŻ" w obrębie kolonii dysponuje
własną masąmą sryrfrującąi własnym, niezależ-
nym od pozostałych, kanałem łącznościz Mosk-
wą.KaŻdaznichmateż innego szefa w Moskwie:
mini s tra s praw z agr anicznyc h, przewodnic ząc e go
SWR czy szefa GRU.
W większych rezydenturach rezydent ma wlę-
cej niŻ jednego zastępcę. Podobnie wzrasta |icz-
ba szyfrant w. Zorganizowane zostająz służba
wywiadu technicznego, nasłuch radiowy i grupa
operacsno-techniczna. NajwaŻniejsze jest jed-
nak to, Że zwiększa się liczba oficer w operacyj-
r32
GRU
nych zajmujących się werbowaniem i prowadze-
niem agent w.
W największych rezydenturach, na przykład
w Nowym Jorku, działa od siedemdziesięciu do
osiemdziesięciu kadrowych pracownik w GRU,
w średnich' jak Rzym' trzydzlestu do czterdzie-
Stu, a wszyscy dzie|ąsię na trzy kategorie:
1. Personel operacyjny - to ci, kt rzy bezpo-
średnio zajrnują się werbunkiem i prowadze-
niem agent w, w tym rezydent, zastępcy rezy-
denta i oficerowie operacyjni.
2. Personel techniczno-operacyjny - funk-
cjonariusze mający stycznoŚć z uzyskanymi
danymi wywiadowczymi, ale nie mający konta-
ktu z agentami' a częstokroć w og le z cudzo-
ziemcami. Są to: oficer łączności,technicy,
operatorzy aparatury nasłuchowej oraz illri
specjaliści.
3. Personel pomocniczy: kierowcy, wartowni-
cy, księsowi itp.
REZYDENT
Jest najstarszym stopniem oficerem GRU
i dysponuj e pr akty cznie nieogr aniczottą władzą
na terenie rezydentury - odpowiedzialny jest tyl-
ko przed szefem GRU. Ma prawo odesłać kaŻde-
go z oficer w (włączrtie ze swoim zastępcą) do
kraju w trybie natychmiastowym i nie musi
uzasadnlać swojej decyzjl(nawet przed szefem
GRU). Jest w pełni (oraz wyłącznie) odpowie-
dzia|ny za dyscyplinę i bezpieczeflstwo każdego
z oficer w operacyjnych indywidualnie, oraz re-
zydentury jako całości.
Wybierany jest spośrd grona najbardziej do-
świadczonych oficer w z minimaln5rm stażem
WIKTOR SUWOROW
trzech do pięciu lat na stanowisku zastępcy re-
zydenta. W artZ"3 rezydentutze ma on stopieri
generała majora, w pozostałych pułkownika' co
ili. rnu"ry, Że rezydentem nie moze zostać pod_
pulkownik. W takim przypadku, zgodnie z sy-
śt.-.* przfętym w GRU, otrzymyvać będzie
gaŻę pełnego pulkownika lub generała majora'
e"yd.nt cźasami osobiścienadzoruje sZCZeg I-
nie ważne akcje przeprowadzaneprzez mniej do-
świadczonycLr podwładnych, ale są to wyjątki
_ z reguŁy rlie arrgaŻuje się bezpośredniow pra-
cę op racgną, jego podstawową rolą jest koor_
dynacja.
ZASTĘPCA REZYDENTA
Jest asystentem rezydenta i przejmuje jego
obowią2ki fla czas nieobecności szefa' Poza Ęm
wykonuje z\ecenia rezydenta, |ecz gł wnie zaj-
muje się werbowaniem i prowadzeniem agen-
t w, tak jak każdy oficer operacyjny ' W przy-
p adku * izniri'rych op eracj i zas tępc a r ezy denta
łowodzi zespołami kilku oficer w operacyjnych'
W dużych rizydenturach lub w rezydenturach
|ezących na obszarach wzmoŻonej akty'rłmości
,'nie1egalnych'', powstać rrroŻe funkcja zastępcy
rezyd nta do spraw 'nielegalnych", pomimo iz
rezydentury Są odrębne i rezydentura plac w_
kowa nie wie rric bLiŻszego o działaniach "niele_
gał w'' ponad to, co jest jej zlecane w ramach
pomocy czy wsparcia (opr Żnianie skrytek' po-
moc techniczna czy wyjaśnianie zadanycn'
temat w). Zastępca rezydenta jest zazwyczaj
pułkownikiem, ale, zgodnie z opisaną juŻ zasa-
^dą,
moŻe być teŻ podpułkownikiem czy nawet
majorem.
134
GRU
OFICER OPERACYJNY
Jest to oficer GRU zajmujący się werbowaniem
i prowadzeniem agent w, od kt rych otrzymuje
dokumenty lub materiały doĘczące technologii
i techniki wojskowej oraz irne interesujące go
dane. Od chwili przybycia do rezydentury ma
obowiąpek zwerbować minimum jednego agenta
oraz często prowadziĆ dw ch-trzech pozyska-
nych przez poprzednik w. Musi utrzyrnać tych
agent w i zwiększy ich wydajnoś.
Zasady te dotycząwszystkich oficer w, włącz-
rtie z zastępcą rez5rdenta. Jeślirezydentura jest
średnialub duża, rezydent osobiściernoŻe zajmo-
wać się agentami, ale nie musi. Poza pracą
z agent:ur ą ob owi ą2kiem ofi c era op eracyj n ego j es t
uzyskiwanie danych wywiadowczych w każdy
dostępny spos b : rozmawiaj ąc z cudzoziemcami,
czytając prasę, podr zując itp. Jednakże, według
kryteri w GRU, najwazniejsze ze wszystkiego jest
werbowanie agent w, co określane jest jako za-
danie numer jeden. Wszystkie pozostałe zajęcia,
jak na przykład wspieranie irrnych oficer w, obo-
jętnie jak ważne, ozflaczat|e są jako zero. Najle-
psządla oficera sytuacjąjest' gdy jako nowy zdo-
ła zwerbować agenta - wtedy z o staje się 10
(1 plus O), czyli bardzo efektyvrnym oficerem.
Z tegoŻ powodu oficer, kt ry przez trzy |ata
(średniadługośćpobytu zagranicznego) nie
zwerbował choćby jednego agenta, nawet jeśli
osiągn{ wspaniate sukcesy w innych dzledzi-
nach i dostarczył cenne dane, uulażarly jest za
nieproduktyvrnego. Według standard w GRU
siedziat te trzy lata na tyłku i nle robił absolut-
nie nic, dlatego teŻ jego szanse na kolejny wy-
jazd sąraczej mizerne.
135
WIKTOR SUWOROW
Zazvły czaj oficer operacyj ny j es t po dpułkowni-
kiem' choć w praktyce często spotyka się w re-
zydenturach major w, kapitan w czy nawet po-
rucznik w.
cy mu stopniem szef ,,legaltej" rezydentury'
oFICER ŁĄcZNoŚcI (SZYFRANT)
Choć nie jest ofice
kle stopieri nie wyżs
ważnościosobą w
kich tajnych dokument w rezydentury' znawięc
wszystkie sekrety (a nowiny z Moskwy wcześniej
niŻ rezydent). Miejscem pracy oficera (bądźofi-
cer w) łącznoścljestreferentura _ wydzielony'
otoczony najściślejsząochroną obszar na tere-
nie radzieckich (rosfrskich) przedstawicielstw
dyplomatycznYc}r.
Nikt, nie wyłączając ambasadora i rezydenta,
nie ma prawa pod żadnym pozorem i o żadnej
porze wejśćdo pomieszczeft referentury, ba, Ża-
den z nich nie ma nawet prawa znaÓ liczby i ro-
dzajl zainstalowanych tam maszyn- Nikt także
nie ma prawa zadaurać mu pytarl zwiapanych
z wykonywaną pracą. Jedyrrą osobą, kt ra ma
w pewrrym stopniu kontrolę na oficerem łączno-
ści,jest rezydent, co nie zmienia faktu, Że pod-
136
GRU
władny rnoże wysłać bez jego wiedzy dowolną de-
peszę do Moskwy - na przykład raport o zacho-
waniu tegoŻ rezydenta. Do obowiapk w szyfranta
nateŻy bowiem stała obserwacja działalności
reąldentury i naĘchmiastowe meldowanie
o wszystkich spostrzeżonych niedociągnięciach.
JeŚli rezydentura jest mała i ma tylko jednego
oficera lączności,to w przypadku niemożnoŚci
wykonywania obowiavk w tylko rezydent rnoŻe
go zastąrić. Jeślir wnocześnie cośsię przyda-
rzy obu - rezydentura pozostaje kompletnie od-
cięta od Centrali. Kanałami łącznościambasa-
dora czy KGB można bowiem przesłać wiado-
mośćo sytuacji kryzysowej, ale tylko kr tką
ibardzo o$ lną.
Naturalną w takim stanie tzeczy jest nadzwy-
czajna,,opieka'', jaką otacza s ię ofic e r w łączno -
ści.Szyfrant za:wsze mieszka na terenie amba-
sady (bądź innej plac wki dyplomatycznej). Ani
on, ani jego Żona nie mogą tego terenu opuścić
bez eskorty, a w jej skład wchodzi zawsze ktoś
z immunitetem dyplomatycznym. oficer w łącz-
nościobowią2uje teŻ absolutny zakaz jakich-
kolwiek kontakt w z cudzoziemcami. W drodze
z i do kraju szyfrant i jego rodzina musi mieć
dyplomatyczną eskortę, a w trakcie pobytu za
granicą nie przysfuguje im prawo do urlopu. Ze
względu na wszystkie te utrudnienia, szyfrant
przebywa Za granicąnie dłużejniż dwa lata.
FUNKCJoNARIUSZE SŁUZBY WYWIADU
TECHNICZNEGO
Zajmująsię zbieraniem danych wywiadowczych
z wywiadu radioelektronicznego operując z tere-
nu ambasady, konsulafit czy innej plac wki. Pod-
L37
 I
WIKTOR SUWOROW
stawowymi celami wywiadu tectlrricznego jest łą-
czrrcśćrządowa, dyplomaĘ czna 7 woj skowa.
Poprzez monitorowanie transmisji radiowych
(zar wno otwartych, jak i kodowanych) uzysku-
informacje, ale teŻ
i, co moze być bar-
ewentualnego kon-
fliktu zbrojnego. Zazwyczaj oficerowie służby
wywiadu technicznego są podpułkownikami lub
majorami.
PRAcowNIcY NASŁUCHU RADIowEGo
Zajrrrrują się monitorowaniem korespondencji
radiowej wyłącznie miejscowej policji i służb
kontrwywiadowczych. Są odrębną i n7ezateŻną
od slużby wpuiadu technicznego jednostką
choć, podobnie jak ona' nadzorowanąprzez re-
zydenta. Podstawowa r Żnlca polega na t5rm, że
sfużba wywiadu technicznego pracuje zdecydo-
wanie w interesie Centrall, uzyskując informa-
cje strategiczle, podczas $dy nasłuch radiowy
działa prawie wyłącznie na rzecz rezydentur},
starając się ustalić, gdzie w danym momencie
koncentruje się aktyvmośćpolicji i gdz1e rnoŻna
zwiska policjant w i detekĘw w.
r38
GRU
Czasami ta zmudna działa|nośćprzymosi nie-
spodziewane rezultaty: w pewnym kraju pewien
J dociekliwy dziennikarz lokalnej gazety opisał
I policyjny plan zainstalowania ukrytych kamer
i
i'
w najruchliwszych punktach miasta. Rezyden-
il
rl
tura GRU podjęła odpowiednie kroki (podłącze-
N
ł, nie do sieci w trakcie instalacji), dzięki czemu
Rosjanie nie dość,Że wiedzieli to samo co poli_
cja, to jeszcze kilkakrotnie zdołano uniknąć za-
sadzek zorgarizowanych przez policję czy kontr-
wywiad. oficerowie pracujący w nasłuchu to
w większości kapitanowie i porucznicy.
GRUPA OPERACYJNO -TECHNICZNA
odpowiada za start specjalistycznego sprzętu
niezbędnego w codziennej pracy reąrdentury. Ma
do dyspozycji radiostacje, materiały do tajnej ko-
respondencji, aparaty fotograficzne i kamery fil-
mowe, sprzęt do mikrofotografii czy podsłuchu.
Do jej zadai'lnależy takŻe zapewnienie odpowied-
niej liczby skrzyrrek kontaktowych umożliwiają-
cych b ezp ieczną łącznośĆ z agentur ą. ofice rowie
tej $rupy zawsze slużą pomocą i instruktaŻern
oficerom operacyjn5rm co do sposob w uĘcia
owego sprzętu oraz stale oglądają programy tele-
wizyjne, z kt rych nagrywają wybrane fragmen-
Ę, uzyskując częstokroć niezbędny do swojej
pracy materiał informacyjny, jakie$o w inny spo-
s b nie udałoby się zdobyć. Często uą1wani sąteż
jako zaberyieczenie operacji agenturalnych, ku-
rtetzy cry opr żniający skrzynki kontaktowe.
PERSONEL POMOCNICZY
Występuje tylko w dużych rezydenturach, po-
niewaŻ, na przykład, kierowca przysługuje tylko
r39

WIKTOR SUWOROW
Stawowymi celami v.ywiadu techniczne$o jest łą-
cznośĆrządowa, dyplomaĘ czna i woj skowa.
Poprzez monitorowanie transmisji radiowych
(zar wno otwartych, jak i kodowanych) uzysku-
informacje, a|e teŻ
i, co moze być bar-
ewentualnego kon-
fliktu zbrojnego. Zazwyczaj oficerowie słuzby
wywiadu technicznego są podpułkownikami lub
majorami.
PRAcoWNIcY NASŁUCHU RADIoWEGo
Zajrnują się monitorowaniem korespondencji
radiowej wylącznie miejscowej policji i służb
kontrwyrriadowczych. Są odrębną l' niezaleŻną
od stużby wywiadu technicznego jednostką
choć' podobnie jak ona, nadzorowanąprzez re-
zydenta. Podstawowar żnica polega na t5rm, że
shrżba wywiadu technicznego pracuje zdecydo-
wanie w interesie Centrali, uzyskując informa-
cje strate$iczrue, podczas gdy nasłuch radiowy
dzlała prawie wyłącznie na tzecz rezydentury,
starając się ustalić, $dzie w danym momencie
koncentruje się aktywnośćpolicji i gdzIe rnożna
działać.
spokojnie
_
opr cz nasłuchu grupy młodych oficer w
ą może oficerami
okalną prasę i ob-
Podstawie innYch
nasłuch źr Między innymi skrupulatnie
niż deł.
zwiska policjant w i detektYw w.
138
GRU
Czasami ta zmudna działa|nośćprzymosi nie-
spodziewane rezultaty: w pewnym kraju pewien
i
,i dociekliwy dziennikarz lokalnej gazety opisał
policyjny plan zainstalowania ukryĘch kamer
I
l
w najruchliwszych punktach miasta. Rezyden-
ł tura GRU podjęła odpowiednie kroki (podlącze-
nie do sieci w trakcie instalacji), dzięki czemu
Rosjanie nie dość,że wiedzieli to samo co poli-
cja, to jeszcze kilkakrotnie zdołano uniknąć za-
sadzek zorganizowanych przez policję czy kontr-
wywiad. oficerowie pracujący w nasłuchu to
w większości kapitanowie i porucznicy.
GRUPA O PERACYJNO -TE CHNICZNA
odpowiada za starl specjalistycznego sprzętu
niezbędne$o w codziennej pracy rezydentury. Ma
do dyspozycji radiostacje, materiały do tajnej ko-
respondencji, aparaty fotograficzne i kamery fil-
mowe, sprzęt do mikrofotografii czy podsfuchu.
Do jej zadaf'lna|eĘ takŻe zapewnienie odpowied-
niej liczby skrzynek kontaktowych umożliwiają-
cych bezp ieczną łączność z agentlur ą. Oficerowie
tej $rupy zawsze służąpomocą i instruktaŻem
oficerom operacyjnym co do sposob w ttĘcia
owego sprzętu oraz stale oglądają programy tele-
wizyjne, z kt rych nagrywają wybrane fragmen-
ty, uzyskując częstokroĆ niezbędny do swojej
pracy materiał informacyjny, jakiego w inny spo-
s b nie udałoby się zdobyć. Często uĘwanisąteż
jako zabezpieczenie operacji agenturalnych, ku-
rterzy czy opr miający skrzynki kontaktowe.
PERSONEL POMOCNICZY
Występuje tylko w dużych rezydenturach, po-
niewaŻ, na przykŁad, kierowca przysługuje tylko
139
WIKTOR SUWOROW

rezydentowi w stopniu generała majora. Nie

wszyscy jednakże rezydenci korzystają z tego
przywileju, chcąc utrudnić miejscowemu kontr-
wywiadowi idenĘrfikację własnej funkcji' Kie-
rowcy zazwyczaj sąchorapymi, ale zdarza się, Że
Są nimi oficerowie operacyjni wyŻszych stopni,
używający tej metody jako kamuflaŻu _ kto
w koricu Zwraca uwagę naszofera?
Częśćrezydentur - te działające w paristwach, Rozdział 16
w kt rych nie mozna wykluczyć ataku na amba-
sadę lub $dy prosi o to rezydent w zwiapku z nie
dającymi się inaczej opanować pr bami penetra-
cji ze strony czekist w, posiadają ochronę we-
wnętrzną. W jej skład wchodzą młodsi oficerowie
Specnazu (zwykle porucznicy). Oficerowie ci od- Typowa rezydentura GRU
powiadają wyłącznie przed rezydentem albo jego
zastępcą. Cztonkowie ochrony nie biorą, oczywi-
ście,udzialu w operacjach agenturalnych. War- opisując rezydenturę w pierwszej kolejnościna-
LeŻy zająć się oficjalnymi funkcjami pełnion5rmi
townicy na zewnątrz bud5mku ambasady (a więc
i siedziby rezydentury) za:wsze podlegają wylvta- przez oficer w obydwu służbw5rwiadowcz7rch,
dowi cywilnemu.
kt re to funkcje mają zakamuflowa ich praw-
Księgowy (major lub kapitan) przydzielany jest dz1wą działalność.Bez przesady moŻna powie-
tylko rezydenturom, kt rych normalny budżet dzieć, że praktycznie kaŻde oficjalne zajęcie, ja-
miesięczny (w czasach ZSRR) przekraczał milion kie wykonywał obywatel Rosji Radzieckiej za
dolar w. W pozostałych rezydenturach sprawa- granicą mogło byĆ uŻyte do zamaskowania ofi-
mi finansowymi zajmuje się zastępca rezydenta. cera wywiadu: ambasador, szofer, wartownik,
korespondent zagraniczny, solistka baletu,
przewodnik czy pop - tak też pozostało do dziś.
Niekt re z oficjalnych funkcji oferują większe
możliwości,inne mniejsze, częśćjest wyłączną
domeną GRU, częśćSWR. oto jak przedstawia
się to w praktyce.
Ambasada uŻywana jest w r wnym stopniu
przez SWR i GRU _ mieszczą się tu obie tezy-
dentury. obaj rezydenci, wTaz Z zastępcami,

r41
WIKTOR SUWOROW
dysponują taką ilościądanych wywiadowczych
i kontakt w, Że gdyby nie posiadali paszport w
dyplomaty czny ch, ich ares ztowanie byłoby kwe -
stią stosunkowo kr tkiego czasu. Wobec tego
wszyscy oficjalnie są dyplomatami, podobnie jak
większośÓ oficer w operacyjnych obu służb'
Z oczywistych powod w (zar umo jeślichodzi
o zairlteresowania, jak i wiedzę) oficerowie GRU
wybierają branŻe techniczne i naukowe, toteż
trudno ich znaleźćw ataszacie kulturalnym.
Konsulat to praktycznie wyłączna domena
czekis w, oficerowie GRU występują tam w mi_
nimalnym zakresie i tylko dlatego, by nie l"vyglą-
dało to na jednostronną orgarizację.W zasadzie
dyplomat w tu nie uświadczysz.
"czystych''
Zko|ei Aerofłot- jako ,,inst5rtucja przykrycia" od
zawsze był domeną GRU (oficerowie konkurencji
trafiali tam rzadko i z powod w takich samych
jak oficerowie GRU w konsulatach). Przyczyną
tego było nadrwy czajne zairttetesowanie r adziec -
kiego przemysfu zbĘeniowego technolo$iami
lotniczymi, a pracownicy Aerofłotu mieli mn -
stwo oficjalnych okazji by zapozna się z nowo-
ściamitechniczrrymi Zactrodu przy okazji wy-
staw, spotkarl z przedstawicielami czolowych
firm lotniczych czy liniami przewozowymi oraz
firmami produkującymi oleje, Smary czy silniki.
Zamvyczaj firmy produkujące samoloty cywilne
zajmują się też wytwarzaniem masz5m wojsko-
r,vych, w kt rych wykorzystuje się podobne części
i takie same rozwiapania techniczne. StvłarzaŁo
to oficerom GRU doskonałe możliwościi nlaczrie
* Aerof}ot _ Centralra Agientsttuo Wozduszngch SaabszczeĘi
_ Centralna Agencja Połączefi Powietrznych - po 1992
',AeroJłot''
roku podzielona na ok. l60 linii lotniczych lprzyp. red.l.
r42
GRU
zmniejszało ryzyko. Prawie wszystkie radzieckie
samoloty (a wszystkie cywilne) byĘ Wadzionymi
kons trukcj ami zachodnimi.
Marynarka handlowa jest tdealnym odbiciem
linti lotnicTyc}r, tyle Że zajrrruje się Ęrm, co pły-
wa, a nie lata. Reszta jak wyżej.
Nadzwyczaj waŻną natomiast dla obu sfużb
wywiadowczych jest misja handlowa, czyli
przeds tawiciels two Ministers twa H andlu Zagr a-
nicznego. Roi się tam od oficer w wywiadu,
ikaŻdy z nich stara się bycie ,,handlowcem'' ma-
ksymalnie wykorzystać do własnych cel w.
W przypadku ataszat w wojskowych stanowi-
ska (wsze lkich szczebli ) obs ad zaj ą wyłącznie ofi -
cerowie GRU. Nie znajdzie się wśrd nich ani
członk w v'ryrrviadu cywilnego, ari -czystych'' dy-
plomat w. Na Zachodzie przyzwczajono się, ze
stanowiska te zajmują zawodowi wojskowi, ale
nie szpiedzy i uważa się, że podobnie rzecz rna
się odnośnie rosyjskich ambasad, co jest powaŻ-
nym nieporozumieniem skwapliwie wykorzy sty -
wanym przez GRU.
Jeślirozmawia się z jakimkolwiek rosyjskim
attach wojskowym należy pamiętać, że ma się
do czynienia co najmniej z oficerem operacyj-
nym, stojącym właśnieprzed dylematem: pr bo-
wać werbunku czy nie? Trudno pr bować zkaż-
dym cudzoziemcem, ale jeślinie zwerbuje się
Żadnego' reszta wysilk w i pracy zostanie uzr:a-
I|a za nieistotną i całą perspektywę wspaniałej
kariery szlag trafi.
Jeśliattach wojskowy wygląda na nieszczę-
śliwe$o, oznacza to, że na|eŻy wzm c czujność,
bo dotąd nie zwerbował nikogo. Jeślisprawia
wrażenie zadowolonego z Życia' to ma już za so-
143

WIKTOR SUWOROW
bą udany werbunek. MoŻe się też zdarzyć, że nie
jest to zwykły oficer, ale zastępca rezydenta albo
i sam rezydent. Z nirn należy postępować, jesz-
cze ostrożniej, gdyż doświadczeniem i przebie-
głościąznaczrtie przewy ższa szeregowego oficera
wywiadu. Już choćby to, Że ponownie jest na
Zachodzie, świadczyo tym, Że na jego koncie
figuruje więcej niz jeden zwerbowany agent.
Jakzawszew przypadku GRU ciekawie przed-
stawia się kwestia zaleŻnościmiędzy wewnętrz-
ną strukturąrezydentury a oficjalnymi stanowi-
skami i stopniami wojskowymi jej personelu.
Sprawa z jednej strony jest skomplikowana,
a z drugiej prosta. Skomplikowana' gdyż kaŻdy
z oficer w wywiadu zajmuje oficjalne stanowi-
sko (na przykład attach wojskowego), ma sto-
pie wojskowy (na przykład pułkownika) i sta-
nowisko w hierarchii rezydentury (na przykład
oficer operacyjny). Bardzo utrudnia to ocenę
kwestii, na ile jest on naprawdę waŻny i kim
w istocie jest, zwłaszcza że wszystko' co widać
z zewnątrz, to maskarada, kt rą chce światupo-
kazać GRU' Proste natomiast jest dlatego, żenic
poza Wewnętrzną strukturą rezydentury i zaj-
mowanym w niej stanowiskiem nie ma w prak-
tyce żadne go znaczenla.
Miały i mają miejsce przypadki, w kt rych re-
zydent oficjalnie był szoferem' trzęsąc całąrezy-
denturą i mając niepodważalny autorytet. W re-
zydenturze podczas odpraw jest tyranern, bez
przerry atakującym attach wojskowych, a pra-
cownicy ambasady vndzą codziennie, jak otwie-
ra im uniżenie drzwi.
Drugim co do wazności jest jego zastępca i tu-
taj tak samo zupełnie nieistotne jest, jaki ma
r44
t_
1
ł GRU
stopie _ może być podpułkownikiem i rugać
oficer w operacyjnych (w stopniu pełnych puł-
kownik w) jak sierżant kaprali. oni są tylko ofi-
cerami operacyjnymi, jemu zaśGRU powierzyło
bardzo odpowiedzialną funkcję i dało władzę
nad nimi _ czyli uznało za Lepszego. Podobnie
jak w przypadku rezydenta, oficjalnie zajmowa-
ne przez niego stanowisko takŻe nie ma żadnego
znaczetlia. Dodać naleŻy, że niczfia duma na
tym nie cierpi i nie ma tu miejsca na osobiste
animozje: wszyscy oficerowie trakĘą w sy-
stem jako naturalną kolej rzeczy, podobnie jak
właścicielwloskiej restauracji rugany na zapLe-
czu przez swego kelnera' jeślikelner stoi wŻej
w hierarchii mafijnej.
oficerowie operacyjni z kolei są sobie r wni
_ niezależnie od stopnia czy oficjalnej funkcji.
Starszeristwo w rezydenturze zaleŻrte jest od
Iiczby i jakościwerbunku; wiek, stopieri czy
oficjalne zajęcile oficera nie mają znaczenia.Ich
wzajemne stosunki przypominają w pewnym
stopniu stosunki panujące wŚr d pilot w my-
śliwskichw czasie wojny _ liczy się nie stopieri
wojskowy, a|iczbazestrze|eft We własnym gro-
nie traktują cały personel nieoperacyjny jako
cośgorszego, choć starają się tego ostentacyj-
nie nie okazywać. Wyjątkiem jest oficer łączno-
ści,kt remu wszyscy okazująszacunek z uwa-
gi na pełną orientację szyfranta w działalności
rezydentury oraz jego bezpośredni kontakt
z Moskwą.
Teoria teorią, ale najlepiej pewne rzeczy zro-
zl:lłrieć na konkretnym przykładzie _ to co jest
opisane poniżej' to struktura konkretnej rezy-
- Gru 145
WIKTOR SUWOROW
dentury, kt rej Lokalizacja z przyezyn oczywis-
tych (jak i nazwiska oficer w) nie zostanie po-
dana.
Rezydentem jest generał major A' oficjalnie
pierwszy sekretarz ambasady. Bezpośrednio
podle$a mu: pięciu oficer w łączności,trzech
doświadczonych oficer w operacyjnych i czte-
rech zastępc w.
Zastępcami rezydenta są: pułkownik B, ofi-
cjalnie zastępca dyrektora misji handlowej. Ma
pod sobą dwunastu oficer w operacyjnych
(wszyscy pracują w misji). Sam prowadzi jedne-
go agenta, jeden z oficer w prowadzi grupę
trzech agent w, następny dw ch agent w itrze-
ci jednego agenta' Pozostali oficerowie jak dotąd
nie dokonali werbunku.
Podpułkownik C, oficjalnie asystent attach
morskiego. Podlega mu: dw ch oficer w opera-
cfrnych (wydział do spraw ma4marki handlo-
wej), trzech (Aerofłot), pięciu (ambasada), dzie-
sięciu _ ataszaty. oficjalnie attach wTaz Ze
sztabem jest uznawany zajednostkę samodziel-
ną, nie wchodzącą w skład ambasady. osobiś-
cie prowadzi jedne$o agenta, dwunastu innych
oficer w ma po agencie, a pozostali opracowy-
wują ,'kontakty'', kt re rnoŻe da się zwerbować
w ciągu roku czy dw ch. Poza tym jest on odpo-
wiedzialrry za przetw arzarlie danych vr5rwiadow-
czych w rezydenturze.
Pułkownik D, oficjalnie zastępca sekretarza
ambasady (rezydent do spraw,,nielegalnych"),
nie posiada agent w ani oficer w operacyjnych,
ale wspieraj ąc operacj ę,,nie1ega1nych'' ma prawo
uŻyć naj(epszych oficer w z gr:up wżej wymie-
nionych zastępc w rezydenta.
146
GRU
Podpułkownik E' oficjalnie drugi sekretarz
ambasady, ma jednego agenta i jednego oficera
operacyjnego (oficjalnie szofera attach wojsko-
wego), kt ry prowadzi grupę agent w. Kontrolu-
je następujące grupy: sfużbę wywiadu technicz-
nego (sześciuoficer w), gr,'pę operacyjno-tech-
niczną (sześciu),nasłuch radiowy (trzech),
pięciu oficer w wewnętrznej ochrony rezydentu-
ry (Specnaz) i księgowego.
Łącznie w rezydenturze pracuje sześdziesię-
ciu siedmiu oficer w, w tym czterdziestu jeden
op eracyj nych, dwudzie stu operacyj no -technicz-
nych i sześciu oficer w służbywyviadu techni-
cznego. Rezydentura prowadzi trzydziestu sze-
ściuagent w, z kt rych dwudziestu pięciu dzia-
ła niezateŻnie od siebie.
Z,darza się, że częśćrezydentury' pod komen-
dą jednego z zastępc w rezydenta, funkcjonuje
w innym mieściei jest na stałe oddzielona od
gł wnej siedziby rezydentury. Dzieje się tak, na
przykład, w Holandii, gdzie rezydentura mieŚci
się w Hadze, ale jej częśćznajduje się w Amster-
damie. Taka sytuacja komplikuje pracę w dość
zrraczrlym stopniu, ale w opinii GRU lepiej mieć
dwie mniejsze rezydentury, niż jedną duŻą, gdyż
wpadka lub kłopoty jednej nie odbiją się na pra-
cy drugiej i nie trzeba zaczymać wszystkiego od
nowa.
GRU organizuje nowe rezydentury wszędzie,
{dzie to tylko możliwe, a pottzebuje do tego
niewiele: oficjalnie zarejestrowanej radiostacji
mającej kontakt z Moskwą i plac wki dyplo-
matycznej - ambasady, konsulatu, attaszatu,
misji wojskowej czy stałej misji przy oNZ. Ptzy
r47
WIKTOR SUWOROW GRU

jednoczesnym istnieniu tych dw ch skladni- stwie handlowym na dziesięciu ,,czystych'' sied-

k w powstaje błyskawicznie rezydentura, choć- miu wsp łpracuje z wywiadem cywilnym, jeden
by dwuosobowa, ale samowystarczalna inieza- z wojskowym i tylko dw ch jest autentycznie
|eŻna. ,,czystych''. Kr tko m wiąc: jeślima się do czy-
Opr cz kwestii bezpieczef'tstwa praktyka ta za- nienia z jakąĘolwiek oficjalną instytucją rosyj-
pewnia także dublowanie zadan i nadz t jednej ską spotkanie kogoś' kto nie jest zwiapany
rezydentury nad drugą. We Francji jedna z naj- z kt rąśze służbwyriadowczych' graniczy
bardziej ekspansyvrnych rezydentur mieści się z niernożliwośclą.
wParyżu, anieza|eŻna' choć znacznie mniejsza,
w Marsylii. obie ostro ze sobą konkurują dzięki
czernlu osiągają doskonałe wyniki. W RFN GRU
posiadał pięć rezydentur _ przy kaŻdej misji dy-
plomatycznej i wojskowej.

omawiając rezydenturę nie należy zapornxlaÓ

o jeszczejednej kategorii ludzi biorących udział
w działalnościszpiegowskiej: personelu wspie-
rającym. Są to obywatele Rosji wypełniający z|e-
cone im przez oficer w wywiadu zadania. Mogą
mieć najrozmaitsze stanowiska - od ambasado-
ra do portiera i wykonywać r Żne zadania _ od
typowania kandydat w na potencjalnych agen-
t w do opr Żniania skrz5mek kontaktowych.
Takimi wsp tpracownikami bardzo jest zain-
teresowany w5nviad cywilny, zgodnie z zasadą:
,,rtie naraŻaÓ się' skoro ktoŚ może to zrobiÓ za
ciebie''. GRU używa ich rzadko i tylko w sy-
tuacjach nie do uniknięcia, zgodnie z innązasa-
dą: ,,nawet najlepszemu przyjacielowi nie ufaj
w Sprawach dotyczących pieniędzy, Żony czy
agenta".
Personel wspierający pracuje gł wnie dla na-
gr d (zwłaszcza pieniężnych, kt re, w odr żnie-
niu od pobor w, są wolne od podatku). Zazw-
czaj w kaŻdej ambasadzie czy przedstawiciel-

r48

I
I
Rozdział L7
Agenci
Ęent to osoba pozyskana do tajnej wsp łpracy
przez wywiad, w większościprzypadk w jest cu-
dzoziemcem, na os ł za swoją pracę otrzymuje
w1magrodzerlie. W działalnościwywiadowczej
agenci mogą stanowi źr dŁo informacji bądŹ
być wykorzystywani w ramach tajnych operacji.
w GRU przyjęto podzial agent w na dwie gru-
py: agent w podstawowych i pomocniczych
(wsparcia). Do pierwszej kategorii zaliczają się:
rezydenci albo szefowie grup, agenci-żr dŁa,
agenci-egzekutorzy i a$enci-werbownicy.
SZEFOWIE GRUP I REZYDENCI
Stoją rl'a czele grup agent w bądź rezydentur
agenturalnych. Wybiera się ich spośrd najbar-
dziej doświadczonych agent w (płeć nie ma zna-
czenia) o długoletnim stażu i udowodnionej 1o-
jalności.Mają duŻąwŁadzę i sporą nieza|eŻnośĆ
r50
GRU
finansową, a wprzypadku Zagrożenia dekonspi-
racją mogą liczyć na pomoc GRU.
R żnice pomiędzy rezydentem a szefem grupy
są dwie: szef grupy agent w może podejmować
wszelkie decyzje poza kwestią werbunku nowych
agent w i podlega reąrdenturze (,,rielegalnych'',
agenturalnej lub zwykłej). Rezydent zaśrnoże wer-
bowa nowych agent w i podlega Ęlko Centrali.
łcotvcl-ŹRÓotł
Bezpośrednio uzyskują informacj e, dokumenty
i inne materiały wywiadowcze. Przy ich werbun-
ku podstawowym kryterium jest dostęp kandy-
data do tajemnic poliĘcznych, wojskowych czy
technologicznych.
GRU zawsze preferował werbowanie ludzi zaj-
mujących niezbyt eksponowane stanowiska' ale
mających takie same (jeślinie większe) mozliwo-
ścidotarcia do tajemnic jak ich szefowie. Dlate-
go rzadko rnoŻna wśrd agent w-źr det znaleźć
oficer w sztabowych czy dyrektor w ministerial-
nych departament w, a często sekretarki, ma-
sąmistki, telefonistki, opera'tor w kserokopia-
rek (powielanie i oprawa dokument w), szyfran-
t w, kurier w dyplomatycznych, operator w
komputer w i informatyk w, łącznościowcw,
kreślarzy i inny personel pomocniczy.
AGENCI-EGZEKUTORZY
Są werbowani wyłącznie w celu przeprowa-
dzania zadan specjalnych takich jak: zamachy,
akty dywersji, sabotaż' Generalnie nie podlegają
Centrali, ale wywiadom okręg w wojskowych
i przez nie są werbowani. Często przekwalifiko-
wanlu na egzekutor w ulegają agencl-źr dła.
r5t
WIKTOR SUWOROW
Dzieje się tak w sytuacji, gdy tracą możliwość
zdobywania cennych materiał w.
I
AGENCI-WERBOWNICY
Wywodzą się spośrd najbardziej zaufanych
i sprawdzonych agent w, zazwyczaj nie mają-
cych lub definityvrrrie tracących możliwośćbez-
pośredniegozdobywania tajnych informacji.
Używani są wyłącznie do werbowania nowych
agent w. Najlepsi z nich z czasem mogą zostać
szefami grup agent w lub rezydentur agentural-
nych.
Agenci pomocniczy (wsparcia) wykorzystywani
są do przedsięwzięć operac5{no-technicznych
nie zwiry,anych bezpoŚredrio ze zdobywaniem
inform acj i wywiadow czy ch. Wśrd agent w zali_
czanych do tej grupy mozemy wyr ŻniÓ kilka
najważniej szych kategorii:
AGENCI oDPoWIEDZIALNI ZA LEGN'|ZACJĘ
Pracują przewaŻnie na potrzeby,,nie1egalnych''
i jako zasadęprz5Ąęto, Że sąprzez nich werbowani
i prowadzeni. Kandydaci wywodząsię spośrd po-
licjant w, pracownik w wydział w paszporto-
lvych i konsulat w' celnik w, urzędnik w imigra-
cyjnych i pracownik w rwiaT,k w zawodowych.
Ęenci ci poddawani są szczeg lrrie dokładne-
mu Sprawdzeniu, gdyŻ to od jakoŚci ich pracy
za\eży los ,,nie1egalnych''. Gdy ,,nielegał'' przyby-
wa do danego kraju, zadaniem agenta jest wy-
stawienie dla niego odpowiednich dokument w
i uzyskanie wpis w do ksiąg meldunkowych,
tak, by oficer GRU uzyskując nową tożsamość
stał się jak najlegalniejszym obywatelem.
r52
GRU
Na potrzeby GRU pracowało na przykŁad paru
księży - dzięki fałszowaniu świadectw zgonu
i chrztu oddali wielkie usługi ,,nielegalnym'',
kt rzy na tej podstawie mogli uzyskać autenty-
czne dokumenty.
W procesie legalizacji ważną rolę odgrywają
także osoby odpowiedzialne za pozyskiwanie do-
kument w legalizacyjnych. Ich zadaniem jest
zdobywanie paszport w, praw jazdy i innych ofi-
cjalnych dokument w oraz formularzy. Tacy
agenci nie mają bezpośredniego kontaktu
z ,'nie1ega1nymi'' ani teŻ nie wiedzą, w jaki spo-
s b GRU wykorzystuje zdobyteprzez nich doku-
menty (niejednokrotnie nie były to pojedyncze
egzemplarze, a dziesiątki czystych blankiet w).
GRU wykorzystuje zar wno oryginalne doku-
menty (jeślima ich więcej)' jak i ich doskonałe
kopie (w takim przypadku agenci muSZą dostar_
czyć pojedyncze egzemplarze jako wzorce). Dru_
karnia i fałszerze GRU należą do najlepszych na
świecie.Agenci zdobywający dokumenty mogą
być werbowani spośrd kryminalist w (kieszon-
kowc w i fałszerzy) oraz urzędnik w mających
dostęp do oryginalnych blankiet w.
Dla GRU cennym źr dłern dokument w są
studenci _ za godziwą opłatą regularnie ''gubią'
paszporty, nie wspominając juŻ o mniej cen-
nych papierach.
KURIERZY
Zajrnują się przewozeniem wszelkich materia-
łw wywiadowczych przez granice paristwowe.
Zasadąjest, Że rnateriały przewozone Są etapami
_ z kraj w określanych przez GRU jako,,cięŻkie"
do ,,lekkich", a potem dopiero do Centrali.
r53
WIKTOR SUWOROW
Zakraje ,,cięŻkie" uwaŻane są (kolejno) An$lia'
Francja, USA, RFN, Belgia i Holandia. Za ,,Iek-
kie'' Finlandia' Irlandia, Austria i większość
paristw Ameryki Łaciriskiej. Dlatego teŻ najczę-
ściejmateriały trafiają wpierw do Ameryki Ła-
citiskiej czy Afryki, jadąc okręŻną, ale pewną
drogą do Moskwy.
Werbując kurier w, GRU zwraca szczeg |ną
uwagę na kierowc w TIR- w' obsługę pociąg w
międąmarodowych i marynarz1l floty handlowej.
WŁAŚCICIELE LoKALI KoNSPIRACYJNYCH
W rosyjskiej terminologii wynriadowczej ta ka-
tegoria agent wjest określanaskr tem KK (Kon-
spiracgjna Kuartira). Za\Iczają się do niej osoby
dysponujące pomieszczeniami, kt re umożliwia-
ją odbywanie spotkari pracownik w wywiadu
z tajnymi wsp łpracownikami w spos b gwa-
rantujący pełną konspirację. KK mo ą być także
wykorzystywane jako t5rmczasowe kwatery (np.
gdy trzeba kogośukryć z powodu wpadki) czy
miej s c a umożliwiaj ące ofic erowi wywiadu zmia-
nę wyglądu lub skopiowanie ,,wypożyczorlych"
na chwilę tajnych dokument w.
Doskonał5rmi kandydatami na KK są właści-
ciele kilku dom w lub hotelarze. Lokalem kon-
spiracyjnym rl:oŻebyć takŻe przystosowana piw-
nica, strych, garaŻ lub magazyn.
WŁAŚCICIELE BEZPIECZNEGo ADRESU, TELEFoNU
LUB FAKSU (DALEKOPISU)
W wewnętrznych materiałach GRU dla okre-
śleniaĘch rodzaj w a$ent w stosuje się odpo-
wiednio skr ty: KA (Konsptracgjng Adnes), KT
(Konspiracgjng TieleJon) i KTP (Konsptracgjng
r54
GRU
Tieletaip). Są to agenci pośredniczący w kores-
pondencji pomiędzy agenturą a oficerami wy-
wiadu.
Zazwyczaj rekrutują się spośrd os b utrzy-
mujących regularną korespondencję rniędzy-
narodową i mieszkających w ,,lekkim'' kraju.
Agenci z kraj w ,,ciężkich'' przekazują im infor-
macje listownie lub telefoniczrtie, a on przeka-
zuje wiadomości do rezydentury.
GRU od zawsze preferował w tej roli ludzi
w starszym wieku, tak by w przypadku wojny
nie byli oni objęci mobilizacją, co mogło by do_
prowadzić. do zerwania sieci łączności.
WŁAŚCICIELE PUNKTÓW PRZES\ŁoWYCH
(,,zvwE scHowKr")
PP - Pteredaczngj Punkt, to w rosyjskiej termi-
nologii wywiadowczej określenieagenta dys_
ponującego bezpiecznyrn punktem przesyło_
wym' kt ry przechowuje materiały szpiegowskie
przekazywane przez oficera wywiadu agentowi
i odwrotnie.
Punkt taki używany jest do przekazywania
materiał w wywiadowczych w obrębie jednego
miasta lub regionu' Moze to być na przykład
kiosk z gazetarni lub mały sklepik czy zakład
usfugowy. Ęent' kt ry ma do przekazania jakąp
przesyłkę, wręcza ją właścicielowiPP pod pre_
tekstem zakup w, a kilka chwil (albo i dni) po-
tem zjawia się oficer GRU' kt ry je odbiera, a zo-
stawia pieniądze i nowe instrukcje. Dzięki temu
unika się bezpośredniego kontaktu oficera
z agentem.
Istnieje teŻ inna możliwośÓ kontaktu: agent
używa skrzynki kontaktowej (tzw. martwej), kt -
r55
WIKTOR SUWOROW
rą opr żnia właścicielPP, nie mający pojęcia'
kto zostawił w niej materiały' a o miejscu poło-
żenia skrzynki dowiaduje się od oficera GRU
dopiero po jej zapełnieniu.
Za kaŻdym razen uŻywa się innej skrzynki,
dzięki czemu nawetjeśli policja ustali' Żewłaści-
ciel PP ma kontakty z GRU, to i tak nie dotrze
do agenta-źr dła. Skrzynki nie da się wcześniej
obserwować, bo informacja o jej polożeniu do-
trze do obserwowanego właścicielaPP dopiero
po jej zapełnieniu' gdy agent juŻ zniknie.
omawiając rozrnaite rodzaje agent w, czyli
obywateli wolnego świata, kt rzy w ten czy inny
spos b sprzedali się GRU' nie mozna pominąć
jeszcze jednej ich kategorii, najbardziej ze wsąrst-
kich obr4ldliwej. Choć monografia o ambicjach
naukowych nie powlnna ustosunkowywać się
w spos b emocjonalny do omawianego tematu,
tutaj jednakże rozgrzesza określenie,jakiego wo-
bec wspomnianych osobnik w używali między
sobą wszyscy oficerowie radzieckiego wywiadu.
określenie owo brzmi,,g wnojad'' (gatunojed),
a skąd się wzięło nie spos b juŻ dzisiaj dojść,
uz)rwane było od zawsze i wszędzie, nieza\eŻnie
od ustroju i położeniageograficznego paristwa'
a dotyczyŁo członk w wszelkiej maściTowa-
rzystw Przy1aźni ze Zwia7,kiem Radzieckim, dzia-
łaczy organizacji pacyfistycznych (z ruchem na
rzecz jednostronnego rozbrojenia na czele), Zie-
lonych i innych postępowych radykał w. ofi-
cjalnie nie można ich było zakwalifikować jako
agent w' gdyż nikt ich nie werbował, oficjalnie
też wszyscy przedstawiciele Zwiapku Radziec-
kiego byli wobec nich uprzejmi i przyjacielscy,
156
GRU
ale prawda jest inna: g wnojad to g wnojad
i nikt tego nie zmieni.
Oficerowie GRU i KGB zazwyczaj szanowali
swoich agent w. Motywy ich działania byly jas-
ne: albo przymus (np. szantaŻ), albo chę wzbo-
gacenia lub pragnienie mocnych wraŻeit. To
wszystko jest normalne. Poza Ęm agenci ryzy-
kują:jeŚli wpadną to nie będzie ani $ot wki, ani
podniecającego dreszczyku emocji tylko długie
lata nudy za kratkami albo nawet kara Śmierci.
Natomiast motywy postępowania g wnojad w
były dla każdego obywatela Zwia7,ku Radzieckie-
go całkowi cie riezrozumiałe.
W Zvna7,ku Radzieckim każdy rnarzył, Żeby
zna|eźÓ się za granicą _ $dzie, to sprawa drugo-
rzędna (mogła być nawet Kambodża). Kiedy Ro-
sjanin chce powiedzieĆ, Że cośjest naprawdę
dobre - m wi: ,,To jest zagraniczne". Nie jest
ważne skąd albo jakiej jest jakości- jest zagra-
rilczne, a więc dobre. A tu nagle człowiek znaj-
duje takie go przyjaciela Zwiapku Radzieckiego,
kt ry ma wszystko (od żyletek Gillette po perfu-
mowane prezerwat5rrł4r)' kt ry moŻe wszystko
kupić w sklepie (nawet banany), a kt ry wy-
chwala pod niebiosa Zwiapek Radziecki. Jest to
tak patologiczne, że jedynym właściwymokre-
śleniembył''g wnojad''.
Pogarda, jaką oficerowie GRU i KGB żywili wo_
bec takich osobnik w, rtie ozrtaczaŁa naturalnie,
Że nie wykorzystywali ich gdzie i jak się dało' i to
absolutnie nie zlnlaŻając na ich bezpieczeristwo
(w przeciwieristwie do bezpieczeristwa agent w).
G wnojady robili wszystko - nawet przychodzili
na spotkania do tak nie rzucającego się w oczy
miejsca jak radziecka ambasada.
r57
WIKTOR SUWOROW

Nikt ich nie werbował, bo i po co - i tak robili,

co im się kazało. Zwykle chodziło o jakieśdro-
biazgi: informacje o sąpiadach, wsp łpracowni-
kach czy znajomYch' czasem o zorganŻowanie {,

przyjęcia z udziałem kogośinteresującego GRU.

Po przyjęciu GRU oficjalnie takiemu dziękowało
i kazało zapomnieć o wszystkim. G wnojad to
dobrze wychowany osobnik - ząpominał wszyst-
ko i to natychmiast, ale GRU nigdy nie zapomi-
na'...
Z czasern wielu g wnojad w się ustatkowało.
Osobnicy ci, zamieniwszy porwane dżinsy na
garnitury od najlepszych krawc w, zasiadają
obecnie w gustown7e urządzonych gabinetach,
piasĘąc często wysokie funkcje paristwowe.
Nie pamiętają już ,,szlachetnych'' poryw w
młodości,lecz tylko do czasu...
Rozdzial 18
Werbunek agent w
Werbunek agent w jest najważniejszym zada-
niem na każdym szczeb|u wywiadu. Bez agen-
t w penetrujących obce rządy, siły zbrojne
i przemysł nie ma bowiem praktycznej działal-
nościwywiadowczej.
W poprzednim rozdziale om wione zostały gru-
py i kategorie agent w i występujące pomiędzy
nimi r żnice - jak ztego zestawienia wyrrika, pra-
wie każdy obywatel światamoŻe zostać. zvłerbo-
wany ptzez GRU i być efektyurnie wykorzysĘwa-
ny w kt rymśz rodzaj w działa]nościagentural-
nej. Wiek, płeć czy zaw d, mają znaczenie przy
wyborze zadania, ale nie prąl dylemacie: werbo-
wać czy nie - w GRU m wiło się nawet: ,,należy
zwerbować wszystkich, a jeśliwystępują przei
ściowetrudności,to trzeba przynajmniej dĘyÓ
do ideału...''.

r59

I
WIKTOR SUWOROW
Najważniejszy z punktu widzenia GRU jest
agent dostarczający informacje, a długoletnie
doświadczenie nauczyło, że taki agent po utracie
możliwościzdobywania materiał w wywiadow-
czych i przekwalifikowaniu na inny typ agenta
jest najbardziej godny zaufarlia, {dyŻ szanse' by
zdradziŁ, są tak nikłe' iż praktycznie r wne zer|7.
Pow d? Ktośtaki ma zbyt wiele do stracenia.
Poszukiwania kandydat w na agent w (tzvł. W-
powanie) trwają cały czas, choć ptzebiegają
w rozmaiĘr spos b. Za-wsze jednak sprowadzają
się na początku do jednego: zebrania maksymal-
nej ilościdanych o maksymalnej liczbie os b.
Zbieta się je o osobach interesujących, do kt -
rych chwilowo nie ma bezpośredniego dostępu:
pracownikach instytucji rządowy ch, sztab w czy
biur projektowych, oraz takich, kt re znaLazŁy się
w zasięgu (czy|i o wszystkich cudzoziemcach po-
znanych przez oficer w GRU). W tym drugim
przypadku problem polega na tym jak najlepiej
wykorzystać takie osoby, a oficerowie GRU stale,
choć nieśpiesznie, powiększaj ą grono zraj omych.
Motywy są proste: jeślioficer operacyjny ma stu
znajomych, jeden z nich moŻe być potencjalrrym
dostawcą cennych informacji.
Kandydat do werbunku powinien spełniać na-
stępujące w]rrnagania: musi mieć potencjał, czy-
li być w stanie robić coś,co przyda się GRU
(gł wnie zdobywać informacje), musi istnieć po-
w d, dzięki kt remu da się zwerbować (tzw. pod-
stawa werbunku), na przykład niezadowolenie
z panującego ustroju (albo inne motywy polity-
czrle), trudnościfinarrsowe czy powody osobiste
(na przykład chęć zemsty) albo cośco da się
wykorzyst ać ptzy szantażu.
160
GRU
Po wytypowaniu kandydata następuje drugi
etap: zbierarie szczeg łowych danych i kształto-
wanie podstawy werbunku. Gromadzone Są
wszelkie, nawet najdrobniejsze, informacje na
jego temat, zar umo uzyskane ze źr deł oficjal-
nych (np. ksiapka telefoniczna czy inne pow-
szechnie dostępne bazy danych), jat< i poprzez
agent w. Często kandydat poddany zostaje dys-
kretnej, ale stałej obserwacji.
Kandydat nie wie jeszcze o zainteresowaniu
GRU (a często o istrrieniu tej instytucji)' ale GRU
wie już o nim bardzo dużo. Zbierarie danych
przechodzi w aktyvrne opracowanie agenta pra-
ktycznie automatyczttie _jest to pogłębianie mo-
tyw w, dzięl<t kt rym kandydat powinien się dać
zwerbowa . Jeślina przykŁad ma na kłopoĘ fi-
nansowe, GRU stara się je powiększyć; jeślijest
niezadowolony z ustroju politycznego, doprowa-
dzić do tego by go zrrienawidził. Na tym etapie
następuje też nawiapanie osobistego kontaktu
z kandydatem, jeślinie był wcześniej znajomym
oficera, a jeślibyl _ pogłębienie tej znajomości.
Wsąrstko, co do tej pory zostało opisane, trwa
minimum rok, a z zasady dfużej. Dopiero po tym
okresie może mieć miejsce pr ba werbunku.
Istnieją dwie podstawowe metody werbunku:
stopniowa i nagła. Metoda nagła (o ile się uda)
zaficzana jest do najwyŻszych osiągnięć wywia-
dowczych, a|e też jest bardzo ryzykowna. Dlate-
go GRU udziela na nią zgody tylko w wypad-
kach, w kt rych rezydent przedstawi przekony-
wające argumenty. Znanychjest sporo udanych
werbunk w przy pierwszym spotkaniu (po kt -
rym naturalnie następował okres tajne$o, acz
skrupulatnego, opracow5rwania).
16r
WIKTOR SUWOROW
W ten właśniespos b zwerbowani zostali ame-
rykar1scy tw rcy bomby atomowej. P źniej ofi-
cjalnym tłumaczeniem naukowc w było, Że zro-
bili to na znak protestu przeciwko zbombardo-
waniu japo skich miast i z własnej inicjatywy
nawia2,ali kontakt z tadzieckim wywiadem' Ęl-
ko, jakimś dziwnym trafem, zapomnieli dodać,
ze kontaktztym wywiadem mieli jużw stadium
eksperyment w, gdy o Żadnyrn bombardowaniu
nie było jeszcze mor,vy, i nie wyjaŚnili jakim to
cudem cała grupa nawiap,aŁa (zupełnie niezaleŻ_
nie jeden od drugiego) kontakt z rezydenturą
GRU w Kanadzie, podczas $dy znacznie blżej
mieli do rezydentury w Meksyku, gdzie jednak
Żaden z nich nie trafił.
Metoda nagła (przez oficer w GRU określana
jako ,,miłośćod pierwszego wejrzenia") poza ry_
zykiem ma teŻ spore za|ety _ kontakt następuje
tylko raz, zamiast regularnych spotkait przez
kilka miesięcy, a potem nowo zwerbowany
agent sam już dba o własne bezpieczenstwo. Na
pewno nie będzie rozpowiadaŁ przyjaciołom, ja-
kie$o to fajnego kumpla poznał;,,Co prawda ru-
ski dyplomata, ale r wny gość'no i też zbiera
znaczkl!".
Przy metodzie stopniowej taki stan rzeczy jest
normalny'gdyŻ kandydat nie podejrzewa, że jest
werbowany i nie rozumie' Że zainteresowanie
owego ,,r wnego gościa'' ma inny cel, niż miłe
spędzenie czasu na dyskusji o wsp lnym hobby.
Poniewaz nadal jest pełen zŁudzeft, nie kr5rje no_
wej znajomości przed Żoną czy znajomymi. Me-
toda ta jest częściejspotykana, gdyŻ rzadko kie-
dy udaje się zebrać wystarczaj ącą |iczbę da-
nych, by ryzykować metodę nagłą. Najczęściej
r62
t
tfl GRU
dopiero kontakty osobiste, obserwacja i aktyw-
ne opracowanie dająwystarczające podstawy do
udanego werbunku.
oficer operacyjny' gdy nauliĘe już kontakt,
stara się za wszelką cenę uniknąć ,,spalenia''
kandyda ta, czyli pr ze dw czesne go odkryc ia pr ze d
otoczeniem faktu jego istnienia. Ukrywa tę zna-
j omo śćpr zed wszys tkim i, gdy ż j edynymi, kt r zy
muszą wiedzieć o tym co się święcisą: rezydent,
zastępca rezydenta, szyfrant i Centrala. Koledzy
z GRU oraz znajorni przyszłego agenta, policja
i cala reszta światapowinni by pogrĘeni
w błogiej nieświadomości.
Aby to było możliwe, juz od pierwszego spotka-
nia oficer będzie starał się umawiać w miejscach
odległych zar wno od domu, jak i od pracy kan-
dydata: niewielkich kafejkach, zacisznych re-
stauracjach położonych na uboczu itp- Za wszel-
ką cenę będzie się starał odwieśćgo od telefono-
wania do domu i do pracy (Żeby nie wzbudzać
podejrzeri, musi mu przecieŻ wręczyć wizyt wkę
z obydwoma telefonami). A już z pewnością musi
go powstrryrnać od wizyty w ambasadzie czy na
jakiejś oficjalnej imprezie, na kt rej ktośmoże ich
zobacryć razern. Będzie się też starał dyplomaty-
czrlie, acz skutecznie, wym wić od zaproszeria
do domu kandydata i poznania rodziny.
Autor zwykle uŻywał pretekstu, Że ma pracę
zulia7,aną z częstymi wyjazdami i prawie nigdy
nie ma go pod telefonem, a w domu ma chore
i łatwo budzące się dziecko. Powody wystarcza-
ły, by nikt nie dzwonił i nie pr bował go odwie-
dzać.
Po wstępn5rm okresie znajomości oficer będzie
się starał, by kolejne spotkania były jak najcie-
163
WIKTOR SUWOROW
kawsze dla kandydata - jeśliwymieniają znacz-
ki to albo przez pomylkę, albo na znakprzyjaźni
da mu jakiśwartościowy okaz. MoŻe w wczas
poprosić o jakąs drobną i prostą ptzysługę, za
kt rą zresztąbardzo dobrze zapłaci.
W tym okresie waŻne jest, by przyszŁy agent
zos tał pr Zy zW czaj ony do spełniania rozmaitych
pr śbi to dokładnie wedłu$ Życze oflcera. Bez
znaczerlia jest jakiego typu są te prośby, na
przykład prośba o kupienie zestawu ksialek
telefonicznych (jakby oficer był p lgt wkiem
i nie wiedział gdzieje kupić) albo prośba o przyj-
mowanie list w od kochanki oficera, kt ry nie
chce ry4rkować kł tni z Żoną itp. Stopniowo
proŚby i zadania będą coraz trudniejsze, ale
wtaz z nimi będzie teŻ wzrastała zapŁata _ na
przykład prośba o jakieśdruki, kt rych nie ma
w wolnej sprzedaŻy' a do kt rych kandydat ma
dostęp, albo o opisanie znajomych Z pracy.
W wielu przypadkach propozycja wsp łpracy
jako taka nigdy nie pada, a kandydat stopniowo
zostaje agentem, nie zdając sobie do korica z te-
go sprawy. Może nadal caŁą rzecz uważać za
uprzejmośćwyświadczaną przyjacielowi i pew-
nego dnia stwierdzi, ku swemu szczerern:u za-
skoczeniu, Że rlie ma sposobu, by nie wyświad-
czać juŻ więcej owych przysług i że siedzi po
uszy w szpiegostwie. Jak tylko zda sobie z tego
Sprawę, GRU niezwłoczrie poinformuje go, o co
konkretnie chodzi, i rozpoczsma się właściwa
działalnośagenta. Zadania stają się powazne,
a wlrnagrodzenie zmniejszone do normalnej wy-
sokości(pod pretekstem ochrony agenta przed
dekonspiracją będącą efektem nagłego wzrostu
wydatk w).Teraz nie pozostało delikwentowi nic
r64
GRU
innego jak wsp łpracować albo zawiadomić wła-
dze, rtaraŻając się na powazne nieprzyjemności.
Istnieje jeszcze jedna metoda werbunku, naj-
bardziej chyba skuteczna ibezpieczna _ została
ona wypracowana przez GRU kr tko po II wojnie
światowej.MoŻna jej uzyć tylko na wystawach
czy targach międzynarodowych i tylko w sto-
sunku do właścicielimałych firm produkują-
cych na potrzeby wojska. Jak widać ma ona
spore ograniczenia (nie mogą teŻ jej stosować
,,nielegalni''), ale przynosi doskonałe rezultaty.
Podobna jest do ,,miłoŚci od pierwszego wejrze-
nia'', poniewaŻ odbywa się szybko, natomiast
podstawową r Żnicą jest brak etapu t5rpowania,
sprawdzania i opracowywania kandydata.
odbywa się następująco: przed rozpoczęciem
wystawy elektroniki lotniczej, mlędzynarodo-
wych targ w broni czy pokaz w lotniczych,
w rezydenturze GRU zjawia się delegacja specja-
list w z Listą wszystkiego co potrzebne rosyj_
skiemu przemysłowi zbrojeniowemu. Eksperci
wiedzą, że wystawa obejmuje $ł wnie rzeczy,
kt rych sprzedaŻ do Rosji jest kategorycznie za-
broniona' niemniej opr cz listy przywożą got w-
kę, kt rą mo ą dysponować wedle woli - kaŻdy
wydatek jest usprawiedliwiony' jeślimoże do-
prowadzić. do zdobycia kt rejśzpotrzebnych te-
chnologii. Delegacja udaje się z wizytą na targi
i zwiedza stoisko po stoisku.
Wihdomo, ze stoiska dużych firm roją się od
pracownik w straŻy przemysłowej i funkcjona-
riuszy kontrwywiadu, toteż nikt z delegat w nie
pr buje nawet nawią2ywać rozmowyi te zarezer-
wowane są dla niewielkich firm, w kt rych wy-
165
WIKTOR SUWOROW
jaśnier1 osobiście udzie|a właścicielalbo dyrek_
tor. Delegacja podczas rozm w uŻywa oficer w
z rezydentury jako tłumaczy. Gdy wysłannicy
Moskwy dotrą do czegoś,co ich interesuje, dają
zna GRU o co im konkretnie chodzi. Czasami
wystawiane są makiety i w takim wypadku roz-
mowa nie jest prowadzona, na ekspozycji musi
być autentyczny element jakiegoś utządzenia,
by sprawa mogła mieć ciąg dalszy. Następnie
dochodzi do rozmowy zgodnej z poniŻszym sce-
nariuszem:
_ Naprawdę tego nie rnoŻna kupić? Jaka
szkoda! Tak z ciekawości, ile to kosztuje? Dwa-
dzie śc ia tysięcy dol ar w? Tanio cha ! Z apłaciliby -
śmydwadzieścia razy tyle| Szkoda, Że nie rnoŻ-
na. - Po kilku zdawkowych zdaniach na inny już
temat, delegacja opuszcza stoisko, a tłurnacz
(idący na koricu) pyta:
_ }|iloŻe moglibyśmysię spotkać dzisiaj na ko-
lacji? Nie? Szkoda. Do zobaczenia.
I to wszystko. Nic nagannego, ot, zwykła poga-
wędka, w kt rej nikt nikomu niczego nie propo-
nował, jedynie wyrazlł swoje zainteresowanie,
a to wolno każdemu. Delegacja udaje się dalej
ipo znalezieniu kolejnego przedmiotu (a to żaden
problem, bo impreza duża i lista zaw;.era kilkaset
poąrcji) sytuacja się powtarza. JeśIireakcją na
propozycję kolacji nie jest kategoryczne ,,Nie'',
werbunekjest już w zasadzie ukoriczony. Delega-
cja mviedza wystawę da|ej z nowym tfumaczem
(kilkunastu siedzi sobie przy piwie w barze cze-
kając na wezwanie), a ,,zuĘty'' tłumacz znika, by
pojawi się na um wionej kolacji...
Rozumowanie GRU sprawdziło się wielokrot-
nie i sprawdza się nadal, a jest bardzo proste:
166
GRU
właŚciciel niewielkiej firmy, nawet doskonale
prosperującej, zawsze szluka okazji do umocnie-
nia pozycji firmy. Gdy dostaje propozycję Sprze_
dazy jednego egzemplarza swoJego produktu za
cenę piętnaście do dwudziestu razy wyŻsząniŻ
normalna, zaczyna się zastanawiać i często do_
chodzi do wniosku, że rna do cz5mienia ze szpie-
gostwem przemysłowym, kt re zresztą nie
w kazdym paristwie jest uważane za przes-
tępstwo.
Drobny przedsiębiorca moze zazwyczajbez tru-
du ukryć zar umo sam fakt sprzedaĘ' jakiuzy-
skaną w ten spos b $ot wkę przed władzami, to-
teŻ często decyduje się na w ryzykowny' ale bar-
dzo opłacalny interes. Nie bierze pod uwagę
jednego _ pazerności GRU. Wydaje mu się, Że po
sfinalizowaniu transakcji nastąpi koniec wzajem-
nej znajomoŚci - i jest to jego najwięksąl błąd
w życiu. GRU po uzyskaniu od niego pierwszego
produktu czy dokumentacji, ni$dy już z niego nie
zrezygnuje... Wywiad potem będzie nie tylko dyk-
; tował co chce mieć, ale także za ile.
MoŻna co prawda twierdzić, że wszystkie god-
i
* ne uwa$i tajemnice naleŻą do wielkich koncer-
n w, ale bardzo często rosyjscy naukowcy nie
:c
l potrzebuJą całej rakieĘ, a interesują ich tylko
konkretne urządzenia (na przykład membrana
lt
j ed no s tro nnie pr zepls zc z aj
ąc a), c zy|i do kładn ie
to, co wytlnarza mały kooperant wielkiej firmy.
MoŻna to zresztą świetnie połączyć: gdy właści-
ciel fabryczki jest już agentem, jednym z jego
zadari jest penetracja wielkiego koncernu, zkt -
rym oficjalnie kooperuje.
To wlaśnie w efekcie takiego postępowania na-
$le okazalo się, Że Zwia7ek Radziecki skonstruo-
r67
WIKTOR SUWOROW
wal prawie taki sam samolot jak Concorde - był
to Tu-I44, przez wtajemniczonych zwany Kon-
kordski. Obwinianie GRU o spektakularną kla-
pę programu produkcyjnego Tu-I44jest pomył-
ką. GRU dostarczył wszystko, co mu zlecono,
ato Że technologie stosowane na Zachodzie oka-
zały się zbyt trudne dla radzieckiego przemysłu,
zaśterminy stawiane ptzez władze nierealne -
to juŻ zupełnie inna sprawa.
Liczba w ten spos b zwerbowanych agent w
stale się mviększa, a dodatkową atrakcją tej me_
tody dla GRU jest to, Że nowo pozyskani agenci
nie kosztują kopiejki (płaci przemysł zbrojenio-
wy). Tego typu werbunki są całkowicie bezkar-
fle, zruarry jest zaledwie jeden przypadek, kiedy
zatrzylal.ano pod zarzutern szpie$ostwa radziec-
kiego attach wojskowego w trakcie pokaz w na
Le Bourget i to zresztą nie na długo, gdyŻ byŁ
dyplomatą. Wydalono go Z Francji, a po trzech
latach zjawił się w innym par1stwie jako zastęp-
ca rezydenta.
Co się tycry ,,nielega1nych'' to zwykle uiryvłają
pierwszych dw ch metod, a dzięki swej pozycji
mają znaczrlie uproszczone zadanie z Ępowa-
niem i opracowywaniem kandydat w. Poniewaz
często udają uczciwych biznesmen w, mogą łą-
czyÓ stopniowy werbunek z werbowaniem właści-
cieli niewielkich fabryk. Istnieje wszakże jedna
podstawowa r Żnica w działaniu oficer w opera_
cyjnych i ,,nielegalnych": ci ostatni prawie nigdy
nie werbują w imieniu GRU. Za:wsze działają
,,pod obcą fl.gd', na przykład w Japonii są ame-
ryka skimi szpiegami przemysłowymi' w Irlandii
sympaĘkami IRA lub innych or$anuacji terrory-
168
GRU
stycznych działających przeciw Wielkiej Brytanii'
w krajach arabskich antysfronistami iĘ. Jeślina
przykład dziaŁają w kraju rządzonyrn przez dy-
ktaturę, to udają obroric w praw człowieka.
Wbrew pozorom, stosowanie przez,,nielegał w''
takiego kamuflażu nie jest wcale trudne - !vy-
starczy dobrze się zorientować w stosunkach po-
litycznych panujących w danym paristwie.
Najczęściejw takich wypadkach werbunek od-
bywa się nagle i prawie zawszekoilczy się sukce_
Sem - kandydat zostaje we własn5rm mniemaniu
członkiem organlzacji z kt rą s5rmpatyzuje; pro-
blemy moralne znikają $dyż jest idealistą wal-
czącym w imię Spraw' w kt re wierzy, i nawet nie
podejrzewa istrrienia GRU. Nawet jeśliwpadnie,
to i tak w dziewięciu przypadkach na dziesięć zo-
stanie llzl;.arry za fanatycznego czŁonka jakiejś
tajnej grupy anLyrządowej. W dodatku milczenie
wobec najblriŻszych nakazuje mu duma, a nie
strach, co często jest lepszą motywacją.
Istnieje jeszczejedna metoda werbunku - ko-
rzystanie z usług tzw. oferent w, czyli os b
z własnej inicjatywy nalviapujących kontakt
z obcym wywiadem w celu zaproponowania
ustug agenturalnych. MoŻe się to wyda dzi:w-
ne, ale co roku setki takich przypadk w ma
miejsce na całym świecie. Oferenci Zawsze
otrzymują standardową odpowiedź: ,,To jest
plac wka dyplomatyczrla, a nie ośrodek szpie-
gowski. Proszę natychmiast opuścićbudynek,
w przeciwnym wypadku wezwiemy policję!''.
Policji co prawda z zasady się nie wzynva, ale
niedoszły agent zostaj e błyskawicznie wygonio-
ny z budynku.
169
WIKTOR SUWOROW
Nawet jeśliRosjanie mają pewność,że nie jest
to początkuj ący dzienn ikarz szukaj ący m ateria-
ł w do sensacfnego artykułu albo przypadek
kwalifikujący się do leczenia zamkniętego, skąd
mogąwiedzieć, czy nie jest to oficer kontrwywia-
du pr bujący ustalić, kto w ambasadzie odpo-
wiada za werbunek?
Nie znaczy to, by GRU nie miał ochoty obejrzeć
tego, co taka osoba proponuje na SprzedaŻ, ale
długoletnie doświadczerienauczyło wojskowy
wywiad' że lepiej zapanować nad ciekawością.
Jeśliktośnaprawdę ma coścennego do zaofero-
wania i umie myśleć,nie będzie składałustnej
propozycji, ale dyskretnie zostawi pr bkę towa-
ru i instrukcje, w jaki spos b rrroŻna się z nim
skontaktować. Jeślipr bka okaŻe się cenna,
oferent moŻe mieć pewnoŚć, Że ktośsię do niego
zgłosi i że skoriczy jako agent GRU.
Tylko w taki spos b oferent rłroŻe zostać agen-
tem, a pow d jest prosty: elementarna analiza
psychologiczna wskazuje, iż jedynie rozwaŻne
postępowanie i brak pośpiechu mogą przekonać
GRU' by komuśzaufał. Jeślibowiem ktośzjawia
się na$e w ambasadzie 1 Żąda natychmiastowej
zapłaty, sw1rm postępowaniem moŻe wywołać
Ęlko podejrzenia. JeŻe|i oferent starannie prze-
myŚlał sw j krok i podj{ wielkie ryzyko, to dla-
czego nie ma zaufania do wartości proponowa-
nych materiał w? Skąd oficer GRU może mieć
pewność'Że nie są fałszywe? A jeślisą to kto
będzie za to odpowiadał - nie oferent, ale ja! Nie,
zdecydowanie nie jesteśmyzainteresowani ani
taką osobą, ani dokumentami.
To, Że tego typu werbunki mogą dawać zupeił-
nie nieprzewidywalne efekĘ najlepiej ilustrują
170
GRU
przykłady. oba miały miejsce w tej samej rezy-
denturze na terenie RFN mniej więcej w t5rm sa-
mym czasie.
Pewnego dnia w radzieckiej misji obserwacyj-
nej (tj. rezydenturze GRU) zjawlł się amerykari_
ski sierzant przynosząc element j ednej z maszyn
szyfruj ących używany ch przez armię amerykari-
ską i oznajmlł, Że za określonąprzez siebie kwo-
tę moŻe dostarczyć drugi (a dwa stanowiły ca-
Łość.utządzenia) i ze interes dojdzie do skutku
wyłącznie pod warunkiem, że GRU nie będzie
pr bował go zwerbować. Rezydentura natych-
miast przyjęła oba warunki; sierżant dostał go-
t wkę i zapewnienie, Że po transakcji GRU na-
tychmiast zapomni o jego istnieniu. Sierżant US
Army przyni sł drugi element.
Umożliwiłoto technikom odtworzenie całego
lrządzenia i rozszyfrowanie tysięcy przechwy-
conych (a dotąd rliezrozurniałych) depesz oraz
dokładne poznanie zasad, na kt rych armia
amerykariska opierała swe szyfry. Przy okazji
umożliwiło to zbudowanie lepszej rr'aszyrly szy-
frującej dla Armii Radzieckiej. Wszystko to
piękne, ale co z sierŻantem? Jak to co? Natych-
miast po sprawdzeniu maSZJmy został zwerbo-
wany...
W rok p źniej zjawił się w tejŻe rezydenturze
major US Army' proponując sprzedaŻ pocisku
artyleryjskiego z ładunkiem atomowym. Jako
dow d dobrych intencji ofiarował w prezencie
i
dokładne plany rnagazynu' sdzie składowano
taką amunicję, oraz zestaw instrukcji jak
sprawdzać i składować tego typu pociski. Już
fu,
;:
Same te dokumenty były wielkiej wartości, choć
gł wna propozycja majora była zdecydowanie
17l
I
WIKTOR SUWOROW
atrakcyjniejsza. Major zażądałznacztlej kwoĘ
oraz postawił warunek: Rosjanie mają dwa mie-
siące na zbadanie pocisku i jego zwrot. Po kilku
dniach, $dy potwierdzono autentycznośćdoku-
ment w, szefostwo GRU zgodziło się zapłaclć żą-
daną kwotę. Do Moskwy vrezwano $rupę star-
szych oficer w tej rezydentury i udzielono im
skr conego kursu amerykarlskiej technologii
atomowej.
T\dzie p źrnej, pewnej deszczowej nocy na
polance w środkulasu spotkały się dwa samo-
chody - w jednym z nich był amerykariski ma-
jor, w drugim trzej oficerowie GRU. W pobliżu
czekały j e szcze dvła r adzie ckie s amo chody goto -
we do akcji' a wiele os b spało bardzo niespo-
kojnie: konsul radziecki drzemał przy telefonie,
got w natychmiast $nać i w imieniu Zwiavku
Socjalistycznych Republik Radzieckich bronić
"dyplomat w".
Na polecenie Komitetu Centralnego wielu
urzędnik w Ministerstwa Spraw Zagr anicznych
i redaktor w TASS-u także czuwało przy telefo-
nach. Naturalnie Żaden z nich nie miał pojęcia
o co chodzi, ale $otowi byli natychmiast ogłosić
światu o kolejnej prowokacji imperialist w -
s tos owne o świad czenia były zr esztą już zr edago -
wane' Całe zabezpieczenie okazało się niepo-
trzebne - zamieniono pocisk na got vrke (spraw-
dzając wpierw oznaczeria na pocisku, jego masę
i, licznikiem Geigera, czy Wewnątrz jest materiał
radioaktyvney). Uzgodniono spotkarie za sześć
Ęgodni i tozjechano się w zgodzie i spokoju'
Co prawda samoch d z tablicami dyplomaty-
cznyllri to jeszcze nie limuzlma ambasadora, ale
zatrzymać, go i przeszukać nie jest taką łatwą
172
GRU
Sprawą. Nikt jednakże tego nie pr bował - ofice-
rowie bez przeszk d dotarli do misji i pocztą dy-
plomatyczną wysłano pocisk (i uzbrojoną eskor-
tę jako kurier w) do Zwia7,ku Radzieckiego.
Szef GRU poinformował o otrzymaniu przesył-
ki Komitet Centralny radosn5rm telefonem i na-
stąpiła mniej więcej taka wymiana zdail:
- Gdzie jest pocisk?
- W Centrall, mamy go pod doskonałą opieką.
- W Moskwie!!!?
- Tak.
Tutaj nastąpiła dfuga i kwiecista oracja poru-
szająca kwestię inteligencj7 oraz naganne moral-
nie prowadzenie się przodk w szefa GRU zakori-
czona pytaniem:
- A co się wedlug was (taki owaki) stanie, jeśli
wewnątrz jest zapalnik, dajmy na to, czasowy
i to g wno wybuchnie w sercu Mosk'nryr?
GRU opracował doskonały plan ze wszystkimi
mozliwymi zabezpieczeniami i uzgodnił $o z Ko-
mitetem Centralnym oraz Sztabem Generalnym,
ale nikomu rlj.e przyszła do głowy myśl,Że rnoŻe
to być bomba, kt ra zmieni Moskwę w nową Hi-
roszimę. Skutki byłyby jeszcze gorsze: gdyby bo-
wiem faktycznie była to bomba, za jedn5rm Zarna-
chem zniszczyłaby cały system komunistyczny.
W ustroju' w kt ryrm wszystko było centralrrie
kierowane i cała władza skupiała się w stolicy, do
obalenia systemu wystarczyłaby eliminacja stoli-
cy. Ta myślprzyszŁa do głowy komuś w Komitecie
Centralnym dopiero, gdy pocisk był juŻ w Mosk-
wie - dzięki czemu szef GRU zamiast spodziewa-
nego medalu dostał naganę za ,,powaŻne niedo-
patrzenia służbowe'', cąrli ostatnie ostrzeŻenie.
W przyszłościnawet zupełnie trywialna pomylka
173

WIKTOR SUWOROW
llaoŻe oznaczać koniec (w najlepszym wypadku
kariery).
Pocisk został piorunem przewieziony na lotni-
sko położone za miastem i samolotem wojsko-
wym na Nową Ziemię' Nie wybuchł, więc wszys-
cy odetchnęli, choć nie było gwarancji, Że rlie
eksploduje przy demontaŻu. Wtedy by załatwił
czoł wkę radzieckich specjalist w w tej branĘ,
bo to oni go rozbierali w specjalnie wybudowa-
nym pawilonie na terenie poligonu atomowego.
Już wstępne badania zdezorientowały specjali-
st w, $dyż pocisk był znaczrie bardziej radio-
aktyvrrry niż powinien. Po konsultacjach zde-
montowano go z zachowaniem wszelkich środ-
k w ostroŻnościi wtedy okazało się, Że nie jest
to pocisk' ale pięknie wykonana atrapa.
Przedsiębiorczy major nie miał bowiem zarniaru
sprzedawać tajemnic paristwolvych czy wiapaÓ
się z GRU, a jedylrie zarobiĆ. w^a} więc zuLryty
pocisk ćwiczebny, pomalował go oryginalną far-
bą nałoŻyŁ na nią znaki z autenĘcznągo pocisku
i v4rpakował odpadami radioakĘwnymi. Natu-
ralnie poziomu radioaktyvrrrości nie był w stanie
dokładnie wyregulowaĆ, a|e mniej więcej mu się
udało. To wystarczyło, gdyż pierwsze sprawdze-
nie wykazać miało jedynie, czy pocisk zavłieta
materiał radioaktywny. oficerowie sprawdzili to
na polanie, ale ntkt im nie kazał dokładnie mie-
rzy ć poziomu radioaktyurności.
W efekcie zanrtiast nagr d czy awans w,
wszyscy zaanligaŻowani w tę sprawę dostali ostrą
reprymendę, za co i tak powinni być wdzięcznl
- nie spotkała ich bowiem kara. Specjalna komi-
sja Komitetu Centralnego i Sztabu Generalnego
llzrtała bowiem' Że fałszerstwo było tak dosko-
174
GRU
rrałe, Że, w trakcie wymiarry na got wkę, niemo-
żliwościąbyło się na nim poznaĆ.
oczywiście wystawiony do wiatru wywiad woj-
skowy zarządzt poszukiwania amerykariskiego
majora i po dluzszym czasie okazało się, Że za-
raz po spotkaniu został on odkomenderowany
do Stan w. Wniosek był prosty: znając termin
przeniesienia' tak zgrał całą akcję, by zapewnić
sobie drogę ucieczki. W wyniku dłu$otrwałych
starari odnaleziono go w USA, ale GRU nie
otrzyrnaŁ pozwolenia od Komitetu Centralnego
na likwidację. (Zwykle nie ma pytari i zezvłoteit.
w takich sprawach' ale ta była zbyt $łośna
w najwyższych kręgach Zwia7,ku Radzieckiego,
by nie pytać o Zgodę).
odmowa spowodowana była przekonaniem
Komitetu Centralnego, że osoba kt ra tak spryt-
nie ukartowała wyłudzenle pieniędzy od niegłu-
piego w koricu GRU' na pewno zabezpieczyła się
przed zemstą radzieckiego wyviadu i prawdopo-
dobnie powt rnie wystrychnie go na dudka,
a nie wiadomo czy nie zrobi zeri publicznego po-
Śmiewiska. Nakazano GRU zapomnieć o istnie-
niu majora i tak też się stało, choć rezydenci
GRU przypominają sobie o nim przy każdej pro-
pozycji zakupu jakiejś nowinki technicznej 'Ma-
de in US Army".
Jeszcze jedna uwaga na zakoftczenie sprawy
werbunku agent w: prawdąjest, Że trafienie na
autentycznego oferenta jest zrtacznie trudniej-
sze od werbunku niechętnego do wsp łpracy
kandydata. Prawdą też jest, że oferent powinien
być przyjmowany z otwartymi ramionami, ale to
Ęlko teoria, a ludzie są ludźmi. Oficerowie ra-
175
WIKTOR SUWOROW

dzleckiego wywiadu poznali komunŻm i kapita-

Iizm, i jakośtak dziwnie się składa, żenie darzy-
li miłościątego pierwszego. Zrozumienie kogoś
kto zaprzedaje się dobrowolnie takiemu syste-
mowi, przek<raczało ich zdolności pojmowania
(nte tylko tch, przekraczało to zdolnościkażdego
normalnego człowieka).
Trudno wobec tego stę dzivł7ć', Że nie mieli do
kogośtakiego ani zaufania, ani szacunku i kie- Rozdzilł 19
dy zdecydowali się (miało to mlejsce zar wno
w prą4padku GRU, jak i KGB) przejśćna stronę
dotychczasowego przeciwnika - co zdarzało się
zresztą doŚć często - to pierwszą rzeczą, jaką
zdradzafi, były kompletne wiadomości o oferen-
tach. Łącznośwywiadowcza
Eksperci zgodnie twierdzą Żełącznośćz agenta-
mi to najsłabsze ogniwo kaŻdej działalności!vy-
wiadowczej. Panuje tez opinia, że wiele z :ułpa-
dek GRU było winą lączności,araczejjej braku.
Opinia taka tylko do pewnego stopnia odpowia-
da prawdzie, gdyŻ każdy oflcer GRU doskonale
wie, Że największe straty powodowane były
przez oflcer w własnej służby,kt rzy uciekli na
Zach d.
Gdy tgor Guzenko- przeszedł na stronę USA,
zatrzymałjednym nrchem prawdziwy potok da-

* Guzenko Igor alias Richard Brown - szyfrant rezydentury

plac wkoweJ GRU w Ottawie w latach 1943-1945. We wrześniu
1945 roku opuściłambasadę i oddał się w ręce policji kanad5{-
skiej. Informacje i materiały dostarczone przez Gwzenkę odsłoniĘ
zakres i skalę infiltracJiprzezwryiady radzieckie personelu biorą-
cego udział w realizacji ściśletajnego programu budowy bomby
atomowej w USA. Zmarł śmierciąnaturalhą w 1982 roku lprzyp.
red.l.

7-Gru 177
WIKTOR SUWOROW
nych technicznych o produkcji broni atomowej,
dotąd płynący nieprzerwanie do Moskwy. Histo-
ria nadal z wdzięcznościąwspomina innego ofi-
cera - olega Pierikowskiego-, dzięki kt remu
kryzys kubariski nie przerodził się w trzecią - i
ostatnią - wojnę światową. Zapobiegły temu
bezcenne wprost informacje, jakie przysyłał
z Moskwy, aŻ do chwili aresztowania.
Nie ulega natomiast kwestii, Że na drugim
miejscu wśrd powod w porażek radzieckiego
wywiadu była łącznośÓ z agentami. Pierwsze
miejsce dzierży niepodważa|nie przechodzenie
na stronę Zachodu i to gremialnie, a ciekawost-
ką jest fakt, Że na taką skalę nie zdarzało się to
ani carskiernu wywiadowi, ani stalinowskiemu
podczas wojny z Niemcami, a przypadki takie,
jak zdrada Jefremowa** nalezały do nielicznych
wyjątk w.
Łącznośćwywiadowczato o$ ł sposob w, cz5m-
nościi środkw wykorzystywanych do kontakto-
wania się ze sobą r żnych segment w wywiadu,
gł wnie ośrodkw dyspozycyjnych z agentannl.
Możemy wyr Żnić jej następujące rodzaje:
- osobową bezpośrednią(spotkania osobiste);
* Pierikowski oleg - wysoki rangą oficer GRU' W 196o roku
złożyłwywiadowi USA ofertę tajnej wsp łpracy. Przekazane przez
niego CIA i SIS dane o potencja]e sił nuklearnych Związku Ra-
dzieckiego' strona amerykariska wykorzystała w okresie kryzysu
kubariskiego. Aresztowany przezKGB 22 październka 1962 roku,
został stracony w roku następnym [przyp. red'l'
** Jefremow Konstanty
- pseudonim Bordo, osiedlony w Belgii
,,nielegał'' Razwiedupru, obsługiwal agenturę wchodzącą w skład
',Czerwonej orkiestry''
(namva nadana przez RSHA rozległej siatce
radzieckiego w1'wiadu wojskowego działającej w Europie Zachod-
niej). Aresztowany w |942 rokru przez Abwehrę zdtadził swoich
wsp łpracownik w' a z czasem zaczal sięuważać za członka nie_
mieckiego kontrwywiadu lprzyp. red. ].
17a
GRU
_ osobową pośrednią (np. przez kurier w,
łączn1k w, punkty adresowe i kontaktowe);
- bezosobową (np. ,,martwe" skrzynki, łącz-
nośćradiowa).
Spotkania osobiste są Zawsze najniebezpiecz-
niejszyrn fragmentem działalnościczy to agenta,
czy oficera prowadzącego, dlatego teŻ preferuje
się pozostałe sposoby łączności.Nie zaulsze jed-
nakŻe jest to wykonalne, z\^Iłaszcza w początko-
wym okresie kształtowania stosunk w agentu-
ralnych, wszystko w wczas opiera się na spotka-
niach osobistych, bez kt rych skuteczny
werbunek jest niemożIiwy. Dopiero gdy agent
zy ska doświadczenie, można stopniowo r ezygno -
wać Z tego rodzaju łączności,przechodząc na
łącznośćosobową pośrednią bądź bezosobową.
Wielu napraWdę doświadczonych agent w potrafi
nawet przez kilka lat nie spotykać się z oficerami
prowadzącymi i mimo to skuteczrie dziaŁaĆ. Jed-
nak jeślitakie spotkanie jest już naprawdę ko-
nieczne, GRU zdecydowanie woli przeptowadzić
je na terenie własnym albo neutraln5rm.
Rutynowe spotkania muszą się jednak odby-
wać w przypadku większościagent w, młłasz-
cza jeślici prowadzeni sąptzez oficer w opera-
cfnych, a nie ,,nielegalnych''. Zawsze odbywają
się one według z E ry ustalonego harmonogra-
mu - jest to szczeg |rrie waŻne w przypadku
spotka alarmowych (na przykład zagrożenie
dekonspiracją).
Zasady spotkari osobistych (gdzie, kiedy
i w jakich okolicznościach oraz towarzyszący im
system znak w) zawsze ustala oficer prowadzą-
cy i w przypadku doświadczonych agent w z za-
179
WIKTOR SUWOROW
sady są to programy obejmujące najb|tższe
sześĆmiesięcy lub nawet cały rok, aw szczeg l-
nych wypadkach okresy dochodzące do pięciu
1at.
Spotkania ruĘnowe zwykle odbywają się
w kawiarniach, restauracjach, kinach lub par-
kach, a obie strony starają się zachowywać tak,
by sprawić wraŻenie normalnego spotkania to-
warzyskiego lub w interesach czy w zwiapku ze
wsp lnym hobby (trzymane na kolanach tozło-
żone klasery ze ZllaczkamI czy albumy z rr,olae-
tami). Czasem spotkania takie odbywają się
w galeriach lub w podobnego typu miejscach
publicznych, ale w takim wypadku trwają bar-
dzo kr tko.
Dh-tŻsze spotkania, niezbędne w okresie utrwa-
lania kontakt w, zazlłłyczajodbywają się w hote-
lach, na kempingach lub jachtach będących
własnościąagenta Lub przez niego wynajmowa-
nych. We wszystkich tych wypadkach oficerowie
GRU starająsię z zasady unikać dzielnic czy Io-
kali znanych z dziaŁalności przestępczej lub częs-
tych nalot w policji, jak teŻ dworc w, lotnisk czy
strzeŻonych wystaw, a więc miejsc, gdzie policja
wykazuje większą nż zamłyczaj czujność.
Zavłsze tez ustalane są spotkania zapasowe
(terminy zapasowe) na wypadek nie zjawienia
się kt rejśze stron w um wionym terminie. Są
one dokładną kopią spotkania pierwotnego, tyl-
ko mają się odbyć o innej potze, na przykład za
Ędzie . Dla doświadczonych agent w ustala się
cały system takich spotkari (trzy lub cztery za
kaŻdym razem), wtedy zmienia się nie tylko
czas, ale i miejsce. System spotkari zapasowych
jest stosowany przez oficera GRU już na długo
r80
GRU
przed werbunkiem za pomocą kilku na poz r
niewinnych metod i wyjaśnieri, na przykład:
"Jeślinie zjawię się tak, jak się um wiliśmy,
wiesz, zycie dyplomaty jest pełne niespodzianek
i zawsze rnoŻe cośwyskoczyć w ostatniej chwili,
to nie czekaj dłużejniż dziesięć minut, a spotka-
my się w tym samym miejscu za trzy dnl".
Jeśliktośz czytelnik w słyszałpodobne pro-
pozycje od prĄaciela z rosyjskiej ambasady
(powody, dla kt rych ustalał on inny termin
spotkania, są nieważne, istotne jest, że wyklu-
czały użycie telefonu w celu przełoŻenia spotka-
nia), to rnoże być pewiet|, że GRU ma grubą
teczkę dotyczącąjego osoby i w kr tkim czasie
zostanie mu złożona propozycja wsp łpracy, od
kt rej nie będzie m gł się wywinąć.
Spotkanie alarmowe (w przypadku niebezpie-
czeristwa lub potrzeby przeka zartia bardzo waż-
nych informacji) to przykład zupełnie innego
kontaktu osobowego, z kt rego korzystać mo ą
jedynie naprawdę doświadczeni agenci albo ta-
cy, kt rzy mogą mieć informacje o takim zna-
czettiu, że zwŁoka w ich przekazaniu jest nie-
dopuszczalna. Ęent otrzymuje wcześniej in-
strukcje, określające pod jaki numer telefonu
ma zadzwonić i jak ma ptzekazać oficerowi wia-
domość.W ten sam spos b agent może dać
znać, Że oficer ma się zjaurić na uzgodnionym na
taką okolicznośćspotkaniu alarmowym w jak
najszybszym terminie (albo naĘchmiast). Jeśli
natomiast powie: .Poproszę Johna'', usłysąr, Że
to pomyłka, bo tu Żaden John nie mieszka, $dyŻ
ozn'aczać to będzie, że agent został właśnieare-
sztowany i policja pr buje przez niego dotrzeć
do oficera prowadzącego.
18r
WIKTOR SUWOROW
Kontakt przelotny lub 'na mijankę''- to jeszcze
inna odmiana kontaktu osobowego. Spos b ten
jest stosowany do przekazywania materiał w,
instrukcji lub pieniędzy'w sytuacji sdy z ja-
kichkolwiek powod w nie da się uĘć skoizynki
kontaktowej. BMP przeprowadza się zazwyczaj
w zatłoczonym miejscu (bez Wznaczaflia spot-
kania zapasowego) na przyklad na stacji metra
w godzinach szczyt'l i wymaga ono od obu stron
wyjątkowej precyzji, $dyż w innym przypadku
agenta i oficera GRU może rozdzielić tłum albo,
co gorsza, przekazanie materiał w zwr ci czyjąś
uwagę (zurŁaszcza $dy jedna ze stron jest pod
obserwacją).
Spotkania kontrolne odbywają się w takich
samych warunkach jak rutynowe, ale agent nie
rnoŻe podejrzewać jego prawdziwej natury, czyli
tego że jest kontrolowany. Przed spotkaniem
kontrolnym grupa oficer w GRU obstawia teren,
wybierając miejsca dogodne do obserwacji bez
zwracania na siebie uwagi' na przykład może to
być platforma widokowa dla turyst w z zairlsta-
lowanymi teleskopami. Oficerowie wywiadu
sprawdzająw ten spos b punktualnośći zacho-
wanie się agenta' to czy nie jest on śledzony
i - co najważniej sze _ czy miejsce spotkania nie
zostało poddane obserwacji przez miejscowy
kontrwywiad.
Procedura spotkari kontrolnych umożliwia ofi-
cerowi prowadzącemu sprawd zerie prawidłowo -
ścizachowari agenta oraz jego rekacji na to, Że
spotkanie nie doszło do skutku (jeżeli okaże się,
* Polskie służbyspecjalne kontakty omawianego typu nazy.wa-
ją ''błyskawicznyrni"
_ BMP' czyli błyskawiczne przekazanie mate-
riału [przyp. red.].
L82
GRU
że w takiej sytuacji agent wpada w panikę, to
dalsza z rirn wsp łpraca staje pod znakiern za-
pytania).
Tajne spotkanie Uątuką) często mylone jest
z tajnylm lokalem jausocznĘąktuartira)' kt re to
określenie od dawna już niejest używane przez
GRU' gdyŻ zastąpił je wyjaśniony już termin KK.
Termin jauka natomiast jest ciągle obecny
w rosyjskim nazewnictwie operacyjnym i ozna-
cza osobiste spotkanie dw ch nie znających się
os b, na przykład dw ch ,,nielegalnych'' lub
agenta i jego nowego oficera prowadzącego. Jest
to element łączności wywiado w czej, kt re go sto -
sowanie planuje się wobec wszystkich agent w
bez wyjątku. Na wypadek zerwania normalnych
metod kontaktu osobowego, agenci otrzymują
dane dotyczące miejsca, czasu, znak w rozpo-
znawczych i hasła, tak by łącznośĆmogła zostać
odnowiona.
Na przykład w sytuacji dośnieprawdopodob-
nej, acz mozliwej, gdy cały personel ambasady
zostaje l:zrrarry za personą non grata i musi
opuścićdany kraj, agent traci kontakt z ofice-
rem prowadzącym i ma obowią,zek zjawiÓ się
o dwunastej w południe trzydziestego pierwsze-
go dnia kaŻdego miesiąca (mającego 31 dni)
w określonym miejscu Z neseserkiem w lewej
i ksią2ką w prawej ręce. W ciągiu dziesięciu mi-
nut podejdzie do niego ktośi poda uzgodnione
hasło, na kt re agent ma odpowiedzieć. uzgod_
nion5rm odzewem i łącznośćzostanie odnowio_
na. Jeśliw ciągu dziesięciu minut nikt się nie
zjawi, agent obowią7any jest powt rzyć całą ope-
rację za dwa miesiące i robić to tak długo, aż
ktośnawirye z nim kontakt.
r83
wrKToR suwoRow
W miarę jak agent nabiera doświadczenia,
spotkania osobiste zastępuje się stopniowo kon-
taktami bezosobowymi. Doświadczeni agenci
stosują praktycznie tylko jeden rodzaj spotkari
osobistych _ jatlskę, opierając się w swej pracy
na r Żnych sposobach łącznościbezosobowej.
Pierwszym z nich jest dwukierunkowa łącz-
nośćradiowa dalekiego zasięgu. Ęent zapomo-
cą specjalnego przenośnego radia utrzymuje
bezpośredni kontakt z radiostacją na terytorium
Rosji, z rosyjskim statkiem badawczym (czytaj:
szpie$owskim) albo z satelitą. Ten spos b łącz-
nościjest niemiłosiernie eksplotowany w r Żnej
jakościpowieściach i filmach szpiegowskich,
choć w praktyce to rozwia7,anie stosuje się tylko
w wypadku wojny albo - na zasadzie wyjątku
- w kontaktach z superważnymi agentami.
Zwykte agenci oraz .rlielegalni'' otrzymują pi-
semne instrukcje odnośnie kilku typ w nllykłe-
go sprzętu elektronicznego dostępnego w skle-
pach, z kt rego moŻna bez problemu zmonto-
wać zestaw łącznościdwustronnej. Pociągnięcie
to roz:łłIapuje dwa problemy r wnocześnie: jeśli
agent wzbudzi podejrzenia kontrwywiadu, to
przeszukanie w jego mieszkaniu wykaże dwa
dobrej klasy radia, magnetofon i trochę części,
kt re moŻna kupić w każdym sklepie - nic, co
by wskazywało na przestępczą działa|ność.Przy
okazji odpada też problem skrytki na nadaj-
nik. GRU regularnie sprawdza rynek sprzętu
elektronicznego i uaktualnia listy dawane agen-
tom.
W sporadycznych przypadkach (oraz w czasie
wojny) mogą mieć zastosowanie gotowe radia
wysyłające skompresowaną wiadomośćw ciągu
184
GRU
kilku sekund, a ostatnimi czasy weszły teŻ do
uŻycia nadajniki łącznościsatelitarnej mogące
emitować silnie skupioną vnrykę fal wprost do
anteny s atelity pr zekaźnlkowe go. Trans misj a te -
go typu jest bardzo trudna do wykrycia, a zlo-
kalizowanie nadajnika nastręcza jeszcze więcej
kłopot w.
Uzupełnieniem systemu dwukierunkowej
łącznościradiowej dalekiego zasięgu jest łącz-
nośćjednokierunkowa (teŻ dalekiego zasięgu).
Jak sama nazwa wskazuje dziata ona w jedną
stronę - wiadomośclprzekazywane są z Centrali
agentowi. Nadajnik rl":oŻe się mieścićzar wno
na terenie Rosji, jak i na pokładzie statku ba-
dawczego czy rua stacji polarnej. Ęent do odbio-
ru używa standardowego radioodbiornika. In-
strukcje kierowane z Centrali do agenta mo ą
być przekazlryanl'e Za pomocą wcześniejuzgo-
dnionych haseł wplecionych na pr4rkład w do-
niesienia radiowych serwis w informacyjnych
a7bo przy użyciu szyfru liczbowego. Nawet jeśli
nasfuch miejscowego kontrwywiadu przechwyci
tego typu transmisję i w jakiśspos b zorientuje
się' ze jest adresowana do agenta' to i tak nie
jest w stanie ani poznać jej treŚci' ani ustalić dla
kogo konkretnie jest przeznaczona.
Praktyka jednak wykazała, Że często istnieje
konieczność'by także agent miał możliwośćna-
wia7,ania j ednokierunkowej łączności radiowej .
Do tego celu w GRU najczęściej wykorzystywane
są nadajniki małej mocy o niewielkim zasięgu
dostępne na wolnym rynku. Na dachu kaŻdej
ambasady widzimy mn stwo r Żnego rodzaju
anten _ służąone między innymi do tego Ępu
łączności,a funkcjonariusze służbynasłuchu
185
wIłrToR suwoRow
radiowego ptzydzieleni do każdej większej tezy-
dentury plac wkowej GRU ciągle monitorują
częstotliwości przeznaczone do łączności
z agentami. WykorzysĘąc sprzęt radiowy do-
stępny w sklepach można takŻe utrzyrnywać
dwukierunkową łącznośćz agentami.
Jeśliw danym kraju nasłuch prowadzony
przez policję lub kontrwywiad ulega takiemu na-
sileniu, że prowadzerie lącznościradiowej staje
się zbyt ryzykowne, wykorzystuje się metody
specjalne. Jedną z takich metod, opracowaną
specjalnie na potrzeby GRU, jest podwodna
łącznośćhydroakustyczna wykorzysĘ ąca zja-
wisko praktycznie nieo$raniczonego r ozchodze -
nia się fal dźwiękowych w środowisku wodn5rm.
Agent nadaje, używając specjalnej wędki jako
anteny, a oficer GRU odbiera skompresowany
przekaz tym samym sposobem, "lowiąc ryby''
w tym samym zbiorniku wodnym. Na tej samej
zasadzie opiera się metoda ŁącznoŚci wykorzy-
stuj ąca systemy centralnego ogrzewania. ostat-
nie badarria nad technikami łącznościwywia-
dowczej przewidująwykorzystanie laser w i in-
nych ur ządze do łączności opto elektronicznej .
Najbardziej rozpowszechnioną metodą łączno-
ściz agentami, jaką stosuje GRU, sąjednak kla-
syczne skrzynki kontaktowe (tzw. martwe
skrzynki). Znajdują one najbardziej wszech-
stronne zastosowanie, a poza wiadomościami
możnateŻ dzięki nim przekazywaĆ - lub w nich
składować - wszystko co niezbędne w pracy
szpie$owskiej: dokumenty' pieniądze' sprzęt al-
bo brori. W użyciu jest kilkanaścietysięcy ro-
dzaj w skrzynek kontaktowych: od pęknięć
186
GRU
w nagrobkach czy dziupli, do specjalnych mag-
netycznych pojemnik w na korespondencję
przypominających łby stalowych śrub.Przymo-
cowane do konstrukcji, na przykład, stalowego
mostu, wśrd tysięcy podobnych, są prakĘcz-
nie niewykr5rwalne, a r wnocześniesą proste
zar wno do zostawienia jak i do zabrania. Bar-
dzo szetoko są też stosowane skrzynki w kształ-
cie plastikowego klina z szczelną przykrywką,
kt ry moŻna bez trudu wbić w zierrrię w plerw-
sTyrnzbrzegll parku. R wnie popularne sąroz-
maite podwodne pojemniki z hermetycznyrn za-
mknięciem.
Najtrudniejszym i najbardziej skomplikowa-
nym etapem w tego typu łącznościjest wyb r
miejsca na ulokowanie skrzynki kontaktowej.
ZagraŻa im bowiem sporo niebezpieczeristw, od
prąrpadkowego odkrycia przez bawiące się dzie-
ci, aż po roboĘ budowlane (gł wnie ptace roz-
bi rkowe i budowa dr g czy autostrad). Skrzyn-
ka kontaktowa musi być łatwo dostępna, a jej
lokalizacja łatwa do opisania nawet przez kogoś,
kto znają tylko z relacji innej osoby. Musi takŻe
być usytuowana w miejscu, do kt rego oficer
operacyjny rnoŻe udać się nie budząc podejtzeil
i zainteresowania. Kłopoty nlliapane z uŻywa-
niem skrzynek kontaktowych oraz sposoby ich
instalowania najlepiej jest zilustrowa na przy-
kładach. oto kilka z nich.
Generalną zasadąbezpileczef'tstwa jest to, Że
kaŻda skrzynka kontaktowamoŻe być użyta tyl-
ko raz (chyba Że nadzvłyczajne okoliczności
przemawi ają za jej ponownym wykorzystaniem).
Dokumentacja dotycząca kaŻdej ze skrzynek
przechowywana jest w Centrali i po wykorzysta-
L87
WIKTOR SUWOROW
niu przenoszona do archiwum po opatrzeniu
stemplem UŻfTA. Pewnego dnia oficer ze sztabu
GRU pracujący w archiwum odkrył plany
skrzynki kontaktowej, na kt rych nie było owe-
go stempla.
Akta były stare: skrytkę zaloŻono w 1932 ro-
ku, a trzy latap źniej umieszczono w niej (zgod-
rtie z treściąakt) przedmioty wartościowei pie-
riądze w rozmaiĘrch walutach na łączną kwotę
pięćdziesięciu tysięcy dolar w. Była to rezerwa
na w1padek zagroŻenia rezydentury ,,nielegal-
nych'', ale nic w dokumentacji nie wskazywało,
aby została kiedykolwiek uŻyta czy naruszona.
Oficer nlezv ocznie poinformowal o znalezisku
swoje$o zvłierzchnika, a ten z kolei szefa GRU,
kt ry nakazaŁ wszczęcie śledztwa w tej sprawie.
okazało się ono niezbyt skomplikowane i po
kilku dniach wszystko się wyjaśniło:skrzynka
kontaktowa należała do rezydentury .nielegal-
nych" w Hamburgu' kt ra w 1937 roku została
w całościodwołana do Moskwy i naĘchmiast
rozstrzelana, teŻ w całości.Wszystkie materiały
zvłiapane z rezydenturą przekazano do archi-
wllm, a oficerowie, kt tzy zaję|I miejsce roz-
strzelanych, nie dość,Że nie mieli doświadcze-
nia, to niebawem podzielili los poprzednik w.
Potem wybuchła wojna i o całej sprawie po pro-
stu zapomniano.
Szef GRU po wysfuchaniu tych wieścipodjaJ
dwie decyzje. Po pierwsze, wyznaczył grupę ofi-
cer w do dokładnego Sprawdzenla archiwrrm,
zakładając, Że rnoŻe być tam więcej takich nie-
spodzianek, a po drugie, nakazał jednej z rezy-
dentur w RFN sprawdzić, czy owa skrz5mka na-
dal jest na miejscu, a jeślitak, wydobyć ją.
188
GRU
W Centrali zakładano, Że po upływie kilkudzie-
sięciu lat wartośćukrytych kosztownościwinna
znacznie wzrosnąć.
okazało się, Że skrzynka kontaktowa prze-
trwała pomimo wojny, bombardowari i odbudo-
W oraz rozwoju miasta. Był to hermetycznie
zamknięty pojemnik, kształtu i rozrrrlar w nie-
wielkiej walizki, zatopiony w jeziorku w jednym
zpark w.7nstał tak wykonany, by prą1pominał
fragment płyty nagrobnej. Bez większych pro-
blem w zostaŁ wydobyty i przewieziony do Mo-
sklvy. Po komisyjnym otwarciu pojemnika
wszyscy obecni doznali głębokiego rozczarowa-
nia, gdyŻ zawartościąokazało się kilkadziesiąt
zwykłych zegark w w srebrnych kopertach, sto
dolar w amerykariskich i... kilkadziesiąt tysięcy
nowiutkich Reichsmarek z okresu III Rzeszy.
Kolejna historia wydarzyła się przed laty w Wa-
sz}mgtonie. Skrzynkę kontaktową ulokowano
w sam)nn sercu stolicy Stan w Zjednoczonych -
była to dziupla w drzewie rosnącym na terenie
p arku s ągiaduj ąc e go z Kapitolem. Rozpoczynając
przerwę na lunch agent ukrywał w niej doku-
menty wyniesione z pracy (z reguły ściśletajne),
kilka minut potem radziecki ,,dyplomata" regu-
larnie spacerujący po parku, wfimował je, obsta-
wiany ptzez dw ch oficer w w5rwiadu' kopiował
następnie w samochodzie parkującym na Kapito-
lu i odnosił na miejsce. Po lunchu agent zabierał
dokumenty i wracał do pracy. Operacja była ry-
zykowna, ale kilkakrotnie udało się skopiorvać
wyjątkowo cenne dokumenty bez Żadnych pro-
blem w (szef GRU zezvłoLiŁ w tym przypadku na
wielokrotn e uŻycie skrzynki kontaktowej ).
189
WIKTOR SUWOROW
Aż tu pewnego pięknego jesiennego dnia ofi-
cer, kt ry szedł' by opr Żnić skrzynkę kontakto-
wą, zauwaŻył na trawniku kartkę targaną je-
sienn5rm wiatrem. Zaciekawiony podni sł ją
i zobaczył nadruk ŚctŚLB TAJNE. Zdumiony
rozejrzał się wok ł i włosy na głowie stanęły mu
dęba. Po całym parku walały się podobne papie-
ry. Sprawa była jasna. ZbLiżająca się zima skło-
niła wiewi rki do szukania lokum - pech chciał,
Że wybrały dziuplę ze skzynką kontaktową pa-
piery im przeszkadzały' więc pracowicie je wy-
rzuciły. Niekt re kartki były podarte, inne nosiły
śladyich zęb w i pazurk w.
Oficerowie GRU czym prędzej zabrall się do
zbierania papierzysk i w tym momencie na
ścieżcepojawił się policjant' Ku ich zaskoczerliu
zabrał się takŻe do zbierania papier w,
najwyraźniej biorąc Rosjan za urzędnik w Bia-
łego Domu, kt rym Matr wyrwał z r* doku-
menty. Zebr avłszy sporą garśćwr ęczyŁ ją z zado -
woleniem oficerowi prowadzącemu, kt ry
uśmiechnd się głupawo, zapominając języka
w gębie. Na szczęście policjant zasalutował i od-
szedł' i to w ostatnim momencie. Na trawniku
pojawił się bowiem wracający z lunchu agent.
oficer pbgnał ku niemu (choć spotkania osobi-
ste w tej sprawie były zabronione) i wyjaśniłsy-
tuację, proponując dwa wyjścia: albo agent
spr buje w biurze wyjaśnićzltiszczeria pomyłką
- podarł i wrzucił dokumenty do kosza biorąc je
zalanakulaturę - albo odczeka cztery dni i dosta-
nie dokumenty jak nowe. Agent wolat nie ryzy-
kować _ wybrał d^gą możliwość.
W przeciĘu kilku godzin oficer GRU ze statu-
sem dyplomatycznym, trzykrotnie zmieniając
190
GRU
samoloĘ, dotarł do Warszawy, $dzie oczekiwał
go dwumiejscowy myśliwiecszkolny i po kolej-
nych kilku godzinach dokumenty zna|azły się
w Centrali, gdzie natychmiast zabrano się do
ich fałszowania. Dnia następnego oficer odbyl
taką samą trasę w odwrotną stronę i wieczorem
dokumenty zostały wręczone agentowi, kt ry na
trzeci dzleft,jakby nigdy nic, odni sl je do biura.
Przypadek numer trzy. Skrzynka kontaktowa
znajdowała się w niewielkiej rurze odpływowej
nadbrzegiem rzeczki wjednym z kraj w p łnoc-
nej Europy. Rura odprowadzająca deszcz wkę
była wykonana z Że|iwa, wobec czego użyto me-
talowego pudelka z magnesem wystarczająco
silnym, by od razu ptTryarł do ściankirury.
Oficer, kt ry miał umieścićpudełko, zroblł to
pod pretekstem zavłia2zywarlia sznurowadła.
Dyskretnie wsadzil rękę do wylotu studzienki'
połoĘłna dnie rury pudełko i właśniesię pro-
stował, $dy wydarzyło się nieszczęście. ot ż nikt
nie wziĄ pod uwagę tego, Że zaczęĘ się przy-
rnrozki i ściankirury pokryty się lodem - mag-
nes nie chwycił i calośćz oghszającym łomotem
przejechała stromŻnę (nrra naturalnie biegła
pod kątem' by lepiej odprowadzać wodę) i wyle-
ciała na dopiero co zarnarzniętą rzekę.
Pudełko zatrzymało się mniej więcej na jej środ-
ku, a 1 d był zbyt kruchy' by ryzykować wejście.
Pod ręką nie było teŻ niczego, czyrn moŻna by
tzucić, by siłą rozpędu przepchnąć pudełko ku
przeciwległemu brzegowi, a jak na złośćl d był
zbyt cienki dla człowieka, ale pudełko utrryrny-
wał. Gdyby zatonęło, nie byłoby sprawy, oficer
podłoż.yłbydrugie za kilka godzin i po kłopocie,
19r
WIKTOR SUWOROW

a tak pojemnik z filmem, na kt rym były instruk-

cje dla agenta, tkwił na samym środku rzeki,
nachalnie rzucając się w oczy. oficerowi pozosta-
ła tylko jedna możliwość:pognał do sklepu, kupił
wędkę i przez następne p łtorej godziny i$noro-
wał zdzivłione spojrzenia przechodni w, zarzuca-
jąc cały czashaczyk, tak by przy|gnał do magne-
su. W koricu mu się udało i, ostrożnie ściągając
zyłkę, pr4lholował pudełko do siebie. Miało to Rozdział 20
miejsce w biaĘ dzie ' w uczęszczarlym punkcie
jednej z europejskich stolic.

Innym sposobem przekazywania informacji,

i to często używanym przez GRU' sąznaki.UĘ-
wa się do tego celu pinezek, skrawk w taśmy
samoprzylepnej oraz kresek lub krzyżyk w na-
rySowanych kredą albo szminką w z E ry okre-
ślonych miejscach. Zaparkowany w uzgodnio-
nym miejscu i czasie samoch d także rrroŻe być
znakiem, podobnie jak lalka czy doniczka
z kwiatem umieszczbna w oknie domu. Te
ostatnie to zwykle ostrzeŻenie o niebezpleczeft-
stwie, wcześniejszeoznaczają prośbęo spotka-
nie czy potwierdzenie otrzymania instrukcji dro-
gą radiową ale zrtaczerlie ich może być zupełnie
inne _ za|eŻy bowiem wyłącznie od kodu uprzed-
nio uzgodnionego między agentem a oficerem
prowadzącym.
Działalnośw5rwia dow cza
w praktyce
Po długotrwałym okresie skrupulatnego opraco-
wywania kandydata, udało się wreszcie zakoil-
czyć werbunek sukcesem. Oflcer prowadzący
odbył następnie w r Żnych hotelikach i pensjo-
natach serię konspiracyjnych spotkar1 z rrowo
pozyskanym agentem, w trakcie kt rych wpro-
wadził go w arkana szpiegowskiego rzemiosła.
Jednym z gł wnych element w tego szkolenia
byŁo zorganizowanie systemu Łącznościna linii
agent-oficer prowadzący, opierającego się na
kontaktach bezosobowych. Ęent został także
poinformowany, jak ma postępować w przypad-
ku zerwania normalnych kanał w łączności.
Uzbrojony w tę wiedzę agent ochoczo zabrał
się do pracy dostarczając kopie kilkunastu taj-
nych dokument w, kt rych autenĘcznośćCen-

193
J
t
ł'
wrKToR suwoRow
trala niezwŁocznie zweryfikowała, zestawiając
ich treśćz analogicznymi materiałami uzyska-
nymi z innych źr deŁ. Już na wstępnym etapie
działalnościszpiegowskiej naszego agenta spot-
kała teŻ przykra niespodzianka - jego wyrragro-
dzenie, z początku batdzo wysokie, uległo dra-
stycznemu obnizeniu. Wszelkie protesty agenta
w tej kwestii zostały Zignorowane przez Centra-
lę. Zwie czerliem opisanego powyżej procesu in-
stalowania agenta było odseparowanie go od
wszelkich kontakt w z ambasadą czy jakimikol-
wiek innymi przedstawicielstwami Moskwy.
Zasadnośćtego ostatniego kroku staje się zro-
zl:lmiaŁa po zapoznaniu się z drugowojenną hi-
storią radzieckiego wywiadu wojskowego.
Przed wrześniem 1939 roku caŁa łącznośÓ
i podporządkowanie agent w, nie tylko podle-
głych rezydenturom plac wkowym, ale teŻ pro-
wadzonych przez,,nielegał w" i ich rezydentury,
oparte były na sieci plac wek dyplomaĘcznych
i innych przedstawicielstw ząranicznych.
Z churil.ą wybuchu wojny, gdy plac wki w kra-
jach okupowanych przez III Rzeszę zostały za-
mknięte, kontakt ze wszystkimi siatkami wywia-
dowczymi uległ natychmiastowemu przerwaniu.
W momencie, gdy było to najbardziej potrzebne
ustał dopływ informacji, l W większości kraj w
europejsklch radziecka dztałalnośćwywiadow-
cza pr akty cznie zamarła.
Do Europy wysłano zastępcę szefa Razwied-
upru z grupą radiotelegrafist w i nieograniczo-
nymi pełnomocnlctwami. Dzięki tej misji udało
się zorganizować niewielkie rezydentury,,niele-
galnych'na terenie Belgii i Holandii, a potem,
w efekcie całej serii tajnych spotkar1, odtworzyć
194
GRU
kontakty z pozostałymi rezydenturaml,,niele-
galnych'.
JuŻ po napaści Niemiec na Zwiryek Radziecki
wyłoniłasię jednak inna, nie przevłidziarla
uprzednio trudność:okazało się, że radiostacja
typu Siewier, przeznaczona do utrzymywania łą-
czności w czasie wojny, dysponuje zbyt rr^ałą
mocą. W trakcie projektowania te$o sprzętu
nikt bowiem nie przwuszczat, Że Niemcy bły-
skawicznie dotrą tak daleko w $łąb radzieckiego
terytorium, a okręty Floty Bałtyckiej' zabloko-
Wane we własnychbazach, nie będą mogły słu-
Żyć jako punkty odbiorcze.
7nrganizowano więc centrum odbiorcze uloko-
wane na terenie radzieckiej ambasady w Sztok-
holmie, dokąd napływałydepesze ze wszystkich
rezydentur .nielegalnych" połączonych w j edną
olbrzymią siatkę i dopiero stamtąd były retrans-
mitowane do Centrall Rozwiag,anie to, jedyne
możliwe do przygotowania w tak kr tkim czasie,
od początku nastręczało masę problem w -
wszyscy,,nielegalni", wszyscy oficerowie prowa-
dzący i agenci stali się częściąjednejscentrali-
zowanej struktury' składającej się z kilku wsię-
cy os b.
W takiej sytuacji, kwestią czasu - i to bardzo
kr tkiego - była wpadka skutkująca zaŁama-
niem całego systemu.
Na nieszczęściedla radzkieckiego w5nviadu,
nieuchronna wpadka nastąriła w newra|gicz-
nym punkcie - jeden z radiooperator w rezy-
dentury .nielegał w'', chcąc zaimponować ja-
kiejśdziewczyrlie, pochwalił się, że regularnie
słucha radia' co na terenach okupowanych było
zabronione. Niestety panienka przyjażnLła się
195
WIKTOR SUWOROW
teŻ z podoficerem Gestapo, a ten juŻwiedział, co
zrobić z taką informacj ą.. . konkretne rezultaty, dzięki czerrr:u zmniejsza się
Ta idiotyczna wpadka dała początek całemu
ciągowi tragicznych zdarzen kt re przeszły do
historii j ako sprawa,Czetwonej orkiestry''. Była
to największa klęska w historii działa radziec-
kiego wywiadu wojskowego - całkowitej prakĘ-
czrie likwidacji uległa siatka wywiadowcza obej-
mująca swym zasięgiem kraje Europy Zachod-
niej okupowane przez III Rzeszę.
Przyznać jednak naleĘ' Że radziecki wywiad
wojskowy uczyŁ się błyskawicznie. Po upływie
zaledwie kilku miesięcy w paristwach będących
wczesn5rmi sojusznikami Rosji Radzieckiej,
czyli w USA, Kanadzie i Anglii, dzlałały rezyden-
tury,,nie1egalnych'' całkowicie oddzielone od
ambasad. W ten spos b zrodziła się zasada, kt -
ra z Żelazną konsekwencją jest stosowana po
dziśdzile .
Rezydentury plac wkowe GRU wspomagają
w razie potrzeby ',nielegał w'', ale tylko na
wyraźne polecenie Centrali, nie mając pojęcia
dla kogo konkretnie ta pomoc jest przeznaczo-
na. oficerowie,'legalnej'' rezydentury udzielają-
cy pomocy wiedzą tylko tyle, ile muszą, by łvy-
konać zadanie, a całośćdziała wywiadowczych
na danym terenie jest planowana tak, by .niele-
galni'' poza sytuacjami awaryjnymi byli całkowi-
cie nieza]eżni od rezydentury plac wkowej.
Kolejną lekcją wyniesioną z tego okresu jest
podział rezydentur na mniejsze, dziaŁające nie-
zaleŻne od siebie, tam, gdzie tylko jest to moŻli-
we. Trzecią zaśjest wspomniane już odseparo-
wanie agent w od plac wek dyplomatycznych
przy pierwszej nadarzającej się okazji. Następu-
196
GRU
je to, gdy tylko praca agenta zaczyna przyrrosić
ryzyko' że dobrowolnie zgłosi się na policję.
Po odseparowaniu agent rnoŻe zostać, za|iczo-
ny do jednej z trzech kategorii:
-_ agent niezateŻny,
agent działający w grupie agent w,
- agent wchodzący w skład rezydentury agen-
turalnej.
Najbardziej wartościowi agenci, to ci dostar-
czający szczeg lrr:ie ważnych materiał w. Oni
właśniesą najszybciej zabierani spod kontroli
rezydentur _ ledwie Centrala zorienĘe się, iż
agent taki jest źr dłem wyjątkowo cennych in-
formacji, natychmiast zakazuje mu ich zdoby-
wania. GRU błyskawicznie podejmuje wszelkie
możliwe kroki, by m gł on trafić do ,,lekkiego''
kraju na szkolenie, na przyKad pod pretekstem
wyjazdu na wakacje. Jeśliwarunki pozwalają to
z takiego kraju zostaje on potajemnie przetrans-
portowany do Rosji. Gdy wr ci do ojczyzny, bę_
dz1e juŻ w pełni wyszkolonym, nieza|eŻnyrn
agentem, prowadzonym wyŁącznie przez kt re-
gośz szef w GRU. Prowadzenie takiego agenta
opiera się na tych samych zasadach, kt re obo-
v;'rryująw przypadku,,nielegalnych''.
Dla każdego niezaleŻnego agenta zostaje opra-
cowany indywidualny kompleksowy system
łącznościbezosobowej, opartej gł umie na
skrzynkach kontaktowych. Rezydentura odpo-
wiedzialna za z:łłerbowanie owego agenta moŻe
otrzyrnać co najwyżejrozkaz ich opr żniania, ale
nikt z jej personelu nie będzie nawet wiedział,
kto składa w nich materiały.
197
WIKTOR SUWOROW
Napływające od agenta meldunki mają postać
naświetlonych negatyw w, kt rych wyvołanie
moŻe zostać dokonane jedynie w laboratorium
fotograficznym Centrali. Specj alne negatywy no-
szą kodową nazwę szczit (tarcza) i są filmami
z podw jną warstwą emulsji światłoczułej.Za-
nim agent otrzyma kasetę z filmem, fotografuje
się na nim pseudotajne dokumenty spreparowa-
ne w Centrali GRU. Agent uŻywa tego filmu jak
zwykłe go, fotografuj ąc autentyczne dokumenty.
Jakakolwiek pr ba wywołania takiego filmu, bez
znajomości zasady, według kt rej naniesiono
d_gą warstwę emulsji, konczy się zniszczeniem
tajnej zawartości. Pozostaje jedynie pierwotna
warstwa z zawartością tak przygotowaną, by na-
prowadzić policję na fałszywy trop.
Instytut Naukowo-Badanvczy GRU opracował
kilkadziesiąt metod przygotowania tego typu fil-
m w (i ich wywoływania), tak Że prawdopodo-
bier1stwo trafienia na właściwąprzez kogoś
z zewnątrz jest bliskie zerl.).
GRU stara się ograniczyĆ kontakty osobiste
z agentarni niezateżnymi do minimum - jeśli
spotkania musząjuż mieć miejsce, odbywają się
w krajach ,,lekkich" albo potajemnie na terenie
Rosji i naleŻą do rzadkości.
Agenci nie mający dostępu do takich materia-
ł w jak niezaleŻnl są stopniowo organizowani
w grupy agent w' Iiczące od trzech do pięciu
os b, zazwyczaj dobieranych tak, by pracowali
w jednej dziedzinie. Czasami grupa składa się
z agent w, kt rzy znają się nawzajem, na przy-
kład jeden zwerbował dw ch pozostałych. Ist-
nieją grupy rodzinne' szczeg |nie preferowane
przez GRU, EdyŻ dają gwarancję stabilizacji
198
GRU
i pewnoś, Że nikt z członk w rodziny nie zdra-
dzi. W przypadku grupy rodzinnej pola działal-
nościwywiadowczej poszcze$ Lnych jej człon-
k w są z zasady r Żne.
Łącznośćz oficerem operacyjnym utrzymuje
wyłącznie szef grupy, a reszta agent w zostaje
natychmiast całkowicie odseparowana od kon-
takt w z rosyjskimi plac wkami dyplomaty-
cznymi' podobnie jak z rezydenturą. Podobnie
jak w przypadku agent w niezaleŻnych także
kontakt z szefem grupy jest stopniowo ograni-
czarvy, po czym zanika całkowicie, a kontrolę
przejmuje bezpośrednio Moskwa, dokąd teŻ ka-
nałami łącznościbezosobowej trafiaj ą materiały
uzyskiwan e przez grupę.
Centrala w takich w5padkach stopniowo wy-
mienia personel rezydentury plac wkowej, kt ry
miał kontakt z konkretną grupą (lub też wie-
dział o jej istnieniu)' aŻ w danym paristwie nie
pozostanie nikt, kto ma pojęcie o całej sprawie.
Gdy to nastąpi, grupa jest już całkowicie auto-
nomiczna i rnoŻe skutecznie działać, niezaleŻnie
od ambasady czy jakiegokolwiek innego oficjal-
nego przedstawicielstwa rosyjskiego we wspo-
mnianym parlstwie.
Jak ji wspomniano, GRU toleruje spotkania
osobiste jedynie w wyjątkowych przypadkach
i przy zachowarliu daleko posuniętych środkw
ostrozności,dlatego teŻ agenci trafiający do gru-
py przewaŻnie znają tylko szefa grupy, rzadko
kiedy znająsię nawzajem, a często nie podejrze-
Wają nawet, Że działająw grupie.
Grupa moŻe się stopniowo rozrosnąć, jeślijej
szef uzyska z Centrali zgodę na werbunek no-
lvych agent w - w takim wypadku grupa staje
199
WIKTOR SUWOROW
się automatycznie i niezaleŻnie od liczebności
rezydenturą agenturalreą a jej szef rezydentem.
Taki status uzyskał jeden z amerykaitskich fi-
zyk w atomowych, kt remu GRU zemvo|ił na
werbunek koleg w po fachu; ciekawostką jest,
Że nie popełnll on Żadnego błędu i nie groziła mu
wpadka. Dekonspiracja siatki spowodowana zo-
stała zdradą jednego z oficer w GRU (wspo-
mniany juŻ przypadek Igora Guzenki), kt ry
uciekł do USA.
Czasami GRU przydz1e|a jednego lub więcej
,'nielegał w'' do rezydentury agent w. W takim
wypadku (jeślijest jedynym ,,nielegalnym,, staje
się automatycznie rezydentem) niezależnie od
rozmiar w rezydentury następuje zmiana jej
kwalifikacji - staje się rezydenturą ,,nielegal-
nych'', co automatycznie wyŁączają z kontakt w
z arnbasadączy rezydenturą plac wkową GRU.
Proces ten trwa bez przerwy, prz)pominając roz-
rost kom rek rakowych, z tąr Żnicą że w tym
przypadku, jak udowodniły setki przykład w,
interwencja chirurgiczna przynosi doskonałe
i natychmiastowe rezultaty.
JeśliGRU przeczvwa, ŻćrnoŻe nastąrić zefiMa-
nie stosunk w dyplomatycznych z jakimśpar1-
stwem (albo i wojna), podejmuje odpowiednie
kroki, by nie stracić siatki' kt ra została juŻ
zwerbowana, ale jeszcze nie oddzielona od rezy-
dentury plac wkowej. Najbardziej doświadczeni
oficerowie operacyjni pozostają w wczas w sta-
nie stałego pogotowia i z rozkazu Centrali' na
wypadek pierwszych oznak kłopot w, przecho-
dząna status ,'nielega1nych'' i prowadzą tychże
agent w. osiĘają to poptzez dyskretne zniknię-
cie z terenu ambasady i kolonii dyplomaĘcznej,
2o0
GRU
a Moskwa protestuje przeciwko przetrzymywa-
niu ,,uciekinier w' przez rząd danetro kraju i na
kr tki okres zawiesza wymianę dyplomat w
z takim paristwem.
Po kilku tygodniach wszystko wraca do nor-
my, a nowi ,,nie1e$alni'' przystępują do aktyrłrrrej
działalnoŚqi opierając się na wcześniej przygoto-
wanych skrzynkach kontaktowych z wyposaże-
niem i zasobami finansowymi. Stopniowo pr4r-
wracają łącznośĆz agentarni podległymi dotąd
rezydenturze, t'worząc nową rezydenturę,,niele-
galnych''. Nigdy teŻ nie nawiapują wsp łpracy
i nie łączą się z funkcjonującymi na danym te-
renie rezydenturami ,,nielegalnych", co jest dla
wszystkich zdecydowanie bezpieczniejsze. Two-
rzerie nowych rezydentur,,nielegalnych" jest
kolejnym przykładem tradycyjnego d@enia do
duplikowania wszelkich struktur.
Niezależnie do kt rej z powyŻej opisanych ka-
tegorii zaliczamy agent w, ich podstaworymza-
daniem Zawsze bylo, jest i będzie wykradanie
tajemnic - musimy o t5rm ciągle pamiętać rozpa-
trując wszelkie formy akty'łrnościGRU.
Materiały zdobywane przez agent w dzielimy
na:
1. Informacje - raporty i komentarze (subiek-
t5rrłme, $dyŻ zawterające opinie agent w);
2. Dokumenty - oficjalne dokumenty, rysun-
ki, księgi szyft w (lub ich kopie);
3. Pr bki materiał w;
4. Całe urządzeria - egzemplarze gotolvych
wyrob w, stanowiących częśćwiększej całości
(na prąlkład silnik czołgu), bądź samodzielną ca-
łość(na przykład' kompletny egzernp|arz broni).
201
 Tri
WIKTOR SUWOROW
Kopiowanie tajnych dokument w na mikro-
film czy uzyskiwanie informacji drogą podsłu-
chu odbywa się w rzeczfistości podobnie jak to
pokazuje większośćfilm w sensacfnych, nie
ma potrzeby więc tego omawiać, _każdy obejtzał
w swoim Ęciu wystarczająco wiele takich fil-
m w' by wiedzieć' jak to się robi.
Ętanie powstaje natomiast przy pozostałych
rodzajach materiał w (pr bki i całe utządze-
nia): w jaki spos b agent rnoŻe je zdobyć, nie
wzbudzając podejrze ? Jeden ze sposob w
przedstawiony został w rozdziale poświęconym
werbowaniu agent w, ale bezsporn5rm faktem
jest, że od właścicielimałych firm nie mozna
uzyskać wszystkiego, zwłaszcza jeśIIchodzi
o całe urządzenia, a nie tylko o ich podzespoły.
Dodatkową trudnośćstanowi fakt, Że takie
urządzenie, na przyL<ład czołg, trzeba nie dość,
Że zdobyć, to jeszcze dostarczyć' do Centrali.
Być może lvyda się to zaskakujące, ale jest spo_
ro sprawdzonych sposob w rozwiapania tego
rodzaju problem w.
Gotowe egzemp|arze broni, kt ra może być
uĘtajeden raz (na przykład' pociski rakietowe),
zamvyczaj zdobywa się drogą kradzieŻy w trak-
cie wprowadzaniajej do uzbrojenia, testowania
czy teŻ z okazji pokaz w. MoŻna' na przykład,
w ramach pr b wystrzeliÓ sto rakiet i według
oficjalnych dokument w wszystko się zgodzi,
w prakĘce zaśwystrzelono tylko dzievłięćdzie-
siąt dziewięć' razy. Setna rakieta nie zostaje od-
palona, lecz przekazana GRU.
R wnie dobrym sposobem jest spisanie
sprzętu ze stanu lub sporządzenie falszywego
protokołu zlliszczertia. Był wy1radek, $dy jeden
202
GRU
z agent w zaproponował GRU nabycie radaru
pokładowego myśliwcw NATo nowej genera-
cji, pozwalającego na prowadzenie zwiadu nad
teren ami niepr zy jaciela z mas zyny p ozo s taj ąc ej
nad własnym terenem. GRU _ naturalnie - wy-
raził zgodę, uzgodniono tez cenę, ale agent za-
strzegł, że dostawa rnoże zająć kilka dni lub
nawet miesięcy. Zajęła kilka tygodni' a po roku
radar ten był juŻ na wyposażeniu radzieckiego
lotnictwa wojskowego. Agent pracował na tere-
nie doświadczalnego poligonu lotniczego i mu-
siał poczekać, aŻ samolot z takim radarem bę-
dzie miał kraksę. Jak udało mu się zdemonto-
wać i wynieśćradar, mimo ścisłejkontroli,
i doprowadzić do wpisania go do protokołu jako
,,bezpowrotnie zniszczony w trakcie wypadku"
pozostanie jego tajemnicą; faktem jest, że mu
się to udało.
Częstym sposobem jest celowe niszczenie
przez agent w takich urządzeit, dzięki czemu
rnoŻna spisać je ze stanu jako zbędne i nikt się
już nimi nie interesuje. Dobrym źr dłern sąteż
kraje Trzeciego Świata, kt re z Zachodu otrzy-
mują pomoc wojskową (jako przykład może słu-
Żyć, zakoitczona co prawda poraŻką, pr ba zdo-
bycia samolotu Mirage III z Libanu). Takze lo-
kalne konflikty zbrojne lub przewroty wojskowe
w tego typu krajach są doskonałą okazją by
ukraśnowinki techniczne. Każdemu przewro-
towi czy zamachowi stanu towarzyszy wzrnoŻo-
na aktyvrność GRU.
Najczęstszą metodą transportu zdobyczy do
Centrali jest poczta dyplomatyczna - problemy
natomiast nastręcza dostarczanie przesyłek
na teren ambasady. lnnym problemem jest
WIKTOR SUWOROW GRU

wielkośći masa _ gdy urządzenLe waży kilka z oflcjaLnymi listami przewozowymi, stemplami
ton, trudno je wysłać w bagażu dyplomatycz- i plombami celnymi.
nym. Szefostwo GRU, niebez racji, jest przekonane,
Sytuacja taka wystąpiła w jednym z paristw, Że potraflwykraśćZachodowi każdą tajemnicę
kt re zakupiło niemieckl czoŁg Leopard. GRU techniczną pod warunkiem' Że otrzyma na ten
udało się wykraśćjego silnik, kt ry nadzwyczaj cel wystar czające Środki finansowe.
interesował radziecki przemysł zbrojeniowy.
KradzieŻ pozostala niezau:waŻona, ale silnik wa- KONIEC
żyłponad tonę i w żaden spos b nie chciał sie
zmieścićdo standardowego kontenera, w kt -
Ęnn przewozi się pocztę dyplomatyczną. Wobec
tego konsulat radziecki kupił używany jacht tu-
rystyczny i zlecił niemieckiej firmie jego remont
i przebudowę. Za odpowiednią opłatą zamonto-
wano na nim dwa silniki (ieden trochę nietypo-
wy) i pracownicy konsulatu z żonami mieli oka-
zję popływać sobie w weekendy. To, Że przy kt -
rymśrejsie napotkano radziecki trawler, było
naturalnie kwestią przypadku. Ekipa mechani-
k w w ciągu kwadransa zdemontowała silnik
i przetransportowała go na pokład trawlera, cze-
$o, naturalnie też prąrpadkiem, nlkt nie zauwa-
żłlł.Jacht popływał jeszcze parę tygodni, po
czym został sprzedany.
Są też inne sposoby: po zakupie (czy kradzie-
zy) jakIegoś dużego urządzenia, kilku oficer w
GRU jako delegacja jednej z centraL handlu za-
granicznego kupuje od jakiejśfirmy całkowicie
niepotrzebne urządzenie' na przyklad maszynę
do paczkowania kawy. Ważnejest tylko, by wy-
miary i masa odpowiadały parametrom skra-
dzionego elementu. Gdzieśw ustronnym maga-
zyrie następuje przepakowanie, maszyna do pa-
czkowania ląduje na dnie jeziora, a wykradziony
cud techniki zbrojeniowej wędruje na Wsch d

20.4
 zy wybór książek tł/ydawnictwa AiB
Nąipełn iejs
można znaleźć w następujących księgarniach:
Tńimiąsto ś!ąsk
a Księgamia
"Po
schodkach'' a Księgamia,,Klimczok'
Gdańsk ul. Grunwaldzka 99/l0l Bielsko-Biah ul. Cyniatrka I I
a Księgarnia,'Fantom Press'' a Ksiegarnia,,Matras"
Gdańsk ul. crobla l l 3 chorzóW' ul. Wolności 25
a Księgarnia,Fantom Press'' a Księgarn|a Jpotkania''
Gdynia ul. swiętojmska I Cliwice ul. Zwtrciestwa 3l
a Księgarnia''Makama''
Jelenia Góra a
Krapkowice ul. Opolska I

a Księgarnia
"Hit''
Księgarnia
''Drama'
ul. I go Maja I 6 ryskowace pl. Piłsudskiego l
a Księgamia,,sowa''
Rybnik ul Sobieskiego 24
Kielce a Księgarnia
a Księgarnia'Dom Książki'' ''Logos''
Tamowskie Góry, ul. Rynek 5
ul. Młh l0 . Księgamia,,BiaV PtalĆ
Tychy, uI Bocheńska l2
Kraków
a Księgamia ,,camena' świdnica
Rynek cłówny 34 a Księgamia,,Eureka'
O Księgarnia,,Hetmańska" ul' Długa l
Rynek c'łowny l 7
a Księgarnia
ul.
"Pegaz''
Kamelicka 37 Wrocław
. Księgamia',skańnica"
. Księgamia Veritas''
"lNco
ul. Kuźnicza l l/l 3
oś.centralne c bl. l
a Księgarnia ,,szkolna'', J. Niewdana i Ska
a Księgarnia''Vratislavia''
'16 pl' Legionów l4
ul. Daszńskiego
a salon Książki
'Mua"
ul. Królewska 47 Warszawa
a Księgarnia Fundacji Pomocy
9p9le Bibliotekom Polskim
a Ksiegarnia,,Omega ul' Marszałkowska 74
ul. Rynek I 9 . Księgarnia''N4Dl\4''
ul Piękna 3ll37
a Księgamia '.MiDr
Szczecin Al. Jerozolimskie/Jana Pawla ll
a Księgamia'Feniks" (pŻejście podziemne)
ul. Milczańska 45 a Księgarnia,'Nike''
a Księgarnie,'M.W. Porębscy'': !1. Zgoda lZ
ul. odżezowa 5, ul- Kosynieów l4 a Księgamie,,odeon'':
oEz stoiska w supermarketach: ul. Hoża l 9, ul. Wiejska l4
MAGNET, ul. Lelewela 8a a oraz W punktach księgarskich
i HELTOS ll, ul. Rydla 52 na Dworcu Centralnym

a oraz W sieci salonów EMP|K na terenie całeoo kraiu CffiBK

Sprzedaż ri'ysyłkową pnowadzą:
a Księgamia Wsy4kowa.Fakto/'
02-792 Warszawa 78 skr. posr.60

. Księgarnia \,Wsyłkowa,'Nepo'' **wńil*.fil

Aktualny katalog: http://www.nepo.kom.pllaib l::J
l

Zamówienia książek ksiegarnia@nepo.com.pl

0l -865 WaBzawa 45, skryrka poczt. I OSi tel./fax (O ZZ) 633 53 I 5