Komunikacja Z Pacjentem PDF

leczyc-kongres-okladka:205na272-a4_nowy.
qxd 2011-03-14 21:53 Page 1a
LECZYĆ
PO LUDZKU
WWW.WYBORCZA.PL/LECZYC
JAK
ROZMAWIAĆ
Z PACJENTEM
JAK
W PRAKTYCE
REALIZOWAĆ
PRAWO
PACJENTA DO
INFORMACJI,
WYRAŻANIA
ZGODY,
INTYMNOŚCI
HISTORIA PRAW
PACJENTA OD
PRL DO DZISIAJ
EFEKTYWNA KOMUNIKACJA
LEKARZA Z PACJENTEM
PORADNIK DLA LEKARZY O SKUTECZNYCH METODACH
PRZEŁAMYWANIA BARIER W RELACJI Z PACJENTEM
leczyc-kongres-okladka:205na272-a4_nowy.qxd 2011-03-14 22:00 Page 2
LECZYĆ
PO LUDZKU
leczyc-kongres-txt:205na272-a4_nowy.qxd 2011-03-14 21:38 Page 1
EFEKTYWNA KOMUNIKACJA LEKARZA Z PACJENTEM 1
SPIS TREŚCI
Wstęp 3
Część I ZASADY SKUTECZNEJ KOMUNIKACJI Z PACJENTEM

1. Kiedy się komunikujemy? 4
2. Przychodzi pacjent do lekarza 5
3. Jak poprawić komunikację? 6
Warto przeczytać 9
Część II PRAWA PACJENTA

1. Prawo do godności i poszanowania intymności 10
2. Prawo do informacji i do zasięgnięcia drugiej opinii 11
3. Prawo do dostępu do dokumentacji medycznej i do ochrony danych 12
4. Prawo dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych
ze środków publicznych 13
5. Prawo do zdobyczy medycyny 16
6. Prawo do kontaktu z bliskimi 17
7. Prawo do umierania w godności 19
Gdzie szukać przepisów o prawach pacjenta 19
Historia praw pacjenta od PRL do dzisiaj 20
LECZYĆ
PO LUDZKU
2 EFEKTYWNA KOMUNIKACJA LEKARZA Z PACJENTEM
„Efektywna komunikacja lekarza z pacjentem. Poradnik dla lekarzy

o skutecznych metodach przełamywania barier w relacji z pacjentem” stanowi
materiał do szkolenia na temat komunikacji prowadzonego w ramach akcji
„Leczyć po ludzku” organizowanej przez „Gazetę Wyborczą”, Fundację Agory,
Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej.
Partner szkoleń
Medycyna Praktyczna
Redaktor prowadząca
Dorota Frontczak
Autorzy
Dr Tomasz Sobierajski, Wydział Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu
Warszawskiego
Dr Dorota Karkowska, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego,
Katedra Prawa Ubezpieczeń Społecznych i Polityki Społecznej,
ekspert Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej
Opracowanie graficzne, projekt i skład

Adam Peterczuk
Ilustracje
Hanna Pyrzyńska
Zdjęcia
East News (2), Michał Mutor, Fotolink, Anna Bedyńska
Korekta
Małgorzata Włodarczyk
O akcji „Leczyć po ludzku” czytaj na www.wyborcza.pl/leczyc

O prawach pacjenta czytaj na www.prawapacjenta.eu
O działalności Fundacji Agory czytaj na www.fundacjaagory.pl
Redakcja Akcji Społecznych

„Gazeta Wyborcza”
ul. Czerska 8/10
00-732 Warszawa
tel. 22 555 42 79
faks 222 555 72 88
LECZYĆ
PO LUDZKU
Wstęp
Do lekarza idziemy, gdy nas coś boli,
DOROTA gdy czujemy się słabi, gdy nie wiemy,
FRONTCZAK co nam jest, i martwimy się o swoje zdrowie,
gdy wpadamy w panikę (czy ten guzek
to nie rak?), a jeszcze bardziej drżymy,
gdy choruje nasze dziecko. W gabinecie
zgrywamy twardziela, żartujemy sobie
koordynatorka akcji albo przeciwnie – siedzimy cicho, nie chcąc
„Leczyć po ludzku” czy nie umiejąc przerwać panującej ciszy.
Czasem bywamy – i to jest fakt – aroganccy
czy niestety, wręcz agresywni. Strach, ból
i bezradność, które leżą u podłoża tych zachowań, ich nie usprawiedliwiają, ale pozwalają je
zrozumieć. My jesteśmy pacjentami – z definicji zdanymi na Was, lekarzy. To Wy wpuszczacie
nas do gabinetu lub każecie czekać. To Wy decydujecie, czy przyjmiecie nas dzisiaj mimo braku
miejsc, czy nie. Czy zapewnicie nam poczucie intymności, czy pozwolicie na to, byśmy przeżyli
upokorzenie. Czy poinformujecie nas o naszej sytuacji zdrowotnej i zapytacie o zgodę
na badanie i zabieg, czy podejmiecie decyzję za nas. To Wy decydujecie, jakie leki nam
przepisać. To od Was zależy nasze samopoczucie, zdrowie, a często życie.
My, pacjenci, oczekujemy pomocy fachowej – to najważniejsze, ale także ludzkiej. Chcemy,
by lekarz był życzliwy, uspokoił nas, wytłumaczył, co nam jest, i to tak, żebyśmy zrozumieli,
żeby zaakceptował nas takimi, jakimi jesteśmy, z naszym cierpieniem i strachem, z naszymi
ułomnościami. Żeby zrozumiał, że trudno się czasem z nami dogadać, że czasami trzeba kilka
razy coś powtarzać, żeby miał mimo wszystko cierpliwość i takt. Bo chcemy po wyjściu
z gabinetu czuć się bezpiecznie, wiedzieć, że jesteśmy we właściwych troskliwych rękach.
O takich lekarzach marzymy. A jak jest? Sondaż, który przeprowadziliśmy na start akcji
„Leczyć po ludzku” jesienią 2009 r., pokazał, że przeważają doświadczenia złe: tylko co trzeci
badany uważał, że chorzy są w Polsce traktowani po ludzku. Połowa respondentów (!) czuła
się traktowana przez personel medyczny „jak przedmiot”. Z cyklów reportaży, wywiadów
i listów od czytelników publikowanych w „Gazecie Wyborczej” przez półtora roku trwania akcji
wyłania się obraz lekarza, który traktuje pacjentów bezosobowo, chłodno, który, zamiast
rozmawiać i tłumaczyć, zbywa. Lekarza, który się spóźnia i za spóźnienie nie przeprasza,
który się nie wita, nie uśmiecha, nie puka, wchodząc do gabinetu kolegi czy do sali chorych.
Lekarza, który zajmuje się raczej „przypadkiem” niż człowiekiem. Który raczej straszy
rozwojem choroby, niż motywuje pacjenta do leczenia.
Dlatego akcja „Leczyć po ludzku” trwa (to już trzecia nasza kampania – po rodzić i umierać
– z „po ludzku” w tytule), a zajęcia, w których bierzecie Państwo udział, i opracowanie, które
trzymacie w dłoniach, są jej częścią. Naszym celem nie jest atakowanie lekarzy, przeciwnie,
chcemy, byście się do akcji włączyli. Wierzymy, że także w Waszym interesie jest zobaczyć
w pacjencie partnera. Choćby dlatego, że pacjenta spokojnego i rozumiejącego własną
LECZYĆ
chorobę łatwiej leczyć. A pacjent, który ze swoim lekarzem dobrze się czuje, chętniej stosuje PO LUDZKU
się do jego zaleceń i szybciej zdrowieje. WWW.WYBORCZA.PL/LECZYC
CZĘŚĆ I
Zasady skutecznej
komunikacji
z pacjentem
DR TOMASZ SOBIERAJSKI
najważniejsze, komunikujemy się nie tylko

1. Kiedy się komunikujemy? wtedy, kiedy mówimy. Milczenie również jest
Z komunikacją interpersonalną jest tak komunikatem. Co więcej, badania dowodzą,
jak z oddychaniem. Przywykliśmy że w komunikacji najważniejszą rolę odgrywa
do jednego i drugiego. Na co dzień nie nie to, co mówimy, ale to, jak mówimy. I choć
zastanawiamy się głębiej nad żadnym z tych może się to wydawać niewiarygodne
procesów. Niesłusznie, bo o ile oddychanie i „niewygodne” – szczególnie dla nauczycieli
sprawia, że możemy być organizmami i rodziców – to o naszym odbiorze
żywymi, o tyle komunikacja pozwala nam komunikatu wysyłanego przez drugą osobę
zachować status organizmów społecznych. tylko w 7 proc. decyduje to, co ktoś do nas
Możemy oddychać „byle jak” albo nauczyć mówi (słowa, informacje), a w 93 proc.
się oddychać przeponą. Możemy również sposób, w jaki mówi, i to, jak się przy tym
się komunikować ze światem zewnętrznym zachowuje.
„byle jak” albo nauczyć się właściwie
odbierać docierające do nas sygnały Komunikacja werbalna
i wysyłać zrozumiałe komunikaty. Wszystko Komunikacja przebiega dwutorowo
to wymaga pracy, ale przynosi efekty, – werbalnie i niewerbalnie. Do lat 60. XX w.
które nas mile zaskoczą. nie wyróżniano tych kategorii, ponieważ
Pytanie, z którym spotykam się nie zdawano sobie sprawy z tego, jak wielką
najczęściej, opowiadając o komunikacji, rolę w komunikacji odgrywa mowa ciała.
brzmi: „Kiedy się komunikujemy?”. Właściwie Potem, gdy to już odkryto, oba kanały
postawione pytanie powinno jednak brzmieć: komunikacji traktowano odrębnie, co było
„Kiedy się nie komunikujemy?”. Większość dużym błędem. Dopiero w połowie lat 80.
osób na tak postawione pytanie zdano sobie sprawę, że w procesie
odpowiedziałaby od razu: „Kiedy śpimy!”. komunikacji obu sfer oddzielić się nie da,
Niestety, nie jest to takie oczywiste. Znam a myśląc o skutecznej komunikacji, trzeba
osoby, z którymi można prowadzić ożywioną zadbać o spójność obu kanałów.
konwersację także podczas snu. Słowa, których używamy, budując
Komunikujemy się cały czas. Nieustannie komunikat, „zanurzone” są w sygnałach
LECZYĆ wysyłamy sygnały do świata zewnętrznego, niewerbalnych, takich jak gesty czy mimika.
PO LUDZKU podczas gdy nasz mózg odkodowuje bodźce To, co często przysparza nam kłopotów
WWW.WYBORCZA.PL/LECZYC docierające do nas ze strony innych ludzi. I co w komunikacji werbalnej, to złudzenie

właściwego znaczenia nadanego użytemu dziecka). Nie sposób zliczyć, ile narosło
słowu. Bo czy są uniwersalne wytyczne wokół tej relacji anegdot i żartów w rodzaju:
mówiące, co oznacza słowo „zaraz”? Czy jest „Przychodzi baba do lekarza…”.
to 30 sekund, 2 minuty czy może kwadrans? Jaką rolę w tym układzie ma odgrywać
Albo słowo „często”? Czyli kilka razy w ciągu lekarz, a jaką pacjent? Która z tych ról jest
dnia, dwa razy w tygodniu czy raz w miesiącu? trudniejsza? Która bardziej stresująca?
To pokazuje, że słowa w konwersacji nie są Większość powiedziałaby, że rola pacjenta.
nośnikami definicji słownikowych. Słowa te Niestety nie – pacjentów jest wielu, a lekarz
nabierają znaczeń między ludźmi w zetknięciu tylko jeden. To, co skutkuje w przypadku
z ukonstytuowanym światem społecznym jednej osoby, niekoniecznie działa
i kulturowym. w przypadku drugiej. Lekarze próbują
Jak zauważył Ludwig Wittgenstein: własnymi, „domowymi” sposobami
„Granice mojego języka są granicami „wyczuwać” pacjentów i czasami ponoszą
mojego świata”. Warto ten świat poszerzać w tym starciu porażkę. Wysłano ich na
– ucząc się nowych słów, terminologii pierwszą linię frontu, nie przygotowując
innych zawodów, języków obcych czy też… wcześniej do takiego rodzaju pracy. Myśleli,
rozwiązując krzyżówki. że będą leczyć, a okazuje się, że muszą
jeszcze – a czasem przede wszystkim
Komunikacja niewerbalna – słuchać, bo słuchający i rozumiejący
O ile komunikacja werbalna łatwiej daje się lekarz to dla pacjentów ideał. Ale jak
„sterować”, o tyle komunikaty niewerbalne słuchać i rozumieć, a jednocześnie dobrze,
wysyłamy często nieświadomie. Są to m.in.: odpowiedzialnie i z zachowaniem higieny
barwa lub ton głosu, pauzy, ziewnięcia psychicznej wykonywać zawód lekarza?
i tempo, w jakim mówimy, Czy tego można się nauczyć?
czyli tzw. komunikaty wokalne; Na szczęście tak – wystarczy poznać
postawa ciała, ułożenie rąk, nóg, mimika, kilka technik i doskonalić je w codziennej
spojrzenie, fizyczny dystans wobec praktyce.
rozmówcy – tzw. komunikaty ruchowe. Role pacjenta i lekarza
Jeśli spotykamy się ze znajomą osobą, Każda komunikacja z drugim człowiekiem
to zazwyczaj najpierw widzimy, ma swój początek i koniec, które zależą
czyli odczytujemy niewerbalnie, jaki jest stan tylko od nas. Niezwykle rzadko się zdarza,
jej ducha, czy jest przygnębiona, aby zły początek komunikacji miał swój
czy szczęśliwa, a dopiero potem możemy to dobry koniec. Kiedy źle zaczniemy,
od niej usłyszeć. Albo o ile bardziej znaczące problemy zaczynają się nawarstwiać
jest powiedzenie „Kocham Cię” do drugiej i prowadzą do porażki. Jeśli przekażemy
osoby, kiedy patrzymy jej prosto w oczy, pacjentom nasze złe emocje, to możemy być
niż to samo „Kocham Cię” wypowiedziane pewni, że dostaniemy od nich (czasem
ze wzrokiem skierowanym na lodówkę. z nawiązką) również złe emocje. Co więcej,
A przecież komunikat werbalny jest ten sam. nie będą mieli ochoty nas słuchać ani
Aby unikać dwuznaczności, powinniśmy z nami współpracować. Stracimy więc to,
się nauczyć synchronizować nasze ciało na czym nam najbardziej zależy.
z tym, o czym w danej chwili mówimy. W gabinecie lekarskim każdy odgrywa
swoją rolę.
Sztuka słuchania Rola pacjenta – pacjent, przychodząc
W komunikacji ważne jest nie tylko do gabinetu lekarskiego, jest zazwyczaj
nadawanie komunikatu, ale również zaniepokojony, zestresowany,
umiejętność jego odbierania – sztuka zdenerwowany. Nierzadko te trzy stany
słuchania. Użyłem sformułowania „sztuka”, występują jednocześnie. Oczekuje od
ponieważ jest to proces, który wymaga lekarza, że go wysłucha i mu pomoże.
dużych umiejętności. Rodzimy się Szuka w lekarzu oparcia, zdając się na jego
wprawdzie (większość z nas) autorytet. Dotyczy to także rodziców, którzy
z umiejętnością słyszenia, ale słuchania zgłaszają się np. ze zdrowym dzieckiem
musimy się dopiero nauczyć. Niestety, na szczepienie, ale w głębi duszy obawiają
szkoła w żaden sposób nie rozwija tej się hipotetycznych działań niepożądanych.
umiejętności. A i w późniejszych latach Rola lekarza – lekarz oczekuje
rzadko doceniamy jej wagę. od pacjenta podporządkowania, współpracy
i… dbałości o higienę. Niestety często, choć
2. Przychodzi pacjent do lekarza słyszy pacjentów, nie słucha ich. A swój
LECZYĆ
Szczególnym rodzajem komunikacji jest autorytet wykorzystuje do wytworzenia
relacja lekarz – pacjent (przez słowo relacji paternalistycznych, PO LUDZKU
„pacjent” rozumiem także rodziców a nie partnerskich. WWW.WYBORCZA.PL/LECZYC

Z pozoru pacjent i lekarz, choć tak od siebie Jeśli zaprosisz dwie osoby, nie ignoruj
zależni, nie odpowiadają na swoje potrzeby, żadnej z nich; mów na przemian do jednej
nie „spotykają się”. Nierzadko nie słuchają się i do drugiej, patrząc im w oczy.
nawzajem, oskarżają o brak współczucia Jeśli dziecko odwróci uwagę jednego
i zrozumienia. A przecież obu stronom zależy z rodziców lub opiekunów (najczęściej
na tym samym. Na zdrowiu pacjenta. matki), druga osoba będzie mogła Cię
wysłuchać, a to sprawi, że nie będą
3. Jak poprawić komunikację? przychodzić po raz kolejny do gabinetu,
Co może zrobić lekarz, żeby zaoszczędzić by zadać Ci te same pytania.
czas, zapobiec negatywnym emocjom
w gabinecie, zdobyć zaufanie pacjenta, Pamiętaj!
osiągać dobre efekty i cieszyć się swoją Rozmawiając z kimś z pewnej
pracą? odległości, zawsze patrz tej osobie tylko
1. Zaproś pacjenta do gabinetu osobiście. w jedno oko. Zazwyczaj podczas
Nie traktuj tego jako wysiłku, ale raczej rozmowy z odległości kilkudziesięciu
jako rozprostowanie nóg podczas dnia pracy centymetrów nie możemy się
(zobaczysz, że to się opłaci). zdecydować, w które oko mamy patrzeć.
Otwierając drzwi i stając w progu Nasz wzrok sprawia wtedy wrażenie
gabinetu, pokazujesz, że pacjent jest Twoim rozbieganego, przez co nie wzbudzamy
gościem, którym za chwilę – jako gospodarz zaufania naszego rozmówcy. Patrzący
– się zaopiekujesz, co daje mu poczucie i słuchający Cię nie będzie widział,
bezpieczeństwa i ostudza jego ewentualne że patrzysz tylko w jedno jego oko, a Ty
negatywne emocje. ze statycznym spojrzeniem staniesz się
Stojąc w drzwiach, wyraźnie zaznaczasz bardziej wiarygodny.
granicę Twojego terytorium, jakbyś mówił:
„Próg tego gabinetu jest końcem Nigdy nie angażuj się w ewentualne spory
poczekalni. Zajmę się Tobą, ale musisz rodzinne, których możesz być świadkiem
wiedzieć, że w gabinecie wszystko potoczy w gabinecie. Podkreśl wyraźnie, jakie jest
się na moich warunkach”. Twoje zdanie, i zaznacz je odpowiednią
Jak przystało na dobrego gospodarza, gestykulacją – pokazując dłonie z palcami
przywitaj pacjenta i/lub rodziców dziecka skierowanymi ku górze, informujesz
i wskaż miejsce, na którym mają usiąść. rozmówcę, że odcinasz się od całej sytuacji.
Nie zapominaj o uśmiechu. Jeśli Ty Staraj się nie stawać po niczyjej stronie
uśmiechniesz się do pacjenta, jest duża – mów o swoim zdaniu, to Ty w tej sytuacji
szansa, że odpowie tym samym. jesteś autorytetem, nie potrzebujesz się
2. Zwracaj się do pacjenta, używając jego podpierać autorytetem innej osoby.
imienia i nazwiska. 4. Jeśli masz to w zwyczaju,
Dzięki temu nobilitujesz pacjenta, podaj pacjentowi rękę na powitanie.
bo przestaje on być anonimowy. Nie musisz tego robić, jeśli czujesz się
Jednocześnie redukujesz do minimum z tym sztucznie, bo jeśli Ty będziesz
jego ewentualną agresję. skrępowany tym gestem, to możesz być
Zawsze zwracaj się do pacjenta pewien, że skrępuje to też pacjenta.
z należytym szacunkiem. Podanie ręki nie jest spoufalaniem się
z pacjentem, to raczej porcja dodatkowej
Pamiętaj! wiedzy, którą możesz zdobyć. Rodzaj
Bezimienni są najbardziej agresywni. uścisku mówi nam, z kim mamy
do czynienia, czy z osobą słabą psychicznie
Nie obawiaj się spoufalenia, używaj (kiedy uścisk dłoni ma charakter „śniętej
grzecznościowych zwrotów Pan/Pani, ryby”), czy ze zdecydowaną (uścisk typu
które wyraźnie ustalają granice zażyłości. „imadło”), czy też z człowiekiem bardzo
Jeśli do dziecka, które przyjdzie do gabinetu zestresowanym (spocone dłonie).
z rodzicami, będziemy się zwracali wprost
i po imieniu, to możemy być pewni sukcesu Pamiętaj!
w naszej współpracy z rodzicami. W szczególnych sytuacjach, kiedy
3. Zaproś do gabinetu osobę towarzyszącą pacjent jest bardzo zestresowany
dorosłemu pacjentowi lub oboje rodziców i chcemy go uspokoić albo bardzo
dziecka. chcemy go przekonać do swoich racji,
Nie bój się tłoku w gabinecie – dwie osoby stosujemy uścisk w postaci
LECZYĆ to większa szansa powodzenia wizyty oraz „rękawiczki”, przykrywając uściśniętą
PO LUDZKU tego, że zostaniesz wysłuchany i właściwie dłoń pacjenta swoją drugą dłonią.
WWW.WYBORCZA.PL/LECZYC zrozumiany.

Mów pacjentowi, co robisz
lub co będziesz robić.
Informując pacjenta na bieżąco
o przebiegu wizyty i badania,
zredukujesz jego lęk, zyskasz
zaufanie i skłonisz go
do współpracy
Rodzaj uścisku dłoni pacjenta pomoże 6. Podczas rozmowy z pacjentem staraj

nam w pokierowaniu rozmową, zwłaszcza się patrzeć mu jak najczęściej w oczy.
gdy chcemy go do czegoś przekonać. To buduje kontakt i sprawia, że pacjent
5. Zminimalizuj ilość barier czuje się słuchany, a i Ty bardziej skupiasz
komunikacyjnych między Tobą się na tym, co on mówi.
a pacjentem. Patrząc w oczy pacjentowi, można łatwiej
Od pacjenta zazwyczaj oddziela nas biurko wychwycić, czy mówi prawdę,
– jeśli masz mu do przekazania ważną czy konfabuluje.
wiadomość (z jego albo Twojego punktu
widzenia), zminimalizuj tę barierę, nachylając Pamiętaj!
się całym ciałem w stronę pacjenta. Niektórzy praktycy zajmujący się
Jeśli uznasz, że pacjent potrzebuje komunikacją uważają, że jeśli
intymnej rozmowy, usiądź razem z nim rozmówca ucieka wzrokiem w prawo,
przy jednym rogu biurka, dzięki temu może to oznaczać, że zmyśla,
zmniejszysz dystans i zwiększysz zaufanie. jeśli w lewo – coś sobie usiłuje
Postaraj się, aby od pacjenta przypomnieć, jeśli spuszcza wzrok
nie oddzielały cię „ruchome” bariery – wstydzi się, być może chce coś
komunikacyjne, takie jak: ekran komputera, przed nami ukryć.
segregatory, pliki papierów, karty innych
pacjentów itp. Przestrzeń między Wami 7. Zwracaj uwagę na ręce.
powinna pozostawać czysta, żebyście mogli Kontroluj zarówno swoje ręce, które
LECZYĆ
nawzajem prawidłowo odczytywać swoje podczas wizyty powinieneś zawsze trzymać PO LUDZKU
intencje. na biurku, jak i ręce pacjenta. WWW.WYBORCZA.PL/LECZYC

Kładąc na biurku dłonie jedną na drugiej, Pamiętaj!
dajesz znak pacjentowi, że słuchasz. Ponad 70 proc. Polaków nie rozumie,
Nie splataj palców dłoni w koszyczek, wydawałoby się prostych, treści
bo to zbuduje między Tobą a pacjentem przekazywanych przez polskie serwisy
komunikacyjną tamę. informacyjne. A ci statystyczni Polacy
Nie wskazuj na pacjenta palcem i nie to Twoi pacjenci.
wytykaj mu palcem niczego – to bardzo
oskarżający i nieprzyjemny gest, który może Niezrozumienie jest źródłem niewiedzy,
zostać odebrany jako przejaw agresji. a niewiedza prowadzi do strachu – jeśli
pacjent Ciebie nie zrozumie, to zacznie
Pamiętaj! się bać; jeśli zacznie się bać, to przestanie
Staraj się nie operować rękami Ciebie słuchać.
i palcami wokół ust. Osoba Rozmawiaj z pacjentem w myśl zasady,
zasłaniająca usta podczas konwersacji że „szklanka jest do połowy pełna”
może zostać odebrana jako mówiąca – większość pacjentów przychodzi
nieprawdę lub powstrzymująca się do lekarza, żeby znaleźć pocieszenie, wyjdź
przed powiedzeniem czegoś więc naprzeciw temu oczekiwaniu i przekaż
przykrego. w pozytywny sposób te informacje,
na których Ci najbardziej zależy.
Zwracaj uwagę na ręce pacjenta 11. Jeśli pacjent jest agresywny,
– zaobserwuj, czy je nerwowo pociera, nie wchodź z nim w dyskusję.
czy niecierpliwie porusza palcami, Próba zatamowania agresji pacjenta czy
a może zaciska je gniewnie w pięść wyproszenia go z gabinetu tylko spotęguje
– dzięki temu łatwiej możesz odczytać jego złość.
jego nastrój. Choć to bardzo trudne, staraj się
8. Mów pacjentowi, co robisz odczekać, pacjent i tak musi wszystko
lub co będziesz robić. wykrzyczeć; brak reakcji z Twojej strony
Jeśli potrzebujesz więcej czasu zbije go z tropu, wyciszy i ośmieszy
na zanotowanie czegoś lub uzupełnienie we własnych oczach.
kartoteki, przeproś pacjenta, poproś o chwilę Po ataku zwróć się do niego z imienia lub
cierpliwości i poinformuj, że będziesz nazwiska i zapytaj, czy możesz mu w czymś
uzupełniał jego dane z wizyty – ta informacja pomóc (np.: „Pani Mario, widzę, że jest Pani
sprawi, że nie poczuje się jak intruz, który Ci bardzo zdenerwowana. W czym mogę Pani
przeszkadza, ani że jest ignorowany. pomóc?”).
Informując pacjenta na bieżąco 12. Jeśli dajesz pacjentowi wybór, nigdy
o przebiegu wizyty i badania, zredukujesz nie decyduj za niego.
jego lęk, zyskasz zaufanie i skłonisz go Pacjenci mają tendencję do przerzucania
do współpracy. odpowiedzialności za swoje decyzje
9. Mówiąc do pacjenta, używaj gestów w sprawie zdrowia na lekarza. W przypadku
podkreślających słowa. niezdecydowania pacjenta poproś go,
Objaśniając pacjentowi sposób aby się spokojnie zastanowił i podjął decyzję
i częstotliwość podawania szczepionki później – ten zabieg sprawi,
lub przyjmowania leków, patrz na niego że paradoksalnie podejmie ją szybciej, żeby
i używaj do tego odpowiednich gestów, nie ryzykować kolejnej wizyty w gabinecie.
na przykład podkreśl „trzy razy dziennie” Gdy pacjent zapyta o Twoje zdanie, wyraź je,
lub „trzy dawki” wskazaniem trzech palców ale zaznacz dobitnie, że to jest Twoje zdanie.
dłoni, a mówiąc „nigdy”, przetnij powietrze Kiedy pacjent zapyta, co byś zrobił na jego
ręką w poziomie. miejscu, poinformuj go, że nie jesteś
Jeśli słuchasz pacjenta, potakuj głową. na jego miejscu i ciężko jest Ci się wczuć
Kiedy coś nie jest dla Ciebie jasne, w jego sytuację. Możesz ewentualnie
delikatnie przerwij pacjentowi i użyj frazy powiedzieć, jakie decyzje podejmują inni
zrozumienia: „Jeśli dobrze zrozumiałem, pacjenci w podobnej sytuacji.
powiedziała Pani, że…”. Pacjent potwierdzi
lub wyjaśni, co miał na myśli. Pamiętaj!
10. Dostosuj swój język do pacjenta. Pacjent musi wyjść z gabinetu
Nie używaj skomplikowanych z poczuciem, że podjął decyzję sam.
sformułowań, mów jak najprostszym Jeśli zrobisz to za niego, to w przypadku
językiem. Miej na uwadze, jakichś niepowodzeń w oczach pacjenta
LECZYĆ że prawdopodobnie żaden z Twoich to Ty będziesz odpowiedzialny za skutki
PO LUDZKU pacjentów nie zrozumie fachowej medycznej podjętej decyzji.
WWW.WYBORCZA.PL/LECZYC terminologii.

13. Nie czuj się dotknięty, kiedy pacjent
jest podejrzliwy. Nie obrażaj się, gdy pyta
nieprzyjemne. Raz oszukane przez lekarza
dziecko nie zaufa już żadnemu innemu WARTO
lub ma wątpliwości, także dotyczące
Twoich odpowiedzi.
lekarzowi, a ten uraz może mu towarzyszyć
również w dorosłym życiu.
PRZECZYTAĆ
Bądź pewny swoich racji i nie daj się 17. Nastolatki są bardzo trudną grupą
wyprowadzić z równowagi, kiedy pacjent pacjentów. 1. Higginbotham D.J.,
próbuje podważyć Twoje kompetencje. Zakompleksione, zagubione i zbuntowane Yoder D.E.:
Twoje wahanie i złość mogą świadczyć nastolatki mogą być bardzo nieprzyjemnymi „Communication within
o niepewności wiedzy, jaką masz. i zamkniętymi pacjentami. natural conversational
Ogromna ilość niesprawdzonych Kiedy nie możesz się porozumieć interaction: implications
informacji w mediach i Internecie sprawia, z nastolatkiem w obecności rodziców, for severe communicatively
że pacjenci nie wiedzą, komu mogą ufać; poproś go, żeby przyszedł do Ciebie pod impaired persons”. „Topics
trzymaj się swojego zdania (ale sam musisz ich nieobecność (lub zapytaj rodziców, in Language Disorders”,
być do niego przekonany najbardziej). czy mogliby zostawić Was samych) – jest 1982: 2 (4).
14. W przypadku rozmów o profilaktyce wtedy szansa, że dużo więcej się od niego
niczego nie ukrywaj. dowiesz. 2. Stewart J.: „Mosty
Kiedy rozmawiasz z pacjentem Nie traktuj nastolatka jak dziecka, to go zamiast murów.
na przykład o szczepieniach, jesteś bardzo denerwuje. O komunikowaniu się
zobowiązany do poinformowania go Nie próbuj mu wmówić, że jego problem między ludźmi”. Warszawa,
o wszystkich możliwościach wyboru. jest nieważny, a wszystko, co mu się teraz PWN, 2000: 78.
Nie unikaj odpowiedzi na pytania przydarza, kiedyś minie. Dla nastolatka
kłopotliwe, np. o skutki uboczne danej trądzik może być naprawdę ogromną 3. Turchet P.: „Mowa ciała.
terapii. Odpowiadaj jasno i rzeczowo, tragedią – nie bagatelizuj tego. Zrozumieć człowieka
nie próbuj ich bagatelizować, bo to wzbudzi 18. Koniec wizyty to najtrudniejsza część po jego gestach”.
jego podejrzliwość. Posługuj się spektaklu. Warszawa, Bauer-Weltbild
argumentami, a nie emocjami. Pod koniec wizyty pacjent jest już Media, 2006: 26 i 86.
W celu zilustrowania argumentów używaj zdekoncentrowany: albo się cieszy,
przykładów wziętych z życia. że kończy się wizyta i za chwilę opuści mało 4. Wittgenstein L.:
komfortową dla siebie sytuację, albo smuci „Tractatus logico-
Pamiętaj! się postawioną diagnozą i rozpamiętuje ją. philosophicus”. PWN,
W przypadku profilaktyki i szczepień Niech nie zmyli Cię, że pacjent przytakuje Warszawa 2004.
mów o realnych korzyściach płynących głową, bo myślami jest już zazwyczaj poza
ze szczepienia i potencjalnym ryzyku gabinetem. 5. Groove T.G.: „Dyadic
rzadkich niepożądanych odczynów Interactions”. William C.
poszczepiennych. Pamiętaj! Brown Communications
Im ktoś energiczniej przytakuje, Inc., Dubuque, Iowa 1991.
15. W rozmowie z pacjentem nigdy tym mniej słucha.
nie używaj sformułowania: „Dlaczego?!”. 6. Ekman P., Friesen W.V.:
To pytanie ma charakter oskarżający, Ważne jest, aby właśnie pod koniec „Nonverbal leakage
piętnuje pacjenta i zaburza komunikację. wizyty szczególnie pomagać sobie and clues to deception”.
Zastąp je pytaniem: „Co się stało, że…?” gestami i skupiając całą uwagę pacjenta „Psychiatry”, 1969: 32.
– jest ono bardziej empatyczne i wskazuje na sobie, poinformować go o sposobie
na rzeczywiste zainteresowanie, nie jest postępowania (diagnostyka, leczenie, 7. Lynch J.J.: „The
zarzutem. szczepienia itp.). language of the heart:
16. Kilkuletnie dzieci są jednymi Na końcu wizyty zawsze zapytaj pacjenta, the body’s response
z najbardziej wymagających pacjentów. czy to, co powiedziałeś, jest dla niego jasne, to human dialogue”.
Małe dzieci szybko się nudzą, to ich i powiedz, że jeśli czegoś nie zrozumiał, New York, Basic Books,
natura, więc nie wymagaj, żeby słuchały Cię to chętnie wyjaśnisz to jeszcze raz. 1985: 3.
jak dorośli. Zapisz swoje wskazania na kartce i wręcz
Dzieci znakomicie odkrywają każdy fałsz ją pacjentowi, będzie to stanowiło dla niego
– nie próbuj do nich dotrzeć poprzez drogowskaz i niezbędnik w postępowaniu
przymilanie się czy zniekształcanie głosu. po wyjściu z gabinetu.
Zazwyczaj dzieci nie lubią wizyt To, że na początku wizyty osobiście
w gabinetach lekarskich i to się nie zmieni. zaprosiłeś pacjenta do gabinetu, wstając
Możesz to jedynie załagodzić – staraj się od biurka, pozwoli Ci również w łatwy
mówić do nich jak do dorosłych i tłumaczyć sposób zakończyć wizytę, co jest
im pewne rzeczy, powołując się na autorytet szczególnie istotne w przypadku pacjenta
rodziców. gaduły, ponieważ wstając zza biurka,
Nie okłamuj dziecka. Nie mów, że coś dajemy sygnał, że wizyta jest skończona,
LECZYĆ
nie będzie bolało, jeśli zaboli, że coś będzie a my ruszamy do drzwi po następnego PO LUDZKU
przyjemne, jeśli wiesz, że będzie pacjenta. WWW.WYBORCZA.PL/LECZYC
CZĘŚĆ II
Prawa pacjenta
DR DOROTA KARKOWSKA
O
pisujemy najważniejsze prawa
pacjenta wynikające z ustawy
1. Prawo do godności
o prawach pacjenta i Rzeczniku i poszanowania intymności
Praw Pacjenta z 2008 r. Oto one: Jeśli jesteś lekarzem, pielęgniarką, położną
1. Pacjent ma prawo do tego, by zostać czy rehabilitantem, podczas pierwszego
potraktowanym godnie i z szacunkiem spotkania z pacjentem powinieneś się
dla swojej intymności. przedstawić, potraktować go taktownie,
2. Pacjent ma prawo wiedzieć, na co życzliwie i z cierpliwością. Pacjent nie lubi,
choruje, jakie leczenie mu proponuje lekarz, gdy się do niego zwracasz na ty lub: babciu,
jakie jest rokowanie, a jeśli ma wątpliwości dziadku, czy też określając go np. „ten
co do diagnozy, ma prawo poprosić o drugą z przepukliną”. Do chorego zwracaj się
opinię lub o zwołanie konsylium lekarskiego. przez Pan/Pani, dodając jego imię
3. Pacjent ma prawo dostępu lub nazwisko.
do dokumentacji medycznej dotyczącej jego Prawo pacjenta do poszanowania
choroby i ma prawo wymagać, by chroniono intymności wymaga, by podczas badania
jego dane przed osobami przez niego lub zabiegu obecny był wyłącznie niezbędny
nieupoważnionymi. personel. Do gabinetu nie mogą wchodzić
4. Pacjent ma prawo dostępu do świadczeń osoby trzecie – np. pani z rejestracji
opieki zdrowotnej (w tym diagnostyki, z kartami innych pacjentów; pielęgniarka,
rehabilitacji, leków, środków medycznych, która wróciła po pieczątkę; inny lekarz,
pobytu w szpitalu) finansowanych który przyszedł się skonsultować, ani też
ze środków publicznych. inny pacjent, który „tylko chce o coś
5. Pacjent ma prawo korzystać zapytać”. Przypadkowych gości powinno się
z najnowszych zdobyczy medycyny zarówno wypraszać i jeśli Ty tego nie zrobisz, pacjent
w diagnostyce, jak i leczeniu. ma prawo sam zareagować.
6. Pacjent ma prawo do towarzystwa Gabinet powinien mieć stosowne
bliskiej osoby podczas wizyty u lekarza zamknięcie albo na zewnątrz wywieszkę (lub
czy zabiegu, a także do kontaktowania się zapalone światło: „Nie wchodzić”). Osoba
z bliskimi i korzystania z ich opieki w czasie badana powinna mieć możliwość
LECZYĆ pobytu w szpitalu. przygotowania się do badania (np.
PO LUDZKU 7. Pacjent ma prawo do opieki rozebrania się) w osobnym osłoniętym
WWW.WYBORCZA.PL/LECZYC duszpasterskiej i umierania w godności. miejscu. Badanie czy zabieg powinny

odbywać się w takim miejscu, aby nie można 2. Prawo do informacji
było pacjenta podglądać ani podsłuchiwać.
W trakcie zaś pobytu w szpitalu, gdy chory i do zasięgnięcia drugiej opinii
nie może opuszczać łóżka, ma prawo Prawo do informacji jest prawem pacjenta,
oczekiwać, że badania lub zabiegi będą ale także jego rodziny. To pacjent jako
wykonywane za zasłonką czy parawanem. pierwszy ma wiedzieć, co mu dolega, jakie
Badanie czy zabieg powinny przebiegać leczenie proponuje lekarz i jakie jest
jak najmniej boleśnie. Zadawanie zbędnego rokowanie. Chory potrzebuje, byś wyjaśnił
bólu przez niedbałe wykonywanie zastrzyku, mu wszystko w sposób zrozumiały, a jeśli
zmiany opatrunków czy niedelikatne pacjent ma wątpliwości, powtórzył. To
badanie jest naruszeniem godności bardzo ważne, pacjent przejęty chorobą
człowieka. może mieć problem z koncentracją uwagi.
Pobyt w szpitalu jest stresujący, chory Zdarza się, że chory wyraża swój pogląd
oczekuje, by personel ten stres na przebieg leczenia. Powinieneś mimo to
minimalizował. Obchód lekarski jest ważną wykazać się cierpliwością, zaznajomić go
częścią pracy lekarzy i pielęgniarek z Twoim planem leczenia i wyraźnie
w szpitalu. Pośpiech w jego trakcie zaznaczyć, które świadczenia są bezpłatne,
nie usprawiedliwia sytuacji, w których a za które trzeba dopłacić zgodnie
chorzy muszą się rozbierać przed innymi z ogólnodostępnym cennikiem.
pacjentami w sali. Nie możesz omawiać Jedynie wtedy, gdy pacjent ma
choroby i zadawać intymnych pytań na głos kompletne informacje i zna rokowanie,
przy wszystkich. Inni pacjenci nie muszą może wyrazić świadomą zgodę
wiedzieć, na co choruje sąsiad w sali, jakie na proponowane leczenie bądź świadomie
są wyniki jego badań itd. Jeżeli pacjent się mu sprzeciwić.
nie jest w stanie się poruszać, ma prawo Jeżeli trzeba przeprowadzić zabieg,
oczekiwać, że lekarz porozmawia z nim powinieneś powiedzieć pacjentowi, na czym
w taki sposób, by nie wtajemniczać innych on polega i jakie powikłania można
pacjentów czy przypadkowych osób. przewidzieć. To samo dotyczy zalecanego
Pacjenci chodzący powinni tę szczególną przez Ciebie badania diagnostycznego (np.
sytuację zrozumieć i na czas rozmowy gastroskopii). Pamiętaj, że pacjent ma
opuścić salę. Jeśli nie mogą, możesz odbyć prawo się na nie nie zgodzić. Nie możesz
taką rozmowę szeptem. zatajać przed pacjentem celu badania, jego
Chory ma prawo wiedzieć, od kogo, kiedy strony technicznej czy możliwych powikłań
i gdzie może uzyskać informacje o zdrowiu z obawy, że się na badanie nie zgodzi.
i leczeniu. W niektórych szpitalach są Jeżeli ma 16 lub 17 lat, wyraża zgodę
specjalne pokoje, do których możesz razem z rodzicami. Jeśli nie ma jeszcze
zaprosić pacjenta. To powinien być 16 lat, zgodę wyrażają za niego rodzice.
obowiązujący standard. Pacjent może zgodę wyrazić ustnie. Tylko
na zabieg zwiększonego ryzyka (np.
Pamiętaj! operację) możesz poprosić chorego o zgodę
Wywieszana czasem na łóżkach karta na piśmie. Niedopuszczalne jest
z pomiarem temperatury także podsuwanie pacjentowi w szpitalu zgody
narusza prawo do intymności i pacjent in blanco na wszystko, co będzie
może zażądać jej usunięcia. To on proponowane podczas hospitalizacji.
decyduje, komu przekaże informacje Pacjent może zrzec się prawa
o swoim zdrowiu. do informacji. Wtedy wyraźnie Ci powie,
że nie chce wiedzieć, i nie musi podawać
Jeśli pracujesz w klinice lub innej przyczyny. Nadal powinieneś go prosić
placówce uprawnionej do kształcenia o zgodę na zabiegi. Oczywiście pacjent
personelu medycznego, pamiętaj, że chorzy zawsze może ponownie chcieć skorzystać
powinni być uprzedzeni o tym, że na terenie ze swojego prawa do informacji.
placówki mogą się zetknąć ze studentami Pacjent ma prawo upoważnić do
kierunków medycznych. Studenci mogą być informacji o swoim zdrowiu bliską mu osobę.
obecni przy badaniu czy zabiegu, ale tylko I nie musi to być nikt z rodziny. Namiary
w celu obserwacji. Nie mogą bez zgody na wskazaną osobę bywają wpisywane
pacjenta badać go ani wykonywać żadnego do dokumentu, na podstawie którego
zabiegu. Sama obecność studentów jest pacjent uzyskuje świadczenie, albo do karty
dodatkowym stresem dla pacjenta. wypełnianej podczas pierwszej wizyty
Powinieneś zadbać o to, by ich liczba u lekarza czy w szpitalu. Pacjent może też
LECZYĆ
i zachowanie nie naruszały prawa mieć przy sobie odrębną kartkę z takim PO LUDZKU
do godności i intymności chorego. oświadczeniem. Jeżeli pacjent nikogo WWW.WYBORCZA.PL/LECZYC
nie upoważnił, a jest nieprzytomny, wtedy 3. Prawo do dostępu do dokumentacji

sam podejmujesz decyzję o leczeniu.
Zgodnie z art. 23 i art. 87 kodeksu medycznej i ochrony danych
rodzinnego i opiekuńczego możesz To prawo jest ściśle związane z prawem do
poinformować o stanie zdrowia pacjenta informacji. O swoim stanie zdrowia pacjent
osoby zobowiązane prawnie do opieki nad może się dowiedzieć ustnie od lekarza czy
nim: jego małżonka, rodziców lub dzieci. pielęgniarki, ale może też poznać informacje
Wskazany przepis nie odnosi się do sytuacji zapisane w papierowej lub elektronicznej
nieformalnych, jak: konkubinat, związki tej dokumentacji medycznej przechowywanej
samej płci czy prowadzenie wspólnego w gabinecie, przychodni czy szpitalu.
gospodarstwa domowego. „Wytwórcami” dokumentacji są szpital,
W Polsce wciąż brakuje jasnych przychodnia lub lekarz, pielęgniarka
rozwiązań organizacyjnych – problem i położna, którzy prowadzą własną praktykę.
zlikwidowałoby wprowadzenie jednolitych Informacje w niej zawarte dotyczą danych
dokumentów uprawniających do świadczeń. osobowych, stanu zdrowia, czynności
Wpisywałoby się do nich uprawnioną medycznych, które podjęto wobec pacjenta.
do informacji osobę tak jak w polisie Oryginał dokumentacji zostaje w tej
ubezpieczenia na życie. placówce. Zlecenia i skierowania zostają
Pacjent ma prawo żądać dodatkowej opinii natomiast tam, gdzie zrealizowano dane
lekarskiej lub konsultacji, z której może świadczenie.
skorzystać, gdy ma wątpliwości co do Twojej Na podstawie dokumentacji można ustalić
diagnozy. Prawo to pojawiło się dopiero tożsamość, pacjent może zatem żądać, by
w 2008 r. z ustawą o prawach pacjenta. dane te były należycie chronione – szafka
Na potrzebę wprowadzenia tego przepisu z dokumentami w rejestracji ma być
zwrócił uwagę Europejski Trybunał Praw zamknięta na klucz; tak samo drzwi do
Człowieka w Strasburgu w wyroku pokoju rejestracji – tak by uniemożliwić
z 22 marca 2007 r. w sprawie Alicji Tysiąc dostęp osobom nieupoważnionym.
przeciwko Polsce. Podobnie powinien być chroniony zeszyt
zabiegów w szpitalu.
Pamiętaj! Jeżeli tak nie jest, pacjent ma prawo
Masz prawo odmówić konsultacji, zwrócić uwagę personelowi, a jeśli to
jeżeli uznasz, że żądanie pacjenta jest nie poskutkuje, ma prawo zwrócić się
bezzasadne – musisz wtedy jednak do kierownika placówki, który odpowiada
odnotować ten fakt w dokumentacji. zgodnie z ustawą o ochronie danych
Przepis ten stosuje się również wobec osobowych za poszanowanie prawa
opinii pielęgniarki lub położnej, co ma do poufności.
LECZYĆ szczególne znaczenie w czasie porodu Ochronie podlegają również dane
PO LUDZKU i podczas pobytu w szpitalu. nienarodzonego dziecka ustalane w czasie
WWW.WYBORCZA.PL/LECZYC jego życia płodowego.

Można także żądać ochrony danych osób W imieniu pacjenta dostęp
zmarłych – tajemnica zawodowa obowiązuje do dokumentacji ma osoba przez niego
personel medyczny także po śmierci upoważniona. Najlepszym upoważnieniem
pacjenta. jest dokument pisemny określający
Tajemnica zawodowa obowiązuje nie tylko konkretną osobę z imienia i nazwiska,
lekarzy i lekarzy dentystów, ale także a także okres, na jaki daje się upoważnienie,
pielęgniarki, położne, rehabilitantów, tzn. czy dokumentacja ma być udostępniania
studentów kierunków medycznych, tylko za życia pacjenta, czy również po jego
pracowników administracji śmierci. Chory ma prawo, by takie
(np. rejestratorkę). upoważnienie zostało wpisane
Pacjent nie jest wyłącznym dysponentem do dokumentacji medycznej prowadzonej
informacji zebranych o nim w dokumentacji przez szpital lub przychodnię. Może także
medycznej; szpital czy przechodnia wpisać upoważnienie do dokumentu,
przekazują informacje innym podmiotom na podstawie którego otrzymuje
– innemu szpitalowi, w którym świadczenie, lub napisać na osobnej kartce.
kontynuowane jest leczenie, izbom Pacjent zawsze może zmienić osobę
lekarskim w czasie kontroli czy NFZ. upoważnioną.
Informacje można przekazywać Do dokumentacji pacjenta, który
zakładom ubezpieczeń tylko za zgodą nie ukończył 16 lat, mają prawo tylko jego
chorego. W razie przypuszczenia, że doszło rodzice, jeśli ma ukończone 16,
do naruszenia prawa do ochrony danych, ale nie skończone 18 lat – dostęp ma on
może zainterweniować Generalny Inspektor sam oraz jego rodzice.
Ochrony Danych Osobowych. Dokumentacje przechowują placówki
W czasie pobytu w szpitalu pacjent medyczne. Najdłużej (30 lat)
może przekazać wyniki swoich przechowywane są dokumenty pacjenta,
dotychczasowych badań czy też karty który zmarł na skutek uszkodzenia ciała
informacyjne z poprzednich pobytów lub zatrucia. Pozostałą dokumentację
w innych szpitalach. Jednak w chwili przechowuje się przez 20 lat,
wypisu szpital ma obowiązek zwrócić je a dokumentację medyczną dzieci poniżej
za pokwitowaniem. Może natomiast drugiego roku życia – 22 lata.
zachować ich kopie. Wyjątek stanowią zdjęcia RTG,
Wyniki badań robionych poza szpitalem które przechowuje się dziesięć lat.
są własnością pacjenta. Skierowania na badania lub zlecenia
Po zakończonym leczeniu szpitalnym lekarza można zniszczyć w sposób
pacjent powinien otrzymać kartę uniemożliwiający identyfikację pacjenta
informacyjną, która zawiera: rozpoznanie po upływie pięciu lat.
choroby w języku polskim; wyniki badań; W przypadku likwidacji szpitala
zastosowane leczenie; datę wykonania czy przychodni dokumentacja jest
zabiegu; dalsze wskazania; orzeczony przekazywana do archiwum. Informacje
przy wypisie okres czasowej niezdolności o takim archiwum są w rejestrze
do pracy, a czasem ocenę zdolności prowadzonym przez wojewodę lub ministra
do pracy; adnotacje o produktach zdrowia. Jeżeli szpital lub przychodnia
leczniczych i wyrobach medycznych zostały przejęte przez inną placówkę
zapisanych na receptach; terminy medyczną, to dokumentacja przechodzi
planowanych konsultacji. Szpital musi do nowego szpitala lub przychodni.
przechowywać kopię tej karty. Adres miejsca przechowywania
dokumentacji medycznej przez lekarzy,
Pamiętaj! pielęgniarki i położne udzielające
Pacjent ma prawo wglądu świadczeń zdrowotnych poza zakładem
w dokumentację medyczną na miejscu opieki zdrowotnej wpisany jest do rejestru
w szpitalu lub przychodni czy praktyk zawodowych prowadzonego przez
prywatnej praktyce bez podawania okręgową radę lekarską lub okręgową radę
powodu. Ma prawo sporządzić wyciągi, pielęgniarek i położnych.
odpisy lub kopie – wykonuje je
placówka, która przechowuje
dokumentację. Informacje – czy to
4. Prawo dostępu do świadczeń
w formie papierowej, na płycie CD opieki zdrowotnej finansowanych
czy na nośniku pendrive – mogą być
płatne. Wysokość opłat za te czynności
ze środków publicznych LECZYĆ
musi być podana oficjalnie. Przed skorzystaniem ze świadczeń pacjent PO LUDZKU
musi przedstawić dokument, który WWW.WYBORCZA.PL/LECZYC

potwierdzi, że jest ubezpieczony w ramach O tym, co jest w ramach koszyka
NFZ (np. legitymację ubezpieczeniową bezpłatne, do czego trzeba dopłacić, a co
z zakładu pracy lub aktualny dowód wpłaty jest całkowicie odpłatne, mówi
składki na ubezpieczenie zdrowotne, rozporządzenie ministra zdrowia (dostępne
legitymację studencką, emeryta, rencisty, np. na internetowej stronie Sejmu,
KRUS). Ministerstwa Zdrowia czy NFZ).
Jeżeli płatnik – np. pracodawca – nie
zapłacił składki, pacjent musi sam pokryć Pamiętaj!
koszty świadczenia. Pacjent ma prawo wyboru lekarza,
Kobiety w ciąży i połogu, dzieci i osoby pielęgniarki czy położnej podstawowej
w trudnej sytuacji życiowej mogą się leczyć opieki zdrowotnej. W ciągu roku
w ramach NFZ bez względu na to, czy są kalendarzowego może ich dwukrotnie
ubezpieczone, czy nie. Muszą jednak bezpłatnie zmienić. Pacjent ma też
przedstawić dokument, który potwierdzi, prawo wyboru lekarza specjalisty.
że należą do jednej z tych grup. Kobiety
– np. kartę przebiegu ciąży, osoby poniżej Chory ma prawo wybrać szpital,
18 lat – np. akt urodzenia (w przypadku w którym chce się leczyć. Trzeba jednak
dzieci do szóstego miesiąca życia nie trzeba wziąć pod uwagę, że są szpitale, które
okazywać żadnego dokumentu), a osoby przyjmują pacjentów z całej Polski, ale są
w trudnej sytuacji życiowej – np. decyzję też takie, które mają wyznaczony obszar
wójta (burmistrza, prezydenta) działania. Żaden szpital czy przychodnia
lub zaświadczenie z ośrodka pomocy nie mogą odmówić jednak pomocy w stanie
społecznej. nagłym.
Nawet jeśli chory nie płaci składek, Pacjent ma prawo poznać zakres
ma prawo skorzystać ze świadczeń świadczeń udzielanych przez dany szpital,
udzielanych w stanach nagłych przez przychodnię czy gabinet, wiedzieć
Państwowe Ratownictwo Medyczne. o prowadzonych profilaktycznych
Wtedy albo sam musi zapłacić programach zdrowotnych, a także o tym,
za świadczenie, albo – jeżeli spełnia jakie są zasady zapisów, z uwzględnieniem
kryteria dochodowe z ustawy o pomocy świadczeń udzielanych w domu, jaki jest
społecznej – może po fakcie wystąpić tryb składania skarg i wniosków, kto kieruje
do ośrodka pomocy społecznej placówką. Ma też prawo do informacji
o stosowne zaświadczenie. Jeśli jest o adresach i numerach telefonów placówek,
ubezpieczony, może okazać legitymację które pracują w dni wolne od pracy,
w ciągu siedmiu dni po opuszczeniu oraz do informacji o sposobie zapisywania
szpitala. się na listę oczekujących.
Tzw. pozytywny koszyk świadczeń Bez skierowania chory ma prawo
obejmuje przysługujące pacjentom do wizyty u: lekarza pierwszego kontaktu,
świadczenia. Jest ich 14 grup: ginekologa i położnika, dentysty,
1) świadczenia podstawowej opieki dermatologa, wenerologa, onkologa,
zdrowotnej, okulisty i psychiatry.
2) świadczenia ambulatoryjnej opieki A także do wizyty u odpowiedniego
zdrowotnej, specjalisty, jeśli leczy się na gruźlicę, jest
3) leczenie szpitalne, zakażony wirusem HIV; do specjalisty
4) opieka psychiatryczna i leczenie lecznictwa odwykowego, jeśli jest
uzależnień, uzależniony od alkoholu lub środków
5) rehabilitacja lecznicza, odurzających.
6) świadczenia pielęgnacyjne i opiekuńcze Nie wymaga się skierowań od inwalidów
w ramach opieki długoterminowej, wojennych, osób represjonowanych
7) leczenie stomatologiczne, i kombatantów, cywilnych niewidomych
8) lecznictwo uzdrowiskowe, ofiar wojennych.
9) zaopatrzenie w wyroby medyczne Nikt nie może wymagać skierowania
(przedmioty ortopedyczne i środki w stanach zagrożenia zdrowia lub życia.
pomocnicze, np. aparaty słuchowe, protezy, W normalnych warunkach pacjent musi
cewniki, pieluchomajtki, peruki, materace mieć jednak skierowanie do innych
przeciwodleżynowe), specjalistów, a także na badania
10) ratownictwo medyczne, diagnostyczne, leczenie uzdrowiskowe,
11) opieka paliatywna i hospicyjna, rehabilitację, pobyt w szpitalu. Jeżeli
LECZYĆ 12) świadczenia wysokospecjalistyczne, pacjent go nie ma, a mimo to lekarz udzielił
PO LUDZKU 13) programy zdrowotne, świadczenia, to NFZ obarczy kosztami
WWW.WYBORCZA.PL/LECZYC 14) leki. chorego.
Wywieszana czasem
na łóżkach karta
z pomiarem
temperatury także
narusza prawo
do intymności i pacjent
może zażądać
jej usunięcia
Skierowanie do szpitala pacjent może Pamiętaj!

otrzymać od lekarza rodzinnego lub lekarza Wszystkie szpitale, przychodnie
specjalisty. Lekarz rodzinny, który kieruje i gabinety mające kontrakty z NFZ są
do poradni specjalistycznej lub na leczenie zobowiązane do przyjmowania
szpitalne, musi dołączyć do skierowania pacjentów w jak najkrótszych
wyniki badań diagnostycznych terminach. Na wizytę można się
i przeprowadzonych konsultacji. zarejestrować osobiście,
telefonicznie lub za pośrednictwem
Pamiętaj! innej osoby.
Lekarz specjalista, do którego pacjenta
skierował lekarz rodzinny, powinien Tylko wówczas, gdy po stronie lekarza
poinformować lekarza rodzinnego POZ wystąpią okoliczności, których
o rozpoznaniu, sposobie leczenia, nie można było przewidzieć, lekarz może
rokowaniu, ordynowanych lekach zmienić termin wizyty, ale wówczas musi
(okresie ich stosowania i dawkowania) powiadomić o tym pacjenta. W sytuacjach
oraz wyznaczonych wizytach nagłych nikt nie może odmówić pomocy.
kontrolnych. Tak samo w przypadku porodu.
Pacjent, który udaje się do szpitala lub
Jeżeli lekarz rodzinny będzie o tym specjalisty, musi liczyć się z tym, że zostanie
wszystkim poinformowany, chory może wpisany na listę oczekujących. O miejscu
kontynuować leczenie u niego. na liście decydują kolejność zgłoszenia
Jeżeli lekarz specjalista uzna, i kryteria medyczne. Musi jednak zostać
że niezbędne jest wykonanie dodatkowych pisemnie poinformowany o terminie wizyty
badań diagnostycznych, to sam wystawia u specjalisty, przyjęcia do szpitala czy
skierowania na te badania i pokrywa koszty planowanego zabiegu oraz o tym, dlaczego
ich wykonania. Dotyczy to również leczenia wybrano taki termin. Lista oczekujących jest
u ginekologa i położnika, dentysty, częścią dokumentacji medycznej
dermatologa, wenerologa, onkologa prowadzonej przez szpital czy przychodnię.
i okulisty. Jeżeli chory czeka w kolejce, a stan jego
Jeżeli pacjent ma się leczyć w szpitalu, zdrowia się pogorszył, może zwrócić się
LECZYĆ
to szpital wykonuje konieczne badania do placówki o zweryfikowanie terminu PO LUDZKU
diagnostyczne i konsultacje. – zadecyduje o tym lekarz. WWW.WYBORCZA.PL/LECZYC

Pacjent może być wpisany tylko na jedną – pewne techniki są zarzucane, bo pojawiają
listę oczekujących w jednym szpitalu lub się nowsze. Nie ma zatem stałych,
u jednego specjalisty. Jeżeli rezygnuje niezmiennych reguł postępowania.
ze świadczenia lub wykona je gdzie indziej, W czasie trwania choroby różni lekarze
powinien wypisać się z listy. mogą zaproponować pacjentowi różne
Pacjenci mogą się skarżyć na wszelkie metody postępowania. Rozbieżności
nieprawidłowości w dostępie do lekarza dotyczyć mogą nie tylko metod czy środków
rodzinnego i w prowadzeniu list leczniczych, ale też zasad podejścia do
oczekujących w szpitalach i u specjalistów schorzenia. Dlatego dokonując świadomego
do kierownika danej placówki oraz do NFZ. wyboru leczenia, do którego pacjent ma
Po zakończeniu leczenia szpitalnego przecież prawo, musi on zebrać
oprócz prawa do karty informacyjnej pacjent maksymalnie dużo informacji.
otrzymuje także: Nie oszczędzaj mu ich.
1) skierowania na zalecone w karcie badania Obowiązkiem każdego lekarza,
czy wizyty, pielęgniarki, położnej i rehabilitanta jest
2) recepty na leki i zlecenia na środki unikanie metod niesprawdzonych,
pomocnicze lub ortopedyczne, pozostających w fazie eksperymentów
3) w uzasadnionych przypadkach zlecenia i tych, które nie zyskały uznania
na transport. w środowisku medycznym. Możesz
zastosować tylko tę metodę, na którą pacjent
5. Prawo do zdobyczy medycyny wyraża zgodę. Nie możesz jednak pozwalać,
Słowo „aktualne” odnosi się do tych metod, by to chory narzucał Ci, jak masz go leczyć
które odpowiadają wiedzy i technologii czy diagnozować.
dostępnej w danym momencie. Nikt nie NFZ musi wybierać, które świadczenia
może stosować metod przestarzałych ani sfinansuje. Władza publiczna w zakresie
negatywnie ocenionych na gruncie nauk ochrony zdrowia (czyli m.in. minister zdrowia,
medycznych. Oceny, czy dane świadczenie wojewoda, samorządy) musi zapewnić
udzielane jest zgodnie z aktualną wiedzą obywatelom niezależnie od ich sytuacji
medyczną, dokonują m.in. konsultanci materialnej równy dostęp do świadczeń
krajowi oraz wojewódzcy w danej dziedzinie. finansowanych ze środków publicznych.
Szczególna opieka powinna być zapewniona
Pamiętaj! dzieciom, kobietom w ciąży, osobom
To Ty wybierasz najskuteczniejsze niepełnosprawnym i w podeszłym wieku.
postępowanie. Możesz swobodnie Trzeba podejmować wybory, co będzie
wybrać spośród dostępnych metod finansowane z posiadanych środków
postępowania tę, którą uznasz za publicznych, a co nie.
najskuteczniejszą. Jednocześnie Każdy obywatel objęty ubezpieczeniem
powinieneś ograniczyć się do zlecania ma prawo do rzetelnej informacji
tylko tych badań i zabiegów, które są o gwarantowanym zakresie świadczeń
rzeczywiście potrzebne. To musi być finansowanych przez NFZ – są one
obiektywna, rzetelna decyzja oparta publikowane w Dzienniku Ustaw, można je
na aktualnej wiedzy medycznej, również znaleźć na stronach internetowych
a nie na subiektywnym przekonaniu. NFZ czy Ministerstwa Zdrowia.
Zawartość koszyka świadczeń ustala
A to oznacza, że Ty, a także pielęgniarka, minister zdrowia. Ograniczenie wyboru
położna czy rehabilitant zobowiązani jesteście metod leczenia i stosowanych technik
do nieustannego pogłębiania swojej wiedzy narzuca tzw. koszyk pozytywny. Jeśli czegoś
medycznej. Macie bowiem obowiązek w nim nie ma, to oznacza, że to się
zapewniać jak najwyższą jakość udzielanych pacjentowi nie należy. Za zawartość koszyka
świadczeń. Nikt nie może dać gwarancji odpowiada minister zdrowia.
pozytywnego efektu leczenia. Często nie Zanim jednak minister zdecyduje o tym,
można osiągnąć celu, jakim jest całkowite czy dane świadczenie w koszyku umieścić,
wyleczenie. Jednak zgodność z aktualnymi zleca prezesowi Agencji Oceny Technologii
regułami postępowania medycznego powinna Medycznych przygotowanie rekomendacji.
stworzyć pacjentowi poczucie bezpieczeństwa Gdy już je otrzyma, podejmuje decyzję,
i ograniczyć ryzyko do minimum. czy wpisuje nowe świadczenie do koszyka.
Pojęcie „aktualna wiedza medyczna” jest Podobna procedura dotyczy usuwania
terminem wieloznacznym i lekarze często świadczenia z koszyka lub zmiany sposobu
LECZYĆ stają przed wyborem kilku możliwych jego finansowania.
PO LUDZKU procedur postępowania wobec danej Koszyk świadczeń jest w polskiej opiece
WWW.WYBORCZA.PL/LECZYC choroby. Medycyna rozwija się szybko zdrowotnej czymś nowym. Trudno

Pamiętaj, że podczas każdej
wizyty pacjentowi może
towarzyszyć bliska osoba.
Ani pacjent, ani osoba
towarzysząca nie muszą pytać
o Twoją zgodę na wejście
do gabinetu. Z dzieckiem
opiekunowie wchodzą
obowiązkowo
przewidzieć, jak się będzie rozwijał – albo sama decyduję, czy chce z kimś przyjść
stopniowo się rozszerzy (być może pacjent i z kim. Jeżeli pacjent skończył 16 lat,
będzie musiał wówczas dopłacać do personel medyczny powinien zapytać, czy
świadczenia), albo jego zawartość będzie życzy sobie, aby towarzyszyli mu rodzice,
się kurczyć przez usuwanie procedur mniej czy nie.
efektywnych. Każda kobieta ma prawo do tego,
Docelowo wśród świadczeń aby zarówno przy wykonywaniu badań
gwarantowanych w koszyku powinny ginekologicznych, jak i w trakcie porodu
znaleźć się te o zweryfikowanej była obecna bliska jej osoba.
efektywności, a więc odpowiadające Pacjent ma prawo do kontaktu z rodziną
kryterium „aktualności”. i przyjaciółmi. Pacjent szpitala, zakładu
opiekuńczo-leczniczego czy zakładu
6. Prawo do kontaktu z bliskimi pielęgnacyjno-opiekuńczego ma prawo do
Pamiętaj, że podczas każdej wizyty, odwiedzin, telefonowania i utrzymywania
w trakcie badania, wykonywania korespondencji z rodziną i znajomymi.
zastrzyków, pobierania krwi i podczas Możesz jednak poprosić, by wziął po uwagę,
każdej innej czynności medycznej że na oddziale nie jest sam – odwiedziny
pacjentowi może towarzyszyć bliska osoba. mogą zakłócać leczenie czy pielęgnację
Ani pacjent, ani osoba towarzysząca nie innych pacjentów, a przecież każdy jest
muszą pytać o Twoją zgodę na wejście do zobowiązany szanować prawo innych
gabinetu. Prawo to przysługuje każdemu chorych do intymności. Dlatego jeżeli
pacjentowi bez względu na wiek. pacjent przebywa w sali wieloosobowej,
LECZYĆ
Z dzieckiem rodzice lub opiekunowie zasugeruj, by nie wszyscy bliscy odwiedzali PO LUDZKU
wchodzą obowiązkowo. Osoba pełnoletnia go naraz. Usprawni to też pracę na oddziale. WWW.WYBORCZA.PL/LECZYC

Także w czasie odwiedzin chory ma
prawo wezwać pielęgniarkę czy inną osobę
z personelu, aby mu pomogła np. zmienić
pozycję.
Pamiętaj!
Pacjent obłożnie chory, który
nie opuszcza łóżka, może poprosić,
by osłonięto jego łóżko parawanem
czy zasłonką – żeby nie czuł się
skrępowany odwiedzinami
u innych pacjentów.
W trakcie pobytu w placówce chory ma

prawo korzystać z własnego telefonu lub
z telefonu ogólnodostępnego.
W wyjątkowych okolicznościach, np. kiedy
popsuł się telefon ogólnodostępny, a stało
się coś ważnego – np. pacjent się
dowiedział, że wypisują go ze szpitala,
i chce o tym kogoś powiadomić – personel
powinien udostępnić linię telefoniczną Pamiętaj!
placówki. Jeżeli chory jest nieprzytomny, opieką
Pacjent ma też prawo chcieć być sam. może otoczyć go osoba, którą
Jest to nowe rozwiązanie prawne. Jeżeli wcześniej wskazał, a jeśli nie wskazał,
chory wyraźnie zaznaczy, że nie życzy sobie prawo to przysługuje małżonkom,
odwiedzin i telefonów, to pracownicy rodzicom i dzieciom.
szpitala powinni odmawiać wejścia
na oddział osobom chcącym go odwiedzić Każde dziecko ma prawo do szczególnej
oraz nie prosić go do telefonu. opieki zdrowotnej (jest ono zagwarantowane
Pamiętaj, że pacjent zawsze może w konstytucji i wynika z konwencji
zmienić zdanie i ponownie skorzystać o prawach dziecka). Placówki medyczne
z prawa do kontaktu z bliskimi. zobowiązane są stworzyć optymalne
Zasady odwiedzin określa regulamin warunki umożliwiające realizację prawa
szpitala i pacjent ma obowiązek się z nim do dodatkowej opieki nad dziećmi
zapoznać. sprawowanej przez rodziców przez całą
W razie pogorszenia się stanu zdrowia dobę. Matki karmiące powinny mieć
chorego powodującego zagrożenie życia możliwość skorzystania z oddzielnej sali.
(lub w razie jego śmierci) placówka ma Dodatkową opiekę sprawować może też
obowiązek powiadomić o tym bezzwłocznie pielęgniarka, a nad kobietą w ciąży, w czasie
osoby, które pacjent wcześniej upoważnił do porodu czy po porodzie – położna. Nadal jest
uzyskiwania informacji o stanie jego to tylko opieka dodatkowa, a jej zakres musi
zdrowia. być uzgodniony z placówką. Pielęgniarka
Niedopuszczalna jest sytuacja, w której (czy położna), która zawarła umowę
personel szpitala wyprasza rodzinę z pacjentem, może wykonywać poza
umierającego pacjenta, powołując się na godzinami swojej pracy dodatkowe czynności,
zapisane w regulaminie godziny odwiedzin. jak mycie i karmienie pacjenta, ścielenie jego
Na szczęście niektóre placówki w Polsce łóżka, pomoc przy poruszaniu się itp.
zadbały o taką organizację, by pacjenci Dodatkowa opieka pielęgnacyjna jest płatna
w ciężkich stanach mogli pozostawać i nie obejmuje wykonywania czynności
w towarzystwie bliskich bez ograniczeń medycznych zlecanych przez lekarza.
czasowych. Koszty tej usługi ponosi pacjent. Informacja
Pacjent ma prawo do dodatkowej opieki o opłatach powinna być ogólnodostępna.
pielęgnacyjnej, a to oznacza, że osoby bliskie Ograniczenia w prawie do kontaktu
nie tylko mogą odwiedzać chorego, ale pacjenta z osobami z zewnątrz mogą być
także mogą wykonywać wobec niego różne stosowane jedynie w przypadku zagrożenia
czynności pielęgnacyjne. Jakie? To już epidemicznego lub ze względu
rodzina musi uzgodnić z pielęgniarką. na bezpieczeństwo zdrowotne pacjentów,
LECZYĆ Personel szpitala nie może jednak np. w sezonie grypowym.
PO LUDZKU przerzucać na rodzinę pacjenta swoich Odwiedzający musi szanować prawa
WWW.WYBORCZA.PL/LECZYC obowiązków. każdego chorego człowieka i jego

bezpieczeństwo zdrowotne, dlatego winien
przestrzegać zasad odwiedzin, np. zakładać
Jeśli chory przebywa na oddziale opieki
paliatywnej w szpitalu lub jest pod opieką GDZIE
ochronne obuwie czy fartuch, zostawiać
wierzchnie okrycie w szatni, starać się
hospicjum, to i on, i jego bliscy mają prawo
skorzystać ze wsparcia zatrudnionego
SZUKAĆ
zachować ciszę. w tych placówkach psychologa.
Eutanazja w Polsce jest przestępstwem.
PRZEPISÓW
7. Prawo do umierania w godności Lekarz ma obowiązek podtrzymywać życie, O PRAWACH
Pacjent w szpitalu lub innej placówce nawet jeżeli pacjent wcześniej wyraźnie
medycznej (np. hospicjum) ma prawo zażądał (nawet napisał oświadczenie), że PACJENTA
do opieki duszpasterskiej. Nie możesz nie życzy sobie utrzymywania go przy życiu,
ingerować w życie duchowe pacjenta, kiedy jest np. w śpiączce. Nie możesz Konstytucja
związane z nim wybory ani ograniczać mu jednak lekceważyć jego zdania, kiedy Rzeczypospolitej Polskiej
tego prawa. Rodzice mają prawo podejmujesz trudne decyzje co do z 1997 r.
wychowywać swoje dziecko zgodnie zasadności dalszej terapii i musisz
z własnymi przekonaniami. rozważyć, czy celowe jest przedłużanie jego Ustawa o prawach
Chory ma prawo wiedzieć, jakiego umierania. Twoim obowiązkiem jest dbać pacjenta i Rzeczniku
wyznania kapelani pracują w szpitalu, w jaki o jakość kończącego się życia i szanować Praw Pacjenta z 2008 r.
sposób można się z nimi skontaktować, prawo do godnej śmierci.
gdzie i kiedy może ich spotkać, kiedy Kiedy pacjent umrze, personel medyczny Ustawa o zakładach
i gdzie odbywają się nabożeństwa. powinien otoczyć opieką rodzinę zmarłego, opieki zdrowotnej z 1991 r.
Zawsze może osobiście skontaktować się a jego ciało potraktować z szacunkiem. z późniejszymi zmianami
z opiekunem duchowym wyznawanej przez Po śmierci ciało może zostać poddane
siebie religii. A w sytuacji zagrożenia życia sekcji. Rodzina może prosić o jej Ustawa o zawodzie
ma prawo wymagać, by szpital niezwłocznie zaniechanie, ale ostateczna decyzja należy lekarza z 1996 roku
go zawiadomił. Jeżeli w szpitalu nie ma do lekarza. z późniejszymi zmianami
duszpasterza wyznawanej przez pacjenta Jeżeli pacjent nie życzy sobie, by po jego
religii, trzeba poinformować pacjenta, śmierci wykonywano sekcję, musi wyrazić Ustawa o zawodzie
kto odpowiada w placówce za umożliwienie sprzeciw na piśmie – na odrębnej kartce pielęgniarki i położnej
mu z nim kontaktu. – lub zapisać w dokumencie, na podstawie z 1996 r.
Korzystając z opieki duszpasterza którego otrzymuje świadczenia,
swojego wyznania, choremu nie wolno ewentualnie poprosić o odnotowanie woli Ustawa o ochronie
naruszać praw innych pacjentów ani ich w dokumentacji medycznej w szpitalu. zdrowia psychicznego
niepokoić. W wielu szpitalach są specjalne Może też wyrazić ustny sprzeciw z 1994 r.
miejsca spotkań z duchownymi. Pacjent w obecności dwóch świadków.
leżący, który nie może zostać przewieziony Szpital może wykonać jednak sekcję Ustawa o pobieraniu
do osobnego pomieszczenia, ma prawo mimo sprzeciwu, jeśli pacjent zmarł przed i przeszczepianiu komórek,
do tego, by jego rozmowa z duchownym upływem 12 godzin od przyjęcia do szpitala tkanek i narządów z 1995 r.
odbyła się za parawanem. albo zachodzi podejrzenie, że zmarł
Pacjent nie musi rozmawiać o śmierci. w wyniku przestępstwa.
Możliwość spotkania z osobą duchowną Pobieranie organów do przeszczepu.
bywa szczególnie ważna, gdy życie dobiega Jeżeli za życia chory nie wyrażał sprzeciwu
końca. W sposób szczególny chorzy na pobranie organów do przeszczepu,
oczekują wtedy poszanowania swojej to po śmierci te organy mogą być pobrane
godności i intymności. bez pytania rodziny o zgodę.
Pacjent może być świadomy Kto nie chce być dawcą narządów, musi
lub nieświadomy swojego umierania. to zgłosić. W tym celu trzeba dokonać wpisu
Ma prawo wiedzieć, jeśli rokowania są w centralnym rejestrze zgłoszonych
dla niego niepomyślne. Ma także prawo sprzeciwów albo złożyć oświadczenie
odmówić wszelkich rozmów na ten temat. podpisane przez co najmniej dwóch
Pacjent ma prawo do tego, by łagodzono świadków. Za dziecko do lat 16 sprzeciw
jego cierpienie. Chory do końca ma prawo złożyć mogą wyłącznie rodzice.
do tego, by jakość jego kończącego się życia W przypadku dziecka, które ukończyło
była podnoszona przez łagodzenie bólu 16 lat, sprzeciw wyraża zarówno dziecko,
i cierpienia. jak i jego rodzice. W każdej chwili można
Musi być też troskliwie pielęgnowany. zmienić zdanie.
To z pielęgniarką właśnie ma najbliższy
kontakt – przy podawaniu leków, myciu, Pamiętaj!
przebieraniu. Potrzebuje jej empatii i ciepła Zawieś w widocznym miejscu
– gestem, słowem, dotykiem, trzymaniem w swojej pracy informacje
LECZYĆ
za rękę pielęgniarka może sprawić, o prawach pacjenta. PO LUDZKU
że będzie mu lżej. WWW.WYBORCZA.PL/LECZYC
Historia praw pacjenta

od PRL do dzisiaj
ludność, a nie pacjent. Prawo obywatela
*DR DOROTA do opieki zdrowotnej podporządkowywano
KARKOWSKA interesowi zbiorowemu.
jest pracownikiem Docelowo chodziło o stworzenie
naukowym na Wydziale powszechnej i publicznej służby zdrowia,
Prawa i Administracji a priorytetem miała być zasada
Uniwersytetu Łódzkiego bezpłatności świadczeń. Zwrot nastąpił
w Katedrze Prawa w 1948 r., kiedy to oficjalnie stwierdzono,
Ubezpieczeń Społecznych że: „(…) konsekwencje hasła
i Polityki Społecznej oraz ekspertem Instytutu powszechności i bezpłatności, zasady
Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej jednakowego, równomiernego
W PRL prawo dostarczania pomocy lekarskiej dla całego
do uzyskania społeczeństwa są nierealne, niesłuszne
Rejonizacja chorych, leczenie i niesprawiedliwe”. Sformułowano w ten
informacji u anonimowego lekarza i stosunki sposób polityczny postulat
o stanie zdrowia o charakterze władzy administracyjnej uprzywilejowania przedstawicieli klasy
w zakładach służby zdrowia spowodowały, robotniczej i tych, którzy związani byli
przyznano także że pacjenci przyzwyczaili się do z uspołecznionym sektorem gospodarki
rodzinie pacjenta, przenoszenia odpowiedzialności za stan narodowej, oraz deprywacji tych, których
swojego zdrowia na służbę zdrowia. uznano za nosicieli wrogich idei.
niezależnie Problematyka praw pacjentów jako W latach 60. rozszerzono krąg
od jego woli. jeden z wyrazów demokratyzacji życia ubezpieczonych na nowe grupy osób, które
naszego kraju pojawiła się w rozważaniach tym samym uzyskały przymiot „ludzi pracy”,
Pacjent miał o reformie już w czasie ustaleń Okrągłego m.in.: członków spółdzielni produkcyjnych
otrzymywać tylko Stołu. Prawa pacjenta miały się stać (1965 r.), adwokatów (1964 r.), rzemieślników
narzędziem – jak to wtedy określano (1965 r.) oraz agentów zatrudnionych
dobre wiadomości. – upodmiotowienia pacjenta. W wielu w uspołecznionych przedsiębiorstwach
Te niekorzystne krajach zachodniej Europy prawa handlowych, gastronomicznych i na stacjach
przekazywano pacjentów pojawiały się jako efekt nacisków benzynowych (1966 r.). Jednak dopiero
konsumenckich. W Polsce połączone to w 1971 r., po latach dyskryminacji, prawo
rodzinie było z nieco mechanicznym do bezpłatnej opieki zdrowotnej uzyskali
wprowadzeniem praw pacjenta rolnicy prowadzący gospodarstwa rolne
do przepisów prawa. Prawa te obowiązują na własny rachunek.
w naszym kraju od 1991 r., kiedy to w dość Od tego momentu można śmiało
ogólnej formie znalazły się w ustawie powiedzieć, że jeśli się zdarzyło, że jakaś
o zakładach opieki zdrowotnej. grupa obywateli nie została objęta
Zanim omówimy prawa zapisane bezpłatną opieką zdrowotną, wynikało to
w ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku ze zwykłego przeoczenia prawodawcy,
Praw Pacjenta z 2008 r., warto choć a nie z polityki państwa.
w zarysie przybliżyć sytuację pacjenta Prawo do bezpłatnej opieki zdrowotnej
w czasach socjalistycznej służby zdrowia zakładów społecznych służby zdrowia
i przypomnieć sobie, ile już za nami. obejmowało: opiekę zdrowotną otwartą,
tzn. świadczenia profilaktyczne i lecznicze
Prawo do bezpłatnych udzielane osobom (zdrowym i chorym)
przychodzącym do zakładu oraz osobom
świadczeń opieki zdrowotnej obłożnie chorym w domu; opiekę
Bezpośrednio po zakończeniu II wojny zdrowotną zamkniętą, tzn. świadczenia
światowej w deklaracjach politycznych udzielane osobom przebywającym
postulowano równomierny rozdział usług w szpitalu czy sanatorium; pomoc doraźną,
LECZYĆ zdrowia dla wszystkich obywateli tzn. świadczenia udzielane przez stacje
PO LUDZKU i na wszystkie grupy społeczne. pogotowia ratunkowego w razie wypadków
WWW.WYBORCZA.PL/LECZYC Na pierwszym planie znalazła się i nagłych zachorowań. Za niektóre jednak

wyzdrowienia (bez umawiania za każdym
razem wizyty). Czas udzielania pomocy
jednemu obłożnie choremu ustalono tak:
w mieście 20-40 min, na wsi 60-120 min.
W uzasadnionych przypadkach wizyty
u obłożnie chorych zamiast przez lekarzy
mogły być realizowane przez felczera
lub pielęgniarkę.
Świadczenie specjalistyczne oferowano
chorym na podstawie skierowania, chyba że
chory uległ wypadkowi lub zachorował nagle.
Szczególną grupę stanowiły zakłady
otwartej opieki zdrowotnej przy zakładach
pracy, których zadaniem było „zaspokajanie
potrzeb zdrowotnych w miejscu
zatrudnienia”, niezależnie od opieki
w miejscu zamieszkania, tworząc w ten
sposób dwa wejścia do systemu. Zakładami
tego typu były punkty felczerskie
(pielęgniarskie), punkty lekarskie
oraz przychodnie. Większa liczba osób Odwiedziny
zatrudnionych w danym zakładzie pracy na oddziałach
dawała podstawę rozszerzania zakresu
oferowanych świadczeń. i w szpitalach
W wielu branżach – górnictwie, dziecięcych nie
hutnictwie, przemyśle stoczniowym
– przemysłowa służba zdrowia była lepiej były możliwe.
wyposażona niż służba zdrowia dla ogółu Wyjątkowo chore
ludności. Pracownicy chętniej korzystali z tej
dodatkowo stworzonej dla nich możliwości. dziecko mogło
Opieka zdrowotna przy zakładach pracy spotkać się
stanowiła „wygodne narzędzie kontroli
nad sektorem zdrowia i jego pracownikami
z osobą
(...) oraz skuteczny środek kontroli odwiedzającą,
świadczenia pacjenci ponosili opłaty nad społeczeństwem”, ponieważ w ramach
według ustalonego cennika. Zalecano, współpracy z personelem lekarskim
gdy stan jego
aby miejskie placówki zdrowia lokalizować przedsiębiorstwa miały współdziałać zdrowia pozwalał
w miejscowościach o dużym znaczeniu przy zwalczaniu absencji chorobowej mu na udanie się
społeczno-politycznym i gospodarczym pracowników.
(np. Warszawa, Łódź, Górny Śląsk) W latach 70. zmieniono organizację opieki do specjalnego
oraz w pobliżu zakładów pracy zdrowotnej i powołano podstawową opiekę pomieszczenia
lub w dzielnicach zamieszkanych zdrowotną (POZ). POZ działała na terenie
przez ludność pracującą, a na wsi tam, obwodów, które dzieliły się na rejony przeznaczonego
gdzie położone były PGR-y, POM-y dla ludności miejskiej i dla ludności na odwiedziny.
i rolnicze spółdzielnie produkcyjne. wiejskiej. Miejsce zamieszkania decydowało
W ramach składanych deklaracji o przypisaniu pacjenta do określonego rejonu To oczywiście
– „doskonale zorganizowanej opieki lub lekarza. W placówkach POZ opiekę eliminowało
zdrowotnej”, „otwartej” na potrzeby sprawowali: lekarz ogólny dla dorosłych,
pacjenta – za cel obrano ciągłe lekarz pediatra, ginekolog i stomatolog.
całkowicie
podnoszenie poziomu świadczeń oraz Zgodnie z formalnymi zasadami zakres odwiedziny
budowanie systemu opieki nad obłożnie dostępnych świadczeń w miejskich
chorymi. Wizyty u takich chorych miały i gminnych przychodniach miał być
niemowlaków
być załatwiane w godzinach 15-22 w dniu jednakowy. Przychodnie specjalistyczne
przyjęcia zgłoszenia. Przy czym zorganizowano przy zamkniętych zakładach
zgłoszenia do dzieci miały być załatwiane służby zdrowia poprzez sieć przychodni
przed wizytami u dorosłych, i poradni przyszpitalnych.
z wyłączeniem przypadków nagłych Chory mógł być przyjęty do szpitala
i ostrych zachorowań zagrażających życiu. na podstawie skierowania. Jedynie
Obłożnie chorzy przebywający w domu w przypadku zaistnienia stanów nagłych
LECZYĆ
mieli prawo oczekiwać od lekarza lub ciężkich nie musiał legitymować się PO LUDZKU
wizytującego opieki do czasu formalnym skierowaniem. Chory mógł być WWW.WYBORCZA.PL/LECZYC

nieprzyjęty do szpitala, jeżeli brakowało Niekorzystne informacje przekazywano jego
wolnych miejsc lub gdy stan jego zdrowia rodzinie.
pozwalał na zwłokę w przyjęciu. Wówczas
chorego należało wpisać na listę
oczekujących (terminarz). Lekarz ustalał
Prawo do wyrażania zgody
przybliżony termin przyjęcia do szpitala, na interwencje medyczne
kwalifikując przypadek, w zależności Pacjent na pobyt w szpitalu i wykonanie
od wskazań, do przyjęcia w pierwszej zabiegu operacyjnego musiał wyrazić
lub drugiej kolejności. Lista oczekujących zgodę. Nie różnicowano sytuacji osób
prowadzona była w zależności małoletnich zależnie od ich wieku,
od organizacji wewnętrznej szpitala uznając, że do ukończenia 18 lat decyzje
przez rejestratorkę izby przyjęć, w sprawach zdrowia i sposobu leczenia
ordynatora oddziału lub lekarza podejmowane są przez rodziców.
przychodni przyszpitalnej. Z dzisiejszej Gdy pacjent był nieprzytomny,
perspektywy widać wyraźnie, że nie było niepełnoletni lub ubezwłasnowolniony,
żadnej kontroli kolejności przyjmowania zgodę na zabieg wyrażała jego rodzina.
oczekujących pacjentów, panowała pełna W razie odmowy udzielenia zgody lekarz
uznaniowość. był zobowiązany uzyskać od chorego
Zadaniem szpitali publicznych było (lub rodziny) pisemne oświadczenie,
przede wszystkim leczenie i z tego względu że rezygnuje on z zabiegu i jest świadom
W chwili przyjęcia chorzy przewlekle, którym przy danym skutków podjętej decyzji. Jeżeli nie można
do szpitala pacjent stanie wiedzy medycznej szpital mógł było uzyskać takiego oświadczenia,
zaoferować tylko pielęgnację, nie byli a lekarz uważał, że zabieg operacyjny jest
musiał oddać przyjmowani. Ta zasada nie miała konieczny dla życia chorego, mógł go
rzeczy osobiste zastosowania przy schorzeniach wykonać. Wówczas lekarz informował
psychicznych, ostrej chorobie o sytuacji ordynatora, który kierował
na przechowanie nowotworowej, przy ostrych stanach stosowny wniosek do dyrektora szpitala.
w takim gośćcowych oraz złych warunkach Dyrektor po telefonicznym porozumieniu
mieszkaniowych chorego. z dyżurnym prokuratorem podejmował
komplecie, ostateczną decyzję.
aby w razie Prawo do niezbędnej
wypisania mógł opieki zdrowotnej Prawo do tajemnicy
natychmiast Pacjent miał prawo do otrzymania informacji związanych z pacjentem
niezbędnej pomocy w każdym przypadku, W PRL nie przewidywano tego prawa
opuścić szpital. gdy pozbawienie jej zagrażałoby utratą jego pacjenta. Przepisy zobowiązywały
Nie miał prawa życia lub kalectwem. Obowiązek ten ciążył natomiast lekarza, pielęgniarkę, położną
żadnych rzeczy na społecznych zakładach służby zdrowia, i felczera do zachowania tajemnicy
ale także na każdym lekarzu, felczerze, zawodowej, czyli zachowania w dyskrecji
osobistych pielęgniarce czy położnej. Lekarz mógł wszystkich wiadomości powziętych
zabierać ze sobą odmówić udzielenia świadczenia, jeżeli w związku z wykonywaniem zawodu.
możliwe było niezwłoczne uzyskanie Obowiązek ten obejmował informacje
na oddział pomocy w ramach pomocy doraźnej dotyczące stanu zdrowia pacjenta
zakładów społecznych służby zdrowia. oraz metod jego leczenia i rozciągał się
na całą sferę jego życia prywatnego,
Prawo do informacji a w niektórych sytuacjach również
Prawo uzyskania informacji o stanie zdrowia zawodowego.
chorego uregulowano jedynie w ramach Ujawnienie informacji objętych tajemnicą
regulaminów szpitalnych. Prawo do komukolwiek, w tym również najbliższym
uzyskania tego rodzaju informacji przyznano krewnym pacjenta, było dopuszczalne
pacjentowi oraz rodzinie i osobom jedynie za zgodą chorego. Zgoda ta mogła
opiekującym się chorym niezależnie od woli być wyrażona w dowolnej formie, nawet
pacjenta. Obowiązek udzielania informacji poprzez zachowanie chorego, które
realizował szpital (ordynator oddziału, lekarz wskazywało, że wolał on scedować sprawę
dyżurny w miarę swoich możliwości lub inny kontaktu z lekarzem na osobę bliską.
lekarz uprawniony przez ordynatora) Niestety, powszechna była praktyka,
w wyznaczonych dniach i godzinach. Zakres że lekarz im bardziej stawał się „oględny”
udzielanych informacji obejmował przebieg w informowaniu chorego, tym szerzej
LECZYĆ choroby oraz wyczerpujące dane na temat informował rodzinę, często bez
PO LUDZKU aktualnego stanu zdrowia chorego. Pacjent porozumienia z pacjentem. Nagminnie
WWW.WYBORCZA.PL/LECZYC miał otrzymywać tylko dobre wiadomości. ujawniano tajemnicę lekarską w stosunku

do opiekunów osób niepełnoletnich. Wobec wzywany tylko na wyraźne żądanie
takich praktyk pacjent pozostawał chorego, pod bezpośrednią kontrolą
bezbronny. dyrekcji szpitala. Dopiero na początku lat
Przepisy w PRL nie regulowały 80. w wyniku zachodzących zmian
wystarczająco ochrony prywatności społeczno-politycznych pojawiła się realna
pacjentów w sytuacjach szczególnych, możliwość zaspokojenia potrzeb
np. dotkniętych zaburzeniami psychicznymi religijnych pacjentów.
czy chorobami zakaźnymi.
Prawo do poszanowania
Prawo do wsparcia godności i intymności
ze strony osób najbliższych Praca w szpitalu miała być zorganizowana
Chory w czasie pobytu w szpitalu miał w sposób planowy, tak aby zapewnić
prawo do odwiedzin w dniach i godzinach jak najsprawniejszą obsługę chorych.
wyznaczonych (nie więcej jednak niż przez Przy tak ustawionych priorytetach trudno
dwie osoby naraz), a w innych terminach było o przestrzeganie prawa
za zezwoleniem ordynatora lub lekarza do poszanowania godności i intymności
dyżurującego. Jednocześnie wprowadzono pacjenta.
różnego rodzaju ograniczenia. Definitywnie Obowiązkiem pielęgniarki było
zabroniono odwiedzin chorych „stawianie się na każde wezwanie chorego”.
przebywających w salach pooperacyjnych Szczególnie troskliwą opieką mieli być Rejonizacja
oraz na oddziałach zakaźnych, otaczani ciężko chorzy i osoby po zabiegach chorych, leczenie
położniczych, noworodków i wcześniaków. operacyjnych, a także chorzy nieprzytomni
Wyłączono możliwość odwiedzin aż do chwili odzyskania świadomości. u anonimowego
i sprawowania opieki przez rodzinę, jeżeli Jednocześnie zakazano pielęgniarkom lekarza i stosunki
ogólny stan zdrowia chorego określono i położnym „dyżurów prywatnych”.
jako ciężki. Jedynie na podstawie Na pacjenta nałożono wiele obowiązków o charakterze
indywidualnie wydanego zezwolenia (poniżej przykłady). władzy
ordynatora, lekarza leczącego lub lekarza W chwili przyjęcia do szpitala pacjent
dyżurnego rodzina mogła odwiedzić musiał oddać rzeczy osobiste administracyjnej
pacjenta. na przechowanie w takim komplecie, w zakładach
Odwiedziny na oddziałach aby w razie wypisania mógł natychmiast
i w szpitalach dziecięcych nie były opuścić szpital. Nie miał prawa żadnych
społecznych
możliwe. Wyjątkowo chore dziecko mogło rzeczy osobistych zabierać ze sobą służby zdrowia
spotkać się z osobą odwiedzającą, na oddział. Do obowiązków szpitala
gdy stan jego zdrowia pozwalał mu należało w razie konieczności
spowodowały,
na udanie się do specjalnego doprowadzenie ubioru chorego do stanu że pacjenci
pomieszczenia przeznaczonego czystości i używalności. przyzwyczaili się
na odwiedziny. To oczywiście eliminowało 1. Obowiązkiem chorego było stosowanie
całkowicie odwiedziny niemowlaków. się do wszelkich zaleceń i wskazówek do traktowania ich
Względem osób odwiedzających personelu lekarskiego i pielęgniarskiego. jak przedmiot
formułowano określone oczekiwania, Zakazano naruszania godności osobistej
m.in.: „czyste i schludnie ubranie”, personelu szpitalnego, szczególnie i przenoszenia
„kulturalne zachowywanie się w czasie przez dawanie jakichkolwiek datków odpowiedzialności
pobytu”, „podporządkowywanie się lub prezentów, żądania usług osobistych
wszystkim poleceniom i wskazówkom niezwiązanych z leczeniem i pielęgnacją. za stan swojego
personelu szpitalnego”, „zakaz prowadzenia 2. Obowiązkiem chorych chodzących było zdrowia na służbę
głośnych rozmów oraz poruszania tematów, „po wstaniu z łóżka doprowadzenie go
które mogłyby wprowadzić chorego w stan do porządku”. Chory nie miał prawa
zdrowia
niepokoju”. Osoby odwiedzające, które do siadania na łóżkach innych chorych,
nie zastosowały się do postanowień kładzenia się do łóżka w odzieży i w obuwiu,
regulaminu albo wskazówek personelu, chodzenia bez szlafroka lub piżamy.
mogły być nawet pozbawione prawa 3. Chorzy byli zobowiązani do
do odwiedzin. W trakcie odwiedzin to chory przestrzegania godzin wyznaczonych
ponosił odpowiedzialność za zachowanie na spożywanie posiłków, a chorzy
osób odwiedzających. przebywający na przepustce „nie mieli
prawa żądania przechowywania posiłku
Prawo do opieki duszpasterskiej do swojego powrotu”.
LECZYĆ
W latach 50. i 60. trudno było egzekwować 4. Możliwość utrzymywania kontaktów
przez pacjenta prawo do wsparcia telefonicznych ograniczono „jedynie PO LUDZKU
ze strony duchownego. Duchowny był do wyjątkowych wypadków za zezwoleniem WWW.WYBORCZA.PL/LECZYC

pielęgniarki oddziałowej lub kierownika opieki zdrowotnej sprzyjał uległości
biura”. pacjentów lub, przeciwnie, agresji.
5. Chory mógł przebywać jedynie we własnej Wskazywano na wiele barier
sali, w pomieszczeniach przeznaczonych psychosocjologicznych, które utrudniały
dla ogółu chorych lub za zezwoleniem lekarza sformułowanie skargi i znalezienie jej
ordynującego w parku szpitalnym. W żadnym adresata, niski poziom wiedzy medycznej
wypadku nie wolno było „mężczyznom społeczeństwa oraz wysoki prestiż społeczny
wchodzić do sal kobiecych i odwrotnie, zawodu lekarza. Żniwo socjalistycznej
przebywać w pokojach służby szpitalnej”. organizacji systemu służby zdrowia
6. Chorzy, którym stan zdrowia na to obserwujemy także dziś, widząc brak
pozwalał, zostali zobowiązani skłonności pacjentów do stowarzyszania się
do poszanowania i rozwoju ogólnego dobra celem obrony swoich interesów (poza
szpitalnego przez obywatelską współpracę grupami samopomocy w konkretnych
z personelem w utrzymaniu higieny, chorobach), silne uzależnienie pacjentów od
porządku, konserwacji bielizny. instytucji medycznych, jak i od leczących ich
lekarzy, widoczne szczególnie w mniejszych
Zaniedbania prawne PRL aglomeracjach i na wsi.
Niewątpliwie w PRL starano się zapewnić
opiekę zdrowotną kobietom i dzieciom. Ustawa o prawach pacjenta
Uregulowano także sytuację prawną osób Przebieg procesów społeczno-
uzależnionych od alkoholu, chorych zakaźnie -gospodarczych w Polsce po 1989 r.
(ze wskazaniem na schorzenia weneryczne otworzył perspektywę większego udziału
i gruźlicę), a w latach 80. także sytuację obywateli w różnych dziedzinach
prawną osób uzależnionych od narkotyków. funkcjonowania społeczeństwa. W wyniku
Niezwykle kompromitującą luką prawną uchwalania kolejnych aktów prawnych
był jednak brak rozwiązań dotyczących osób wypracowano katalog praw pacjenta bardzo
z zaburzeniami psychicznymi. Żadne zbliżony do zalecanego standardu
przepisy nie regulowały przymusowej międzynarodowego i europejskiego.
hospitalizacji, stosowania przymusu Przez wiele lat źródłem normatywnym praw
bezpośredniego, nie było sądowej kontroli pacjenta były różne akty prawne. Jednak
decyzji lekarskich, które pozbawiały brak całościowego ujęcia tego problemu
pacjentów wolności. znacznie utrudniał ustalenie rzeczywistych
Prawo nie zawierało wcale, lub zawierało uprawnień pacjenta. Pacjenci mieli
jedynie w szczątkowej postaci, regulacji trudności z opanowaniem treści swoich
prawnych dotyczących transplantacji, uprawnień, nie mogli zatem ich artykułować
podtrzymywania życia w stanie i skutecznie dochodzić.
wegetatywnym, eksperymentów Na początku 2008 r. wniesiono do laski
medycznych, rozwoju biotechnologii. marszałkowskiej pakiet projektów ustaw
dotyczących założeń systemu ochrony
Paternalizm zdrowia, w tym m.in. projekt ustawy
Relacje pacjenta z pracownikami służby o ochronie indywidualnych i zbiorowych
zdrowia nacechowane były zależnością praw pacjenta oraz o Rzeczniku Praw
paternalistyczną. Państwo mogło Pacjenta (druk sejmowy nr 283). Pierwsze
zaingerować w tę relację dopiero w sytuacji, czytanie projektu odbyło się na posiedzeniu
gdy pacjent poniósł szkodę lub doszło Sejmu 26-27 marca 2008 r. W efekcie
do popełnienia przestępstwa. Nie były to kolejnych prac Sejm przyjął 6 listopada
regulacje mające chronić prawa pacjenta, ale 2008 r. ustawę o prawach pacjenta
jedynie rozwiązywać sytuacje konfliktowe. i Rzeczniku Praw Pacjenta.
Działalność orzecznicza sądów powszechnych Uregulowanie praw pacjenta w jednej
miała jednak na pewno duży wpływ na ustawie ma olbrzymie znaczenie
kształtowanie się koncepcji praw pacjenta. społeczne. Dotyczy to zarówno sfery
Rejonizacja chorych, leczenie tworzenia i stosowania prawa
u anonimowego lekarza i stosunki kształtującego rozwiązania
o charakterze władzy administracyjnej instytucjonalne, jak i w świadomości ludzi.
w zakładach społecznych służby zdrowia Z jednej bowiem strony dzięki ustawie
spowodowały, że pacjenci przyzwyczaili się tworzone są mechanizmy ułatwiające
do traktowania ich jak przedmiot wprowadzanie bardziej równoprawnych
i przenoszenia odpowiedzialności za stan relacji w sektorze zdrowotnym, z drugiej
LECZYĆ swojego zdrowia na służbę zdrowia. natomiast pacjenci zaczynają dostrzegać,
PO LUDZKU W badaniach socjologicznych pod koniec lat że ich potrzeby są w systemie
WWW.WYBORCZA.PL/LECZYC 80. wskazywano, że socjalistyczny system przestrzegane i chronione.
LECZYĆ
PO LUDZKU
LECZYĆ
PO LUDZKU
WEJDŹ NA NASZĄ STRONĘ I POBIERZ PORADNIKI W PDF
Redakcja Akcji Społecznych, „Gazeta Wyborcza”, ul. Czerska 8/10, 00-732 Warszawa, tel. 22 555 43 80

Komunikacja Z Pacjentem PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Komunikacja Z Pacjentem PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

leczyc-kongres-okladka:205na272-a4_nowy.

qxd 2011-03-14 21:53 Page 1a

EFEKTYWNA KOMUNIKACJA LEKARZA Z PACJENTEM 1

Część I ZASADY SKUTECZNEJ KOMUNIKACJI Z PACJENTEM

Część II PRAWA PACJENTA

2 EFEKTYWNA KOMUNIKACJA LEKARZA Z PACJENTEM

„Efektywna komunikacja lekarza z pacjentem. Poradnik dla lekarzy

Opracowanie graficzne, projekt i skład

O akcji „Leczyć po ludzku” czytaj na www.wyborcza.pl/leczyc

Redakcja Akcji Społecznych

EFEKTYWNA KOMUNIKACJA LEKARZA Z PACJENTEM 3

4 EFEKTYWNA KOMUNIKACJA LEKARZA Z PACJENTEM

najważniejsze, komunikujemy się nie tylko

EFEKTYWNA KOMUNIKACJA LEKARZA Z PACJENTEM 5

6 EFEKTYWNA KOMUNIKACJA LEKARZA Z PACJENTEM

EFEKTYWNA KOMUNIKACJA LEKARZA Z PACJENTEM 7

Rodzaj uścisku dłoni pacjenta pomoże 6. Podczas rozmowy z pacjentem staraj

8 EFEKTYWNA KOMUNIKACJA LEKARZA Z PACJENTEM

EFEKTYWNA KOMUNIKACJA LEKARZA Z PACJENTEM 9

10 EFEKTYWNA KOMUNIKACJA LEKARZA Z PACJENTEM

EFEKTYWNA KOMUNIKACJA LEKARZA Z PACJENTEM 11

12 EFEKTYWNA KOMUNIKACJA LEKARZA Z PACJENTEM

nie upoważnił, a jest nieprzytomny, wtedy 3. Prawo do dostępu do dokumentacji

EFEKTYWNA KOMUNIKACJA LEKARZA Z PACJENTEM 13

14 EFEKTYWNA KOMUNIKACJA LEKARZA Z PACJENTEM

EFEKTYWNA KOMUNIKACJA LEKARZA Z PACJENTEM 15

Skierowanie do szpitala pacjent może Pamiętaj!

16 EFEKTYWNA KOMUNIKACJA LEKARZA Z PACJENTEM

EFEKTYWNA KOMUNIKACJA LEKARZA Z PACJENTEM 17

18 EFEKTYWNA KOMUNIKACJA LEKARZA Z PACJENTEM

W trakcie pobytu w placówce chory ma

EFEKTYWNA KOMUNIKACJA LEKARZA Z PACJENTEM 19

20 EFEKTYWNA KOMUNIKACJA LEKARZA Z PACJENTEM

Historia praw pacjenta

EFEKTYWNA KOMUNIKACJA LEKARZA Z PACJENTEM 21

22 EFEKTYWNA KOMUNIKACJA LEKARZA Z PACJENTEM

EFEKTYWNA KOMUNIKACJA LEKARZA Z PACJENTEM 23

24 EFEKTYWNA KOMUNIKACJA LEKARZA Z PACJENTEM

WEJDŹ NA NASZĄ STRONĘ I POBIERZ PORADNIKI W PDF

You might also like