O D R E D A KC J I
Kontrapunkt
Po Cebicie...
N ie wiem jak Pana, drogi sàsiedzie, ale rok
w rok CeBIT mnie obezw∏adnia i przy-
t∏acza. Niby powinienem si´ z tym oswoiç...
Setki tysi´cy metrów kwadratowych, tony brat-
wurstów, niemiecka karnoÊç i hektolitry piwa.
Pot´˝na baza i nadbudowa – nawet lepiej ni˝
by∏ sobie to w stanie wyobraziç ON (w paê-
dzierniku – rzecz jasna).
Oprócz zorganizowania cebitowà spo∏ecz-
noÊç cechuje stechnokratyzowanie. Podczas
wizyty w IBM-ie chyba, zagadnà∏em któregoÊ
z Niemców proszàc o materia∏y prasowe doty-
czàce nowych naszyn spod znaku Big Blue. Ów
mi∏y skàdinàd cz∏owiek zachowujàc si´ niezwy-
kle uprzejmie, stwierdzi∏ i˝ papierów takich nie
posiada, ale mo˝e mi je przes∏aç. Odpowiedzia-
∏em, ˝e zale˝y mi na czasie, nie mog´ czekaç,
zostawi∏em w∏àczone ˝elazko w domu etc. Na
co mój interlokutor zapyta∏ mnie
o „handy” (tu cytuj´...):. DomyÊlajàc si´, ˝e
chodzi mu o „komór´”, uda∏em kopciuszka i –
wiem, ˝e to niegrzeczne – odpowiedzia∏em py-
taniem na pytanie (ponownie cytuj´ – tym ra-
zem samego siebie): „Handy... what?” Hamo-
wany relacjami master/slave, prasa/pi-ar-owiec
doÊç niezdarnie ukrywa∏ swoje zdziwienie i po-
gard´ dla kogoÊ, kto nie doÊç, ˝e nie od razu
kojarzy has∏a „handy” z „mobile phone”, to je-
szcze ustrojstwa owego nie posiada. By∏em
w kropce... Pospieszy∏em jednak z wyjaÊnie-
niem, ˝e telefon komórkowy to elektroniczna
smycz, przenoÊna kula u nogi, kajdanki i Bóg
jedyny wie co jeszcze. Przyzna∏ mi racj´. Na
u˝ytek tej jednej jedynej rozmowy.
Có˝... pomyÊla∏em, ˝e od naszych sàsiadów
zza Odry dzieli nas nie tylko epoka, którà
z pewnoÊcià da si´ przyspieszyç, ale i mental-
noÊç, i sposób myÊlenia. Nic w tym stwierdze-
niu odkrywczego – to wiem. Pewnie usposo-
bienie jest równie˝ kwestià kulturowà i po za-
nikni´ciu granic z ró˝nokolorowej mieszanki,
powstanie szarobrudna, nieciekawa i nudna
jak flaki z olejem masa.
Hola, hola! Zap´dzi∏em si´. Mia∏o byç o tech-
nokratycznym spo∏eczeƒstwie i Cebicie... Jadàc
na i z CeBIT-u zerka∏em uwa˝nie na okolic´
i przypomina∏em sobie opowiadane przez zna-
jomych doÊwiadczenia zwiàzane z pobytem
w Niemczech. Oto wniosek, który nasunà∏ mi
si´ po obserwacjach i „wmyÊlaniach si´” w te-
mat: „Niemcy majà do wszystkiego maszyny”...
Marek Zimnak
Redaktor naczelny
Adam Chabiƒski
Redaktor
W pe∏ni rozumiem i podzielam fascynacj´
niemieckà organizacjà i technicyzacjà.
Przerabia∏em je na w∏asnych plecach przed ro-
kiem i przed dwoma laty. Dwa lata temu jakiÊ
Êwietnie zorganizowany kieszonkowiec pozba-
wi∏ mnie portfela w t∏oku hanowerskiego me-
tra; rok póêniej stechnicyzowani Niemcy
sprawnie przenieÊli do warsztatu i oczyÊcili za-
lane przez kole˝ank´ Êwiece w moim escorcie,
wystawiajàc t∏usty rachunek. Hanower koszto-
wa∏ mnie co rok po 200 DM wi´cej; w tej sy-
tuacji darowa∏em sobie tegorocznà wizyt´.
W chwili, gdy niniejszy wst´pniak drukuje si´
w würzburskiej drukarni, ja wraz z Sàsiadem
kr´c´ si´ po polskim „Cebicie” – poznaƒskim
Infosystemie, gdzie redagujemy Dziennik Tar-
gowy. Tym bardziej mo˝emy si´ porównaç,
i stwierdziç, ˝e owszem, epoka nas od Niem-
ców dzieli, ale... Oto informacja, ˝e TP S.A. na-
le˝y do pi´ciu najbogatszych telekomunikacji
w Europie, zaraz po brytyjskiej, niemieckiej,
francuskiej i w∏oskiej. GrymaÊni powiedzà, ˝e
niewiele z tego dla nas wynika, a wielkie obro-
ty oznaczajà jedynie, ˝e nasze telefony sà jed-
nymi z najdro˝szych na Êwiecie. I b´dzie to
prawda. Ale byç ju˝ w piàtce... Oto informacja,
˝e nasza dynamika wzrostu iloÊci u˝ytkowni-
ków Internetu jest na kontynencie najwi´ksza,
w by∏ym obozie jesteÊmy wyraênie w czubie
i wchodzimy mi´dzy najbogatszych...
W przysz∏ym miesiàcu b´dziemy wydawaç
pi´çdziesiàty numer CHIP-a. Otwórz no, Sà-
siedzie, któryÊ z CHIP-ów sprzed tych czterech
lat. To jest dopiero epoka! Gdyby ówczesny
autor wst´pniaków móg∏ sobie wyobraziç, co
to si´ w informatycznej Polsce przez tych kilka
lat nawyrabia, przewiàza∏by sobie pirackà opa-
skà oboje oczu, a nie tylko jedno...
3
 SPIS TREÂCI
Adres redakcji: Plac Czerwony 1/3/5, 53-661 Wroc∏aw, tel. (0-71) 73 44 75
Strona
30
Organizm ludzki jako element
sieci informacyjnej
Perspektywa sprowadzenia
cz∏owieka do roli fizycznego noÊnika
usprawniajàcego transfer danych
od nadawcy do odbiorcy
AktualnoÊci
6 NowoÊci na rynku
komputerowym
6 Hardware
10 Software
14 Internet
18 Wydarzenia
20 Reporta˝: premiery i ciekawe
produkty na tegorocznych
targach CeBIT
24 CD-ROM: Encyklopedia Ssaków,
Historia Âwiata i multimedialne
bajki dla dzieci
28 Ksià˝ki: przeglàd
nowoÊci wydawniczych
Magazyn
30 Bodycomputing:
cia∏o ludzkie jako element sieci
i fizyczny noÊnik, za poÊrednic-
twem którego odbywa si´
wymiana danych
38 Wirtualny uniwersytet:
edukacja na odleg∏oÊç
czerpiàca z bogactwa Internetu
i multimediów zagro˝eniem dla
tradycyjnej, stacjonarnej szko∏y?
44 Opinie: polemika z Miros∏awem
Szturmowiczem
Tendencje
46 GPS: prezentacja mo˝liwoÊci
systemów nawigacji satelitarnej
50 Formaty plików dêwi´ko-
wych: MPEG Layer 3, czyli
super wysoka kompresja przy
zachowaniu jakoÊci p∏yty CD
4 Maj 5/97
Hardware
52 Drukarki laserowe: biurowe
„laserówki” firmy Fujitsu –
PrintPartner 10 i 14
52 Komputery stacjonarne:
najnowszy ADAX Bravo MMX
200, wyposa˝ony w procesor
Pentium MMX 200 MHz
53 Monitory: CTX 1785XE, 2085XE,
2185XE – seria 17-, 20- i 21-calo-
wych monitorów Chuntexa
54 Drukarki laserowe:
dla wszystkich drukujàcych
w Windows – drukarka GDI
NEC SuperScript 660plus
54 Drukarki ig∏owe: Citizen
Prodot 450L, ig∏ówka znakomicie
drukujàca du˝à liczb´ faktur,
PIT-ów i nie tylko
57 Skanery: Mustek Paragon 600
IIEP – p∏aski skaner pod∏àczany
do z∏àcza równoleg∏ego
57 Monitory: NEC MultiSync P750
– „ekran” dla DTP-owców
58 Karty graficzne: Joytech
Tseng ET6000 – 128-bitowa
karta zbudowana na uk∏adzie
Tseng ET6000
58 Karty graficzne: najnowsza
64-bitowa karta Joytech
GD-5446 z chipami firmy
Cirrus Logic na pok∏adzie
61 Karty dêwi´kowe: Primax
Mediastorm SM Card „Bravo” –
16-bitowa karta dêwi´kowa
z programowà wavetable
61 Akcesoria komputerowe:
seria joysticków SideWinder
firmy Microsoft
62 Nap´dy CD-ROM-ów:
XM-3801B – 15-krotny nap´d
SCSI Toshiby
62 Karty TV: tuner TV Zoltrixa,
czyli telewizja na ekranie
komputera
64 Telefony GSM: porównanie
mo˝liwoÊci siedmiu zestawów
komunikacyjnych – terminali
z faksmodemami
76 Procesory DSP: wprowadze-
nie w tajniki budowy procesorów
sygna∏owych
http://www.chip.pl
Software
82 Edukacja: nauka rysowania
(nie tylko) komiksów za pomocà
pakietu Comics’ Planet
82 Multimedia: tworzenie prezen-
tacji multimedialnych przy u˝yciu
Scala MultiMedia MM100
83 Zarzàdzanie firmà: pomoc
dla szefa – System Informowania
Kierownictwa Media M
84 Edukacja: Literat 2.0, czyli
pierwszy polski multimedialny
przewodnik po literaturze
87 Programy graficzne:
k∏opot z laurkà? Potrzebne Ci
zaproszenia? U˝yj MS Greetings
Workshop!
88 Zabezpieczanie danych:
szyfrowanie danych za pomocà
EDS for DOS & Windows
88 Finanse i ksi´gowoÊç:
Rejestrant – coÊ dla wszystkich
rozliczajàcych si´ z fiskusem na
podstawie zrycza∏towanego
podatku od przychodów
89 Bazy adresowe: Banki dla
Windows – specjalizowana baza
danych z informacjami
o wszystkich polskich bankach
90 Zarzàdzanie projektami:
nowy produkt Microsoftu –
Team Manager 97 – usprawnia
prac´ mened˝erów
90 Rozpoznawanie mowy:
pierwszy program przystosowany
do rozpoznawania polskiej mowy
– Telefoniczna Baza Danych
obs∏ugiwana g∏osem
Komunikacja
64 Test porównawczy
telefonów GSM
118 JavaScript – kurs j´zyka
122 Visual InterDev –
pot´˝ne narz´dzie ze
stajni Microsoftu do
tworzenia stron WWW
128 NetObjects Fusion 2.0 –
profesjonalny edytor
plików HTML
132 Opis Communicatora –
nast´pcy pakietu
Netscape Navigator 3.0
 Z ok∏adki

94 Pakiety biurowe:
94 Co oferuje Microsoft
prezentacja mo˝liwoÊci
w pakiecie MS Office 97 PL
polskiej wersji beta pakietu – opis wersji beta
MS Office 97
122, Wizualne narz´dzia
100 Zarzàdzanie adresami: 128 do tworzenia stron WWW
przeglàd mo˝liwoÊci oprogramo-
wania dost´pnego na polskim 118 Kurs j´zyka JavaScript
rynku do zarzàdzania informacjà 64 Przeglàd telefonów GSM
adresowà z mo˝liwoÊcià przesy∏ania
danych
110 Bezpieczeƒstwo systemów
operacyjnych: 20 Reporta˝ z targów CeBIT ’97
funkcjonowanie wirusów
w Êrodowisku Windows NT 110 Jak funkcjonujà wirusy
w Windows NT
Komunikacja 76 Zasada dzia∏ania
procesorów sygna∏owych
118 J´zyki programowania:
kurs programowania 46 System pozycjonowania
w j´zyku JavaScript satelitarnego – GPS

122 Edytory HTML: Microsoft

Visual InterDev to pot´˝ne Strona Online bez drutu
narz´dzie do tworzenia ca∏ych
struktur serwerów WWW 64 Pracujàcy w terenie majà ograniczone zdol-
noÊci komputerowej komunikacji. Wsz´dzie
tam, gdzie wymiana poczty czy przes∏anie
128 Edytory HTML: NetObjects faksu „z drogi” jest istotne, z pomocà
Fusion 2.0 – „kombajn” przyjÊç mo˝e bezprzewodowy zestaw teleko-
do budowy rozbudowanych munikacyjny – terminal GSM z faksmode-
stron WWW mem. Prezentujemy porównanie siedmiu
takich urzàdzeƒ
132 Przeglàdarki WWW:
Netscape Communicator 4.0 –
nowa wersja s∏ynnego programu
rozszerzona kilkoma modu∏ami

Zastosowania
134 Edytory tekstu:
kilkanaÊcie „sztuczek i kruczków”
usprawniajàcych prac´ z progra-
mem MS Word 7.0

Strony
Serwis Ró˝ne
142 Forum: odpowiedzi 3 Od redakcji 122,128
na pytania Czytelników
121 Oferta CHIP-Special
146 Publikacje elektroniczne:
BBS w Internecie – pierwsze 121 Kupon zamówienia
wra˝enia, nowe mo˝liwoÊci, zeszytów CHIP-Special
specjalna oferta dla prenu- i kupon prenumeraty
meratorów oraz zawartoÊç
CHIP-CD 5/97 143 Konkurs

148 Gie∏da CHIP-a 144 Listy

146 Kupon zamówienia

Zapraszamy do lektury internetowej programów dost´pnych
wersji naszego Dziennika Targowego, w CHIP-shopie
Wizualne narz´dzia
który przez ca∏y miesiàc po do tworzenia stron WWW
154 Spis reklam,
zakoƒczeniu targów Infosystem ’97 stopka redakcyjna,
MS Visual InterDev
b´dzie dost´pny pod adresem czy NetObjects Fusion pozwalajà
w nast´pnym numerze budowaç skomplikowane strony
http://www.infosystem.pl bez wg∏´biania si´ w tajniki HTML-a

5
 A K T UA L N O ΠC I
Hardware – CeBIT ‘97
DV Master
… w skrócie
Cyfrowe wejœcie
Na jednym ze stoisk Podczas CeBIT-u mia³a miejsce
w hali nr 9 znany produ- premiera karty DV Master, s³u-
cent klawiatur – firma ¿¹cej do cyfrowej obróbki wi-
Cherry – wystawia³a key-
board Cherry 8000/7000
deo w czasie rzeczywistym. Jest
z wbudowanym czytni- to pierwsze urz¹dzenie z cyfro-
kiem kart kredytowych. wym interfejsem (wejœciem
i wyjœciem). FAST Multimedia,
Niemcy, tel.: (0-049) 89 50 20
60, fax: 89 50 20 61 99.
Osi¹gi napêdu CR-585
firmy Panasonic mog³y
przyprawiæ o zawrót g³o- Sharp Color ZR
wy: zwielokrotniono
prêdkoœæ obrotow¹ do Palmtop + aparat Nie raz, nie dwa
24x, co daje transfer wy-
nosz¹cy 3600 KB/s.
Xircom opracowa³ ko-
nektor o nazwie Mini-
Dock, umo¿liwiaj¹cy
pod³¹czenie przewodu
sieciowego (Ethernet)
i modemowego do jed- Prezentowany na zdjêciu palm-
nej karty typu PCMCIA. top Sharp Color ZR jest jedno-
czeœnie aparatem cyfrowym
o rozdzielczoœci blisko 270 000
punktów. Z notesu mo¿na
równie¿ wysy³aæ i odbieraæ
faksy oraz surfowaæ po Sieci.
Sharp Electronics (Europe),
Niemcy, tel.: (0-049) 40 23 76
22 15, fax: 40 23 76 29 91.
Telefon i faks w karcie Color Jetprinter 7000
PCMCIA III mo¿na by³o
znaleŸæ na stoisku
Ericssona. Zestaw
1200x1200=1 440 000
Mobile Office GC 25 1200✕1200 wynosi rozdziel-
sk³ada siê z karty, nie- czoœæ kolorowej drukarki
wielkiej anteny i przewo- atramentowej Lexmarka –
du, na którym zamoco- Color Jetprinter 7000, której
wano s³uchawkê i mikro-
premierowy pokaz mia³ miej-
fon. Prêdkoœæ przesy³a-
nia i odbierania faksów sce na tegorocznych targach
wynosi 9600 bps. CeBIT. Prêdkoœæ drukowania
plujki wynosi ok 7
str./min w trybie draft
(czarno-bia³y) i ok. 2
str./min w pe³nym ko-
lorze. G³owica dru-
karki uzbrojona jest
w 192 (kolorowa) lub
208 dysz (czarna).
Sprzeda¿ urz¹dzenia
w Polsce ma rozpo-
6 Maj 5/97
Twentieth Anniversary Macintosh
Powrót do przysz³oœci
Kszta³t i wygl¹d jubileuszowe-
go Macintosha o nazwie Twen-
tieth Anniversary Macintosh
powali³by ka¿dego, a co dopie-
ro estetê. W futurystycznym
komputerze zainstalowano
m.in. tuner (radio
i tv), 250-megaherco-
wy procesor PowerPC
603e, 32 MB RAM-u,
256-kilobajtowy ca-
che drugiego pozio-
my, dysk twardy 2 GB,
napêd CD-ROM-ów,
modem i Internet
Connection Kit.
Wszystkie podzespo³y
Philips CDD 3610
Wielokrotny zapis na kr¹¿ek
CD to ju¿ teraŸniejszoœæ. Po-
twierdzeniem tego sloganu
jest drive Philips CDD 3610,
który mo¿e zapisaæ do 650
MB na srebrnym kr¹¿ku. Na-
pêd jest zgodny ze specyfikacj¹
Orange Book Part III. Philips,
Holandia, tel.: (0-031) 402 73
54 34, fax: 402 73 20 07.
cz¹æ siê pod koniec maja lub na
pocz¹tku czerwca, cena nie jest
niestety jeszcze znana. Lex-
mark Deutschland, Niemcy,
tel.: (0-049) 60 74 48 81 55,
fax: 60 74 48 82 50, e-mail:
gecustom@lexmark.com
(oprócz klawiatury) znajduj¹
siê w p³askiej obudowie moni-
tora, zaœ owalna bry³a to do-
datkowy subwoofer. Apple
Computer Europe, Francja,
tel.: (0-033) 169 86 33 94.
IBM IntelliStation
Z Pro
1 GB EDO RAM-u
pod mask¹
Pentium Pro 200 MHz, 32
MB RAM-u (maks. 1 GB), 4,5
GB pamiêci dyskowej, napêd
CD 16✕, 64-bitowa karta gra-
ficzna Matrox MGA Mille-
nium lub Intergraph Inten-
se3D Pro 1000, karta siecio-
wa EtherExpress Pro/100, So-
und Blaster Pro, zintegrowane
g³oœniki – to m.in. standardo-
we wyposa¿enie stacji IBM
Intelli Station Z Pro. Kompu-
ter pracuj¹cy pod kontrol¹
systemu Windows NT przezna-
czony jest przede wszystkim do
tworzenia grafiki dwu- i trój-
wymiarowej. IBM Deutsch-
land Informationssysteme,
Niemcy, tel.: (0-049) 711 78
50, fax: 71 17 85 35 11.
 A K T UA L N O ΠC I
Hardware

DynaMO 640 MB 12/20Plex

… w skrócie
Korporacja Intel rozsze-
rzy³a swoj¹ ofertê proce-
sorami OverDrive MMX.
Dziêki wydajniejszej pra-
cy nowego Pentium
zwiêkszy³a siê szybkoœæ
zarówno wczeœniejszych
aplikacji, jak i progra-
mów multimedialnych
stworzonych pod k¹tem
technologii MMX. Pen-
tium 75 MHz po rozbu-
dowie pracuje z prêdko-
œci¹ 125 MHz.
Komputerowe DynaMO
Przenoœny napêd magnetoop-
tyczny firmy Fujitsu z interfej-
sem SCSI – DynaMO 640 MB
umo¿liwia wielokrotny zapis
na noœnikach o pojemnoœci
128, 230, 540 i 640 MB, a je-
go szybkoœæ odpowiada napê-
dowi CD-ROM o 20-
-krotnej prêdkoœci od-
czytu. Dane zapisywa-
ne na dyskietce MO s¹
praktycznie niezni-
szczalne i odporne na
dzia³anie wilgoci, pro-
mieni UV i rentge-
nowskich, kurzu i sil-
nych pól magnetycz-
nych. Urz¹dzenie,
którego czas dostêpu do da-
nych wynosi 35 ms (maks.
transfer – 3,9 MB/s) kosztuje
ponad 2300 z³. Alstor, War-
szawa, tel.: (0-22) 675 55 15,
fax: 675 43 10, e-mail: alstor
@ikp.atm.com.pl
Nie tylko CD-ROM
Napêd CD firmy Plextor
12/20Plex z kontrolerem SCSI-2
osi¹ga prêdkoœæ transmisji da-
nych 3000 KB/s przy czasie do-
stêpu 95 ms. Zasada dzia³ania
urz¹dzenia opiera siê na Partial
Constant Angular Velocity.
Drive oprócz p³yt CD-
-ROM potrafi czytaæ tak¿e no-
œniki CD ReWritable. Czytnik
jest kompatybilny z wiêkszo-
œci¹ systemów operacyjnych:
DOS, Windows (3.1x, 95
i NT), Unix, OS/2 Warp, Sola-
ris, Mac OS, NetWare. SoftPo-
int, Warszawa, tel.: (0-22) 635
98 19, fax: 635 69 50, e-mail:
sales@softpoint.com.pl

JVC XR – W 2022 Octane

System MediaGX Cyrixa
sk³ada siê z procesora Zmieñ p³ytê
MediaGX i koœci „towa- Za poœrednictwem krakow-
rzysz¹cej” MediaGX skiego Veracompu na rynek
Cx5510. Dziêki rozwi¹za- trafi³a nowa nagrywarka CDR
niu wyeliminowano trady- JVC XR – W 2022 obs³uguj¹ca
cyjne komponenty (np.
kartê dŸwiêkow¹ i graficz- wiele formatów danych zgod-
n¹) p³yt g³ównych AT. nych ze specyfikacj¹ Orange
Book, m.in. CD-DA, CD-
-ROM i VIDEO-CD. Urz¹-
dzenie nagrywa dane z prêd-
koœci¹ 300 (2✕), a odtwarza
z 900 KB/s. (6✕), a jej czas bez-
awaryjnej pracy wynosi 150
000 godzin. Veracomp, Kra-
ków, tel.: (0-12) 11 10 44,
fax: 22 23 52, e-mail: office
@veracomp.krakow.pl
„Paliwo” dla grafika
Octane firmy Silicon Graphics sowaæ maszynê do potrzeb
jest 64-bitow¹ stacj¹ graficzn¹. u¿ytkownika. ATM, Warsza-
Urz¹dzenie zawiera kartê sie- wa, tel.: (0-22) 612 30 20, fax:
ciow¹ 10Mb/100Mb Ethernet, 610 41 44, e-mail: customer@
6 portów audio, 64 MB RAM-u atm.com.pl
(maks. 2 GB), dysk twardy
o pojemnoœci 2 lub 4 GB. W
sk³ad zestawu wchodz¹
równie¿ zewnêtrzne g³oœni-
ki i monitor 20”. Octane
obs³uguje do dwóch proce-
sorów MIPS R10000, które
mog¹ pracowaæ wspó³bie¿-
nie lub samodzielnie. Mo-
dularna i skalowalna budo-
wa systemu pozwala dosto-

American Power Conver-

sion zaprezentowa³ kom- DCR-PC 7 E
paktow¹ wersjê zasila-
cza bezprzerwowego
Back-UPS, charakteryzu-
Cudowne maleñstwo
j¹cego siê mo¿liwoœci¹ Nowy kamkorder DCR-PC 7 E
eliminacji tzw. przed³u¿a- firmy Sony o wymiarach
j¹cych siê spadków na- 59✕129✕118 mm wa¿y wraz
piêæ – sytuacji typowych z bateriami 620 g jest jednym
dla miejsco s³abym po- z najmniejszych i najl¿ejszych
ziomie zasilania urz¹dzeñ tego typu. Jest on wy-
energetycznego.
posa¿ony w 1/3-calowy prze-
twornik CCD o rozdzielczoœci
810 tys. pikseli i mo¿e rejestro-
waæ obraz ju¿ przy natê¿eniu
oœwietlenia 3 luksów. Sygna³
odtwarzany jest na 2,5-calo-
wym kolorowym monitorze
ciek³okrystalicznym, daj¹cym
siê obracaæ i przechylaæ. Kam-
korder pozwala nagrywaæ
obrazy nieruchome w trybie fo-
tografii, które mo¿na wczytaæ
do komputera poprzez wyjœcie
cyfrowe. Proponowana cena
wynosi 11 500 z³. Sony Poland,
Warszawa, tel.: (0-22) 661 56
40, fax: 661 56 60.
U-336S Supreme
Elastycznie
Maksymalna prêdkoœæ trans-
misji modemu U-336S Supre-
me firmy ZyXEL wynosi 33,6
kbps, a przepustowoϾ do
460,8 kbps. Zalet¹ urz¹dzenia
jest jego elastycznoϾ: pracuje
na liniach komutowanych lub
dzier¿awionych dwu-, i cztero-
drutowych, obs³uguje transmi-
sjê synchroniczn¹ i asynchro-
niczn¹. Wyœwietlacz i klawiatu-
ra pozwalaj¹ zmieniæ konfigu-
racjê bez komputera. Cena
urz¹dzenia wynosi ok. 2400 z³.
Scientific, Warszawa, tel.: (0-
22) 644 85 58, fax: 641 85 47,
e-mail: info@scientyfic.com.pl

8 Maj 5/97
 A K T UA L N O ΠC I
Software – CeBIT ‘97

Graphics Suite 2 AutoCAD Release 14

… w skrócie
Mocn¹ kresk¹
Ju¿ nied³ugo projekto- Micrografx przedstawi³ kolejn¹
wanie wnêtrza w³asnego wersjê pakietu narzêdziowego –
domu stanie siê ³atwiej- Graphics Suite 2, s³u¿¹cego
sze. Kanadyjska firma
Pulsar Software przed-
m.in. do dodawania i tworzenia
stawi³a produkt – Deco- grafiki dla WWW oraz retuszo-
tech Designer. S³u¿y on wania zdjêæ w dokumentach
do planowania rozk³adu i prezentacjach MS Office. Ze-
œcian, okien i drzwi, roz- staw zawiera: FlowCharter 7
mieszczenia sprzêtów (narzêdzie do tworzenia wykre-
znajduj¹cych siê w stan- sów), Designer 7 (projektant
dardowej bibliotece
pakietu.
ilustracji technicznych), Simply
3D 2 (aplikacja przeznaczona
do kreowania grafiki i animacji
3D) oraz Picture Publisher 7
(edycja zdjêæ i grafiki WWW).
Micrografx, Stany Zjednoczo-
ne, tel.: (0-01) 97 22 34 17 69,
fax: 97 22 34 24 10.
Ju¿ po raz czternasty
Wersja 14 popularnego pakie- AutoCAD 13. Ostateczna
tu AutoCAD firmy Autodesk wersja programu ujrzy œwia-
dzia³a szybciej i pewniej w po- t³o dzienne prawdopodobnie
równaniu ze swoimi poprzed- pod koniec maja b.r. Auto-
nikami. Program, którego desk, Szwajcaria, tel.: (0-041)
wersjê beta pokazano na tar- 227 88 21 21, fax: 227 88 21
gach CeBIT ’97 wyposa¿ony 44.
jest m.in. we wbudo-
wane narzêdzia
umo¿liwiaj¹ce publi-
kowanie i dzielenie
informacji w Interne-
cie. Aplikacja prze-
znaczona jest dla sys-
temów Windows NT,
Windows 95 oraz
mo¿e czytaæ i zapisy-
waæ pliki w formacie

Corel Lumiére VideoWave

Niemiecki producent
oprogramowania Star Di-
vision zaprezentowa³ pa-
kiet biurowy StarOffice
4.0, sk³adaj¹cy siê
z edytora, arkusza kalku-
lacyjnego, programu
prezentacyjnego i aplika-
cji Starmail, obs³uguj¹cej
pocztê elektroniczn¹.
Oprogramowanie to zdo-
by³o cebitowego Oskara.
Post-it firmy 3M to rodzi-
na czterech wersji cyfro-
wych notatników. Pozwa-
laj¹ one m.in. zapisywaæ
i drukowaæ notatki, orga-
nizowaæ spotkania, wy-
sy³aæ e-maile. Dema pro-
gramów mo¿na znaleŸæ
na stronie http://www.
mmm.com/psnotes
Œwiat³a... Kamera... Akcja!
Korporacja Corel zaprezento-
wa³a pakiet do tworzenia
i obróbki filmów wysokiej ja-
koœci przeznaczonych dla pre-
zentacji multimedialnych. Co-
Pl@za
Gra i buczy!
rel Lumiére pracuje pod kon- VideoWave jest produktem ka-
trol¹ systemu Windows (95 nadyjskiej korporacji MGI
i NT 4.0) i zawiera ponad 150 Software, stanowi¹cym do-
wideoklipów, 60 minut muzy- mowe studio do produkcji wi-
ki, 100 krojów czcionek, deo. MGI Software Corp.,
1000 zdjêæ, 1000 map bito- Kanada, tel.: (0-01) 90 57 46
wych oraz 1000 klipartów. 70 00, fax: 90 57 64 71 10.
Dodatkowe wymagania
sprzêtowe to procesor klasy
Pentium 120 (lub szybszy), 16
MB RAM, CD-ROM 2✕ oraz
monitor VGA. Zalecana jest
równie¿ karta wideo. Corel
Corp., Kanada, tel.: (0-01)
353 17 06 39 12, fax: 61 37
61 12 95.
Dragon Dictate

Wirtualne biuro Mówi dziad do... programu

TeamWARE zaprezentowa³
swoje „wirtualne biuro w sie-
ci”. Pl@za jest nowym Intra-
i Internetowym rozwi¹zaniem
pozwalaj¹cym „mobilnym”
u¿ytkownikom na wspó³dzie-
lenie informacji gromadzo-
nych w okreœlonym miejscu
Na stoisku Symanteca w Internecie. Korzystaj¹c z te-
mo¿na by³o przyjrzeæ siê go systemu nie trzeba oriento-
pakietowi HealthyPC, waæ siê w tajnikach sztuki
sk³adaj¹cemu siê z Anti-
„Sieci”, poniewa¿ komunika-
Virusa i Speed Diska. Po
naciœniêciu jednego cjê u³atwia prosty interfejs
przycisku na ekran wy- w formie przegl¹darki. Team-
prowadzany jest komuni- WARE Group, Finlandia, tel.:
kat o stanie komputera. (0-0358) 951 28 26 62, fax:
95 47 29 65.
DRAGON SYSTEMS zamierza
oferowaæ w Polsce pakiet Dra-
gon Dictate do rozpoznawania
mowy. Aplikacja pozwala dyk-
towaæ, edytowaæ tekst, two-
rzyæ makra odpowiedzi na ko-
mendê g³osow¹, przesuwaæ
kursorem myszy i sterowaæ
aplikacjami (Office, SmartSui-
te, Navigator). Program prze-
znaczony dla Windows 95,
3.1x i NT do pracy potrzebuje
16-bitowej karty mu-
zycznej i mikrofonu
(w pakiecie). Trzy wer-
sje oprogramowania
Personal, Classic i Po-
wer ró¿ni¹ siê liczb¹
s³ów w s³owniku (10,
30 i 60 tys.). DRAGON
SYSTEMS, Niemcy,
tel.: (0-049) 617 49 66
10, fax: 61 74 96 46 99.

10 Maj 5/97
 A K T UA L N O ΠC I
Software
Visual C++
… w skrócie for Windows CE
Paj¹czek to polski edytor RzeŸbienie w C
HTML autorstwa Rafa³a Visual C++ for Windows CE –
P³atka. Pozwala na szyb- pierwsze narzêdzie do tworze-
kie i mi³e utworzenie
w³asnej strony domowej.
nia aplikacji dzia³aj¹cych pod
Komercyjna wersja uka- kontrol¹ „ma³ych” okien prze-
¿e siê w maju. znaczone dla u¿ytkowników
Visual C++ 5.0. Istniej¹ce ko-
dy Ÿród³owe w C++ mog¹ byæ
skompilowane i wykorzystane
w Windows CE. Tryb emulacji
pozwala uruchomiæ programy
w systemie Windows 95. Mi-
crosoft planuje równie¿ stwo-
rzenie wersji pakietów Visual
Basic i Visual J++ dla Win-
dows CE. Microsoft, Warsza-
Kielecka firma OST roz- wa, tel.: (0-22) 661 54 05, fax:
poczê³a sprzeda¿ pro- 661 54 34.
gramu orgAnice 2.0 pl,
systemu baz danych,
wspomagaj¹cego orga-
nizacjê biura. Aplikacja pcANYWHERE CE
potrzebuje przynajmniej
2 MB RAM przy rozdziel- Palmtop, pecet – dwa bratanki
czoœci ekranu 800x600 Zdalny dostêp do danych
i mo¿e byæ uruchomiona i kontrolê aplikacji dzia³aj¹-
pod Windows 3.x, 95 cych na innych komputerach z
oraz NT. palmtopa umo¿liwia pc-
ANYWHERE CE firmy Syman-
tec przeznaczony dla platformy
Windows CE. Dziêki zastoso-
waniu technologii ezZOOM,
ezSCROLL i ScreenScale
umo¿liwiono na wyœwietlaczu
palmtopa obs³ugê programów
uruchamianych na odleg³oœæ
na komputerach stacjonar-
Prowadzenie ksiêgi przy-
nych. Po³¹czenie realizowane
chodów i rozchodów oraz jest za pomoc¹ modemu
wykonywanie innych za- (TCP/IP dial-up networking
dañ podatkowych umo¿li- w Windows NT) lub interfej-
wia program Super Ksiê-
ga Podatkowa legnickiej
firmy Format. Aplikacja Firmware
charakteryzuje siê du¿¹
szybkoœci¹ dzia³ania
i ma³ymi wymaganiami
Rz¹dziæ drukiem
sprzêtowymi. Nowa wersja oprogramowania
firmy Axis Communications
umo¿liwia konfigurowanie
i monitorowanie print serwe-
rów za pomoc¹ przegl¹darek
3W. Program przystosowany
jest do pracy w Intra- oraz In-
ternecie i dzia³a jako niezale¿-
ny serwer Weba, do którego
klient uzyskuje dostêp poprzez
Borland udostêpnia bez- adres URL. Aplikacja generuje
p³atnie u¿ytkownikom strony WWW, na których za-
microsoftowego pakietu warte s¹ m.in. dane o konfigu-
Site Builder Network racji wêz³a. Aplikacjê mo¿na
wersjê beta IntraBuilder uzyskaæ bezp³atnie pod adre-
Client/Server.
sem http://www.axisinc.com
12
Intershop Online
Bezpieczne niby-sklepy?
Sklepy w Internecie pojawiaj¹ platformach Windows NT
siê jak grzyby po deszczu. Ko- 3.51/4.0 server, UNIX Solaris
lejn¹ aplikacj¹ do ich tworze- 2.5 i HP-UX 10 oraz AIX 4.1.
nia i zarz¹dzanie jest Intershop Intershop Communications,
Online firmy Intershop Com- Jena, Niemcy, tel.: (0-049) 36
munications. Klienci mog¹ do- 41 89 40, fax: 36 41 89 41 11,
konywaæ bezpiecznych zaku- e-mail: info@intershop.de
pów na stronach
WWW. Administra-
torzy sklepu maj¹
dostêp do sekcji tzw.
„back office”, gdzie
mog¹ zarz¹dzaæ baz¹
danych, modyfiko-
waæ katalog towa-
rów, œledziæ sprzeda¿
artyku³ów. Intershop
Online dzia³a na
TbFence Pro
Strze¿cie siê!
su szeregowego. Symantec ThunderBYTE opracowa³ me-
Ltd., Leiden, Holandia, tel.: todê ochrony PC-tów przed
(0-031) 715 35 31 11, fax: atakami wirusów polegaj¹c¹
715 35 31 11, e-mail: na stworzeniu pow³oki softwa-
custserveur@symantec.com re’owej otaczaj¹cej komputer.
TbFence Pro uruchamia siê au-
tomatycznie i monitoruje dzia-
³ania systemu, polegaj¹ce m.in.
na sprawdzeniu ka¿dej dyskiet-
ki w³o¿onej do napêdu. Mo¿li-
we jest równie¿ zablokowanie
twardego dysku podczas „od-
palania” PC-ta z dyskietki oraz
tworzenie wirtualnych napê-
dów o pojemnoœci od 4 do 32
MB. Polgraf-Harma, Pi³a,
tel./fax: (0-67) 12 51 37.
ROUTE 66
Droga numer 66
Holenderska firma ROUTE 66 przewidzieæ iloœæ spalonej ben-
opracowa³a polsk¹ wersjê atla- zyny. Pó³noc-Po³udnie, Gdañsk,
su samochodowego pod tym tel.: (0-58) 35 87 57, fax: 35
samym tytu³em. Program za- 87 790, e-mail pnpd@kaszub.
wiera dok³adne mapy Europy, ternet.pl
Europy zachodniej
(w tym równie¿ Polski)
oraz Ameryki Pó³noc-
nej. Aplikacja potrafi
obliczyæ najkrótsz¹
i najbardziej ekono-
miczn¹ trasê, wyœwie-
tliæ j¹ na mapie (mo¿na
uzyskaæ równie¿ opis
s³owny zawarty w czy-
telnej tabelce) oraz
Maj 5/97
 A K T UA L N O Â C I
Internet
http://www.amw.net.
… w skrócie pl/internet/news/
hedit/index.html
Yahoo ponownie sklono-
wane. Tym razem w wer- Polski HTML
sji niemieckiej mo˝na
z serwisu wyszukiwaw-
czego korzystaç pod ad-
resem http://www.
yahoo.de
Mamy ju˝ do dyspozycji pol-
skie narz´dzia do tworzenia
stron HTML. Jednym
z pierwszych by∏ Pajàczek Ra-
fa∏a P∏atka, kreator stron. Po-
Animacje, ryk silników, wa˝niejszym przedsi´wzi´-
zdj´cia samochodów, ciem jest Hedit, edytor stwo-
wiadomoÊci motoryza- rzony przez S∏awomira Andry-
cyjne mo˝na znaleêç ka i Witolda Ci˝mowskiego.
pod adresem
Program pracuje pod kontrolà
http://www.
motoklub.com.pl. Inter- Windows 95 i jest dost´pny w
netowà gazet´ „Moto- serwisie All My World:
Klub” redaguje zespó∏ http://www.amw.net.pl/
w sk∏adzie: Marek internet/news/hedit/index.html
Karwecki, Jerzy Dyszy,
Micha∏ Maryniak.
http://www.kam.pl/
users/pyzmen/
Stalowe pi´Êci
Lubisz boks w Êwiatowym
wydaniu? Chcia∏byÊ powróciç
do spotkania Bowe–Go∏ota
II? Odwiedê wi´c stron´ Pyz-
Mana – m∏odego cz∏owieka,
którego oprócz tej dyscypliny
W Polsce pod∏àczonych
jest do sieci Internet po- sportu pasjonuje film Mortal
Kombat oraz us∏uga IRC.
nad 57 tysi´cy stacji ba-
zowych (hostów) – po-
da∏a Polska OnLine. Tyl-
ko w lutym przyby∏o ich
w naszym kraju prawie
3.000. Pod wzgl´dem
liczby hostów jesteÊmy
na 14 miejscu w Europie
– za Belgià, a przed
Izraelem i Rosjà.
Nied∏ugo ruszy serwis in-
ternetowy Canal+ (http://
www.it.com.pl/canal). http://www.ge97.
co.uk
Do urn!
Wybory w Wielkiej Brytanii
znajdujà oddêwi´k tak˝e w In-
ternecie. Zajmuje si´ nimi no-
wy serwis General Election ‘97,
gdzie mo˝na znaleêç informacje
o partiach i politykach oraz
wziàç udzia∏ w dyskusjach.
14
Marek Car
Nie ma ju˝ Marka...
W ma∏o której dyscyplinie ˝y- wp∏yw Marka Cara na t´ cz´Êç
cia publicznego odejÊcie jed- polskiej informatyki, która ∏à-
nego cz∏owieka ma tak funda- czy si´ z Internetem, b´dzie
mentalne znaczenie. 22 marca rós∏ i w pe∏ni uwidoczni si´
zginà∏ tragicznie Marek Car. z up∏ywem czasu.
Dziennikarz,
animator pol-
skiej Sieci, po-
staç wa˝na,
której dorobek
i wp∏yw na
kszta∏t krajowej
Sieci trudno
przeceniç.
JesteÊmy
przekonani, ˝e
Channel definition Market Focus,
format WebMapper
Microsoft naciera Kupiony software
Nowy software Microsoftu Microsoft zakupi∏ dwa pro-
umo˝liwi w Internecie komu- gramy: Market Focus firmy
nikacj´ podobnà do telewizyj- Interse (analiza statystyk do-
nej czy radiowej. Technologia st´pu do serwera) oraz Web-
„channel definition format” Mapper spó∏ki Netcarta (ana-
pozwoli dostarczaç informa- liza zawartoÊci serwera
cje tylko do u˝ytkowników WWW, badania poprawnoÊci
nimi zainteresowanych i b´- odnoÊników i mierzenie czasu
dzie zastosowana w nat´pnej wczytywania stron World Wi-
wersji programu Internet de Web ).
Explorer. Nowy standard za-
akceptowa∏y w USA m.in.
AOL oraz PoinCast. http://free.polbox.pl
/b/basket/
http://film.sprint.pl Koszykówka
Kocham kino
NowoÊci i nie tylko – wszyst-
ko dok∏adnie opisane. Tak
pokrótce mo˝na scharaktery-
zowaç nowy serwis filmowy
dost´pny w WWW. Doskona-
∏ej jakoÊci zdj´cia oraz anima-
cje mile ∏echcà oko, a i infor-
macjom o aktorach te˝ nic nie Wszystkim fanom koszykówki
mo˝na zarzuciç. Szok wywo- polecamy nowe strony autor-
∏uje lista rankingowa filmów stwa Tomasza Gerunga. Pod
wg dochodów (w milionach adresem http://free.polbox.pl/
dolarów!). b/basket/ mo˝na znaleêç m.in.
zdj´cia zawodników, informa-
cje o lidze polskiej, NBA i Eu-
rolidze, odnoÊniki do serwera
Polskiego Zwiàzku Koszyków-
ki i Internetowego Klubu Kibi-
ca, jak równie˝ wziàç udzia∏
w ró˝nego rodzaju konkur-
sach. Godna uwagi jest grafika
i starannoÊç wykonania stron.
Maj 5/97
 A K T UA L N O Â C I
Internet
http://www.heavensgate.com
ÂmiercionoÊna kometa
NadejÊcie komety Hale-Boppa
by∏o dla sekty Higher Source
znakiem, ˝e „nadszed∏ czas
przybycia statku z poziomu wy˝-
Microsoft, W3C
Telegraf, telefon, Z impetem w g∏àb...
Internet Kanadyjski oddzia∏ Novella
oraz firmy iSTAR i Eicon opra- i PRI), Frame Relay, X.25,
Microsoft poinformowa∏
o stworzeniu i przes∏aniu do
zatwierdzenia przez World
Wide Web Consortium (W3C)
pierwszego przemys∏owego
formatu dystrybucji informa-
cji. CDF ma zostaç wprowa-
dzony w przeglàdarce Inter-
net Explorer 4.0. Wsparcie
dla prac Microsoftu nad
Channel Definition Format
og∏osi∏y firmy tworzàce opro-
gramowanie informacyjne, ta-
kie jak AirMedia, BackWeb,
First Floor, FreeLoader, La-
nacom, Pointcast, Wayfarer
oraz wydawcy internetowi:
America Online, Compuse-
rve, Excite, Hotwired, Infose-
ek, Lycos, MSNBC, United
Media, Ziff--Davis.
http://www.befado.com.pl/JuRy/RJ_
Genealogia.html
Królewskie korzenie...
Drzewa genealogiczne naj-
s∏ynniejszych rodów europej-
skich (Habsburgowie, Ja-
giellonowie, Piastowie,
Wazowie) opracowa∏ Ry-
szard Jurzak. Strony
WWW przekszta∏ci∏ do
postaci dokumentów
HTML na podstawie
opracowaƒ historycz-
nych i genealogicznych
zamieszczonych m.in.
16
szego ni˝ ludzki, by zabraç nas
do Ich Âwiata w niebie”. 39
cz∏onków organizacji pope∏ni∏o
samobójstwo 27 marca b.r. Ser-
wer sekty (http://www.
heavensgate.com) od tego
momentu sta∏ si´ jednym
z najcz´Êciej odwiedza-
nych miejsc w Sieci. Hi-
ger Source zajmowa∏a si´
komercyjnym tworze-
niem stron 3W m.in. dla
San Diego Polo Club
(http://www.sandiego
polo.com).
Novell, iSTAR, Eicon
czami ISDN (BRI, multi-BRI Âwi´ty serwer
cowa∏y zintegrowany zestaw
produktów u∏atwiajàcych ko-
rzystanie z Intra- i Internetu.
W jego sk∏ad wchodzà: Intra-
netWare – sieciowy i intrane-
towy system operacyjny oraz
„inteligentne” karty interfej-
sów ISDN i WAN firmy Ei-
con, które wspó∏pracujà z ∏à-
http://www.pluslotto.
com
Sieciohazard
W Sieci mo˝na teraz zagraç
w PLUS Lotto. 25% z zysków
przeznaczane jest na wspiera-
nie Czerwonego Krzy˝a
i Pó∏ksi´˝yca.
w ksià˝kach, encyklopediach
i artyku∏ach.
http://www.royal.gov.uk
Net save the Queen
Europejska elita rzàdzàca co- Êci technicznych problemów,
raz aktywniej pojawia si´ teraz wyÊwietla ju˝ m.in. zdj´-
w Sieci. Jako pierwsza swój cia rodziny królewskiej oraz
serwer uruchomi∏a 7 marca kolekcji dzie∏ sztuki.
królowa El˝bieta II
(http://www.royal.gov.
uk). Jak podaje francu-
ski Le Monde, Biuro
prezydenta Francji – Ja-
cques’a Chiraca – pla-
nuje rozpocz´cie us∏ug
WWW na 14 lipca.
Chocia˝ serwis
królowej doÊwiadczy∏
na poczàtku dzia∏alno-
http://www.vatican.
va
a tak˝e ∏àczami dzier˝awiony-
mi PPP. Pozwala to na rozbu-
dowywanie istniejàcych sieci
do w pe∏ni rozwini´tej plat-
formy obs∏ugi zdalnych po∏à-
czeƒ sieciowych w Êrodowi-
sku Internetu i intranetów.
Produkt ten oferowany jest na
razie tylko w Kanadzie. Po roku prób Watykan uru-
chomi∏ serwis WWW (http://
www.vatican.va) obs∏ugiwa-
ny przez trzy komputery o
http://free.polbox.pl anielskich imionach: Raphael,
Michael i Gabriel. Na serwe-
Darmowe strony rze zgromadzono ponad 1200
dokumentów KoÊcio∏a oraz
przemówienia papieskie
w ró˝nych j´zykach. W ciàgu
roku zasoby zostanà powi´k-
szone o zdj´cia zbiorów waty-
kaƒskiego muzeum oraz audy-
cje watykaƒskiego radia.
Papie˝ nie ma adresu e-mailo-
wego. Przez Internet nie mo˝na
Od koƒca lutego 1997 mo˝li- si´ równie˝ wyspowiadaç.
we jest zak∏adanie na serwerze
free.polbox.pl bezp∏atnych
stron World Wide Web. Ka˝- http://www.apollo.
dy u˝ytkownik otrzymuje na radio.com.pl/trojka
swojà stron´ 2 MB. Strona ma
mieç charakter niekomercyj- Zmiana miejsc?
ny, nie mo˝e kolidowaç z nor- Program III Polskiego Radia,
mami prawnymi i obyczajo- który obchodzi∏ 1 kwietnia
wymi. Administratorzy serwe- (to nie prima aprilis) swoje
ra oddajà do dyspozycji u˝yt- 35-lecie, znalaz∏ nowe lokum
kowników opisy dotyczàce w sieci Internet. Radiowa
poczty elektronicznej i obs∏ug strona nie jest jeszcze ca∏kiem
stron World Wide Web oraz gotowa, ale zapowiada si´
FAQ. ciekawie.
Maj 5/96
 A K T UA L N O Â C I
Wydarzenia

Compaq Car Fannie Mae

… w skrócie
Zdalny serwis
W konkursie YEA ‘97 Paneuropejskie centrum tele-
mo˝e wziàç udzia∏ ka˝- fonicznej pomocy technicznej
dy, kto nie ukoƒczy∏ 26. Compaq Car ma rozpoczàç
roku ˝ycia i tworzy grafi-
k´ komputerowà, anima-
dzia∏alnoÊç w po∏owie tego ro-
cje, produkty multime- ku. Us∏ugi dla Europejczyków
dialne. Prace mo˝na b´dà Êwiadczone przez okràg∏à
przesy∏aç do koƒca br. dob´, siedem dni w tygodniu,
pod adres: Young Elec- w 15 j´zykach. Na „centrum
tronic Arts ‘97, skr. pocz. dowodzenia” wyznaczono Du-
57092, 53-638 Wroc∏aw blin w Irlandii.
57. Kontakt w Internecie:
yeaplpz@pwr.wroc.pl,
Ponad 550 ekspertów tech-
http://www.pwr.wroc.pl/yea nicznych zajmie si´ doradza-
niem u˝ytkownikom sprz´tu
Compaqa. Firma przewiduje,
˝e przyjmie rocznie ok. 4,5 mi-
liona zg∏oszeƒ telefonicznych.
Urz´dy skarbowe ju˝ si´ cieszà
Najwi´ksza Êwiatowa instytu-
cja finansowa zacz´∏a korzy-
staç z hurtowni danych zain-
stalowanej na komputerze Al-
pha DIGITALA. Hurtownia
umo˝liwi zbieranie, potwier-
dzanie prawid∏owoÊci, orga-
nizowanie i analizowanie in-
formacji o po˝yczkach, po-
˝yczkobiorcach, klientach
i ich prawach w∏asnoÊci.
Narodowe Federalne Towa-
rzystwo Hipoteczne (The Fe-
deral National Mortgage As-
sociation) – znane pod popu-
larnà nazwà Fannie Mae – jest
nie tylko najwi´kszà instytucjà
finansowà na Êwiecie, ale rów-
nie˝ najwi´kszym wierzycie-
lem po amerykaƒskim Depar-
tamencie Skarbu (United Sta-
tes Treasury). Ponad 11 milio-
nów amerykaƒskich rodzin
jest w niej zad∏u˝onych na su-
m´ wi´kszà ni˝ 600 mld USD.
W Fannie Mae przechowy-
wane sà dane na temat 20 mi-
lionów po˝yczek wraz z ich hi-
storià od roku 1979 oraz dane
z 70 innych êróde∏. W prze-
sz∏oÊci by∏y one trudno dost´p-
ne, np. dla policji skarbowej.

Korporacja Recognita WRO 97 Xerox Corp.

poinformowa∏a o porozu-
mieniu zawartym pomi´-
dzy HAEF (Hungarian-
American Enterprise
Fund) – g∏ównym akcjo-
nariuszem Recognity,
a korporacjà Ceaere
(Êwiatowym liderem
technologii OCR), na
mocy którego w´gierska
korporacja zosta∏a prze-
j´ta przez Caere za 4,7
mln. USD.
ASCI Blue (Accelerated
Supercomputing Initiati-
ve) to program badaw-
czo-rozwojowy Departa-
mentu Energii USA,
a tak˝e nowa wspólna in-
westycja firm IBM i LLNL
(Lawrence Livermore La-
boratory). Program sku-
piony jest na rozwoju za-
awansowanych symula-
cji, które pozwolà na za-
stàpienie i zatrzymanie
eksperymentów jàdro-
wych z u˝yciem prawdzi-
wej broni.
Monachijskie centrum
komputerowe Leibniza
Bawarskiej Akademii
Nauk b´dzie wyposa˝o-
ne w najszybszy równo-
leg∏y superkomputer
wektorowy w Europie,
z∏o˝ony z 52 proceso-
rów. Maszyn´ LHLR II,
której wartoÊç ocenia si´
na ok. 40 milionów DEM,
dostarczy niemieckim
naukowcom firma Sie-
mens Nixdorf Informa-
tionssysteme AG.
Âwiat∏o i dêwi´k na WRO
Od 30 IV do 4 V odb´dzie si´
biennale sztuki medialnej – VI
Mi´dzynarodowy Festiwal
Wizualnych Realizacji Oko-
∏omuzycznych. WRO 97 jest
konkursem prac wideo i
animacji komputerowych,
w którym artyÊci poprzez
interpretacje nowych tech-
nologii (dêwi´ku oraz obra-
zu) kszta∏tujà form´ dzie∏a.
Impreza poÊwi´cona jest
estetycznym mo˝liwoÊciom
obrazowania form dêwi´-
kowych na ró˝nych polach
Leprechaun Soft.
Stanowcze NIE!
Podczas japoƒskiej edycji tar-
gów Comdex b´dzie zapre-
zentowany pakiet firmy Le-
prechaun Software Pty Ltd.
z Australii. Program ten auto-
matycznie skanuje Worda i je-
go dokumenty. JeÊli wykryje
wirusy – natychmiast alarmu-
je u˝ytkownika.
Makrowirusy stajà si´ coraz
wi´kszym utrapieniem dla ko-
rzystajàcych z Worda. Mo˝e je
stworzyç ka˝dy. Istnieje nawet
narz´dzie, które jest generato-
rem takich „utworów” pro-
gramistycznych. Wystarczy
wybraç sobie rodzaj makrowi-
rusa oraz warunki, w których
ma si´ uaktywniç i... wys∏aç
komuÊ dokument Worda.
sztuki mediów oraz zwiàzkom
pomi´dzy dêwi´kiem a innymi
Êrodkami przekazu.
Alcatel
P´tla z drutu
W Poznaniu, jako pierwszym
polskim mieÊcie, Alcatel zain-
stalowa∏ najnowoczeÊniejszà
sieç Êwiat∏owodowà systemu
teletransmisyjnego SDH.
Umo˝liwia ona jednoczesne
przesy∏anie ponad 30 tysi´cy
rozmów pomi´dzy dwoma
w´z∏ami. Na zamówienie Te-
lekomunikacji zbudowano
sieç pracujàcà w uk∏adzie p´-
tli, ∏àczàcà kablem Êwiat∏owo-
dowym osiem central. Alcatel
zapewnia, ˝e przepustowoÊç
tej sieci jest 4 razy wi´ksza ni˝
dotychczas budowanych i ma
przep∏ywnoÊç 2,5 Gbit/s.
W przypadku nasilenia ruchu
abonenci mogà si´ ∏àczyç
z centralà z innej strony p´tli.
Komputer-idea∏?
Naukowcy z firmy Xerox Cor-
poration z City College
z Nowego Yorku i Uniwersy-
tetu Barceloƒskiego poinfor-
mowali o odkryciu, które po-
zwoli wykonywaç obliczenia
o wielokrotnie wi´kszej obj´-
toÊci ni˝ dotychczas. Mo˝e
ono tak˝e pomóc zag´Êciç pa-
mi´ç komputerowà o sto ty-
si´cy razy, czyli do granicy fi-
zycznej dla uk∏adów groma-
dzenia informacji.
Podstawa odkrycia to na-
magnesowana czàsteczka,
zbudowana z manganu, tlenu,
w´gla i wodoru. Jest ona ma-
leƒkim magnesem. JeÊli uda-
∏oby si´ opracowaç technolo-
gi´ zapisywania i odczytywa-
nia informacji z takiej czà-
steczki, mo˝na by jej u˝yç do
budowy pami´ci komputero-
wych, w których dane zapisy-
wanoby w elementach o roz-
miarach jednej czàsteczki.
Obecnie sà to zespo∏y liczàce
miliardy czàsteczek.
Wed∏ug cz∏onków zespo∏u
badawczego, owe odkrycia
mogà prowadziç do stworze-
nia tzw. komputera kwanto-
wego – rewolucyjnego, lecz
na razie tylko teoretycznego
systemu obliczeniowego,
w którym obliczenia by∏yby
wykonywane z ogromnà
szybkoÊcià – w podobny spo-
sób, jak ludzki mózg wykonu-
je skomplikowane operacje.

18 Maj 5/97
 A K T UA L N O Â C I
Reporta˝: CeBIT ’97
Pociàg do
Hanoweru
Kilkaset tysi´cy zwiedzajàcych, ponad 6800 wystawców,
dwadzieÊcia klika hal, ponad 350 tys. m2 powierzchni
wystawowej – oto bilans najwi´kszych targów kompute-
rowych na Êwiecie.
A w pierwszej hali siedzà tytani... Naj-
wi´kszy z budynków (hal´ nr 1)
przewa˝nie okupowa∏y – jak co roku – re-
kiny. Plàczàc si´ po „rzeczonym obiek-
cie” przez jedno d∏ugie przedpo∏udnie
omal si´ nie zgubi∏em. Uwa˝nie obserwu-
jàc strza∏ki i oznaczenia uda∏o mi si´ jed-
nak odnaleêç wyjÊcie. Zresztà nie to, któ-
rego poszukiwa∏em. W tym upiornym la-
biryncie odnalaz∏em jednak kilka pro-
duktów, godnych odnotowania.
Jednym z nich by∏y pecety IBM-a: Ap-
tiva S i IntelliStation Z Pro (p. str. 6)
oraz multimedialny notebook z proceso-
rem MMX Digitala – HiNote VP 545.
Um´czony kilkunastoma minutami
„spaceru” chcia∏em wyjÊç, ale trafi∏em
CeBIT ’97 Highlights
Jury konkursu przyzna∏o nagrody
nast´pujàcym produktom:
● pakiet Star Office 4.0 firmy
Star Division (w kategorii pakiet
niemiecki)
● Soap firmy MetaTools (najlepsze
oprogramowanie)
● Meisterdetective jagen Lork firmy
Cornelsen Software(program
komunikacyjny)
● procesor K6 frimy AMD (najlep-
szy hardware)
do „dwójki”, gdzie przywita∏ mnie slo-
gan Microsoftu: „Where do you want to
go today?” Poczu∏em si´ zmia˝d˝ony...
i uciek∏em w kawiarniane zacisze, aby
usystematyzowaç obserwacje i posegre-
gowaç kilkanaÊcie kilogramów zdobycz-
nego papieru.
Ju˝ po chwili przemyÊleƒ i podsumo-
waƒ stwierdzi∏em, ˝e tegorocznà tenden-
cjà targowà jest „cyfrowa mobilnoÊç” pod
ka˝dà postacià. Wi´kszoÊç elektronicz-
nych gigantów przygotowa∏a na CeBIT
premiery, jeÊli nie palmtopów z Windows
CE, to aparatów cyfrowych czy DVD.
Kieszonkowymi pecetami „atakowa∏”
m.in. Hewlett-Packard (HP 200LX),
Sharp (palmtop Color ZR z wbudowa-
nym aparatem cyfrowym oraz PMC1 –
20
„A dokàd? A dokàd?
A dokàd? Na wprost!”
Kilkudniowa targowa przebie˝ka z pew-
noÊcià upowa˝nia do mikropodsumowaƒ
i prób scharakteryzowania tendencji w in-
formatycznym Êwiecie. Pierwsza z nich to
kokon, paj´czyna czy – jak kto woli – p´-
powina, smycz dost´pu i bycia w zasi´gu
informacji. Po produktach, zarówno soft-
, jak i hardware’owych widzi si´, ˝e cho-
dzi o to, aby móc posurfowaç po Interne-
cie nurkujàc na Karaibach czy zalewajàc
wrzàtkiem zup´ instant na Kamczatce.
Microsoft (czyt. B. Gates) wyrazi∏ ch´ç
nabycia drogà kupna rakiet balistycznych
telefon komórkowy z palmtopem), Casio
(Cassiopeia A-11 i A-10) i Philips (Velo
1). Co do „cyfraków”, to skoku jakoÊcio-
od Sowietów, po to, aby mo˝na by∏o wy-
strzeliç satelity telekomunikacyjne.
Podobnie Intel w osobie A. Gro-
wego nie da∏o si´ zauwa˝yç, choç niewàt- ve’a utworzy∏ spó∏k´ European
pliwie aparaty te wkrótce stanà si´ stan- Satelite Multimedia Services
dardem i wyprà analogowe „debilki”.
NowoÊciami w tej dziedzinie by∏y
z pewnoÊcià maszyny Fuji DS-7, Canon
PowerShot 350, Sony DKC-ID1, Olym-
pus Camedia C-410L, Casio QV-300,
Sharp VL-DX1 i HP PhotoSmart Digital
Camera. Zdecydowana wi´kszoÊç z nich
dysponowa∏a – niestety – niezbyt rewela-
cyjnà rozdzielczoÊcià, wynoszàcà
640✕480 pikseli.
Koƒczàc temat przenoÊnej elektroniki
nale˝a∏oby wspomnieç o nieod∏àcznym
towarzyszu ka˝dego biznesmena, którym
jest opisane we wst´pniaku urzàdzenie
zwane „handy”. Ale najpierw anegdota,
a raczej zdarzenie, którego mia∏em szcz´-
Êcie byç Êwiadkiem.
Miejsce akcji: toaleta w jednej z hal.
Bohater: m´˝czyzna w „trzecim wieku”.
Rekwizyty: pisuar, telefon komórkowy.
Celowo pomijam narracj´, zak∏adam bo-
wiem, ˝e potencjalny czytelnik jest sobie
w stanie wyobraziç wykonywanie dwóch
czynnoÊci naraz zwiàzanych z istotà
i przeznaczeniem ww. rekwizytów.
Wracajàc do aparatów GSM... Bodaj
najl˝ejszym telefonem by∏ Philips Genie,
wa˝àcy 95 gramów, natomiast jednà
z najciekawszych „maszynek” stanowi∏a
„komórka” Alcatela One Touch COM
z browserem Unwired Planet do sur-
fowania po Sieci. Niestety by∏ to
tylko prototyp (egzemplarze se-
ryjne uka˝à si´ pod koniec tego
roku). Jako ciekawostk´ mo˝-
na by∏o potraktowaç
kart´ PCMCIA III
z telefonem i fak-
sem standardu
GSM autorstwa
Ericssona (p. str.
6) i aparat bez ante-
ny niemieckiej spó∏ki
Hagenuk.
Maj 5/97
(ESM), której zadaniem ma wkrótce byç
oferowanie us∏ug Astra-Net. Ich istota ma
polegaç na przy∏àczeniu PC-ta do anteny
satelitarnej. Taka operacja ma zwi´kszyç
przepustowoÊç danych do 38 Mbi-
tów/s (w mainframe’ach) i do 8
Mbit/s w zwyk∏ych maszynach.
„Najpierw powoli, jak ˝ó∏w
oci´˝ale”,
ale coraz odwa˝niej firmy przygotowujà
„zjadaczy elektronicznego chleba” do upo-
wszechnienia standardu DVD, czego wyra-
zem mog∏yby byç modele tych urzàdzeƒ,
które wystawia∏ Philips,
Samsung, Sony czy
Toshiba. A pro-
pos... Tego-
roczny CeBIT
dla Toshi-
by
sta∏ si´
okazjà do
zaprezentowa-
nia nap´du DVD
RAM... To dopiero... Zapi-
saç 17 GB informacji na jednym
krà˝ku... Zapisaç jak zapisaç, ale odczy-
taç... „… choçby przysz∏o tysiàc atletów
I ka˝dy zjad∏by tysiàc kotletów… ”, to nie
przejrzà, a i mia˝d˝ycy si´ nabawià…
Coraz wi´cej producentów – zniesma-
czonych sprz´to˝ernoÊcià aplikacji – goni
w pi´tk´ i przebàkuje coÊ o komputerach
sieciowych lub telewizorach z Internetem
na pok∏adzie (te˝ nie nowoÊç, ale takie
„próby” wcià˝ si´ pojawiajà). I tak uda∏o
mi si´ zobaczyç prototyp komputera sie-
ciowego Corela z procesorem Motorola
90 MHz, modemem, pami´cià typu Flash,
portem tv i IrDA. Wyglàdem przypomina∏
stojàcà ksià˝k´ (p. 3. wagonik). Jak obie-
ca∏ przedstawiciel Corela, pierwsze eg-
zemplarze majà byç tu˝, tu˝ (w kwietniu).
Podobnie Philips, zapowiedzia∏ WebTV
– skrzynk´ z ekranem i dost´pem do Inter-
netu, ale konkretnych informacji na te-
mat produktu nie uda∏o mi si´ wy-
ciàgnàç.
A tych
software’ów
jest ze czterdzieÊci
Niestety oprogramowanie jest pra-
wie zawsze pokrzywdzone. Taka ju˝ jego
natura, ˝e jest mniej spektakularne ni˝ np.
mowa stacja graficzna Octane – produkcji
Silicon Graphics. Bez wydatnego wsparcia
Piotrka Kubiszewskiego (vel Qb∏a) nie
by∏bym w stanie rozejrzeç si´ po aplika-
cjach. Rozpoczynam wi´c wyliczank´ –
„cebitowy plon pakietowy”: u Motoroli
widnia∏ przysz∏y-niedosz∏y system opera-
cyjny BeOS na platform´ Macintosh; Co-
rel opracowa∏ ósmego ju˝ WordPerfecta,
amerykaƒski Quark promowa∏ aplikacj´
Immedia; która w Europie sprzedawana
jest od listopada; z kolei Borland rozp∏y-
wa∏ si´ nad C++ Builderem; a Symantec
koncentrowa∏ si´ na WinFaxie 8.0; w Mi-
crosofcie nowinkà by∏ InterDev 5.0. Mi-
mo ˝e i tak wszystkiego nie wymieni´ (na-
wet z nazwy) wart wspomnienia jest pa-
kiet kanadyjskiej firmy Pulsar – DecoTech
Designer, s∏u˝àcy do trójwymiarowego
projektowania wn´trz.
Osobnà historià – raczej nie do powtó-
rzenia – by∏o seminarium pana, który na-
zywa si´ Kai Krause i jest za∏o˝ycielem le-
gendarnej firmy MetaTools. Informa-
tyczny guru uchyli∏ ràbka tajemnicy i nie-
wielkiej grupce dziennikarzy przyby∏ych
na spotkanie przedstawi∏ wersje alfa ro-
dziny aplikacji Meta World (m.in.
nagrodzony Soap – p. ramka), które za-
mierza sprzedawaç za kilka dolarów
do∏àczajàc pakiety do drukarek.
A w piàtym
stoi garstka Polaków
Nasz kraj reprezentowa∏o 15 firm, które
moim zdaniem, w wi´kszoÊci nie mia∏y
czym si´ pochwaliç. Przechodzàc przez 3
dni z rz´du obok „polskiego kot∏a” w ha-
li nr 5 nie rzuci∏ mi si´ w oczy nikt, kto by
wyra˝a∏ zainteresowanie naszà myÊlà
technicznà czy produktami. Niejako
usprawiedliwieniem dla takiego stanu
rzeczy móg∏ byç ogrom i molochowatoÊç
CeBIT-u, podczas którego „wy∏owienie”
czegoÊ sensownego z przepastnych czelu-
Êci gigantycznych hal stanowi sztuk´ nie
lada. Mo˝e za rok coÊ si´ w tej materii
zmieni...
Adam Chabiƒski
21
 A K T UA L N O Â C I
CD-ROM
Multimedia pe∏ne ˝ycia
Poznaƒski Infosystem – naj-
wi´ksza targowa impreza bran-
˝owa w naszym kraju, bojkoto-
wana przez najbardziej bufono-
wate kr´gi tak zwanej „war-
szawki”, nie zawiod∏a w tym ro-
ku fanów multimediów. Pod-
czas trwajàcej cztery dni impre-
WartoÊç edukacyjna p∏yty jest
niezaprzeczalna: ilustracje ko-
respondujà z bogatà – jak na
encyklopedi´ – treÊcià
zy odby∏y si´ premiery dawno
zapowiadanych, polskoj´zycz-
nych wydawnictw encyklope-
dycznych na CD-ROM-ach.
Jednym z nich jest dwup∏ytowy
album z serii Zwierz´ta Âwiata
autorstwa gdaƒskiej firmy
Optimus-Nexus.
Encyklopedia Ssaków zosta∏a
przygotowana na podstawie
materia∏ów nale˝àcych do An-
droMedia Oxford Ltd., profe-
sjonalnych fotografii z kolekcji
Corel Stock Photo Library oraz
archiwów z ogrodów zoolo-
gicznych w Poznaniu i Warsza-
wie. Jest to drugie, po Encyklo-
pedii Kosmosu (premiera po-
nad rok temu), powa˝ne przed-
si´wzi´cie gdaƒskiej formacji
b´dàce namacalnym dowodem
post´pu, jaki dokona∏ si´ na
polskim rynku multime-
diów. Z ka˝dym dniem
pojawiajà si´ nowe wy-
dawnictwa proponujàce
profesjonalnie opracowa-
ne produkty, przygoto-
wane z myÊlà o polskim
u˝ytkowniku. Encyklope-
dia Ssaków – bogato ilu-
strowane kompendium
wiedzy na temat grupy
zwierzàt o najwy˝szym
stopniu rozwoju ewolucyjnego
– jest z pewnoÊcià jednà z naj-
24
ciekawszych p∏yt multimedial-
nych w j´zyku polskim.
Sk∏ada si´ ona z dwóch cz´-
Êci: leksykonograficznej, uka-
zujàcej bogactwo fauny tej naj-
bli˝szej cz∏owiekowi grupy
kr´gowców sta∏ocieplnych
oraz prezentacyjnej – przybli-
˝ajàcej zawi∏oÊci filo-
genezy ssaków, cha-
rakteryzujàcej ich Êro-
dowisko ˝ycia (krainy
zoologicz-
ne i bio-
my), cz´-
Êciowà sy-
nantropi-
zacj´
i wspó∏˝y-
cie z ludê-
mi. Jedna z prezentacji
zadedykowana jest
szczególnemu przedstawicielo-
wi ssaków – cz∏owiekowi.
Zwierz´ta ukazane sà w spe-
cyficznych dla siebie Êrodowi-
skach: górach, pusty-
niach, ∏àkach, lasach
i morzach. Mo˝na przyj-
rzeç si´ z bliska ka˝demu
z gatunków lub te˝ po-
traktowaç je ca∏oÊciowo
jako jeden z elementów
przyrody o˝ywionej:
grup´ organizmów pro-
wadzàcych podobny
tryb ˝ycia, zajmujàcych
Êrodowiska jednorodne
pod wzgl´dem biolo-
gicznym, preferujàcych
egzystencj´ samotnà bàdê
w spo∏ecznoÊciach i od˝ywiajà-
cych si´ w identyczny sposób.
Encyklopedia urzeka wspa-
nia∏ymi, kolorowymi ilustracja-
mi i bogactwem treÊci. Informa-
cje zawarte na p∏ycie sà ciekawe
i – jak na wydawnictwo ency-
Multimedialne prezentacje
uzupe∏niajà naszà wiedz´ na
temat Êwiata zwierzàt
klopedyczne – wyczerpujàce.
Tekst publikacji ma lekki po-
smak angielszczyzny, co jednak
nie umniejsza jego waloru edu-
kacyjnego. Widaç, ˝e autorzy
starali si´ uzupe∏niç zakupiony
na zasadzie licencji tekst „akcen-
tami” polskimi, choç tych na
zoologicznej mapie Êwiata jest
stosunkowo niewiele. Mimo i˝
nie do koƒca si´ im to uda∏o
(brak bodaj jednego zdj´cia ˝u-
bra; tarpan jako gatunek nie wy-
st´puje w naszym kraju), krà˝ek,
który po wielkich bólach poka-
zali w Poznaniu jest o klas´ lep-
szy od tego, co zobaczyliÊmy
przed rokiem. Ciekawy projekt
graficzny przyczynia si´ do bar-
dzo pozytywnego odbioru p∏y-
ty. Du˝o radoÊci sprawia bogac-
two filmów, choç ich jakoÊç jest
nie zawsze rewelacyjna. Przy-
da∏by si´ jednak nieco zr´czniej-
szy mechanizm wyszukiwaw-
czy. Ten, który jest, dzia∏a chwi-
Bogactwo ilustracji oraz du˝o,
niez∏ej jakoÊci filmów to rzuca-
jàca si´ w oczy zaleta Ssaków
lami na zasadzie: „poka˝´ ci kie-
runek, a dalej szukaj sam”.
Na specjalne omówienie za-
s∏uguje druga cz´Êç albumu. Jest
ona zbiorem szeÊciu prezentacji
multimedialnych, na które sk∏a-
dajà si´ opowieÊci lektora zo-
brazowane zdj´ciami, grafika-
mi, mapkami animacjami i fil-
mami. Majà one charakter po-
pularnonaukowy. Dzi´ki nim
mo˝na poznaç histori´ pojawie-
nia si´ ssaków na Ziemi, ich
ewolucj´, tryb i przyczyny zaj-
mowania takich, a nie innych
nisz ekologicznych oraz przy-
czyny ich niezwyk∏ej plastycz-
noÊci fizjologicznej i zró˝nico-
wania morfologicznego, dzi´ki
którym przystosowa∏y si´ do
˝ycia w niejednokrotnie nie-
sprzyjajàcych dla nich warun-
kach Êrodowiskowych.
Krà˝ek stara si´ wprowadziç
czytelnika w zawi∏oÊci klimato-
logiczne i botaniczne ekosyste-
mów, w których przysz∏o ˝yç
ssakom. Jego bodaj˝e najistot-
niejszà zaletà jest przedstawia-
nie przyrody o˝ywionej jako
ca∏oÊci, w której przysz∏o egzy-
stowaç ró˝nym, czasami Êciera-
jàcym si´ ze sobà jednostkom.
W cz´Êci poÊwi´conej cz∏o-
wiekowi omówiono pochodze-
nie gatunku homo sapiens , bu-
dow´ komórkowà organizmu
ludzkiego oraz budow´ i funk-
cje poszczególnych uk∏adów
(kostnego, mi´Êniowego, po-
karmowego, oddechowego,
krwionoÊnego itp.) i narzàdów.
W sk∏ad tej niezwykle obszernej
prezentacji wchodzi bogaty ma-
teria∏ ilustracyjny w posta-
ci barwnych, opisanych
obrazków. Nie sà to nie-
stety fotogra-
fie ani poglà-
dowe anima-
cje, które by-
∏yby, zw∏asz-
cza tu, nieza-
stàpione.
Na szczegól-
nà pochwa∏´ zas∏uguje „in-
teligentny” system pomo-
cy. „Ssaki” nie sà co praw-
da szczególnie trudne w obs∏u-
dze (interfejs jest przejrzysty,
wszystkie elementy nawigacyjne
dobrze oznakowane, a pod pra-
wy przycisk myszy podpi´to
tzw. szybkie przewijanie), jed-
nak mi∏o, ˝e autorzy troszczà si´
o wygod´ u˝ytkownika.
Ewa Dziekaƒska
dostarczy∏: Optimus-Nexus,
Gdaƒsk
tel.: (0-58) 56 85 94
fax: (0-58) 56 75 09
e-mail: optnexus@onet.pl
SSAKI
2 CD, polski
Windows 95,
Optimus Nexus
139 z∏
*●●●●●●
Maj 5/97
 A K T UA L N O Â C I
CD-ROM

Historia we wspania∏ej oprawie

Drugà, dawno zapowiadanà
p∏ytà, pokazanà w Poznaniu
by∏a polska edycja Historii
Âwiata opracowana przez biel-
sko-bialski Optimus Pascal. Jak
wi´c widaç „zamorskie” przy-
czó∏ki Optimusa powi∏y (co
prawda w bólach, ale jednak)
dwie wartoÊciowe publikacje
elektroniczne. I co najwa˝niej-
sze: po polsku!
Historia Âwiata nie stanowi
novum na naszym rynku ksi´-
garskim. W swojej pierwotnej,
angloj´zycznej wersji znana
by∏a ju˝ od doÊç dawna. Nie-
stety, bariera j´zykowa nie po-
zwoli∏a jej trafiç do tej grupy
u˝ytkowników, do której by∏a
skierowana: do uczniów star-
szych klas szko∏y podstawo-
wej. Dzi´ki multimedialnym
zakusom Optimusa ma jednak
szans´ na sta∏e zagoÊciç w na-
szych domach.
Trzecia, po „Jak to dzia∏a?”
i „Encyklopedii przyrody” ˝y-
Rodzimy wydawca wzbogaci∏
Histori´ Âwiata faktami
zwiàzanymi z dziejami Polski
wa ksià˝ka Dorling Kindersley
jest pozycjà niezwyk∏à. Stara si´
ona w sposób mo˝liwie jak naj-
bardziej kompletny przedsta-
wiç zawi∏e losy naszej cywiliza-
cji, poczàwszy od czasów
„Dawnych cywilizacji”
(do 500 r. p.n.e.), staro-
˝ytnoÊci, epoki wielkich
religii i podbojów, a˝ po
czasy Wielkiej Rewolu-
cji, wojen Êwiatowych
i nam wspó∏czesne. Naj-
wa˝niejsze wydarzenia
historyczne w ramach
dziesi´ciu epok, w które
autorzy p∏yty ubrali hi-
stori´ ludzkoÊci, kore-
spondujà z plastycznym
obrazem ˝ycia codzien-
nego, biografiami wielkich tego
Êwiata i informacjami o kultu-
rze, architekturze i sztuce, kro-
nikà rozwoju myÊli technicznej.
Historia Âwiata nie jest byç mo-
˝e arcydzie∏em detalu, jednak
potrafi pokazaç Êwiat jako ca-
∏oÊç: wspó∏zale˝noÊç
powiàzanych ze sobà
wydarzeƒ, faktów
miejsc i postaci oraz
ich geneze i wp∏yw na
pokolenia nast´pne.
Z ca∏à pewnoÊcià jest
to zas∏uga autorów
scenariusza, którzy
starali si´ przekazaç
przysz∏ym u˝ytkowni-
kom to, co najwa˝niej-
sze, dodajàc do wyse-
lekcjonowanych faktów histo-
rycznych ponad 700 zdj´ç i ilu-
stracji, blisko 100 animacji,
30 wideosekwencji i trzy godzi-
ny dêwi´ku.
Oprócz filtra czasowego na
krà˝ku wyró˝niono cztery re-
giony geograficzne: Ameryk´,
Europ´, Bliski Wschód i Azj´
Interfejs p∏yt DK jest wcià˝
niedoÊcignionym wzorem dla
wydawców publikacji multi-
medialnych
z Australià. Do hase∏ encyklo-
pedycznych „dobrano” tematy
pokrewne, zagadnienia rozsze-
rzajàce, kalendarium oraz s∏ow-
nik. Dzi´ki komputerowym
metodom wyszukiwania infor-
macji i rozbudowanej sieci od-
sy∏aczy podró˝ pomi´dzy epo-
kami, kontynentami i stylami
odbywa si´ b∏yskawicznie.
Istotnà zmianà w stosunku
do pierwowzoru p∏yty jest
wzbogacenie jej przez polskiego
wydawc´ faktami, zdj´ciami
i filmami zwiàzanymi z dziejami
Polski. I chocia˝ jest ich niewie-
le, zabieg taki wydawa∏ si´ nie-
unikniony. Z ca∏à pewnoÊcià
trudno by∏oby bowiem zaak-
ceptowaç na naszym rynku po-
zycj´, w której np. II wojna
Êwiatowa nie zacz´∏a si´ 1 wrze-
Ênia 1939, a konflikt narodowo-
Êciowy w Irlandii jest wa˝niejszy
od walki Paƒstwa Polskiego
o niepodleg∏oÊç.
Historia Âwiata, po-
dobnie jak wszystkie apli-
kacje multimedialne DK
dysponuje rewelacyjnym,
wr´cz wzorcowym inter-
fejsem u˝ytkownika.
Wspania∏a pod wzgl´dem
graficznym, dopracowana
w najdrobniejszych szcze-
gó∏ach p∏yta wcià˝ pozo-
staje niedoÊcignionym
wzorem dla tych, którzy
porywajà si´ na tworzenie
wydawnictw multimedialnych.
Nieco s∏absza jest treÊç krà˝ka.
Na pewno nie mo˝e byç on pod-
stawowym materia∏em dydak-
tycznym do nauki o Polsce
i Âwiecie, choç bez wàtpienia
mo˝e wiedz´ na te tematy uzu-
pe∏niaç. Tym bardziej, ˝e uzy-
ska∏ status „Êrodka dydaktycz-
nego” od MEN.
Ewa Dziekaƒska
dostarczy∏: Optimus Pascal, Biel-
sko-Bia∏a
tel.: (0-33) 11 75 71
fax: (0-33) 12 31 41
e-mail: opm@host1.bielbit.
bielsko.pl
Historia Âwiata
1 CD, polski
Windows 95, Optimus Pascal
169 z∏
*●●●●●●

Opowiedz mi bajk´ czà podró˝ po jej bajkowym i doborowa obsada lektorów

Interakcyjna bajka multime-
dialna o samotnym robocie,
który w wyniku nieoczekiwa-
nej awarii trafia do zamku
psotnej ksi´˝niczki o imieniu
Lulu i ulega jej namowom, by
wybraç si´ wspólnie w tajemni-
Êwiecie.
OpowieÊç ∏àczàca w sobie
cechy bajki dla dzieci i typowo
komputerowej aplikacji dla
najm∏odszych. Wspania∏a
oprawa plastyczna p∏yty, mnó-
stwo animowanych gagów
pozwala nie tylko zag∏´biç si´
Lulu i jej ksià˝ka
w treÊç historii Lulu, poprawiç 1 CD, polski
umiej´tnoÊç czytania ale rów- Windows 3.1x,
Windows 95, Sy-
nie˝ bezboleÊnie poznaç tajniki stem7
obs∏ugi komputerów. Mediascape
dostarczy∏: Mediascape, Gdaƒsk 99 z∏
tel./fax: (0-58) 35 85 67 ocena: *●●●●●●

Tam, gdzie wszystko
jest mo˝liwe
Gra rozwijajàca wyobraêni´,
i spostrzegawczoÊç dziecka,
zaspakajajàca jego potrzeb´
„odkrywania Êwiata” i wszyst-
kiego, co nas otacza. Zabawna
Królewna
historia parafrazujàca przygo- cona mo˝liwoÊcià wyboru Ânieka i siedmiu
JaÊków
dy Czerwonego Kapturka, przebiegu zdarzeƒ pozwala 1 CD, polski
Królewny Ânie˝ki, Jasia i Ma∏- uwierzyç, ˝e wszystko jest Win 3.1x, Win 95,
gosi. Wydaje si´, ˝e ich pery- mo˝liwe, zaÊ angloj´zyczna MacOS
PARASOL
petie znajà wszystkie malu- wersja – przeçwiczyç s∏ówka. multimedia
chy. Królewna Ânie˝ka i sied- dostarczy∏: Parasol multimedia, 132 z∏
miu JaÊków – bajka wzboga- Szczecin, tel./fax: (0-91) 23 02 61 ocena: *●●●●●●

26 Maj 5/97
 A K T UA L N O Â C I
Ksià˝ki

C. Russel T. Parker

Windows NT 4 TCP/IP
Przeznaczeniem stracja sieci dla Druga nowoÊç ∏ów marszruto-
podr´cznika gli- nieadministra- wydawnicza wania, telnetu,
wickiego Helionu torów” obej- z Helionu rodem konfiguracji
sà poczàtkujàcy muje niezb´dne traktuje o najpo- i administracji
u˝ytkownicy dane na temat pularniejszym TCP/IP etc.
komputerów. rejestru zda- obecnie proto- Uzupe∏nie-
Omówiono rzeƒ, sprawdza- kole sieciowym – niem solidnej
w nim podstawy nia wydajnoÊci TCP/IP. W solid- porcji protoko-
pos∏ugiwania si´ i diagnostyki nie opracowanej ∏owej wiedzy
skrótami i nowy- systemu czy „ksi´dze” zawar- jest 6 dodat-
mi mo˝liwoÊcia- tworzenia grup to m.in. opis ar- ków, zawierajà-
mi myszy, wyja- lokalnych. chitektury cych skróty
Êniono rol´ po- Prawdopo- TCP/IP na tle in- i akronimy,
szczególnych ele- dobnie majàc na nych protoko- s∏owniczek
mentów pulpitu, opisano mo˝- wzgl´dzie niezaawansowane- ∏ów; ide´ systemów otwar- trudniejszych terminów i po-
liwoÊci Explorera, pokazano go czytelnika pomini´to Win- tych; instalacj´ i konfiguracj´ j´ç, spis programów narz´-
sposoby korzystania z zasobów dows NT Server. I nie ma si´ DNS, NIS, NFS „na serwerze dziowych i us∏ugowych
innych komputerów. co dziwiç, bo to ju˝ wy˝szy sto- i kliencie”; charakterystyki TCP/IP, udokumentowane
Oprócz rozdzia∏ów, które pieƒ wtajemniczenia. protoko∏ów OSI/ISO oraz ce- numery portów, dokumenty
z powodzeniem mo˝na omi- Reasumujàc mo˝na Êmia∏o chy pracy sieciowej w Win- RFC, odpowiedzi do quizów.
nàç (informacja dla u˝ytkow- zakwalifikowaç „NT 4” do dows 95, NT i Linuxie. Reasumujàc: publikacj´
ników Windows 95) w ksià˝ce udanych publikacji. Szkoda Zainteresowani tematykà mo˝na ze spokojem poleciç
znalaz∏y si´ równie˝ fragmen- tylko, ˝e zachowano angloj´- sieci i protoko∏ów w kilkuna- sieciowcom rozkochanym
ty poÊwi´cone sieciowoÊci no- zyczne nazwy opcji menu, apli- stu rozdzia∏ach przeczytajà za- w systemach otawartych i ró˝-
wego systemu operacyjnego. kacji etc. bójczà iloÊç fachowych infor- norakich protoko∏ach.
I tak np. zawartoÊcià rozdzia- Wydawnictwo Intersoftland, macji na temat: konwencji Wydawnictwo Helion,
∏u zatytu∏owanego „Admini- Warszawa 1996, s. 238 notacyjnych, Êluz, protoko- Gliwice 1997, s. 402

■ S. Osiak: Norton Commander dla

S. J. Walter, A. Weiss NowÊci wydawnicze* Windows 95 wersja polska, Zak∏ad Na-
■ J. A. Bell: 3D Studio Max, Wydawnic- uczania Informatyki „MIKOM”, Warszawa

J´zyk JavaScript nie tylko dla or∏ów two Exit, Warszawa 1997, s. 432
■ A. Borowicz, W. Sibera-Borowicz:
1997, s. 464
■ T. Parker [t∏um. A. Gra˝yƒski]: TCP/IP,
Autorowi t∏u- dziç, ˝e lektu- Wordperfect 6.1 dla DOS, Zak∏ad Nau- Wydawnictwo Helion, Gliwice 1997,
czania Informatyki „MIKOM”, Warszawa s. 402
maczenia „The ra ponad 1997, s. 540 ■ A. Pikoƒ: Autocad 13 i 13 PL dla Win-
complete dwudziestu ■ A. Doligalski: ASM – ONE opis rodziny, dows – pierwsze kroki, Wydawnictwo
idiot’s Guide rozdzia∏ów Wydawnictwo Helion, Gliwice 1997, s. 262 Helion, Gliwice 1997, s. 240
to JavaScript” (w tym m.in. ■ M. Dudek: Autolisp – praktyczny ■ A. Pikoƒ: Autocad LT dla Windows 95,
kurs, Wydawnictwo Helion, Gliwice Wydawnictwo Helion, Gliwice 1997, s. 502
jakby obce wy- operatory 1997, s. 862 ■ C. Russel [t∏um. M. Pancewicz, M. So-
dajà si´ regu∏y i wyra˝enia, ■ T. Franke [t∏um. Leksem sp. z o. o. ]: wa]: NT 4, Wydawnictwo Helion, Gliwice
polskiej pisow- instrukcje, WWW – Âwiatowa paj´czyna, czyli 1997, s. 310
ni. Byç mo˝e funkcje, zda- Êwiat w Internecie prosto i przyst´p- ■ T. Sadowski: Praktyczny kurs Turbo
nie, Zak∏ad Nauczania Informatyki „MI- Pascala, Wydawnictwo Helion, Gliwice
„czepianie si´” rzenia, obiek-
KOM”, Warszawa 1997, s. 128 1997, s. 237
szczegó∏ów jest ty w oknie, ■ O. Górniaszek: Corel Photopaint 6/7 ■ J. Smith, R. Gesner [t∏um. J. Buchacz]:
niecelowe, ale formularze, bez tajemnic, Wydawnictwo PLJ, War- Autolisp dla zaawansowanych, Wy-
zawsze to le- przyk∏adowe szawa 1997, s. 250 dawnictwo Helion, Gliwice 1997, s. 403
piej, kiedy skrypty, wy- ■ G. Hart-Davis [t∏um. M. Sokó∏]: Word ■ D. A. Tauber, B. Kienan: Netscape Na-
dla Windows 95 od A do Z, Wydawnic- vigator 3 – pierwsze internetowe
cz∏owiek prze- szukiwanie two Helion, Gliwice 1997, s. 356 podró˝e, Komputerowa Oficyna Wydaw-
glàdajàc ksià˝k´ nie znajduje i usuwanie b∏´dów w skryp- ■ M. Hoffbauer, P. Feil [t∏um. J. Ryczek]: nicza „HELP”, Warszawa 1997, s. 328
b∏´dów i nieÊcis∏oÊci. W ro- tach) z pewnoÊcià usatysfak- Access 7 PL prosto i przyst´pnie, Za- ■ S. J. Walter, A. Weiss [t∏um. W. Szym-
dzimej edycji wspomnianego cjonuje internetowych szpera- k∏ad Nauczania Informatyki „MIKOM”, czyk]: J´zyk JavaScript nie tylko dla
Warszawa 1997, s. 200 or∏ów, Wydawnictwo Intersoftland, War-
dzie∏a mo˝na natknàç si´ na czy i d∏ubków. Szczególnie ■ P. Karaszkiewicz: Works dla Win- szawa 1996, s. 238
strony „Webowskie” (dlacze- jednak tych ostatnich: oni to dows 95, Wydawnictwo Helion, Gliwice ■ A. ˚ero: Autocad 13 PL dla Windows
go wielkà literà?) i „UNIXo- bowiem, b´dàc programista- 1997, s. 252 95 (t. I, II), Wydawnictwo EXIT, Warsza-
wy” (zamiast „UNIX-owy” mi, tworzà kszta∏t matki ■ J. Karmaƒski: Praktyczny kurs pro- wa 1997, s. 400 (t. I), s. 278 (t. II)
gramowania w Windows 95, Wydaw-
lub „unixowy”). wszytskich sieci – Internetu, nictwo Helion, Gliwice 1997, s. 324 * Lista zawiera ksià˝ki, które zosta∏y
Abstrahujàc od nieistotnych a w∏aÊciwie jej córki ogólno- ■ B. Krzymowski: Kupujemy swój wydane bezpoÊrednio przed ukaza-
dla meritum podr´cznika Êwiatowej paj´czyny. pierwszy komputer, Komputerowa Ofi- niem si´ bie˝àcego numeru CHIP-a.
„wpadek”, trzeba oddaç cesa- Wydawnictwo Intersoftland, cyna Wydawnicza „HELP”, Warszawa Przygotowa∏a jà wroc∏awska ksi´garnia
1997, s. 314 „Elektronika” (ul. Âw. Miko∏aja 56/57)
rzowi, co cesarskie i stwier- Warszawa 1996, s. 238

28 Maj 5/97
 MAGAZYN
Bodycomputing
Podaj d∏oƒ
a powiem Ci, kim jesteÊ
S à ludzie, którzy twierdzà, ˝e krótki
uÊcisk d∏oni – energiczny i dziarski;
niepewny i „wycofujàcy si´” czy wreszcie
ospa∏y – zdradza charakter cz∏owieka.
Wi´kszoÊç domoros∏ych psychologów
nie zdaje sobie jednak sprawy, czego po-
trafià dowiedzieç si´ o nas ju˝ podczas
pierwszego kontaktu naukowcy z IBM-a.
Imi´, nazwisko, adres, numer telefonu,
miejsce pracy i adres e-mailowy przestajà
byç tajemnicà tu˝ po podaniu d∏oni na
„dzieƒ dobry”.
I nie ma to nic wspólnego z parapsy-
chologià. Uczestnicy tej niezwyk∏ej wy-
miany danych znajdujà si´, póki co,
w Personal Area Network (PAN), zapro-
jektowanej i udoskonalanej przez Toma
Zimmermana – naukowca z dzia∏u infor-
matyki Almaden Research Center IBM-a.
Dwa niewielkie urzàdzenia wyglàdajà-
ce jak papieroÊnice pe∏nià w tej niezwy-
k∏ej sieci funkcje nadawcy i odbiorcy.
30
Amerykaƒscy specjaliÊci od komputerów
ekscytujà si´ mo˝liwoÊciami wymiany
informacji za poÊrednictwem niezwyk∏ego
medium, jakim jest organizm cz∏owieka.
Czy, mimo pierwszych sukcesów, ta – doÊç
rewolucyjna – technika ma szans´ zmieniç
nasz Êwiat?
Transfer danych odbywa si´ za poÊred-
nictwem ludzkiego cia∏a. S∏aby pràd o na-
t´˝eniu ok. 1 nanoampera przep∏ywa
przez cia∏o cz∏owieka przenoszàc infor-
macje ze êród∏a do celu.
Mo˝liwoÊci, jakie daje ten sposób wy-
miany informacji widaç chocia˝by pod-
czas wymiany elektronicznych wizytó-
wek pomi´dzy dwiema osobami wyposa-
˝onymi w urzàdzenia PAN. Nat´˝enie
pràdu niezb´dne do transferu danych od
nadawcy do odbiorcy jest nieszkodliwe.
Jest ono wielokrotnie mniejsze od tego,
które przep∏ywa przez nasze cia∏o pod-
czas wykonywania codziennych czynno-
Êci (na przyk∏ad podczas czesania w∏o-
sów, wzbudzany jest tysiàckrotnie moc-
niejszy pràd).
„S∏one p∏yny krà˝àce w naszym orga-
nizmie sprawiajà, ˝e jest on niez∏ym prze-
wodnikiem”, wyjaÊnia Zimmerman. Za
poÊrednictwem udoskonalonego przez
niego prototypu „Body Network” mo˝na
przesy∏aç dane po ∏aƒcuchu z∏o˝onym
z maksymalnie czterech osób. Z uwagi na
niskà cz´stotliwoÊç (w granicach jednego
megaherca) uzyskany sygna∏ jest „odpor-
ny” na potencja∏ otoczenia.
Prezentowane tu rozwiàzania nie wysz∏y
jeszcze poza mury laboratoriów badaw-
czych. Co wi´cej, specjaliÊci z IBM-a nie
chcà zdradziç kiedy i w jakiej formie poja-
wià si´ one w seryjnej produkcji.
Mimo to Tom Zimmerman tryska en-
tuzjazmem, „wyskakujàc” raz po raz
z nowymi pomys∏ami na uczynienie
z cz∏owieka przekaênika informacji zako-
dowanych w por´cznych bazach danych.
Twierdzi on, i˝ dzi´ki nieskomplikowa-
nym, mo˝liwie jak najmniejszym urzà-
dzeniom elektronicznym, ka˝dy z nas
mo˝e pe∏niç rol´ „biura na dwóch no-
gach”. „Wielu ludzi nie rozstaje si´ z te-
lefonem komórkowym i pagerem. Pra-
Maj 5/97

wie ka˝dy ma na r´ce zegarek; sà tacy,
którzy stale noszà ze sobà elektroniczne
notesy czy notebooki. Czy nie by∏oby
proÊciej „podpiàç” si´ do Personal Area
Network” – pyta Zimmerman. JeÊli do
pagera dotrze informacja o tym, ˝e ktoÊ
próbowa∏ si´ z nami skontaktowaç i cze-
ka na oddzwonienie, jego numer zosta-
nie przes∏any do telefonu komórkowego.
Baza danych notesu podpowie nam, do
kogo ów numer nale˝y i kiedy mia∏ miej-
sce ostatni kontakt z owà osobà. Nie b´-
dziemy musieli wklepywaç numeru tele-
fonu i „prosiç” notesu o dane. Dzi´ki
zdalnemu sterowaniu i daleko posuni´tej
automatyzacji zaoszcz´dzimy sporo cza-
su. Wyobraêmy sobie, ˝e nagle wylatuje
nam z g∏owy termin wa˝nego zebrania.
Musimy specjalnie w∏àczyç notebooka,
uruchomiç kalendarz spotkaƒ i przejrzeç
Thomas Zimmerman, pomys∏o-
dawca Personal Area Network
realizowanej w Almaden Rese-
arch Center IBM-a
„Osobiste urzàdzenia informa-
cyjne stanà si´ wkrótce
elementem ubioru lub jednym
z akcesoriów, które b´dziemy
stale nosiç przy sobie”
go. A tak, wciskamy przycisk na tarczy
zegarka r´cznego i – zamiast godziny –
odczytujemy z wyÊwietlacza czas i miej-
sce spotkania.
„Dzisiejsze urzàdzenia elektroniczne
wspomagajàce gromadzenie i wyszukiwa-
nie informacji sà zbyt wyizolowane: wy-
magajà od nas wielu dublujàcych si´ czyn-
noÊci odczytywania i wprowadzania tych
samych danych” – zwraca uwag´ Zim-
merman. Ci, którzy cz´sto przenoszà si´
z miejsca na miejsce i chcà byç dost´pni
w ka˝dej chwili, muszà mieç przy sobie
wiele wyÊwietlaczy i klawiatur w „opra-
wach” ró˝norodnych urzàdzeƒ, które
rzadko ze sobà wspó∏pracujà. Korzysta-
nie z nich jest zbyt czasoch∏onne. JeÊli uda
si´ sprytnie powiàzaç je ze sobà, zmniej-
szà si´ one, potaniejà i – mimo i˝ autono-
miczne – stanà si´ bardziej praktyczne.
Personal Area Network –
trik iluzjonisty
Idea „ludzkiej” sieci narodzi∏a si´ blisko
dwa lata temu w Bostonie. Jej ojcami sà
naukowcy zwiàzani z Laboratorium Me-
dialnym (MIT Media Lab) przy Massa-
chustetts Institute of Technology. Tom
Zimmerman oraz profesor Neil Garshen-
feld prowadzili wówczas pomiary pola
elektrycznego, wykorzystane nast´pnie
do okreÊlania pozycji obiektów w prze-
strzeni. Zimmerman pracowa∏ wtedy
równie˝ nad „magicznym” krzes∏em,
przeznaczonym dla amerykaƒskiego ilu-
zjonisty – Penna Jilette’a. By∏ to mebel
szczególny: gdy siedzàca na nim osoba po-
rusza∏a r´kami jak dyrygent prowadzàcy
orkiestr´, ruchy jej ràk oraz po∏o˝enie pal-
ców by∏y rejestrowane jako mikropràdy,
a odpowiadajàce im sygna∏y elektryczne
przekazywane za poÊrednictwem krzes∏a O 32
31
 MAGAZYN
Bodycomputing
Pole elektryczne mo˝e byç u˝yte
do przesy∏ania danych
êród∏o: near field intrabody communication, T. G. Zimmerman’96
Oryginalny szkic pochodzàcy z projektu badawczego realizowanego przez MIT Media
Lab: Dzi´ki polu elektrycznemu i dobrym w∏aÊciwoÊciom przewodzàcym organizmu
ludzkiego, cz∏owiek staje si´ nowym medium przesy∏ania informacji. W ten sposób
mo˝e odbywaç si´ wymiana danych pomi´dzy nadawcà a odbiorcà PAN
do komputera. Dzi´ki temu iluzjonista
móg∏ graç na instrumentach sterowanych
za poÊrednictwem MIDI, nawet ich nie
dotykajàc. Korzystajàc z tego oryginalne-
go fotela nadworny „muzyk” MIT-u Tod
Machover dyrygowa∏ wykonaniem utwo-
ru „Brain Opera” zainspirowanego przez
twórc´ sztucznej inteligencji – Marvina
Minskiego.
W tym samym czasie badania nad tech-
nologià PAN prowadzi∏a równie˝ inna
grupa naukowców zwiàzana z bostoƒskà
uczelnià. Próbowano w jakiÊ sposób po-
wiàzaç pagery z telefonami komórkowy-
mi. Brak wspó∏pracy mi´dzy tymi urzà-
dzeniami sprawia∏, ˝e u˝ytkownicy traci-
li sporo czasu na obs∏ug´, b´dàcà przecie˝
sprawà wtórnà. Ca∏oÊç by∏a zdecydowa-
nie niepraktyczna. Alternatywne metody
po∏àczenia obu urzàdzeƒ koƒczy∏y si´
niepowodzeniem. Zimmerman i Gar-
shenfeld wpadli na pomys∏, by wykorzy-
staç swoje wczeÊniejsze osiàgni´cia do
„biologicznego” sprz´gania sprz´tu elek-
tronicznego. Tak narodzi∏ si´ pomys∏
przesy∏ania danych za poÊrednictwem
dobrze przewodzàcego, s∏onego Êrodowi-
ska ludzkiego cia∏a.
Zimmerman przeniós∏ si´ wkrótce do la-
boratorium firmy IBM w San Jose, która –
wraz z Hewlett-Packardem i Fresto Didac-
tic – podj´∏a si´ sponsorowania projektu
zapoczàtkowanego w Massachustetts Insti-
tute of Technology. Tam rozbudowa∏ kon-
cepcj´ sieci PAN, opracowa∏ dwa prototy-
powe urzàdzenia o wielkoÊci d∏oni i cenie
oscylujàcej w granicach 20 USD i stworzy∏
elektroniczne wizytówki „wymieniane”
przez podanie r´ki na powitanie.
32
SzybkoÊç przesy∏ania danych tà drogà
wynosi ok. 2400 bodów. To wprawdzie
niewiele, jednak – jak twierdzi Zimmer-
man – tempo prac nad wdra˝aniem projek-
tów zwiàzanych z PAN mo˝na znacznie
przyspieszyç, gdy˝ nie ma ˝adnych natural-
nych ograniczeƒ dla tej technologii. Trans-
fer nie sprowadza si´ do bezpoÊredniego
kontaktu ze skórà cz∏owieka: dane mogà
byç przes∏ane tak˝e przez odzie˝ i obuwie.
Wizje by∏ych studentów MIT, ucho-
dzàce jeszcze do niedawna za futurystycz-
ne, sà dziÊ ca∏kiem realne. Urzàdzenia wy-
korzystujàce technologi´ PAN mogà zna-
leêç szerokie zastosowanie. Wystarczy
zmniejszyç je do wielkoÊci kart kredyto-
Budynek, w którym w 1985 roku za∏o˝ono MIT Media Lab. To tutaj tchni´to ˝ycie
w wizje przysz∏ych technologii informacyjnych; tu narodzi∏a si´ idea sztucznej inte-
ligencji i projekt interfejsu pomi´dzy cz∏owiekiem a maszynà
wych, a b´dà mog∏y zastàpiç karty telefo-
niczne i do bankomatów: tu˝ po podnie-
sieniu s∏uchawki lub dotkni´ciu terminala
wczytywany b´dzie PIN (Personal Identi-
fication Number), sprawdzane to˝samoÊç
i has∏o. Wchodzenie na teren oraz opusz-
czanie budynków i obszarów zamkni´tych
zarejestruje czujnik PAN umieszczony
w drzwiach. „Osobiste urzàdzenia infor-
macyjne stanà si´ elementem ubioru lub
jednym z akcesoriów, towarzyszàcych
nam na co dzieƒ” – twierdzi Zimmerman.
Idea „zaraêliwej” informacji pochodzi
z kuêni intelektualnej profesora Garshen-
felda. Strumieƒ danych nie powinien p∏y-
nàç w obr´bie jednego cia∏a, lecz krà˝yç
pomi´dzy wieloma osobami, przewijajàc
si´ po drodze przez wspomagajàcà ich
elektronik´. „Nasze ˝ycie i praca ju˝ za kil-
ka lat mogà ulec istotnym zmianom. Kom-
putery mogà zaczàç traktowaç nas przed-
miotowo: b´dziemy dla nich jednym z ele- O 35
Informacja,
którà mo˝na si´ „zaraziç”
Wspó∏twórcà idei sieci PAN jest
Neil Garshenfeld – profesor Massa-
chustetts Institute of
Technology (MIT) kieru-
jàcy wydzia∏em fizyki
i grupà medialnà w ra-
mach MIT Media Lab.
W jego wizji przysz∏oÊci
„dywan ma zadanie infor-
mowaç nas – za poÊred-
nictwem butów – o termi-
narzu spotkaƒ, sprawach
do za∏atwienia oraz liÊcie
sprawunków na dany
dzieƒ”. Jako jeden z dy-
rektorów konsorcjum badawczego
„Things That Think” (CHIP 8/96,
s. 20) Garshenfeld uczestniczy w two-
rzeniu „inteligentnych” mebli i przed-
miotów codziennego u˝ytku.
Maj 5/97
 MAGAZYN
Bodycomputing
„Ludzka” sieç
Personal Area Network Toma Zim-
mermana sk∏ada si´ z dwóch urzà-
dzeƒ o wielkoÊci d∏oni. Oba sà zasi-
lane bateriami i wyposa˝one w par´
elektrod. Ka˝de z nich posiada pro-
cesor i pami´ç. Jedna strona owe-
go urzàdzenia pe∏ni rol´ nadawcy,
druga odbiorcy.
Technologia PAN wykorzystuje
cz∏owieka jako fizyczny noÊnik, za
poÊrednictwem którego odbywa si´
przesy∏anie i odbiór danych. Impuls
elektryczny o mocy jednego nano-
ampera w´druje po naszym ciele
od nadawcy do odbiorcy. Autorzy
tego rozwiàzania wykorzystali natu-
ralnie s∏one Êrodowisko organizmu
ludzkiego, charakteryzujàce si´
znakomitymi w∏aÊciwoÊciami prze-
wodzàcymi. Za sygna∏ zwrotny od-
powiada uziemienie.
Pr´dkoÊç przesy∏ania danych
w prototypach opracowanych przez
IBM-a wynosi oko∏o 2400 bitów na
sekund´. Teoretycznie mo˝na by jà
zwi´kszyç do 4 MB na sekund´. Ka-
na∏ komunikacyjny PAN nie jest bo-
wiem w ˝aden sposób zagro˝ony
ze strony statycznego potencja∏u
ludzkiego cia∏a.
Sieci PAN sà równie˝ wykorzysty-
wane do transmisji danych w pod-
czerwieni (podobnie jak ma to miej-
sce podczas zdalnego sterowania)
oraz przesy∏ania informacji drogà
radiowà. Komunikacja w podczer-
wieni ma jednak t´ wad´, ˝e w przy-
padku poruszajàcych si´ obiektów
okazuje si´ w pewnym stopniu za-
wodna. JeÊli pomi´dzy nadawcà
a odbiorcà pojawi si´ przeszkoda
du˝ych rozmiarów, fale zatrzymajà
si´ na niej, nie docierajàc do celu.
Z kolei przesy∏anie informacji drogà
radiowà funkcjonuje znakomicie
w przypadku wzmo˝onego ruchu
obiektów, tyle tylko, ˝e sygna∏y po-
chodzàce od wielu ró˝nych nadaw-
ców nak∏adajà si´ na siebie.
Fale radiowe wykorzystywane sà
mi´dzy innymi w mechanizmach
zamykajàcych drzwi samochodowe
oraz w telefonii bezprzewodowej.
Niestety, liczba cz´stotliwoÊci pozo-
stajàcych do dyspozycji tego typu
rozwiàzaƒ jest ograniczona. Dlate-
go urzàdzenia korzystajàce z sieci
PAN, zgrupowane na ma∏ej po-
wierzchni mogà si´ nawzajem za-
k∏ócaç. Poza tym dane pochodzàce
z nadajników jednych u˝ytkowni-
ków mogà byç przechwytywane
przez odbiorniki innych.
mentów uczestniczàcych w transferze da-
nych” – konkluduje Zimmerman. Jeden
z jego typowych, futurystycznych scena-
riuszy mówi o lodówce u˝ytkownika sieci
PAN, w której stoi prawie pusta butelka
mleka. Umieszczony na niej tani, kilkugro-
szowy sensor sygnalizuje procesorowi lo-
dówki stopieƒ nape∏nienia butelki.
Wprost z lodówki biegnie bezprzewodo-
wo sygna∏ do urzàdzenia PAN znajdujàce-
go si´ w progu. Gdy stawiamy na nim no-
g´ wychodzàc z domu, poprzez but docie-
ra do nas informacja o tym, ˝e trzeba „ku-
piç mleko”. Po naciÊni´ciu przycisku
umieszczonego przy zegarku nar´cznym,
ukazuje si´ pe∏na lista zakupów na dany
dzieƒ. Mleko, jak nietrudno si´ domyÊliç,
jest na niej równie˝. Zostanie ono tam do-
póty, dopóki nie podjedziemy do super-
marketu i nie zap∏acimy za nie. Gdy mar-
kujàca je pozycja znajdzie si´ na rachunku,
a komputer (znów za poÊrednictwem „bu-
ta”) przeÊle dane do odpisania z karty kre-
dytowej, lista zakupów zostanie zaktuali-
zowana.
But jako centrala poÊred-
niczàca w komunikacji
mi´dzy ludêmi
Wk∏adka umieszczona w butach u˝yt-
kownika jest wed∏ug Zimmermana opty-
malnym miejscem dla sprz´tu dzia∏ajàce-
go w sieci PAN. Wydaje si´ nieprawdo-
podobne, by znajdujàce si´ tam urzàdze-
nie pad∏o ∏upem z∏odziei lub by w∏aÊciciel
zgubi∏ je czy zapomnia∏. Taka lokalizacja
ma te˝ inne zalety: w butach mo˝na umie-
Êciç du˝e elektrody odpowiedzialne za
kontakt cia∏a z otoczeniem. Od ich nieza-
wodnoÊci zale˝y moc sygna∏u elektrycz-
nego, a w konsekwencji jakoÊç przesy∏a-
nych informacji i bezawaryjna praca na-
dajników i odbiorników.
Elektrody te dajà poczàtek naturalne-
mu êród∏u pràdu: doros∏y cz∏owiek poru-
szajàcy si´ w normalnym tempie wyzwala
energi´ elektrycznà o nat´˝eniu kilkuset
miliwatów, „co – jak twierdzi Zimmer-
man – wystarczy do zasilania urzàdzeƒ
PAN”. Prototypy jego autorstwa dzia∏ajà
dotàd wy∏àcznie „na baterie”. A przecie˝
wystarczy ukryç w podeszwie niewielki
element piezoelektryczny. Móg∏by on
przekszta∏caç si∏´ nacisku wyzwalanà pod-
czas chodzenia w energi´ elektrycznà, ∏a-
dujàcà malutki kondensator.
Aby koncepcja sieci PAN zaowoco-
wa∏a produktami, które znajdà zastoso-
wanie praktyczne, nale˝y jà powa˝nie
dopracowaç. Zajmujàcy si´ tà dziedzinà
naukowcy z IBM-a zdajà sobie z tego
spraw´, próbujàc znaleêç równowag´
pomi´dzy kosztami, pr´dkoÊcià przesy-
∏ania danych, wielkoÊcià i zasi´giem po-
szczególnych komponentów. Wiele roz-
wiàzaƒ mo˝e byç przej´tych bezpoÊred-
nio z ∏àcznoÊci telefonicznej czy mode-
mowej, zaÊ pewne atrybuty z komunika-
cji cyfrowej i radiowej. Mo˝liwoÊci
praktycznego zastosowania urzàdzeƒ
elektronicznych powiàzanych ze sobà
êród∏o: near field intrabody communication, T. G. Zimmerman’96
Przep∏yw impulsów od nadawcy,
poprzez cia∏o adresata, do urzàdzenia
odbiorczego w jego bucie
bezprzewodowo testowane sà równie˝
w Centrum Badawczym w Palo Alto
(PARC). Tamtejszy zespó∏ naukowców
zbudowa∏ komputer w formie breloka
do kluczy. Po naciÊni´ciu odpowiednie-
go klawisza „maszyna” ta potrafi nada-
waç i odbieraç informacje, korzystajàc
z promieniowania podczerwonego.
Dzi´ki temu transfer danych trwa
znacznie krócej ni˝ w przypadku roz-
wiàzania zaproponowanego przez IBM.
Poza tym brelok Xeroxa mo˝e byç wy-
korzystany jako urzàdzenie do zdalnego
sterowania komputerami stacjonarny-
mi. Szef dzia∏u technologii w Palo Alto
Research Center – Mark Weiser zwraca
szczególnà uwag´ na fakt, ˝e przesy∏a-
nie i odbiór danych poprzez opracowa-
ne przez nich procedury odbywa si´ tyl-
ko na wyraêne ˝yczenie u˝ytkownika.
Dane nie mogà byç „emitowane” bez
woli w∏aÊciciela. Ma to przecie˝ nieba-
gatelne znaczenie. Nie ka˝dy bowiem
˝yczy sobie, by ludzie, którym podaje
r´k´ otrzymywali od razu kompletne in-
formacje na jego temat.
oprac. Ewa Dziekaƒska (eb)
Chcesz wiedzieç wi´cej?
IBM Research Division
Almaden Research Center
650 Harry Road
San Jose, CA 95120, USA
tel.: (0-01408) 927 12 00
http://www.almaden.ibm.com
Xerox Palo Alto Research Center
3333 Coyote Hill Road
Palo Alto, CA 95080, USA
tel.: (0-01415) 812 40 00
http://www.parc.xerox.com
Media Laboratory
(MIT Media Lab)
Massachusetts Institute
of Technology
20 Ames Street
Cambridge, MA 02139, USA
tel .: (0-01617) 253 03 38
http://www.media.mit.edu
35
 MAGAZYN
Edukacja na odleg∏oÊç
Wirtualny
uniwersytet
Przepe∏nione sale wyk∏adowe, ograniczony dost´p
do informacji i niemo˝liwoÊç wyboru alternatywnych
programów nauczania to bolàczki ka˝dego studenta.
W dobie Internetu idee tradycyjnej szko∏y, si´gajàce
wieków Êrednich, stajà si´ powoli prze˝ytkiem.
czasach, gdy zasoby informacyjne
W ca∏ego Êwiata sà dost´pne online, zaÊ
kontakt z ludêmi z najodleglejszych kraƒ-
ców Ziemi nie stanowi wi´kszego proble-
mu, tradycyjna szko∏a staje si´ tworem tak
archaicznym, ˝e trudno sobie wyobraziç
dalszy post´p cywilizacji bez gruntownej
reformy systemu kszta∏cenia. Dynamiczny
rozwój informatyki i telekomunikacji zno-
si powoli bariery, które jeszcze kilka lat te-
mu wydawa∏y si´ nie do pokonania. Kom-
putery dajà wspania∏e mo˝liwoÊci groma-
dzenia, przetwarzania i wyszukiwania in-
formacji. Technika multimedialna udo-
st´pniajàca tekst, dêwi´k, grafik´, animacje
i wideosekwencje jest rewelacyjnym narz´-
dziem do prezentacji wiedzy. Dzi´ki niej
proces dydaktyczny staje si´ ˝ywy i barw-
ny, a przekazywana wiedza koresponduje
z rzeczywistoÊcià. Obraz skojarzony
z dêwi´kiem, symulacje omawianych zja-
wisk przyrodniczych i fizycznych oraz po-
glàdowe animacje i filmy ukazujàce prak-
tyczne zastosowania omawianych poj´ç,
prze∏amujà schemat wywodu naszpikowa-
nego terminami abstrakcyjnymi dla
38
uczniów. Taki sposób prowadzenia zaj´ç
intryguje i stymuluje do samodzielnego po-
szerzania wiadomoÊci.
Przy dzisiejszym poziomie us∏ug teleko-
munikacyjnych utrzymywanie regularne-
go kontaktu z jednostkami dydaktyczny-
mi z ca∏ego Êwiata przesta∏o byç zarezer-
wowane tylko dla „wybranych”. Co
prawda w tradycyjnej, stacjonarnej szkole
p∏ynnoÊç metod nauczania i dowolnoÊç
w doborze przedmiotów jest wcià˝ nie do
przyj´cia. Nie zmienia to jednak faktu, ˝e
ucz´szczajàcy do nich uczniowie majà
szans´ skorzystania z wiedzy wykraczajà-
cej poza ramy obowiàzujàcego programu.
O ile oczywiÊcie ich macierzyste szko∏y sà
wpi´te do Sieci.
W korzystniejszej sytuacji sà adepci uczà-
cy si´ na odleg∏oÊç. Taka forma edukacji nie
jest, co prawda, wymys∏em ostatnich lat,
jednak dzi´ki popularnoÊci Internetu nabra-
∏a ca∏kiem nowego wymiaru. Na rozleg∏ych
obszarach o ma∏ej g´stoÊci zaludnienia,
gdzie uczniowie i nauczyciele sà od siebie
oddaleni o setki i tysiàce kilometrów,
kszta∏cenie korespondencyjne, drogà radio-
wà i telewizyjnà by∏o popularne od dawna.
W krajach skandynawskich, Australii,
Islandii i na Alasce by∏a to cz´sto jedyna me-
toda zdobycia wykszta∏cenia. W Europie
Zachodniej i Ameryce Pó∏nocnej stanowi∏a
alternatyw´ tradycyjnej szko∏y, pozwalajàcà
pogodziç nauk´ z pracà w pe∏nym wymia-
rze i – na przekór pokr´tnym ˝yciorysom –
uzupe∏niç kwalifikacje.
Sala wyk∏adowa
opasajàca Êwiat
Sieç komputerowa daje mo˝liwoÊç przenie-
sienia lekcji, wyk∏adów, seminariów czy
çwiczeƒ poza tradycyjny budynek szkolny.
Uczniowie mogà kontaktowaç si´ z nauczy-
cielem i mi´dzy sobà, uczestniczyç w semi-
nariach, grupach dyskusyjnych, debatach na
˝ywo i wideokonferencjach. Mimo braku
kontaktu interpersonalnego nie sà pozosta-
wieni sami sobie. W sprawnie dzia∏ajàcych
wirtualnych uczelniach, mogà zawsze liczyç
na pomoc kolegów i wyk∏adowców (zarów-
no w sprawach zwiàzanych z programem
nauczania, jak i korzystaniem z WWW). Na-
uka za poÊrednictwem Internetu nie wyma-
ga sta∏ej obecnoÊci uczniów przy kompute-
rach. Jednà z form ∏àcznoÊci jest przecie˝ po-
czta elektroniczna: ka˝dy ma skrzynk´ kon-
taktowà, do której nap∏ywajà informacje, in-
strukcje, zadania i podpowiedzi. Prace kon-
trolne, wypracowania i referaty wysy∏ane sà
tà samà drogà. Wymiana informacji ma cha-
rakter wielokierunkowy.
Wyzwanie dla pedagoga
Nauczyciel prowadzàcy zaj´cia na odle-
g∏oÊç przestaje byç centralnà postacià pro-
cesu dydaktycznego. Gdy uwaga uczniów
skupiona jest na zdobywaniu i wymianie in-
formacji, przekszta∏ca si´ on w konsultanta.
Nadzoruje, ukierunkowuje i rozstrzyga
spory o charakterze naukowym. Do jego
najwa˝niejszych zadaƒ nale˝y mobilizowa-
nie uczniów i zach´canie ich do dog∏´bnej
analizy zjawisk i problemów.
Z pozoru luêna forma szko∏y wymaga od
prowadzàcego gruntownego przygotowa-
nia: opracowania scenariuszy lekcji wyko-
rzystujàcych ciekawy materia∏ dydaktyczny,
penetracji zasobów Sieci pod kàtem prowa-
dzonych zaj´ç oraz bieg∏oÊci w obs∏udze
sprz´tu komputerowego, telekomunikacyj-
nego i audiowizualnego. Wyk∏adowca po-
winien umieç samodzielnie przygotowaç
nowoczesne materia∏y dydaktyczne i zach´-
caç do tego m∏odzie˝. Absolutnà koniecz-
noÊcià – dla nauczycieli i uczniów – jest do-
bra znajomoÊç j´zyków obcych.
Wirtualna uczelnia,
czyli cud wyobraêni
Zaj´cia na odleg∏oÊç muszà wykorzysty-
waç wszystkie zalety tej formy kszta∏ce- O 41
Maj 5/97
 MAGAZYN
Edukacja na odleg∏oÊç
nia. Powinny one bazowaç na sprawdzo-
nych formach dydaktycznych, takich jak
seminaria, prezentacje, praca w grupach
roboczych, realizacja wspólnych projek-
tów badawczych, konferencje, dyskusje
panelowe, itp. Nie da si´ oczywiÊcie unik-
nàç tradycyjnych zadaƒ domowych i prac
sprawdzajàcych.
Wa˝nà rol´ odgrywajà zaj´cia grupowe.
Uczestniczy w nich przewa˝nie kilku
uczniów i nauczyciel. W warunkach izola-
cji i braku kontaktu psychicznego integra-
cja i wymiana poglàdów majà niebagatelne
znaczenie. „Spotkania” w grupach robo-
czych, podczas których studenci wspólnie
rozwiàzujà problemy i realizujà projekty
Athena Unversity jest jednà z nowo
za∏o˝onych (1995) uczelni online,
oferujàcych mi´dzynarodowà kadr´
pedagogicznà i kursy z ró˝nych dziedzin
badawcze sà najbardziej efektywnà formà
pracy na odleg∏oÊç. Seminaria tradycyjnie
gromadzà uczniów, z których ka˝dy
przedstawia wczeÊniej opracowany temat.
Jednak w wirtualnej szkole zarówno ów
temat, jak i sposób jego prezentacji, mogà
byç potraktowane ciekawiej ni˝ w „nor-
malnej”. Wynika to z bogactwa form i me-
tod dost´pnych internetowym „˝akom”
oraz z faktu, ˝e zaj´cia z ich udzia∏em
odbywajà si´ cz´sto na „˝ywo”, na zasa-
dzie wideokonferencji. Ka˝dy z prelegen-
tów ma mo˝liwoÊç szybkiego i stosunko-
wo ∏atwego przygotowania materia∏ów
pomocniczych dla s∏uchaczy, na czym
z pewnoÊcià zyskuje i on, i oni.
Uczelnie prowadzàce edukacj´ na odle-
g∏oÊç udost´pniajà wirtualne laboratoria,
w których przeprowadza si´ najbardziej
skomplikowane doÊwiadczenia. Nie na-
rzucajà one studentom sztywnych ram
programowych: wspierajà indywidualny
tok kszta∏cenia i uczestnictwo w projek-
tach mi´dzyuczelnianych.
Studentom „sieciowych” uczelni nie
brakuje te˝ typowo internetowych form
wymiany myÊli, takich jak listy dyskusyj-
ne, gdzie koledzy z roku mieszajà si´
z ludêmi z „zewnàtrz” oraz IRC, itp.
Mo˝na tam wymieniç poglàdy i dowie-
dzieç si´ wiele nowego.
Wygoda...
Nauczanie za poÊrednictwem Internetu
ma wiele zalet. Uczniowie zainteresowani
tà formà edukacji podkreÊlajà, ˝e pozwala
ona lepiej zorganizowaç czas, nie wyklu-
cza pe∏nowymiarowej aktywnoÊci zawo-
dowej, z której wi´kszoÊç z nich nie mo-
g∏aby zrezygnowaç i daje szans´ zdobycia
wykszta∏cenia w sposób bardziej „straw-
ny” dla rodziny. Dla wielu z nich du˝e
znaczenie ma uczenie si´ bez wychodzenia
z domu; niemal wszyscy zwracajà uwag´
na wi´kszà efektywnoÊç nauki po-
przez Sieç, na ∏atwy dost´p do du-
˝ych zasobów informacji i ciekawych
materia∏ów dydaktycznych oraz – co
wydaje si´ nieco zaskakujàce – lepszy
kontakt z innymi studentami. Nie
bez znaczenia jest równie˝ mo˝li-
woÊç skonfrontowania osiàgni´ç da-
nej uczelni z dorobkiem innych szkó∏
wy˝szych, porównania programów
nauczania i doÊwiadczeƒ.
„Sieciowa” edukacja ma równie˝
pewne wady. Jej poziom zale˝y przede
wszystkim od rzetelnych, dopracowa-
nych programów dydaktycznych, do-
stosowanych do tej formy kszta∏cenia.
Internet jest wspania∏ym êród∏em informa-
cji o – co tu du˝o mówiç – nie sprawdzonej
reputacji. Per∏y mieszajà si´ w nim z kamie-
niami, zaÊ diamenty ze szk∏em. Trzeba wi´c
niebywa∏ej czujnoÊci, by wybraç to, co naj-
wartoÊciowsze, miast wp´dzaç si´ w kana∏
niewiedzy i dyletanctwa.
Co wi´cej, wirtualne uczelnie majà –
przy nieograniczonym zasi´gu – doÊç za-
w´˝one pole dzia∏ania. Trudno na przy-
k∏ad zdobyç tà drogà wykszta∏cenie me-
dyczne, nie sposób zostaç rzeêbiarzem
czy pilotem, ale ju˝ informatyka, fizyka
70 procent studentów Open University
of the UK ∏àczy nauk´ z pe∏nowymiarowà
pracà zawodowà. Na uczelni tej pobiera
nauk´ 218 tys. osób
Formy edukacji
na odleg∏oÊç
● kursy korespondencyjne oparte
na materia∏ach szkoleniowych
wysy∏anych pocztà
● nauka za poÊrednictwem radia
i telewizji: czynna (wymiana in-
formacji drogà telefonicznà i fak-
sem) i bierna (bez kontaktu nau-
czyciela z uczniami)
● edukacja poprzez sieç kompute-
rowà i Internet, zapewniajàca wie-
lokierunkowà wymian´ multime-
dialnych danych pomi´dzy wy-
k∏adowcà a studentami i ∏àcznoÊç
online
● systemy wideokonferencyjne
sprz´˝one z siecià komputerowà
● edukacja z wykorzystaniem
∏àcznoÊci satelitarnej
● kursy dost´pnych w kana∏ach
edukacyjnych telewizji kablowej
czy matematyka teoretyczna sà jak naj-
bardziej realne.
Wirtualne uczelnie starajà si´ zapewniç
swoim studentom pozalekcyjne formy ak-
tywnoÊci. Na wzór szkó∏ stacjonarnych
organizujà biblioteki, w których mo˝na na
odleg∏oÊç wypo˝yczyç ksià˝ki w formie
tradycyjnej i elektronicznej, udost´pniajà
„obiekty” rekraacyjne i sklepy. Tworzà
równie˝ kafejki internetowe z kana∏ami
IRC i specjalne miejsca w Sieci, gdzie mo˝-
na podyskutowaç na niekoniecznie nauko-
we tematy oraz spotkaç znane osobistoÊci.
Sà to nieliczne miejsca, gdzie bez dodatko-
wych formalnoÊci porozmawiamy z prezy-
dentem i laureatem Nagrody Nobla.
„Elektroniczni” studenci, podobnie jak
ich „zwykli” koledzy zapisujà si´ na zaj´cia,
sà oceniani i rozliczani z powierzonych im
zadaƒ. Wszystko wi´c wyglàda powa˝nie
i, o ile sieciowe placówki oÊwiatowe majà
prawo wydawania uznawanych przez Mini-
sterstwa Edukacji dyplomów, wszystko jest
w porzàdku. Wiedza, którà wyniesiemy ze
studiów zale˝y przecie˝, bez wzgl´du
na rodzaj szko∏y, od nas samych.
...ale i koszty
Wszystko ma jednak swojà cen´.
Pozornie mniej obcià˝ajàcy finanso-
wo tok studiów (odpadajà koszty
wyjaz-dów i utrzymania w miejscu
pobierania nauki, a jednoczeÊnie
pozostaje sta∏y dochód za prac´ za-
wodowà), wcale nie jest tani. Szko-
∏y zwykle pobierajà czesne za se-
mestr nauki lub poszczególne etapy
kursu. Tak na przyk∏ad miesi´czna
op∏ata za kurs informatyki na Uni-
wersytecie w Hagen (Niemcy) wy-
nosi 250 marek. Sà to jednak groszowe
sprawy w porównaniu z cenà sprz´tu (do-
bry komputer multimedialny umo˝liwiajà- O 42
41
 MAGAZYN
Edukacja na odleg∏oÊç
cy uczestnictwo w telekonferencjach, dru-
karka, pod∏àczenie do Sieci), niezb´dnego
do utrzymywania kontaktu z uczelnià oraz
elektroniki umo˝liwiajàcej korzystanie
z materia∏ów dydaktycznych, jak równie˝
sta∏ymi kosztami dodatkowymi (du˝e iloÊci
papieru, op∏aty za pod∏àczenie i korzysta-
nie z Internetu).
Wielu uczniów wirtualnych uczelni
wcià˝ nie mo˝e sobie pozwoliç na kom-
pletne wyposa˝enie, dlatego niektóre
szko∏y – nie chcàc ich straciç – organizu-
jà miejsca spotkaƒ i specjalne campusy,
b´dàce jednoczeÊnie „zbiorczymi” labo-
ratoriami, dzi´ki którym mo˝na aktywnie
w∏àczyç si´ do zaj´ç. Troch´ k∏óci si´ to
z ideà edukacji bez wychodzenia z domu,
jednak jak twierdzi Silke Mittrach z Wir-
tualnego Uniwersytetu w Hagen: „Naj-
wa˝niejszà sprawà jest zlikwidowanie so-
cjalnych ograniczeƒ studentów. Póki nie
mogà sobie pozwoliç na sprz´t, musimy
im go zapewniç. Jest to metoda po-
pularyzacji studiowania za poÊre-
dnictwem Internetu. DziÊ tworzy-
my baz´ na przysz∏oÊç. 50 procent
naszych studentów posiada przy-
najmniej jeden komputer, reszt´
z ca∏à pewnoÊcià ju˝ nied∏ugo b´-
dzie staç na w∏asny sprz´t. Przy
spadajàcych cenach akcesoriów
komputerowych jest to realne”.
Spectrum – jedna z pionierskich
wszechnic na odleg∏oÊç – w latach
80. uczy∏a przez modem. DziÊ szkoli
specjalistów z zakresu WWW
Wizja czy rzeczywistoÊç
Kszta∏cenie za poÊrednictwem Internetu
przesta∏o byç mrzonkà garstki fanatyków
Sieci. Szko∏y i uczelnie tego typu dzia∏ajà na
wszystkich kontynentach. Niektóre z nich
(jak na przyk∏ad Virtual Universtät Hagen)
zmieni∏y profil kszta∏cenia z koresponden-
cyjnego na „sieciowy”, inne – Columbia
University, Utah State University,
University of Maryland itp. – sà stacjonar-
nymi oÊrodkami uniwersyteckimi o du˝ych
tradycjach i renomie, eksperymentujàcymi
42
z nowymi metodami kszta∏cenia. Jedne
i drugie sà przekonane, ˝e edukacja za po-
Êrednictwem Sieci to przysz∏oÊç nowocze-
snego systemu nauczania. Naukowcy z tra-
dycyjnych Szkó∏ Wy˝szych podchodzà do
wspomnianego problemu bardziej scep-
tycznie. Eli Nonam kierujàcy Instytutem
Teleinformatyki na Uniwersytecie Kolum-
bijskim uwa˝a, ˝e „uczelnie [...] nie sà dziÊ
w stanie podo∏aç wszystkim obowiàzkom,
jakie na nie na∏o˝ono, a przynajmniej nie
w swojej obecnej formie”. Wed∏ug jego
przewidywaƒ za oko∏o dziesi´ç lat uczelnie
b´dà w stanie zapewniç studentom wiedz´
na przyzwoitym poziomie w formie elek-
tronicznej.
Szko∏a w Internecie
a sprawa Polska
Wirtualne nauczanie nie jest z pewnoÊcià
naszà domenà. Wynika to mi´dzy innymi
z opóênionej kariery Internetu w Polsce,
Open University of Israel oferuje naj-
nowoczeÊniejsze metody edukacji na
odleg∏oÊç poparte ponaddwudziesto-
letnim doÊwiadczeniem dydaktycznym
wcià˝ ubogiego wyposa˝enia techniczne-
go szkó∏ i braku dost´pu do Internetu. Ce-
ny i jakoÊç us∏ug telekomunikacyjnych
w naszym kraju wydajà si´ gasiç zalà˝ki
entuzjazmu u nauczycieli zainteresowa-
nych tà formà kszta∏cenia. Tych jest zre-
sztà niewielu: kadra pedagogiczna z wyjàt-
kiem informatyków, matematyków i fizy-
ków wcià˝ boi si´ komputerów. Reszty do-
pe∏nia brak odpowiednich programów na-
uczania.
Jednà z pierwszych polskich szkó∏ w In-
ternecie mia∏ otworzyç Instytut Kszta∏ce-
nia Zawodowego z ulicy Mi∏ej w Warsza-
wie. W prowadzonej na ∏amach „Wprost”
kampanii reklamowej „obiecywano” mi´-
dzy innymi zaj´cia z informatyki, ochrony
Êrodowiska i integracji europejskiej. Nie-
stety, nie uda∏o nam si´ skontaktowaç
z autorami tej idei, ani uzyskaç ˝adnych
szczegó∏ów na temat metod dydaktycz-
nych i programu nauczania realizowanego
Bariery szkolnictwa
wirtualnego w Polsce
● wysokie ceny us∏ug
telekomunikacyjnych
● z∏e wyposa˝enie techniczne szkó∏
● niewielki dost´p szkó∏ do
Internetu
● niska ocena kszta∏cenia eksterni-
stycznego
● kiepska znajomoÊç j´zyków
obcych
● brak zaufania do nowoczesnych
metod dydaktycznych
● strach przed korzystaniem z kom-
puterów i nowoczesnego sprz´tu
audiowizualnego wÊród kadry
pedagogicznej
● brak dopracowanych programów
kursów zatwierdzonych przez
MEN, umo˝liwiajàcych zdobycie
honorowanego dyplomu
przez t´ szko∏´. Pod adresem http://www.
mila.edu.pl by∏ poczàtkowo dost´pny
zwiastun otwarcia „Wirtualnego Uniwer-
sytetu”, a nast´pnie strona ta znikn´∏a z in-
ternetowej mapy Polski. Szkoda...
Specyfikà naszego rynku jest ma∏a popu-
larnoÊç kszta∏cenia eksternistycznego. Kursy
wieczorowe, weekendowe czy korespon-
dencyjne oraz wykszta∏cenie zdobyte tà dro-
gà uwa˝ane jest za gorsze. Abstrakcjà wyda-
je si´ te˝ udzia∏ Polaków w przedsi´wzi´-
ciach prowadzonych za granicà i to nie tyl-
ko ze wzgl´du na koszty. Poziom znajomo-
Êci j´zyków jest dla nas wcià˝ barierà nie do
pokonania. Byç mo˝e za dziesi´ç lat wszyst-
ko si´ zmieni: odejdzie pokolenie przed
komputerowe, piel´gnujàce nieuzasadniony
l´k przed zdobyczami techniki, a przyjdà ci,
którzy b´dà z niej korzystaç bez skrupu∏ów.
Ewa Dziekaƒska
Edukacja poprzez Sieç
Instytucje zaanga˝owane
w edukacj´ na odleg∏oÊç:
http://ccism.pc.athabascau.ca/html/
ccism/deresrce/institut.htm
Szko∏y i uczelnie w Internecie:
http://www.open.ac.uk/
http://www.openu.ac.il/
http://www.athena.edu/
http://www.vu.org/campus.html
http://www.fernuni-hagen.de/
http://www.vu.org/campus.html
http://www.caso.com/index.html
http://www.uol.com/index.htm
http://nova.umuc.edu/distance/
http://www.icon.co.za/~vgc/
Welcome.html
http://www.torcomp.com/
ccoindex.htm
http://cnuonline.cnu.edu/
http://www.umassd.edu/cybered/
distlearninghome.html
http://www.athabascau.ca/
http://www.ouh.nl/
Maj 5/97
 MAGAZYN
Opinie
Czy staç nas na takie myÊlenie?
Jerzy Jacek Pilchowski
pilchowski@aol.com
Przeczyta∏em w∏aÊnie streszczenie wystà-
pienia – dotyczàcego du˝ych projektów
informatycznych – wyg∏oszonego przez
pana Miros∏awa Szturmowicza (TELEIN-
FO 4/97) podczas konferencji Polskiej
Izby Informatyki i Telekomunikacji.
Mo˝e TELEINFO êle streÊci∏o to wystà-
pienie? – to co przeczyta∏em, wprawi∏o mnie
bowiem w stan lekkiego oszo∏omienia.
Na przyk∏ad: „Niestety, ostatnie kilka
lat doÊwiadczeƒ nie napawa optymi-
zmem. Powstrzymam si´ od konkretnych
przyk∏adów, wszyscy je znamy.”
Otó˝ wcale nie „wszyscy je znamy”. Ja
na przyk∏ad stara∏em si´ bardzo dowie-
dzieç, kto – po nazwisku, po nazwisku –
odpowiada za afer´ znanà mi pod krypto-
nimem „Umowa z Bullem”. Bezskutecz-
nie. Mieszkam w USA, ale w czasach In-
ternetu odleg∏oÊç nie jest ju˝ chyba wy-
starczajàco dobrym powodem t∏umacze-
nia niewiedzy.
Pierwszym krokiem na drodze do pra-
wid∏owego przeprowadzania dalszych
du˝ych projektów informatycznych po-
winno wi´c byç zagwarantowanie, ˝e
osoby odpowiedzialne za „Umow´ z Bul-
lem” nie b´dà dalej pe∏niç ˝adnych kie-
rowniczych funkcji – szczególnie podczas
realizacji nast´pnych du˝ych projektów
informatycznych. Nie chodzi tu przecie˝
tylko o pieniàdze podatników. Chodzi
równie˝ o spraw´, którà pan Szturmo-
wicz tak ∏adnie okreÊli∏: „...wejÊç z pod-
niesionym czo∏em do Europy”.
RzeczywistoÊç jest bowiem taka, ˝e kie-
rownictwa du˝ych mi´dzynarodowych
firm komputerowych wiedzà dok∏adnie,
kim sà ci ludzie. Je˝eli wi´c interesy pol-
skich firm i instytucji b´dà dalej przez nich
reprezentowane, to na przyj´ciu po podpi-
saniu nast´pnego du˝ego kontraktu b´dzie
bardzo weso∏o, gdy pan Szturmowicz
wzniesie toast: „Za naród, który chce
wejÊç z podniesionym czo∏em do Europy”.
Dalej pada kwota 1 trylion USD oraz sta-
tystyka dotyczàca nieudanych projektów
w firmach „Fortune 200” oraz „Fortune
500”. Ma to wyraênie zmieniç perspektyw´
widzenia du˝ych projektów informatycz-
nych, gdy˝ przy „stratach” rz´du 1 tryliona
USD nasza
polska
„Umowa
z Bullem”,
˝e o innych
nie wspo-
mn´, bo za
wyjàtkiem
prokuratu-
ry „wszyscy
je znamy”,
nie wyglàda
przecie˝ tak
tragicznie.
Faktem jest, ˝e wiele takich projektów
„nie spe∏ni∏a pok∏adanych nadziei”. Ale
nie znaczy to absolutnie, ˝e ten 1 trylion
USD zosta∏ wyrzucony w b∏oto. Ogrom-
na wi´kszoÊç tych „nieudanych” syste-
mów informatycznych pracuje bowiem
ca∏kiem przyzwoicie. Nieustanne narze-
kanie na wykonawców jest oczywiÊcie
bardzo powszechne, ale nie traktujmy te-
go tak „statystycznie”, gdy˝ ka˝dy chcia∏-
by przecie˝ za cen´ pojedynczego peceta
dostaç du˝y LAN. Narzekanie jest wi´c
prostà i popularnà formà wywierania do-
datkowego nacisku na dostawców.
Czytam dalej: „ryzyko nie mo˝e byç tyl-
ko i wy∏àcznie ryzykiem dostawcy”.
Dostawca i odbiorca powinni oczywi-
Êcie pracowaç bardzo màdrze i intensyw-
nie nad przygotowaniem dobrego kon-
traktu. Nast´pnie nadchodzi jednak pora
na „zas∏anianie si´ papierami, sztywnym
kontraktem”. Rozk∏adanie odpowiedzial-
noÊci na obie strony jest bowiem prostà
drogà do tego, aby dostawca odszed∏ co
prawda z „opuszczonym czo∏em”, ale
z kochanymi pienià˝kami.
W przypadku du˝ych projektów infor-
matycznych jest przecie˝ oczywiste, ˝e
ka˝dy kontrakt tego typu powinien sk∏a-
daç si´ ze stosunkowo ma∏ych – rozliczal-
nych – elementów.
Inaczej sàdziç nale˝y, ˝e:
1) KtoÊ nie konsultowa∏ si´ z psychiatrà.
2) KtoÊ kupi sobie nowy dom i nowego
mercedesa.
A zmiany organizacyjne ? – Bywa, ˝e
firma lub instytucja nie ma jeszcze odpo-
wiednio stabilnej struktury organizacyjnej
lub nie do koƒca zna i rozumie, jakie sà jej
zadania. Nic w tym z∏ego, ˝e powstajà
nowe firmy i instytucje czy te˝ reorganizo-
wane sà stare – to normalne. Wtedy jed-
nak, wystarczyç powinny pecety uzbrojo-
ne w MS Office oraz spi´te w sieç lokalnà
Windows NT lub NetWare. Ewentualnie
Êredniej wielkoÊci komputer, na którym
zainstaluje si´ znanà i sprawdzonà w dzia-
∏aniu aplikacj´. Pan Szturmowicz móg∏by
przecie˝ „z podniesionym czo∏em” pole-
caç IBM-owe RS/6000 lub AS/400 – oba
te systemy sà naprawd´ dobre i stabilne,
a komercyjnych aplikacji napisano ju˝ dla
nich bardzo du˝o. Tego typu rozwiàzania
nie gwarantujà oczywiÊcie pe∏nego zaspo-
kojenia wszystkich potrzeb, ale je˝eli ktoÊ
szuka pe∏ni szcz´Êcia, to niech lepiej szyb-
ko umrze i idzie do nieba.
A zmiany prawa? – je˝eli zmiany takie sà
bardzo dotkliwe i nara˝ajà firm´ na wielkie
straty, to Europejczycy, Amerykanie i inni
nie zawahajà si´ ani przez chwil´ i spraw´
przeciwko tym, którzy zmienili prawo, skie-
rujà na drog´ sàdowà. NajczeÊciej konflikt
taki zostanie szybko rozwiàzany w drodze
porozumienia stron – zmieniajàc prawo
trzeba bowiem przyjàç na siebie odpowie-
dzialnoÊç za straty, jakie przy tej okazji po-
niosà niewinne podmioty tego prawa.
I nie ma w tym nic z∏ego, w∏adze ka˝-
dego kraju majà wr´cz obowiàzek zmie-
niaç prawo – je˝eli w ostatecznym rozra-
chunku przyniesie to ekonomiczne i spo-
∏eczne zyski.
Je˝eli jednak ciàg∏e i nie przemyÊlane
do koƒca zmiany prawa nara˝ajà skarb
paƒstwa na nieuzasadnione du˝e straty,
to wyborcy powinni si´ nad tym powa˝-
nie zastanowiç.
1) Mo˝e komuÊ brakuje kwalifikacji i inte-
ligencji.
2) Mo˝e wskazuje to na nowy dom i no-
wego mercedesa.
Musimy wi´c przestaç mówiç „po-
wstrzymam si´ od dawania konkretnych
przyk∏adów...”, musimy zaczàç publiko-
waç teksty kontraktów finansowanych
z bud˝etu paƒstwa – przed ich ostatecz-
nym podpisaniem.
„Mamy zdolnych i ambitnych ludzi”,
ale to naprawd´ nie wystarcza. „Powinni-
Êmy uczyç si´ na b∏´dach innych”, ale nie
wolno nam zapominaç w∏asnych b∏´dów.
„Zaoszcz´dzi nam to wiele stresów
i pieni´dzy.”
Jerzy Jacek Pilchowski zajmuje si´ administrowaniem systemami
unixowymi w USA. Wspó∏pracuje z prasà komputerowà w kraju
i za granicà.
 TENDENCJE
Systemy nawigacyjne
GPS-
komputerowa
niç Ariadny
Âwiat opanowujà technologie globalne. Opanowujà
stopniowo. Najpierw sà interesujàcà nowinkà, wykorzy-
stywanà gdzieÊ daleko, do specjalnych celów. Póêniej
zaczynajà pojawiaç si´ w pobli˝u budzàc sensacj´ oto-
czenia. Nast´pnie powszedniejà, stajà si´ kolejnym na-
rz´dziem pracy. Wreszcie sà konieczne, niezastàpione
w codziennej pracy, a ich awaria jest wyt∏umaczeniem
niemo˝noÊci dzia∏ania.
T ak by∏o z komputerami – od dowcipów
na temat „elektronowych mózgów” do
przyj´tej bez zastrze˝eƒ tezy, ˝e bank taki czy
inny nie jest w stanie obs∏ugiwaç klientów,
bo system komputerowy zawiód∏.Tak jest
z Internetem – dla wielu to wcià˝ jeszcze
nowinka, ale czas kiedy bez zastrze˝eƒ
przyjmiemy wyt∏umaczenie, ˝e sklep nie
mo˝e zaakceptowaç p∏atnoÊci naszà kar-
tà, bo wysiad∏o ∏àcze internetowe nasze-
go banku, zbli˝a si´ wielkimi krokami.
Nadchodzi kolejna rewolucja – tech-
nologia globalna jak Internet i militarna
jak mikroelektronika: GPS – Global Posi-
tioning System.
Navstar GPS, bo tak brzmi pe∏na na-
zwa systemu, powsta∏ w roku 1973 jako
wspólne przedsi´wzi´cie marynarki
i lotnictwa USA. Od poczàtku jednak
by∏ projektowany z myÊlà o udost´pnie-
niu cz´Êci us∏ug u˝ytkownikom cywil-
nym. Mia∏ oferowaç kompletne rozwià-
zanie najwa˝niejszego problemu nawi-
46
gacji – natychmiast dostarczaç odpowie-
dzi na pytania „gdzie jestem?”, „jak da-
leko do celu?”, w ka˝dym punkcie kuli
ziemskiej, przez ca∏à dob´, z dok∏adno-
Êcià 10-15 metrów. W rzeczywistoÊci
oferuje znacznie wi´cej. GPS da∏ lu-
dziom pracujàcym w terenie mo˝liwoÊç
skorzystania z dobrodziejstw kompute-
rowego przetwarzania danych. Dotych-
czas mo˝liwoÊci te mia∏y tylko osoby
zajmujàce si´ informacjà iloÊciowà
(ksi´gowoÊç, finanse) i jakoÊciowà
(urz´dnicy, dziennikarze). Ale co z in-
formacjà o lokalizacji?
Z pomocà przyszed∏ GIS – system infor-
macji przestrzennej. Systemy GIS pozwala-
jà robiç z danymi przestrzennymi to, co
z informacjà iloÊciowà i jakoÊciowà robià
bazy danych: magazynowaç, przeglàdaç,
a nade wszystko zadawaç pytania, na któ-
re system b∏yskawicznie odpowie: „Znajdê
wszystkie sprawne hydranty w promieniu
500 metrów”; „Znajdê wszystkie dzia∏ki
przeznaczone pod zabudow´ o powierzch-
ni wi´kszej ni˝ 10 arów”.
Niestety, systemy GIS sà (podobnie,
jak bazy danych) bezu˝yteczne, dopóki
nie wype∏ni si´ ich informacjà. W bazie
danych ∏atwo umieÊciç dane np. finanso-
we lub magazynowe – wystarczy wpro-
wadziç przy pomocy klawiatury odpo-
wiednià liczb´ dokumentów papiero-
wych. Co innego z systemami GIS – za
pomocà zeskanowanych tradycyjnych
map i zdj´ç lotniczych da si´ stworzyç za-
ledwie zràb systemu, który trzeba dopie-
ro ˝mudnie nape∏niç treÊcià – informa-
cjami lokalnymi: opisami i lokalizacjami
obiektów i obszarów.
W∏aÊnie tutaj rejestrator GPS jest nie-
zastàpiony: przeprowadzi osob´ inwen-
taryzujàcà zasoby przestrzenne po zada-
nej wczeÊniej trasie (informujàc: teraz
skr´ç w lewo, jeszcze 200 metrów pro-
sto), pozwalajàc zebraç informacje jako-
Êciowe i przestrzenne o dowolnych
obiektach: od pomników przyrody po li-
nie energetyczne.
Ale nie koniec na tym – nowoczesne
kartograficzne rejestratory GPS posiadajà
definiowalne elektroniczne formularze,
dzi´ki którym mo˝na wprowadziç do pa-
mi´ci nie tylko pozycj´ geograficznà
obiektu, ale równie˝ ca∏y jego opis:
w przypadku linii energetycznych – stan
poszczególnych s∏upów, konieczne napra-
wy itp. To wszystko wybierajàc z wcze-
Êniej zdefiniowanych menu wartoÊci, np.
„sprawny, uszkodzony, do wymiany”.
GPS zadba nawet o to, aby w rubryki
typu numerycznego (np. iloÊç izolatorów
do wymiany) wpisaç wartoÊç liczbowà
z okreÊlonego zakresu. Dzi´ki wspó∏pra-
cujàcemu z odbiornikiem oprogramowa-
niu mo˝emy przejrzeç i skorygowaç ze-
brane informacje, a nast´pnie przenieÊç je
bezpoÊrednio do systemu GIS.
Tak powsta∏e mapy cyfrowe cechuje
bardzo dobra dok∏adnoÊç tak informacji
opisowej, jak i przestrzennej – eliminuje
si´ bowiem b∏´dy wynikajàce z r´cznego
przepisywania danych, nierzetelnoÊci pra-
cowników (ka˝dy zarejestrowany punkt
posiada dat´ i godzin´ rejestracji, itp.).
Systemy GPS stanowià wi´c idealne
narz´dzie do tworzenia i aktualizacji
wektorowych map cyfrowych. Ale na tym
nie koniec – majàc takà map´ mo˝emy nie
obawiaç si´, ˝e zab∏àdzimy np. jadàc sa-
mochodem przez nieznane miasto. Jak?
Wystarczy do∏àczyç do komputera od-
biornik GPS. To ∏atwe – nawet najprost-
szy, kosztujàcy 900–1000 z∏otych odbior-
nik ma wyjÊcie pozwalajàce wpiàç go
w standardowy port szeregowy.
Nast´pnie wystarczy uruchomiç spe-
cjalne oprogramowanie, aby komputer
Maj 5/97
pokaza∏ bie˝àcà sytuacj´, wskaza∏ drog´
do celu, a nawet przemówi∏ ludzkim g∏o-
sem, wskazujàc gdzie skr´ciç.
Obecnie oprogramowanie tego typu
produkuje kilka firm; zawierajà one jeden
lub wi´cej dysków CD-ROM z cyfrowy-
mi mapami. Przodujà tu firmy zza Atlan-
tyku oferujàc coraz dok∏adniejsze mapy
USA. W Europie pionierem w dziedzinie
nawigacji samochodowej jest firma Phi-
lips, której system CARIN (CAR Infor-
mation and Navigation) ma szans´ byç
montowany fabrycznie w niektórych mo-
delach samochodów.
Wejdêmy do samochodu i w drog´!
Poprowadzi nas system nawigacyjny
oparty na GPS wed∏ug cyfrowej mapy
stworzonej przez GPS. Obok widaç auto-
strad´ w budowie. Geodeci wykonujà po-
miary. Ale gdzie taÊmy miernicze; gdzie
niwelatory? Dlaczego stojà bezczynnie
obok czegoÊ, co wyglàda jak p∏aski talerz
le˝àcy na trójnogu?
JesteÊmy Êwiadkiem pracy geodezyj-
nego zestawu GPS. Zestawem takim pra-
cuje si´ nieco podobnie, jak teodolitem
lub niwelatorem – praca polega na wy-
znaczaniu kierunków i odleg∏oÊci (wek-
torów) od instrumentu do wybranych
punktów. Z kilkoma jednak istotnymi
ró˝nicami: nasze dwa odbiorniki (odpo-
wiednik teodolitu i tyczki) nie muszà si´
wzajemnie widzieç – wystarczy, ˝e widzà
niebo. Stanowi to prze∏om w tradycyj-
nych metodach geodezyjnych – koniec
z mozolnym obudowywaniem ka˝dej
przeszkody siatkà pomiarów. Mo˝na wy-
tyczaç wektory o d∏ugoÊci dziesiàtków
kilometrów i wcià˝ uzyskiwaç dok∏adno-
Êci kilku milimetrów.
Geodezyjne GPS-y stanowià arystokra-
cj´ wÊród odbiorników. Majà najwy˝sze
parametry (odbierajà obie cz´stotliwoÊci
emitowane przez satelity GPS), bardzo
du˝e dok∏adnoÊci i cen´ przekraczajàcà
cz´sto 20 tys. dolarów za sztuk´. Có˝, za
kilkakrotne przyspieszenie prac pomiaro-
wych trzeba s∏ono p∏aciç.
Jak to dzia∏a?
Nasuwa si´ pytanie: jak dzia∏a system
GPS? Skàd bierze si´ sygna∏, pozwalajàcy
znaleêç po∏o˝enie punktów w przestrzeni?
Wysy∏ajà go dwadzieÊcia cztery satelity
aktywne i dwa zapasowe, krà˝àce po orbi-
tach ko∏owych na wysokoÊci ok. 20 tys. ki-
lometrów. Sà to orbity tak wysokie, ˝e
umo˝liwiajà korzystanie z systemu nie tyl-
ko samolotom, ale nawet innym satelitom.
Ka˝dy satelita GPS wysy∏a sygna∏y ra-
diowe o cz´stotliwoÊciach 1575,42 MHz
oraz 1227,60 MHz. Korzystanie z sygna-
∏u jest bezp∏atne. Wystarczy odebraç sy-
gna∏y pochodzàce z czterech satelitów,
aby poznaç swojà pozycj´. O 48
Oprogramowanie odbiorników
GPS umo˝liwia komunikacj´
z komputerami PC i przesy∏a-
nie danych do systemów GIS
47
 TENDENCJE
Systemy nawigacyjne
Satelity poruszajà si´ bowiem po nie-
zwykle precyzyjnie wyliczonych orbitach.
Dodatkowo wszelkie odchylenia od zada-
nego toru lotu sà obserwowane przez sta-
cje naziemne i raportowane satelicie. Ten
wplata informacje o odchy∏ce do transmi-
towanego sygna∏u. Tak wi´c w ka˝dym
momencie znana jest dok∏adna pozycja
ka˝dego satelity w przestrzeni.
Wystarczy poznaç swojà odleg∏oÊç od
trzech dowolnych satelitów GPS, aby wy-
liczyç swojà pozycj´. Dlaczego od trzech?
Kartograficzne rejestratory GPS
pozwalajà na zapisanie szczegó∏owego
opisu mierzonych obiektów
Je˝eli znamy odleg∏oÊç od jednego sateli-
ty, to wiemy, ˝e znajdujemy si´ gdzieÊ na
powierzchni sfery o Êrodku w satelicie
i promieniu równym poznanej odleg∏o-
Êci. Znana odleg∏oÊç od dwu satelitów lo-
kuje nas na okr´gu b´dàcym przeci´ciem
dwu sfer. Trzy sfery przecinajà si´ tylko
w dwóch punktach, z których jeden da si´
wykluczyç jako b´dàcy zbyt daleko od
Ziemi lub poruszajàcy si´ zbyt szybko.
Czyli znamy naszà pozycj´!
Ale jak poznaç odleg∏oÊç od sateli-
tów? Dokonuje si´ tego poprzez niezwy-
kle precyzyjny pomiar czasu. Ka˝dy z sa-
telitów posiada na pok∏adzie cztery ce-
zowe zegary atomowe – najdoskonalsze
znane êród∏a czasu. Oprócz tego zegary
te sà stale monitorowane i synchronizo-
wane z Ziemi.
Satelity transmitujà nieprzerwanie ak-
tualnà godzin´. Poniewa˝ fala radiowa
porusza si´ ze znanà pr´dkoÊcià – pr´d-
koÊcià Êwiat∏a, opóênienie sygna∏u mo˝na
z ∏atwoÊcià przeliczyç na odleg∏oÊç.
Proste? Niestety, w tym celu odbiornik
GPS musia∏by posiadaç w∏asne atomowe
êród∏o czasu, z którym porównywa∏by
odbierane informacje. A cezowy zegar
atomowy kosztuje co najmniej 100 tys.
dolarów...
Jak wi´c dzia∏a odbiornik GPS? Posi∏-
kuje si´ dodatkowym, czwartym satelità.
Dzi´ki temu, rozwiàzujàc uk∏ad czterech
równaƒ z czterema niewiadomymi mo˝e
48
on nie tylko poznaç odleg∏oÊç od ka˝dego
z satelitów, ale równie˝ zsynchronizowaç
swój wewn´trzny zegar kwarcowy z zega-
rami satelitów.
Dok∏adnoÊç pomiaru GPS
zale˝y od klasy odbiornika
i przyj´tej metodologii
pomiarów
Najmniej dok∏adne sà odbiorniki nawigacyj-
ne. Mia∏yby one dok∏adnoÊç 10–15 metrów,
gdyby Departament Obrony USA nie zdecy-
dowa∏ o zakodowaniu jednego
z transmitowanych przez satelity
sygna∏ów (tzw. kodu P) i przezna-
czeniu go tylko dla wojska. Cywi-
lom przypad∏ drugi typ sygna∏u –
tzw. C/A. Kod ten jest emitowany
tylko na jednej z dwu cz´stotliwo-
Êci, co zmniejsza nieco dok∏adnoÊç.
Co gorsza, kod C/A jest umyÊlnie
zak∏ócany tak, ˝e b∏àd obliczenia
pozycji si´ga 100 metrów.
Dlatego powsta∏ DGPS – ró˝ni-
cowy (wzgl´dny) pomiar GPS. Za-
uwa˝ono bowiem, ˝e dwa niezbyt
oddalone odbiorniki GPS obserwujà te same
b∏´dy i zak∏ócenia sygna∏u. Je˝eli wi´c jeden
z odbiorników umieÊcimy nieruchomo na
punkcie o znanych wspó∏rz´dnych i w∏àczy-
my, to mo˝emy obliczyç b∏àd wyliczonej po-
zycji. B∏àd ten, przes∏any do drugiego od-
biornika i odj´ty od jego pozycji, powoduje
radykalnà popraw´ dok∏adnoÊci – a˝ do
Za pomocà odbiornika GPS
mo˝emy zarejestrowaç
np. tras´ naszych wakacyjnych
w´drówek po Mazurach
oko∏o 20 cm. Do wi´kszoÊci zastosowaƒ
kartograficznych i precyzyjnej nawigacji jest
to a˝ nazbyt precyzyjny pomiar.
Nast´pnie zauwa˝ono, ˝e odbiornik
zamiast odbieraç kod generowany
przez satelity mo˝e analizowaç samà fa-
l´ radiowà. Pomiar taki zosta∏ nazwany
fazowym, jako ˝e opiera si´ na analizie
ró˝nicy fazy odbieranego przez dwa
(lub wi´cej) odbiorniki sygna∏u. Za po-
mocà pomiarów fazowych mo˝na osià-
gnàç dok∏adnoÊci poni˝ej jednego mili-
metra! Na tej zasadzie dzia∏ajà
GPS-y geodezyjne.
Pomiar DGPS jest niezastàpiony wsz´-
dzie tam, gdzie potrzebna jest dok∏adnoÊç
lepsza od kilkunastu metrów. Jego wadà
jest fakt, ˝e aby móc cokolwiek zmierzyç,
trzeba dysponowaç co najmniej dwoma
odbiornikami GPS. Jeden z nich nale˝y
bowiem umieÊciç w punkcie o znanych
wspó∏rz´dnych, czyniàc z niego tzw. baz´
korekcyjnà.
Ale na to te˝ znaleziono sposób. Sta-
cjonarny odbiornik GPS – „baza korek-
cyjna” mo˝e przecie˝ obs∏u˝yç dowolnà
liczb´ odbiorników w promieniu ponad
300 kilometrów!
W zwiàzku z tym najlepszym rozwià-
zaniem jest stworzenie tzw. wspólnoto-
wej (ang. Community), permanentnej
stacji korekcyjnej. Stacja taka sk∏ada si´
z wysokiej klasy odbiornika GPS oraz
komputera zbierajàcego dane korekcyj-
ne.Komputer ten musi mieç mo˝liwoÊç
dystrybucji zesk∏adowanej informacji ko-
rekcyjnej do wszystkich zainteresowa-
nych. Dawniej stosowano w tym celu ba-
teri´ modemów oraz zmodyfikowane
oprogramowanie typu BBS (Bulletin Bo-
ard System) – wszystko to zastàpi∏ obec-
nie Internet.
Takie w∏aÊnie systemy
zaczynajà pojawiaç si´
w Polsce. Pierwszà perma-
nentnà, wspólnotowà sta-
cj´ korekcyjnà zintegrowa-
nà z Internetem uruchomi∏
Uniwersytet Wroc∏awski.
Nast´pna by∏a baza Kato-
wickiego Instytutu Gospo-
darki Odpadami.
JednoczeÊnie powstaje
Polska Sieç DGPS – inicja-
tywa, majàca za zadanie
koordynowanie wysi∏ków
przy tworzeniu kolejnych
stacji korekcyjnych, wspó∏-
prac´ oraz wymian´ do-
Êwiadczeƒ. (Informacji
o Polskiej Sieci DGPS mo˝na szukaç w In-
ternecie, pod adresem http://www.
horyzont-kpg. com.pl/dgps/)
Widaç, ˝e GPS wyrós∏ z okresu dzieci´-
cego i jest technologià gotowà do szero-
kiego zastosowania.
Kiedy przyjmiemy bez zmru˝enia oka
wyt∏umaczenie „Nie mogliÊmy panu do-
starczyç przesy∏ki kurierskiej poniewa˝
zmieniamy uk∏ad wspó∏rz´dnych w na-
szym systemie GPS”? Czas poka˝e.
Micha∏ Hobot
Maj 5/97
 TENDENCJE
Formaty plików dêwi´kowych
Internetowe
High Fidelity
Przechowywanie plików audio o jakoÊci dêwi´ku dorów-
nujàcej p∏ytom CD wià˝e si´ ze stratà wielu megabajtów
powierzchni twardego dysku. Mo˝e temu zaradziç coraz
bardziej popularny format MPEG Layer 3.
N awet najlepsze karty muzyczne nie
mogà oddaç prawdziwego brzmie-
nia niektórych instrumentów. Wykorzy-
stywane przez nie pliki np. w formacie
MIDI na zawsze pozostanà (w mniejszym
lub wi´kszym stopniu) namiastkà praw-
dziwego brzmienia orkiestry symfonicz-
nej czy zespo∏u rockowego. Mo˝na
wprawdzie uzyskaç jakoÊç p∏yty CD na-
grywajàc muzyk´ w formacie WAVE, ale
jedna sekunda stereofonicznego nagrania
zajmie wówczas 1,4 Mb (megabitów), co
oznacza, ˝e pi´ciominutowy utwór to
oko∏o 50 MB na dysku. Aby zredukowaç
tak du˝e zapotrzebowanie na przestrzeƒ
dyskowà stworzono (opierajàc si´ na
algorytmach stosowanych przy kompresji
obrazów MPEG) nowy format plików
audio – MPEG Layer 3 (MP3), który
umo˝liwia zapami´tywanie dêwi´ku
o bardzo wysokiej jakoÊci przy zachowa-
niu du˝ej kompresji.
Co w Êrodku
Zbiory w formacie MPEG Layer 3 posia-
dajà rozszerzenia MP3 lub M3U. Pierwsze
z nich okreÊla, ˝e plik zawiera utwór
50
muzyczny, który mo˝e byç odtwarzany
bezpoÊrednio z dysku, podczas gdy
M3U przewidziano do wykorzystania
w aplikacjach multimedialnych lub jako
ilustracje muzyczne do stron WWW.
Podzia∏ ten jest jednak sztuczny i ma na ce-
lu jedynie rozró˝nienie plików ze wzgl´du
na ich przeznaczenie. Ró˝nica polega na
tym, ˝e w pliku M3U dêwi´k jest przewa˝-
nie zapisywany z gorszà jakoÊcià.
Plik w formacie MPEG Layer 3 nie za-
wierajà nag∏ówka opisujàcego rodzaj za-
stosowanego formatu, co pozwala na od-
twarzanie dowolnego fragmentu zbioru.
Ma to szczególne znaczenie przy wyko-
rzystaniu MP3 w Internecie, skàd nie
zawsze udaje si´ Êciàgnàç plik w ca∏oÊci.
Format MPEG Layer 3 zosta∏ podzie-
lony na dwie kategorie: MPEG-1 Layer
3 (dêwi´k próbkowany z cz´stotliwoÊcià
Komputery a MP3
Pentium
MPEG-1 Layer 3 stereo
MPEG-1 Layer 3 downmix*
MPEG-1 Layer 3 mono
MPEG-2 Layer 3 stereo
MPEG-2 Layer 3 downmix
MPEG-2 Layer 3 mono
Legenda : + – odtwarzanie bez zniekszta∏ceƒ
(tzw. downmix)
486 DX4 133 MHz
+ –
+ +
+ +
+ +
+ +
+ +
– – dêwi´k zniekszta∏cony
MPEG Layer 3 staje si´ tak˝e popularny
w Internecie. Jednà z lepszych aplikacji
odtwarzajàcych pliki w tym formacie,
wspó∏pracujàcà z przeglàdarkami WWW,
jest WinPlay3 2.0
32, 44,1 lub 48 kHz) i MPEG-2 Layer 3
(16, 22,05 lub 24 kHz). Dêwi´k mo˝e byç
„przechowywany” w pliku w trzech pod-
formatach (layers), ró˝niàcych si´ od sie-
bie jedynie stopniem kompresji. I tak: La-
yer 1 umo˝liwia czterokrotne, Layer 2 –
oÊmiokrotne, a Layer 3 nawet dwunasto-
krotne zmniejszenie obj´toÊci nieskompre-
sowanego pliku (np. w formacie WAVE).
Kompresja pociàga za sobà oczywiÊcie
utrat´ jakoÊci, ale dêwi´k jest wcià˝ niemal
tak samo doskona∏y jak na p∏ytach CD.
Niestety nie ma nic za darmo. Silna
kompresja i skomplikowany algorytm de-
kodujàcy sprawiajà, ˝e procesor ma co li-
czyç. MP3 „po˝era” oko∏o 30% mocy pro-
cesora Pentium 90 MHz. Poni˝sza, poda-
na za Fraunhofer Institut für Integrierte
Schaltungen (http://www.iis.fhg.de/departs/
amm/layer3/sw/), tabela obrazuje, jak
komputery radzà sobie z odtwarzaniem
plików MP3. ¸atwo zauwa˝yç, ˝e tylko
procesor klasy Pentium gwarantuje naj-
wy˝szà jakoÊç dêwi´ku. W praktyce oka-
zuje si´, ˝e chcàc pracowaç na komputerze
(kopiowaç, uruchamiaç programy itd.)
s∏uchajàc jednoczeÊnie muzyki, trzeba po-
siadaç przynajmniej Pentium 120 MHz.
Piratom: niet!
Aby zapewniç przestrzeganie praw autor-
skich do muzyki zamieszczanej w Interne-
cie w postaci takich plików jak MP3 opra-
cowano specjalny protokó∏ MMP (Multi-
Media Protection protocol). Pozwala on
do∏àczaç do pliku informacj´ o wykonaw-
cy, tytule itp. oraz kodowaç zbiór tak, ˝e
odtworzenie jest mo˝liwe tylko z wyko-
rzystaniem licencjonowanego programu.
MMP ma tym wi´ksze znaczenie, ˝e ju˝
w niedalekiej przysz∏oÊci planowana jest
budowa ogólnoÊwiatowej sieci multime-
dialnej opartej w∏aÊnie na formacie MP3.
Jacek Petrus
Uwaga 5/97
Specyfikacj´ formatu MPEG Layer 3 oraz
programy umo˝liwiajàce prac´ z plikami
MP3 mo˝na znaleêç w kategorii
Software|MP3.
486 DX2 66 MHz 486 DX 50MHz 486 DX 33 MHz
– – –
– – –
+ + –
+ + –
+ + +
+ + +
* – z sygna∏u stereofonicznego generowany jest sygna∏ monofoniczny
Maj 5/97
 H A R D WA R E
Krótkie testy: drukarki laserowe, komputery stacjonarne, monitory
Fujitsu PrintPartner 10 i 14
Partnerzy
P rintPartner 10 i PrintPart-
ner 14 to nowa rodzina
drukarek laserowych firmy Fu-
jitsu. Na pierwszy rzut oka trud-
no dostrzec ró˝nice pomi´dzy
nimi. Jedynie pr´dkoÊç druko-
wania (odpowiednio 10 i 14
stron na min) oraz iloÊç zainsta-
lowanej pami´ci (2 i 3 MB) po-
zwalajà na ich rozró˝nienie.
Panel kontrolny drukarek,
zgodnie z panujàcà modà, po-
siada tylko jeden przycisk. Ich
wn´trze kryje procesor Sparc
Lite, taktowany zegarem
20MHz. Mechanizm zarzàdza-
nia pami´cià FM2 (Fujitsu Me-
mory Management) pozwala,
nawet przy 2 MB pami´ci, na
druk grafiki z rozdzielczoÊcià
600✕600 dpi. Ponadto oba
urzàdzenia zaopatrzono w me-
chanizm ulepszania druku FE-
IT (Fujitsu Enhanced Image
Technology) co zaowocowa∏o
interpolowanà rozdzielczoÊcià
Adax Bravo MMX 200
Multimedialna rewolucja
P ojawienie si´ najnowszego
produktu Intela, procesora
Pentium MMX, spowodowa∏o
natychmiastowà reakcj´ firm
z bran˝y informatycznej w po-
staci nowych zestawów kompu-
Pentium MMX zapewnia moc
obliczeniowà odpowiednià
dla aplikacji multimedialnych
terowych. Wroc∏awska firma
JTT dostarczy∏a do naszego la-
boratorium swój najnowszy
produkt Adax Bravo wyposa˝o-
ny w procesor Pentium MMX
52
1200✕1200 dpi. Drukarki
emulujà standardowo j´zyk
PCL5e i sà dzi´ki temu kompa-
tybilne z popularnymi drukar-
kami HP Laser Jet 4. Mo˝liwe
PrintPartner razem z za-
montowanym dodatkowym
podajnikiem papieru wystar-
czy dla niejednego biura
jest tak˝e u˝ywanie „j´zyka”
ploterów HPGL/2, umo˝liwia
to u˝ywanie drukarek jako pro-
stych urzàdzeƒ plotujàcych. Pa-
mi´ç mo˝na rozbudowaç do
taktowany zegarem 200 MHz.
Komputer wyposa˝ono w cha-
rakterystycznà dla linii Adax-a
obudow´ typu midi-wie˝a. We-
wnàtrz urzàdzenia umieszczo-
no p∏yt´ g∏ównà TC430HX
formatu ATX, wyposa˝onà
w 256 KB pami´ci cache dru-
giego poziomu. Standardowo
z p∏ytà zintegrowano zestaw
portów I/O (wejÊcia/wyjÊcia)
oraz kontrolerów FDD i EIDE,
a tak˝e mniej standardowo
uk∏ad dêwi´kowy Yamaha
OPL4_ML. Uk∏ad ten umo˝li-
wia wykorzystanie 16-bitowe-
go dêwi´ku stereo w trybie
zgodnym ze standardem Sound
Blaster Pro oraz WSS; poszerza
on tak˝e syntez´ FM, pozwala-
jàc na programowe generowa-
nie dêwi´ku opartego na tech-
nice Wave Table. P∏yt´ g∏ównà
wyposa˝ono w zestaw czterech
gniazd PCI oraz trzech ISA;
znajdujà si´ na niej tak˝e cztery
35 MB, stosujàc standardowe
modu∏y SIMM.
Bogate jest opcjonalne wypo-
sa˝enie dodatkowe. JeÊli potrze-
bujemy drukarki postscriptowej
– wystarczy za∏o˝yç odpowiedni
modu∏. Drukark´ do kompute-
ra mo˝emy do∏àczyç przez zwy-
k∏e z∏àcze równoleg∏e, port
szeregowy, albo zainstalowaç
kart´ sieciowà (Ethernet lub
AppleTalk) i w prosty sposób
uzyskaç wydajnà drukark´ sie-
ciowà. Nie wystarcza podajnik
papieru mieszczàcy 250 arku-
szy? Dok∏adamy dodatkowy,
montowany od spodu zasobnik
na 500 kartek (w∏aÊnie tak roz-
budowanà drukark´ otrzymali-
Êmy do testów). Istnieje tak˝e
mo˝liwoÊç zainstalowania spe-
cjalnego zasobnika z przodu
urzàdzenia, wtedy przebieg pa-
pieru w mechanizmie drukujà-
cym jest p∏aski i druk na grubym
papierze lub kopertach przesta-
je byç problemem.
Obydwie dostarczone do te-
stów drukarki by∏y typu Plug
and Play, tak wi´c po urucho-
mieniu Windows 95 zosta∏y au-
wysoka wydajnoÊç
nowy zestaw instrukcji
procesora MMX
dobrze opracowana
dokumentacja
nienajnowszy typ p∏yty
g∏ównej
72-pinowe gniazda SIMM,
dzi´ki którym dost´pnà iloÊç
pami´ci mo˝na poszerzyç „tyl-
ko” do 128 MB pomimo tego,
˝e chipset 82430HX zazwyczaj
oferuje obs∏ug´ maksymalnie
512 MB pami´ci. AMI-BIOS
p∏yty g∏ównej mimo, ˝e nie na-
le˝y do najnowszych, zapewnia
wsparcie dla standardów APM
oraz Plug and Play.
W jednym ze z∏àczy PCI
umieszczono kart´ graficznà
SVGA opartà na koÊci ATI-
Mach64, którà wyposa˝ono
w 1 MB pami´ci obrazu. Karta
graficzna charakteryzuje si´ wy-
sokimi cz´stotliwoÊciami od-
Êwie˝ania obrazu prawie we
wszystkich rozdzielczoÊciach,
przekraczajàc wysoko 75 Hz.
Zestaw wyposa˝ono w wydaj-
bogate mo˝liwoÊci rozbudowy
dobra jakoÊç wydruków
i szybkoÊç
mo˝liwy p∏aski przebieg
papieru
„skromne” sterowniki
dla Windows 95
g∏oÊna praca
tomatycznie rozpoznane i rola
u˝ytkownika przy instalacji
sprowadzi∏a si´ tylko do w∏o˝e-
nia dyskietki z za∏àczonym
oprogramowaniem. Drivery
pod 95 nie grzeszà mnogoÊcià
opcji, umo˝liwiajàc tylko zmia-
n´ standardowych parame-
trów. Dopiero do∏àczony pro-
gram DOS-owy udost´pnia ca-
∏e bogactwo ustawieƒ. Do cie-
kawszych nale˝y mo˝liwoÊç od-
czytania z drukarki jej „przebie-
gu” – iloÊci wydrukowanych
stron. Krój pisma mo˝emy wy-
bieraç spoÊród 45 zainstalowa-
nych fontów, nie zapomniano
przy tym o polskich stronach
kodowych (ISO i 852).
W czasie testów drukarki nie
sprawia∏y ˝adnych problemów.
W skrócie
Adax Bravo MMX 200
Wyposa˝enie: p∏yta TC430HX,
P200 MMX, obudowa ATX, dysk WDC
AC 22100H, CD-ROM Mitsumi FX120,
SVGA ATI-Mach 64, Yamaha OPL3-SA
Producent: JTT, Wroc∏aw
tel.: (0-71) 72 87 02 fax:(0-71) 72 87 07
e-mail:info@jtt-ok.com
http://www.jtt-ok.com
Cena: 6700 z∏
ny dysk twardy o pojemnoÊci
2200 MB pracujàcy z interfej-
sem EIDE. Z tego samego inter-
fejsu korzysta bardzo wydajny
12-krotny nap´d CD-ROM
Mitsumi FX120.
Najwa˝niejszym elementem
opisywanego zestawu jest nowy
procesor Intela – Pentium
MMX, posiadajàcy zestaw no-
wych instrukcji oraz kilka in-
nych modyfikacji majàcych
przyspieszyç prac´ aplikacji
multimedialnych oraz gier. Do
komputera do∏àczono p∏yty CD
z wersjami demo oprogramo-
wania korzystajàcego z nowych
instrukcji, ale na podstawie ich
pracy nie mo˝na by∏o wycià-
gnàç jednoznacznych i obiek-
tywnych wniosków. Dlatego
Maj 5/97
 W skrócie
Fujitsu PrintPartner 10 i 14
J´zyki: PCL, HPGL
RozdzielczoÊç: 600 dpi, FEIT
Pr´dkoÊç: do 14 str./min – Partner 14,
10 str./min – Partner 10
Pami´ç:
2 MB (PP10), 3 MB (PP14) + FM2
(system zarzàdzania pami´cià)
Producent: Fujits, Japonia
http:// www.fujitsu.com
Dostarczy∏: MIS, Wroc∏aw
tel.: (0-71) 73 22 07, fax: (0-71) 73 22 06
Cena: 3370 z∏ (PrintPartner 10)
4120 z∏ (PrintPartner 14)
3120 z∏ (PP10) – promocja do czerwca)
1200 z∏ (podajnik na 500 arkuszy)
Zmierzona pr´dkoÊç drukowa-
nia by∏a zgodna z deklarowanà
przez producenta. JakoÊç wy-
druków nie odbiega∏a, a nawet
pozytywnie si´ wyró˝nia∏a, na
tle podobnej klasy urzàdzeƒ.
Ucià˝liwa by∏a zbyt g∏oÊna, na-
szym zdaniem, praca drukarek.
Obydwie drukarki, sà godne
polecenia tym, którym zale˝y
na jakoÊci i szybkoÊci druku.
Bioràc pod uwag´ mo˝liwe do
zainstalowania opcje, stanowià
doskona∏e rozwiàzanie dla Êre-
dniej wielkoÊci biura.
Dariusz Bogdaƒski
te˝ do sprawdzenia wydajnoÊci
zestawu wykorzystano zestaw
32-bitowych aplikacji pracujà-
cych w systemie Windows 95.
W wyniku testów (oprogramo-
wanie nie by∏o zoptymalizowa-
ne dla MMX) uzyskano przy-
rost wydajnoÊci o oko∏o 10%,
w stosunku do procesora Pen-
tium 200, do czego przyczyni∏y
si´ wi´kszy cache L1 procesora,
wynoszàcy teraz 32 KB oraz
jednostka przewidywania roz-
ga∏´zieƒ zapo˝yczona wprost
z uk∏adu Pentium Pro. Wed∏ug
zapewnieƒ Intela mo˝liwy jest
dalszy, nawet czterokrotny
przyrost szybkoÊci dzia∏ania od-
powiednio zoptymalizowa-
nych aplikacji (przede wszyst-
kim graficznych), w stosunku
do tych nie korzystajàcych z in-
strukcji MMX.
Podsumowujac, Adax Bravo
MMX 200 ze wzgledu na swo-
jà wysokà wydajnoÊç oraz do-
stepnoÊç instrukcji MMX za-
pewni komfortowà wspólprac´
z coraz to bardziej wymagajàcy-
mi aplikacjami.
Krzysztof Soko∏owski
CTX 1785XE, 2085XE, 2185XE
Mi´dzy sferà a p∏aszczyznà
W progi naszego laborato-
rium zawita∏a rodzina
monitorów CTX: od najmniej-
szego 17-calowego CTX 1785
XE do najwi´kszego 21-calo-
wego modelu 2185 XE.
Monitory wyglàdajà po-
dobnie; tak pod wzgl´dem sty-
listyki obudowy,
rozmieszczenia
gniazd, jak i przyci-
sków sterujàcych
cyfrowym OSD.
Bez wzgl´du na ca∏-
kiem spore gabary-
ty mo˝na swobod-
nie i precyzyjnie re-
gulowaç pozycj´ Rodzina monito-
pracy wszystkich rów CTX: od naj-
trzech urzàdzeƒ. mniejszego 17-ca-
Opisywane pro- lowego do naj-
dukty obs∏ugujà wi´kszego 21-ca-
szerokà gam´ stan-
dardów w∏àczajàc
w to VGA, Super
VGA, VESA oraz, dzi´ki obec-
noÊci gniazd BNC, sà przysto-
sowane do wspó∏pracy z kom-
puterami klasy Macintosh
i stacjami roboczymi. Zgodnie
z najnowszymi tendencjami
monitory dysponujà obs∏ugà
Plug and Play poprzez kana∏
DDC1/2B karty graficznej.
Spe∏niajà tak˝e normy regulu-
jàce iloÊç promieniowania i sà
zgodne z wymogami standar-
du „Energy Star” (energoosz-
cz´dnoÊç).
We wszystkich modelach
zastosowano ten sam rodzaj
systemu OSD, który obs∏ugu-
je, obok standardowych funk-
cji regulacji geometrii i po∏o-
˝enia obrazu, tak˝e koniecznà
dla wszystkich trzech modeli
opcj´ regulacji konwergencji.
Najmniejszy z rodziny CTX
1785 XE pracuje w zakresie
30–85 KHz i pozwala na uzy-
skanie cz´stotliwoÊci odÊwie-
˝ania obrazu z przedzia∏u
50–120 Hz. Dzi´ki temu mak-
symalnà ergonomicznà roz-
dzielczoÊç jakà mo˝na uzyskaç
pracujàc z monitorem jest
1280 na 1024 przy 75 Hz cz´-
stotliwoÊci odÊwie˝ania obra-
zu. Kineskop urzàdzenia po-
siada mask´ o wielkoÊci plam-
ki 0,26 mm oraz jest pokryty
zabezpieczajàcà antyodbla-
skowà warstwà, która zapo-
biega tak˝e gromadzeniu si´
∏adunków
elektrosta-
tycznych.
lowego
Lampa kineskopowa zalicza
si´ do kategorii „p∏askich
i kwadratowych” (Flat and
square CRT), co zapobiega
zniekszta∏ceniom geometrii
oraz rozmywaniu si´ wyÊwie-
tlanego obrazu tak˝e w naro-
˝ach ekranu, redukuje rów-
nie˝ ewentualne refleksy po-
chodzàce z zewn´trznych êró-
de∏ Êwiat∏a.
20-calowy CTX 2085XE
i 21-calowy CTX 2185 XE
tak˝e pracujà w zakresie
30–85 KHz cz´stotliwoÊci po-
ziomej, przy odÊwie˝aniu
ekranu z zakresu 50–120 Hz.
Pasmo pracy monitorów wy-
nosi 135 MHz. Pozwala to na
uzyskanie maksymalnej roz-
dzielczoÊci 1600 na 1200 bez
przeplotu, ale przy pracy z od-
Êwie˝aniem 75 Hz maksymal-
nie mo˝na uzyskaç 1280 na
1024 punkty. W tym urzàdze-
niu zastosowano bardzo rzad-
ko obecnie spotykany sferycz-
ny kineskop o rozmiarze plam-
ki 0,28 mm. Ogólnie parame-
try pracy monitora sà takie sa-
me jak w przypadku mniejsze-
go modelu, jednak zastosowa-
nie wypuk∏ego kineskopu
wp∏ywa ujemnie na wygod´
pracy z urzàdzeniem. Naj-
wi´kszym modelem w rodzi-
nie urzàdzeƒ CTX-a jest mo-
del 2185 XE wyposa˝ony
w 21-calowy p∏aski kineskop.
Parametry pracy tego monito-
ra sà taki same, jak w przypad-
ku modeli opisanych powy˝ej,
istotnà ró˝nicà obok przekàt-
nej ekranu jest znacznie lepsza
jakoÊç obrazu uzy-
skiwana przez mo-
nitor przy pracy
w najwy˝szych roz-
dzielczoÊciach.
Podsumowujàc,
ca∏a rodzina moni-
torów charaktery-
zuje si´ zbli˝onymi
parametrami (cz´-
stotliwoÊci pracy,
pasmo), za wyjàtkiem ceny,
przekàtnej ekranu i rodzaju
kineskopu. Najlepiej spra-
wowa∏y si´ modele 1785
XE i 2185 XE wyró˝niajà-
ce si´ p∏askim ekranem oraz
dobrà jakoÊcià wyÊwietla-
nego obrazu, co wskazuje
na ewentualny obszar za-
stosowaƒ tych urzàdzeƒ (DTP
i CAD). Modelu 2085 XE, mi-
mo wypuk∏ego kineskopu,
dzi´ki niskiej cenie, znajdzie
z pewnoÊcià wielu nabywców.
(ks)
wysokie rozdzielczoÊci pracy
dobra jakoÊç obrazu
sferyczny kineskop modelu
2085 XE
koniecznoÊç regulacji
zbie˝noÊci
W skrócie
CTX 1785XE, 2085XE, 2185XE
Cz´stotliwoÊç pozioma: 30–85 KHz
cz´stotliwoÊç pionowa: 50–120 Hz
Pasmo: 135 MHz
Maks. RozdzielczoÊç:
1600 na 1200 w 60 Hz
1280 na 1024 w 75 Hz
Kineskop: 1785 XE – 17 cali p∏aski
CRT, obszar widzialny 15,7’’, plamka
0,26 mm; 2085 XE – 20 cali sferyczny
CRT, obszar widzialny 18,7’’, plamka
0,28 mm; 2185 XE – 21 cali p∏aski
CRT, obszar widzialny 20’’, plamka
0,26 mm
Producent: Chuntex, Tajwan
Dostarczy∏: Ab, Wroc∏aw
tel.: (0-71) 342 20 61
fax: (0-71) 342 60 85
Ceny (sugerowane): 2415 z∏ (1785XE)
4150 z∏ (2085XE)
5980 z∏ (2185XE)
53
 H A R D WA R E
Krótkie testy: drukarki laserowe, drukarki ig∏owe
NEC SuperScript 660plus
Ma∏a zgrabna
D rukarki laserowe po opa-
nowaniu biur zdobywajà
tak˝e biurka domowych pece-
tów. Przyk∏adem jest Super-
Script 660plus firmy NEC,
w której zastosowano techno-
logia GDI, co bioràc pod uwa-
g´ wygranà przez „okienka”
wojn´ o domowe komputery,
nie wydaje si´ ograniczeniem.
Drukark´ standardowo wypo-
sa˝ono tylko w 256 KB pami´-
ci i 8-bitowy procesor, który
steruje przep∏ywem danych
dostarczanych przez port dwu-
kierunkowy. To wszystko
w bardzo ma∏ej i zgrabnej obu-
dowie, do której wn´trza do-
staç si´ mo˝na po naciÊni´ciu
jednego przycisku, uzyskujàc
w ten sposób dost´p do wszy-
stkich wa˝niejszych „zakamar-
ków”. Tak wi´c ewentualne
zakleszczenia papieru nie sà
problemem. Standardowo po-
dajnik papieru mieÊci 150 ar-
Citizen Prodot 450L
Jak spod ig∏y
D rukarki ig∏owe nie zaprzà-
tajà ju˝ g∏owy przeci´tne-
mu u˝ytkownikowi peceta – ich
rol´ definitywnie zaj´∏y drukar-
ki atramentowe i laserowe. Cià-
gle jednak instniejà dziedziny,
Ci´˝ka i d∏ugotrwa∏a praca
to ˝ywio∏ wspó∏czesnej dru-
karki ig∏owej
gdzie ig∏owa technologia druku
jest nie do zastàpienia. Druko-
wanie tysi´cy dokumentów
w krótkim czasie, a wi´c przy
ciàg∏ej pracy drukarki przez kil-
kadziesiàt godzin, i to wszystko
54
kuszy, ale mo˝emy dodaç je-
szcze opcjonalny podajnik na
250 kartek. Pracowaç mo˝na
ze wszystkimi popularnymi
formatami papieru (do A4), nie
zapomniano te˝ o kopertach.
Oprogramowanie sterujàce
drukarki pozwala, oprócz w∏a-
snego trybu GDI, emulowaç j´-
zyki PCL 5e i PostScript.
Umo˝liwia to bezproblemowà
prac´ praktycznie ze wszystki-
Oprogramowanie NEC-a Su-
perScript 660+pozwala,
oprócz trybu GDI, emulowaç
j´zyki PCL 5e i PostScript
jeszcze np. w szeÊciu kopiach, to
zadanie dla ig∏owego „smoka”.
Takà w∏aÊnie drukarkà jest
testowany przez nas Citizen
Prodot. Ju˝ jej solidna obudo-
wa i 17 kg wagi budzà szacunek.
Tej maszyny na pewno nie
ustawimy na chybotliwym
stoliku. Do komputera mo-
˝emy jà do∏àczyç przez port
równoleg∏y albo szeregowy.
Drukarka pozwala na druko-
wanie na papierze perforo-
wanym o szerokoÊci od 7,62
cm do 40,64 cm, na pojedyn-
czych kartkach 15,24 cm do
43,18 cm, a nawet na koper-
tach. Maksymalnie mo˝emy
uzyskaç 5 kopii plus orygina∏.
Papier mo˝e byç podawany na
wiele sposobów. Do dyspozycji
mamy tylny, górny i dolny po-
dajnik, traktor ciàgnàcy, pcha-
jàcy i rolki dociskowe. To samo
dotyczy sposobów odbierania
wydruków.
mi programami. Rozdziel-
czoÊç 600✕600 dpi wspoma-
gana jest firmowà technologià
wyg∏adzania kraw´dzi SET
(Sharp Edge Technology).
Program sterujàcy udost´pnia
bardzo szerokie mo˝liwoÊci
konfiguracji poszczególnych
trybów pracy. Mo˝emy druko-
waç w negatywie, odbiciu lu-
strzanym i umieszczaç na stro-
nie dwie albo cztery miniatu-
ry stron. Opcja dzielenia dru-
karki przez kilku u˝ytkowni-
ków (w sieci typu peer to pe-
er) wspomagana jest przez
przejrzysty mechanizm kolej-
kowania. Mo˝liwa jest pra-
ca z aplikacjami dosowymi,
ale tylko, gdy pracujà
w oknie DOS.
Wydruki testowe pokaza-
∏y co naprawd´ kryje si´ w tej
niewielkiej drukarce. Druk
odbywa∏ si´ z pr´dkoÊcià 6
stron na minut´, co jest wy-
nikiem wystarczajàcym na-
wet dla ma∏ego biura. Linie
sà bez schodków i za∏amaƒ,
czarne p∏aszczyzny równo-
miernie pokryte tonerem, a za-
Panel sterowania to jedno-
wierszowy wyÊwietlacz ciek∏o-
krystaliczny oraz kilka przyci-
sków, za pomocà których mo-
˝emy ustawiç kilkadziesiàt
opcji i to jeszcze dla kilku u˝yt-
kowników.
W czasie testów drukarka za-
chowywa∏a si´ bez zarzutu, je-
dynie g∏oÊna praca przypomi-
na∏a wszystkim o czasach, gdy
„ig∏ówki” by∏y na porzàdku
dziennym – có˝, ka˝da techno-
logia ma swoje minusy. Pr´d-
koÊç wydruku dochodzi do 540
znaków na sekund´ (character
per speed – cps) w trybie high
speed, w najlepszym trybie li-
stowym spada do 73 cps. W try-
bie graficznym urzàdzenie mo-
˝e pracowaç z maksymalnà roz-
dzielczoÊcià 330 dpi. Drukarka
emuluje najwa˝niejsze „ig∏o-
we” standardy (IBM, DEC,
Epson), przez co nie sprawia
k∏opotów drukowanie z DOS
i Windows. Bardzo dok∏adnie
opracowana dokumentacja
szczegó∏owo opisuje sposób
programowania drukarki, po-
zwalajàc dostosowaç u˝ywane
stosowany dightering nie po-
woduje powstawania tak cz´-
stych w innych drukarkach
schodków przy druku p∏yn-
nych przejÊç odcieni szaroÊci.
Da∏a si´, niestety, zaobserwo-
waç niska skutecznoÊç roz∏a-
dowywania wa∏ka, objawiajà-
ca si´ jaÊniejszymi smugami po
wydrukowaniu naprzemiennie
czarnych i bia∏ych pasów.
Dariusz Bogdaƒski
dobra jakoÊç wydruków
rozbudowane oprogramo-
wanie sterujàce
konstrukcja obudowy
brak polskiej dokumentacji
i oprogramowania
W skrócie
NEC SuperScript 660 Plus
Technologia druku: laserowa
J´zyki: GDI, PCL, PostScript
RozdzielczoÊç: 600 dpi, SET
Pr´dkoÊç: do 6 str./min
Producent: NEC
Dostarczy∏: NEC, Kraków
tel.: (0-12) 22 18 20 fax: (0-12) 23 09 76
e-mail: necpl@bci.krakow.pl
http://www.nec.com
Cena: 1465 z∏
oprogramowanie do specyficz-
nych zastosowaƒ.
Testowany przez nas model
nie posiada∏ mo˝liwoÊci druko-
wania polskich fontów, ale dys-
trybutor zapewnia, ˝e przed
wprowadzeniem Citizena
Prodot do sprzeda˝y, problem
ten zostanie usuni´ty.
(db)
dok∏adna dokumentacja
du˝a szybkoÊç pracy
elastycznoÊç ustawieƒ
brak polskiej instrukcji
W skrócie
Citizen Prodot 450L
Technologia druku: ig∏owa,
dwukierunkowa – 18 igie∏
Emulacja: IBM Proprinter XL, DEC
LA50/ LA75/ LA210, Epson FX-286e
RozdzielczoÊç: 330 dpi
Pr´dkoÊç: high speed: 540 cps
memo mode: 225 cps
high quality: 110 lub 73 cps
Producent: Citizen, Japonia
Producent: JTT, Wroc∏aw
tel.: (0-71) 72 87 02, fax:(0-71) 72 87 07
e-mail:info@jtt-ok.com
http://www.jtt-ok.com
Cena: 4880 z∏
Maj 5/97
 H A R D WA R E
Krótkie testy: skanery, monitory
Mustek Paragon 600 II EP
Skanowanie ad hoc
T endencja do konstruowa-
nia skanerów wykorzystu-
jàcych z∏àcze równoleg∏e znala-
z∏a swój wyraz w nowym mode-
lu firmy Mustek. Paragon 600 II
EP jest p∏askim, jednoprzebie-
gowym urzàdzeniem o formacie
zbli˝onym do A4. Mo˝na go
pod∏àczyç do dowolnego pece-
ta, tak˝e notebooka, bez u˝ycia
specjalnej karty. Podstawowe
oprogramowanie dostarczono
na dyskietkach, co pozwala za-
instalowaç je ∏atwo na noteboo-
Niez∏e mo˝liwoÊci za korzyst-
nà cen´ – Paragon 600 II EP
NEC MultiSync P750
Eliptyczna Êwiat∏oÊç
P o raz kolejny w naszym la-
boratorium mieliÊmy oka-
zj´ zapoznaç si´ z monitorem
NEC-a korzystajàcym z nowa-
torskiej technologii CromaCle-
ar. MultiSync P750 jest 17-ca-
lowym monitorem cyfrowym,
wyposa˝onym w lamp´ kine-
skopowà, której maska ∏àczy
w sobie cechy standardowych
kineskopów typu Delta oraz
Trinitron. Otwory maskownicy
posiadajà kszta∏t rozciàgni´tej
elipsy, co zapewnia stabilnoÊç
samej maski i jednoczeÊnie gwa-
rantuje dobrà penetracj´ stru-
mieniowi elektronów, czego
efektem jest du˝a jasnoÊç Êwie-
cenia luminoforu. W urzàdze-
niu zastosowano dynamiczne
ogniskowanie strumienia elek-
tronów, dzi´ki czemu uzyskano
optymalnà jakoÊç obrazu tak˝e
w rogach i na brzegach ekranu.
Zgodnie z najnowszymi ten-
dencjami P750 jest zgodny ze
kach nie wyposa˝onych w na-
p´d CD-ROM. Poza sterowni-
kiem TWAIN w zestawie zna-
laz∏ si´ program OCR Recogni-
ta, niestety w doÊç zabytkowej
wersji 1.25 oraz – jednak na p∏y-
cie – Micrografx Picture Publi-
sher 5.0 dla Windows 3.1x i 6.0
dla Windows 95.
Nowy Mustek umo˝liwia
skanowanie w czterech podsta-
wowych trybach (czarno-bia-
∏y, pó∏tony, skala szaroÊci i ko-
lor) w niez∏ej – jak na sprz´t
biurowy – rozdzielczoÊci
optycznej 300✕600 dpi. Zasto-
sowanie z∏àcza równoleg∏ego
w trybie EPP nie spowalnia
zbytnio transmisji danych do
komputera, ale i tak trwa ona
znacznie d∏u˝ej ni˝ samo ska-
nowanie. Podczas pracy skane-
ra inne aplikacje nie funkcjo-
nujà. Praca ze z∏àczem równo-
leg∏ym ustawionym w tryb in-
ny ni˝ EPP mo˝e prowadziç do
specyfikacjà DDC oraz Plug
and Play. Opisywany produkt
obs∏uguje szerokà gam´ stan-
dardów w∏àczajàc w to VGA,
Super VGA, VESA oraz dzi´ki
Eliptyczna maska szczelino-
wa gwarantuje wysokà ja-
koÊç wyÊwietlanego obrazu
obecnoÊci gniazd BNC jest
przystosowany do wspó∏pracy
z komputerami klasy Macin-
tosh oraz stacjami roboczymi.
Wyposa˝ono go w system za-
dobra jakoÊç skanów
dobre oprogramowanie
szeroka gama zastosowaƒ
polska instrukcja obs∏ugi
brak polskoj´zycznych podr´-
czników do oprogramowania
doÊç wolna transmisja
danych
„po∏ykania” niektórych linii
obrazu. Interfejs TWAIN po-
zwala na dobranie rozdzielczo-
Êci, trybu pracy, rodzaju filtro-
wania wst´pnego, korekcji
barw, jasnoÊci i kontrastu, ro-
dzaju monitora oraz na wst´p-
ne usuwanie mory. Mo˝na te˝
wybraç jedno z kilku predefi-
niowanych ustawieƒ, np. dla
skanowania faksu czy rozpo-
znawania tekstu. Nale˝y uni-
kaç zamykania okna interfejsu
podczas powrotu wózka ska-
nera po zakoƒczeniu skanowa-
nia, mo˝e si´ to bowiem za-
koƒczyç zawieszeniem macie-
rzystej aplikacji. W obszarze
roboczym mo˝na umieÊciç kil-
ka orygina∏ów i skanowaç je
wsadowo, okreÊliwszy kolejno
wysoka jakoÊç obrazu
ergonomiczna konstrukcja
wysokie wartoÊci
cz´stotliwoÊci odÊwie˝ania
wysoka cena
rzàdzania energià zgodnie
z normami Energy Star i TCO
NUTEK, spe∏nia te˝ surowe za-
lecenia MPR II.
Przejrzyste umieszczenie
przycisków na przednim pa-
nelu urzàdzenia oraz system
OSD (On Screen Display)
powodujà, ˝e ewentualna ko-
rekcja obrazu nie sprawia
najmniejszych problemów.
Poprzez OSD mo˝na kontro-
lowaç praktycznie wszystkie
parametry obrazu, ∏àcznie
z najrzadziej spotykanymi
np. rotacja wzgl´dem Êrodka
ekranu. Poza standardowym
zestawem funkcji OSD dyspo-
nuje tak˝e przydatnym i sku-
tecznym reduktorem mory.
Ciekawà opcjà jest tzw. „Fit-
ness Tips”, której aktywowa-
nie powoduje wyÊwietlanie rad
z zakresu ergonomii pracy.
W skrócie
Mustek Paragon 600 II EP
Typ skanera: p∏aski, jednoprzebiegowy
RozdzielczoÊç: 300x600 dpi (optycz-
na), 4800x4800 dpi (interpolowana)
Tryby pracy: czarno-bia∏y, pó∏tonalny,
256 stopni szaroÊci, kolor (24 bity/piksel)
Pole robocze: 21,6x29,7 cm
èród∏o Êwiat∏a: lampa fluorescencyjna
Producent: Mustek, Tajwan
http://www.mustek.com
Dostarczy∏: Veracomp, Kraków
tel.: (0-12) 21 98 73, fax: (0-12) 22 06 97
email: office@veracomp.krakow.pl
http://www.veracomp.krakow.pl
Cena: 1110 z∏
ich po∏o˝enie tak, jak dla poje-
dynczego obrazka.
JakoÊç uzyskiwanych obra-
zów jest ca∏kiem niez∏a, oddanie
szczegó∏ów zadowalajàce, zaÊ
interpolacja rozdzielczoÊci pod-
nosi czytelnoÊç detali. WiernoÊç
oddania barw plasuje Paragona
w klasie urzàdzeƒ domowo-biu-
rowych, nadaje si´ on te˝ do pro-
stszych prac DTP. Dzi´ki dobre-
mu interfejsowi TWAIN mo˝li-
woÊci skanera sà w pe∏ni wyko-
rzystane, a ich stosunek do ceny
urzàdzenia jest bardzo dobry.
Piotr Wàdo∏kowski
W skrócie
NEC MultiSync P750
Kineskop: CromaClear CRT, 17 cali
z wielowarstwowà, antystatycznà
pow∏okà OptiClear
Synchronizacja:
pozioma:31–94 kHz,
pionowa: 55–160 Hz
Maksymalna rozdzielczoÊç:
1600x1200
Dostarczy∏: NEC, Kraków
tel.: (0-12) 22 18 20 fax: (0-12) 23 09 76
e-mail: necpl@bci.krakow.pl
http://www.nec.com
Cena: 5125 z∏
MultiSync P750 pracuje
w zakresie cz´stotliwoÊci pozio-
mej miedzy 31 a 94 kHz oraz
cz´stoÊci odÊwie˝ania od 55 do
160 Hz. Dzi´ki tym parame-
trom mo˝liwa jest praca w roz-
dzielczoÊci maksymalnie 1600
na 1200 punktów przy 75 Hz,
jednak mimo to producent za-
leca rozdzielczoÊç 1280 na
1024 w 85 Hz. Drobnà wadà
jest efekt mory zauwa˝alny
w wysokich rozdzielczoÊciach,
który jednak mo˝na praktycz-
nie ca∏kowicie wyeliminowaç
dzi´ki bardzo bogatemu syste-
mowi OSD.
Krzysztof Soko∏owski
57
 H A R D WA R E
Krótkie testy: karty graficzne
Joytech Tseng ET6000
Bitowa autostrada
C hoç rozwój kart graficz-
nych poszed∏ w kierunku
szybkiej obs∏ugi efektów 3D
wykorzystywanych najcz´Êciej
128 bitów najlepiej wykorzy-
stujà aplikacje typu CAD
we wspó∏czesnych grach, po-
zosta∏o du˝e grono profesjo-
nalnych u˝ytkowników wy-
magajàcych wysokiej wydaj-
noÊci np. w aplikacjach typu
CAD. W∏aÊnie dla nich ideal-
nà propozycjà mo˝e okazaç si´
Joytech CL GD-5446
Burza pikseli
P rocesory graficzne firmy
Cirrus stanowià standardo-
we wyposa˝enie wielu notebo-
oków. Na polu komputerów
stacjonarnych tak˝e pojawiajà
nowe urzàdzenia oparte na ko-
Choç bez efektów 3D CL GD-
-5446 mo˝e konkurowaç z dro˝-
szymi kartami graficznymi
Êciach serii GD54xx. Jednym
z nich jest karta Video 5446,
z uk∏adem CL-GD5446 zinte-
growanym z 80 MHz RAM-
DAC-iem. Maksymalna prze-
pustowoÊç obs∏ugiwanej pami´-
58
karta zbudowana na 128-bito-
wym chipie ET6000.
Nowy uk∏ad jest po∏àczeniem
128-bitowego akceleratora gra-
ficznego z 135 MHz uk∏a-
dem LUT-DAC pozwalajà-
cym na prac´ z cz´stotliwo-
Êcià 100 Hz przy 24-bitowej
palecie. Dodatkowo zosta∏
on przystosowany do wspó∏-
pracy z innym uk∏adem fir-
my Tseng – VPR6000 – ob-
s∏ugujàcym cyfrowe wideo.
Na karcie zainstalowano
2 MB pami´ci typu
MDRAM (Multi-bank
DRAM). Urzàdzenie
pracuje na magistrali PCI w pe∏-
ni wspierajàc standard Plug and
Play. Niestety, procedura insta-
lacji sterowników w Windows
95 odbiega nieco od znanego
schematu, szcz´Êliwie szcze-
gó∏owy opis poszczególnych
kroków zawiera do∏àczona do-
kumentacja.
ci EDO DRAM wynosi, w przy-
padku tego procesora 320
MB/s. Choç standardowo insta-
lowana pami´ç wynosi 1 MB,
dostarczony do testów egzem-
plarz rozbudowano do 2 MB.
Do karty do∏àczono
sterowniki dla Êrodowi-
ska DOS i Windows
3.x/95. DOS-owe po-
zwalajà ustawiç wyma-
ganà cz´stotliwoÊç pra-
cy karty ∏adujàc odpo-
wiedni program rezy-
dentny, zaÊ w Windows
odpowiednia zak∏adka
dodawana jest do usta-
wieƒ parametrów wyÊwietla-
nia. Wszystkie ustawienia opi-
suje czytelna polskoj´zyczna
dokumentacja. Dodatkowo
do kompletu do∏àczono pro-
gram SoftPEG umo˝liwiajàcy
odtwarzanie plików MPEG.
Testy przeprowadzone zo-
sta∏y w Windows 95 w roz-
Test w systemie Windows
w trybie 256 kolorów nie
ujawni∏ du˝o wy˝szej wydaj-
noÊci od standardowych
64-bitowych urzàdzeƒ. Do-
piero wykorzystanie szerszej
palety barw zaowocowa∏o
wi´kszym zró˝nicowaniem
wyników. Podczas gdy zwyk∏a
karta zbudowana na proceso-
rze S3Trio traci∏a ok. 10%
przy przechodzeniu w wy˝szy
tryb rozdzielczoÊci, ET 6000
zachowywa∏a swà maksymal-
nà wydajnoÊç.
Podobnie wyglàda sytuacja
dla maksymalnej palety – 24-bi-
tów. ET 6000 przy zmianie pa-
lety straci∏a w zale˝noÊci od te-
stu ok. 5–10%. Jej testowa kon-
kurentka (S3Trio) zwalnia∏a a˝
o 30–40%. Bardzo dobre wyni-
ki urzàdzenie uzyska∏o tak˝e
przy odtwarzaniu plików typu
MPEG. Dla wszystkich mo˝li-
wych ustawieƒ karta odtwarza-
∏a ponad 40kl./s.
Ostatni test ukazaç mia∏ wy-
dajnoÊç w aplikacjach typu
CAD. Wszystkie otrzymane
wyniki znacznie przekraczajà
dzielczoÊciach 1024✕768
i 800✕600 oraz z DOS-owà
wersjà programu AutoCAD
12. Testowy komputer uzbro-
jony zosta∏ w p∏yt´ g∏ównà SO-
YO HX, P133 i 48 MB RAM.
W pierwszej (DOS-owej)
cz´Êci testu karta uzyska∏a
bardzo dobre wyniki. Nie do-
równa∏a wprawdzie 128-bito-
wysoka wydajnoÊç animacji
dobra polskoj´zyczna
dokumentacja
niska cena
brak mo˝liwoÊci rozbudowy
W skrócie
Video 5446
Maks.rozdzielczoÊç/kolory:
1600x1200/256
Maks.kolory/rozdzielczoÊç:
800x600/truecolor
Maks.odÊwie˝anie: 85 Hz
Pami´ç: 2 MB
Producent: Joytech, Tajwan
http://www.cirrus.com
Dostarczy∏: MSD, Gdaƒsk
tel.: (0-58) 52 66 41
fax: (0-58) 52 64 87
Cena: 145 z∏
wartoÊci ustanowione przez
tanie 64-bitowe urzàdzenia –
w zale˝noÊci od wykonywa-
nych operacji karta pracuje
nawet do 2,5 raza szybciej.
Najwi´kszy przyrost zaobser-
wowaç mo˝na przede wszyst-
kim w operacjach wykonywa-
nych sprz´towo (np. zoom).
Robert Dec
szybka pami´ç MDRAM
stosunkowo niska cena
p∏ynne odtwarzanie plików
multimedialnych
brak mo˝liwoÊci
rozbudowy
W skrócie
ET6000
Maks.rozdzielczoÊç/kolory:
1280x1024/256
Maks.kolory/rozdzielczoÊç:
800x600/truecolor
Maks.odÊwie˝anie: 90 Hz
Pami´ç: 2 MB
Producent: Joytech, Tajwan
http://www.tseng.com
Dostarczy∏: MSD, Gdaƒsk
tel.: (0-58) 52 66 41
fax: (0-58) 52 64 87
Cena: 255 z∏
wym uk∏adom, jednak wyko-
rzystujàc sterowniki ADI4.2
TurboDLDClassic niewiele
im ust´powa∏a.
W teÊcie Windows urzà-
dzenie uzyska∏o najlepsze wy-
niki podczas odtwarzania pli-
ków MPEG. Zmierzona dla
wszystkich ustawieƒ wydaj-
noÊç wynios∏a ponad 44 kl./s.
Nieco odmiennie kszta∏tujà
si´ rezultaty uzyskane przy
zmianach rozdzielczoÊci i pa-
lety barw. Przy przejÊciu z 16
na 24 bity karta zwolni∏a ok.
15–25%. Zmiana rozdziel-
czoÊci w gór´ z 800x600 na
1024x768 spowodowa∏a ko-
lejny spadek pr´dkoÊci o ok.
5–7%. Jedynie dla palety 256
kolorów karta uzyskiwa∏a jed-
nakowe wyniki dla wszyst-
kich ustawieƒ.
Wykorzystanie sterowni-
ków DirectDraw oraz dobra
polskoj´zyczna dokumentacja
w po∏àczeniu z wysokà wydaj-
noÊcià i ∏atwoÊcià obs∏ugi za-
spokoi oczekiwania ka˝dego
domowego u˝ytkownika.
(rd)
Maj 5/97
 H A R D WA R E
Krótkie testy: karty dêwi´kowe, akcesoria
Primax MediaStorm SM Card „Bravo”
Z duchem czasu
M ediaStorm SM Card – to
nazwa serii kart dêwi´ko-
wych firmowanych przez Pri-
maxa. Prezentowana tutaj we-
rsja jest czymÊ wi´cej ni˝ tylko
16-bitowà „efemkà”. Dzi´ki
MediaStorm „Bravo”
posiada „wirtualnà” syntez´
wavetable Yamahy
zastosowaniu nowego mikrou-
k∏adu – YMF718 Yamahy
w po∏àczeniu ze specjalnie za-
projektowanym sterownikiem,
mo˝emy dysponowaç „wirtu-
alnà” tabelà próbek, czyli wa-
SideWinder GAME PAD, 3D PRO
Pe∏na kontrola
D oskonale znana na rynku
oprogramowania firma
Microsoft dosyç dobrze radzi
sobie tak˝e z ró˝nego rodzaju
peryferiami dla komputerów
PC. Najnowsza rodzina kon-
trolerów SideWinder pocho-
dzàca z tej˝e firmy prezentuje
bardzo ciekawe rozwiàzania.
Bardziej p∏askim przedsta-
wicielem rodziny jest oÊmio-
przyciskowy model Game
Pad. Na Êrodku umie-
szczono przyciski
START oraz MODE; po
prawej stronie umiejsco-
wiono krzy˝akowy przy-
cisk kierunków. Game
Pad posiada wmontowa-
ny port gier pozwalajàcy
na pod∏àczenie nast´pnego jo-
ystika (mo˝liwe jest jednocze-
sne przy∏àczenie maksymalnie
czterech kontrolerów).
Do urzàdzenia do∏àczono
p∏yt´ CD z kompletem sterow-
vetable: próbki instrumentów
nie sà umieszczone w pami´ci
ROM, lecz tworzone „na bie-
˝àco” za pomocà odpowie-
dniego programu. W wyniku
tego jakoÊç brzmienia jest
lepsza ni˝ w przypadku syn-
tezatora FM, choç nie do-
równuje „prawdziwej” syn-
tezie wavetable. Najwi´kszà
korzyÊcià jest jednak mo˝li-
woÊç wykorzystania trybu
General MIDI (MPU-401)
w grach DOS-owych, co po-
prawia brzmienie muzyki.
YMF718 zawiera syntezator
FM oraz CODEC oparty na
przetwornikach AD/DA delta-
sigma charakteryzujàcych si´
wysokà jakoÊcià przetwarza-
nia. CODEC posiada 7-kana∏o-
wy mikser i uk∏ad pe∏ny
dupleks.
Instalacja w Windows 95
przebiega w pe∏ni automatycz-
nie – odpowiednie sterowniki
ników oraz z dwoma grami
w wersjach demonstracyjnych:
Gex oraz Microsoft Marbles.
Sterownik za∏àczony na p∏ycie
posiada mo˝liwoÊç przedefino-
wania funkcji poszczególnych
przycisków. Niestety brakuje
mo˝liwoÊci
definiowa-
nia funkcji
kierunków
tak, aby
Kapelusik SideWin- w∏aÊciwie drugim
dera 3D Pro pozwala minijoystikiem
rozglàdaç si´ utrzy- umieszczonym na
mujàc kierunek lotu szczycie kontrolera.
mo˝na obyç si´ bez klawiatury.
Wi´kszoÊç gier, szczególnie
pracujàcych w Êrodowisku
DOS, nie zawsze rozpoznawa-
∏o wi´cej ni˝ dwa przyciski Ga-
me Pada. Aby w pe∏ni wykorzy-
sà dostarczone na dyskietce.
W panelu sterowania pojawia
si´ nowa ikona „OPL Soft-
Synth”, pozwalajàca na skon-
figurowanie programowej syn-
tezy wavetable. Mo˝emy wy-
braç cztery stopnie jakoÊci (od
normalnej do wyÊmienitej),
w∏àczyç efekt pog∏osu, filtr
(dêwi´k jest bardziej „p∏ynny”)
i prze∏àczaç porty MIDI dla
aplikacji DOS-owych (wewn´-
trzna synteza „Soft General
MIDI” lub port zewn´trzny np.
druga karta dêwi´kowa).
OczywiÊcie ustawienia te wp∏y-
wajà na obcià˝enie procesora,
iloÊç g∏osów i cz´stotliwoÊç
próbkowania – mo˝na uzyskaç
od 11 025 Hz/16 g∏osów – do
22 050 Hz/32 g∏osy.
Karta funkcjonowa∏a bez ja-
kichkolwiek problemów za-
równo w Êrodowisku DOS-
-owym, jak i Windows 95. Nie
by∏o te˝ ˝adnych k∏opotów przy
wspó∏pracy z grami, które lepiej
uruchamiaç w oknie doso-
wym spod Windows. Reasumu-
jàc, za cen´ 16-bitowej karty FM
mamy dobrà namiastk´ syntezy
staç mo˝liwoÊci kontrolera na-
le˝y u˝ywaç Êrodowiska Win-
dows 95 i gier przeznaczonych
dla tego systemu.
Tam, gdzie potrzeba wi´k-
szej precyzji, np. w ró˝nego ro-
dzaju symulatorach, mo˝na
skorzystaç z SideWindera
3D PRO, b´dàcego nieco zmo-
dyfikowanà wersjà klasyczne-
go joystika. Nazwa urzàdzenia
„3D PRO” wskazuje na przy-
stosowanie kontro-
lera do gier trójwy-
miarowych. Ele-
mentem który za-
pewnia t´ w∏aÊnie
„trojwymiarowoÊç”
jest tzw. kapelusz
(Hat switch) b´dàcy
Kapelusik pozwala
np. na rozglàdanie si´ na wszy-
stkie strony, utrzymujàc kieru-
nek, w którym lecim, lub idzie-
my. Innym ciekawym elemen-
tem jest suwak umieszczony po
prawej stronie, pe∏niàcy funk-
wavetable, wraz z efektem „re-
verb” i dobrym samplerem.
Artur Kellner
programowa synteza
wavetable
prosta instalacja
i niezawodnoÊç
rozbudowana „wie˝a”
brak polskiej dokumentacji
W skrócie
MediaStorm SM Card „Bravo”
Chipset: Yamaha YMF 718
Sampling: 5.5–48 KHz, 8 lub 16 bitów,
full duplex (równoczesne nagrywanie
i odtwarzanie)
Synteza: FM – 20 g∏osów (OPL3),
Wave Table – 32 g∏osy (programowa)
Efekty: reverb – programowy
ZgodnoÊç: General MIDI, AdLib,
Sound Blaster, SB Pro (FM), WSS,
ISA PnP, MPC II i III
MIDI: MPU-401 FIFO
WejÊcia: Line-in, mono Mic-in,
CD audio (wewn´trzne)
WyjÊcia: Line out, g∏oÊniki
Oprogramowanie: wie˝a Yamaha
Station
Producent: Primax, Tajwan
Dostarczy∏: Ab, Wroc∏aw
tel.: (0-71) 342 20 61
fax: (0-71) 342 60 85
Cena: 120 z∏
ergonomiczna konstrukcja
du˝a iloÊç przycisków
oprogramowanie
k∏opoty z grami dosowymi
W skrócie
SideWinder Game Pad
SideWinder 3D Pro
Game Pad: 8 przycisków, krzy˝ako-
wy przycisk kierunków, dodatowe
z∏àcze portu gier
3D Pro: 8 przycisków, hat switch,prze-
pustnica, sterowanie lotkà kierunku
Dostarczy∏: Microsoft, Warszawa
tel.: (0-22) 661 54 00 fax: (0-22) 661 54 34
http://www.micorsoft.com
Cena: 440 z∏ (SW Game Pad)
60 z∏ (Game Pad)
cj´ przepustnicy. Z kolei obrót
joystika wokó∏ osi pozwala ste-
rowaç lotkà kierunku.
3D PRO wyposa˝ono w osiem
przycisków. Cztery z nich
umieszczono na ràczce, a po-
zosta∏e na podstawie urzàdze-
nia. W do∏àczonym oprogra-
mowaniu znajduje si´ pe∏na
wersja gry Fury 3D pozwalajà-
ca na zapoznanie si´ z wi´kszo-
Êcià funkcji joystika.
Krzysztof Soko∏owski
61
 H A R D WA R E
Krótkie testy: nap´dy CD-ROM, karty TV
Toshiba XM-3801B
„Twardziel” w obudowie CD
W laboratorium przetesto-
waliÊmy pierwszy na-
p´d pi´tnastokrotnej pr´dko-
Êci – model XM-3801B – fir-
my Toshiba. Urzàdzenie pod-
∏àczamy do interfejsu SCSI-2.
Pr´dkoÊç najnowszego
nap´du Toshiby dorównuje
starszym dyskom IDE
Podczas pracy p∏yta wiruje da-
jàc Êrednio 14-krotnà pr´d-
koÊç transmisji (maks. 15).
Wysokà wydajnoÊç urzàdze-
nia osiàgni´to dzi´ki rozmia-
rowi bufora – 256 KB – oraz
Zoltrix Just TV
TV na PC
W wielu polskich domach
doÊç cz´stym zjawiskiem
jest „walka” o pilota do telewi-
zora. W przypadku, gdy nie mo-
˝emy pozwoliç sobie na zakup
drugiego odbiornika, a w domu
znajduje si´ komputer, dobrym
Dzi´ki Just TV ulubione pro-
gramy czy filmy wideo mo˝e-
my oglàdaç nie odrywajàc
si´ od komputera
rozwiàzaniem mo˝e okazaç si´
karta tunera telewizyjnego. Ju˝
od pewnego czasu na polskim
rynku dost´pne sà tego typu
urzàdzenia, dostosowane do
62
u˝yciu, w zale˝noÊci od po∏o-
˝enia g∏owicy, cz´Êciowej sta-
∏ej pr´dkoÊci kàtowej (PCAV),
sta∏ej pr´dkoÊci kàtowej
(CAV) i sta∏ej pr´dkoÊci linio-
wej (CLV). Nap´d potrafi od-
czytaç p∏yty zapisane w forma-
cie CD-E, czyli kasowalne p∏y-
ty CD-ROM.
Podobnie jak poprzednie
modele urzadzenie mo˝e pra-
cowa˝ w pozycji poziomej
i pionowej. Zwi´kszono jed-
nak Êredni czas bezawaryjnej
pracy (MTBF) do 125 000
godzin.
Ni˝szy ni˝ podaje Transfer z ca∏ego obszaru p∏yty
producent, Êredni
transfer spowodowa-
ny zosta∏ ró˝nymi
pr´dkoÊciami odczy-
tu w zale˝noÊci od
umiejscowienia da-
nych na powierzchni
p∏yty. Granic´
2 MB/s urzàdzenie
odbioru programów nadawa-
nych w polskim standardzie sys-
temu PAL (PAL-DK).
Karta firmy Zoltrix – Just
TV, nale˝y do grupy mniej
skomplikowanych. Pozwala
ona na poprawne wyÊwietlanie
obrazu telewizyjnego na ekra-
nie monitora, udost´pniajàc
przy tym kilka podstawowych
funkcji specyficznych dla od-
biorników TV. Wspó∏praca
z kartà graficznà ogranicza si´
jedynie do przekazywania jej sy-
gna∏u wyjÊciowego na w∏asne
wyjÊcie VGA i jego blokowania
w momencie prze∏àczenia si´ na
odbiór programu telewizyjne-
go. Karta wyposa˝ona jest
w stereofoniczne wyjÊcie audio.
Oprócz wejÊcia antenowego
urzàdzenie posiada wejÊcie
composite video oraz stereofo-
niczne wejÊcie audio. Na karcie
znajduje si´ równie˝ z∏àcze s∏u-
˝àce do wewn´trznego po∏à-
uzyskuje dopiero w 25% ob-
szaru p∏yty, zaÊ maksymalna
pr´dkoÊç – ok. 2250 KB/s –
osiàgana jest w 40% noÊnika.
Po przekroczeniu tej wartoÊci
(40%) nap´d czyta do koƒca
z pr´dkoÊcià 2300 KB/s. Âred-
ni zmierzony czas dost´pu –
105 ms – jest wynikiem bar-
dzo dobrym. W trakcie tego
testu maksymalny sk∏adowy
czas dost´pu wyniós∏ 138 ms.
Podczas korekcji b∏´dów,
w porysowanym obszarze p∏y-
ty, nap´d odczytywa∏ dane
z pr´dkoÊcià 100–500 KB/s.
Niestety, po wyjÊciu z uszko-
dzonej cz´Êci noÊnika odczyt
ustabilizowa∏ si´ na granicy
602 KB/s.
czenia z wyjÊciem audio
CD–ROM-u.
Dostarczone oprogramowa-
nie pozwala na automatyczne
dostrojenie i zapami´tanie pro-
gramów telewizyjnych oraz
wybór systemu kodowania sy-
gna∏u TV. Automatyczne wy-
szukiwanie daje w wi´kszoÊci
przypadków dobre rezultaty –
obraz i dêwi´k odbierany jest
bez zak∏oceƒ, jednak nieznacz-
nie odbiega jakoÊcià od uzyski-
wanego na telewizorze.
W przypadku, gdy jakiÊ pro-
gram nie jest czysto odbierany,
mo˝na dokonaç r´cznego do-
strojenia. WyÊwietlany na ekra-
nie obraz mo˝na korygowaç
zmieniajàc nasycenie kolorów,
kontrast i jasnoÊç. W trakcie
wykonywania tych operacji na
obraz nak∏adana jest grafika,
tak jak w zwyk∏ym telewizorze.
Prze∏àczanie programów odby-
wa si´ poprzez klawiatur´ nu-
merycznà zaÊ do wywo∏ywania
pozosta∏ych funkcji s∏u˝à zde-
finiowane przez producenta
kombinacje klawiszy. Podob-
nie jak w wielu telewizorach,
Nowy nap´d firmy Toshiba,
jako najszybsze urzàdzenie te-
stowane w naszym laborato-
rium, polecamy najbardziej wy-
magajàcym, gotowym zap∏aciç
za bardzo wysokie mo˝liwoÊci.
Robert Dec
wysoki transfer
krótki czas dost´pu
zgodnoÊç z MPC-3
ma∏a pr´dkoÊç korekcji
b∏´dów
W skrócie
Toshiba XM-3801B
Bufor: 256 KB
Parametry: odczyt – 2250 KB/s,
czas dost´pu – 99 ms
Czas bezawaryjnej pracy (MTBF):
125 000 godzin
Standardy: CD-ROM, CD-DA,
CD-ROM XA, CD-I Bridge (Photo-CD,
Video-CD), CD-G, Multissesion
(Photo CD, CD-Extra), CD-E
Producent: Toshiba, Japonia
http://www.toshiba.com
Dostarczy∏: Alstor, Warszawa
tel.: (0-22) 675 55 15
fax: (0-22) 675 43 10
e-mail:alstor@alstor.com.pl
http://www.atm.com.pl/~alstor
Cena: 870 z∏
bardzo ∏atwy monta˝
i instalacja
dobra jakoÊç obrazu
i dêwi´ku
mo˝liwoÊç pod∏àczenia
zewn´trznych urzàdzeƒ
audio-wideo
brak automatycznego
rozpoznawania standardów
kodowania
W skrócie
Zoltrix Just TV
Wymagania: PC 386, Windows 3.x/95,
1MB HDD
Z∏àcze: 8-bitowe, ISA
Producent: Zoltrix, Tajwan
http://www.zoltrix.com
Dostarczy∏: Megabajt, Warszawa
tel./fax: (0-22) 669 39 68
Cena: 380 z∏
dost´pna jest opcja automa-
tycznego wy∏àczenia tunera po
up∏ywie 30, 60 lub 90 minut.
Pewnym mankamentem jest
brak automatycznego rozpo-
znawania standardu odbierane-
go sygna∏u. Poza tym efektem
poÊredniego po∏àczenie moni-
tora z kartà graficznà by∏o po-
jawienie si´ na „cieni” ekranie.
Antoni Bartos
Maj 5/97
 H A R D WA R E
Test telefonów komórkowych GSM
wàdo∏kowski
Od kilku miesi´cy prasa i telewizja bombardujà nas
reklamami cyfrowej telefonii GSM. Przekonajmy si´,
jakie mo˝liwoÊci oferuje nowa technologia
i jak mo˝e je wykorzystaç u˝ytkownik komputera.
P rzesy∏anie danych, faksów, wymiana
poczty elektronicznej czy podró˝e po
internetowej paj´czynie to domena kom-
puterów stacjonarnych. Po∏àczenie ze
Êwiatem zewn´trznym ciàgle uzyskiwane
jest najcz´Êciej poprzez sieç lokalnà firmy
czy uczelni, a kiedy nie ma takiej mo˝li-
woÊci – za poÊrednictwem modemu. Ko-
rzystanie z niego „przywiàzuje” jednak
u˝ytkownika linii telefonicznej. Dla osób
korzystajàcych z przenoÊnych kompute-
rów w podró˝y lub pracujàcych w terenie
mo˝liwoÊci komunikacji sà praktycznie
odci´te. To samo dotyczy pracujàcych
w miejscach, gdzie nie si´gn´∏y jeszcze
macki TP S.A. Rozwiàzaniem problemów
jednych i drugich mo˝e si´ wkrótce oka-
zaç kombinacja faksmodemu z telefonem
komórkowym GSM. Siedem takich zesta-
wów, umo˝liwiajàcych bezprzewodowy
dost´p online przetestowano w laborato-
rium CHIP-a. By∏y to modele: Alcatel
HC 1000, Ericsson GH 388, Nokia 8110,
Sagem RD 435 S, Siemens S4 Power, Sony
CM-DX 1000 i Panasonic G500.
64
smak Przed
wolnoÊci
Zacznijmy od teorii
GSM, czyli Global System for Mobile
Communication to nazwa standardu cy-
frowej telefonii komórkowej, operujàcej
w paÊmie 900 MHz. Podstawowà ideà
systemu jest podzia∏ obs∏ugiwanego ob-
szaru na niewielkie subobszary – komór-
ki – o promieniu do kilkunastu kilome-
trów. W ka˝dej komórce znajduje si´ sta-
cja bazowa, obs∏ugujàca u˝ytkowników
znajdujàcych si´ w jej rejonie. Stacje bazo-
we z terminalami u˝ytkowników komu-
nikujà si´ drogà radiowà, zaÊ pomi´dzy
sobà – zwykle po∏àczeniami kablowymi.
Sieç sprawdza, która z nich najlepiej
odbiera klienta i zleca jej jego obs∏ug´.
Kiedy u˝ytkownik przemieszcza si´ do sà-
siedniej komórki, sieç niepostrze˝enie
przekazuje jego obs∏ug´ odpowiedniej
stacji bazowej.
Zalety...
Standard GSM znalaz∏ zastosowanie ju˝
w ponad 80 krajach na wszystkich konty-
nentach. Co wi´cej – istnieje mo˝liwoÊç
PRZETESTOWALIÂMY
Telefony komórkowe GSM
Alcatel HC 1000
Ericsson GH 388
Nokia 8110
Panasonic EB-G500
Sagem RD 435 S
Siemens S4 Power
Sony CM-DX 1000
tzw. roamingu, czyli przekazywania po∏à-
czeƒ do u˝ytkownika znajdujàcego si´
w obr´bie innej sieci – tak˝e za granicà.
Posiadacz telefonu GSM jest uchwytny
pod w∏asnym numerem niezale˝nie od te-
go, w jakim kraju si´ obecnie znajduje.
Wzajemne przekazywanie po∏àczeƒ zale-
˝y tylko od operatorów poszczególnych
sieci, tote˝ istnienie, liczba i zasi´g umów
roamingowych mogà byç istotnymi czyn-
nikami podczas wyboru operatora.
GSM jest siecià cyfrowà. Wszelka ko-
munikacja – zarówno pomi´dzy termina-
lem a stacjà bazowà, jak i pomi´dzy stacja-
mi w obr´bie sieci – jest cyfrowa. Natural-
na, analogowa postaç dêwi´ku, jakim jest
ludzka mowa, jest ju˝ w aparacie telefo-
nicznym zamieniana na postaç cyfrowà,
kompresowana i kodowana. Dopiero po
takiej wst´pnej obróbce otrzymane dane
sà przesy∏ane do sieci. U rozmówcy zacho-
dzi oczywiÊcie odwrotny proces – odebrany
Maj 5/97
pakiet danych jest dekodowany, dekom-
presowany i odtwarzany w s∏uchawce
aparatu. Dzi´ki takiemu podejÊciu jakoÊç
dêwi´ku jest bardzo dobra i nie zale˝y od
odleg∏oÊci pomi´dzy rozmówcami.
Poniewa˝ sieci GSM sà po∏àczone z pu-
blicznà siecià telefonicznà, za poÊrednic-
twem telefonu GSM mo˝na w taki sam
sposób korzystaç z us∏ug online – dost´-
pu do Internetu, BBS-ów, wymiany po-
czty elektronicznej, przesy∏aç faksy i da-
ne. Do tego jednak potrzebny jest mo-
dem. Z powodu ograniczonej szerokoÊci
pasma jednego kana∏u transmisyjnego
GSM jego maksymalna przepustowoÊç
wynosi 9600 bps. Taka jest te˝ najwi´k-
sza pr´dkoÊç przesy∏ania danych oraz fa-
ksów. Istniejà ju˝ wprawdzie gotowe roz-
wiàzania, pozwalajàce na wykorzystanie
do transmisji danych kilku logicznych ka-
na∏ów GSM jednoczeÊnie, lecz ˝aden z te-
stowanych zestawów nie daje takiej mo˝-
liwoÊci. Wszystkie za to potrafià nadawaç
i odbieraç krótkie wiadomoÊci tekstowe
SMS (Short Message System).
Wi´kszoÊç terminali GSM wspó∏pra-
cuje z modemami wykonanymi w postaci
karty PC (PCMCIA), przeznaczonymi dla
notebooków. Tak by∏o w przypadku pi´-
ciu urzàdzeƒ: z faksmodemami PC-Card
wspó∏pracujà aparaty Alcatel, Ericsson,
Siemens, Sony i Panasonic.
Foldery reklamowe aparatu Nokia
8110 o przesy∏aniu danych tak˝e mówià
w kontekÊcie zewn´trznego faksmodemu
PC-CARD. Producent wraz z telefonem
dostarczy∏ jednak wersj´ beta programu
Nokia Cellular Data Suite, eliminujàcego
potrzeb´ korzystania z dodatkowego
faksmodemu. Po pod∏àczeniu aparatu do
portu szeregowego odpowiednim kablem
i zainstalowaniu wspomnianego pakietu,
w systemie pojawia si´ wirtualny modem.
Sagem RD 435 S rozwiàzuje problem
komunikacji w jeszcze wygodniejszy spo-
sób: posiada wbudowany modem. Wy-
starczy do∏àczyç telefon do portu szere-
gowego dowolnego komputera, by ten
„zobaczy∏” telefon jako zwyk∏y zewn´trz-
ny modem do∏àczony do linii telefonicz-
nej. Kabel po∏àczeniowy u˝ytkownik
otrzymuje w cenie telefonu, tote˝ – nieza-
le˝nie od wygody – jest to bardzo ekono-
miczne rozwiàzanie.
Warto w tym miejscu zauwa˝yç, ˝e
mówienie o modemach jest w tym przy-
padku uproszczeniem. Termin modem po-
chodzi od s∏ów modulacja-demodulacja,
czyli operacji wykonywanych na cyfrowym
strumieniu danych, by by∏o mo˝liwe prze-
s∏anie go po klasycznym, analogowym ∏à-
czu telefonicznym. Poniewa˝ w przypadku
sieci GSM sama transmisja równie˝ jest cy-
frowa, modulacja i demodulacja sygna∏u
po prostu nie majà miejsca, gdy˝ przesy∏a-
ne sà z natury cyfrowe dane.
... i wady
Najwi´kszà przeszkodà na drodze popula-
ryzacji telefonii GSM jest obecnie jej nie-
wielki zasi´g. Obie polskie sieci – Era
W malutkiej karcie SIM (Subscri-
ber Identity Module) mieÊci si´
spora dawka inteligencji
GSM i Plus GSM – dzia∏ajà niewiele
ponad pó∏ roku. W tym czasie ich
zasi´g objà∏ obszary kilkunastu naj-
wi´kszych miast i skupisk ludzkich,
pojawiajà si´ te˝ pierwsze informacje
o pokryciu niektórych odcinków auto-
strad. Wcià˝ jednak zasi´g ten jest ˝a∏oÊnie
skromny. Na szcz´Êcie tempo rozwoju
obu operatorów jest doÊç du˝e. W ciàgu
najwy˝ej kilku lat zasi´gi sieci zdecydowa-
nie si´ rozszerzà, pokrywajàc wi´kszà
cz´Êç zamieszkanego obszaru Polski.
Czynnikiem, który równie˝ zniech´ca
potencjalnych u˝ytkowników cyfrowych
„komórek”, jest wcià˝ bardzo wysoki
koszt takiej zabawy. Abstrahujàc nawet
od op∏at jednorazowych – oscylujàcej wo-
kó∏ 550–650 z∏ aktywacji i co najmniej
zbli˝onego kosztu samego aparatu – cena
minuty rozmowy wynoszàca w normalnej
taryfie 1,69 z∏ (Era) jest trzydziestokrot-
nie wy˝sza od zwyk∏ej rozmowy telefo-
nicznej. Kilkunastominutowa sesja do∏à-
czenia si´ do Internetu i wymiana poczty
elektronicznej mo˝e zatem kosztowaç na-
wet kilkadziesiàt z∏otych. OczywiÊcie to
przypadek ekstremalny. Mo˝na „polo-
waç” na liczne okazje (np. aktywacja za
1 z∏ Plusa czy 99 z∏ Ery). Mo˝na kupiç ta-
niej telefon z aktywacjà, eksperymento-
waç z doborem taryfy czy korzystaç z te-
lefonu poza godzinami szczytu. Wcià˝
jednak nawet bardzo oszcz´dnie wyko-
rzystywany telefon GSM kosztuje mie-
si´cznie od stu do kilkuset z∏otych.
Jeszcze jeden kluczowy aspekt telefonu
przenoÊnego to zasilanie. Od typu i wydaj-
noÊci zastosowanego akumulatora zale˝y
czas, jaki mo˝e up∏ynàç pomi´dzy kolej-
nymi ∏adowaniami baterii. Standardowo
podawane sà dwie wartoÊci: Êredni czas
pracy aparatu (przy stosunkowo du˝ym
zu˝yciu energii) oraz Êredni czas gotowo-
Êci, w którym to stanie pobór mocy tele-
fonu jest bardzo niewielki. Najlepszymi
w∏aÊciwoÊciami charakteryzujà si´ aku-
mulatory litowo-jonowe, stosowane stan-
dardowo w trzech spoÊród testowanych
modeli: Nokii 8110, Siemensie S4 i Sony
DX 1000. W dwóch ostatnich bardzo du-
˝a pojemnoÊç 1350 mAh zapewnia mak-
symalne czasy pracy i gotowoÊci – nieste-
ty kosztem wagi zestawu. Mimo to aku-
mulatory Li-Ion majà najlepszy stosunek
Wbudowany modem Sagema RD 435 S
pozwala na pod∏àczenie go do ka˝dego
komputera
pojemnoÊci do wagi. W pozosta∏ych tele-
fonach zastosowano baterie niklowo-wo-
dorkowe (NiMH).
Mo˝liwoÊci
W stosunku do dobrze znanej telefonii
analogowej, GSM oferuje szereg dodat-
kowych us∏ug dost´pnych nawet z naj-
prostszego aparatu. Ich list´ poszerzajà
dodatkowe mo˝liwoÊci samych apara-
tów. Dost´p do wszystkich funkcji reali-
zowany jest z regu∏y za poÊrednictwem
wbudowanego w aparat systemu menu.
JeÊli abonent nie odbiera przychodzàcej
rozmowy, sieç mo˝e automatycznie prze-
kazaç jà na wczeÊniej wskazany przez
odbiorc´ numer. Wszystkie testowane
aparaty u∏atwiajà skorzystanie z przekie-
rowania rozmów, pozwalajàc na wygodny
wybór opcji za poÊrednictwem w∏asnego
menu zamiast standardowych, tasiemco-
wo d∏ugich i nieczytelnych kodów.
Nieudane po∏àczenia mo˝na przekazy-
waç do oferowanego w sieciach GSM sy-
stemu poczty g∏osowej. Pozostawione
w nim wiadomoÊci w∏aÊciciel „skrzynki”
mo˝e odbieraç z dowolnego telefonu (nie-
koniecznie GSM), pod warunkiem, ˝e
mo˝e on emitowaç sygna∏y DTMF (Dual
Tone Multiple Frequency). Korzystanie
z poczty g∏osowej jest wprawdzie bezp∏at-
ne, ale odbiór wiadomoÊci jest traktowa-
ny jako zwyk∏a, p∏atna rozmowa. Problem O 66
65
 H A R D WA R E
Test telefonów komórkowych GSM

Dane techniczne HC 1000 GH 388 Maj

1997
8110 EB-G500 Maj
1997
RD 435 S S4 Power CM-DX 1000
Modem HC 1000 GSM PC Card Mobile Office DC 23 (software’owy) EB-PA400 (wbudowany) QN-010PCM/G1 QN-010PCM/G1
Producent Alcatel Ericsson Nokia Panasonic Sagem Siemens Sony
Kontakt http://www.alcatel.com http://www.ericsson.nl http://www.nokia.com http://www.panasonic. http://www.satusa.com http://www.siemens.de http://www.sony.de/
co.jp/mci/english
Dostarczy∏ Alcatel Polska S.A., Ericsson, Nokia Mobile Phones, Panasonic Polska, Intertel, Siemens, Tornado,
Warszawa Warszawa Warszawa Warszawa Wroc∏aw Warszawa Wroc∏aw
tel. (0-22) 657 35 61 (0-22) 608 97 00 (0-22) 635 08 29 (0-22) 630 61 01 (0-71) 342 22 16 (0-22) 670 90 73 (0-71) 55 70 42
faks (0-22) 657 35 99 (0-22) 608 97 97 (0-22) 635 95 12 (0-22) 630 61 09 (0-71) 342 06 55 (0-22) 670 90 99 (0-71) 55 70 42
e-mail: kj-abs@ikp.atm.com.pl epo.eporaga@ grzegorz.mozdzynski@ oa@panasonic.com.pl intertel@wro.ternet.pl brak brak
memo.ericsson.se ntc.nokia.com
www: brak brak brak http://www. http://www.wro.ternet.pl/ brak brak
panasonic.com.pl firmy/intertel/
Cena [z∏] (z VAT-em): telefon 1730 1710 1970 1770 2180 1660 1950
modem 1530 1830 790 1460 0 1480 1510
Gwarancja rok rok rok rok rok rok rok
Telefon
Wymiary wys ✕ szer. ✕ g∏´b. 142✕60✕22 130✕49✕23 141✕48✕25 141✕46✕21 155✕51✕21 150✕45✕28 150✕43✕32
Waga z akumulatorem 228 g 176 g 154 g 212 g 236 g 234 g 236 g
Karta SIM du˝a ma∏a ma∏a ma∏a du˝a ma∏a ma∏a
Wysuwana antena ● ❍ ❍ ● ● ● ●
WiadomoÊci SMS odbiór/wysy∏anie ●/● ●/● ●/● ●/● ●/● ●/● ●/●
Sygna∏/muzyka/wibrator ●/❍/❍ ●/●/❍ ●/●/❍ ●/❍/● ●/●/● ●/❍/❍ ●/❍/❍
Pami´ç numerów telefonu (oprócz SIM) 2✕50 99 125 brak 100 100 100
Pami´ç nieodebranych/ostatnio wybieranych 10/10 10/10 10/10 4/5 n.d./20 ❍/5 ❍/5
Klik/DTMF ●/❍ ●/● ●/● ●/● ●/● ●/● ●/●
Regulacja g∏oÊnoÊci / crescendo ●/❍ ●/❍ ●/❍ ●/❍ ●/● ●/❍ ●/❍
Wskaênik mocy sygna∏u ● ● ● ● ● ● ●
Uchwyt, klips ❍ ● ❍ ❍ ❍ ❍ ❍
Akumulator
Typ NiMH NiMH Li-Ion NiMH NiMH Li-Ion Li-Ion
PojemnoÊç [mAh] 700 b.d. 400 850 b.d. 1350 1350
Maks. czas gotowoÊci [h] 46 33 70 50 35 50 70
Maks. czas rozmowy [min] 95 115 125 150 110 420 600
Przeci´tny czas ∏adowania [min] 55 60 60 180 b.d. 300 300
Dost´p w czasie ∏adowania ● ● ● ● ● ● (bez faksmodemu) ● (bez faksmodemu)
Regulacja kontrastu wyÊwietlacza ● ❍ ❍ ❍ ❍ ❍ ❍
Wskaênik na∏adowania akumulatora / napi´cie ●/❍ ●/● ●/❍ ●/❍ ●/● ●/❍ ●/❍
Faksmodem
Pod∏àczenie PC-CARD Type II PC-CARD Type II RS-232 PC-CARD Type II RS-232 PC-CARD Type II PC-CARD Type II
Korekcja GSM (Radio Link Protocol) ● ● ● ● ● ● ●
Faks typu I / II ●/❍ ●/● ●/● ●/❍ ●/● ❍/● ●/●
Dost´p do pami´ci telefonu ❍ ● ● ❍ ❍ ❍ ❍
Funkcje dodatkowe
Lokalna automatyczna sekretarka/dyktafon ❍/❍ ❍/❍ ❍/❍ ❍/● ●/● ❍/❍ ❍/❍
Czas/data ●/● ●/● ❍/❍ ❍/❍ ●/● ❍/❍ ❍/❍
Budzik/timer ●/❍ ●/❍ ❍/❍ ❍/❍ ●/● ❍/❍ ❍/❍
Kalkulator ● ● ❍ ❍ ● ❍ ❍
Oprogramowanie
U˝ytkowe WinFax Lite 3.0 (W3.x), Mobile Comm. Suite, Nokia Cellular Data Suite Delrina Winfax Lite 4.0 brak Trio DataFax, Trio DataFax,,
WinComm DOS Security Configuration WinComm Lite, PCM DataComm DOS DataComm DOS
Sterowniki DOS i Win 3.x / Win95 ●/● ❍/● ❍/● ●/❍ ❍/❍ ●/● ●/❍
Dokumentacja
Telefon polska polska, angielska polska polska, angielska polska, ang., niem., fr. ang., niem., fr. polska, angielska
Modem angielska angielska angielska angielska ang., fr. ang., niem., fr., inne angielska
Oprogramowanie niemiecka angielska angielska angielska n.d. ang. angielska

● - jest ❍ - nie ma b.d. - brak danych Ceny urzàdzeƒ pochodzà z salonów sprzedajàcych aparaty, nie zawierajà aktywacji i nie uwzgl´dniajà ˝adnych promocji. Dane o czasie pracy podajemy za producentami.

Wyniki testu
LABORATORIUM

Wyposa˝enie Ergonomia i jakoÊç Czas pracy/waga*

[pkt] [pkt] [pkt]
Alcatel HC 1000 47 90 33
Ericsson GH 388 57 74 41
Nokia 8110 51 87 70
Panasonic EB-G500 29 58 47
Sagem RD 435 S 67 84 30
Siemens S4 Power 39 48 71
Sony CM-DX 1000 31 45 100
* wartoÊç wg wzoru: Êrednia geometryczna(czas rozmowy,czas gotowoÊci) / waga

Mo˝liwoÊci Cena Mo˝liwoÊci/cena

[pkt] [z∏] (z VAT-em) [pkt]
Alcatel HC 1000 50 3260 60
Ericsson GH 388 54 3540 59
Nokia 8110 66 2760 93
Panasonic EB-G500 42 3230 51
Sagem RD 435 S 56 2180 100
Siemens S4 Power 54 3140 67
Sony CM-DX 1000 61 3460 69
telefon faksmodem
Mo˝liwoÊci = (2*wyposa˝enie + ergonomia + 2*czas pracy/waga) / 5 Wskaênik M/C = mo˝liwoÊci * mo˝liwoÊci * const. / cena Im d∏u˝szy pasek, tym lepszy wynik

66 Maj 5/97
 H A R D WA R E
Test telefonów komórkowych GSM

ten rozwiàzuje Sagem RD 435 S: wbudo- czasu pracy do wagi na pierwsze miejsca
wano w nim automatycznà sekretark´, promowa∏ aparaty Sony oraz Siemens Procedura testowa LABORATORIUM

która mo˝e zapisaç ∏àcznie ok. 120 sekund
wiadomoÊci. Aparat mo˝na te˝ wykorzy-
staç w charakterze dyktafonu. Z kolei Pa-
nasonic G500 oferuje mo˝liwoÊç nagrania
ok. 20 s prowadzonej przezeƒ rozmowy.
Wszystkie aparaty pozwalajà na korzy-
stanie z funkcji ograniczania wychodzàcych
i przychodzàcych rozmów. Blokada stan-
dardowo mo˝e dotyczyç wszystkich roz-
mów, tylko mi´dzynarodowych lub mi´-
dzynarodowych za wyjàtkiem po∏àczeƒ
z Polskà. Niektóre aparaty pozwalajà na
wi´cej, np. Alcatel umo˝liwia ograniczenie
rozmów do numerów zaczynajàcych si´
zdefiniowanymi prefiksami bàdê wy∏àcznie
do numerów „znanych”, zdefiniowanych
w jego spisie telefonów. Z kolei Siemens S4
i Sony DX-1000 pozwalajà na zaw´˝enie li-
sty rozmówców do numerów ze spisu, a na-
wet do pi´ciu ostatnio u˝ywanych. W ka˝-
dym z przypadków mo˝na oczywiÊcie za-
dzwoniç pod dowolny numer, lecz trzeba
znaç kod zdejmujàcy blokad´.
Najlepszym pod wzgl´dem wyposa˝e-
nia okaza∏ si´ Sagem, przede wszystkim ze
wzgl´du na mnogoÊç dodatkowych funk-
cji, powy˝ej Êredniej znalaz∏y si´ tak˝e
Ericsson, Nokia i Alcatel. Ta sama czwór-
ka prowadzi∏a równie˝ pod wzgl´dem er-
gonomii. Jednak stosunek wspó∏czynnika
i Nokia – wszystkie wyposa˝one w lito-
wo-jonowe akumulatory.
Najlepszà ogólnà ocen´ mo˝liwoÊci
i CHIP-Tipa otrzyma∏ zestaw Nokii 8110
z emulujàcym modem oprogramowaniem
Cellular Data Suite, wyprzedzajàc zestaw So-
ny i telefon Sagem. Ten ostatni jednak ze
wzgl´du na wbudowany modem uzyska∏
najlepszy stosunek mo˝liwoÊci do ceny
i „ekonomicznego” CHIP-Tipa, wraz z No-
kià 8110 bardzo wyraênie wyprzedzajàc pod
tym wzgl´dem pozosta∏ych konkurentów.
Ze wzgl´du na istniejàce dziÊ ograni-
czenia zasi´gu, czasu pracy i niskà przepu-
stowoÊç przy wysokim koszcie po∏àczeƒ,
na zastosowanie telefonów GSM na sze-
rokà skal´ jako komputerowego medium
komunikacyjnego, przyjdzie jeszcze tro-
ch´ poczekaç. GSM ma jednak ogromnà
przysz∏oÊç – ju˝ dziÊ mo˝na poczuç przed-
smak nadchodzàcej wolnoÊci.
Tomasz Czarnecki
Informacje o GSM
http://www.eragsm.com.pl/
http://www.polkomtel.com.pl/
http://www.atm.com.pl:80/~jpzr/kck/
http://www.netpol.pl/~cyteko/
http://www.rasco.krakow.pl/
gsmfaq.htm
Dostarczone zestawy telefon-
-faksmodem oceniono pod wzgl´-
dem wyposa˝enia, ergonomii i ja-
koÊci wykonania oraz stosunku cza-
su pracy do wagi telefonu. Ocena
wyposa˝enia obj´∏a takie elementy,
jak funkcje systemu menu, pojem-
noÊç pami´ci, obecnoÊç dodatko-
wych klawiszy funkcyjnych, dodat-
kowe akcesoria, oprogramowanie
i dokumentacja.
Ocena ergonomii i jakoÊci skupi∏a
si´ na czynnikach wp∏ywajàcych na
wygod´ korzystania z urzàdzeƒ –
wielkoÊci i czytelnoÊci wyÊwietlacza
oraz uk∏adzie i dzia∏aniu klawiatury.
Czynniki tak istotne, jak wydajnoÊç
baterii i „mobilnoÊç” obrazuje osob-
no wyliczony stosunek wspó∏czynni-
ka czasu pracy do ci´˝aru telefonu.
Ocena ogólna – mo˝liwoÊci –
powsta∏a na podstawie trzech po-
przednich wyników, przedstawio-
nych w stupunktowej skali i wzi´-
tych w proporcjach 2:1:2. W podj´-
ciu decyzji o ewentualnym zakupie
pomóc powinien natomiast ostatni
wyliczony wspólczynnik – stosunek
mo˝liwoÊci do ceny zestawu.

H C 1000 sprawia bardzo
solidne wra˝enie. Szeroki
korpus, du˝y wyÊwietlacz LCD
z regulowanym kontrastem
i du˝a klawiatura z wyraênie
wyodr´bnionà cz´Êcià funkcyj-
nà gwarantujà wygod´ obs∏ugi.
Podczas wciskania klawiszy
odczuwa si´ wyraêny „klik”,
niezale˝nie od opcjonalnego
sygna∏u dêwi´kowego genero-
wanego przez aparat. Obs∏ug´
pokaênej liczby funkcji zorga-
nizowano w wygodny sposób.
W górnej cz´Êci klawiatury
znajduje si´ du˝y, eliptyczny
klawisz dzia∏ajàcy podobnie do
kursorów klawiatury kompu-
tera. Trzy dodatkowe klawisze
funkcyjne, zmieniajàce znacze-
nie w zale˝noÊci od kontekstu,
zwi´kszajà mo˝liwoÊci wyboru
reakcji w konkretnych sytu-
acjach. WyÊwietlacz mieÊci du-
˝à iloÊç informacji. Oprócz nu-
meru sieci, stanu na∏adowania
baterii i si∏y sygna∏u widaç jed-
noczeÊnie dat´ i godzin´ oraz
ikony symbolizujàce szybko
Alcatel HC 1000
dost´pne funkcje – poczt´ g∏o-
sowà, spis numerów oraz list´
20 ostatnio wybieranych. Do-
st´p do pozosta∏ych funkcji –
m.in. systemu menu, obs∏ugi
wiadomoÊci SMS czy kalkula-
tora jest niemal równie szybki.
Aparat sygnalizuje zg∏oszenia
jednym z trzech sygna∏ów.
Do ciekawych rozszerzeƒ
podstawowych funkcji nale˝y
m.in. Appointment (spotka-
nie). Jest to odpowiednik d∏u-
goterminowego budzika – po-
zwala na okreÊlenie daty i cza-
su, kiedy zostanie wyÊwietlony
krótki komunikat, przypomi-
najàcy o spotkaniu czy nad-
chodzàcym zdarzeniu. W cza-
sie rozmowy aparat mo˝e dys-
kretnie przypominaç o p∏ynà-
cym czasie, generujàc w zdefi-
niowanych odst´pach czasu ci-
chy sygna∏. Równie unikatowa
jest funkcja „podpowiadania”
numerów kierunkowych do
kilkudziesi´ciu krajów Êwiata
po wybraniu z listy nazwy
paƒstwa. Jako zabezpieczenie
przed kradzie˝à czy nieupraw-
nionym wykorzystaniem apa-
rat oferuje niezale˝nà blokad´
SIM-a, telefonu i menu. Sieç
ograniczeƒ zag´szcza pot´˝ny
system filtrowania rozmów
zarówno przychodzàcych, jak
i wychodzàcych. Mo˝na okre-
Êliç zabronione numery, pre-
fiksy bàdê wr´cz ograniczyç
rozmowy wy∏àcznie do „zna-
jomych” numerów zawartych
w jednym z trzech spisów
(dwóch telefonu i SIM-a).
Sterowniki dla Windows
95, Lotus Notes, MS Mail
i cc:mail, a nawet OS/2 za-
pewniajà ∏atwà integracj´ Wyposa˝enie 47 pkt
z wieloma Êrodowiskami. Ergonomia 90 pkt
Dyskietka karty faksmode- WydajnoÊç/waga 33 pkt
mowej HC 1000 zawiera tak- Ocena ogólna 50 pkt
˝e tzw. Enabler dla kompute- Cena zestawu 3260 z∏
rów bez sterowników PCM- M/C 60 pkt
CIA oraz narz´dzie do aktu-
alizacji EPROM-u. W zesta- Fax Lite 3.0 i WinComm (dla
wie znajduje si´ te˝ komplet DOS-a i Windows 3.x).
oprogramowania komunika- HC 1000 uzyska∏ najwy˝-
cyjnego – niemieckoj´zyczne szà ocen´ ergonomii i jakoÊci
wersje pakietów Delrina Win- wykonania.

68 Maj 5/97
 H A R D WA R E
Test telefonów komórkowych GSM
G H 388 to najmniejszy
z testowanych aparatów
– mierzy zaledwie 13 cm d∏u-
goÊci i wa˝y 176 g. Akumula-
tor Ni-MH na∏adowany do
pe∏na zapewnia prawie
2 h rozmowy lub 33 h aktyw-
nego oczekiwania. Zaczepy
mocujàce akumulator pozo-
stawiajà mu nieco swobody
wzgl´dem samego telefonu,
tote˝ ca∏oÊç nie jest sztywna.
Telefon udost´pnia kilka-
dziesiàt funkcji, wybieranych
za pomocà cyklicznego menu.
Do nawigacji s∏u˝à klawisze
„Yes” i „No”, spe∏niajàce
funkcje analogiczne do „OK.”
i „Cancel”, oraz dwa dodatko-
we „kursory” zmieniajàce
opcje. Zabezpieczenia (bloko-
wanie telefonu i niektórych ty-
pów po∏àczeƒ, kody dost´pu)
chronià przed nieuprawnio-
nym u˝yciem telefonu. Mo˝na
okreÊliç sposób wyÊwietlania
czasu i daty, skorzystaç z bu-
dzika i kalkulatora. Mo˝liwe
jest zdefiniowanie z menu
¸ ukowato wygi´ty korpus
aparatu Nokia 8110 ide-
alnie przylega do policzka.
Ruchoma klapka, os∏aniajàca
klawiatur´ w czasie spoczyn-
ku, po odsuni´ciu pe∏ni rol´
przed∏u˝enia mikrofonu. Nie
jest to mo˝e konieczne ze
wzgl´dów technologicznych –
czu∏oÊç mikrofonu jest wy-
starczajàca do prowadzenia
rozmowy ze znacznie wi´kszej
odleg∏oÊci. Jednak poczucie,
˝e mówi si´ do czegoÊ, a nie
„w powietrze”, zwi´ksza
komfort psychiczny u˝ytkow-
nika przyzwyczajonego do to-
pornych kszta∏tów telefonów
stacjonarnych. Wyraêny me-
chaniczny klik klawiatury tak-
˝e ma w tym swój udzia∏.
W przeciwieƒstwie do
wi´kszoÊci pozosta∏ych mode-
li, ekranik Nokii 8110 pracu-
je w trybie graficznym. W za-
le˝noÊci od potrzeb napisy sà
wi´ksze lub, kiedy przestajà
si´ mieÊciç, mniejsze, pojawia-
jà si´ graficzne ikony, obszar
Ericsson GH 388
przekazywania rozmów na in-
ne numery bàdê do poczty g∏o-
sowej. O up∏ywajàcym czasie
przypomina co minut´ cichy
sygna∏, zaÊ na wyÊwietlaczu –
czas rozmowy.
Uzupe∏nieniem terminalu
jest faksmodem DC23 (PC-
-CARD typu II). Karta oferuje
pe∏en zakres us∏ug telekomu-
nikacyjnych: przesy∏anie wia-
domoÊci SMS oraz faksów
i danych w obie strony. DC23
wspiera protokó∏ RLP (Radio
Link Protocol), u˝ywany pod-
czas przesy∏ania danych drogà
radiowà do poprawy jakoÊci
transmisji. Maksymalna pr´d-
koÊç transmisji (9600 bps bez
kompresji danych) jest ograni-
czona szerokoÊcià pasma do-
st´pnà w jednym kanale
GSM. Oprogramowanie ze-
stawu stanowià pakiety Mobi-
le Communications Suite 5.01
i Security Configuration.
Pierwszy z nich integruje us∏u-
gi wysy∏ania i odbioru faksów
i danych, krótkich wiadomoÊci
Nokia 8110
roboczy jest wi´c dobrze za-
gospodarowany. Czas pracy
urzàdzenia wydatnie zwi´ksza
litowo-jonowy akumulator,
który – choç lekki – zapewnia
Êrednio 125 minut rozmowy.
Jeszcze do niedawna jedynà
mo˝liwoÊç wys∏ania faksu czy
transferu danych stanowi∏a
„klasyczna” karta PC, do∏à-
czana do modelu 8110. Obec-
nie faz´ testów beta przecho-
dzi Nokia Cellular Data Suite.
Rzeczony pakiet pozwala na
wykorzystanie telefonu jako
zewn´trznego modemu, do∏à-
czanego specjalnym kablem
wprost do portu szeregowego
dowolnego peceta. Co wi´cej
– podstawowe funkcje zarzà-
dzania telefonem wyprowa-
dza na ekran peceta. W okien-
ku NCDS widzimy zatem po-
ziom sygna∏u sieci i na∏adowa-
nia baterii. Pakiet stwarza wy-
godny, zbli˝ony do programu
pocztowego interfejs do wysy-
∏ania i odbierania wiadomoÊci
tekstowych SMS, rozszerzajàc
SMS oraz zarzàdzania pami´-
cià telefonu i karty SIM. Secu-
rity Configuration pomaga
natomiast obs∏u˝yç rozbudo-
wane funkcje ochrony prze-
sy∏anych danych. Ca∏oÊç
uzupe∏nia CD-ROM Product
information.
Oprócz angielskiej instruk-
cji obs∏ugi terminalu w zesta-
wie znajduje si´ jej równie po-
rzàdnie wydane, profesjonal-
ne t∏umaczenie na j´zyk pol-
ski. Nie dotyczy to faksmode-
mu – jego dokumentacja
i oprogramowanie dost´pne sà
tylko w j´zykach zachodnich.
Podczas prób k∏opot spra- Wyposa˝enie 57 pkt
wi∏o tylko ∏àczenie si´ z nu- Ergonomia 74 pkt
merami wewn´trznymi – tele- WydajnoÊç/waga 41 pkt
fon uparcie „gubi∏” znak pau- Ocena ogólna 54 pkt
zy. Podczas wpisywania nu- Cena zestawu 3540 z∏
meru PIN dopiero po podaniu M/C 59 pkt
jego drugiej cyfry na wyÊwie-
tlaczu pojawiajà si´ gwiazdki Pod wzgl´dem wyposa˝e-
zamiast wpisanych cyfr. nia i ergonomii Ericsson zna-
Oznacza to, ˝e uwa˝ny z∏o- laz∏ si´ w Êcis∏ej czo∏ówce, b´-
czyƒca mo˝e podpatrzyç dwie dàc jednoczeÊnie wraz z kartà
pierwsze cyfry kodu. najdro˝szym zestawem.
go mo˝liwoÊcià rozsy∏ania Maj
1997
elektronicznej wizytówki pod
numery wybrane ze spisu.
Istnieje mo˝liwoÊç wczytania
spisu numerów z karty SIM
i pami´ci telefonu (125 pozy-
cji), pe∏nej edycji listy na ekra-
nie komputera, a tak˝e eks-
port i import danych.
Polska dokumentacja w po-
staci niewielkiej ksià˝eczki
doÊç skrótowo opisuje funkcje
urzàdzenia. Czasem skróty
myÊlowe bywajà nawet zbyt
skondensowane: „Korzysta-
nie z sygnalizacji telefonu
w po∏àczeniu ze Êwiat∏ami lub
klaksonem pojazdu na dro- Wyposa˝enie 51 pkt
gach publicznych jest niedo- Ergonomia 87 pkt
zwolone” (?!?). Wi´cej da- WydajnoÊç/waga 70 pkt
nych – zarówno ogólnych, Ocena ogólna 66 pkt
wprowadzajàcych, jak i bar- Cena zestawu 2760 z∏
dziej szczegó∏owych, np. opi- M/C 93 pkt
sy poleceƒ AT – znajduje si´
w dokumentacji online Nokia otrzyma∏a najwy˝szà ∏àcznà
Cellular Data Suite. punktacj´ mo˝liwoÊci oraz
Dzi´ki bardzo dobrym wy- drugi najlepszy wskaênik
nikom w trzech podstawo- M/C i zosta∏a uhonorowana
wych kategoriach Nokia 8110 CHIP-Tipem.
71
 H A R D WA R E
Test telefonów komórkowych GSM
Panasonic EB-G500
P anasonic G500 jest tylko
minimalnie wi´kszy od
Ericssona GH 388. Aparat
zw´˝a si´ w dolnej cz´Êci, to-
te˝ klawisze sà stosunkowo
ma∏e, w ca∏oÊci podÊwietlone
– w ciemnoÊci widaç nie tylko
cyfry, ale i przypisane do kla-
wisza litery. Wyczuwalny,
mechaniczny „klik” nie po-
krywa si´ z momentem rze-
czywistego zadzia∏ania klawi-
sza, co mo˝e prowadziç do
pomy∏ek. DoÊç du˝y jest za to
wyÊwietlacz, mieszczàcy trzy
rz´dy tekstu po 16 znaków
i szereg symboli graficznych.
Ciekawostkà jest fakt, i˝
G500 mo˝e si´ komunikowaç
z u˝ytkownikiem w jednym
z a˝ 13 j´zyków, w tym turec-
kim i greckim. Podobnie jak
pozosta∏e modele, G500 nie
„mówi” jednak po polsku.
Dzi´ki wbudowanemu cy-
frowemu dyktafonowi Pana-
sonic potrafi nagraç ok. 20
sekund prowadzonej rozmo-
wy. Rozpocz´cie i zakoƒcze-
K szta∏t aparatu SAGEM
RD 435 S nasuwa skoja-
rzenie z szybkim, sportowym
samochodem: niski, szeroki,
o ∏agodnie wyprofilowanych,
op∏ywowych liniach. Poza
klawiaturà numerycznà i kla-
wiszami po∏àcz/roz∏àcz do-
st´pne sà trzy klawisze wspo-
magajàce poruszanie si´ po
systemie menu. Ich oznacze-
nia, wywodzàce si´ z j´zyka
francuskiego, nie muszà byç
zrozumia∏e na pierwszy rzut
oka. Bardziej czytelne by∏yby
oznaczenia graficzne, szcze-
gólnie, ˝e telefon mo˝na ob-
s∏ugiwaç a˝ w 13 j´zykach
(w tym greckim, tureckim
i w´gierskim), w których po-
wy˝sze skróty mogà si´ ju˝
z niczym nie kojarzyç. Ostat-
niemu klawiszowi, oznaczo-
nemu ikonà taÊmy magneto-
fonowej, mo˝na przypisaç
jednà z zestawu siedmiu funk-
cji, m.in. wywo∏anie automa-
tycznej sekretarki, powtórze-
nie wywo∏ania, dost´p do
72
nie nagrywania jest zg∏aszane
wyraênym sygna∏em dêwi´-
kowym, s∏yszalnym tak˝e dla
rozmówcy, tote˝ nie istnieje
obawa naruszenia prywatno-
Êci. Oprócz jednego z trzech
prostych sygna∏ów dêwi´ko-
wych aparat mo˝e obwie-
szczaç wywo∏anie w sposób
bardziej dyskretny – przy po-
mocy wbudowanego wibra-
tora, w∏àczanego ∏atwo do-
st´pnym prze∏àcznikiem.
G500 posiada doÊç ucià˝-
liwà cech´ – podczas mody-
fikacji ustawieƒ telefonu wy-
branie dowolnej funkcji po-
woduje opuszczenie systemu
menu, tote˝ nieraz trzeba
kilkakrotnie nawigowaç
w to samo miejsce, by zmie-
niç kilka – skàdinàd sàsiadu-
jàcych w menu – parame-
trów. Wygod´ zwi´ksza na-
tomiast funkcja Auto redial –
automatyczne powtarzanie
ostatnio wybranego numeru,
jeÊli nie nastàpi∏o po∏àcze-
nie. Aparat dysponuje te˝
Sagem RD 435 S
ksià˝ki telefonicznej czy w∏à-
czenie trybu „cichego”.
RD 435 S pami´ta 20 ostat-
nio wybieranych numerów,
zaÊ dost´p do nich jest bardzo
wygodny. Po∏àczenie z zaj´-
tym numerem wydatnie u∏a-
twi funkcja Redial – automa-
tycznego powtarzania wywo-
∏ania. Ponadto do dyspozycji
u˝ytkownika stoi 100 dodat-
kowych pozycji spisu nume-
rów, przechowywanych w pa-
mi´ci telefonu. Spis mo˝na
przeglàdaç . Wystarczy wpisaç
pierwsze litery (np. CH
<call>), by telefon wybra∏ ze
spisu pozycj´ „CHIP”. Tryb
„Silent” (cichy) umo˝liwia wy-
∏àczenie wszelkich sygna∏ów
dêwi´kowych – wywo∏anie sy-
gnalizowane jest bezg∏oÊnym
wibratorem. Wibrator mo˝e
byç w∏àczany po, równocze-
Ênie lub zamiast jednego z 15
sygna∏ów dêwi´kowych. Ka˝-
dy z nich mo˝e byç odtwarza-
ny na jednym z pi´ciu stopni
g∏oÊnoÊci lub w trybie crescen-
zestawem standardowych
us∏ug, jak ograniczenia wy-
chodzàcych rozmów, prze-
kierowywanie na inne nume-
ry lub systemowà poczt´ g∏o-
sowà czy modyfikacje
numerów PIN.
Zasilacz G500 jest ma∏y,
ale stosunkowo ci´˝ki w po-
równaniu do ∏adowarek Erics-
sona, Alcatela czy Nokii. Wa-
g´ telefonu mo˝na zmniejszyç
do 190 g, zaopatrujàc si´
w l˝ejszy od standardowego
akumulator, co kosztuje jed-
nak ok. 30% czasu pracy. Je-
go dwukrotne przed∏u˝enie
zapewni natomiast ci´˝szy od Wyposa˝enie 29 pkt
standardowego o 35 g akumu- Ergonomia 58 pkt
lator XL o pojemnoÊci WydajnoÊç/waga 47 pkt
1600 mAh. Ocena ogólna 42 pkt
Brak sterownika dla Win- Cena zestawu 3230 z∏
dows 95, zaÊ dla DOS-a i Win- M/C 51 pkt
dows 3.x do∏àczono Phoenix
Card Manager. Po zainstalo- mia∏ problemy z po∏àczeniem
waniu zalecanego „Standard si´ z serwerem zdalnego do-
Hayes” – modem nie przeja- st´pu Windows NT. Korek-
wi∏ ˝adnej aktywnoÊci, zaÊ ja- cjà b∏´dów zajmuje si´ proto-
ko standardowy modem 9600 kó∏ RLP.
do (od najcichszego, coraz g∏o-
Maj
1997
Êniej z ka˝dym kolejnym
„dzwonkiem”). Telefon mo˝e
te˝ sygnalizowaç dêwi´kiem
wykrycie sieci GSM oraz wy-
czerpywanie si´ akumulatora.
Wbudowana automatyczna
sekretarka pozwala zaoszcz´-
dziç pieniàdze, jakie nale˝y za-
p∏aciç za ods∏uch wiadomoÊci
nagranej na „systemowej” se-
kretarce operatora sieci – mo-
˝e zapisaç oko∏o 120 s przeka-
zu. Istnieje te˝ mo˝liwoÊç na-
grania w∏asnej notatki. List´
dodatkowych funkcji zamyka-
jà zegar z datà, budzikiem i ti-
merem oraz kalkulator. Wyposa˝enie 67 pkt
Prawdziwy hit stanowi Ergonomia 84 pkt
wbudowany modem, pozwa- WydajnoÊç/waga 30 pkt
lajàcy na przesy∏anie faksów Ocena ogólna 56 pkt
i danych z ka˝dego kompute- Cena zestawu 2180 z∏
ra, nie tylko z wyposa˝onego M/C 100 pkt
w gniazdo PC-CARD note-
booka. Standardowym wypo- Wysoka punktacja wyposa-
sa˝eniem RD 435 S jest prze- ˝enia, ergonomii i mo˝liwoÊci
wód, ∏àczàcy telefon z por- oraz najwy˝szy wskaênik
tem szeregowym, kiedy prze- mo˝liwoÊci do ceny da∏y Sage-
sy∏a dane. mowi RD 435 S CHIP-Tipa.
Maj 5/97
 H A R D WA R E
Test telefonów komórkowych GSM
S 4 Power firmy Siemens
nale˝y do najw´˝szych
aparatów, choç jest doÊç gru-
by, w przekroju niemal kwa-
dratowy. Uwag´ zwraca du˝a
s∏uchawka i doÊç ma∏y wy-
Êwietlacz, tote˝ i czcionka nie
jest zbyt du˝a. Uk∏ad klawia-
tury jest wygodny, klawisze
funkcyjne zgrupowano w cz´-
Êci górnej, pozostawiajàc dol-
nà wy∏àcznie dla klawiszy nu-
merycznych. Mniej wygodnie
obs∏uguje si´ menu.
Spis telefonów jest dost´p-
ny po naciÊni´ciu dedykowa-
nego klawisza. W celu znale-
zienia numeru wystarczy za-
czàç wpisywaç zwiàzanà z nim
nazw´. Jako domyÊlny sposób
szukania przyj´to alfabetycz-
ny, choç mo˝liwe jest te˝ szyb-
kie wybranie numeru zapisa-
nego w jednej z pierwszych 10
komórek pami´ci spisu. Sie-
mens S4 to jeden z nielicznych
modeli, dla których opisano
sposób automatycznego wybie-
rania numeru wewn´trznego,
N a pierwszy rzut oka Sony
CM-DX 1000 jest bliê-
niaczo podobny do modelu
Siemensa. Wprawdzie tamten
nie posiada∏ wysuwanej na ru-
chomej p∏ytce s∏uchawki, lecz
ogólny design, wyglàd i mo˝-
liwoÊci systemu menu, typ
akumulatora, a nawet ∏ado-
warka jednoznacznie zdradza-
jà bardzo bliskie pokrewieƒ-
stwo. Na niekorzyÊç zmieni∏
si´ uk∏ad klawiatury – niektó-
re z klawiszy funkcyjnych zna-
laz∏y si´ na samym dole, pod
cz´Êcià numerycznà.
Do poruszania si´ po
opcjach urzàdzenia przewi-
dziano dwa osobne klawisze:
jeden z nich spe∏nia funkcj´
wyboru nast´pnej opcji, drugi
aktywuje wybranà funkcj´.
Cofni´cie si´ do poprzedniej
opcji umo˝liwia klawisz
umieszczony daleko, na sa-
mym dole, co komplikuje ob-
s∏ug´ systemu. Pomocà mo˝e
byç umieszczony na bocznej
Êciance aparatu suwak, s∏u˝àcy
Siemens S4 Power
choç niemal wszystkie to
umo˝liwiajà. W czasie rozmo-
wy mo˝na zanotowaç w tele-
fonie podany przez rozmówc´
numer. Po jej zakoƒczeniu
numer b´dzie dost´pny do
wykonania po∏àczenia lub za-
pisu w ksià˝ce telefonicznej.
Informacj´ o czasie trwania
po∏àczenia trzeba w∏àczyç
podczas rozmowy. Akumula-
tor litowo-jonowy o pojem-
noÊci 1350 mAh zapewnia
Êredni czas rozmowy nawet
do 7 godzin.
Rozbudowano mo˝liwoÊci
blokowania rozmów wycho-
dzàcych i przychodzàcych.
Mo˝na ograniczyç u˝ywanie
telefonu do wy∏àcznie jednej
karty SIM, co czyni go bezu˝y-
tecznym dla z∏odzieja..., tylko
˝e z∏odziej nie mo˝e o tym wie-
dzieç w momencie kradzie˝y.
Rozmowy wychodzàce mo˝na
zaw´ziç do numerów zawar-
tych w spisie karty SIM, a na-
wet do pi´ciu ostatnio wyko-
rzystywanych. Analogiczna
Sony CM-DX 1000
zwykle do regulacji g∏oÊnoÊci:
podczas obs∏ugi menu
wybiera nast´pnà/poprzednià
opcj´, lecz równie˝ nie jest
zbyt wygodny. Znalaz∏o si´ za
to miejsce dla osobnych przy-
cisków do w∏àczania/wy∏àcza-
nia telefonu i przywo∏ywania
pomocy kontekstowej.
Wysuni´cie w gór´ rucho-
mego fragmentu p∏ytki czo-
∏owej zwi´ksza odleg∏oÊç od
s∏uchawki do mikrofonu,
jednoczeÊnie odblokowujàc
klawiatur´ i odbierajàc nad-
chodzàcà rozmow´. JeÊli pró-
ba po∏àczenia nie powiedzie
si´, u˝ytkownik wybiera
mi´dzy automatycznym pona-
wianiem prób i przypomnie-
niem za pó∏ godziny, ˝e po∏à-
czenie nie dosz∏o do skutku.
Dokumentacja skupia si´ na
podstawowych funkcjach apa-
ratu, pozosta∏e traktuje lako-
nicznie bàdê wr´cz wymijajà-
co. Stosunkowo ci´˝ki zasilacz
∏adowarki rekompensuje wy-
godny system do∏adowywania
restrykcja mo˝e dotyczyç roz-
mów przychodzàcych – tele-
fon dopuÊci do po∏àczenia si´
tylko „znanych”, umieszczo-
nych w spisie telefonów roz-
mówców. Wreszcie istnieje
funkcja Loan Phone, przydatna
dla wypo˝yczajàcych telefony
– zablokowanie wykorzystania
innego SIM-a oraz wyzerowa-
nie i zabezpieczenie przed
zmianami licznika rozmów.
Uzupe∏niajàcy S4 faksmo-
dem PC-CARD wyposa˝ono
w sterowniki dla Windows 95
i DOS-a oraz oprogramowa-
nie komunikacyjne: Trio Da-
taFax Lite oraz DataComm. Wyposa˝enie 39 pkt
Dokumentacja szczegó∏o- Ergonomia 48 pkt
wo opisuje funkcje telefonu WydajnoÊç/waga 71 pkt
i faksmodemu, nie zabrak∏o Ocena ogólna 54 pkt
te˝ opisu instalacji zestawu Cena zestawu 3140 z∏
w systemie Windows 95. In- M/C 67 pkt
strukcji obs∏ugi towarzyszy
zestaw rozwiàzaƒ najcz´Êciej Przeci´tne oceny w katego-
wyst´pujàcych problemów rii wyposa˝enia i ergonomii
oraz spis numerów kierunko- Siemens S4 Power nadrabia
wych do kilkudziesi´ciu kra- bardzo dobrym wskaênikiem
jów Êwiata. czasu pracy do wagi.
baterii: telefon po prostu sta-
wia si´ na po∏àczonym ze êró-
d∏em pràdu stojaku.
WyÊwietlacz jest stosunko-
wo ma∏y, lecz w czasie wpisy-
wania d∏u˝szych numerów
czcionka zmniejsza si´, wi´c
nawet 20-cyfrowy numer
mieÊci si´ bez przeszkód, choç
ma∏a czcionka d∏ugich nume-
rów jest ju˝ mniej czytelna.
Koƒcówka wysuwanej anteny
wewnàtrz obudowy nie jest
niczym zabezpieczona – nie-
ostro˝ne manipulacje instalo-
wanà baterià mogà uszkodziç
jej koƒcówk´.
Modemowi towarzyszy pa- Wyposa˝enie 31 pkt
kiet Trio – DataFax i Data- Ergonomia 45 pkt
Comm oraz sterowniki dla WydajnoÊç/waga 100 pkt
DOS-a – bez wzmianki o insta- Ocena ogólna 61 pkt
lacji w Windows 95. Tak˝e za- Cena zestawu 3460 z∏
lecenie instalacji karty przy wy- M/C 69 pkt
∏àczonym komputerze z lekka
tràci myszkà. Modem mo˝na mAh wg producenta pozwala
jednak zainstalowaç jako rozmawiaç nawet do 10 go-
„Standardowy modem 9600”. dzin, co daje modelowi DX
Zastosowany akumulator 1000 najlepszy stosunek czasu
Li-Ion o pojemnoÊci a˝ 1350 pracy do wagi.
75
 H A R D WA R E
Procesory sygna∏owe
Sygna∏
okie∏znany
Cyfrowe procesory sygna∏owe zadomowi∏y si´ w bardzo
wielu nowoczesnych urzàdzeniach. Równie˝ komputery
coraz cz´Êciej wykorzystujà ich mo˝liwoÊci. CHIP przed-
stawi najwa˝niejsze cechy tych uk∏adów.
T elefony komórkowe, wzmacniacze au-
dio, urzàdzenia medyczne, systemy
przetwarzania mowy i obrazów, a nawet sa-
mochody nie potrafià ju˝ obyç si´ bez pro-
cesorów sygna∏owych (Digital Sound
Processing). Uk∏ady DSP znajdujà te˝ szero-
kie zastosowanie w technice komputerowej.
Sà one wykorzystywane do obróbki danych
we wszystkich nowoczesnych p∏ytach g∏ów-
nych, w modemach i wielu kartach dêwi´-
kowych. Ciekawym rozwiàzaniem sà karty
wielofunkcyjne. Ich procesory, po odpo-
wiednim zaprogramowaniu, przetwarzajà
albo dane audio, albo modemowe.
Zauwa˝ane niemal wy∏àcznie przez fa-
chowców procesory sygna∏owe podlegajà
dynamicznemu rozwojowi. Na udoskona-
lenie technologii przeznaczane sà ogrom-
ne sumy, przez co ka˝da nowa generacja
uk∏adów odznacza si´ wi´kszà wydajno-
Êcià oraz bogatszym zestawem funkcji.
76
DSP sà specjalizowanymi procesorami
przeznaczonymi do cyfrowej obróbki sy-
gna∏ów. Wszelkie operacje wykonywane sà
na bazie zadanych algorytmów. Jednocze-
Ênie mo˝liwe jest przeprogramowanie pro-
cesorów w trakcie pracy, co znacznie
zwi´ksza ich elastycznoÊç. Moc obliczenio-
wa nowoczesnych uk∏adów DSP dorównu-
je, bàdê wr´cz przewy˝sza mo˝liwoÊci
wspó∏czesnych procesorów PC.
Dzi´ki zastosowaniu uk∏adów DSP
mo˝liwe jest dowolne manipulowanie
w czasie rzeczywistym sygna∏ami cyfrowy-
mi. Przetworzony sygna∏ – równie˝ w po-
staci cyfrowej – pojawia si´ na wyjÊciu pro-
cesora, skàd w wi´kszoÊci przypadków do-
prowadzany jest do przetwornika cyfro-
wo-analogowego.
Cyfrowa obróbka sygna∏ów ma wiele
zalet w porównaniu z technikà analogo-
wà. Uk∏ady cyfrowe sà programowalne,
co zapewnia ich wi´kszà elastycznoÊç,
a funkcje urzàdzenia mo˝na szybko zmie-
niç, bez u˝ycia lutownicy. Wyniki sà
w pe∏ni powtarzalne – w przypadku uk∏a-
dów analogowych jest to trudne do spe∏-
nienia ze wzgl´du na rozrzut wartoÊci ele-
mentów. Z tego powodu przetwarzanie
cyfrowe zapewnia wi´kszà precyzj´. Nie
trzeba te˝ martwiç si´ zmianà parametrów
uk∏adu wywo∏anà starzeniem si´ elemen-
tów sk∏adowych. Dzi´ki przedstawionym
zaletom technika DSP szybko zyska∏a po-
pularnoÊç, pomimo wysokich kosztów
w poczàtkowej fazie jej rozwoju.
Ponadto cyfrowe przetwarzanie sygna-
∏ów pozwala uzyskaç efekty, które metoda-
mi analogowymi by∏yby trudne lub wr´cz
niemo˝liwe do zrealizowania. Przyk∏adem
sà cyfrowe filtry o idealnych charakterysty-
kach transmitancji.
Cyfrowe przetwarzanie
sygna∏ów
Ide´ cyfrowego przetwarzania sygna∏ów
przedstawia schemat na stronie 79. W od-
st´pach czasu okreÊlonych przez okres
próbkowania T, przetwornik analogowo-
cyfrowy odczytuje wartoÊç napi´cia sy-
gna∏u wejÊciowego. Odczytana wartoÊç
dostarczana jest do DSP. OdwrotnoÊç
okresu T nazywamy cz´stotliwoÊcià prób-
kowania fA. Aby poprawnie skwantowaç
sygna∏ wejÊciowy, fA musi byç (zgodnie
z twierdzeniem Shannona) najmniej dwu-
krotnie wi´ksza od maksymalnej cz´stotli-
woÊci przetwarzanego sygna∏u.
Filtr dolnoprzepustowy na wejÊciu prze-
twornika usuwa wszystkie wy˝sze cz´stotli-
woÊci z widma analizowanego sygna∏u,
których ewentualna obecnoÊç jest przyczy-
nà zniekszta∏ceƒ okreÊlanych efektem alia-
singu. Zmierzona przez przetwornik war-
toÊç napi´cia obarczona jest pewnym b∏´-
dem. Dok∏adnoÊç pomiaru zale˝y od roz-
dzielczoÊci i dok∏adnoÊci przetwarzania.
Przetwarzaniu analogowo-cyfrowemu
towarzyszy szum zwany szumem kwanty-
zacji. Jego poziom (w przeciwieƒstwie do
szumu charakterystycznego dla urzàdzeƒ
analogowych) mo˝na ∏atwo przewidzieç,
gdy˝ zale˝y wy∏àcznie od rozdzielczoÊci
przetwornika A/C. W dodatku wartoÊç
szumu nie wzrasta w trakcie cyfrowej ob-
róbki sygna∏u.
W∏aÊciwa obróbka sygna∏u zachodzi
w procesorze DSP. Przetwarza on sygna∏
w sposób zaprogramowany przez u˝ytkow-
nika. Cechà charakterystycznà procesorów
sygna∏owych jest to, ˝e sposób ich dzia∏ania
mo˝na zmieniaç w szerokim zakresie na
drodze programowej. Na wyjÊciu proceso-
ra znajduje si´ przetwornik cyfrowo-analo-
gowy oraz filtr dolnoprzepustowy, który
wyg∏adza schodkowy przebieg sygna∏u. O 79
Maj 5/97
 H A R D WA R E
Procesory sygna∏owe

W niektórych przypadkach nie ma po- Algorytmy wykorzystywane przez DSP

trzeby stosowania przetwornika analogo-
wo-cyfrowego na wejÊciu DSP. JeÊli proce-
sor pracuje jako generator sygna∏owy lub
syntezator wavetable, wówczas dane wyj-
Êciowe generowane sà programowo.
Architektura DSP znacznie ró˝ni si´ od
typowej dla mikroprocesorów PC architek-
tury Von Neumanna, która charakteryzuje
si´ wspó∏dzieleniem pami´ci przez dane
i program. Magistrala procesorów sygna∏o-
wych pracuje zgodnie z technologià Ha-
rvard. W tym przypadku pami´ç danych
jest oddzielona od pami´ci programu (patrz
rysunek „Architektura DSP”). Istotnà zale-
tà takiego rozwiàzania jest mo˝liwoÊç jed-
noczesnego dost´pu do kodu rozkazu i do
danych. Nie mo˝na jednak dowolnie dzie-
liç ca∏ej dost´pnej pami´ci na program i da-
ne. Procesor DSP posiada kilka wewn´trz-
nych szyn danych i adresowych. Specjalny
uk∏ad logiczny steruje wewnàtrz uk∏adu
prze∏àcznikami, które ∏àczà odpowiednie
magistrale wewn´trzne z zewn´trznymi.
ALU i rejestry
Najwa˝niejszym elementem procesora
DSP jest jednostka arytmetyczno-logicz-
na (ALU). W niej wykonywane sà opera-
cje dodawania lub mno˝enia dwóch
liczb, z których przynajmniej jedna jest
zazwyczaj wartoÊcià napi´cia sygna∏u.
Cz´sto ALU mno˝y dwie liczby, po czym
sk∏aduje wynik w rejestrze zwanym aku-
mulatorem (rozkaz MAC, Multiply-
Accumulate). Zazwyczaj operacje takie
wykonywane sà w jednym, wzgl´dnie
dwóch cyklach zegarowych. Z jednej
strony jest to mo˝liwe dzi´ki zastosowa-
niu architektury Harvard, z drugiej stro-
ny operacje dodawania i mno˝enia reali-
zowane sà sprz´towo, a nie za poÊrednic-
twem mikrokodów.
Jednostka arytmetyczno-logiczna po-
zwala ponadto dokonywaç przesuni´ç na
bitach oraz logicznie ∏àczyç dwie liczby.
Dzi´ki takim narz´dziom programista
procesora DSP jest w stanie rozwiàzaç
praktycznie wszystkie problemy zwiàza-
ne z cyfrowym przetwarzaniem sygna-
∏ów. Jedynym ograniczeniem jest moc
obliczeniowa procesora.
Uk∏ady DSP posiadajà wewn´trzne ko-
mórki pami´ci On-Chip-RAM, które –
podobnie jak w procesorach uniwersal-
nych – noszà nazw´ rejestrów. Dost´p do
rejestrów jest du˝o szybszy ni˝ do pami´-
ci zewn´trznej. DSP posiadajà te˝ specy-
ficzne rejestry (tzw. rejestry wskaêniko-
we), wykorzystywane do poÊredniego ad-
resowania pami´ci.
Zale˝nie od typu procesora rejestry ma-
jà d∏ugoÊç 16, 24 lub 32 bitów. Wraz ze
wzrostem d∏ugoÊci rejestru zwi´ksza si´
Dyskretna transformata Fouriera
(DFT) ma kluczowe znaczenie dla cy-
frowego przetwarzania sygna∏ów. Ja-
ko przyk∏ady zastosowania DFT mo˝-
na wymieniç filtracj´ i analiz´ widmo-
wà sygna∏ów. Dyskretna transforma-
ta Fouriera jest algorytmem matema-
tycznym pozwalajàcym przedstawiaç
sygna∏y w dziedzinie cz´stotliwoÊci –
w postaci amplitudy i fazy sk∏ado-
wych widmowych. W efekcie uzysku-
jemy pojedyncze (dyskretne), zespo-
lone prà˝ki spektralne.
Transformat´ Fouriera przepro-
wadza si´ dla ciàgu N próbek fn –
tzw. okienka. Im wartoÊç N jest
wi´ksza, tym wy˝sza jest dok∏ad-
noÊç analizy. W praktyce najcz´-
Êciej stosuje si´ N=1024. Dzia∏anie
algorytmu sprowadza si´ – poddaç dalszym przekszta∏ceniom.
w uproszczeniu – do wielokrotnego
mno˝enia i dodawania wyników po-
Êrednich. Najwi´kszym problemem
jest du˝a liczba wymaganych ope-
racji – konieczne jest przeprowa-
dzenie N2 mno˝eƒ i N*(N-1) sumo-
waƒ na liczbach zespolonych.
Szybka transformata Fouriera
(FFT) jest odmianà DFT pos∏ugujàcà
dok∏adnoÊç obliczeƒ. Nawet wtedy, kiedy
sygna∏ wejÊciowy skwantowany zosta∏
z rozdzielczoÊcià 16 bitów, stosowanie
d∏u˝szych rejestrów zmniejsza b∏´dy za-
okràglania wyników poÊrednich. Aby zapo-
biec przepe∏nieniom, wyniki dodawania
i mno˝enia sk∏adowane sà najcz´Êciej w spe-
cjalnych rejestrach o podwójnej d∏ugoÊci.
Arytmetyka sta∏o-
i zmiennoprzecinkowa
Procesory sygna∏owe dzielà si´ na sta∏o-
i zmiennoprzecinkowe (fixed-point i flo-
ating-point). Obecnie procesory sta∏oprze- wewn´trznà pami´ç nieulotnà, w której
cinkowe produkowane sà jedynie
w wersjach 16- i 24-bitowych.
Wszystkie wartoÊci przedstawiajà
w postaci liczb ca∏kowitych, co
w niektórych sytuacjach zmusza
programist´ do stosowania spe-
cjalnych zabiegów. Zazwyczaj naj-
bardziej znaczàcy bit wykorzysty-
wany jest do zapisania informacji
o znaku liczby. Arytmetyka sta∏o-
przecinkowa niesie ze sobà poten-
cjalne niebezpieczeƒstwo przekro-
czenia zakresu przez wynik sumo-
wania lub mno˝enia. Obowiàz-
kiem programisty jest nie dopuÊciç
do takiej sytuacji, stosujàc w razie
koniecznoÊci operacje skalowania.
Procesory zmiennoprzecinko-
we posiadajà najcz´Êciej architek-
tur´ 32-bitowà. Dzi´ki specyficz- Cechà charakterystycznà architektury
nemu sposobowi zapisu liczb cza- procesorów DSP jest rozdzielenie przestrzeni
soch∏onne skalowanie wartoÊci adresowej programu i danych
si´ mniej z∏o˝onym algorytmem, da-
jàc przy tym identyczne wyniki. Zale-
ta ta sprawia, ˝e FFT jest bardzo cz´-
sto wykorzystywana przez uk∏ady
DSP. Najcz´Êciej wykorzystywanym
algorytmem FFT jest algorytm Co-
oleya-Tukey’a, który wymaga, aby
N by∏o pot´gà liczby 2. W praktyce
warunek ten nie jest jednak znaczà-
cym ograniczeniem.
FFT wykorzystuje symetri´ zacho-
dzàcà pomi´dzy elementami równa-
nia (zapisanymi w postaci macierzo-
wej), która pozwala wy∏àczyç niektó-
re wspó∏czynniki przed nawias. Dzi´-
ki temu mo˝na zredukowaç liczb´
wymaganych operacji do N*log2N.
Po przeprowadzeniu DFT lub FFT
otrzymane widmo sygna∏u mo˝na
Aby zmieniç brzmienie dêwi´ku wy-
starczy cyfrowo wzmocniç jedne
i wyt∏umiç inne prà˝ki widma. Na-
st´pnie nale˝y przeprowadziç od-
wrotnà transformat´ Fouriera, przed-
stawiajàcà sygna∏ z powrtotem
w dziedzinie czasu. Wynik prze-
kszta∏ceƒ s∏yszalny jest na wyjÊciu
przetwornika C/A.
sta∏o si´ zb´dne. W 32-bitowym s∏owie
8 bitów przeznaczonych jest na zapianie
mantysy, 24 na eksponent´, z czego jeden
bit przechowuje informacj´ o znaku. Pro-
cesory zmiennoprzecinkowe sà szczególnie
przydatne w przypadku obróbki sygna∏ów
o bardzo du˝ej amplitudzie, jednak przy ta-
kiej samej d∏ugoÊci rejestrów sta∏oprzecin-
kowe DSP z poprawnie dobranym skalo-
waniem cechujà si´ wi´kszà dok∏adnoÊcià.
Po resecie
Wiele procesorów sygna∏owych posiada
O 80
Architektura DSP

79
 H A R D WA R E
Procesory sygna∏owe
zapisano pro-
gram inicjujàcy Zasada cyfrowego przetwarzania sygna∏ów
procesor (Boot-
strap-ROM).
Program ten
uruchamiany
jest po restarcie
uk∏adu i odpo-
wiada za wczy-
tanie i urucho-
mienie w∏aÊci-
wego programu
procesora.
W seryjnie pro- Przed konwersjà sygna∏u do postaci cyfrowej jest on przepu-
dukowanych szczany przez filtr dolnoprzepustowy w celu unikni´cia
urzàdzeniach zniekszta∏ceƒ (efektu aliasingu)
w∏aÊciwy pro-
gram znajduje si´ w zewn´trznym
EPROM-ie, skàd jest ∏adowany, a na-
st´pnie uruchamiany.
Procesory DSP posiadajà te˝ wiele in-
nych mo˝liwoÊci, takich jak obs∏uga prze-
rwaƒ, bezpoÊredni dost´p do pami´ci
(DMA) i wielozadaniowoÊç. Funkcje te
DSP dla poczàtkujàcych
Jest rzeczà naturalnà, ˝e producenci
DSP zainteresowani sà rozpo-
wszechnianiem swoich produktów.
Z tà myÊlà proponujà niedrogie ze-
stawy DSP sprzedawane razem
z oprogramowaniem rozwojowym
przeznaczonym dla poczàtkujàcych
i Êredniozaawansowanych programi-
stów. Na przyk∏ad Texas Instruments
proponuje DSP-Starter-Kit w cenie
ok. 350 z∏. Zestaw ten mo˝na poleciç
osobom, które pragnà zaznajomiç
si´ z technikà DSP. Jego mo˝liwoÊci
sà wi´cej ni˝ zadowalajàce: taktowa-
ny zegarem 50 MHz procesor TI jest
w stanie dekodowaç w czasie rze-
czywistym sygna∏ audio zakodowa-
ny w standardzie MPEG. Poczàtkujà-
cy majà wi´c niemal nieograniczone
mo˝liwoÊci eksperymentowania.
Jest to wyt∏umaczeniem dla ogrom-
nej popularnoÊci grup u˝ytkowników
pakietów DSP, których cz∏onkowie
wymieniajà si´ mi´dzy sobà samo-
dzielnie napisanymi aplikacjami i bi-
bliotekami programów. Przyk∏ad ta-
kiej grupy znaleêç mo˝na na interne-
80
realizowane sà w ró˝ny sposób przez ró˝-
nych producentów, a ich opis przekracza wania DSP jest cyfrowa regulacja g∏oÊno-
ramy niniejszego artyku∏u.
Pierwsze programy
Jak ju˝ wczeÊniej wspomnieliÊmy, zasto- a wynik mno˝enia wysy∏any jest na wyj-
sowania procesorów sygna∏owych sà
towym serwerze firmy TI, który bez-
p∏atnie udost´pnia swoje zasoby.
W sk∏ad dostarczanego pakietu
wchodzi kompletna karta, na której
zamontowany jest zmiennoprzecin-
kowy procesor TMS320C31 o 32-bito-
wej architekturze. Zawarty w zestawie
przewód umo˝liwia po∏àczenie karty
z portem równoleg∏ym komputera
PC. Karta posiada wejÊcie i wyjÊcie
analogowe, u˝ytkownik musi jedy-
nie zatroszczyç si´ o zasilanie uk∏a-
du. Po pod∏àczeniu standardowego
zasilacza sieciowego mo˝na rozpo-
czàç prac´. Do∏àczone oprogramo-
wanie zawiera kompilator assem-
blera, debuger i kilka przyk∏ado-
wych aplikacji.
Texas Instruments oferuje tak˝e
Teaching-Kit za ok. 700 z∏. Zosta∏
on stworzony z myÊlà o uczelniach
wy˝szych, nadaje si´ jednak zna-
komicie dla wszystkich, którzy chcà
zapoznaç si´ z podstawami cyfro-
wego przetwarzania obrazów. Ze-
staw ten – bardzo podobny do TI-
Starter-Kit – pracuje ze sta∏oprze-
cinkowym procesorem 40 MHz. Poza
tym jego dokumentacja ma raczej dy-
daktyczny charakter, a zestaw pro-
gramów jest bardziej rozbudowany.
Motorola proponuje modu∏ rozwo-
jowy oznaczony symbolem
DSP56002EVM w cenie 600 z∏. Ser-
cem zestawu jest 24-bitowy procesor
sta∏oprzecinkowy DSP56002. Kart´
∏àczy si´ z komputerem PC za
poÊrednictwem z∏àcza szeregowe-
go. Równie˝ w tym pakiecie zawarta
jest dokumentacja i kompilator.
Ju˝ w niedalekiej przysz∏oÊci do-
st´pne b´dà w sprzeda˝y modele
DSP56811EVM za ok. 350 z∏ i DSP
56030EVM kosztujàcy ok. 810 z∏.
bardzo ró˝norodne. Zale˝nie od rodza-
ju uruchomionego oprogramowania,
ten sam uk∏ad mo˝e realizowaç odmien-
ne funkcje.
Bardzo prostym przyk∏adem zastoso-
Êci dêwi´ku. WartoÊci kolejnych próbek
pojawiajàcych si´ na wejÊciu procesora
mno˝one sà przez zadany wspó∏czynnik,
Êcie. Jednostka arytmetyczno-logiczna
realizuje mno˝enie w jednym albo dwóch
cyklach maszynowych. Je˝eli wspó∏czyn-
nik jest mniejszy od 1, wówczas dêwi´k
jest t∏umiony, a tor sygna∏owy zachowu-
je si´ jak dzielnik napi´ciowy. Po dobra-
niu wspó∏czynnika wi´kszego od jedno-
Êci uk∏ad b´dzie dzia∏a∏ jak wzmacniacz.
OczywiÊcie funkcje realizowane w rze-
czywistych urzàdzeniach sà znacznie bar-
dziej skomplikowane. Regulacj´ g∏oÊno-
Êci znacznie ∏atwiej mo˝na przeprowa-
dziç za pomocà zwyk∏ego potencjome-
tru, który nie wymaga sterowania z po-
ziomu komputera PC. Jednak w opisa-
nym poni˝ej przyk∏adzie zastosowanie
procesora DSP jest znacznie bardziej uza-
sadnione.
Niewiele trudniej ni˝ cyfrowy poten-
cjometr wykonaç mo˝na modulator sy-
gna∏u. W tym przypadku zamiast sta∏ego
wspó∏czynnika wzmocnienia nale˝y za-
stosowaç mno˝nik, którego wartoÊç
zmienia si´ zgodnie z przyj´tym algoryt-
mem. JeÊli funkcja przyjmuje kolejne
wartoÊci sygna∏u sinusoidalnego, wów-
czas efektem mno˝enia b´dzie zmodulo-
wany sygna∏ wejÊciowy.
Efekt pog∏osu lub echa uzyskuje si´
zapami´tujàc kolejne próbki, a nast´pnie
dodajàc próbk´ do aktualnej wartoÊci
sygna∏u z opóênieniem. W tym przypad-
ku programuje si´ obszar pami´ci jako
bufor spe∏niajàcy rol´ linii opóêniajàcej.
Pos∏ugujàc si´ indeksowym (poÊrednim)
adresowaniem pami´ci, funkcj´ takà
mo˝na zrealizowaç stosunkowo ∏atwo.
Algorytm realizujàcy funkcj´ cyfrowego
regulatora g∏oÊnoÊci jest bardzo prosty –
ca∏y program assemblerowy nie przekra-
cza 10 linii.
Maj 5/97
Producenci procesorów
sygna∏owych
Do czo∏owych producentów procesorów
DSP nale˝à Texas Instruments, Motoro-
la, Analog Devices i AT&T. Oferta tych
firm jest bardzo bogata i niemal w zupe∏-
noÊci pokrywa zapotrzebowanie na urzà-
dzenia DSP. Dla poczàtkujàcych oraz dla
osób, które chcà sprawdziç w jaki sposób
programuje si´ procesory sygna∏owe
przeznaczone sà specjalne zestawy.
W ramce „DSP dla poczàtkujàcych” wy-
mieniono kilka godnych polecenia arty-
ku∏ów. Mo˝liwoÊci ich wykorzystania
jest bardzo wiele. Po pod∏àczeniu do do-
mowego zestawu stereo mo˝na, na przy-
k∏ad, zaprogramowaç efekt symulacji po-
mieszczeƒ o ró˝nych rozmiarach. Doda-
nie czujnika na wejÊciu pozwala prze-
kszta∏ciç uk∏ad w programowalny system
pomiarowy.
IBM produkuje popularny uk∏ad Mwa-
ve-Chip, który w notebookach wykorzy-
stywany jest do obróbki dêwi´ku oraz sy-
gna∏ów modemowych. Japoƒska firma Hi-
tachi posiada uk∏ad wchodzàcy w sk∏ad se-
rii mikrokontrolerów SuperH, w których
zintegrowano funkcje DSP. Ramka infor-
macyjna na koƒcu artyku∏u zawiera kilka
adresów URL, pod którymi znaleêç mo˝na
wi´cej informacji.

Przysz∏oÊç DSP w bran˝y PC

W bran˝y PC zauwa˝alny jest odwrót od
uk∏adów DSP. Du˝a moc obliczeniowa
procesorów Pentium Pro pozwala wyko-
rzystaç je do zadaƒ, które jeszcze do nie-
dawna by∏y domenà specjalizowanych
uk∏adów sygna∏owych. Nadal jednak nie
mo˝na jednoznacznie przesàdziç przy-
sz∏oÊci DSP, poniewa˝ cyfrowe przetwa-
rzanie sygna∏ów bardzo mocno anga˝uje
procesor Pentium, znacznie spowalniajàc
wykonywanie pozosta∏ych zadaƒ. Przy-
sz∏oÊç poka˝e, czy g∏ówny procesor przej-
mie zadania DSP, czy te˝ nadal potrzebne
b´dà specjalizowane karty i uk∏ady.
oprac. Jerzy Michalczyk (jk)

DSP w Internecie
Strony WWW zwiàzane z DSP:
http://www.mot.com/SPS/DSP
http://www.ti.com/sc/docs/dsps/
dsphome.htm
http://www-dsp.rice.edu
http://www-dsp.rice.edu
Grupa dyskusyjna (news)
o DSP: comp.dsp

Uwaga 5/97
Dodatkowe informacje zwiàzane z
procesorami DSP znajdujà si´ na naszym
Hardware | DSP)
CD-ROM-ie (H
 S O F T WA R E
Krótkie testy: edukacja, multimedia, zarzàdzanie firmà
Comics’ Planet
Kolorowe rysowanie
I nterakcyjny kurs rysowania
komiksów Comics’ Planet
jest w za∏o˝eniach programem
przeznaczonym dla osób chcà-
cych poznaç tajniki tworzenia
postaci rysunkowych. Na-
bywca otrzymuje CD-ROM
zawierajàcy elektroniczny
podr´cznik kreÊlenia oraz wy-
jàtkowo skromnà, trzystroni-
cowà instrukcj´ instalacji i ob-
s∏ugi aplikacji.
Program zajmuje oko∏o
2 MB na dysku twardym, resz-
ta plików znajduje si´ na srebr-
nym krà˝ku. Imponujàca ko-
lekcja multimedialna zawiera
ponad 1700 plików BMP, 20
minut filmów w formatach
MPEG i AVI oraz Êcie˝k´
dêwi´kowà z podk∏adem mu-
zycznym i nagranymi objaÊnie-
niami lektorów.
Pierwsza, najwa˝niejsza po-
zycja menu aplikacji to Lekcje,
podzielone na kilka grup
Scala MultiMedia MM100
Poruszyç obraz
W szystkim, którzy wyko-
rzystywali kiedyÊ Ami-
g´ do obróbki filmów wideo,
znany jest zapewne pakiet
Scala. Oryginalnie napisany
w roku 1987 z przeznacze-
niem na platform´ Amigi,
przeniesiony zosta∏ ostatnio
do Êrodowiska PC. Jednak
Scala MM100 s∏u˝y raczej do
tworzenia multimedialnych
prezentacji, ni˝ do monta˝u
sekwencji wideo – co prawda
potencjalnie takie mo˝liwoÊci
istniejà, brak jednak w pakie-
cie sterowników do jakiejkol-
wiek karty wideo. Filmy wi-
deo mo˝na wczytaç do progra-
mu jedynie za poÊrednictwem
formatów FLI i FLC.
Ka˝da przygotowana za po-
mocà Scali prezentacja posia-
da postaç skryptu, zawierajà-
cego opis przekszta∏ceƒ, jakim
poddawane sà kolejne obrazy,
czasu ich trwania oraz
82
tematycznych. Poczàtkujàcy
artysta najpierw obejrzy przy-
bory pracy rysowników, na-
st´pnie wys∏ucha krótkiej pre-
lekcji o podstawowych figu-
rach geometrycznych, wresz-
cie dowie si´, jak roz∏o˝yç ry-
sowanà postaç na sk∏adowe fi-
gury elementarne, takie jak ku-
la czy szeÊcian. Kolejne lekcje
sà trudniejsze i dotyczà wpro-
wadzania elementów ruchu do
rysunku, tworzenia animacji
i pisania scenariuszy. Praktycz-
ne porady pozwalajà zapoznaç
si´ z tajnikami o˝ywiania po-
staci – np. odpowiednio dobra-
ne oczy spowodujà, ˝e rysowa-
ny bohater b´dzie smutny lub
weso∏y. Krótkie zgadywanki
po ka˝dej lekcji majà na celu
pog∏´bienie nabytej wiedzy.
Temu samemu celowi s∏u˝à
do∏àczone sekwencje wideo.
Wszystkie rysunki mo˝na za-
pisaç na dysku i wydrukowaç.
6/97
towarzyszàcego im dêwi´ku.
J´zyk tych skryptów jest do te-
go stopnia zaawansowany,
˝e mo˝na dzi´ki nie-
mu napisaç np. gr´
lub aplikacj´ multi-
medialnà. Do dyspo-
zycji mamy ogromnà
liczb´ (oko∏o dwu-
stu) filtrów, definiu-
jàcych sposób prze-
chodzenia jednego
obrazu w drugi (za-
k∏adany kana∏ alpha
jest oÊmiobitowy),
mimo to na kraw´-
dziach przenikajà-
cych si´ obrazów wy-
raênie widoczne sà
schodki. Drugà ujemnà cechà
takiego rozwiàzania sà poja-
wiajàce si´ niekiedy niedo-
k∏adnoÊci maskowania na
przesuwajàcych si´ kraw´-
dziach, objawiajàce si´ punk-
tami o przypadkowej barwie.
Opcja ta szczególnie przydaje cechy antropomorficzne” wy-
si´ w przypadku rysunków maga ciàg∏ego odwo∏ywania
przedstawiajàcych kolejne si´ do za∏àczonego s∏ownika
etapy kreÊlenia, gdzie przyk∏a- hipertekstowego, ten zaÊ nie
dowo pierwszy obrazek za- jest najmocniejszà stronà pro-
wiera kilka okr´gów i kwadra-
tów, na drugim widaç ju˝ za-
rys postaci, a z trzeciego
gramu. Wprawdzie zaindek-
sowano w nim dziesiàtki s∏ów,
lecz objaÊnienia sà zbyt skrom-
uÊmiecha si´ sympatyczny ne jak na iloÊç miejsca dost´p-
misio-pysio. nego na CD-ROM-ie. Prawdà
Pewnà wadà jest fakt, ˝e za- jest, ˝e autorzy chcieli zawrzeç
j´cia prowadzone sà szybko, na jednym krà˝ku jak najwi´-
a ich poziom merytoryczny cej wiedzy – jednokrotne
jest cz´sto
zbyt wysoki.
S∏ownictwo
kursu jest
skompliko-
wane i raczej
b´dzie êle od-
bierane przez
dzieci ze
szkó∏ podsta-
wowych.
Operowanie
poj´ciami
w rodzaju
„perspektywa
dwuzbiego- Comics’ Planet zapoznaje
wa” lub poleceniami „Narysuj z kolorowym Êwiatem
dzikie zwierz´ dodajàc mu kreskówek
Wszystkie zdarzenia, efekty gotowe samplingi, Êcie˝ka au-
i filtry zapisane w skrypcie dio z p∏yty CD, pliki MIDI oraz
wykonywane sà sekwencyj- wejÊcia karty dêwi´kowej.
nie, tzn. nie ma mo˝liwoÊci
uruchomienia nast´pnego fil-
Wbudowany mikser pozwala
mieszaç dêwi´ki pochodzàce
tru w czasie,
wykonywany jest jeszcze
poprzedni.
gdy z kilku êróde∏. Do odtwarzania
skryptów Scali s∏u˝y specjalny
player, którego rozpowszech-
nianie jest bezp∏atne.
Co ciekawe, istnie-
je wersja pakietu dla
wi´kszoÊci peceto-
wych systemów ope-
racyjnych: Windows
3.1x/95, DOS 5.0,
OS/2 Warp. Ponie-
wa˝ program nie wy-
korzystuje systemo-
wych elementów in-
terfejsu graficznego,
dla wszystkich plat-
form systemowych
interfejs u˝ytkowni-
Na wszystkich platformach ka jest identyczny.
systemowych interfejs Takie rozwiàzanie ma zarówno
u˝ytkownika Scali MM100 wady, jak i zalety: z jednej stro-
wyglàda podobnie ny niezale˝nie od tego, czy ko-
rzystamy z wersji dla Amigi,
Dêwi´k towarzyszàcy pre- OS/2 czy DOS-a, mamy do czy-
zentacji mo˝e pochodziç z kil- nienia z dok∏adnie takim sa-
ku ró˝nych êróde∏, takich jak mym interfejsem, co dla osób
Maj 5/97

doskona∏a szata graficzna
du˝a liczba porad
i przyk∏adów
pe∏ne wykorzystanie
multimediów
skomplikowane s∏ownictwo
zbyt lakoniczny
s∏ownik poj´ç
przejrzenie ca∏oÊci materia∏u
dydaktycznego zajmuje kilka
godzin. Jednak˝e praktyczna
nauka rysowania b´dzie praw-
dopodobnie wymaga∏a wie-
lokrotnego przes∏uchiwania
lekcji, przeglàdania rysun-
ków w trybie poklatkowym
oraz wielu çwiczeƒ na papie-
rze opierajàcych si´ na wydru-
kowanych przyk∏adowych
grafikach.
Dodatkowà atrakcjà aplika-
cji jest baʃ rysunkowa, przed-
stawiajàca przygody ludzika
Robokia w tajemniczej krainie
elektronicznej alchemii; ko-
lorowa kreskówka zawiera
quiz z pytaniami poruszajà-
cymi zagadnienia tworzenia
komiksów. Kolejne pozycje
przesiadajàcych si´ np. z Ami-
gi na peceta nie jest bez znacze-
nia. Z drugiej jednak strony
u˝ytkownicy znajàcy np. inter-
fejs Windows 95 b´dà musieli
zmieniç przyzwyczajenia.
Uniezale˝nienie od platfor-
my zosta∏o posuni´te dalej –
program nie korzysta z ˝ad-
nych sterowników systemu
operacyjnego, co skazuje nas
na urzàdzenia, do których dri-
very stworzyli ich producenci
bàdê autorzy pakietu. Nieste-
ty, na liÊcie kart wideo, do któ-
rych istniejà sterowniki do
Scali, znajdujà si´ egzotyczne,
nieznane u nas urzàdzenia,
brak natomiast modeli popu-
larnych w Polsce producen-
tów takich jak Fast czy miro.
Podobnie sytuacja ma si´
w przypadku kart dêwi´ko-
wych i graficznych, chocia˝ li-
sta obs∏ugiwanych urzàdzeƒ
jest tu d∏u˝sza. JeÊli jednak na-
szej karty graficznej nie ma na
liÊcie, skazani jesteÊmy na ste-
rownik VESA. Nie zmienia to
jednak ogólnego dobrego
wra˝enia: w wersji MM100
W skrócie
Comics’ Planet
Wymagania: PC 386; 8 MB RAM;
nap´d CD-ROM; karta dêwi´kowa;
Windows 3.1x; ok. 2 MB na dysku
Producent: Digimail, W∏ochy
Dostarczy∏: Young Digital Poland
Gdaƒsk, tel.: (0-58) 52 66 85
fax: (0-58) 52 66 90
e-mail: ydpmm@ydp.com.pl
http://www.ydp.com.pl/
Cena: 149 z∏
g∏ównego menu zawierajà
komplet pytaƒ zadawanych
w trakcie kursu i pozwalajà
ustawiç opcje aplikacji.
Comics’ Planet z pewnoÊcià
powinien zainteresowaç dzie-
ci w ró˝nym wieku, g∏ównie ze
wzgl´du na barwnà grafik´
i atrakcyjny materia∏ edukacyj-
ny. Otwarte pozostaje pytanie,
czy skomplikowany mate-
ria∏ edukacyjny nie b´dzie
odstrasza∏ od zg∏´biania taj-
ników rysowania kolorowych
figurek. Mo˝e si´ okazaç,
˝e niezb´dna b´dzie cierpli-
wa pomoc doros∏ych.
Romuald Gnitecki
W skrócie
Scala MultiMedia MM100
Wymagania: PC 486; 8 MB RAM;
karta graficzna SVGA; nap´d CD-ROM;
Windows 95, Windows 3.1x, OS/2 Warp
lub DOS 5.0; ok. 10 MB na dysku
Producent: Scala Computer Televi-
sion, USA, http://www.scala.com/
Dostarczy∏: Aram Multimedia
Warszawa, tel./fax: (0-22) 43 28 61
e-mail: aram@ternet.pl
Cena: 250 z∏
jednolity interfejs
u˝ytkownika we wszystkich
wersjach pakietu
bogaty wybór filtrów
ogromne mo˝liwoÊci j´zyka
skryptów
niemo˝noÊç wczytania
filmów AVI i MOV
brak wersji polskiej
brak mo˝liwoÊci u˝ywania
standardowych sterowników
pakiet Scala jest niedrogim,
wartym polecenia narz´dziem
do tworzenia multimedial-
nych, interakcyjnych prezen-
tacji bàdê aplikacji.
Marcin Pawlak
System Informowania
Kierownictwa Media M 2.40.01 PL 5/97
Kierownik w sk∏adzie informacji
W ka˝dym szanujàcym si´
przedsi´biorstwie szef
musi wiedzieç wszystko. Dla-
zapytanie do wewn´trznej ba-
zy danych programu, korzy-
stajàc z narz´dzia zwane-
tego te˝ pracownicy zalewajà go CAR (Computer Assisted
go mniejszà lub wi´kszà iloÊcià Request – komputerowe
papierów
i innych do-
kumentów.
Wychwy-
cenie z tego
ba∏aganu
rzeczy naj-
istotniej-
szych jest
tym trud-
niejsze, im
wi´ksza jest
firma lub
im wi´cej
„zaufa-
nych” pra-
cowników Klikni´cie myszà na punkcie
ma szef. Tak czy inaczej po- symbolizujàcym na mapie
dzia∏ informacji na „od mini- Olsztyn powoduje otwarcie
stra na prawo, od sekretarki okna z danymi na temat
do kosza” w koƒcu mo˝e oka- sprzeda˝y w tym mieÊcie
zaç si´ niewystarczajàcy lub
wr´cz szkodliwy. I tu z pomo- wspomaganie zapytaƒ). Przy-
cà przychodzà systemy kom- pomina ono kreatory zapy-
puterowe, majàce za zadanie taƒ i raportów znane np.
„wy∏apaç” na podstawie zde- z Accessa. Kolejno ustala si´
finiowanych regu∏ i zapytaƒ, typ raportu (tabelka, wykres
które informacje sà najwa˝- ko∏owy, s∏upki itd.) oraz jakie
niejsze, w przejrzysty sposób dane majà byç wyÊwietlane.
je przedstawiç, a nawet zasu- Otrzymany wykres mo˝emy
gerowaç najlepsze rozwiàza- umieÊciç na pulpicie. Program O 84
nia pojawiajàcych si´ proble-
mów. Jednym z tego typu pro-
dobra dokumentacja
gramów jest pakiet System
import danych z ró˝nych
Informowania Kierownictwa
systemów baz danych
Media M kanadyjskiej firmy
Speedware, którego spoloni- du˝a szybkoÊç
zowana wersja w∏aÊnie poja- elastycznoÊç konfiguracji
wi∏a si´ na naszym rynku. zbyt wysoka cena
Wyglàd ekranu aplikacji niestaranna polonizacja
mo˝na w dowolny sposób mo-
dyfikowaç tak, aby w danej
chwili zawiera∏ tylko najwa˝-
niejsze informacje. Pulpit mo-
W skrócie
System Informowania Kierow-
˝e wi´c np. przypominaç cen- nictwa Media M 2.40.01 PL
trum dowodzenia, na którym Wymagania: PC 386; 4 MB RAM;
umieszczone zosta∏y przyciski Windows 3.1x; ok. 6 MB na dysku
uruchamiajàce inne programy Producent: Speedware, Kanada
i wielkie logo firmy. Drugim http://www.speedware.com/
Dostarczy∏: PMS Labs, Gliwice
ciekawym rozwiàzaniem jest tel./fax: (0-32) 179 22 50
∏atwa mo˝liwoÊç uzyskania e-mail: pmslabs@silesia.ternet.pl
poszukiwanej informacji. Bez Cena: 7381 z∏ (4392 z∏ – pakiet +
trudu mo˝na te˝ stworzyç 2989 z∏ – licencja)
83
 S O F T WA R E
Krótkie testy: edukacja
umo˝liwia zaprojektowanie
prostej symulacji obrazujàcej,
jak mogà si´ zmieniaç jedne
wskaêniki po zmianie innych.
Wszystko to razem sprawia,
˝e w nat∏oku informacji
szef mo˝e si´ poczuç nieco
bezpieczniej.
Jedynym naprawd´ powa˝-
nym mankamentem pakietu
jest jego cena. Media M to sy-
stem bardzo drogi, a dodatko-
wo do utworzenia i modyfi-
kowania s∏ownika oraz im-
portu danych z ró˝nych syste-
mów niezb´dne jest zatru-
dnienie informatyka. Pro-
gram posiada bowiem dwa
ca∏kowicie niezale˝ne modu-
∏y do obs∏ugi s∏ownika oraz
wczytywania informacji. Edy-
tor s∏ownika pozwala na zde-
finiowanie wszystkich u˝ywa-
nych póêniej przez szefa in-
formacji, takich jak nazwy od-
dzia∏ów firmy, wskaêniki,
wymiary itp. Drugi modu∏ to
edytor specjalnych skryptów
pozwalajàcych na do∏àczanie
danych z ró˝nych êróde∏
(dBASE, SQL, Lotus 1-2-3 lub
odpowiednio sformatowany
plik tekstowy) oraz manipu-
lowanie nimi i ich struktura-
mi. Tworzenie tych skryptów
przypomina edycj´ plików
.INI, jest wi´c dosyç m´-
czàce. Dopiero przygoto-
wany przez informatyka
s∏ownik i plik danych po-
zwala na udost´pnienie sy-
stemu szefowi.
Trzeba przyznaç, ˝e pakiet
Media M to doÊç ciekawe roz-
wiàzanie, w znacznym stopniu
u∏atwiajàce zarzàdzanie fir-
mà. Zastrze˝enia mo˝e jednak
budziç jakoÊç polonizacji
(zdarzajà si´ komunikaty pol-
skie przeplatane z angielski-
mi) oraz przede wszystkim ce-
na. Ka˝demu potencjalnemu
u˝ytkownikowi radzimy w tej
sytuacji przed zakupem obli-
czyç wskaênik korzyÊci/cena,
a producentowi sugerujemy
bardzo prosty sposób na po-
prawienie tego wskaênika: za-
symulowaç programem Me-
dia M obni˝k´ ceny i wycià-
gnàç wnioski...
Tomasz Zaród
84
Literat 2.0
Lekcja polskiego raz jeszcze
D o obszernej oferty pro-
gramów na dyskach
CD-ROM do∏àczy∏ niedawno
chyba pierwszy multimedialny
polskoj´zyczny przewodnik
po literaturze. Wszyscy, którzy
chcieliby przypomnieç sobie
materia∏ szko∏y Êredniej, znaj-
dà w Literacie 2.0 niezb´dne
informacje, podane w przy-
st´pnej i ciekawej formie.
Na krà˝ku znajduje si´ za-
równo sam pro-
gram Literat, jak
równie˝ wersje
demonstracyjne
innych produkcji
firmy Lynx-SFT.
W przypadku
Windows 95
proces instalacji
zostaje zapoczàt-
kowany automa-
tycznie po w∏o-
˝eniu p∏yty do
czytnika; posia-
dacze „okienek”
16-bitowych
muszà uruchamiaç program
instalacyjny samodzielnie.
Aplikacja umo˝liwia zapozna-
nie si´ z ˝yciorysami znanych
autorów, odbycie filmowych
wizyt w poÊwi´conych im mu-
zeach, a tak˝e stanowi êród∏o
informacji o epokach i stylach
literackich. Dla przygotowu-
jàcych si´ do prac pisemnych
czy matury pomocne mo-
gà okazaç si´ przyk∏adowe
wypracowania.
Nawigacja po programie
nie stwarza trudnoÊci zarów-
no dzi´ki przejrzystemu uk∏a-
dowi menu, jak i podpowie-
dziom („dymkom”) do ikon.
Z g∏ównego ekranu programu
mo˝na dostaç si´ do galerii au-
torów, gdzie znajdziemy infor-
macje o czasie ˝ycia i twórczo-
Êci wybranego pisarza. Kolej-
na ikona pozwala przejÊç do
galerii utworów i zapoznaç si´
z ich omówieniami, a w przy-
padku niektórych dzie∏ lirycz-
nych równie˝ z fragmentami
tekstu. Nast´pne pozycje na li-
Êcie ikon prowadzà do spisu
hase∏, poprzez który mo˝na
2/97
szybko dotrzeç do tekstów
zwiàzanych z jakimÊ zagadnie-
niem oraz spisu pràdów arty-
stycznych i dzia∏ajàcych w ich
ramach grup (tu znajdujà si´
informacje, czym by∏o oÊwie-
cenie lub te˝ kto tworzy∏
Skamandra).
Korzystajàc z pojemnoÊci
CD-ROM-u producent zamie-
Êci∏ równie˝ leksykon termi-
nów literackich wyst´pujàcych
Literat 2.0 to bogate zasoby
informacji o literaturze
podane w ciekawej formie
w opisach utworów. JeÊli u˝yt-
kownik poczuje si´ znu˝ony
czytaniem tekstu, to mo˝e
skorzystaç z galerii filmów.
W ten sposób nie ruszajàc si´
z fotela mo˝na odbyç podró˝
do muzeum Marii Dàbrow-
skiej, Henryka Sienkiewicza
i innych wielkich postaci pol-
skiej literatury. Dodano te˝
dwa filmy opowiadajàce
o konkretnych utworach lite-
rackich („Noce i dnie” oraz
„Quo vadis”). OczywiÊcie nie
zapomniano o opcji umo˝li-
wiajàcej wyszukiwanie infor-
macji, a nawet notatniku dla
osób, które chcia∏yby uzupe∏-
niç jakiÊ temat w∏asnymi zapi-
skami. Po zakoƒczeniu nauki
zdobytà wiedz´ mo˝na prze-
testowaç, ustalajàc najpierw za-
kres tematyczny i liczb´ pytaƒ.
W programie nie unikni´to
jednak kilku b∏´dów. Np. na
cz´Êci filmów umieszczono
czerwone napisy na ciemnym
tle, co w po∏àczeniu z ich niskà
rozdzielczoÊcià zaowocowa∏o
brakiem czytelnoÊci. Razi te˝
momentami to, ˝e dêwi´k na-
grywano w czasie normalne-
go oprowadzania wycieczek,
przez co w tle pojawiajà si´ od-
g∏osy bynajmniej nie zwiàzane
z treÊcià filmu. Pewne braki
majà te˝ ˝yciorysy pisarzy.
Cz´Êç z nich (dotyczy to
zw∏aszcza autorów staro˝yt-
nych) zawiera tylko informa-
cje o czasie ˝ycia i opis kilku
wybranych utworów, brakuje
natomiast danych o miejscu
urodzenia i zamieszkania,
nie mówiàc ju˝ o jakichÊ cie-
kawostkach z ˝ycia oma-
wianego literata. By∏oby
dobrze, gdyby w nast´p-
nej wersji uda∏o si´ rów-
nie˝ zamieÊciç pe∏ne tek-
sty kilku najwa˝niej-
szych utworów ka˝dego
artysty.
Pomimo wspomnia-
nych zastrze˝eƒ firmie
Lynx-SFT nale˝y si´
uznanie za wykonanie
dobrego jakoÊciowo
i potrzebnego produktu.
Przyda si´ on wszystkim
uczniom szkó∏ Êrednich
przygotowujàcym si´ do matu-
ry lub egzaminów wst´pnych
na wy˝sze uczelnie. Równie˝
ci, którzy nie chcà, by
nazwiska wielkich postaci lite-
ratury stanowi∏y dla nich
zagadk´, powinni zaopatrzyç
si´ w ten krà˝ek.
Ziemowit Brysiak
obszerny materia∏
leksykon terminów
filmy z muzeów
indeksy hase∏
braki w ˝yciorysach
nie najlepsza jakoÊç
dêwi´ku w filmach
W skrócie
Literat 2.0
Wymagania: PC 386; 4 MB RAM;
nap´d CD-ROM; karta graficzna
SVGA; karta dêwi´kowa;
Windows 3.1x; ok. 1 MB na dysku
Producent: RangelSoft, Warszawa
e-mail: rangelsoft@poland.org
http://www.rangelsoft.com/
Wydawnictwo Lynx-SFT, Warszawa
tel./fax.: (0-22) 25 61 22
e-mail: lynxsft@elektron.pl
http://www.lynxsft.elektron.pl/
Cena: 100 z∏
Maj 5/97
 S O F T WA R E
Krótkie testy: programy graficzne
Microsoft Greetings Workshop
Nie straszne nam laurki...
R ok 1997 na pewno b´dzie
rokiem publikacji elektro-
nicznych. Pojawi∏y si´ nowe
techniki obróbki plików gra-
ficznych; pojawi∏ si´ te˝
wzgl´dnie tani sprz´t do dru-
kowania „z fotograficznà jako-
Êcià”. ¸atwoÊç i powszechnoÊç
dost´pu do Internetu dla wie-
lu osób jest oczywista. Dla pro-
fesjonalistów przeznaczone sà
Po krótkiej „wprawce” po-
ruszanie si´ w wirtualnym
Êwiecie Rockiego jest ba-
jecznie proste
powa˝ne aplikacje graficzne,
które nie s∏u˝à przecie˝ do
szybkiego i bezproblemowego
przygotowania imieninowych
pozdrowieƒ lub zaproszeƒ na
Êlub kuzyna. Takie pomys∏y
mo˝na realizowaç lepiej i ta-
niej pos∏ugujàc si´ prostszymi
narz´dziami. Jednym z nich
jest Microsoft Greetings
Workshop, dzi´ki któremu
mo˝na urzeczywistniç rozmai-
te „domowe” projekty.
Greetings Workshop prze-
znaczony jest do
przygotowywania
wszelakich „dru-
ków okolicznoÊcio-
wych”. Zawiado-
mienia o uroczysto-
Êciach rodzinnych,
zaproszenia na
chrzciny, gratulacje
z okazji rozwodu
(tak, tak!), bileciki
do prezentów, tzw. sztrajfy –
to tylko niektóre propozycje
z liczàcej blisko siedem tysi´cy
pozycji szablonów i wzorów li-
sty. Jak nale˝y si´ w zwiàzku
z tym spodziewaç, CD-ROM
z programem wykorzystany
jest prawie w zak∏adanej specy-
fikacjà pojemnoÊci. JeÊli ko-
muÊ mimo to zabraknie „go-
towców” – zawsze mo˝e
po∏àczyç si´ za poÊrednictwem
Internetu z serwerem o adresie
http://greetingsworkshop.
msn.com/ i poszperaç w rów-
nie wielkiej bazie pomys∏ów.
Bardzo cennà funkcjà pa-
kietu jest „podpowiadacz oka-
zji”. Dzi´ki niemu raz wpro-
wadzone informacje o datach
imienin szefa, urodzin teÊcio-
wej i rocznicy Êlubu przypomi-
nane sà z wyprzedzeniem nie-
zb´dnym na stosowne przygo-
towanie si´.
Opisane cechy Greetings
Workshopa nie sà
w zasadzie niczym
niezwyk∏ym, jednak
Dzi´ki kreatorom za-
wartym w Greetings
Workshopie sporzàdzenie efektowne-
go zaproszenia na imprez´ nie stano-
wi ˝adnego problemu
w po∏àczeniu z nietypowym
interfejsem u˝ytkownika two-
rzà zupe∏nie nowà jakoÊç.
Ekran przypomina bowiem
sekreter´ (bardzo praktyczny,
aczkolwiek rzadko obecnie
spotykany mebel) ustawionà
w pomieszczeniu, do którego
wbiega merdajàc ogonkiem
Rocky – „psi kreator” – prze-
wodnik zawsze gotowy s∏u˝yç
pomocà zagubionemu w∏aÊci-
cielowi. W ten sposób progra-
mistom firmy Microsoft uda-
∏o si´ uniknàç tworzenia roz-
budowanego systemu menu.
Nie sà równie˝ dost´pne jakie-
kolwiek skróty klawiszowe.
Nie ma z∏o˝onych czynnoÊci,
o wykonaniu których koniecz-
nie trzeba pami´taç. Dla ko-
goÊ, kto obcowa∏ do tej pory
wy∏àcznie z „powa˝niejszymi”
aplikacjami, proponowany in-
terfejs mo˝e wydawaç si´ dzie-
cinny. W pewnym stopniu na
pewno tak jest, a ju˝ po krót-
kiej wprawie poruszanie si´
w wirtualnym Êwiecie Rockie-
go jest bajecznie ∏atwe i zabaw-
ne. Doceniç nale˝y w pe∏ni
„obiektowe” podejÊcie pro-
gramistów do procesu twór-
czego; w koƒcu przygotowa-
nie kartki Êwiàtecznej do wy-
s∏ania pocztà elektronicznà
nie musi wiàzaç si´ z wielogo-
dzinnà naukà obs∏ugi aplika-
cji. ˚eby zrobiç komuÊ mi∏à
niespodziank´, nie trzeba wca-
le wiedzieç, jakimi wybiegami
nale˝y si´ pos∏u˝yç, by „elek-
tro-pocztówka” sama wyÊwie-
tli∏a si´ w oknie przeglàdarki
internetowej. Innymi s∏owy,
dla osób o rozbudzonych ambi-
cjach programistyczno-klawi-
szologicznych Greetings Work-
shop zdecydowanie nie b´-
dzie aplikacjà o porywajàcych
cechach.
prosty, obiektowy interfejs
u˝ytkownika
ogromna iloÊç szablonów,
klipartów i ró˝nego rodzaju
ozdobników
mo˝liwoÊç wysy∏ania
pozdrowieƒ drogà
elektroniczà
brak polskiej wersji
skromny wybór fontów
Êrodkowoeuropejskich
W skrócie
Microsoft Greetings Workshop
Wymagania: PC 486; 8 MB RAM;
nap´d CD-ROM; Windows 95/NT 4.0;
ok. 30 MB na dysku
Producent: Microsoft, USA
http://www.microsoft.com/
Dostarczy∏: Microsoft
Warszawa, tel.: (0-22) 661 54 00
fax: (0-22) 661 53 34
http://www.microsoft.com/poland/
Cena: ok. 95 z∏
Nic nie jest na tyle koloro-
we, by nie znaleêç choçby jed-
nego szarego miejsca. Dzi-
wi koniecznoÊç pobierania
z serwera Microsoftu modu∏u
niezb´dnego do przesy∏a-
nia przygotowanych pozdro-
wieƒ pocztà elektronicznà
(http://greetingsworkshop.
msn.com/ISAPI/GWIA/
geninfo.gww/). Nie ma te˝
udogodnieƒ dla osób dyspo-
nujàcych skanerem lub cyfro-
wym aparatem fotograficz-
nym. Zdj´cia osadza si´ przy
u˝yciu dodatkowej aplikacji
zewn´trznej (np. Microsoft
PictureIt!). Greetings Work-
shop ma kilka wad istotnych
z punktu widzenia polskie-
go u˝ytkownika. Jak nie-
gdyÊ w przypadku Print-
House’a firmy Corel, wyraê-
nie odczuç mo˝na ameryko-
centryzm produktu Micro-
softu. Pakiet nie dysponuje
szablonami przydatnymi
w specyficznie polskich oko-
licznoÊciach rodzinno-towa-
rzyskich. W zestawie brakuje
fontów obs∏ugujàcych Êrod-
kowoeuropejskie strony ko-
dowe. Mimo to poszukujàcy
taniej, sprawnie dzia∏ajàcej
i ∏atwej w obs∏udze aplikacji
graficznej do domowych za-
stosowaƒ powinni rozwa˝yç
zakup Microsoft Greetings
Workshopa.
Marek Janota
87
 S O F T WA R E
Krótkie testy: zabezpieczanie danych, finanse i ksi´gowoÊç, bazy adresowe

EDS for DOS & Windows odszyfrowaç za pomocà wer-
5/97 sji dla Windows i odwrotnie.
Do szyfrowania pakiet wyko-
Zabezpieczeƒ nigdy doÊç... rzystuje jeden z dwóch algo-
rytmów: DES z 56-bitowym
mo˝e byç pomocny przy prze-
sy∏aniu plików pocztà elektro-
nicznà, a nag∏ówek z informa-
cjà pomo˝e zapanowaç nad
wi´kszà liczbà plików.

N ikomu nie trzeba t∏uma-

czyç, jak wa˝ne jest ogra-
niczanie dost´pu do danych.
Problemy te w mniejszym
stopniu dotyczà u˝ytkowni-
ków Unixa lub Windows NT,
ale i oni wysy∏ajà przecie˝ li-
sty pocztà elektronicznà lub
W trakcie instalacji EDS for
Windows dodaje swoje menu
do Mened˝era plików
przenoszà dane na dyskiet-
kach. Pakiet EDS pomo˝e roz-
wiàzaç te problemy, s∏u˝y bo-
kluczem lub SPA z kluczem
64-bitowym. Obydwa algo-
rytmy sà symetryczne, co
wiem do szyfrowania lub usu- oznacza, ˝e do szyfrowania
wania plików tak, by niemo˝- i odszyfrowywania u˝ywajà
liwe by∏o ich odczytanie. tego samego klucza. Pierwszy
W sk∏ad pakietu wchodzà z nich zosta∏ opracowany
dwie edycje programu – dla w latach siedemdziesiàtych
systemu DOS przez firm´ IBM i pomimo te-
i dla Êrodowi- go, ˝e ma ponad 15 lat, jest
ska Windows nadal uwa˝any za bardzo bez-
3.1x. Oby- pieczny. O drugim, autorstwa
dwie sà bar- firmy Sophos, nie wiadomo
dzo podobne, zbyt wiele.
pomijajàc Jedna z opcji programu
oczywiÊcie umo˝liwia szyfrowanie poje-
ró˝nice w wy- dynczych plików i ca∏ych ka-
glàdzie inter- talogów. Pliki wyjÊciowe mo-
fejsu u˝yt- gà zostaç skompresowane, za-
kownika. mienione na format ASCII, za-
Równie˝ wieraç nag∏ówek z wieloma
efekty ich informacjami, np. rodzajem
dzia∏ania sà algorytmu, nazwà orygina∏u
identyczne: i paroma innymi danymi.
ka˝dy plik zaszyfrowany pro- O zaletach kompresji nie trze-
gramem DOS-owym mo˝na ba mówiç. Format ASCII
Oprócz stworzenia grupy
zawierajàcej ikon´ symbolizu-
jàcà aplikacj´, program insta-
lacyjny wersji windowsowej
dodaje do menu Mened˝era
plików swoje podmenu, z po-
ziomu którego mo˝na wyko-
naç wszystkie operacje udo-
st´pniane przez EDS. Nieste-
ty, poniewa˝ program przezna-
czony jest dla 16-bitowego Êro-
dowiska Windows 3.1x, dlate-
go te˝ podobnych udogod-
nieƒ nie otrzymujà u˝ytkow-
nicy systemu Windows 95:
odpowiednie menu nie poja-
wia si´ w Eksploratorze, mo-
dyfikacji nie ulega te˝ menu
rozwijane po naciÊni´ciu pra-
wego klawisza myszy. EDS nie
obs∏uguje równie˝ d∏ugich
nazw plików.
Obydwie wersje programu
pozwalajà na „bezpieczne”
usuwanie plików. Bezpieczeƒ-
stwo tej operacji polega na

Rejestrant sporzàdzanie ewidencji i ze- podatkowych: PIT-4, PIT-8B,

5/97 stawieƒ. Opcja Drukowanie
pozwala na wydruk wszystkich
Rycza∏towcy do komputerów! prowadzonych ewidencji,
umów, dziennych zestawieƒ
PIT-11, VAT 7 i ZUS.
Obs∏uga programu jest bar-
dzo prosta. Wszystkie opera-
cje sprowadzajà si´ do wype∏-

D la wszystkich rozliczajà-
cych si´ z fiskusem na
podstawie zrycza∏towanego
wyliczanie wynagrodzeƒ pra-
cowników z tytu∏u umów o pra-
c´ i umów-zleceƒ, sporzàdzanie
sprzeda˝y, karty wynagro-
dzeƒ, skróconej i pe∏nej listy
p∏ac, podsumowaƒ przychodu
niania odpowiednich pól
w formularzach. Przejrzyste
i czytelne menu u∏atwia poru-
podatku od przychodów, do- spisów z natury, podsumowaƒ i VAT oraz kilku deklaracji szanie si´ po programie. Po
brà wiadomoÊcià b´dzie fakt podatku oknach formularzy
pojawienia si´ na rynku pro- dochodo- i menu mo˝na po-
gramu Rejestrant wroc∏aw- wego ruszaç si´ nie tylko
skiej firmy InsERT, który za- i VAT. Ty- za pomocà klawi-
pewnia kompletnà obs∏ug´ powymi szy kursora: do te-
podmiotów gospodarczych operacjami go celu wykorzy-
b´dàcych na tzw. „rycza∏cie”. systemu staç mo˝na tak˝e
Program zasadniczo prze- naliczania myszk´ i tzw. „go-
znaczony jest dla systemu DOS, podatku ràce klawisze”.
mo˝liwe jest jednak jego uru- zrycza∏to- Modu∏ Admini-
chomienie w Êrodowisku wanego jest strator (podobnie
Windows 95 w oknie aplikacji ewidencjo- jak w programie
DOS-owej. W sk∏ad pakietu nowanie Rachmistrz 2, opi-
wchodzà dwa modu∏y: Ewiden- przycho- sywanym w nume-
cje i Administrator. Podstawo- dów, doli- rze 3/97) umo˝li-
wym zadaniem pierwszego czenia do wia konfiguracj´
z nich jest prowadzenie obo- przycho- programu i admi-
wiàzkowych ewidencji wyma- dów, odli- nistrowanie syste-
ganych przez przepisy prawne czenia od Rejestrant wyposa˝ony zo- mem. Do ciekaw-
(np. rejestrów zakupów i sprze- przychodów i obni˝ki podatku. sta∏ w funkcje statystyczne: szych funkcji nale˝y ustalanie
da˝y VAT, kontrahentów, pra- Ka˝dy ksi´gowy wie, jak sam mo˝e np. dokonaç pod- kszta∏tu wydruków, zmia-
cowników, Êrodków trwa∏ych), ˝mudne i m´czàce jest r´czne sumowania przychodów na parametrów i sk∏adników

88 Maj 5/97

„mocne” algorytmy
szyfrujàce
mo˝liwoÊç bezpiecznego
usuwania plików
szczegó∏owa instrukcja
brak integracji z Windows 95
angloj´zyczna instrukcja
i wersja dla Windows 3.1x
tym, ˝e miejsce zajmowane na
dysku przez plik jest po skaso-
waniu dok∏adnie „czyszczo-
ne”. CzynnoÊç ta mo˝e byç wy-
konana na jednym z kilku po-
ziomów zaawansowania – do-
st´pne sà tryby zwyk∏ego kaso-
wania, szybkiego usuwania
oraz tryby rzàdowy i militarny.
Pierwsza z wymienionych ope-
racji polega na zwyk∏ym usu-
ni´ciu pliku, nast´pna raz nad-
pisuje zawartoÊç zbioru, kolej-
ne robià to trzy i siedem razy,
zapisujàc w miejscu fizycznej
lokalizacji pliku na przemian
same „1” i same „0”.
Wersja dla systemu DOS
pozwala te˝ na prac´ w trybie
wsadowym. Dzi´ki temu mo˝-
liwe jest zautomatyzowanie
wynagrodzeƒ i nadawanie spe-
cjalnych uprawnieƒ dla u˝yt-
kowników programu, dzi´ki
którym mo˝na ograniczyç do-
st´p do konkretnych danych
dla poszczególnych pracowni-
ków. Producent zadba∏ o mo˝-
liwoÊç zmian stóp procento-
wych w przypadku zmiany
przepisów: mo˝na m.in. doko-
naç zmiany wysokoÊci podat-
ku dochodowego, kosztów
uzyskania przychodu, wyso-
koÊci stawek ZUS i podatku
zrycza∏towanego.
Rejestrant wspó∏pracuje
z systemem sprzeda˝y Subiekt 4,
znajdujàcym si´ w pakie-
cie programów oferowanych
przez firm´ InsERT. Wspó∏-
praca ta polega na mo˝liwoÊci
importowania danych o kon-
trahentach, spisach z natury
oraz dokumentów zakupów
i sprzeda˝y z Subiekta 4. Po-
zwala to uniknàç powtórnego
wprowadzania danych do pa-
mi´ci komputera i zaoszcz´-
dziç mnóstwo czasu.
Pewnà niedogodnoÊcià jest
brak obs∏ugi pracy w sieci
W skrócie
EDS for DOS & Windows
Wymagania: PC 386; 4 MB RAM;
Windows 3.1x lub DOS 3.1;
0,5 MB na dysku
Producent: Sophos, Wielka Brytania
http://www.sophos.com/
Dostarczy∏: Safe Computing
Warszawa, tel./fax: (0-22) 619 89 56
e-mail: info@safecomp.com
http://www.safecomp.com/
Cena: ok. 635 z∏
procesu szyfrowania, roz-
szyfrowywania lub usuwa-
nia plików.
Dostarczona do redakcji
DOS-owa edycja programu
dost´pna jest ju˝ w j´zyku pol-
skim, wersja dla Windows
poddawana jest w∏aÊnie lokali-
zacji. W sk∏ad pakietu wchodzi
te˝ obszerna instrukcja w j´zy-
ku angielskim, wyjaÊniajàca
wszystkie funkcje programu
oraz zawierajàca podstawowe
informacje o stosowanych al-
gorytmach. Miejmy nadziej´,
˝e po uporaniu si´ z poloniza-
cjà wersji dla Windows dystry-
butor pakietu pomyÊli równie˝
o przet∏umaczeniu instrukcji.
Marcin Nowak
W skrócie
Rejestrant
Wymagania: PC 386; 4 MB RAM;
karta graficzna VGA; DOS 5.0;
ok. 10 MB na dysku
Producent: InsERT, Wroc∏aw
tel.: (0-71) 48 82 65, fax: (0-71) 72 83 18
Cena: 244 z∏
niskie wymagania
sprz´towe
przejrzyste i czytelne menu
mo˝liwoÊç zmian stóp
procentowych w razie
zmiany przepisów
brak systemu pomocy
brak opcji pracy w sieci
i pomocy dost´pnej bezpoÊred-
nio z poziomu programu: u˝yt-
kownik zmuszony jest do wer-
towania instrukcji obs∏ugi. Ze
wzgl´du na niskie wymagania
sprz´towe, mo˝liwoÊç obs∏ugi
wielu podmiotów gospodar-
czych i niewysokà cen´ pro-
gram powinien sprawdziç si´
zarówno w ma∏ych firmach,
jak i w biurach rachunkowych.
Marek Budny
Banki dla Windows
Nie straszne nam nowe numery
1 stycznia 1997 roku uleg∏y
zmianie numery rozlicze-
niowe banków, co pociàgn´∏o
za sobà zmian´ numeracji kont
osobistych, rozliczeniowych
itp. Gdaƒska firma Studio JZK
przygotowa∏a program Banki
dla Windows, b´dàcy bazà da-
nych zawierajàcà informacje
o wszystkich bankach w Pol-
sce (w tym o ich nowych nu-
merach rozliczeniowych). Ba-
za zosta∏a podzielona
na dwie cz´Êci, obej-
mujàce odpowiednio
banki komercyjne
i paƒstwowe oraz ban-
ki spó∏dzielcze.
Podstawowym za-
daniem aplikacji jest
wyszukanie banku
o zadanym numerze
identyfikacyjnym. Po
wpisaniu starego nu-
meru program znajdu-
je odpowiadajàcy mu
nowy numer oraz przedstawia
w g∏ównym oknie podstawo-
we dane o znalezionym banku,
w tym m.in. jego nazw´, adres
siedziby, numer telefonu, fak-
su i teleksu. Funkcja ta dzia∏a
w obie strony, tzn. mo˝liwa
jest operacja odwrotna – wpi-
sanie nowego numeru powo-
duje wyszukanie jego starsze-
go odpowiednika. W przypad-
ku, gdy nie znamy numeru
banku, a dysponujemy infor-
macjami o jego adresie lub na-
zwie, mo˝emy go odszukaç
korzystajàc z opcji Szukaj
banku. Przydatnà opcjà jest
mo˝liwoÊç wydrukowania po-
lecenia przelewu, przy czym
dane nadawcy mogà zostaç
pobrane z dostarczanej wraz
z pakietem bazy Adresy dla
Windows. Opcje edycyjne te-
go programu pozwalajà na do-
dawanie i usuwanie rekordów
oraz modyfikacj´ informacji
na temat danego banku.
W ka˝dej chwili mo˝na posor-
towaç rekordy wg nazwy in-
stytucji lub oddzia∏u, siedziby,
kodu pocztowego, numeru te-
lefonu, nowego lub starego
numeru identyfikacyjnego itp.
3/97
Pakiet posiada jednak pewne
wady. Brak funkcji eksportu i
importu danych powa˝nie
ogranicza zastosowania pro-
duktu. NieobecnoÊç narz´dzi
DDE (istnieje mo˝liwoÊç
dokupienia takich narz´dzi,
niestety wy∏àcznie do edytora
Microsoft Word) uniemo˝liwia
wspó∏prac´ Banków dla Win-
dows z innymi popularnymi ba-
zami danych. Kilkustronicowa
Banki dla Windows pozwa-
lajà m.in. na wype∏nienie
polecenia przelewu
i jego wydrukowanie
instrukcja tylko pobie˝nie opi-
suje funkcje programu. Mimo
tych uchybieƒ baza powinna
si´ okazaç bardzo pomocna w
pracy biur codziennie korzy-
stajàcych z informacji o ban-
kach i dokonujàcych cz´stych
przelewów.
(mb)
mo˝liwoÊç drukowania
poleceƒ przelewu
sortowanie rekordów na
wiele sposobów
∏adna szata graficzna
brak opcji eksportu
i importu danych
wadliwe dzia∏anie
wyszukiwania
W skrócie
Banki dla Windows
Wymagania: PC 386; 4 MB RAM;
Windows 3.1x; ok. 8 MB na dysku
Producent: Studio JZK Programy
Komputerowe, Gdaƒsk
tel.: (0-601) 61 05 27
fax: (0-58) 57 88 22
e-mail: jzk@panda.bg.univ.gda.pl
Cena: 199 z∏
89
 S O F T WA R E
Krótkie testy: zarzàdzanie projektami, rozpoznawanie mowy
Microsoft Team Manager 97
Dziel i rzàdê
J ednym z wa˝niejszych
czynników zwiàzanych
z trudnà sztukà zarzàdzania
jest umiej´tnoÊç kolekcjono-
wania i wykorzystywania in-
formacji. Bardzo po˝ytecznym
narz´dziem wspomagajàcym
informacyjnà stron´ pracy me-
ned˝era jest Microsoft Team
Manager 97.
Wizualne przedstawienie
stopnia realizacji zadaƒ
przez Team Managera 97
pomaga szefowi „trzymaç
r´k´ na pulsie”
Telefoniczna Baza Danych
Mów do mnie jeszcze...
N ie od dziÊ marzeniem
wielu u˝ytkowników jest
schowanie myszy oraz klawia-
tury do szuflady i przeprowa-
dzenie pogaw´dki z kompute-
rem. Dla szarych posiadaczy
komputerów jest to jednak
wizja odleg∏ej przysz∏oÊci.
Czasem tylko pod strzechy tra-
fia jakiÊ produkt wykorzystu-
jàcy zaawansowane technolo-
gie rozpoznawania mowy. Ta-
kim produktem jest program
Telefoniczna Baza Danych ob-
s∏ugiwana g∏osem.
Nale˝y tylko wyposa˝yç
swój komputer w modem, kar-
t´ dêwi´kowà, mikrofon i...
mo˝na si´ zabraç za stukanie
w klawiatur´: baz´ danych na-
le˝y bowiem stworzyç tradycyj-
nymi metodami. Program po-
zwala na umieszczenie w bazie
do 1000 firm, takiej samej licz-
by opisów ich profilu, nazwisk
i miast. Konieczne jest równie˝
90
Pakiet firmy Microsoft za-
wiera dwa wzajemnie uzupe∏-
niajàce si´ programy, tzn. wer-
sj´ dla szefa i cz∏onków zespo-
∏u. Aplikacje pracujàce na po-
trzeby jednej grupy roboczej
komunikujà si´ za pomocà
e-maila lub powszechnie do-
st´pnego pliku. Zarówno li-
der, jak i pozostali cz∏onkowie
grupy zobowiàzani sà do
uaktualniania zasobów
informacji zwiàzanych
z pracà zespo∏u, tzn. opi-
sów przydzielonych za-
daƒ oraz tworzenia ra-
portów dotyczàcych sta-
nu ich realizacji. Do-
puszczalne jest równie˝
negocjowanie terminów
oraz zg∏aszanie propozy-
cji podzia∏u pracy.
G∏ównà zaletà pakietu jest
mo˝liwoÊç analizowania funk-
cjonowania zespo∏u na wiele
ró˝nych sposobów. Mo˝na
5/97
wprowadzenie „wzorców
dêwi´kowych” tych danych.
Za pomocà poleceƒ wyda-
wanych g∏osem (okreÊlajàc na-
zw´ firmy, nazwisko, miasto lub
profil firmy) mo˝na odszukaç
konkretny zapis w bazie bàdê
ca∏à ich grup´. W ten sam spo-
sób mo˝na zminimalizowaç
okienko lub je rozwinàç (!).
Mo˝emy tak˝e za˝àdaç wybra-
nia numeru s∏u˝bowego, domo-
wego lub numeru faksu. Kiedy
abonent odbierze telefon,
Telefoniczna Baza Danych
potrafi udzieliç wielu
informacji o abonencie
np. skoncentrowaç si´ na Êle-
dzeniu post´pu prac nad wy-
branym projektem lub przy-
glàdaç si´ aktywnoÊci poszcze-
gólnych podw∏adnych. Pa-
mi´tajàc o tym, ˝e nadmiar in-
formacji mo˝e byç równie
ucià˝liwy jak ich brak, twórcy
programu zaopatrzyli swoje
dzie∏o w sprawny system fil-
trów i priorytetów. Równie
u˝yteczny jest mechanizm sy-
gnalizowania problemów.
Dzi´ki specjalnym znaczni-
kom ka˝dy cz∏onek zespo∏u
mo˝e zwróciç uwag´ na po-
tencjalne êród∏o k∏opotów.
Pakiet nie dysponuje nieste-
ty zbyt wieloma funkcjami
sprawdzania poprawnoÊci
wprowadzonych danych. Do-
puszczalne jest np. deklarowa-
nie absurdalnych terminów
wykonania poleceƒ. Nie
mo˝na mieç za to ˝adnych
zastrze˝eƒ do systemu pomo-
cy, stanowi on klas´ sam
w sobie, u˝ytkownik mo˝ne
nawet zadawaç pytania
w j´zyku naturalnym (oczywi-
Êcie po angielsku).
nale˝y podnieÊç s∏uchawk´
aparatu i przejàç rozmow´.
Zastosowana w programie
technologia Voice Technolo-
gy zadziwiajàco dobrze radzi
sobie z rozpoznawaniem mo-
wy. W trakcie testowania pro-
gramu testujàcego z∏apa∏ ka-
tar, mimo to program nadal
rozpoznawa∏ wi´kszoÊç wysa-
pywanych przez nos poleceƒ.
By wszystko dzia∏a∏o jak na-
le˝y, u˝ytkownik musi stwo-
rzyç baz´ z „wzorcami” pole-
ceƒ wydawanych jego w∏a-
snym g∏osem. Mimo takich
Êrodków ostro˝noÊci bywa, ˝e
na ekranie pojawia si´ nie to
okienko, o które prosimy. Zda-
rza si´ koniecznoÊç „poprawie-
nia” wzorca danego polecenia
(zw∏aszcza w pierwszych
dniach pracy z programem),
gdy˝ komputer przestaje na nie
reagowaç nawet w czasie tej sa-
mej sesji. Program pozwala te˝
na ustawienie konfiguracji
w zale˝noÊci od parametrów
sprz´tu, co czasem odnosi po-
˝àdany skutek. Zabawne jest
to, ˝e odstawienie trzymanego
wysoki poziom merytoryczny
wspieranie nowoczesnych
technik zarzàdzania
doskona∏y system pomocy
brak sprawdzania
poprawnoÊci
wprowadzanych danych
brak wersji polskiej
W skrócie
Microsoft Team Manager 97
Wymagania: PC 486; 8 MB RAM
(Windows 95) lub 16 MB RAM
(Windows NT); ok. 16 MB na dysku
Producent: Microsoft, USA
http://www.microsoft.com/
Dostarczy∏: Microsoft Polska
Warszawa, tel.: (0-22) 661 54 33
fax: (0-22) 661 54 34
http://www.microsoft.com/poland/
Cena: ok. 1870 z∏
Microsoft Team Manager
nie jest na pewno cudownym
panaceum na bolàczki zwiàza-
ne z zarzàdzaniem. Jego zasto-
sowanie pomo˝e jednak
z pewnoÊcià efektywniej wy-
korzystywaç czas pracy mene-
d˝era, uwalniajàc go od cz´Êci
˝mudnych obowiàzków.
Marek Wróbel
wysoka efektywnoÊç
rozpoznawania poleceƒ
mo˝liwoÊç wywo∏ywania
programu g∏osem
niestarannie wydana
instrukcja obs∏ugi
koniecznoÊç tworzenia
bazy poleceƒ dla ka˝dego
u˝ytkownika
W skrócie
Telefoniczna Baza Danych
Wymagania: PC 386; 4 MB RAM;
16-bitowa karta dêwi´kowa;
faksmodem; mikrofon; Windows 3.1x;
ok. 10 MB na dysku
Producent: Voicetronics, Czechy
Dostarczy∏: PHU AGANI
Dobrzeƒ Wielki, tel./fax: (0-77) 69 54 24
Cena: 192,50 z∏
w r´ku mikrofonu (innego ni˝
dynamiczny) na stó∏ nierzadko
jest traktowane jako... polece-
nie i u˝ytkownik otrzymuje
trudne do przewidzenia okien-
ko dialogowe. Tak czy inaczej,
pojawienie si´ pakietu w sprze-
da˝y jest zwiastunem nowych
czasów, w których „pogaw´d-
ka” z komputerem nie b´dzie
niczym niezwyk∏ym...
Piotr Parafiniuk
Maj 5/97
 S O F T WA R E
Pakiety biurowe
wàdo∏kowski
Biuro
dla Polaka 97
Ze wszystkich stron s∏ychaç coraz g∏oÊniejsze rozmowy
o pakiecie MS Office 97 PL. Jak zachowuje si´ spraw-
dzanie polskiej pisowni, co nowego potrafi autokorekta,
czy poszerzono zakres s∏ownika – to tylko niektóre
pytania nurtujàce potencjalnego u˝ytkownika nowego
produktu Microsoftu.
ngielskoj´zycznà wersj´ beta MS
A Office 97 Professional przedstawili-
Êmy Czytelnikom stosunkowo dawno, bo
w CHIP-ie 12/96, s. 96. W bie˝àcym arty-
kule skoncentrujemy si´ wi´c na lokaliza-
cji produktu, nie zapominajàc jednak
o najwa˝niejszych nowoÊciach pakietu.
Najnowsza wersja Microsoft Office
zosta∏a zlokalizowana prawie w ca∏oÊci.
Oprócz znanych z Office 95 PL aplikacji
takich jak: Word, Excel, Access, Power-
Point i Binder, przet∏umaczono równie˝
rozbudowany program do zarzàdzania in-
formacjà osobistà (PIM) – Outlook. Zast´-
puje on trzy dotychczasowe aplikacje (Ma-
il, Exchange i Schedule+), ∏àczàc w sobie
obs∏ug´ poczty elektronicznej, kalendarz
i modu∏ planowania zadaƒ dla jednej oso-
by oraz ca∏ej grupy. Procesowi lokalizacji
opar∏ si´ tylko Photo Editor, program s∏u-
˝àcy do skanowania i obróbki obrazu.
Coraz wi´ksze biuro
U˝ytkownik ma do wyboru trzy rodzaje
instalacji: standardowà, niestandardowà
94
(pozwalajàcà wybraç komponenty pakie-
tu) i wykorzystujàcà pliki znajdujàce si´
na CD-ROM-ie. W zale˝noÊci od wybra-
nej opcji obszar wolnego miejsca na dys-
ku twardym zmniejsza si´ odpowiednio
o: 121, 191 albo 60 MB. Nietrudno zau-
wa˝yç, ˝e w porównaniu z poprzednià
wersjà pakietu iloÊç wymaganej „prze-
strzeni” zwi´kszy∏a si´ dwukrotnie.
Polska wersja MS Office 97 Professio-
nal zawiera niemal wszystkie nowinki
techniczne swojego angielskoj´zycznego
odpowiednika. Podczas lokalizacji pomi-
ni´to niestety kilka elementów zwiàza-
nych bezpoÊrednio z j´zykiem, w jakim
tworzone sà dokumenty. Brakuje modu-
∏u do sprawdzania gramatyki j´zyka pol-
skiego i mo˝liwoÊci zadawania pytaƒ na
temat interesujàcych nas operacji „w∏as-
nymi s∏owami” w j´zyku polskim. O ile
nieobecnoÊç tego pierwszego wynika
z zawi∏oÊci j´zyka polskiego i mo˝na
jà zaakceptowaç, to brak drugiego roz-
czarowuje. Opcja ta jest bowiem dost´p-
na u konkurencji.
W porównaniu do poprzednich wersji
produktu, jakoÊç polonizacji stale si´
podnosi. Na przyk∏ad Microsoft Map za-
wiera ju˝ map´ Polski z podzia∏em admi-
nistracyjnym kraju, a w bibliotece
klipartów znaleêç mo˝na flag´ Rzeczypo-
spolitej. W opisywanej wersji beta nie
przet∏umaczono jeszcze spo-
rej cz´Êci nazewnictwa
(nazw, kategorii
itp.), ale
zostanie to skorygowane przed ukaza-
niem si´ pakietu na rynku.
Z powodu zastàpienia Access Basica
przez Visual Basic for Applications,
przedawnieniu uleg∏a sprawa t∏umacze-
nia pierwszego z nich. Weryfikacja jakoÊ-
ci lokalizacji systemu pomocy tego uni-
wersalnego j´zyka programowania nie
by∏a mo˝liwa z powodu braku odpowie-
dnich plików w opisywanej wersji beta.
Nazwy brakujàcych zbiorów wskazujà
jednak na to, ˝e i ten element Office 97
zostanie przet∏umaczony.
Rozbudowana autokorekta
Autokorekta, obecna ju˝ w Wordzie 6.0
PL i rozbudowana w wersji 7.0 PL, zosta-
∏a poprawiona i wprowadzono w niej wie-
le ulepszeƒ. Na przyk∏ad, fragment
tekstu przypominajàcy budowà odsy∏acz
hipertekstowy jest na niego automatycz-
nie zamieniany: wystarczy napisaç adres
e-mailowy albo strony WWW, a tekst zos-
tanie podkreÊlony, zmieni si´ jego kolor,
a umieszczenie nad nim kursora wywo∏a
wyÊwietlenie podpowiedzi (np. mailto:
chip@vogel.pl albo http://www.chip.pl).
Po klikni´ciu takiego napisu wywo∏ywa-
ny jest odpowiednio modu∏ pocztowy
Outlooka lub przeglàdarka WWW.
Nieco inaczej prezentuje si´ autokorek-
ta w pozosta∏ych aplikacjach pakietu,
a dok∏adniej Accessie, Excelu i Power-
Poincie. Analogicznie do swoich poprze-
dników z Office 95 PL wyst´pujà drobne
problemy ze skrótami dyr. i in˝. Wprowa-
dzenie kropki koƒczàcej jeden ze wspo-
mnianych skrótów powoduje wygenero-
wanie dwóch znaków interpunkcyjnych. O 97
Maj 5/97
 S O F T WA R E
Pakiety biurowe
Na usprawiedliwienie mo˝na dodaç, ˝e
w przypadku pomini´cia kropki przez
u˝ytkownika autokorekta zadba o po-
prawnà pisowni´ skrótów. Usterka ta wy-
st´puje tak˝e w angielskoj´zycznej wersji
pakietu.
S∏ownik i tezaurus
Sprawdzanie pisowni, dzi´ki wprowa-
dzonym poprawkom, ostrzega o b∏´dzie
w przypadku wi´kszej liczby nazw miej-
scowoÊci zapisanych ma∏à literà ni˝ mia-
∏o to miejsce w Wordzie 7.0 PL. W dal-
szym ciàgu jednak edytor tekstu zaznacza
Microsoft Outlook to w pe∏ni funkcjo-
nalny PIM z wbudowanà obs∏ugà
poczty elektronicznej. Mo˝na u˝ywaç
go do planowania zadaƒ dla pojedynczej
osoby, jak i ca∏ej grupy
jako b∏´dne wyrazy klikaç, kliknàç, klik-
nij i faks. Dziwi to tym bardziej, ˝e hiper-
tekstowy system pomocy wielokrotnie
ich u˝ywa.
Na uwag´ zas∏uguje poprawiony te-
zaurus. Przede wszystkim znacznie roz-
szerzono zakres jego s∏ownictwa. Usuni´-
to te˝ niektóre, nieco dziwne synonimy
i wyrazy bliskoznaczne, które sta∏y si´ na-
wet tematem ˝artobliwej audycji radio-
wej redaktora Weissa.
Co nowego w pakiecie
Osoby przygotowujàce wiele wersji swo-
ich prezentacji, ró˝niàcych si´ mi´dzy so-
bà jedynie kilkoma slajdami, docenià no-
we mo˝liwoÊci PowerPointa 97 PL. Mo˝-
liwe jest tworzenie, zapisywanie i druko-
wanie ró˝nych edycji prezentacji, których
dane znajdujà si´ w jednym pliku. Wp∏y-
wa to nie tylko na u∏atwienie pracy ze
slajdami, ale oszcz´dza powierzchni´ dys-
kowà, poniewa˝ przechowywana jest wy-
∏àcznie jedna kopia ka˝dego slajdu.
Dotychczas zbyt du˝e slajdy (nie mie-
szczàce si´ na pojedynczej stronie) by∏y
rozk∏adane na kilka stron. Dzi´ki
wprowadzeniu tzw. slajdu podsumowu-
jàcego mo˝emy tego uniknàç i „skompre-
sowaç” zawartoÊç slajdu na jednej stro-
nie. W analogiczny sposób ∏àczymy kilka
ró˝nych slajdów w jeden.
W porównaniu z wersjà angielskoj´-
zycznà w Wordzie 97 PL brakuje mo˝li-
woÊci generowania automatycznych
streszczeƒ dokumentów. Wynika to
z braku modu∏u gramatyki dla j´zyka pol-
skiego. Nie nale˝y si´ go spodziewaç
w najbli˝szym czasie, chyba ˝e jakiÊ inny
producent wyposa˝y swój pakiet biurowy
w takie narz´dzie.
Bez wàtpienia najwa˝niej-
sza nowoÊç Excela 97 PL to
wielopoziomowe cofanie
zmian (dost´pne od dawna
w Wordzie czy Power-
Poincie). Dzi´ki niemu u˝yt-
kownik mo˝e nareszcie wy-
próbowywaç skomplikowa-
ne formu∏y bez obawy
o utrat´ danych. Kolejne
„milowe” udogodnienia to
autokorekta wyra˝eƒ, ko-
mórki o dowolnym forma-
cie, ∏atwiejsze przygotowy-
wanie wykresów i szereg
u∏atwieƒ przy drukowaniu.
W nowej wersji pakietu
Office niemal wszystkie
aplikacje (nawet Access
97 PL) potrafià genero-
waç pliki w j´zyku
HTML. Zestaw obiek-
tów ActiveX w po∏àcze-
niu z mo˝liwoÊcià repli-
kacji bazy danych po-
przez Sieç stwarza sze-
rokie mo˝liwoÊci dla
programistów interne-
towych aplikacji. Ste-
rowniki Open DataBase
Connectivity (ODBC)
zapewniajà dost´p do
dowolnych baz wyko-
rzystujàcych technolo-
gi´ klient-serwer, ze-
staw uniwersalnych instrukcji j´zyka pro-
gramowania Data Access Objects pozwa-
la wykorzystywaç lokalne bazy danych
w innych formatach, a dzi´ki obs∏udze in-
terfejsu HTTP (WWW) i MAPI (poczta),
nie ma znaczenia, w którym miejscu fi-
zycznie przechowywane sà dane wyko-
rzystywane przez Accessa.
Szkoda tylko, ˝e nowe mo˝liwoÊci po-
szczególnych aplikacji pakietu okupione
zosta∏y wprowadzeniem nowych, niezro-
zumia∏ych dla programów Office 95 i cz´-
sto obszerniejszych formatów plików. Co
wi´cej, zachowanie dokumentu Worda
97 PL w formacie Worda 6.0 albo 7.0
oznacza wyeksportowanie go do pliku
w formacie RTF (Rich Text Format), mi-
mo nadania mu rozszerzenia DOC.
Dodatkowe narz´dzia
Wszystkie aplikacje rodziny Office wyko-
rzystujà te same narz´dzia do tworzenia
grafiki. Istnieje wi´c mo˝liwoÊç do∏àcza-
nia do dokumentów cieniowanych ele-
mentów 3D, wype∏nieƒ i tekstur, krzy-
wych Beziera oraz obiektów programu
WordArt (trójwymiarowych tekstów).
Szybkie wyszukiwanie tekstu i inde-
ksowanie plików, wprowadzone w Offi-
ce 95, ogranicza∏o si´ dotychczas do dys-
ku lokalnego. W nowej wersji zniesiono
t´ barier´. Poszukiwanie zbiorów mo˝e
odbywaç si´ w sieci lokalnej i WWW,
a indeksowanie dotyczyç tak˝e doku-
mentów HTML. Te ostatnie mogà byç
wykorzystywane niemal we wszystkich
aplikacjach pakietu (Word, Excel,
PowerPoint i Access).
Programy „97” zintegrowano z przeglà-
darkami WWW: Internet Explorerem 3.0
i Netscape Navigatorem 2.0 (i ich nowszy-
mi wersjami). Klikni´cie na stronie WWW
odsy∏acza hipertekstowego do dokumentu
Office spowoduje jego otwarcie bezpoÊre-
dnio w browserze WWW. Mimo ˝e plik
ten nie jest otwierany w aplikacji Office,
Uczynne asystenty podpowiadajà
u˝ytkownikowi, jakie czynnoÊci mo˝e
wykonaç w danej chwili. Opcja ta
b´dzie przydatna szczególnie dla
poczàtkujàcych u˝ytkowników
u˝ytkownik ma dost´p do wi´kszoÊci narz´-
dzi programu, w którym zosta∏ utworzony.
Wydajny i ∏atwo „przyswajalny” dla
programistów j´zyk programowania VBA
(Visual Basic for Applications), stworzo-
ny na bazie Microsoft Visual Basica i zin-
tegrowanego Êrodowiska programistycz-
nego IDE, sta∏ si´ teraz integralnà cz´Êcià
aplikacji Excel 97 PL, Word 97 PL, O 98
97
 S O F T WA R E
Pakiety biurowe
PowerPoint 97 PL i Access 97 PL, a jego
„okrojona” wersja – VB Scripting Edition
– zosta∏a do∏àczona do programu
Outlook. Nowy j´zyk zast´puje Word-
i AccessBasic, dzi´ki czemu Office 97 PL
oferuje jednolità plat-
form´ programistycznà
bez wzgl´du na modu∏
pakietu, w którym two-
rzymy aplikacje.
Ciekawym narz´-
dziem jest dost´pna
w Wordzie 97 PL mapa
dokumentu (zwana te˝
jego planem), genero-
wana automatycznie,
pozwalajàca na ∏atwe
poruszanie si´ po za-
wartoÊci pliku. Jest ona
dost´pna jako jeden
z dost´pnych widoków
dokumentu. WyÊwie-
tlenie mapy dzieli ekran
na dwie cz´Êci i wyÊwietla po lewej stronie
sekcj´ odnoÊników (tytu∏ dokumentu, po-
czàtki akapitów, odsy∏acze hipertekstowe
itp.), gdy prawa cz´Êç zawiera fragment
treÊci dokumentu wskazywany przez od-
noÊnik. Wystarcza jedno klikni´cie, aby
przenieÊç si´ do w∏aÊciwej cz´Êci tekstu.
Nic za darmo
Projektanci pakietu Office 97 zadali so-
bie wiele trudu, aby zwi´kszenie mo˝li-
woÊci pakietu nie odbi∏o si´ na jego wy-
dajnoÊci. W przypadku PowerPointa
i Accessa uda∏o im si´ nawet przyspieszyç
najcz´Êciej wykonywane operacje. Aby
jednak korzystaç np. z animowanych
Asystentów Office 97 PL „dozbrojenie”
komputera wydaje si´ jak najbardziej
wskazane.
Wprawdzie opisywany pakiet mo˝na
zainstalowaç na komputerze z proceso-
rem 486 i 8 MB RAM, ale w praktyce nie
ma to wi´kszego sensu. Do p∏ynnej pra-
cy pojedynczej aplikacji w Êrodowisku
Windows 95 potrzeba 16 MB, a jedno-
czesna praca kilku programów wymaga
podwojenia, a nawet potrojenia tej wiel-
koÊci, chyba ˝e uzbroimy si´ w cierpli-
woÊç i polubimy nieustajàcy szmer twar-
dego dysku.
Wysokie wymagania sprz´towe po-
trzebne do p∏ynnej pracy odstraszajà wie-
lu potencjalnych u˝ytkowników. Z dru-
giej strony procesory klasy Pentium sta∏y
si´ ju˝ powszechne, a coraz wi´ksze gro-
no u˝ytkowników wyposa˝a swe pecety
w 32 i wi´cej MB RAM.
Wzloty i wpadki
Liczba czcionek z polskimi znakami dia-
krytycznymi dostarczanymi z pakietem
98
Office stale si´ zwi´ksza. W testowanej
wersji beta fakt ten nieco przyçmi∏ poja-
wiajàcy si´ sporadycznie z∏y kerning pol-
skich „ogonków”, wywo∏ujàcy zlewanie
si´ liter, co w rezultacie utrudnia lektur´
PowerPoint 97 PL sta∏ si´ nie tylko
szybszy, ale i bardziej funkcjonalny.
Do najciekawszych nowoÊci nale˝à
animacje tekstu, szkoda tylko, ˝e nie
mo˝na ich przenieÊç na papier
Wprowadzony w Wordzie 97 PL plan
(mapa) dokumentu u∏atwia nawigacj´
wewnàtrz rozbudowanego dokumentu
dokumentów. Wydaje si´ oczywiste, ˝e
Microsoft powinien usunàç t´ usterk´
przed premierà finalnej wersji produktu.
Przeprowadzenie pe∏nej deinstalacji pa-
kietu nie zwraca ca∏ej zaj´tej przez Office
przestrzeni, a rozmiar wolnego miejsca na
dysku mo˝e byç nawet o 78 MB mniejszy
ni˝ przed instalacjà. Z kolei po ponownej
instalacji wolna przestrzeƒ okazuje si´
o ponad 30 MB mniejsza. Z wymienio-
nych powodów, do pe∏nego usuni´cia pa-
kietu z dysku lepiej u˝yç dedykowanego
do tego celu programu, a Instalatora pa-
kietu Office u˝ywaç do dodawania
i usuwania komponentów, wzgl´dnie „od-
Êwie˝ania” instalacji.
Na uwag´ zas∏uguje zwi´kszona nieza-
wodnoÊç pakietu. O ile wystàpienie b∏´-
du w aplikacji Office 95 na ogó∏ unie-
mo˝liwia∏o dalszà prac´ z tym progra-
mem, to aplikacje „97” sta∏y si´ bardziej
tolerancyjne na w∏asne (i systemu opera-
cyjnego) b∏´dy. Nie zdarzy∏o si´, aby
b∏´dne dzia∏anie jednego programu po-
ciàgn´∏o za sobà od razu „zawieszenie
si´” Windows 95.
Komu Office, komu!
Wielu u˝ytkowników stanie przed dyle-
matem czy warto dokonywaç aktualizacji
z Office’a 95 PL do wersji 97 PL. Dla osób
dysponujàcych dost´pem do Internetu
i silnymi maszynami (Pentium i 32 MB
RAM), wzgl´dnie korzystajàcymi spora-
dycznie z wi´cej ni˝ jednej aplikacji rów-
noczeÊnie, decyzja wydaje si´ prostsza.
Udost´pnianie informacji poprzez WWW
bez poznawania tajników j´zyka HTML
jest bardzo wygodne i praktyczne. Argu-
ment za stanowi równie˝ mo˝liwoÊç
równoczesnej pracy z plikami w ramach
grup roboczych.
Osoby zajmujàce
si´ przetwarzaniem
du˝ych iloÊci tekstu
(dziennikarze, sekre-
tarki itp.) powinny
doceniç poprawione
narz´dzia j´zykowe
w Wordzie 97 PL.
Rozbudowany s∏ow-
nik, poszerzony i po-
prawiony tezaurus
(pozbawiony niezbyt
trafnych synonimów
Worda 7.0 PL) spra-
wiajà, ˝e wchodzàcy
w sk∏ad Office 97 PL
edytor tekstu to naj-
lepsza spolonizowana aplikacja do
obróbki tekstu w rodzimym j´zyku.
Premiera finalnej wersji pakietu odby∏a
si´ 4 kwietnia. MS Office 97 PL powinien
pojawiç si´ w sieci dealerskiej na terenie
ca∏ego kraju w drugiej po∏owie kwietnia.
Co wa˝ne, nie zmieniono ceny pakietu.
Jest ona taka sama, jak w Office 95 PL.
Robert I. Bielecki
W skrócie
MS Office 97 PL Professional beta
Wymagania: PC 486, 8 MB RAM dla Windows 95
albo 16 MB dla Windows NT 3.51/4.0, nap´d CD-ROM,
60–200 MB na dysku
Producent: Microsoft, USA, http://www.microsoft.com
Dostarczy∏: Microsoft, Warszawa
tel.: (0-22) 661 54 00, fax: (0-22) 661 54 34
http://www.microsoft.com/poland
Cena: ok. 2100 z∏
Uaktualnienie: ok. 1400 z∏
Maj 5/97
 S O F T WA R E
Przeglàd programów do zarzàdzania adresami
Wirtualny
skorowidz
Samo posiadanie danych adresowych to jeszcze
nie wszystko. Konieczna jest mo˝liwoÊç ∏atwego
i szybkiego wyszukiwania spoÊród tych informacji
interesujàcych nas danych. Do tego celu z regu∏y nie
wystarcza ju˝ plik wizytówek; pomoc przynosi
dopiero komputer i odpowiednie oprogramowanie.
I dea baz danych powsta∏a du˝o wcze-
Êniej ni˝ cz∏owiek wymyÊli∏ komputer.
W dawnych czasach mia∏y one zaz-
wyczaj postaç ksiàg parafialnych,
w których odnotowywane by∏y wa˝ne in-
formacje o ludziach: ich dane osobowe,
adresy zamieszkania, daty urodzenia itp.
Raz na kilka lat odbywa∏y si´ powszech-
ne spisy ludnoÊci, podczas których ka˝dy
cz∏owiek zamieszkujàcy na terenie danej
parafii zobowiàzany by∏ uaktualniaç wpis
o sobie i swoich najbli˝szych.
100
Od tamtego czasu bazy danych sta∏y
si´ nieod∏àcznà cz´Êcià ˝ycia ka˝dego
spo∏eczeƒstwa, chocia˝ tak naprawd´
niewiele osób zdaje sobie z tego spraw´.
Dla przyk∏adu, ka˝dy obywatel Rzeczy-
pospolitej posiada odgórnie przydzielo-
ny swój indywidualny numer PESEL,
który jest niczym innym jak informacjà
identyfikujàcà jego wpis do komputero-
wej bazy danych. Innym przyk∏adem
mogà byç ksià˝ki telefoniczne, które
grupujà dane jednego typu, co pozwala
na szybsze dotarcie do interesujàcych
nas informacji.
Obecnie informacja sta∏a si´ towarem
o bardzo du˝ej wartoÊci, zw∏aszcza
w Êwiecie biznesu. Ka˝dy powa˝ny
przedsi´biorca, o ile chce si´ liczyç na
rynku, powinien posiadaç mo˝liwie jak
najszerszà wiedz´ na temat swoich klien-
tów, kooperantów, a przede wszystkim
konkurencji. Dane te bardzo cz´sto
mo˝na kupiç od innych firm – nie za-
wsze legalnie. Jednym z przyk∏adów mo-
˝e tu byç odsprzedawanie baz adreso-
wych prenumeratorów przez nieuczciwe
wydawnictwa.
Aby zapanowaç nad informacjà mo˝na
oczywiÊcie odpowiednio prowadziç pa-
pierowy notes, ale gdy nagromadzi si´
w nim kilkaset wpisów dotyczàcych zna-
jomych, kontrahentów i innych wa˝nych
klientów, mogà zaczàç si´ problemy.
O ile dotarcie do danych osoby, której
nazwisko rozpoczyna si´ na liter´ „A”
zajmie chwil´ czasu, to wybranie wszyst-
kich klientów z bran˝y motoryzacyjnej
majàcych siedzib´ w Poznaniu b´dzie za-
pewne trwa∏o bardzo d∏ugo. I tu z pomo-
cà przychodzà programy do zarzàdzania
adresami, które szybko i „bezboleÊnie”
wyszukajà potrzebne nam dane, a nawet
przygotujà nalepki na koperty i kore-
spondencj´ seryjnà.
Grunt to sprawnie
zarzàdzaç
Prawie ka˝da firma wysy∏a korespon-
dencj´ do swoich partnerów informujàc
ich o nowych cenach produktów, pro-
mocjach itp. Nie ma wtedy czasu na mo-
zolne przygotowywanie listy klientów,
do których wystosowujemy ofert´; traci-
my wtedy cenne godziny – mo˝e ubiec
nas konkurent. Wraz z rozwojem firmy,
zwi´ksza si´ liczba wysy∏anych listów
i konieczne staje si´ korzystanie z adre-
sowej bazy danych. Nie mo˝na oczywi-
Êcie pominàç prywatnych u˝ytkowni-
ków, którzy tak˝e chcà mieç usyste-
matyzowane dane adresowe. I jedni,
i drudzy do uporzàdkowania tych infor-
macji muszà wykorzystaç aplikacje de-
dykowane do zarzàdzania informacjà
adresowà.
Warto w tym miejscu wspomnieç, czym
programy tego typu ró˝nià si´ od du˝o
cz´Êciej spotykanych na rynku aplikacji do
zarzàdzania informacjà osobistà (Personal
Information Manager – patrz CHIP 6/95,
s. 72). G∏ównym zadaniem programów ty-
pu PIM jest przechowywanie informacji
o wa˝nych datach, terminach spotkaƒ, za-
daniach do wykonania i innych niezb´d-
nych notatkach. W okreÊlonym czasie
aplikacje tego typu przypominajà (np. O 103
Maj 5/97
 S O F T WA R E
Przeglàd programów do zarzàdzania adresami
sygna∏em dêwi´kowym) o umówionych
spotkaniach czy rzeczach do wykonania.
OczywiÊcie ka˝dy „szanujàcy si´” PIM po-
siada wbudowany modu∏ przechowujàcy
informacje personalne; nie jest jednak tak
rozbudowany jak w typowych progra-
mach do zarzàdzania adresami (np. mo˝e
nie pozwalaç na filtrowanie informacji).
U˝ytkownicy korzystajàcy z apli-
kacji adresowych wymagajà od nich
przede wszystkim prostoty w u˝yt-
kowaniu, uniwersalnoÊci w projek-
towaniu struktury bazy danych,
mo˝liwoÊci drukowania zarówno ca-
∏ej bazy, jak i wyselekcjonowanych
rekordów oraz etykiet adresowych
i kopert. Programy tego typu powin-
ny tak˝e u∏atwiaç wszelkie prace
zwiàzane z przygotowaniem i wy-
drukiem korespondencji seryjnej.
Konieczna jest równie˝ mo˝liwoÊç
grupowania adresów wed∏ug zada-
nego klucza, pozwalajàca szybko
odró˝niç np. klientów od dostaw-
ców, wybraç firmy z jednej bran˝y
czy pochodzàce z konkretnego miasta.
Dane przechowywane przez program po-
winny byç zabezpieczone przed osobami
niepowo∏anymi, wskazana wi´c jest
ochrona plików has∏em. Ostatnim kryte-
rium, co nie znaczy, ˝e mniej istotnym,
jest szybkoÊç dzia∏ania programu.
Tyle teorii. Na przyk∏adzie obecnie
sprzedawanych na polskim rynku pi´ciu
aplikacji do zarzàdzania adresami przyj-
rzyjmy si´, jak powy˝sze za∏o˝enia zosta-
∏y zrealizowane przez ich producentów.
Nale˝y tu zaznaczyç, ˝e przy wyborze
programów do niniejszego artyku∏u wy-
kluczyliÊmy typowe PIM-y (nie sà to „kla-
syczne” aplikacje adresowe), dlatego te˝
ich liczba jest tak niewielka.
Amasys 2.0
Pro 5/97
Amasys to skrót od Ad-
dress Management System. Au-
torem aplikacji, pracujàcej w Êrodowisku
Windows 3.1x, jest firma G DATA
Software GmbH – LTP Media Software
(patrz tak˝e opis wersji 1.0 – CHIP 3/96,
s. 65).
Program umo˝liwia stworzenie bazy
danych zawierajàcej do 2 mld rekordów,
z których ka˝dy posiada tzw. memo, czy-
li „pole” o d∏ugoÊci ponad 65 000 zna-
ków – przechowujàce dowolne teksty.
Wszystkie pola bazy danych mo˝na do-
wolnie modyfikowaç (d∏ugoÊç, iloÊç zna-
ków, czcionka, typ itp.). Amasys umo˝li-
wia tak˝e zmian´ typu istniejàcych pól –
po utworzeniu bazy – jak te˝ dodawanie
nowych lub usuwanie istniejàcych.
Podczas wprowadzania i edycji danych
u˝ytkownik mo˝e korzystaç z mechaniz-
mu przeciàgnij-i-upuÊç (oraz OLE 2.0),
pozwalajàcego w prosty sposób przenosiç
dane lub kreowaç nowe style tabel, ety-
kietek, jak te˝ ustalaç kryteria sortowania
bazy. Do aplikacji do∏àczono Interaktyw-
ny system informacyjny, w którego sk∏ad
Dzi´ki mo˝liwoÊci tworzenia zak∏adek,
na których mo˝na umieszczaç informa-
cje jednego typu, Amasys 2.0 Pro
pozwala na bardziej przejrzystà
prezentacj´ przechowywanych danych
wchodzà bazy danych zawierajàce infor-
macje o kodach pocztowych, bankach
oraz telefonicznych numerach kierunko-
wych. NowoÊcià wersji 2.0 jest Termi-
narz, umo˝liwiajàcy przechowywanie
informacji o zaplanowanych spotka-
niach i zadaniach oraz przypominajàcy
w odpowiednim czasie o koniecznoÊci
ich wykonania. Dzi´ki niemu Amasys
mo˝liwoÊciami zbli˝a si´ do programów
typu PIM.
Do przechowywania informacji aplika-
cja u˝ywa zmodyfikowanego formatu
dBASE (standardowe narz´dzia odczytu-
jàce zbiory dBASE’a majà dost´p tylko do
cz´Êci danych zgromadzonych w pliku).
Aplikacj´ wyposa˝ono w rozbudowany
system hase∏, które pozwalajà na precyzyj-
ne przydzielanie praw dost´pu poszcze-
gólnym osobom wykorzystujàcym baz´
danych. Najwi´ksze uprawnienia nadawa-
ne sà administratorowi programu, który
mo˝e wprowadzaç dane o nowych u˝yt-
kownikach oraz modyfikowaç je w do-
wolny sposób. Podczas edycji bazy adre-
sowej ka˝dy nowy lub aktualizowany re-
kord otrzymuje dodatkowà informacj´
o osobie, która dokona∏a tych operacji.
Program posiada funkcjonalny modu∏
do projektowania formularzy, w których
wyÊwietlane sà informacje adresowe. Je-
Êli podczas procesu tworzenia nowego
formularza zabraknie nam miejsca na
prezentacj´ wszystkich danych, mo˝emy
skorzystaç z zak∏adek, pozwalajàcych na
tematyczne grupowanie informacji.
Drukowanie w Amasysie jest bardzo
∏atwe i wygodne. Program mo˝e wydru-
kowaç listy z danymi adresowymi, ety-
kietki adresowe lub koperty oraz infor-
macje zawarte w Terminarzu. Po wybra-
niu do wydruku pól z bazy danych, mo˝-
na na podglàdzie strony spraw-
dziç efekt lub wydrukowaç stron´
testowà. Powy˝sze ustawienia
mogà byç zapami´tywane na dys-
ku, co pozwala na ich szybkie wy-
korzystanie w póêniejszym czasie.
Sam proces drukowania polega
na wybraniu zakresu danych oraz
ewentualnie nazwy schematu
(stylu).
Praca z produktem firmy LTP
Media Software jest efektywna
i przyjemna. Intuicyjna obs∏uga
i du˝a uniwersalnoÊç to jego pod-
stawowe atuty. Na uwag´ zas∏u-
guje bardzo rozbudowany help
kontekstowy, w którym mo˝na
znaleêç wiele cennych wskazówek na te-
mat sposobu wykorzystania wszystkich
mo˝liwoÊci programu. Dodatkowà po-
mocà sà niewàtpliwie „chmurki”, poja-
wiajàce si´ po umieszczeniu kursora my-
szy na przyciskach oraz przy poszczegól-
nych opcjach znajdujàcych si´ w menu
g∏ównym.
Adresy ’97 dla Windows
Omawiany program stanowi
cz´Êç wi´kszego pakietu o nazwie
System dla Windows, przeznaczonego dla
osób pracujàcych w biurze, w szczególno-
Êci zajmujàcych si´ wysy∏aniem korespon-
dencji. G∏ówne funkcje programu do-
st´pne sà z poziomu paska narz´dzi. Ka˝-
da ikona wyposa˝ona jest w „chmurk´”
z informacjà o jej funkcji, pojawiajàcà si´
w momencie, gdy kursor myszki znajdzie
si´ nad przyciskiem.
Przy tworzeniu nowej bazy adresowej
mo˝emy skorzystaç z kilku proponowa-
nych schematów, obejmujàcych m.in. list´
firm, typowe dane osobowe czy prywatny
notatnik. Program pozwala oczywiÊcie
stworzyç swój w∏asny schemat. Znacznym
udogodnieniem jest mo˝liwoÊç okreÊlania
sposobu wprowadzania (walidacji) i pre-
zentacji (formatowania) danych w ka˝-
dym polu, dzi´ki któremu dane sà poda-
wane przez u˝ytkownika w sposób, jaki
sobie ˝yczymy (np. trzy litery i cztery cy-
fry tworzàce numer rejestracyjny samo-
chodu). Je˝eli wÊród proponowanych for-
matów nie znajdziemy odpowiedniego –
Adresy ’97 pozwalajà utworzyç w∏asny,
który mo˝na dowolnie zmieniaç. O 104
103
 S O F T WA R E
Przeglàd programów do zarzàdzania adresami
Bardzo rozbudowany system
filtrowania informacji zawartych
w bazie adresowej to jeden z atutów
programu Adresy ’97 dla Windows
Rozbudowany system filtrów u∏atwia
∏atwy wybór okreÊlonych grup rekor-
dów. Stworzone przez nas filtry widocz-
ne sà w dolnej cz´Êci ekranu jako zak∏ad-
ki, co umo˝liwia bardzo szybkie prze∏à-
czanie si´ pomi´dzy ró˝nymi „wersjami”
tej samej bazy. Sam proces tworzenia no-
wego filtru jest bardzo prosty dzi´ki kom-
puterowym Ekspertom, które prowadzà
u˝ytkownika za r´k´ podczas ca∏ego pro-
cesu. Adresy ‘97, oprócz standardowych
pól danych, umo˝liwiajà do∏àczanie do
ka˝dego rekordu plików graficznych (np.
zdj´ç osób, których informacje przecho-
wujemy) i dêwi´kowych. Dzi´ki integra-
cji z programem Kody Pocztowe dla
Windows, w czasie wype∏niania pola
MiejscowoÊç pole Kod mo˝e byç auto-
matycznie uzupe∏niane kodem poczto-
wym. Podobnie rzecz si´ ma z polem za-
wierajàcym telefoniczny numer kierun-
kowy – tu wykorzystywana jest aplikacja
Numery kierunkowe dla Windows.
W programie dost´pne sà tylko pod-
stawowe funkcje drukowania. Pe∏nà ob-
s∏ug´ wydruku przerzucono do zewn´trz-
nej aplikacji Poczta dla Windows, korzy-
stajàcej z baz danych Adresów. Umo˝li-
wia ona automatyczne adresowanie ko-
pert oraz drukowanie etykiet na listy
i paczki. Przy formatowaniu wydruku
mo˝na skorzystaç ze standardowych roz-
miarów kopert (preferowanych przez Po-
czt´ Polskà), jak równie˝ podaç w∏asne
wymiary kopert oraz etykiet i zachowaç
je do póêniejszego wykorzystania.
Adresy 1.04 5/97
Jest to aplikacja pracu-
jàca w tekstowym trybie
DOS-a. Program umo˝liwia wprowadza-
nie informacji adresowych do dwóch po-
wiàzanych ze sobà baz danych: katalogu
firm i katalogu kontaktów. W pierwszej
104
przechowuje si´ informacje
o przedsi´biorstwach, ich adre-
sach, bran˝ach itp. Druga s∏u˝y
do zapami´tywania i wyszukiwa-
nia listy kontaktów, czyli infor-
macji o przedstawicielach firm,
Prosty i funkcjonalny interfejs
oraz tzw. s∏owniki, u∏atwiajàce
wype∏nianie pól w rekordach
stanowià o sile Adresów 1.04
których dane znajdujà si´ w pierwszej ba-
zie. W obu bazach rekordy majà sta∏à bu-
dow´ i nie ma mo˝liwoÊci modyfikacji
iloÊci i typów pól.
Program charakteryzuje si´ prostym,
acz funkcjonalnym interfejsem graficznym
oraz du˝à iloÊcià tzw. s∏owników, znacznie
u∏atwiajàcych wprowadzanie informacji
do bazy danych. S∏ownik jest to lista roz-
wijalna (w rozumieniu aplikacji ze Êrodo-
wiska Windows), na której znajdujà si´
wszystkie wartoÊci, jakie mo˝na wprowa-
dziç w danym momencie do pojedynczego
pola rekordu. S∏owniki mo˝na przypisaç
do wi´kszoÊci pól. Umo˝liwia to przygoto-
wanie zestawieƒ paƒstw, miast, bran˝ itp.
i szybkie wpisywanie tych wartoÊci we
w∏aÊciwe miejsce. Dzi´ki te-
mu mo˝na uniknàç tzw. lite-
rówek przy wprowadzaniu
danych.
Program umo˝liwia two-
rzenie wielu typów etykiet
adresowych. W zale˝noÊci
od ˝yczenia u˝ytkownika
mogà si´ na nich znaleêç
ró˝ne pola bazy danych. Sà
one wybierane do wydruku
z wykorzystaniem specjal-
nych s∏ów kluczowych,
których opis mo˝na znaleêç
w systemie pomocy. Pod-
czas procesu projektowania
etykiety mo˝na okreÊliç jej
rozmiary oraz liczb´ kolumn, w których
b´dzie drukowana. Adresy pozwalajà tak-
˝e na wydruk zawartoÊci bazy danych
w postaci zbli˝onej do ksià˝ki telefonicz-
nej. Niestety w tym przypadku nie ma
mo˝liwoÊci zmiany uk∏adu graficznego
oraz zawartoÊci drukowanej informacji.
Aplikacja posiada wbudowany doÊç
prosty system wyszukiwania i filtrowania
informacji. Program po-
zwala tak˝e na sortowanie
bazy danych wed∏ug jedne-
go z jej pól. Aplikacja prze-
chowuje informacje adreso-
we w pliku w formacie
dBASE, co u∏atwia dost´p
do danych bez koniecznoÊci
uruchamiania Adresów.
Jest to doÊç wygodne roz-
wiàzanie, ale nie zalecane
w firmach, gdzie dane po-
winny byç utajniane.
Poczàtkujàcemu u˝yt-
kownikowi pewnà trud-
noÊç mo˝e sprawiç du˝a
liczba wykorzystywanych
klawiszy funkcyjnych. Pomocna wtedy
okazuje si´ pomoc kontekstowa, zawie-
rajàca cenne wskazówki na temat aktual-
nie znajdujàcej si´ na ekranie informacji.
Do∏àczona do pakietu instrukcja w po-
staci kilkunastostronicowej broszury za-
wiera niestety tylko podstawowe infor-
macje na temat programu, jego instalacji
i obs∏ugi.
Q-Adres 4.0
Q-Adres to jeden z wie- 5/97
lu produktów z tzw. li-
nii Q, w której sk∏ad wchodzi
kilkanaÊcie programów biurowych, pra-
cujàcych w systemie DOS.
Program pozwala na wprowadzanie in-
formacji adresowych do rekordów,
których struktur´ mo˝na zmieniaç tylko
poprzez edycj´ jednego z plików
O 107
Q-Adres 4.0 pozwala na bardzo
wygodne definiowanie niestandardo-
wych rozmiarów etykiet oraz rozmiesz-
czanie ich na kartce papieru
Maj 5/97
 S O F T WA R E
Przeglàd programów do zarzàdzania adresami
Shareware do zarzàdzania adresami
Oprócz firm, które zajmujà si´ ko-
mercyjnie tworzeniem oprogramo-
wania do zarzàdzania adresami,
swoich si∏ próbujà tak˝e programiÊci
oferujàcy w∏asne produkty rozpo-
wszechniane na zasadach sharewa-
re, freeware itp. W wi´kszoÊci przy-
padków sà to aplikacje w pe∏ni profe-
sjonalne, nie ust´pujàce mo˝liwo-
Êciami programom komercyjnym.
Niewàtpliwà ich zaletà jest mo˝li-
woÊç wykorzystywania ich przez
okreÊlony czas zupe∏nie za darmo.
JeÊli program spe∏nia pok∏adane
w nim nadzieje, aby staç si´ jego pe∏-
noprawnym w∏aÊcicielem zazwyczaj
wystarczy wys∏aç do producenta ku-
pon rejestracyjny oraz uiÊciç odpo-
wiednià op∏at´ (zazwyczaj du˝o ni˝-
szà ni˝ w przypadku programów ko-
mercyjnych). Co wa˝ne, sharewa-
re’owe programy adresowe sà
znacznie ∏atwiej dost´pne; mo˝na je
znaleêç w ró˝nych BBS-ach (tak˝e
w naszym redakcyjnym), na serwe-
rach FTP oraz na stronach WWW.
Stanowià ciekawà (i taƒszà) alterna-
tyw´ dla opisywanych w niniejszym
artykule aplikacji, dlatego przedsta-
wimy kilka z nich.
Naszà prezentacj´ rozpoczynamy
od przedstawienia rodzimej produk-
cji – Wizytówki 1.0 autorstwa Piotra
Kwietnia. Jest to prosta baza adreso-
wa, pracujàca w Êrodowisku Win-
dows 3.1x. Informacje sà przechowy-
wane w pojedynczym polu, do które-
go mo˝na zapisaç wi´kszà iloÊç in-
formacji (tzw. memo). Ekran progra-
mu podzielono na dwie cz´Êci, imitu-
jàce kartki prawdziwego notatnika.
Z jednej strony otrzymujemy infor-
macje na temat aktualnej daty, go-
dziny oraz solenizantów w bie˝àcym
dniu. Druga strona to „kartka” zawie-
rajàca dane adresowe wraz z przyci-
skami umo˝liwiajàcymi poruszanie
si´ po bazie danych.
Little Black Book 6.02 autorstwa Vica
Barona to program do zarzàdzania
adresami pracujàcy w tekstowym
trybie DOS-a. Ciekawostkà jest
konfiguracyjnych. Niestety, nigdzie nie
opisano jak tego dokonaç. Mo˝na wpraw-
dzie zamówiç za darmo u producenta tzw.
zestaw treningowy (podr´cznik+dyskiet-
ka), w którym opisano sposób przeprowa-
dzenia tych modyfikacji, ale nie jest to wy-
godne rozwiàzanie, w szczególnoÊci dla
mniej zaawansowanych u˝ytkowników.
Wprowadzanie danych u∏atwiajà s∏owniki
(podobne rozwiàzanie zastosowano
w produkcie Big Ventu) oraz mo˝li-
woÊç nadawania poszczególnym polom
rekordu domyÊlnej zawartoÊci.
Program umo˝liwia zarówno sorto-
wanie, jak i filtrowanie danych. Zak∏a-
danie filtru polega na wprowadzeniu
mo˝liwoÊç sterowania modemem
bezpoÊrednio z poziomu tej aplikacji.
Umo˝liwia to proste ∏àczenie si´
z odleg∏ym komputerem osoby,
której dane osobowe przechowywa-
ne sà w naszej bazie.
Na uwag´ zas∏uguje tak˝e DOS-owy
program CompuPHONE GOLD 6.03
przygotowany przez jwh: SoftWare.
Aplikacja posiada bardzo starannie
zaprojektowany interfejs graficzny.
W pakiecie u˝ytkownik otrzymuje
modu∏ terminarza, w którym mo˝na
umieszczaç zadania do wykonania.
Aplikacja wykorzystuje myszk´, co
jest ewenementem (niestety) wÊród
programów adresowych pracujà-
cych w Êrodowisku DOS. Struktura
rekordu jest sta∏a i mo˝e zawieraç
tylko podstawowe informacje na te-
mat wpisywanych osób. Program
pozwala na wyszukiwanie rekordów
na podstawie jednego z pól. Podob-
nie jak aplikacja opisana powy˝ej,
CompuPHONE potrafi sterowaç
modemem.
Ciekawe rozwiàzanie prezentuje Ad-
dress Book for MS Word 5.32, które-
go autorem jest Tal Fuchs. Jest to
program napisany w Word Basicu
i uruchamiany jako makro z poziomu
edytora tekstu Word 6.0 i 7.0 (tak˝e
PL). Zaletà tej aplikacji jest mo˝li-
woÊç do∏àczania do tekstu edytowa-
nego dokumentu zawartoÊci rekor-
dów z adresowej bazy danych, co
u∏atwia przygotowywanie korespon-
dencji seryjnej.
Ostatnia z ciekawych „adresowych”
aplikacji shareware’owych to Perso-
nal Infobase 1.0 firmy Nightingale
Software. Z pomocà tego programu
mo˝na sposób sprawdziç, czy wÊród
wprowadzonych do bazy danych
osób jest ktoÊ, kto obchodzi w da-
nym dniu urodziny lub imieniny (na
˝yczenie program przypomni o tym
odpowiednio wczeÊniej). Aplikacja
pozwala na prowadzenie bazy adre-
sowej oraz filtrowanie rekordów i dru-
kowanie ró˝nego rodzaju raportów
i etykiet adresowych.
odpowiedniej maski (tekstu) w polu, we-
d∏ug którego chcemy wyszukiwaç infor-
macje. Filtry mo˝na ∏àczyç funkcjami lo-
gicznymi I oraz LUB. Dzi´ki wbudowa-
nym mechanizmom filtrowania program
pozwala na wybranie praktycznie dowol-
nego podzbioru bazy danych oraz r´czne
do∏àczanie pojedynczych rekordów do
tak wybranej grupy.
Jednym z wa˝niejszych modu∏ów pro-
gramu jest Generator zestawieƒ – Super
F8. S∏u˝y on do tworzenia wydruków, ze-
stawieƒ i raportów. Stworzone z jego
pomocà wykazy mogà byç zapami´tane
na dysku, co pozwala na ich póêniejsze
wykorzystanie.
Q-Adres pozwala na wydruk etykiet
adresowych, kopert i korespondencji se-
ryjnej. W ostatnim przypadku wybieramy
zakres danych do drukowania, okreÊlamy
nazw´ pliku, zawierajàcego tekst listu
i zatwierdzamy drukowanie. Przy wydru-
ku kopert mo˝emy okreÊliç ich rozmiar,
a jeÊli nie odpowiada nam z ˝aden z pro-
ponowanych formatów, program umo˝-
liwia utworzenie w∏asnego. Podobnie du-
˝à elastycznoÊç mamy w przypadku defi-
niowania etykiet, gdzie mo˝emy modyfi-
kowaç nie tylko ich rozmiary, ale tak˝e
informacje, które zostanà na nich zawar-
te. Wszelkie wydruki, w przeciwieƒstwie
do aplikacji adresowych pracujàcych
w Êrodowisku graficznym, wykonujà si´
w trybie znakowym drukarki, czyli z wy-
korzystaniem fontów znajdujàcych si´
w jej pami´ci (co w przypadku urzàdzenia
bez zainstalowanych polskich czcionek
spowoduje wydruk „krzaczków”).
Niewàtpliwà zaletà programu jest bar-
dzo prosta zmiana wersji j´zykowej, gdy˝
teksty informacji systemowych pojawia-
jàcych si´ na ekranie znajdujà si´ w zew-
n´trznych plikach konfiguracyjnych. Jak
podaje producent, istnieje mo˝liwoÊç wy-
boru jednej z ponad 16 wersji j´zyko-
wych. W ten sposób mo˝na zmodyfiko-
waç uk∏ad menu oraz komunikaty syste-
mowe. Producent oferuje tak˝e specjalnà
wersj´ przeznaczonà dla osób niedowi-
dzàcych. Wymagana jest wówczas odpo-
wiednia przystawka g∏oÊnomówiàca –
tzw. „gadacz”.
Do∏àczona do pakietu dokumentacja
napisana jest prostym j´zykiem i zawiera
szereg podpowiedzi, które pomagajà
w efektywnym wykorzystaniu programu.
Dla poczàtkujàcego u˝ytkownika lub nie
korzystajàcego wczeÊniej z programów li-
nii Q, problemem mo˝e okazaç si´ ko-
niecznoÊç korzystania z wielu klawiszy
funkcyjnych, których opis znajduje si´
wprawdzie w pomocy kontekstowej, ale
zapami´tanie ich funkcji b´dzie wymaga-
∏o pewnego treningu.
WinAV
President 1.1 5/97
Program umo˝liwia
przechowywanie informacji ad-
resowych w standardowych rekordach
(o strukturze zdefiniowanej przez produ-
centa), do których u˝ytkownik mo˝e do-
daç do 200 zdefiniowanych przez siebie
pól. W czasie edycji rekordów, oprócz
g∏ównego okna edycyjnego, istnieje mo˝-
liwoÊç wprowadzania notatek (do 32 000
znaków) opisujàcych adres oraz danych
osób powiàzanych z bie˝àcym rekordem.
Jest to doÊç przydatne w przypadku, gdy O 10
107
 S O F T WA R E
Przeglàd programów do zarzàdzania adresami

w jednej firmie mamy kontakt z kilkoma wykorzystujàcy mechanizm przeciàgnij-i- Uwaga 5/97
osobami. -upuÊç, u∏atwia przygotowywanie zesta- Na CD-ROM-ie, w kategorii Software|
Autorzy WinAV-a zadbali o bezpieczeƒ- wieƒ, które mo˝na zachowaç na dysku Zarzàdzanie adresami oprócz programów
stwo i poufnoÊç wprowadzonych danych, w celu ponownego wykorzystania. Pro- oznaczonych ikonà CHIP-CD znajdujà si´
co uwidacznia si´ koniecznoÊcià wprowa- jekt raportu mo˝na obejrzeç przed wydru- shareware’owe programy do zarzàdzania
dzania has∏a przy uruchomieniu programu kiem na podglàdzie strony. adresami (patrz ramka na str. 107)
i w czasie powa˝nych ingerencji w dane Drukowanie jest doÊç mocnà stronà
(np. podczas kasowania). Dane zapisywa- programu. Oferuje on mo˝liwoÊç wydru- i przyk∏adów opisujàcych poszczególne
ne na dysku sà oczywiÊcie zakodowane. ku kilku rodzajów raportów adresowych opcje, jak równie˝ sposoby na rozwiàza-
Na uwag´ zas∏ugujà du˝e mo˝liwoÊci (mniej lub bardziej szczegó∏owych) oraz nie sytuacji „awaryjnych”.
wyszukiwania i filtrowania danych. Pro- etykiet. W drugim przypadku aplikacja
gram posiada opcje pozwalajàce na poszu- pozwala wybraç jeden z gotowych wzor- Adres adresowi nierówny
kiwanie danych wed∏ug jednego lub kilku ców lub samemu stworzyç w∏asny. Nale˝y Po zapoznaniu si´ z powy˝szym opisem
pól jednoczeÊnie, tak˝e z zastosowaniem wtedy podaç wielkoÊç etykiety lub koper- mo˝na postawiç tez´, ˝e wszystkie testo-
operatorów logicznych I oraz LUB. Do- ty oraz wskazaç pola rekordu, które majà wane przez naszà redakcj´ programy bar-
st´pny w programie generator raportów, zostaç uwzgl´dnione na wydruku. dzo dobrze zarzàdzajà danymi adresowy-
Testowany program mi. Ka˝dy z nich umo˝liwia wyszukiwa-
umo˝liwia prac´ w sieci nie, filtrowanie i drukowanie ró˝nego
maksymalnie trzem u˝yt- rodzaju informacji w mniejszym lub szer-
kownikom. Siecià tà mo˝e szym zakresie. Na uwag´ zas∏ugujà dwa
byç Novell NetWare lub sieç spoÊród omawianych pakietów pracujà-
typu peer-to-peer, np. Win- cych w Êrodowisku Windows: Amasys
dows for Workgroups. 2.0 Pro oraz Adresy ’97 dla Windows.
Umo˝liwia to jednoczesne Obydwa charakteryzujà si´ bardzo ∏atwà
korzystanie z tej samej bazy obs∏ugà. Sà przy tym uniwersalne, po-
danych kilku osobom, zwalajà na zmian´ struktury bazy danych
które wprowadzajà lub mo- i drukowanie wielu ró˝nych etykiet adre-
dyfikujà dane. Zmieniane sowych i kopert. Programy pracujàce
rekordy sà automatycznie w trybie znakowym, czyli Q-Adres i Ad-
blokowane i niedost´pne resy sà tak˝e ciekawà alternatywà, szcze-
dla innych u˝ytkowników. gólnie dla osób, które korzystajà na co
Do∏àczona do programu dzieƒ z komputerów pracujàcych pod
WinAV President pozwala na dobrej jakoÊci dokumenta- kontrolà systemu DOS.
wyszukiwanie danych wed∏ug cja u∏atwia pe∏ne wykorzystanie jego Krzysztof Hotiuk
jednego lub kilku pól jednoczeÊnie mo˝liwoÊci. Zawiera ona wiele ilustracji wspó∏praca: Wojciech Wrzaska∏a

Zarzàdzanie adresami 5/97 5/97 5/97 5/97

Amasys 2.0 Pro Adresy ‘97 dla Windows Adresy 1.04 Q-Adres 4.0 WinAV President 1.1
Producent G Data, Niemcy Studio JZK, Gdaƒsk BiG Vent, Warszawa QBS, Warszawa Pro Holding GmbH, Kraków
Dostarczy∏ LTP Media Software, Szczecinek Studio JZK, Gdaƒsk Motiv, Warszawa QBS, Warszawa Aldo, Kraków
Tel. (0-966) 423 30 (0-601) 61 05 27 (0-22) 670 07 81 (0-22) 44 10 78 (0-12) 36 23 61
Fax (0-966) 423 33 (0-58) 57 88 22 (0-22) 670 16 29 (0-22) 44 10 78 (0-12) 37 39 45
E-mail – jzk@panda.bg.univ.gda.pl motiv@motiv.com.pl – gseniuta@proholding.krakow.pl
Wymagania sprz´towe PC 486, 8 MB RAM PC 486, 4 MB RAM PC 386, 4 MB RAM PC 286, 1 MB RAM PC 386, 4 MB RAM
Dost´pne wersje Windows 3.1x/95/NT, Windows 3.1x DOS DOS Windows 3.1x
OS/2, UNIX, MacOS
Cena ok. [z∏] 370 100 150 370 440
Baza danych
Dodawanie w∏asnych pól + + – – +
Pola typu notatnikowego + + – – +
Maksymalna iloÊç rekordów 2 mld 31 000 nieograniczona 2 mld nieograniczona
Format pliku w∏asny (zmodyfikowany dBASE) w∏asny dBASE w∏asny w∏asny
FunkcjonalnoÊç
Kreatory wspomagajàce – + – – –
podstawowe operacje
Tworzenie formularzy + + – – –
Dostarczane dodatkowo adresy i numery banków, kody pocztowe, telefoniczne – – –
bazy adresowe kody pocztowe numery kierunkowe, banki,
urz´dy skarbowe, komornicy***
Import danych dBASE, Clipper, FoxPro, dBASE, Paradox, ASCII – – Ami Pro, dBASE, DIF,
ASCII, Word, WordStar SYLK, FoxPro, ASCII,
Word, WordStar
Eksport danych dBASE, Clipper, FoxPro, dBASE, Paradox, ASCII – – Ami Pro, dBASE, DIF,
ASCII, Word, WordStar SYLK, FoxPro, ASCII,
Word, WordStar
Zabezp. danych has∏em + + – – +
Wyszukiwanie informacji
Kreatory – + – – –
Operatory logiczne + + + + +
Filtry + + + + +
Drukowanie
Nalepki + +** + + +
Koperty + +** + + +
Korespondencja seryjna +* +** – + +*
Listy adresowe – + + + +
Podglàd wydruku + + – – +
Legenda: „+” – jest „ –” – nie ma „*” – tylko w po∏àczeniu z zewn´trznymi edytorami tekstu „**” – tylko w po∏àczeniu z Pocztà dla Windows „***” – bazy dost´pne za dop∏atà

108 Maj 5/97

 S O F T WA R E
Technologia Windows NT a wirusy

Proces startowania systemu mo˝e byç

celem ataków wirusów MBR, ponie-
wa˝ system NT nie posiada kontroli
nad tym, co dzieje si´ z komputerem
w pierwszej fazie uruchamiania. ¸a-
dowanie systemu z zainfekowanej
dyskietki stanowi zatem potencjalne
êród∏o infekcji MBR dysku twardego
komputera za pomocà klasycznych
technik infekowania. Zwi´ksza si´
liczba wirusów wykorzystujàcych t´
drog´ infekcji i nale˝y oczekiwaç dal-
szego jej wzrostu w przysz∏oÊci.
Interesujàce jest stwierdzenie, jak
przebiega proces ∏adowania poczàt-
kowego pod NT z zainfekowanym
MBR. Poniewa˝ w pierwszej fazie
Windows NT jeszcze nie jest za∏ado-
wany, wirus, który raz dosta∏ si´ do
MBR, mo˝e instalowaç si´ w tej fazie
rezydentnie w pami´ci. Jest on po-
dobnie jak w DOS-ie startowany jako
program w opcji real mode i posiada pe∏-
Zaradziç zarazie nà kontrol´ nad komputerem. Niektóre
wirusy, jak np. Michelangelo albo One-
half, mogà ju˝ na tym etapie oddzia∏ywaç
Windows NT uwa˝ane jest za synonim bezpiecznego destrukcyjnie na system NT.
systemu. Jak dalece jednak wersja NT 4.0 odporna jest Po instalacji wirusa nast´puje przekaza-
nie dalszej kontroli oryginalnemu MBR,
na ataki wirusów? Analizy i próby wykazujà ró˝ne dzia∏a- który z kolei oddzia∏uje na bootrecord sys-
nie systemu w zale˝noÊci od typu wirusa. Jakie sà moc- temu NT. W dalszej kolejnoÊci wywo∏ywa-
ny jest program NT loader ∏adujàcy reszt´
ne i s∏abe strony? Gdzie tkwià potencjalne êród∏a zagro- systemu operacyjnego NT. Procesor prze-
˝eƒ? Jakie Êrodki profilaktyczne warto zastosowaç? ∏àczany jest w tryb protected mode i dodat-
kowo ∏adowane sà sterowniki dysków NT,

Z e wzgl´du na swojà architektur´ sys-

tem operacyjny Windows NT jest bar-
dziej odporny na ataki wirusów kompute-
rowych ni˝ MS-DOS, Windows 3.1x czy
Windows 95. Nie jest równie˝ w tej chwili
znany ˝aden przyk∏ad 32-bitowego wirusa
napisanego specjalnie dla Windows NT.
Dlatego artyku∏ odnosi si´ g∏ównie do sta-
rych znajomych z systemu DOS. Przypomi-
namy ró˝ne typy wirusów, sposób w jaki
atakujà, ze szczególnym uwzgl´dnieniem
ich zachowania w systemie NT.
Fachowcy wiedzà, ˝e odpornoÊç syste-
mu zale˝y od mechanizmów stosowanych
przez konkretnego wirusa. Przeprowadza-
ne próby czy spekulacje mia∏y na celu wy-
kazanie, ˝e istniejà generalne zale˝noÊci dla
ró˝nych typów wirusów. Stwierdzenie, ˝e
wirusy typu makro mogà rozprzestrzeniaç
si´ na platformie Windows NT w takim
samym stopniu, w jakim czynià to w innych
systemach operacyjnych, nie wymaga
dog∏´bnych studiów.
Windows NT naj∏atwiej
zaatakowaç podczas startu
Ciàgle jednà z bardziej rozpowszechnio-
nych grup pod wzgl´dem liczby infekcji sà
wirusy ∏adowania poczàtkowego, które
atakujà MBR – Master Boot Record lub
PBR – Partition Boot Record. Ka˝da dys-
kietka posiada rekord wprowadzajàcy
pracujàce równie˝ w protected mode. Sà
one wykorzystywane do obs∏ugi wszelkich
(boot record). Zajmuje on pierwszy sektor
na dyskietce i zawiera wa˝ne dla systemu
operacyjnego informacje, okreÊlajàce za-
wartoÊç dyskietki. Znajduje si´ w nim
program pierwotny, którego funkcjà jest
∏adowanie systemu operacyjnego z dys-
kietki. Je˝eli komputer ∏aduje system ope-
racyjny z nap´du dyskietek, przeszukuje
Master Boot Record i próbuje uruchomiç
zawarty w nim program. Cz´stym b∏´dem
pope∏nianym przez u˝ytkowników jest
pozostawianie dyskietek w nap´dzie po
skoƒczonej pracy. Daje to wirusom szan-
s´ wykorzystania ∏adowania poczàtkowe-
go do zara˝enia komputera. W konse-
kwencji wirus zast´puje oryginalnà proce-
dur´ inicjujàcà w∏asnym programem pier-
wotnym. Umo˝liwia to wirusowi przej´-
cie kontroli nad komputerem zaraz po je-
go w∏àczeniu. W nast´pnej kolejnoÊci wi-
rus mo˝e infekowaç dysk twardy, niszczyç
dane, doprowadzaç do zawieszania si´
systemu lub wywo∏ywaç inne efekty. Cz´-
sto wirus „przyczaja si´”, ∏adujàc system
operacyjny, zaÊ niszczycielskà dzia∏alnoÊç
przeprowadza w póêniejszym terminie.
O 113
Drogi infekcji
Oto typowa sekwencja rozprze-
strzeniania si´ wirusa ∏adowania po-
czàtkowego, który zainfekowa∏ pro-
gram pierwotny dyskietki:
1.komputer zosta∏ w∏àczony,
wzgl´dnie zresetowany
2.komputer stwierdzi∏ obecnoÊç dys-
kietki w nap´dzie dyskietek i w kon-
sekwencji ∏aduje z dyskietki oraz star-
tuje program pierwotny, który jest
w tym przypadku programem wirusa
3.program pierwotny wirusa wykry-
wa pierwszy aktywny dysk twardy
w komputerze i infekuje jego g∏ów-
ny rekord wprowadzajàcy (Master
Boot Record – MBR), wzgl´dnie je-
den z jego logicznych rekordów
(Partition Boot Record – PBR) ak-
tywnej partycji
4.wirusowa procedura inicjujàca in-
staluje si´ rezydentnie w pami´ci
5.procedura ta ∏aduje kopi´ orygi-
nalnego programu pierwotnego
i uruchamia go
6.komputer startuje „normalnie”
7.wirus aktywny w pami´ci infekuje
kolejne dyskietki w miar´ korzysta-
nia z nap´du dyskietek.

110 Maj 5/97

 S O F T WA R E
Technologia Windows NT a wirusy
funkcji dost´pu do dysków. Oryginalne
procedury BIOS-u w∏àcznie z potencjalnie
pod∏àczonymi do nich wirusami nie sà wy-
konywane podczas startu systemu. W kon-
sekwencji wirus typu MBR nie jest w stanie
rozprzestrzeniaç si´ poprzez infekowanie
dalszych dyskietek z chwilà przej´cia kon-
troli przez system NT.
Niektóre wirusy, np. ripper, posiadajà
zdolnoÊç podczepiania si´ w systemie
DOS lub Windows 95 pod funkcje bezpo-
Êredniego dost´pu do dysków twardych
poprzez BIOS i manipulowania, wzgl´d-
nie niszczenia danych w trakcie operacji
dost´pu do dysku. Dotyczy to tak˝e
pierwszej fazy bootowania w systemie
NT do chwili przej´cia kontroli przez ste-
rowniki NT. Po przej´ciu kontroli wirus
nie ma szans dokonywania dalszych
destrukcyjnych operacji.
Wirusy ∏adowania
poczàtkowego sà mniej
niebezpieczne
Wirusy ∏adowania poczàtkowego posiada-
jàce funkcj´ stealth nie sà w stanie funkcjo-
nowaç po za∏adowaniu systemu NT, po-
niewa˝ wy∏àczany jest dost´p do wirusowe-
go, rezydentnego programu obs∏ugi dysku.
Umo˝liwia to ∏atwe wykrycie tych wiru-
sów, lecz nie zabezpiecza przed innymi za-
gro˝eniami. Przyk∏adem mo˝e byç wirus
typu stealth atakujàcy MBR, jakim jest wi-
rus Monkey. Niszczy on tablic´ partycji
w zainfekowanym sektorze MBR. W efek-
cie, zainfekowany nap´d mo˝e byç niedo-
st´pny dla Windows NT. System ten, by
okreÊliç dost´pne nap´dy logiczne, wczytu-
je tablic´ partycji za pomocà w∏asnych ste-
rowników. Poniewa˝ nast´puje to w pro-
tected mode, pomijany jest mechanizm ob-
s∏ugi dysku wirusa, który nie jest w stanie
udost´pniç informacji z zachowanej przez
niego kopii oryginalnej tablicy partycji, tak
jak to czyni w DOS-ie. Koniec koƒców NT
wczytuje zniekszta∏conà tablic´ partycji
i nie potrafi okreÊliç nap´dów logicznych.
Generalnie mo˝na powiedzieç, ˝e do-
póki wirus typu bootrecord nie manipu-
luje tablicà partycji lub nie posiada in-
nych specjalnych efektów uruchamia-
nych podczas procesu bootowania przed
za∏adowaniem systemu NT, nie b´dzie
mia∏ wp∏ywu na prac´ tego systemu.
Typowe metody rozprzestrzeniania si´
wirusów atakujàcych PBR to bootowanie
z zainfekowanej dyskietki albo uruchamia-
nie programu-noÊnika (konia trojaƒskiego)
z poziomu DOS-a, który wpisuje wirus
w sektor ∏adowania aktywnej partycji. Po-
dobnie jak wirusy atakujàce MBR, nie sà
zdolne do powielania si´ w systemie NT.
Okres od w∏àczenia komputera do prze-
j´cia kontroli przez system operacyjny NT
Istotne cechy Windows
NT majàce wp∏yw
na odpornoÊç systemu
● Serwisy systemowe Windows NT
nie odwo∏ujà si´ do rezydentnego
jàdra DOS-a (DOS kernel).
● Windows NT pozwala na zastoso-
wanie trzech ró˝nych systemów
zarzàdzania plikami: systemu ba-
zujàcego na tablicy FAT, nowego
systemu NTFS dla serwerów oraz
systemu MAC.
● NT umo˝liwia ograniczenie praw
do plików w powiàzaniu z prawa-
mi u˝ytkowników, co mo˝e zapo-
biec rozprzestrzenianiu si´ infek-
cji wirusów plików typu fast infec-
tor na pliki innych u˝ytkowników.
● NT nie odwo∏uje si´ do funkcji
BIOS-u celem przeprowadzania
wszelkich operacji dost´pu do
dysków na poziomie sprz´to-
wym, lecz wykorzystuje w∏asne,
specyficzne sterowniki progra-
mowe NT pracujace w trybie
chronionym.
● NT automatycznie zapobiega
próbom bezpoÊredniego zapisu
na dysk przez dowolny program
wykonywany w oknie DOS.
stanowi jednak êród∏o potencjalnych nie-
bezpieczeƒstw ze strony wirusów tego typu
i nale˝y liczyç si´ w przysz∏oÊci ze wzro-
stem liczby takich infekcji. Nie jest równie˝
wykluczone pojawienie si´ w przysz∏oÊci
programów napisanych dla Êrodowiska
NT, które b´dà w stanie modyfikowaç za-
wartoÊç PBR. Infekcje spowodowane przez
atakujàce PBR wirusy wielocz´Êciowe nie
sà wykluczone, o ile komputer poza NT
mo˝e startowaç w innym systemie opera-
cyjnym, np. DOS albo Windows 95.
W przypadku stosowania systemu
opartego na FAT, je˝eli wirus zapisa∏ ory-
ginalny bootrecord na koƒcu dysku i nie
podjà∏ ˝adnych kroków zabezpieczajà-
cych, rekord ten mo˝e zostaç nadpisany
przez Windows NT. Konsekwencjà b´-
dzie zawieszenie si´ systemu podczas bo-
otowania, poniewa˝ wirus nieodwo∏alnie
b´dzie próbowa∏ za∏adowaç i uruchomiç
nadpisany, a wi´c zniszczony oryginalny
bootrekord. Niektóre wirusy próbujà
obejÊç to niebezpieczeƒstwo markujàc za-
rezerwowane sektory jako uszkodzone
lub zaj´te. Wirusy, które niszczà bàdê
podmieniajà zawartoÊç bloku parame-
trów BIOS-u (BPB – BIOS Parameter
Block), mogà prowadziç do analogicz-
nych problemów jak opisany wirus Mon-
key. Typowe wirusy atakujàce PBR nie
powinny jednak powodowaç ˝adnych
dodatkowych problemów w systemie NT
opartym na FAT. Sà one bowiem nieak-
tywne od momentu przej´cia kontroli
przez sterowniki Windows NT.
Dodatkowym êród∏em potencjalnych za-
gro˝eƒ infekcjà bootrecordu jest opcja
umo˝liwiajàca instalacj´ Windows NT w ist-
niejàcej partycji DOS lub Windows 95,
opartej na FAT. U˝ytkownik mo˝e wtedy
uruchomiç system operacyjny Windows NT
albo DOS (lub Windows 95). Windows NT
tworzy podczas instalacji kopi´ zapasowà
bootrekordu DOS/Win 95 i zachowuje go
w pliku BOOTSEC.DOS w katalogu g∏ów-
nym partycji DOS/Win 95. W nast´pnej ko-
lejnoÊci NT zamienia dotychczasowy bo-
otrekord, bazujàcy na swoim w∏asnym FAT.
Ka˝dorazowo podczas startu systemu u˝yt-
kownik pytany jest przez program ∏adujàcy,
który system operacyjny ma zostaç wystar-
towany. W przypadku wyboru DOS/Win-
dows 95 program ten ∏aduje i uruchamia
oryginalny bootrekord zawarty w pliku BO-
OTSEC.DOS. Je˝eli jednak rekord ten by∏
zainfekowany przez wirusa, i to przed zain-
stalowaniem Windows NT, to przy ka˝dym
starcie systemu DOS/Windows 95 wirus
przejmowaç b´dzie kontrol´ nad systemem.
Mo˝e przy tym pozostaç niewykryty w przy-
padku uruchamiania NT.
Nieco odmienna sytuacja ma miejsce
w przypadku u˝ywania systemu plików
NTFS. Program instalacyjny NT umiesz-
cza podczas instalowania zdolnej do bo-
otowania partycji NTFS program ∏adujàcy
system operacyjny w kilku sektorach na-
st´pujàcych bezpoÊrednio po bootrekor-
dzie NTFS. Podczas bootowania MBR
wczytuje i uruchamia PBR, który z kolei
wczytuje si´ wraz z tymi dodatkowymi
sektorami programu ∏adowania do pami´-
ci. Na kompletnà procedur´ ∏adujàcà
i uruchamiajàcà system operacyjny sk∏ada-
jà si´ wi´c bootrekord NTFS oraz obejmu-
jàcy dodatkowe sektory program ∏adujàcy.
Wirus atakujàcy bootrekord NTFS
nadpisuje efektywnie pierwszy sektor
wielosektorowego programu ∏adowania
poczàtkowego niszczàc wa˝ne dane czy
procedury. Konsekwencjà jest nast´pujà-
cy przebieg bootowania:
● Komputer zostaje w∏àczony lub zrese-
towany.
● Podczas bootowania NTFS komputer
∏aduje i uruchamia oryginalny MBR.
Nast´pnie uruchamiana jest procedura
∏adowania poczàtkowego MBR, która
z kolei ∏aduje i przekazuje kontrol´ za-
ra˝onemu wirusem rekordowi PBR ak-
tywnej partycji NTFS.
● Wirus instaluje si´ w pami´ci i oddaje
kontrol´ oryginalnemu rekordowi PBR
NTFS, który jest odzyskiwany z kopii za-
chowanej przez wirus na koƒcu dysku.
● W tym stadium procedura z niezainfe-
kowanego bootrekordu NTFS próbuje
za∏adowaç kompletnà procedur´ ∏adu-
jàcà, na którà sk∏adajà si´ oryginalny O 11
113
 S O F T WA R E
Technologia Windows NT a wirusy
bootrekord NTFS i nast´pujàce po nim
sektory. Jednak˝e pierwszy sektor wie-
losektorowego programu ∏adowania
poczàtkowego zastàpiony zosta∏ przez
wirusowy PBR. ¸adowana i urucha-
miana jest wi´c uszkodzona kopia pro-
gramu ∏adowania poczàtkowego, sk∏a-
dajàca si´ z wirusowego PBR i nast´pu-
jàcej po nim pozosta∏oÊci oryginalnych
sektorów ∏adowania poczàtkowego.
● Uruchomienie uszkodzonego programu
prowadzi do zawieszenia si´ systemu.
Wi´kszoÊç wirusów atakujàcych PBR
b´dzie wi´c prowadziç do zawieszenia si´
systemu, uniemo˝liwiajàc start NT. Wy-
jàtek stanowiç mogà wirusy pos∏ugujàce
si´ technikà stealth.
Wirusy plików wykonywal-
nych równie˝ dzia∏ajà w NT
Wirusy plików wykonywalnych DOS na-
le˝à do drugiej grupy wirusów rozpo-
wszechnionych na wolnoÊci. Zainfeko-
wany program jest modyfikowany prze-
wa˝nie tak, ˝e wirus przejmuje kontrol´
nad komputerem od momentu wystarto-
wania tego programu przez u˝ytkownika
lub system operacyjny.
Wirus wyszukuje wtedy i infekuje inne
dost´pne pliki uruchamialne – co okreÊla-
ne jest mianem infekcji bezpoÊredniej.
OkreÊlone funkcje DOS, odpowiedzialne
za stworzenie efektywnego i szybkiego
mechanizmu orientowania si´ wÊród licz-
nych plików i katalogów, s∏u˝à wirusowi
do skutecznego wyszukiwania i infeko-
wania nowych plików. Te same funkcje
DOS wykorzystuje np. program narz´-
dziowy umo˝liwiajàcy szybkie wyszuka-
nie plików zawierajàcych konkretny ciàg
znaków. O skutecznoÊci takiego mecha-
nizmu okreÊlanego równie˝ w literaturze
angielskoj´zyczej jako tzw. „fast infector”
Êwiadczyç mo˝e przyk∏ad eksperymental-
nej infekcji za pomocà wirusa VBASIC.
W ciàgu ok. 45 sekund od rozpocz´cia in-
fekcji by∏ on w stanie zainfekowaç
wszystkie (!) pliki typu COM na dysku
twardym o pojemnoÊci 1,2 GB.
Innà drogà infekcji, cz´sto stosowanà
przez wirusy plików uruchamialnych, jest
dodatkowe instalowanie si´ rezydentnie
w systemie operacyjnym. Umo˝liwia to
wirusowi kolejno infekowanie plików
uruchamialnych systemu operacyjnego
bàdê innych programów w trakcie uru-
chamiania, kopiowania itp. Od tego mo-
mentu ka˝de zg∏oszenie do systemu ope-
racyjnego wykonane przez u˝ytkownika
lub inny program, celem uruchomienia
albo udost´pnienia okreÊlonego pliku jest
przerywane przez wirus, który przejmuje
kontrol´ nad komputerem.
114
NT a inne systemy
Windows NT jest bardziej odporne
na ataki wirusów ni˝ DOS, Windows
3.1x lub Windows 95. Nie oznacza
to jednak˝e, ˝e wirusy nie sà w sta-
nie zagroziç NT. Przyk∏adowo wiru-
sy typu makro mogà rozprzestrze-
niaç si´ bez przeszkód, podobnie
jak to czynià w innych systemach.
Wirusy typu bootsektora, aczkol-
wiek nie mogà si´ powielaç, dopro-
wadziç mogà do znaczàcych
uszkodzeƒ wolumenów NT. Szcze-
gólnie podatne sà instalacje umo˝-
liwiajàce bootowanie w dwóch sys-
temach NT i DOS lub Windows 95.
Po zakoƒczeniu swojej dzia∏alnoÊci,
program wirusowy mo˝e przekazaç kon-
trol´ z powrotem zainfekowanemu pro-
gramowi tak, ˝e u˝ytkownik nie b´dzie
w stanie stwierdziç na pierwszy rzut oka
˝adnych nieprawid∏owoÊci.
Wi´kszoÊç wirusów infekujàcych pliki
uruchamialne funkcjonuje „poprawnie”
w oknie DOS Windowsa NT. Obydwie
grupy (infekcji bezpoÊredniej oraz ste-
alth) zachowujà si´ jednak˝e w ró˝ny spo-
sób pod Windows NT.
Wirusy infekcji bezpoÊredniej, np. PO-
LISH-1063, dzia∏ajà dok∏adnie w taki sam
sposób, jak czynià to standardowo pod
DOS-em, dopóki u˝ywajà standardowych
funkcji DOS-a emulowanych pod NT.
Wyjàtkiem mogà byç wirusy starsze od-
wo∏ujàce si´ do wczeÊniejszych wersji
DOS-a lub, po prostu, êle napisane.
Generalnie, wirus plików uruchamial-
nych typu rezydentnego mo˝e pozosta-
waç rezydentnie w granicach wyznaczo-
nych przez okno DOS-a w Windows NT.
Po zainstalowaniu si´ rezydentnie w oknie
DOS-a, jest on zdolny do infekowania in-
nych, dost´pnych lub uruchamianych
programów pod warunkiem, ˝e u˝ytkow-
nik posiada odpowiednie prawa do mody-
fikowania docelowego pliku. Wirus nie
jest natomiast zdolny do przemieszczenia
si´ do innego okna ze wzgl´du na odsepa-
rowane, chronione obszary pami´ci ka˝-
dego okna DOS-a. OczywiÊcie nic nie
chroni u˝ytkownika przed uruchamia-
niem zainfekowanego programu w do-
wolnej liczbie okien DOS-owych.
Nast´pnie, je˝eli wirusowi uda si´ za-
infekowaç command shell (u˝ytkownik
musi posiadaç uprawnienia do jego mo-
dyfikacji) u˝ywany w oknach DOS NT
(standardowo CMD.EXE), to u˝ytkow-
nik za ka˝dym razem otwierajàc nowe
okno DOS-a b´dzie automatycznie ∏ado-
waç rezydentnie wirus do obszaru pami´-
ci przydzielonego do danego okna.
Dodatkowo NT umo˝liwia u˝ytkowni-
kowi uruchamianie dowolnych programów
dla Êrodowisk Windows spod okna DOS-a.
Je˝eli wirus przejà∏ obs∏ug´ ˝àdaƒ EXECU-
TE poprzez command shell NDOS.COM,
to potencjalnie jest w stanie zainfekowaç
ka˝dy uruchamiany program Windows.
Jednak˝e taki DOS-owy wirus przewa˝nie
infekujàc komponent DOS pliku w forma-
cie EXE dla Windows (tzw. Windows New
Executable – NE EXE lub Windows Porta-
ble Executable – PE EXE) nadpisuje lub
niszczy komponent Windows umieszczony
na koƒcu pliku.
Wirusy typu stealth potrafià ukrywaç
swojà obecnoÊç przed u˝ytkownikiem. Wi-
rus infekujàcy doczepia swojà kopi´ na
koƒcu programu infekowanego powodu-
jàc wzrost jego wielkoÊci o d∏ugoÊç kodu
wirusa. Poniewa˝ u˝ytkownik móg∏by za-
uwa˝yç t´ zmian´, wirus „koryguje” d∏u-
goÊç pliku tak, by system operacyjny mel-
dowa∏ pierwotnà d∏ugoÊç zainfekowanego
pliku. OczywiÊcie podglàd kodu binarnego
takiego programu za pomocà edytora bi-
Elementarne Êrodki
bezpieczeƒstwa
● Skonfigurowaç komputer tak, by
zawsze startowa∏ z dysku twarde-
go, a nie z przypadkowo pozosta-
wionych w nap´dzie dyskietek.
● Przed instalacjà Windows NT
w istniejàcej partycji DOS lub
Windows 95 sprawdziç jà dobrym
programem antywirusowym.
● Utworzyç podczas instalacji dys-
kietki bezpieczeƒstwa (Windows
NT Emergency Disks) i aktualizo-
waç je po ka˝dej zmianie konfigu-
racji systemu.
● W przypadku stosowania partycji
opartych na FAT ograniczyç mo˝-
liwoÊç bootowania spod DOS-a
oraz stosowania niesprawdzo-
nych êróde∏ jak np. dyskietki dla
niepowo∏anych osób.
● W przypadku partycji NTFS wyko-
rzystaç oferowany mechanizm
protekcji plików i katalogów dla
istotnych plików.
● Prowadziç bie˝àcà kontrol´
za pomocà dobrego skanera
antywirusowego.
narnego ujawni∏by obecnoÊç wirusa na
koƒcu, ale kto z u˝ytkowników wpadnie na
taki pomys∏, dopóki wirus nie powoduje
odczuwalnego spadku wydajnoÊci kompu-
tera czy zak∏óceƒ w dzia∏aniu programów?
Uwaga na wirusy
towarzyszàce
Odmienny mechanizm ukrywania si´
stosuje grupa wirusów reprezentowana
przez wirus MONKEY. Zasadà jest utwo-
rzenie i umieszczenie gdzieÊ na dysku kopii
oryginalnego rekordu wprowadzajàcego
(boot record). Uruchomienie dowolnego O 117
Maj 5/97
 S O F T WA R E
Technologia Windows NT a wirusy
programu narz´dziowego celem wykrycia
nieprawid∏owoÊci w MBR, spowoduje je-
dynie podanie przez wirusa zachowanej
kopii orygina∏u MBR. Pozornie wszystko
b´dzie w porzàdku. Technika tego wirusa
funkcjonuje poprawnie pod DOS, Win-
dows 3.1x, Windows 95. Generalnie, wi-
rusy tego typu sà w stanie ukrywaç swojà
obecnoÊç wy∏àcznie, je˝eli sà obecne i ak-
tywne w pami´ci.
Wirusy tego typu funkcjonowaç b´dà
tak˝e pod Windows NT, o ile nie odwo∏u-
jà si´ do nieudokumentowanych funkcji
DOS, które nie sà zaimplementowane
w emulacji DOS-a NT. Wirus b´dzie zdol-
ny do ukrywania si´ przed innymi wywo∏y-
wanymi programami (systemem), jednak˝e
wy∏àcznie z tego samego okna DOS.
Wirusy towarzyszàce stanowià wyjàtek,
poniewa˝ nie do∏àczajà si´ do ˝adnych pli-
ków. Atakujà one pliki typu EXE wykorzy-
stujàc okreÊlonà kolejnoÊç w uruchamianiu
plików przez system operacyjny DOS. Po
wpisaniu nazwy programu (bez rozszerze-
nia) interpreter zleceƒ COMMAND.COM
uruchamia najpierw zawsze plik typu
COM. Niektóre z tych wirusów dodatko-
wo zaopatrujà tak utworzone pliki w atry-
but hidden, aby utrudniç ich wykrycie.
Wirusy towarzyszàce wyst´pujà g∏ównie
w dwóch odmianach: jako rezydentne oraz
wirusy bezpoÊredniej infekcji. Wszystko, co
powy˝ej napisano o takich typach wirusów,
odnosi si´ równie˝ do tej rodziny. B´dà one
dzia∏aç pod NT poprawnie tak d∏ugo, jak
d∏ugo interpreter poleceƒ stosowany przez
okno DOS NT pozostaje kompatybilny od-
noÊnie kolejnoÊci uruchamiania plików
w stosunku do interpretera DOS (COM-
MAND.COM) – co aktualnie ma miejsce.
W chwili obecnej pliki danych np. typu
DOC czy XLS obok danych w postaci tek-
stu, grafik, itp. zawieraç mogà uruchamialne
programy makro. A wsz´dzie tam gdzie sà
programy, rodzi si´ mo˝liwoÊç napisania
programu wirusowego. Wi´kszoÊç wirusów
pisana jest w j´zyku niskiego poziomu –
asemblerze. J´zyk ten limituje ich zdolnoÊç
do prawid∏owego funkcjonowania na kom-
puterach ró˝nych typów. Takiego ograni-
czenia nie posiada j´zyk programowania
makro, b´dàcy w istocie niezale˝nym od
platformy DOS, Windows czy MacOS. Do-
datkowo jest on dobrze udokumentowany
i stosunkowo ∏atwy do opanowania. Dlate-
go wirusy makro napisane dla aplikacji pra-
cujàcych pod Windows 3.1x lub Windows
95 funkcjonowaç b´dà równie˝ pod Win-
dows NT, o ile aplikacja macierzysta funk-
cjonuje poprawnie w tym otoczeniu.
Windows NT umo˝liwia ograniczenie
dost´pu do dokumentów dla osób niepo-
wo∏anych, zmniejszajàc potencjalne ryzy-
ko infekcji. Mo˝liwoÊç takà daje system
ochrony NT na poziomie plików (prawa
dost´pu). W ka˝dym razie, wirusy makro
mogà rozprzestrzeniaç si´ czy to przez
e-mail, czy te˝ na drodze nieograniczone-
go dost´pu do dokumentów w sieci.
Wirusów pisanych dla NT
(na razie) nie ma
Odr´bny temat to wirusy pisane specjal-
nie pod konkretne Êrodowisko Windows.
I tak liczb´ wirusów napisanych specjalnie
pod Windows 3.1x szacuje si´ dziÊ na ok.
15. Potwierdzone meldunki mówià jed-
nak˝e wy∏àcznie o jednym z nich rozprze-
strzeniajàcym si´ na wolnoÊci – wirusie
TENTACLE, rozprzestrzenionym po-
przez Internet. Ta grupa na pewno b´dzie
wykazywa∏a typowà dla wirusów tenden-
cj´ wzrostowà. Funkcjonowaniem odpo-
wiadajà one wirusom DOS-owym. Ró˝ni-
ca tkwi w celu infekcji. Podczas gdy wiru-
sy DOS koncentrujà si´ na atakowaniu
plików typu EXE, COM i SYS, celem dla
tych wirusów sà wy∏àcznie uruchamialne
pliki Windows w tzw. formacie Windows
New Executable (NE EXE). Jest to nowy
format pliku typu EXE zawierajàcy dwa
niezale˝ne elementy: standardowy pro-
gram DOS typu EXE o dopuszczalnej
wielkoÊci do 640 KB, pokazujàcy typowo
meldunek „Ten program wymaga Micro-
soft Windows” w przypadku uruchomie-
nia spod DOS oraz uruchamialny kompo-
nent typu Windows posiadajàcy odr´bny
format. Je˝eli program uruchamiany jest
spod Windows, to w∏aÊnie ta cz´Êç kodu
jest aktywowana. Jest ona równie˝ celem
ataku wirusów napisanych specjalnie pod
Windows 3.1x i umo˝liwia im ich roz-
przestrzenianie si´. Na uwag´ zas∏uguje
fakt, ˝e teoretycznie plik typu NE EXE
mo˝e byç zainfekowany niezale˝nie przez
dwa wirusy: jeden typu DOS i drugi typu
Windows 3.1x.
Wi´kszoÊç wirusów napisanych pod
Windows 3.1x funkcjonowaç b´dzie po-
prawnie tak˝e w otoczeniu NT, poniewa˝
daje ono mo˝liwoÊç poprawnego funk-
cjonowania programów napisanych pod
Windows 3.1x.
Przyk∏adowo, jeden z wirusów labora-
toryjnych, który stosuje DOS-owy inter-
fejs protected mode, instaluje si´ jako
Windows TSR i „podczepia” si´ pod ser-
wis systemowy EXECUTE PROGRAM
Windows 3.1x. Wirus wykorzystujàcy
ten serwis b´dzie tak˝e funkcjonowa∏ pod
Windows NT z takim ograniczeniem, ˝e
b´dzie w stanie infekowaç wy∏àcznie inne
aplikacje typu Windows 3.1x, urucha-
miane pod NT.
Wirusy Windows 3.1x typu infekcji
bezpoÊredniej – b´dà rozprzestrzeniaç si´
bez ograniczeƒ, poniewa˝ Windows NT
symuluje serwisy Win 3.1, stosowane do
znajdowania i modyfikacji plików.
Dlaczego nie stwierdzono jak dotàd na
wolnoÊci ˝adnego 32-bitowego wirusa,
napisanego specjalnie pod NT? Jednym
z czynników hamujàcych ich rozwój sà wy-
magania sprz´towe samego systemu ope-
Wybrane typy wirusów
∏adowania poczàtkowego – zast´-
pujà oryginalnà procedur´ ∏adujàcà
procedurà wirusowà, co umo˝liwia
im przej´cie kontroli i infekowanie
MBR lub PBR zaraz po w∏àczeniu
komputera – noÊnikiem mo˝e byç
zainfekowana dyskietka nie zawie-
rajàca ˝adnych plików!
plików wykonywalnych – celem
ataków sà g∏ównie pliki typu COM,
EXE, SYS, a podstawowà technikà
rozprzestrzeniania si´ jest do∏àcza-
nie swej kopii do niezainfekowa-
nych plików wykonywalnych
wielocz´Êciowe – ∏àczà w sobie ce-
chy wirusów ∏adowania poczàtkowe-
go i wirusów plików wykonywalnych
towarzyszàce – tworzà plik o roz-
szerzeniu COM, o tej samej nazwie
i w tym samym katalogu co atako-
wany plik EXE. Wykorzystujà okre-
Êlonà kolejnoÊç w uruchamianiu pli-
ków przez system operacyjny DOS
stealth – jako programy rezydent-
ne, przejmujà cz´Êç funkcji systemu
zmieniajàc informacje tak, aby
ukryç swojà obecnoÊç
makro – atakujà pliki danych mogà-
ce zawieraç uruchamialne progra-
my pisane w j´zyku makro, np. typu
DOC, XLS.
racyjnego. Standardowe konfiguracje
sprzedawanych dziÊ komputerów sà nie-
wystarczajàce, je˝eli chodzi o otoczenie dla
programisty NT. Innym czynnikiem mo˝e
byç bardziej skomplikowana struktura pli-
ków uruchamialnych w porównaniu do
innych systemów. Nie bez znaczenia jest
te˝ ma∏a iloÊç powszechnie dost´pnej do-
kumentacji opisujàcej 32-bitowe formaty
plików, wymuszajàca d∏ugotrwa∏e docho-
dzenie metodà prób i b∏´dów.
Jak d∏ugo fakty powy˝sze stanowiç b´-
dà barier´, jest rzeczà spekulacji. Prakty-
ka uczy, ˝e równie˝ w tym zakresie nale-
˝y w przysz∏oÊci oczekiwaç rozwoju, jaki
mia∏ miejsce w odniesieniu do poprzed-
nich generacji wirusów.
Krzysztof Barszczewski
Uwaga 5/97
Dodatkowe informacje na temat bezpie-
czeƒstwa systemu Windows NT, narz´-
dzia, skanery antywirusowe i inne mate-
ria∏y mo˝na znaleêç na do∏àczonym CD-
-ROM-ie w kategorii Software/Bezpieczeƒ-
stwo Windows NT.
117
 KO M U N I K A C J A
JavaScript
JavaScript
dla poczàtkujàcych
W cieniu HTML-a i Javy ukrywa si´ ma∏o jeszcze znany
JavaScript. Z jego pomocà mo˝esz nadaç rozmach
swoim stronom WWW. Przedstawiamy pierwszà cz´Êç
skróconego opisu tego j´zyka programowania.
P omimo rozwini´cia j´zyka HTML
do wersji 3.2 cz´Êç twórców stron
WWW twierdzi, ˝e pozostawia on jeszcze
wiele do ˝yczenia. Tabele, ramki i forma-
towanie tekstu sà ju˝ powszechnie wyko-
rzystywane, jeÊli jednak ktoÊ pragnie po-
braç dane od u˝ytkownika albo wyÊwie-
tliç na stronie aktualnà dat´, musi skorzy-
staç z bardziej zaawansowanych narz´dzi.
118
W takich przypadkach z pomocà przy-
chodzi Java, oparty na C++ j´zyk pro-
gramowania firmy Sun Microsystems.
Daje ona u˝ytkownikowi pe∏nà swobod´,
do której przyzwyczajony jest wspó∏cze-
sny programista. Wprawdzie Java posia-
da w∏asne narz´dzia rozwojowe, jednak
u˝ytkownicy, którzy mieli wczeÊniej do
czynienia z C++, nie powinni napotkaç
˝adnych trudnoÊci. Pozostali b´dà musie-
li poÊwi´ciç nieco czasu na nauk´, zanim
na ekranie pojawi si´ pierwszy napis
„Hej, ten program dzia∏a!!!”.
W cieniu tych dwóch ró˝nych koncep-
cji tworzenia stron WWW pozostaje jesz-
cze stosunkowo ma∏o znany JavaScript.
¸àczàc w sobie zalety HTML-a i Javy jest
prosty w obs∏udze i ∏atwy do opanowa-
nia. W zasadzie ten skryptowy j´zyk pro-
gramowania opracowany wspólnie przez
Sun Microsystems i Netscape jest uzupe∏-
nieniem luk, jakie wyst´pujà w HTML-u.
Najwa˝niejsza cecha skryptu to mo˝li-
woÊç interaktywnej wymiany informacji,
g∏ównie za poÊrednictwem formularzy
dialogowych i okienek informacyjnych.
W przeciwieƒstwie do Javy kod Java-
Script nie wymaga wczeÊniejszej kompila-
cji. Tak jak w przypadku HTML rozkazy
zapisane sà bezpoÊrednio jako tekst
ASCII. Programista, aby stworzyç gotowy
program, nie potrzebuje niczego oprócz
dowolnego edytora tekstu (zak∏adajàc, ˝e
posiada odpowiednià wiedz´).
Nale˝y jednak pami´taç, ˝e jeszcze
d∏ugo cz´Êç przeglàdarek nie b´dzie
przetwarzaç JavaScript. Dwa najpopular-
niejsze programy: Netscape Navigtor
i Microsoft Internet Explorer poczàwszy
od wersji 2, obs∏ugujà skrypty Javy. In-
ternauta korzystajàcy z przeglàdarki, ta-
kiej jak Quarterdeck, nie zobaczy jednak
niczego ciekawego na stronie zawierajà-
cej elementy JavaScript.
JavaScript pozwala mi´dzy innymi:
● umieÊciç kalkulator na stronie WWW,
● stworzyç obiekty reagujàce na dzia∏ania
u˝ytkownika,
● sprawdziç wpisy w formularzu,
● otworzyç odpowiednià stron´ w zale˝no-
Êci od wpisu dokonanego w formularzu,
● stworzyç system pomocy, który b´dzie
wyÊwietla∏ informacje w pasku stanu
przeglàdarki, kiedy u˝ytkownik naje-
dzie kursorem na okreÊlony element
lub odsy∏acz.
Wstawiamy JavaScript
na stron´ HTML
Pierwszy z omawianych programów na-
pisanych w JavaScript realizowa∏ b´dzie
tylko dwie funkcje: zmian´ koloru t∏a
i tekstu strony oraz wyÊwietlanie na
ekranie aktualnej daty. Kompletny li-
sting programu zamieszczony jest na na-
st´pnej stronie.
O tym, ˝e kod HTML zawiera skrypt,
informuje linia zawierajàca komend´
<SCRIPT>. Koniec skryptu, zgodnie ze
sk∏adnià j´zyka HTML, oznacza si´ pole-
ceniem </SCRIPT>. Polecenia Java-
Script mo˝na umieszczaç jedynie pomi´-
dzy tymi dwoma komendami.
Maj 5/97

Zawsze aktualna strona WWW: po-
zdrowienie to nie jest zwyk∏ym tek-
stem, gdy˝ dzi´ki JavaScript zawsze
podaje bie˝àcà dat´
Zastosowanie polecenia <SCRIPT>
nie zosta∏o ograniczone do samego Java-
Script. Atrybut LANGUAGE pozwoli
w przysz∏oÊci pos∏ugiwaç si´ równie˝ in-
nymi j´zykami skryptowymi. Aby w do-
kumencie HTML umieÊciç JavaScript, ca-
∏y rozkaz musi mieç postaç:
<SCRIPT LANGUAGE=
”JavaScript”>
Atrybut mo˝e obecnie przyjmowaç dwie
wartoÊci: JavaScript i LiveScript. Ozna-
czenie LiveScript nosi∏ JavaScript, zanim
w 1995 roku przyj´∏a obecnà nazw´. Net-
scape Navigator od wersji 2.0 obs∏uguje
LiveScript jedynie ze wzgl´du na wymóg
kompatybilnoÊci.
Co jednak dzieje si´,
gdy stron´ z JavaScript
za∏adujemy do przeglà-
darki, która nie obs∏ugu-
je tego formatu? Nie po-
mija ona nieznanych so-
bie poleceƒ skryptu, ale
wyÊwietla jego kody na
stronie. Aby ukryç nie-
po˝àdany tekst przed
starszymi przeglàdarkami, Netscape pro-
ponuje nast´pujàce rozwiàzanie:
<SCRIPT LANGUAGE=
”JavaScript”>
<!…ukrycie tekstu przed innymi
przeglàdarkami
…program JavaScript…
// koniec ukrytego tekstu…>
</SCRIPT>
Komentarze <!… i //…> zapewniajà,
˝e umieszczony pomi´dzy nimi tekst zo-
stanie zignorowany przez przeglàdarki,
które nie obs∏ugujà JavaScript.
WyÊwietlanie tekstu
na stronie WWW
Przedstawiony na nast´pnej stronie pro-
gram codziennie wita u˝ytkownika aktu-
alnà datà. Na podstawie jego listingu
mo˝na zobaczyç w jaki sposób wyÊwietla
si´ teksty na ekranie. JavaScript widzi
stron´ HTML jako obiekt o nazwie „do-
Funkcjonowanie obiektów
W obiektowych j´zykach programo-
wania kluczowe znaczenie ma
obiekt, który jest zbiorem jednej lub
kilku zmiennych zawierajàcych da-
ne. Przetwarzanie tych danych
mo˝liwe jest dzi´ki funkcjom i pro-
cedurom, takim jakie znamy z pro-
ceduralnych j´zyków typu Basic,
Pascal lub C.
W obiektowych j´zykach progra-
mowania funkcje noszà nazw´ me-
tod. Zmienne przypisane do obiek-
tu nazywane sà w∏aÊciwoÊciami.
Obiekt sk∏ada si´ wi´c zazwyczaj
z metod i w∏aÊciwoÊci. Zarówno
w∏aÊciwoÊci, jak i metody obowià-
zujà jedynie dla tego obiektu, dla
którego zosta∏y zdefiniowane. Dzi´-
ki temu ró˝ne obiekty i ich funkcje
sà od siebie odseparowane.
Odwo∏ujàc si´ do w∏aÊciwoÊci
obiektów, stosuje si´ notacj´ zgod-
nà ze schematem:
obiekt.w∏aÊciwoÊç
Bardzo podobnie wyglàdajà od-
wo∏ania do metod przypisanych do
obiektów. Majà one postaç:
obiekt.metoda
cument”. Przypisuje mu pewne w∏aÊciwo-
Êci, takie jak kolor t∏a i kolor tekstu oraz
posiada specjalne komendy pozwalajàce
zmieniaç parametry strony. O 12
119
 KO M U N I K A C J A
JavaScript

Definiowanie kolorów <script>, poniewa˝ j´zyk HTML nie d = newDate()

rozró˝nia wielkoÊci liter. dzieƒ = d.getDay()
Aby zdefiniowaç barw´ w HTML Zupe∏nie inaczej wyglàda to w przypad- miesiàc = d.getMonth()
lub JavaScript, nale˝y podaç kod
koloru w notacji szesnastkowej. ku tekstu skryptu. Dla interpretera Java- rok = ”19” + d.getYear().
Czerni, dla przyk∏adu, przypisana Script wielkoÊç liter ma decydujàce znacze- Poniewa˝ funkcja getYear zwraca jedynie
jest wartoÊç ”#000000”, natomiast nie, a ka˝da pomy∏ka programisty zostaje dwie ostatnie cyfry liczby oznaczajàcej rok
bieli ”#FFFFFF”. Podstawà syste- potwierdzona komunikatem b∏´du. (w tym przypadku „96”), trzeba dodaç
mu szesnastkowego jest liczba 16 przed nimi napis „19”. ¸aƒcuchy znako-
(dla systemu dziesi´tnego podsta-
wà jest 10, a dla binarnego 2).
Wstawianie aktualnej daty we ∏àczy si´ za pomocà znaku dodawania.
WartoÊci od 11 do 15 reprezento- Aby pobraç z komputera bie˝àcà dat´ sys- W koƒcu trzeba jeszcze po∏àczyç po-
wane sà przez litery A do F. 16 temowà, a nast´pnie wyÊwietliç jà na szczególne zmienne tekstowe, tak aby po-
podstawowych barw obs∏ugiwa- stronie, trzeba skorzystaç z innego obiek- wsta∏o kompletne zdanie. Z∏o˝ony ciàg
nych przez standard VGA posiada tu – obiektu daty. Sk∏adnia polecenia od- tekstowy mo˝na utworzyç w sposób po-
w∏asne nazwy rozumiane przez czytu daty ma postaç: kazany poni˝ej:
Netscape Navigatora i Microsoft
Internet Explorera poczàwszy od d = newDate(). ”Witam wszystkich. Dzisiaj jest ” +
wersji 2.0. W poni˝szej tabeli ze- Po wykonaniu powy˝szej komendy dzieƒ + ”.” + miesiàc + ”.” + ”rok”
branych jest 16 podstawowych zmienna newDate zawiera dat´ i czas + ”.”.
barw wraz z ich nazwami i kodami systemowy ustawiony w komputerze Kto chce mo˝e do powitania do∏àczyç in-
szesnastkowymi. u˝ytkownika. formacje o czasie. Trzeba wówczas sko-
Kolor Kod szesnastkowy Nazwa
Pobrana w ten sposób data mo˝e zostaç rzystaç z metody getHours(), getMinuts()
czarny: #oooooo black wyÊwietlona za pomocà metody write(): i getSeconds(), aby zapisaç wartoÊci go-
ciemnoczerwony: #BFoooo maroon document.write(Date()). dzin, minut i sekund do wybranych
ciemnozielony: #ooBFoo green zmiennych. Nast´pnie zmienne te nale˝y
bràzowy: #BFBFoo olive Tak sformu∏owany rozkaz spowoduje wy- umieÊciç w ∏aƒcuchu tekstowym wyÊwie-
ciemnoniebieski: #ooooBF navy
Êwietlenie ma∏o czytelnego napisu „Tue tlanym na ekranie.
purpurowy: #BFooBF purple
turkusowy: #ooBFBF teal
Dec 17 14:12:19 (CET) Central Europe- Zdj´cie na tej stronie pokazuje listing
srebrny: #CoCoCo silver an Time 1996”. Data zostaje w tym przy- dokumentu HTML zawierajàcego skrypt
szary: #8o8o8o gray padku zapisana zgodnie ze standardem Javy, który na bia∏ym tle wyÊwietla nie-
czerwony: #FFoooo red amerykaƒskim. Zapewne wolelibyÊmy, bieski napis „Witam wszystkich. Dzisiaj
zielony: #ooFFoo lime aby data przedstawiana by∏a zgodnie ze jest 19.12.1996”.
˝ó∏ty: #FFFFoo yellow
niebieski #ooooFF blue
wzorcem „17.12.1996”, do którego jeste- Po przeczytaniu pierwszej cz´Êci „Java-
fioletowy: #FFooFF fuchsia Êmy przyzwyczajeni. W tym celu trzeba Script dla poczàtkujàcych” potrafimy wy-
turkusowy: #ooFFFF oqua odwo∏aç si´ bezpoÊrednio do dnia, miesià- Êwietliç napis z aktualnà datà na stronie
bia∏y: #FFFFFF white ca i roku zapisanego w obiekcie Date, WWW. W nast´pnym odcinku nauczymy
a nast´pnie samodzielnie stworzyç napis si´ w jaki sposób, pos∏ugujàc si´ metodà
240 pozosta∏ych barw dost´pnych przedstawiajàcy dat´. Mo˝liwoÊç dost´pu write(), wyÊwietlaç na stronie grafiki oraz
w Internecie mo˝ne zdefiniowaç je-
dynie poprzez kody szesnastkowe. do poszczególnych pól obiektu Data dajà jak przetwarzaç dane wprowadzane przez
metody getDay(), getMonth() i getYear(). u˝ytkownika.
Przedstawiony ni˝ej fragment skryptu
Barwy t∏a i tekstu definiuje si´ za po- zapisuje dzieƒ, miesiàc i rok w osobnych oprac. Marcin Pawlak (jp)
Êrednictwem parametrów „bgColors” zmiennych:
i „fgColors”. Aby otrzymaç ciemnonie-
bieski napis na bia∏ym tle, nale˝y umieÊciç
w skrypcie rozkazy:
document.bgColor=”#FFFFFF”
document.fgColor=”#0000BF”
O ogólnych zasadach dotyczàcych odwo-
∏ywania si´ do obiektów mo˝na przeczy-
taç w ramce na poprzedniej stronie („Tak
funkcjonujà obiekty”), sposób kodowa-
nia kolorów w postaci liczb szesnastko-
wych przedstawiony jest w ramce
„Definiowanie kolorów” (powy˝ej).
Aby poprawiç przejrzystoÊç kodu
HTML, ogólne parametry odnoszàce si´
do ca∏ej strony powinny byç umieszczane
w rozdziale BODY.
Bardzo wa˝na jest pisownia ma∏ych
i wielkich liter w tekÊcie poleceƒ. Rozkaz
<SCRIPT> oznaczajàcy poczàtek Java-
Script jest jednym z poleceƒ HTML
i w jego przypadku wielkoÊç liter nie ma
˝adnego znaczenia. <SCRIPT> zostanie Pierwszy program w JavaScript: ustawia bia∏à barw´ t∏a, ciemnoniebieskà
zinterpretowany dok∏adnie tak samo, jak barw´ napisów i wyÊwietla na ekranie dat´ systemowà peceta

120 Maj 5/97

 KO M U N I K A C J A
Edytory HTML
WWW
z klocków
pouk∏adane
Na poczàtku by∏ „Blackbird”, potem „Internet Studio”,
nied∏ugo b´dzie „Visual Interdev”: wydaje si´, ˝e profe-
sjonalne narz´dzia autorskie WWW rodem z Microsoftu
dorobi∏y si´ wreszcie swych w∏aÊciwych imion i postaci.
Z a nimi d∏uga, ucià˝liwa droga: zrazu
mia∏y byç tylko programami do re-
dagowania informacji oferowanych
w sieci Microsoft Network (MSN). Jed-
nak gdy program o roboczej nazwie
„Blackbird” by∏ jeszcze w fazie beta,
MSN, jego rodzima sieç online z Red-
mond, zosta∏a dos∏ownie zatopiona przez
fale Internetu. ProgramiÊci Bila Gatesa
natychmiast wzi´li si´ do pracy, dorobili
pakietowi funkcje internetowe, a Micro-
soft przechrzci∏ go na „Internet Studio”.
Ju˝ w paêdzierniku ubieg∏ego roku, na
konferencji „Site-Builderów” w San Jose,
122
program sta∏ si´ bran˝owà sensacjà, po-
niewa˝ mia∏ on – wed∏ug Microsoftu – ra-
dykalnie u∏atwiç ˝ycie projektantom In-
tranetu i publicznych miejsc Internetu.
Dotychczas bowiem tworzenie stron Pa-
j´czyny polega∏o g∏ównie na pisaniu kodu
HTML w edytorach tekstu i wymyÊlnym
kombinowaniu rozmaitych technik i pro-
gramów – o przyjaznym dla u˝ytkownika
interfejsie graficznym nikt nawet nie ma-
rzy∏. A tu Internet Studio dokonuje rewo-
lucji i oferuje projektantowi komfortowe
Êrodowisko, które ∏àczy w sobie wszyst-
kie te – dotàd oddzielne – techniki.
Oficjalnie, program nazywa si´ teraz „Vi-
sual Interdev” i wkomponowuje si´ idealnie
w fal´ wizualnych narz´dzi programistycz-
nych Microsoftu. Informatykom spodobajà
si´ zw∏aszcza skrypty, otwarta architektura
systemowa i po∏àczenie z bazami danych.
Do obs∏ugiwanych standardów nale˝à Java,
ActiveX oraz ODBC.
W obecnych czasach profesjonalne
miejsca Paj´czyny powstajà najcz´Êciej
w pracy zespo∏owej. SpecjaliÊci od
HTML, graficy i znawcy baz danych, per-
fekcyjnie zespoliwszy swà wiedz´, wspó∏-
dzia∏ajà w przygotowaniu internetowego
debiutu firmy – zleceniodawcy. I tu za-
zwyczaj okazuje si´, ˝e poszczególni
cz∏onkowie takiej grupy roboczej mogà
mieç odmienne zapatrywania na charak-
ter ich narz´dzi. Podczas gdy jedni naj-
ch´tniej pos∏ugiwaliby si´ tylko kodem,
inni ˝yczyliby sobie wi´cej narz´dzi, któ-
re lepszà funkcjonalnoÊç kojarzà z mo˝li-
wie wygodnà obs∏ugà.
Opracowujàc Visual Interdev, Micro-
soft przerzuci∏ pomost pomi´dzy obiema
grupami u˝ytkowników, nie przekracza-
jàc przy tym granic powszechnie przyj´-
tych koncepcji. Ârodowisko programo-
wania odpowiada w du˝ej mierze Visual
C++ i Visual J++. Dlatego wysi∏ek, ja-
kiego wymaga opanowanie jego funkcji,
mieÊci si´ w rozsàdnych granicach.
Bardzo interesujàce, i to nie tylko dla
programistów WWW, sà niektóre narz´-
dzia do redagowania plików multimedial-
nych. W sk∏ad pakietu wchodzi zarówno
pe∏nowartoÊciowy program do obróbki
obrazów (Image Composer), jak i program
u˝ytkowy do komponowania plików
dêwi´kowych MIDI (Music Producer).
Visual Interdev sk∏ada si´ z dwóch
wi´kszych cz´Êci; ka˝da z nich dzieli si´
z kolei na kilka modu∏ów. Z jednej strony
mamy sk∏adniki serwera – nale˝à do nich
Personal Web Server, Active Server Pages,
Front Page Server Extensions i Visual In-
terdev Server. Z drugiej strony sk∏adniki
klienta – centralne Êrodowisko programo-
wania wraz z modu∏ami Image Composer,
Media Manager i Music Producer.
Zaleta takiego megapakietu jest oczy-
wista: wszystkie istotne narz´dzia zebra-
ne sà razem. Projektanci nie muszà ju˝
˝mudnie wyszukiwaç sobie narz´dzi do
pracy – wystarczy im tylko si´gnàç do
pe∏nego niemal arsena∏u programów
wspomagajàcych.
Interdev o˝ywia WWW
Przewodnià ideà Visual Interdev jest
generowanie dynamicznej informacji
WWW. Obecnie bowiem wi´ksza cz´Êç
oferty serwerów Paj´czyny jest jeszcze
doÊç statyczna: u˝ytkownik wybiera O 125
Maj 5/97
adres w Internecie i myszkuje po stronach
z informacjami, które dla ka˝dego czytel-
nika wyglàdajà w zasadzie tak samo. Rze-
czywista interakcja mi´dzy u˝ytkowni-
kiem a serwerem nale˝y do wyjàtków.
Dzi´ki po∏àczeniu z bazami danych,
Visual Interdev wnosi w t´ sceneri´ nale˝-
nà porcj´ dynamiki. Zale˝nie od wpro-
wadzonych przez u˝ytkownika danych,
na serwerze WWW uruchamiane sà okre-
Êlone programy, tak zwane skrypty
(script), wbudowywane w kod HTML
z pomocà specjalnych etykiet (tag).
Skrypty z kolei inicjujà nast´pne aplika-
cje, zaspokajajàce zapotrzebowanie na
odmienne typy informacji. Po stronie ser-
wera musi w tym celu dzia∏aç oprogramo-
wanie serwera ActiveX.
Ich odpowiednikami po stronie hosta sà
Visual Basic Script oraz Jscript, chocia˝ ko-
rzystaç mo˝na i z innych j´zyków, jak choç-
by z szeroko rozpowszechnionego Pearl.
W przypadku idealnym u˝ytkownikowi
Interfejs graficzny Visual
Interdev wzoruje si´ na
Eksploratorze Windows
95 i u∏atwia tym samym
zarzàdzanie obszernymi
projektami WWW
(powy˝ej)
Funkcje takie jak obraca-
nie, zmiana wymiarów
czy odbicie lustrzane
kwalifikujà program po-
mocniczy Image Compo-
ser do kategorii przetwa-
rzania obrazów (obok)
zostaje zaprezentowana „przykrojona
na miar´” strona HTML, która w razie
potrzeby mo˝e byç, specjalnie dla niego,
odtworzona „na ˝ywo”. Z pomys∏u tego
prawdopodobnie skorzystajà najbar-
dziej firmy komercyjne, które swe pro-
dukty i us∏ugi chcia∏yby rozprowadzaç
poprzez Sieç.
Po∏àczenie baz danych i stron Web
otwiera zupe∏nie nowe mo˝liwoÊci. Po-
niewa˝ Visual Interdev obs∏uguje stan-
dard ODBC (Open Database Connectivi-
ty), do stron HTML w∏àczaç mo˝na zaso-
by danych, przechowywanych w wysoko
wydajnych (High End) systemach, takich
jak Oracle, serwer Microsoft SQL, Infor-
mix, Sybase i IBM DB2, tak samo jak da-
ne ze zwyk∏ego Accessa lub Visual Fox-
pro. Mo˝na sobie na przyk∏ad wyobraziç,
˝e dom sprzeda˝y wysy∏kowej po∏àczy
prowadzonà przez siebie baz´ klientów
z internetowà stronà do sk∏adania zamó-
wieƒ, biuro podró˝y zaoferuje wyszuka-
ny system rezerwacji online, zaÊ bank re-
alizowaç b´dzie zindywidualizowane
us∏ugi finansowe.
Oprogramowanie oferuje szerokà ga-
m´ funkcji do obs∏ugi baz danych: poza
zintegrowanymi podglàdami (viewer),
u˝ytkownik dysponuje tak˝e rozmaitymi
narz´dziami do programowania, z po-
mocà których mo˝e na
przyk∏ad utworzyç no-
wà baz´ danych, zmo-
dyfikowaç istniejàcà lub
zdefiniowaç zapytanie.
Jest nawet odpowiedni
Asystent („database wi-
zard”), taki jakiego zna-
my z wi´kszoÊci aplika-
cji Microsoftu. Jego za-
daniem jest uproÊciç
skomplikowany proces
projektowania formula-
rzy HTML wspierajà-
cych bazy danych.
Wa˝nà zaletà Visual Interdev jest to, ˝e
program od samego poczàtku przezna-
czony by∏ dla grup roboczych. Bez ˝ad-
nych specjalnych zabiegów projekty
WWW mo˝e tworzyç równolegle kilku
u˝ytkowników. By do kolejno powstajà-
cych wersji nie wkrad∏ si´ chaos, Visual
Interdev dysponuje interfejsem do Visual
S∏owniczek
ActiveX: Produkt Microsoftu, udo-
st´pniajàcy modu∏y software’owe
innym aplikacjom.
Client-Software: Czyli oprogramo-
wanie klienta – program po stronie
u˝ytkownika, wizualizujàcy dane
dostarczane przez serwer (patrz
Serwer). Programami-klientami sà
na przyk∏ad przeglàdarki WWW
i specjalne oprogramowanie do ko-
rzystania z us∏ug online.
HTML: Hypertext Markup Langu-
age. Jego polecenia s∏u˝à do kom-
ponowania wyglàdu dokumentów
Paj´czyny. Pojedynczy rozkaz
HTML nazywa si´ etykietà (tag,
patrz pod tag).
Intranet: Z regu∏y jest to wewnàtrz-
zak∏adowa sieç oparta na standar-
dach Internetu.
ODBC: Open Database Connectivi-
ty. Norma definiujàca interfejs pro-
gramowy do wymiany informacji
z bazami danych.
Java: Mi´dzyplatformowy j´zyk
programowania aplikacji interneto-
wych opracowany przez Sun Micro-
systems.
MIDI: Musical Instruments Digital
Interface. Standard wymiany cyfro-
wych plików dêwi´kowych. Wiele
instrumentów elektronicznych za-
opatrzonych jest w interfejs MIDI
umo˝liwiajàcy ich pod∏àczanie do
komputera.
Tag: Inaczej etykieta – pojedynczy
rozkaz HTML, który poleca przeglà-
darce WWW zaznaczony tekst wy-
Êwietliç w odpowiedni sposób lub
traktowaç go jako odsy∏acz do ze-
wn´trznego pliku (patrz HTML).
Serwer: Komputer sieciowy, na któ-
rym sk∏adowane sà informacje
przeznaczone do wyszukiwania.
Site: Angielskie „stanowisko”, „sie-
dziba”, u nas „miejsce”. Powszech-
nie u˝ywane okreÊlenie serwera,
dost´pnego w Internecie poprzez
World Wide Web (WWW).
Sourcesafe 5.0. Software ten sprawdza na
przyk∏ad, czy plik za˝àdany przez jedne-
go cz∏onka grupy nie jest ju˝ redagowany
przez innego programist´. Poza tym aktu-
alizuje on samoczynnie spis wszystkich
plików nale˝àcych do projektu.
Ocen´ rezultatów umo˝liwia w Visual
Interdev specjalny tryb animacyjny („live
view”), który pokazuje powstajàce miejsce
Paj´czyny, tak jak przedstawia∏oby si´ ono
w przeglàdarce. Za podstaw´ s∏u˝y tu stan-
dard Internet Explorera 3.0, tak wi´c po-
prawnie wyÊwietlane b´dà równie˝ Acti-
veX, Java i elementy HTML 3.2. Korzyst-
nym efektem ubocznym jest to, ˝e progra-
miÊci nie muszà otwieraç dodatkowego
okna, by poÊrednio – poprzez przeglàdar-
k´ – skontrolowaç efekt swojej pracy. O 12
125
 KO M U N I K A C J A
Edytory HTML
Z cechà tà ÊciÊle zwiàzana jest mo˝li-
woÊç bezpoÊredniego dokonywania
zmian i kontrolowania zawartoÊci doku-
mentów, bez potrzeby wywo∏ywania ze-
wn´trznego programu. Na tym polega
w∏aÊnie nowy pomys∏ projektantów Mi-
crosoftu – tak zwane Design-Time Acti-
veX Controls. Oferujà one wszystkie za-
lety modularnych sk∏adników oprogra-
Komfort obs∏ugi: przemy-
Êlany interfejs oszcz´dza
pracy przy rozmieszczaniu
elementów stron – takich
jak listy, przyciski opcji czy
obrazy
mowania, nie zawierajàc przy tym ˝ad-
nych binarnych sk∏adników fazy wykona-
nia (run-time).
Z pomocà Design-Time ActiveX
Controls mo˝na na przyk∏ad uzupe∏-
niaç Visual Interdev samodzielnie opra-
cowanymi dodatkami. Takie specjalne
kontrolki ActiveX korzystajà z Compo-
nent Object Model (COM), co oznacza,
˝e mogà byç u˝ywane przez kilka apli-
kacji jednoczeÊnie, tak˝e poprzez grani-
ce platform i firm. W sk∏ad Visual In-
terdev wchodzà elementy, z pomocà
których realizowaç mo˝na z∏o˝one za-
pytania do baz danych, a ich rezultaty
przetwarzaç automatycznie w doku-
menty HTML.
Podstawowy zestaw funkcji Visual
Interdev uzupe∏niajà trzy programy
pomocnicze. Image Composer jest sa-
modzielnym narz´dziem graficznym,
obs∏ugujàcym popularne formaty obra-
zowe i dysponujàcym najwa˝niejszymi
funkcjami do obróbki obrazów pikse-
lowych. Jego mo˝liwoÊci znacznie
przekraczajà to, co w Windowsie ofe-
ruje Paint.
126
Multimedia: narz´dzia
do dêwi´ku, grafiki i wideo
Poniewa˝ pliki dêwi´kowe stajà si´ coraz
popularniejsze, Microsoft wyposa˝y∏ Vi-
sual Interdev w program do kompono-
wania. U˝ytkownik, korzystajàc z ponad
stu wzorów, mo˝e tworzyç kompozycje
muzyczne do w∏asnych stron WWW. By
plikami multimedialnymi mo˝na by∏o
Na przejrzystoÊç po∏o˝ono
specjalny nacisk: w kodzie
HTML poszczególne etykie-
ty i elementy stron wyró˝-
nione sà kolorami. Pomaga
to zorientowaç si´
w skomplikowanym
Êrodowisku
zarzàdzaç tak jak grafikami albo audio-
i wideoklipami, dodano trzeci program
– Media Manager. S∏u˝y on przede
wszystkim do wyszukiwania i odtwarza-
nia plików.
Visual Interdev nie jest bynajmniej na-
rz´dziem nadajàcym si´ do szybkiego za-
projektowania osobistej strony WWW.
Oprogramowanie to orientuje si´ raczej na
profesjonalnych projektantów Paj´czyny,
którzy potrafià efektywnie skorzystaç ze
sk∏adników serwera ActiveX, z po∏àczenia
z bazami danych i ze skryptów. Innymi za-
letami programu, którego cena w chwili
zamykania numeru nie by∏a jeszcze ustalo-
na, sà: orientacja na popularne Êrodowiska
programowania i wsparcie dla grup robo-
czych. Nieêle prezentujà si´ równie˝ do∏à-
czone do pakietu narz´dzia do redagowa-
nia plików multimedialnych.
oprac. Marcin Pawlak (jg)
Interdev w Sieci
http://www.microsoft.com/
vinterdev/
Maj 5/97
 KO M U N I K A C J A
Edytory HTML
Dla profesjonalistów:
Fusion 2.0
Nowe narz´dzie przezna-
czone dla projektantów
stron WWW stanowi
powa˝nà konkurencj´ dla
innych programów tego
typu. Dzi´ki bardzo rozbu-
dowanym mo˝liwoÊciom
edytorskim mo˝e on
z ∏atwoÊcià stawiç czo∏a
takim pakietom jak
FrontPage czy PageMill.
W zrastajàca w ogromnym tempie po-
pularnoÊç Internetu jest silnym
bodêcem dopingujàcym producentów
oprogramowania do tworzenia coraz bar-
dziej rozbudowanych edytorów stron
WWW. Ich iloÊç i zró˝nicowanie jest
ogromne – poczynajàc od bezp∏atnych
dodatków do aplikacji biurowych, a koƒ-
czàc na zaawansowanych narz´dziach
high-end adresowanych do zawodowych
grafików.
Fusion 2.0 dla Windows nale˝y zali-
czyç do drugiej z wymienionych wcze-
Êniej grup programów. 32-bitowa aplika-
cja dzia∏a w Êrodowisku Windows 95
i Windows NT. Dost´pna jest równie˝
wersja dla Macintosha. Nowy edytor
WWW z powodzeniem konkuruje
z FrontPage 97 Microsoftu oraz Adobe
PageMill 2.0 i SiteMill 1.02.
JeÊli chcemy pracowaç wygodnie,
komputer, na którym planujemy zainsta-
lowaç Fusion powinien spe∏niaç okreÊlo-
ne wymogi sprz´towe. Minimalnà konfi-
guracjà jest procesor Pentium z 16 MB
pami´ci RAM, instalacja na s∏abszej ma-
szynie nie powinna byç nawet brana pod
uwag´. Aby program pracowa∏ p∏ynnie,
producent zaleca rozszerzenie pami´ci do
24 MB, jednak przekonaliÊmy si´, ˝e dla
komfortowej pracy niezb´dne sà przynaj-
mniej 32 MB RAM.
Minimalna instalacja zajmuje 10 MB
na twardym dysku. Aby zapewniç sobie
szybki dost´p do wszystkich zasobów
programu, bardziej wymagajàcy u˝yt-
kownicy powinni zarezerwowaç dla Fu-
sion oko∏o 60 MB przestrzeni dyskowej.
128
Pe∏ny komfort: paleta narz´dzi Fusion (przedstawiona
w powi´kszeniu) sprawia, ˝e edycja obiektów staje si´
dziecinnie prosta. Jedno klikni´cie wystarczy, aby
umieÊciç na stronie WWW multimedialne elementy
Tworzenie serwisu WWW Dalszym u∏atwieniem pracy jest central-
Fusion pozwala w ∏atwy sposób zarzà- ny dost´p do wielokrotnie wykorzystywa-
dzaç ca∏oÊcià projektu. U˝ytkownik bu- nych elementów graficznych (tzw. „as-
duje system po∏àczonych ze sobà stron. sets”). Powtarzajàce si´ logo lub obrazek
W projektowaniu ka˝dej strony pomaga- zmienia po∏o˝enie na wszystkich stronach,
jà profesjonalnie przygotowane szablony, jeÊli tylko zostanie przesuni´te na jednej
które mo˝na dostosowaç do indywidual- z nich.
nych wymagaƒ. W zestawie znajdujà si´ Równie przydatne jest narz´dzie o na-
wzorce przygotowane z myÊlà o prezen- zwie Style. Grafik mo˝e wybieraç spoÊród
tacji w Internecie firm oraz takie, które pi´çdziesi´ciu szablonów, w których zdefi-
wykorzystaç mo˝na na potrzeby we- niowane sà ramki, przyciski, ikony i kolor
wn´trznej komunikacji intranetowej. tekstu. Dzi´ki temu, mo˝e on nadaç swo-
W praktyce po∏àczenie stron WWW jemu serwisowi niepowtarzalny wyglàd.
okazuje si´ niezwykle przydatne. Dzi´ki Dost´pne szablony majà bardzo zró˝nico-
niemu system automatycznie uaktualnia wany charakter – poczynajàc od oszcz´d-
wszystkie linki i przyciski nawigacyjne nych i prostych, koƒczàc na wyszukanych,
w przypadku przesuni´cia lub skasowania pe∏nych ozdobników. Aby zmieniç wizeru-
którejÊ ze stron. Zmiana struktury serwi- nek stron WWW wystarczy kliknàç mysz-
su WWW nie stanowi ˝adnego problemu, kà na wybrany przez siebie szablon. W ten
dzi´ki wykorzystaniu funkcji przeciàgnij- sposób bez wi´kszego wysi∏ku mo˝na
-i-upuÊç. Mo˝liwe jest to po wybraniu przetestowaç kilka wariantów, aby nast´p-
specjalnego widoku „site structure”. nie wybraç najciekawszy naszym zdaniem
W razie potrzeby uk∏ad stron mo˝na layout serwisu WWW.
sprawdziç wyÊwietlajàc je w postaci drze-
wa („outline view” á la Windows Explo- Komponowanie stron
rer. Równie˝ w tym trybie mo˝liwe jest Równie˝ projektowanie pojedynczych
przesuwanie pojedynczych stron przy stron rozwiàzane zosta∏o w oryginalny spo-
u˝yciu myszki. Dodatkowo widok drzewa sób. Podczas gdy wi´kszoÊç narz´dzi do
dostarcza u˝ytkownikowi szczegó∏owych tworzenia dokumentów HTML ma postaç
informacji o po∏àczonych stronach, ich ty- edytora tekstu, Fusion przypomina bar-
pie, komentarzach oraz prawach dost´pu. dziej oprogramowanie typu Desktop Publi- O 131
Maj 5/97
shing. U˝ytkownik nie ma nic do czynienia
z kodami HTML, chyba ˝e wyraênie sobie
tego za˝yczy. Musi wówczas uruchomiç
przeglàdark´ kodu êród∏owego i zewn´trz-
ny edytor tekstu, pozwalajàcy r´cznie
wprowadzaç zmiany w pliku êród∏owym.
Normalnie grafik tworzy stron´ usta-
wiajàc na niej poszczególne obiekty w spo-
sób znany z techniki DTP. Fusion generuje
na tej podstawie kod êród∏owy w standar-
dzie HTML 2.0, obs∏ugiwane sà te˝ dodat-
kowe funkcje z wersji 3.2, na przyk∏ad do
tworzenia tabel i formularzy. Mo˝na te˝
wykorzystaç applety Javy, ActiveX i Shock-
wave, które na stron´ wstawia si´ równie
∏atwo jak wideoklipy, dêwi´ki i tabele.
W praktyce wyglàda to nast´pujàco.
Najpierw u˝ytkownik znajduje na pasku
narz´dzi obiekt, który pragnie
Zach´cajàcy do eksperymento-
wania: funkcja Style pozwala
jednym naciÊni´ciem klawisza
zmieniç wyglàd gotowego ser-
wisu WWW. Dost´pne sà nawet
kolory przypominajàce Êwiat∏o
neonu
umieÊciç na stronie. Nast´pnie kreÊli
w wybranym przez siebie miejscu ram-
k´, w której ma si´ pojawiç rysunek,
obiekt dêwi´kowy lub sekwencja wideo.
W pozycjonowaniu bardzo pomagajà
informacje o wspó∏rz´dnych edytowa-
nego elementu oraz wielostopniowy
zoom. Po∏o˝enie i wielkoÊç ramki mo˝-
na zmieniç w ka˝dej chwili jednym ru-
chem myszki.
Chocia˝ widok roboczy pozwala do-
k∏adnie obejrzeç koƒcowe wyniki prac
graficznych, zaleca si´ przetestowaç osta-
tecznà wersj´ strony WWW za pomocà
którejÊ z popularnych przeglàdarek. Fu-
sion nie posiada wewn´trznej funkcji pre-
view, a w razie potrzeby wywo∏uje Net-
scape Navigatora. Nie mo˝na do tego ce-
lu zdefiniowaç ˝adnej innej przeglàdarki.
Bardzo wygodnie mo˝na zintegrowaç
serwis sieciowy z bazà danych. Wiele firm
pragnàcych korzystaç z Internetu poszu-
kuje narz´dzia, które pozwoli dotrzeç do
istniejàcych zasobów bazodanowych
z poziomu przeglàdarki WWW. Równie˝
w tym zakresie Fusion oferuje ciekawe
rozwiàzania. Dzi´ki ISAM i ODBC potra-
fi on jednoczeÊnie obs∏ugiwaç dwa inter-
Przejrzysty: specjalny tryb wyÊwietla-
nia pozwala wylistowaç wszystkie ele-
menty graficzne wyst´pujàce w ser-
wisie. W ten sposób u˝ytkownik mo˝e
okreÊliç, na których stronach majà
pojawiç si´ okreÊlone obrazki
fejsy wymiany danych. Pozwala to wsta-
wiç do strony internetowej dane zapisane
w formacie Access, Excel, Paradox, DB2
(IBM), Oracle lub Sybase.
Pracujàc z Fusion, oprócz licznych za-
let mo˝na te˝ zauwa˝yç kilka wad. Naj-
bardziej zaskakujàcym i nieoczekiwanym
mankamentem jest fakt, ˝e w pasku na-
rz´dzi brakuje prze∏àcznika pozwalajàce-
go wybraç pomi´dzy tworzeniem ze-
wn´trznych i wewn´trznych linków.
W tym przypadku u˝ytkownik musi wy-
konaç kilka dodatkowych poleceƒ.
Podobne zastrze˝enia odnoszà si´ do
sposobu tworzenia ramek (frames). Po-
niewa˝ brakuje tu graficznego narz´dzia
edycyjnego, konieczne jest definiowanie
niektórych funkcji w postaci skryptów.
Trzecim s∏abym punktem jest brak me-
chanizmów pozwalajàcych na prac´ gru-
powà. W obecnej wersji jednoczesna pra-
ca kilku projektantów nad jednym serwi-
sem WWW wymaga stosowania specjal-
nych zabiegów, które wyeliminujà wza-
jemne kolizje.
Podsumowanie
Fusion jest oryginalnym narz´dziem o du-
˝ych mo˝liwoÊciach przeznaczonym dla
wymagajàcych projektantów serwisów
WWW. Oprogramowanie skierowane jest
do u˝ytkowników, którzy przygotowujà
z∏o˝one serwisy na profesjonalnym pozio-
mie, nie chcà jednak zag∏´biaç si´ w kod
HTML. Dzi´ki du˝ym podobieƒstwom do
programów DTP, Fusion jest bardzo przy-
jazny dla licznych grafików komputero-
wych, którzy w czasie boomu interneto-
wego zajmujà si´ edycjà stron WWW.
Pomimo niezaprzeczalnych zalet,
w programie mo˝na znaleêç kilka s∏a-
bych punktów. Dopracowania wymaga
sposób definiowania zewn´trznych lin-
ków oraz import istniejàcych serwisów
WWW. O ile ∏adowanie pojedynczych
stron nie sprawia problemów, „Êciàga-
nie” ca∏ych serwisów – szczególnie gdy
ich struktura jest z∏o˝ona – mo˝e zajàç
bardzo du˝o czasu. I wreszcie (last but
not least) powa˝ny edytor HTML wy-
produkowany z myÊlà o zawodowych za-
stosowaniach musi oferowaç graficzne
narz´dzie do tworzenia ramek.
oprac. Marcin Pawlak (jg)
W skrócie
Netobjects Fusion 2.0
Wymagania: PC Pentium; 16 MB RAM; Windows 95
lub Windows NT 4.0; 11–60 MB na dysku
Producent: Netobjects, USA,
http://www.micrografx.com
Cena: ok. 2000 z∏
 KO M U N I K A C J A
Przeglàdarki WWW
Stare wino
w nowej butelce
Na Gwiazdk´ 1996 roku Âwi´ty Miko∏aj nie zapomnia∏
o licznych mi∏oÊnikach Internetu. Miko∏ajem okaza∏ si´
Netscape, a jego elektronicznym prezentem – nowa
wersja 4.0 przeglàdarki Navigator. Producent do∏o˝y∏
wszelkich staraƒ, aby dostosowaç swój produkt do
przysz∏oÊciowych wymogów internetowych i intraneto-
wych. Nawet nazwa pakietu zosta∏a zmieniona
z Navigator na Communicator.
P odobnie jak w poprzednich wersjach
jàdrem pakietu jest przeglàdarka
WWW, czyli Navigator. Uzupe∏nia jà
edytor HTML (Composer), samodzielny
modu∏ do obs∏ugi poczty (Messenger)
i grup dyskusyjnych (Collabra). Dodat-
kiem do ca∏oÊci jest narz´dzie umo˝liwia-
jàce grupowà prac´ nad projektami onli-
ne. W jego sk∏ad wchodzi program odpo-
wiedzialny za transfer danych audio,
wspólna tablica u∏atwiajàca wymian´ in-
formacji „na ˝ywo” oraz mechanizm
transmisji plików.
Oprócz zmian czysto kosmetycznych na
uwag´ zas∏uguje nowy pasek narz´dzi,
który mo˝na swobodnie przemieszczaç.
Zawiera on cztery ikony pozwalajàce prze-
∏àczaç si´ pomi´dzy podstawowymi kom-
ponentami Communicatora. Zmodyfiko-
wana zosta∏a równie˝ technika ukrywania
i wyÊwietlania pasków z ikonami oraz
z adresami. W tym celu ka˝dy pasek wypo-
sa˝ony jest w odpowiednie przyciski.
WÊród nowoÊci mo˝na te˝ wymieniç
obs∏ug´ szablonów (Stylesheets), nie-
zmienne pozycjonowanie elementów
strony i rozszerzony zestaw czcionek.
132
W programie do obs∏ugi list dyskusyj-
nych brakuje funkcji wyszukiwania infor-
macji w obr´bie wielu grup jednoczeÊnie.
Podobnie jak agent poczty, aplikacja obs∏u-
gujàca news-serwery pracuje w trybie off-li-
ne, który opracowany zosta∏ z myÊlà o u˝yt-
kownikach przenoÊnych komputerów.
Szczególnie du˝o uwagi programiÊci
z Netscape poÊwi´cili zagadnieniom bez-
pieczeƒstwa danych przesy∏anych pocztà
elektronicznà. Wprowadzenie sygnatur
nie tylko zwi´ksza szybkoÊç dzia∏ania
poczty, ale pozwala równie˝ poprawiç
technik´ szyfrowania treÊci przesy∏ek.
Dla poprawy komfortu pracy rozbudo-
wany zosta∏ system archiwizowania kore-
spondencji oraz wprowadzono filtry po-
zwalajàce automatycznie sortowaç listy.
Mo˝liwe jest te˝ odczytywanie dokumen-
tów zapisanych w formacie HTML.
Od strony interfejsu
u˝ytkownika
Netscape
Communicator
w du˝ym stopniu
upododni∏ si´ do
swojego
najwi´kszego
konkurenta –
Internet Explorera
Microsoftu
Stosunkowo mocno rozbudowany zo-
sta∏ edytor HTML, który standardowo
wchodzi w sk∏ad pakietu. Szablony i kre-
atory pomagajà u˝ytkownikowi w kilku
krokach zaprojektowaç nowà stron´
WWW. Grafiki, linki i aplety Javy mo˝na
umieszczaç w dokumencie pos∏ugujàc si´
technikà przeciàgnij-i-upuÊç. Edytor zo-
sta∏ wyposa˝ony w bardzo u˝ytecznà
funkcj´, pozwalajàcà umieÊciç gotowà
stron´ na serwerze. Wystarczy jedno klik-
ni´cie myszkà, aby rozpoczàç transfer.
Ju˝ w obecnej postaci Communicator
mo˝e byç zaliczany do wiodàcych aplikacji
na rynku internetowym. Jednak nowy pa-
kiet nie zosta∏ przyj´ty z nadmiernym entu-
zjazmem. Zdaniem wielu u˝ytkowników
ró˝nice w stosunku do poprzedniej wersji
Gold sà zbyt ma∏e. Wczesna wersja beta te-
go produktu wydaje si´ byç marketingowym
gagiem, który Netscape stworzy∏ jedynie po
to, aby zwróciç na siebie uwag´. Obs∏uga
niektórych funkcji przeglàdarki (przynaj-
mniej w tej wersji beta) jest jeszcze mniej
przejrzysta ni˝ w starszych wersjach Navi-
gatora, zaÊ niektóre opcje sà w ogóle nieak-
tywne. Z ca∏à pewnoÊcià w tym zakresie
Netscape ma jeszcze du˝o do zrobienia.
Tworzàc Communicatora Netscape nie
zapomina o rynku intranetowym. Wersja
przygotowana z myÊlà o sieci wewnàtrz fir-
my b´dzie nosiç oznaczenie „Professional
Edition”. Zgodnie z zapowiedziami zosta-
nie wyposa˝ona w program terminarzowy
(Calendar) oraz w centralny system zarzà-
dzania u˝ytkownikami (AutoAdmin) prze-
znaczony dla administratorów sieci.
W pierwszym kwartale bie˝àcego roku
Netscape Communicator powinien byç
dost´pny dla 17 platform, w∏àczajàc Win-
dows 95 i NT, Apple Macintosh oraz
Unix. W chwili pisania tego artyku∏u jego
cena nie by∏a jeszcze znana.
oprac. Marcin Pawlak (jp)
Uwaga 4/97
Na krà˝ku do∏àczonym do niniejszego zeszy-
tu, w kategorii Software|Test Software
znajduje si´ Netscape Navigator 3.0 dla
Windows 95, Windows 3.1 oraz Macintosha
Maj 5/97
 Z A S T O S O WA N I A
Tips & tricks: MS Word 7.0
Mój
przyjaciel tekst
Wielu u˝ytkowników Worda, przestraszonych mnogo-
Êcià dost´pnych kreatorów i makropoleceƒ, nie potrafi
uwierzyç, jak funkcjonalny mo˝e byç ten edytor tekstu.
Przedstawione w artykule porady pozwolà wykorzystaç
– cz´sto ukryte – dodatkowe funkcje programu.
fektywna praca z edytorem Word
E oznacza przede wszystkim optymal-
ne wykorzystanie mo˝liwoÊci drzemià-
cych w tym programie. Cz´Êç opcji, cz´-
sto znacznie upraszczajàcych prac´ nad
obróbkà tekstu, ukryta jest przed wzro-
kiem przeci´tnego u˝ytkownika tego
programu; znajdujà si´ one w menu kon-
tekstowych, na paskach narz´dzi, stan-
dardowo nie wyÊwietlanych na ekranie
itd. Poka˝emy poni˝ej jak wykorzystywaç
takie po˝yteczne mechanizmy.
Oszcz´dzanie czasu
Powtarzanie ostatnio
wprowadzonego tekstu
Za pomocà kombinacji [Ctrl]+[Y] albo
opcji Powtórz Pisanie znajdujàcej si´
w menu g∏ównym Edycja mo˝emy
nie tylko powtórzyç ostatnio
wykonane polecenie, ale
tak˝e ponowiç
ostatnio wpi-
sanà
134
sekwencj´ znaków. W ten sposób mo˝na
czasem oszcz´dziç sobie mozolnego
„wklepywania” tych samych danych.
Szybka w´drówka po dokumencie
Dwukrotne klikni´cie lewej po∏owy pa-
ska statusowego Worda, znajdujàcego si´
u do∏u ekranu lub u˝ycie sekwencji
[Ctrl]+[G] uruchamia funkcj´ Idê do.
Mo˝emy w tym miejscu okreÊliç numer
strony, sekcji, wiersza lub podaç inny ele-
ment dokumentu, do którego chcemy si´
przenieÊç. Po wprowadzeniu odpo-
wiednich danych wystarczy naci-
snàç klawisz [Enter] lub kliknàç
przycisk Idê do, a kursor zosta-
nie ustawiony w ˝àdanym miejscu
dokumentu.
Podr´czne rachunki
Aby wykonaç proste obliczenia matema-
tyczne, nie musimy wcale uruchamiaç
programu Kalkulator. Korzystajàc z sek-
wencji [Ctrl]+[F9] wstawiamy do doku-
mentu pole Worda. W nawiasach klam-
rowych wpisujemy znak równoÊci oraz
˝àdanà formu∏´ matematycznà. Nast´pnie
klikamy prawym klawiszem mysz-
ki obszar wyró˝niony szarym
kolorem i z menu
kontekstowego wybierzmy opcj´
Aktualizuj pole. Wprowadzona sek-
wencja dzia∏aƒ matematycznych zostanie
wówczas zastàpiona koƒcowym wyni-
kiem obliczeƒ.
Struktura dokumentu
Po wybraniu opcji Konspekt z menu
g∏ównego Widok na ekranie pojawi si´
dodatkowy pasek narz´dzi, za pomocà
którego mo˝emy ∏atwo dzieliç i modyfi-
kowaç nasze dokumenty. Przedstawiony
poni˝ej przyk∏ad pokazuje, jak dzi´ki tej
funkcji mo˝emy bardzo szybko utworzyç
spis treÊci.
Prze∏àczamy si´ do widoku Konspekt
i zaznaczamy kolejno na ekranie wybrane
akapity, które majà zostaç zawarte w spi-
sie zawartoÊci dokumentu. Poprzez klik-
ni´cie przycisku PodnieÊ poziom
(strza∏ka w lewo) przypisujemy wyró˝-
nionym akapitom styl Nag∏ówek 1. Po-
wracamy nast´pnie do wykorzystywane-
go standardowo widoku Normalny lub
Uk∏ad strony i klikamy myszkà miejsce,
w którym chcemy umieÊciç spis treÊci.
Z menu g∏ównego Wstaw wybieramy te-
raz opcj´ Indeks i spisy..., zak∏adk´
Dwukrotne klikni´cie lewej po∏owy
paska statusowego Worda otwiera
okno dialogowe umo˝liwiajàce
wygodnà w´drówk´ po tekÊcie
Indeks i w polu Formaty wyszukujemy
styl odpowiedni dla naszego spisu treÊci.
Po zatwierdzeniu wyboru klawiszem OK
z akapitów posiadajàcych style nag∏ów-
kowe utworzony zostanie automatycznie
spis treÊci.
Definiowanie skali powi´kszenia
JeÊli chcemy mieç mo˝liwoÊç swobodne-
go definiowania wspó∏czynnika po-
wi´kszenia widoku edytowanego do-
kumentu, klikamy w menu g∏ów-
nym Narz´dzia opcj´
Dostosuj..., a nast´pnie
wybieramy zak∏adk´ Pa-
ski narz´dzi. Na liÊcie
Kategorie wybieramy po-
zycj´ Widok, po czym
trzymajàc O 137
Maj 5/97
 Z A S T O S O WA N I A
Tips & tricks: MS Word 7.0
wciÊni´ty lewy klawisz myszki przeciàga-
my przycisk oznaczony lupà w wybrane
miejsce na pasku narz´dzi. Klikni´cie te-
go przycisku umo˝liwi nam p∏ynnà zmia-
n´ wspó∏czynnika powi´kszenia (po-
mniejszenia) dokumentu bez konieczno-
Êci wpisywania wartoÊci liczbowych.
Do∏àczanie w∏asnych poleceƒ do menu
W zale˝noÊci od wskazywanego obiektu
(np. akapitu tekstu, pola w tabeli), w me-
nu kontekstowym, dost´pnym po klik-
ni´ciu prawego klawisza myszki, znajdu-
jà si´ ró˝ne polecenia. Do tego menu, jak
i menu g∏ównego mo˝emy do∏àczaç w∏as-
ne rozkazy. W tym celu wybieramy opcj´
Narz´dzia | Dostosuj..., a nast´pnie
zak∏adk´ Menu. W polu Zmieƒ
menu wskazujemy menu, które chcemy
zmodyfikowaç lub do którego zamierza-
my dodaç nowà opcj´. Korzystajàc
z okien Kategorie i Polecenia odnaj-
dujemy interesujàce nas polecenie, a na-
st´pnie klikamy kolejno przyciski Dodaj
i Zamknij.
PrzeÊledêmy ca∏à t´ procedur´ na przy-
k∏adzie. Za pomocà opcji Narz´dzia |
Dostosuj... przechodzimy do zak∏adki
Menu. W polu Kategorie klikamy po-
zycj´ Plik, a w oknie Polecenia wybie-
ramy opcj´ FileSave. Odnajdujemy
w polu Zmieƒ menu pozycj´ Tekst
(Skrót). Pole Pozycja w menu daje
nam jeszcze mo˝liwoÊç okreÊlenia po∏o-
˝enia nowego polecenia w modyfikowa-
nym menu. Klikamy nast´pnie przycisk
Dodaj, a potem Zamknij. Od tej pory
przy ka˝dym klikni´ciu na tekÊcie prawe-
go klawisza myszki w menu konteksto-
wym b´dzie dost´pna opcja zapisywania
bie˝àcego dokumentu.
Szybkie zaznaczanie tekstu
Przy zaznaczaniu fragmentów tekstu bar-
dzo pomocna mo˝e okazaç si´ znajomoÊç
kilku po˝ytecznych kombinacji klawiszy.
[Ctrl]+[Shift]+[End] umo˝liwia zaz-
naczenie tekstu od bie˝àcej pozycji kurso-
ra do koƒca dokumentu, a [Ctrl]+
[Shift]+[Home] – do poczàtku. Sek-
wencje [Ctrl]+[Shift]+[Page down]
oraz [Ctrl]+[Shift]+[Page Up] poz-
walajà z kolei zaznaczyç widoczny na
ekranie tekst odpowiednio poni˝ej lub
powy˝ej pozycji kursora.
Porady „twórcze”
Szybkie tworzenie kolumn tekstu
JeÊli chcemy podzieliç na kolumny stron´
tekstu lub wybrany jego fragment, sko-
rzystajmy z pomocy opcji Format |
Kolumny.... JeÊli majà one obejmowaç
tylko fragment naszego tekstu, to przed
Aby wyliczyç wyra˝enie matematyczne
musimy wstawiç do dokumentu pole
i wpisaç do niego dzia∏ania poprzedzo-
ne znakiem równoÊci. Do obliczenia
wyniku wyra˝enia s∏u˝y funkcja
Aktualizuj pole, dost´pna w menu
kontekstowym
Aby wyÊwietliç tekst w kilku kolumnach
wystarczy zaznaczyç wybrany obszar
i kliknàç przycisk Kolumny. Na ekra-
nie pojawi si´ wtedy okno pomocnicze,
w którym nale˝y wybraç liczb´ kolumn
uaktywnieniem tej funkcji musimy zazna-
czyç wybrany obszar. Word zdefiniuje
wówczas automatycznie poczàtek i ko-
niec tak sformatowanej sekcji.
Zmiana kolejnoÊci akapitów
Mo˝emy mieç do czynienia z sytuacjà,
w której zapragniemy zmieniç kolejnoÊç
ju˝ istniejàcych wielu akapitów tekstu.
W tym celu powinniÊmy ka˝dy taki frag-
ment dokumentu poprzedziç numerem
odpowiadajàcym jego ostatecznej kolej-
noÊci w tekÊcie.
Zaznaczamy wi´c przeznaczone do
sortowania fragmenty dokumentu, a na-
st´pnie z menu Tabela wybieramy funk-
cj´ Sortuj tekst.... Mo˝emy w tym przy-
padku zaakceptowaç ustawione wartoÊci
domyÊlne (Sortuj wed∏ug | Akapity,
Typ danych | Tekstowy i kolejnoÊç
Rosnàco). Po klikni´ciu przycisku OK
Word posortuje wybrane akapity zgodnie
z podanà kolejnoÊcià. Po tej operacji na-
le˝y oczywiÊcie usunàç wpisane do tekstu
numery porzàdkowe.
Opcja Wstaw | Indeks i spisy... |
Spis treÊci umo˝liwia automatyczne
utworzenie spisu treÊci na podstawie
akapitów zawierajàcych style
nag∏ówkowe
Kombinacja klawiszy [Shift]+[F3]
pozwala na szybkie modyfikowanie
pisowni tekstu ma∏ymi i wielkimi
literami
Pionowa i pozioma orientacja stron
Poszczególne cz´Êci danego dokumentu
nie muszà wcale posiadaç jednakowego
formatu; w dowolny sposób mo˝emy ∏à-
czyç ze sobà strony o orientacji poziomej
i pionowej. W tym celu nale˝y ustawiç
kursor w wybranym miejscu tekstu, a na-
st´pnie z menu g∏ównego Wstaw wybraç
funkcj´ Znak podzia∏u.... W sekcji Znak
podzia∏u sekcji uaktywniamy opcj´ Na
nast´pnej stronie i potwierdzamy nasz
wybór przyciskiem OK. Ustawiamy teraz
kursor w miejscu, w którym ma koƒczyç
si´ inna orientacja strony, a nast´pnie po-
wtarzamy opisanà wy˝ej procedur´. Ko-
rzystajàc z funkcji Plik | Ustawienia
strony mo˝emy teraz wybraç ˝àdany for-
mat stron w ramach zdefiniowanej sekcji
(nale˝y pami´taç tylko o wybraniu opcji
Zastosuj | Do zaznaczonych sekcji).
Korekta b∏´dnie sformatowanego tekstu
Cz´sto zdarza si´, ˝e jakieÊ s∏owo lub ca-
∏y obszar tekstu wyró˝nimy niepotrzeb-
nie pogrubieniem, kursywà lub podkre-
Êleniem. Aby naprawiç ten b∏àd musimy
ponownie zaznaczyç dany fragment i wy-
∏àczyç b∏´dnie wybrany atrybut. Szyb-
szym rozwiàzaniem jest klikni´cie O 13
137
 Z A S T O S O WA N I A
Tips & tricks: MS Word 7.0
wybranego s∏owa lub obszaru i naciÊni´-
cie sekwencji klawiszy [Ctrl]+[spacja].
Szybkie formatowanie tekstu
JeÊli zamierzamy wyró˝niç pojedyncze
s∏owa pogrubieniem, kursywà lub pod-
Zastosowanie myszki
do obróbki tekstu
● Zaznaczanie tekstu
Podwójne klikni´cie myszkà wybra-
nego s∏owa powoduje jego zazna-
czenie. Klikni´cie zdania przy wci-
Êni´tym klawiszu [Ctrl] zaznacza
ca∏à t´ fraz´. Pojedyncze klikni´cie
obszaru z lewej strony tekstu powo-
duje zaznaczenie ca∏ego wiersza.
Trzykrotne klikni´cie w ramach da-
nego akapitu zaznacza ca∏y ten aka-
pit. Ten sam rezultat uzyskamy po-
przez dwukrotne klikni´cie obszaru
z lewej strony wybranego akapitu.
Mo˝na szybko zaznaczyç dowolny
obszar tekstu klikajàc myszkà jego
poczàtek, a nast´pnie przytrzymujàc
wciÊni´ty klawisz [Shift] wskazujàc
jego koniec. Aby zaznaczyç ca∏y do-
kument nale˝y kliknàç obszar z lewej
strony tekstu trzymajàc jednoczeÊ-
nie wciÊni´ty klawisz [Ctrl]. W Wor-
dzie funkcjonuje równie˝ standardo-
wy mechanizm zaznaczania bloków
kolumnowych. Aby utworzyç taki
blok, podczas zaznaczania tekstu na-
le˝y trzymaç wciÊni´ty klawisz [Alt].
Word jest równie˝ w stanie automa-
tycznie zaznaczyç ca∏e s∏owo, gdy
zaczniemy zaznaczaç cz´Êç dane-
go wyrazu. Aby wy∏àczyç t´ opcj´
(co umo˝liwi zaznaczanie pojedyn-
czych liter w s∏owie), nale˝y z menu
g∏ównego Narz´dzia wybraç pole-
cenie Opcje..., a nast´pnie w za-
k∏adce Edycja wy∏àczyç opcj´ Auto-
matyczne zaznaczanie wyrazów.
● Kopiowanie / przenoszenie tekstu
Do przenoszenia tekstu warto tak˝e
wykorzystaç myszk´. W tym celu wy-
starczy tylko zaznaczyç dany obszar
tekstu, przeciàgnàç go w inne miej-
sce dokumentu i po prostu „upu-
Êciç”. JeÊli zamiast przenoszenia
chcemy skopiowaç wybrany frag-
ment, musimy podczas tej operacji
trzymaç wciÊni´ty klawisz [Ctrl].
138
kreÊleniem, wystarczy tylko kliknàç kur-
sorem myszy wybrany wyraz i wykorzy-
staç odpowiedni przycisk paska narz´dzi.
Inaczej post´pujemy w przypadku pisow-
ni wielkimi i ma∏ymi literami. W tej sytu-
acji nale˝y zaznaczyç wybrany tekst i na-
cisnàç [Shift]+[F3]. Po pierwszym u˝y-
ciu tej kombinacji zaznaczony obszar zo-
stanie w ca∏oÊci wyró˝niony wielkimi li-
terami (wersaliki), po drugim – tylko ma-
∏ymi, a po trzecim – ka˝de zdanie b´dzie
rozpoczyna∏o si´ wielkà literà.
Ukrywanie fragmentów tekstu
Word posiada równie˝ mechanizm ukry-
wania tekstu przed wzrokiem zbyt ciekaw-
skich u˝ytkowników. W tym celu nale˝y
zaznaczyç w tekÊcie dokumentu wybrany
fragment, a nast´pnie nacisnàç sekwencj´
klawiszy [Ctrl]+[Shift]+[H]. Zaznaczo-
ny obszar zniknie z ekranu, ale nie zosta-
nie usuni´ty z samego dokumentu. Aby
obejrzeç tak „schowany” tekst powinni-
Êmy uaktywniç funkcj´ Narz´dzia |
Opcje... | Widok | Tekst ukryty.
Oprawianie dokumentów
JeÊli po wydrukowaniu danego doku-
mentu b´dziemy chcieli go np.
zbindowaç, powinniÊmy do wewn´trzne-
go marginesu strony dodaç jeszcze miej-
sce na opraw´. W tym celu z menu g∏ów-
nego Plik nale˝y wybraç polecenie
Ustawienia strony, a nast´pnie w polu
Na opraw´ (zak∏adka Marginesy) po-
daç odpowiedni rozmiar.
Numerowane podpisy
Za pomocà specjalnej funkcji mo˝emy
równie˝ do∏àczaç do ilustracji i innych
elementów dokumentu automatycznie
numerowane podpisy. Aby tego dokonaç,
nale˝y wybraç z menu g∏ównego Wstaw
polecenie Podpis..., a nast´pnie kliknàç
przycisk Autopodpis.... Na liÊcie do-
st´pnych kategorii musimy jeszcze wy-
braç odpowiedni obiekt (np. Tabela Mi-
crosoft Word). Zatwierdêmy zmiany
OK. Od tego momentu, ka˝da do∏àczona
do edytowanego dokumentu tabela zo-
stanie opatrzona podpisem Tabela oraz
kolejnym jej numerem w tekÊcie. Pa-
mi´tajmy koniecznie, aby
opcj´ t´ wybraç jeszcze
przed wstawieniem obiek-
tu do dokumentu, gdy˝
w przeciwnym razie pod-
pisy nie b´dà widoczne.
JeÊli chcemy jedno-
czeÊnie utworzyç
spis automatycznie numerowanych
obiektów, powinniÊmy wybraç z menu
g∏ównego Wstaw opcj´ Indeks
i spisy.., a nast´pnie przejÊç do zak∏adki
Spis ilustracji.
Wstawianie wci´ç do tekstu
Dobrze sformatowany tekst posiada
w ka˝dym akapicie wci´cie w pierwszej
linii. Word pozwala na utworzenie
„ujemnego” wci´cia, wystajàcego z lewej
strony poza obrys tekstu. Do ustawiania
odpowiednich wci´ç s∏u˝à specjalne trój-
kàtne wskaêniki umieszczone na linijce
poziomej edytora. Aby uzyskaç „ujemne”
wci´cie, nale˝y przesunàç w prawo dolny
wskaênik linijki. JeÊli chcemy zwi´kszyç
standardowe wci´cie oferowane przez
Worda, wystarczy kliknàç ikon´
Zwi´ksz wci´cie, dost´pnà na pasku
narz´dzi Formatowanie.
Rysowanie linii prostych
W edytorze Word mo˝na ∏atwo rysowaç
linie proste przebiegajàce pionowo, po-
ziomo oraz pod kàtem 30, 45 i 60 stopni.
W tym celu na pasku narz´dzi do rysowa-
nia kliknijmy przycisk Linia. Word za-
proponuje nam teraz prze∏àczenie si´ do
widoku uk∏adu strony. Pierwszym klik-
ni´ciem okreÊlamy poczàtkowy punkt ry-
sowanej linii. „Przeciàgajàc” (z wciÊni´-
tym przyciskiem) kursor myszki po ekra-
nie mamy mo˝liwoÊç p∏ynnego ustalenia
zarówno kàta nachylenia linii, jak i jej
d∏ugoÊci. JeÊli podczas tej operacji wciÊ-
niemy klawisz [Shift], to rysowana linia
b´dzie zmienia∏a kàt nachylenia skoko-
wo. Dzi´ki temu mechanizmowi w edyto-
rze Word mo˝emy projektowaç obiekty
graficzne z du˝à dok∏adnoÊcià.
¸atwiejsza praca
z tabelami
Korzystanie z ikony sumowania
Istnieje wiele sposobów umo˝liwiajàcych
szybkie sumowanie wartoÊci zapisanych
w tabeli. Najprostszy z nich polega na wy-
korzystaniu ikony Autosumowanie
w tabeli. Klikamy prawym klawiszem
myszki jeden z wyÊwietlonych na ekranie
pasków narz´dzi. Z menu kontekstowego
wybieramy opcj´ Dostosuj..., zak∏adk´
Paski narz´dzi i kategori´ Tabela.
WÊród dost´pnych symboli wybieramy
ikon´ sumowania, przeciàgamy jà na pasek
narz´dzi i wychodzimy z bie˝àcego okna
przyciskiem Zamknij. O 141
Maj 5/97
 Z A S T O S O WA N I A
Tips & tricks: MS Word 7.0
Aby obliczyç sum´ pól w tabeli wpisuje-
my kolejne wartoÊci do jednej kolumny
(nie pozostawiajàc pustych wierszy) i prze-
chodzimy do pola znajdujàcego si´ bezpo-
Êrednio pod ostatnià z wprowadzonych
JeÊli zdefiniujemy wielkoÊç dodatko-
wego marginesu przeznaczonego na
opraw´ danego dokumentu, Word
sam zadba ju˝ o to, by margines ten
znalaz∏ si´ po w∏aÊciwej stronie ka˝-
dego arkusza papieru
liczb. JeÊli klikniemy teraz ikon´ sumo-
wania, to w polu tym uzyskamy sum´
wszystkich wartoÊci z kolumny. Sum´ t´
mo˝emy w dowolnym momencie uaktu-
alniç (np. po zmianie jednej ze sk∏ado-
wych), klikajàc jà kursorem myszy i wcis-
kajàc klawisz [F9].
Wprowadzanie formu∏ do tabeli
W celu zdefiniowania wyra˝eƒ z∏o˝onych
z wartoÊci zapisanych w ró˝nych komór-
kach tabeli nale˝y wprowadziç do formu-
∏y adresy tych komórek. Kolejne litery al-
fabetu definiujà kolumny tabeli, a liczby –
wiersze. Przejdêmy do komórki, w której
chcemy umieÊciç formu∏´ i wciÊnijmy sek-
wencj´ klawiszy [Ctrl]+[F9]. Ka˝de wy-
ra˝enie matematyczne musi byç zawsze
poprzedzone znakiem równoÊci. Pomi´-
dzy poszczególnymi adresami komórek
nale˝y wstawiç odpowiednie symbole
dzia∏aƒ. Ca∏à t´ procedur´ przeÊledzimy
na przyk∏adzie.
Za∏ó˝my, ˝e w pierwszej kolumnie ta-
beli posiadamy kwot´, od której w dru-
giej kolumnie chcemy obliczyç podatek
VAT. W trzeciej kolumnie tabeli przed-
stawiona ma byç z kolei ∏àczna kwota
brutto. Za pomocà polecenia Tabela |
Wstaw tabel´... tworzymy w naszym
dokumencie tabel´ z∏o˝onà z trzech ko-
lumn i jednego wiersza. W komórce A1
(pierwsza kolumna w pierwszym wierszu)
umieszczamy np. liczb´ 1200. W polu B1
chcemy uzyskaç kwot´ 22 procent podat-
ku VAT od wartoÊci z komórki A1. Prze-
chodzimy wi´c do pola B1, wciskamy
kombinacj´ klawiszy [Ctrl]+[F9]
i wprowadzamy w nawiasach klamro-
wych formu∏´ =A1*22%.
W komórce C1 powinna znaleêç si´ su-
ma obu pól A1 i B1. Aby jà otrzymaç,
przechodzimy do komórki C1, wciskamy
[Ctrl]+[F9] i wpisujemy w klamrach
wyra˝enie =SUM(LEFT). Musimy teraz
kolejno zaznaczaç komórki zawierajà-
ce formu∏y i wciskajàc klawisz [F9]
aktualizowaç ich zawartoÊç, otrzymu-
jàc wartoÊç poszczególnych wyra˝eƒ.
Za pomocà sekwencji klawiszy
Word dysponuje mechanizmem pozwa-
lajàcym na do∏àczanie podpisów do ilu-
stracji, tabel itp. Na ˝yczenie edytor
mo˝e równie˝ utworzyç spis wszyst-
kich tego typu obiektów wraz z nume-
rami stron, na których si´ znajdujà
Obliczenia matematyczne w tabelach
wykonuje si´ tak samo, jak w przypad-
ku rachunków w tekÊcie. Poszczególne
formu∏y wpisywane sà w pola, a do
obliczenia ich wartoÊci wykorzystuje
si´ klawisz [F9]
[Alt]+[F9] mo˝emy prze∏àczaç si´ po-
mi´dzy widokiem formu∏ a wartoÊciami
liczbowymi.
Tabela jako autotekst
Z funkcji Autotekst korzystamy wtedy,
gdy chcemy szybko wstawiç do tekstu do-
kumentu powtarzajàce si´ zwroty, adresy
lub ca∏e akapity. Opcja ta jednak mo˝e
tak˝e wykorzystywaç tabele. Zaznaczamy
wi´c utworzonà przez nas tabel´ i z menu
g∏ównego Edycja wybieramy opcj´
Autotekst.... Nadajemy tabeli krótkà,
ale jednoznacznà nazw´ i klikamy przy-
cisk Dodaj. Aby tak zapami´tanà tabel´
wstawiç póêniej do dokumentu wystarczy
wpisaç jej nazw´ i nacisnàç klawisz [F3].
D∏ugie tytu∏y w tabelach
JeÊli do tabeli chcemy wpisaç d∏ugi, zaj-
mujàcy kilka kolumn tytu∏, mo˝emy po-
∏àczyç ze sobà sàsiednie komórki. W tym
celu nale˝y zaznaczyç odpowiednie pola
tabeli i z menu g∏ównego Tabela wybraç
opcj´ Scalaj komórki.
Zarzàdzanie dokumentami
Podzia∏ dokumentu
Aby optymalnie pracowaç z du˝ymi do-
kumentami, warto podzieliç je na mniej-
sze cz´Êci. Wybieramy opcj´ Widok |
Dokument g∏ówny i zaznaczamy na-
g∏ówki, z których majà powstaç tzw. do-
kumenty podrz´dne. Klikamy nast´pnie
ikon´ Utwórz dokument podrz´dny,
która jest dost´pna na pasku narz´dzi
Tworzenie konspektu. Od tego mo-
mentu mo˝emy zajàç si´ indywidualnà
„obróbkà” dowolnego fragmentu tekstu
w ka˝dym z plików podrz´dnych, nie
tracàc jednoczeÊnie mo˝liwoÊci global-
nego drukowania, numerowania stron,
czy formatowania ca∏ego tekstu.
W przypadku pracy w grupie roboczej
podzia∏ dokumentu umo˝liwia kilku
osobom edytowanie ró˝nych cz´Êci jed-
nego, d∏ugiego tekstu.
¸àczenie dokumentów
JeÊli zamierzamy po∏àczyç ze sobà
fragmenty tekstu umieszczone w ró˝-
nych dokumentach, powinniÊmy ka˝-
dorazowo kopiowaç do schowka wy-
brany tekst z jednego pliku i „wkle-
jaç” go do dokumentu docelowego.
W tym ostatnim nale˝y wykonywaç
polecenie Wklej specjalnie... do-
st´pne w menu g∏ównym Edycja tyle
razy, ile dokumentów chcemy do∏àczyç.
W wyniku tych operacji otrzymamy plik
wynikowy z∏o˝ony ze skopiowanych
fragmentów tekstu, który b´dzie zawie-
ra∏ zawsze najnowsze wersje dokumen-
tów êród∏owych.
Istnieje równie˝ mo˝liwoÊç po∏àczenia
wprowadzanych do tekstu obiektów gra-
ficznych z ich plikami êród∏owymi. W ten
sposób unikamy fizycznego osadzania
tych obiektów w dokumentach teksto-
wych, co pozwala na zaoszcz´dzenie cen-
nego miejsca na dysku. Ponadto takie
rozwiàzanie sprawia, ˝e modyfikacje
wprowadzone w oryginalnym pliku gra-
ficznym sà od razu widoczne tak˝e w do-
kumencie tekstowym. W celu wykorzy-
stania tego mechanizmu powinniÊmy
z menu g∏ównego Wstaw wybraç opcj´
Rysunek... oraz uaktywniç parametr
¸àcz z plikiem oraz wy∏àczyç opcj´
Zapisz w dokumencie.
oprac. Wojciech Wrzaska∏a
141
 SERWIS
Forum

Czytelnicy piszà –
CHIP odpowiada
Jan Klon, Warszawa
Encyklopedia PWN
i monitor
ANiedawno naby∏em Multi-
medialnà Encyklopedi´ PWN.
Jej uruchomienie wymaga
ustawienia rozdzielczoÊci mi-
nimalnej 800✕600. Niestety,
na posiadanym komputerze
nie udaje mi si´ w ˝aden spo-
sób ustawiç wymaganej roz-
dzielczoÊci (monitor akceptuje
rozdzielczoÊç 640✕480). Co
mo˝e byç tego przyczynà? Jak
przezwyci´˝yç t´ przeszkod´?
Za∏àczam ich dane techniczne.
BPodane cz´stotliwoÊci od-
chylania pionowego (Scan Fre-
quencies Horizontal) – 31,5
kHz / 35,2kHz / 35,5kHz
produkuje si´ – monitory p∏yn-
nie dopasowujà cz´stotliwoÊci
do 48 kHz (popularne 14”) lub
64 kHz (wi´kszoÊç 15”). Na
monitorach starszej generacji
obraz w ró˝nych rozdzielczo-
Êciach mo˝e si´ przesuwaç po
ekranie, zw´˝aç itp. – jest to
w∏aÊnie „dziedzictwo” sta∏ych
cz´stotliwoÊci odchylania.
Piotr Zajàc, Rzeszów
Monitory i z∏àcze BNC
AObecnie wiele spoÊród no-
wych modeli monitorów
(szczególnie 17 calowych
i wi´kszych) posiada dwa ro-
dzaje wejÊç sygna∏owych:
„zwyk∏e” typu D-SUB oraz
wejÊcie za pomocà z∏àcz BNC.
BZ∏acza BNC w monitorach
s∏u˝à do pod∏àczania innych
komputerów (np. Apple, sta-
cje robocze) lub do profesjo-
nalnych zastosowaƒ (telewi-
zja). Pod∏àczenie monitora do
PC przez z∏àcza BNC nie ma
sensu, gdy˝ nie powoduje po-
lepszenia jego wspó∏pracy
z kartà graficznà.
Marek Przysiecki, Opole
Wybór procesora
A Planowa∏em kupiç Cyrix
6x86 P150+, ale s∏ysza∏em, ˝e
niektóre programy nie bardzo
chcà z nim wspó∏pracowaç
(g∏ównie zale˝y mi na pracy
w 3D Studio i Windows 95).
Chcia∏bym si´ od Was dowie-
Codziennie do redakcji
CHIP-a trafia sporo listów
z proÊbami o pomoc
w rozwiàzaniu problemów
pojawiajàcych si´ przy
pracy z komputerem. Ru-
bryka Forum poÊwi´cona
jest wszystkim czekajà-
cym na naszà pomoc;
wszystkim, którzy nie mo-
gà poradziç sobie z insta-
lacjà, konfiguracjà i dzia-
∏aniem swoich urzàdzeƒ.
Piszcie do nas:
Redakcja Magazynu
komputerowego C
Plac Czerwony 1/3/5
53-661 Wroc∏aw
HOT-LINE: ka˝dy poniedzia∏ek
od 900 do 1100

wskazujà, ˝e monitor powi- Najcz´Êciej monitory te wypo- dzieç, jak to w∏aÊciwie jest z ty- tel.: (0-71) 73 44 75 w. 129
MASZ PROBLEM – DZWO¡
nien pracowaç w rozdzielczo- sa˝one sà jedynie w przewód mi Cyrixami. Który z poni˝szych e-mail: JarekP@chip.vogel.pl
Êci 800✕600 z cz´stotliwoÊcià D-SUB/D-SUB, natomiast zestawów najlepiej jest wybraç:
odÊwie˝ania 60 Hz. Przy wy˝- przewód D-SUB/BNCx5 jest Cyrix 6x86 150+ 32 MB RAM,
szej cz´stotliwoÊci odÊwie˝ania oferowany jako wyposa˝enie AMD 5K86 133 MHz 32 MB HOT-LINE prawo i
komputery
obraz b´dzie migota∏ (tak jak na dodatkowe. Poniewa˝ sam RAM, Pentium 120 MHz 32 MB W ka˝dy poniedzia∏ek i wtorek,
telewizorze êle dostrojonym do wykorzystuj´ taki monitor, RAM czy Pentium 133 MHz 16 w godzinach 900–1000 na pytania
Czytelników CHIP-a odpowiada
stacji). Zbyt du˝a cz´stotliwoÊç chcia∏bym dowiedzieç si´ jakie MB RAM (wszystkie zestawy sà bieg∏y sàdowy w zakresie prawa
odchylania (narzucona przez zalety posiada doprowadzenie w tej samej cenie). komputerowego –
kart´ graficznà) mo˝e spowo- sygna∏u do monitora poprzez Oprócz tego mam ze swoim Andrzej Niemiec.
tel.: (0-71) 72 94 53
dowaç uszkodzenie monitora. wejÊcie typu BNC. Czy mo˝e komputerem kilka problemów: fax: (0-71) 48 16 60
Proponuj´ sprawdziç w menu korzyÊç z zastosowania wspo- 1. Przy pracy w rozdzielczoÊci
W∏aÊciwoÊci: Ekran / Ustawie- mnianego po∏àczenia ograni- 800✕600 i wy˝szych komputer
nia / Zmieƒ typ ekranu jaki mo- cza si´ jedynie do pracy w wy- cz´sto mi si´ zawiesza . Czy jest z 16 MB RAM – iloÊç pami´ci
nitor jest zadeklarowany w sys- sokich rozdzielczoÊciach? to wina karty graficznej? wystarczajàca do pracy w Win-
temie. Bezpiecznym ustawie- Nadmieni´, ˝e w moim przy- 2. Przy pracy w Windows 95 dows 95 i p∏yta z szynà PCI tak-
niem mo˝e byç Super VGA. padku najcz´Êciej wykorzystu- (nawet w 640✕480) niekiedy towanà 33 MHz (a nie 30 MHz
W chwili obecnej monitorów ze j´ rozdzielczoÊç 1024✕768 zdarza si´, ˝e obraz znika na jak w przypadku Cyrix 150+).
„sztywnymi” cz´stotliwoÊciami (tryb true color, cz´stotliwoÊç u∏amek sekundy, a po ponow- Problemy z kartà graficznà
odchylania (tak jak w tym przy- odÊwie˝ania obrazu 105 Hz). nym jego pojawieniu si´, (wnioskuj´ z listu, ˝e jest to
padku – trzy cz´stotliwoÊci) nie wskaênik myszy znajduje si´ w Windows 95) mogà wynikaç
w Êrodku ekranu i przestaje re- z zainstalowania sterowników
REGULAMIN FORUM CZYTELNIKÓW agowaç na ruchy myszà. Co 16 - bitowych (z Windows 3.1).
1. Listy z problemami powinny posiadaç dopisek FORUM.
jest tego powodem? JeÊli w Windows 95 nie ma ste-
2. Redakcja nie odpowiada listownie na pytania (odpowiedzi publi- rowników do tej karty, lepiej
kujemy tylko na ∏amach CHIP-a). BProcesory Cyrix pracujà bez skorzystaç z drivera VGA –
3. Nie odpowiadamy na pytania, na które odpowiedê mo˝na zna- problemów w Windows 95 – wprawdzie mniej kolorów, ale
leêç w instrukcjach obs∏ugi. w redakcji mamy kilka kompu- system pracuje stabilnie.
4. Sà problemy, z którymi równie˝ my nie potrafimy sobie pora- terów z tym procesorem. Co do Jaros∏aw Praczyk
dziç. Wszystkie pytania, w których b´dà one wyst´powaç, umiesz- pracy z 3D Studio – informacje
czamy w BBS-ie; mo˝e któryÊ z u˝ytkowników b´dzie móg∏ na nie sà sprzeczne. Proponuj´ zasi´-
odpowiedzieç. gnàç informacji bezpoÊrednio Redakcja nie ingeruje
5. Ze wzgl´du na du˝à liczb´ listów, nie na wszystkie mo˝emy od-
w firmie Autodesk. w treÊç i form´ listów.
powiedzieç. Pytania mniej typowe i interesujàce mniejsze grono Zastrzegamy sobie jedynie
czytelników sà umieszczane w BBS-ie. OsobiÊcie z proponowanych prawo do ich skracania.
zestawów wybra∏bym P133

142 Maj 5/97

 SERWIS
Listy
Odpowiedzi redakcji
Nadal otrzymujemy bardzo interesujàce listy na temat
do∏àczanych do naszego pisma CD-ROM-ów. DziÊ publi-
kujemy obszerne fragmenty (niestety, list jest zbyt d∏ugi,
aby przytoczyç go w ca∏oÊci) jednego z najciekawszych,
który dotar∏ do nas jako echo publikowanych w nr 2/97
zbioru uwag ró˝nych Czytelników na temat p∏yt CHIP-CD.
AZ du˝ym zainteresowaniem
przeczyta∏em opinie Czytelni-
ków CHIP-a na temat wyda-
wanych przez Wasze pismo
CD-ROM-ów z numeru 2/97
i chcia∏em wtràciç swoje trzy
grosze na ten temat. Dobrze si´
sta∏o, ˝e zacz´liÊcie wydawaç
te p∏yty, bo to na pewno
zwi´kszy∏o atrakcyjnoÊç Wa-
szego pisma. Z drugiej strony
jednak programy zamieszczane
na tych p∏ytach sà moim zda-
niem troch´ êle dobrane.
Jaki sens ma na przyk∏ad
umieszczanie na p∏ycie progra-
mu, który jest zawarty na co
najmniej kilku innych p∏ytach,
zarówno Waszych, jak i innych
wydawców? (...)
BOczywiÊcie, niewielki. Ge-
neralnie staramy si´ tego nie
robiç, nie zawsze jednak wie-
my, ˝e dany program ukaza∏
si´ ju˝ na p∏ycie innego pis-
ma. Bardzo cz´sto okazuje
si´, ˝e dana aplikacja zosta∏a
umieszczona na naszym
i konkurencyjnym CD-ROM-
ie dok∏adnie w tym samym
momencie. Koordynacja w tej
sytuacji jest praktycznie nie-
mo˝liwa. JeÊli zaÊ chodzi
o powtarzanie si´ oprogra-
mowania na naszych w∏a-
snych p∏ytach, to czynimy tak
wy∏àcznie z narz´dziami, któ-
re sà potrzebne do obejrzenia
lub uruchomienia cz´Êci zgro-
madzonego na danej p∏ycie
materia∏u. UznaliÊmy bo-
wiem, ˝e ka˝da p∏yta jest za-
mkni´tà ca∏oÊcià; nie wszyscy
przecie˝ kupujà ka˝dy numer
CHIP-a.
W gronie moich znajomych
rozmawiamy cz´sto na temat
CD-ROM-ów do∏àczanych do
ró˝nych wydawnictw i docho-
dzimy do wniosku, ˝e ludzie,
którzy dokonujà selekcji pro-
gramów za bardzo „odstajà”
144
od przeci´tnego u˝ytkownika
komputera domowego (...) Czy
ktoÊ próbowa∏ oszacowaç, jaki
procent u˝ytkowników kom-
puterów domowych ma dost´p
do jakiejkolwiek sieci, bàdê te˝
do Internetu? (...) Na siedem-
nastu moich znajomych nikt
w∏àcznie ze mnà nie bawi si´
w Internet. Rozumiem, ˝e sà
tacy, dla których nie istnieje
nic poza Internetem, ale czy
warto dla jednej osoby na sto
przeznaczaç tyle miejsca na
p∏ycie? (...) Pyta∏em si´ w kilku
sklepach szczeciƒskich, ile mo-
demów kupujà prywatni kupu-
jàcy – oko∏o 6 w skali miesiàca
na oko∏o 80 zestawów kompu-
terowych (...)
Po pierwsze jest Pan niekonse-
kwentny: jeÊli liczb´ zakupio-
nych modemów w porówna-
niu z liczbà zestawów kompu-
terowych uznaç za reprezenta-
tywnà, oznacza∏oby to, ˝e do-
st´p do Internetu posiada ok.
7,5% u˝ytkowników kompu-
terów. Po drugie prawdopo-
dobnie odsetek Czytelników
CHIP-a korzystajàcych z Inter-
netu jest wy˝szy (sàdzimy, ˝e
wynosi on obecnie min. 15%).
Tak czy inaczej weêmiemy so-
bie t´ uwag´ do serca – mo˝e
rzeczywiÊcie na CD-ROM-ach
zbyt wiele miejsca poÊwi´cali-
Êmy oprogramowaniu do ob-
s∏ugi Internetu.
Na wi´kszoÊci p∏yt, wydawa-
nych nie tylko przez Wasz mie-
si´cznik, mo˝na znaleêç ca∏à
mas´ programów, które nie zo-
stanà nigdy uruchomione. Du-
˝a cz´Êç tych programów adre-
sowana jest do firm i powinna
znaleêç si´ raczej w Panoramie
Firm, a nie w piÊmie takim jak
Wasze. Mam tu na myÊli pro-
gramy do zarzàdzania firmà,
do prowadzenia magazynu,
czy te˝ wype∏niania formula-
Nasz adres:
Magazyn
komputerowy CHIP
53-661 Wroc∏aw
pl. Czerwony 1/3/5
rzy SAD (...)
Mimo i˝ dla Pana programy
do zarzàdzania firmà nie
przedstawiajà wi´kszej warto-
Êci, to prosz´ nam wierzyç, ˝e
cieszà si´ stosunkowo du˝à po-
pularnoÊcià. Przyk∏adowo pa-
kiety tego typu sà najch´tniej
kupowanymi aplikacjami
w CHIP-shopie. Ponadto nie
zajmujà one z regu∏y wi´cej
miejsca ni˝ kilka megabajtów,
nie wp∏ywajà zatem znaczàco
na zawartoÊç p∏yt.
Na p∏ytach wi´kszoÊç progra-
mów jest w wersji angielskoj´-
zycznej. Czy nie mo˝na umie-
Êciç plików tekstowych oma-
wiajàcych pokrótce obs∏ug´
tych programów w j´zyku pol-
skim? Nie chodzi tu o pisanie
podr´cznika, ale o powiedzmy
kilkustronicowy opis danego
programu. Na pewno ktoÊ te
programy w redakcji testuje
przed skierowaniem ich na p∏y-
t´ i móg∏by napisaç coÊ o nich.
W CHIP-ie zaj´∏oby to sporo
miejsca, a na p∏ycie opis
wszystkich programów to tyl-
ko kilkaset kilobajtów (...)
Kolejna propozycja to do∏à-
czenie opisu odinstalowania
danego programu. Wiele pro-
gramów nie posiada opcji au-
tomatycznego usuni´cia si´
z dysku, a te które jà posiadajà
te˝ potrafià pozostawiç wiele
plików, nie mówiàc o wpisach
w plikach *.ini lub w Rejestrze.
Usuni´cie programów po ich
przetestowaniu prawie zawsze
powoduje strat´ kilku bàdê kil-
kunastu MB miejsca na dysku.
Pana uwagi Êwiadczà – prosz´
wybaczyç – o niewielkiej znajo-
moÊci problemów zwiàzanych
z procesem wydawniczym. Na-
pisanie kilkustronicowego opi-
su programu, to przynajmniej
kilka dni pracy jednej osoby,
a do∏àczenie metody jego dein-
Piotr Kubiszewski
stalacji – kolejnych kilka
godzin! W chwili obecnej po
prostu nie mo˝emy sobie na to
pozwoliç. Poza tym uwa˝amy,
˝e Pana uwagi tak naprawd´
trzeba by skierowaç pod nieco
inny adres: takie opisy powin-
ny byç sporzàdzane – podobnie
jak podr´czniki u˝ytkownika –
przez dystrybutorów progra-
mów, a nie przez nas.
Dlaczego na ostatniej p∏ycie
zosta∏y umieszczone pliki bez
˝adnej przeglàdarki w ich for-
macie? Chodzi mi o pliki
*.3DS (...) Niedopatrzenie czy
te˝ propozycja dla wàskiej gru-
py czytelników posiadajàcych
program 3D Studio?
Raczej niedopatrzenie. W ra-
mach prezentacji nowoÊci re-
dakcyjnego BBS-u publikuje-
my te materia∏y, które Sy-
sop BBS-u uzna∏ za najbardziej
interesujàce.
Nast´pna uwaga dotyczy orga-
nizacji CD-ROM-ów. W prze-
glàdarce nie podajecie, ile miej-
sca zajmuje dany program.
Ma Pan racj´ – postaramy si´
to wkrótce zmieniç.
Proponuj´ do∏àczyç takà infor-
macj´, a tak˝e Êcie˝k´ dost´pu
do danego programu.
O tym ju˝ myÊleliÊmy – ju˝
wkrótce przeglàdarka zostanie
wyposa˝ona w takà mo˝liwoÊç.
Nazwy poszczególnych katalo-
gów na p∏ycie niewiele, a cza-
sem nic nie mówià o ich zawar-
toÊci. (...) Czy nie mo˝na do∏à-
czyç do ka˝dego katalogu pliku
info.txt lub podobnego?
Ryszard Wojniusz, Szczecin
Sàdzimy, ˝e bardzo pomocny b´-
dzie tutaj program KatalogCD,
znajdujàcy si´ od nr 3/97 na ka˝-
dej p∏ycie CHIP-CD. Zawiera
on baz´ danych z informacjami
na temat wszystkich wydanych
do tej pory krà˝ków CHIP-a.
Redakcja nie ingeruje w treÊç
i form´ listów. Zastrzegamy
sobie jedynie prawo do ich
skracania.
Maj 5/97
 SERWIS
Publikacje elektroniczne: WWW, CHIP-CD, BBS

Ruszy∏a maszyna... Dla prenumeratorów

„Serdeczne gratulacje! Odpalenie BBS-u „modemiarzy”. Zaskoczenie by∏o tym JeÊli jesteÊ prenumeratorem dowolnego
w Internecie odby∏o si´ w∏aÊciwie bez wi´ksze, gdy po dwóch tygodniach pracy periodyku wydawanego przez Vogel
problemów dla nas – u˝ytkowników. nowej wersji serwera, umo˝liwiajàcego Publishing (CHIP-a lub Auto Experta),
Jeszcze raz gratuluj´ i ciesz´ si´ niezmier- „wejÊcie” przez Internet, wartoÊç ta uleg∏a mo˝esz uzyskaç dodatkowe uprawnienia
nie. Ciesz´ si´ ja i ca∏a moja rodzina, bo zwi´kszeniu a˝ o 50%! W chwili obecnej przy korzystaniu z redakcyjnego BBS-u.
rachunki z TP S.A. Pami´taj tylko, aby zg∏osiç fakt posiada-
powinny byç teraz nia subskrypcji administratorowi systemu
bardziej znoÊne” (Sysopowi), wysy∏ajàc do niego e-maila,
(Supply). „To jest zawierajàcego Twój numer prenumeraty
SUPER!!! Reszta oraz pe∏ne dane osobowe, na które doko-
polskich BBS-ów nano wp∏aty. Po weryfikacji tych infor-
mo˝e si´ schowaç. macji otrzymasz list zwrotny, informujà-
Extra interface, mu- cy Ci´ o zwi´kszeniu uprawnieƒ. Dopie-
sic itp. To jest to, co ro od tego momentu jesteÊ „widziany”
powinno byç ju˝ w BBS-ie jako prenumerator.
dawno” (Vezyr). Ka˝dy u˝ytkownik naszego serwera
Podobnych listów b´dàcy jednoczeÊnie subskrybentem
otrzymaliÊmy ca∏- ma mo˝liwoÊç wysy∏ania poczty in-
kiem sporo; za ternetowej. Aby przes∏aç list do adre-
wszystkie serdecznie sata majàcego konto internetowe,
dzi´kujemy. Zainte- nale˝y poprzedziç adres odbiorcy
resowanie „nowym” prefiksem IN: informujàcym serwer,
BBS-em przeros∏o ˝e jest to adres u˝ytkownika spoza
wszelkie oczekiwa- naszego BBS-u. Dla przyk∏adu, jeÊli
nia. 19 marca, kiedy chcemy wys∏aç wiadomoÊç do jednego
to – z kilkunastogo- z autorów Wolnej Paginy, powinniÊmy
dzinnym opóênie- list zaadresowaç w nast´pujàcy sposób:
niem – o godz. Nowy serwer, nowy klient – World- IN: Zimny_Reset@chip.vogel.pl.
16.00 otworzyliÊmy wrota naszego serwe- group Manager 2.50 – i nowa szata Darmowa poczta internetowa to nie
ra w Internecie, dos∏ownie run´∏a lawina graficzna – to „internetowy” CHIP BBS wszystko. Naszym prenumeratorom ofe-
nowych u˝ytkowników. rujemy tak˝e „furtk´”, która otwiera za-
Od momentu wystartowania redakcyj- dziennie przybywa ok. 10–20 nowych u˝yt- czarowany Êwiat Sieci. Po wybraniu opcji
nego BBS-u, tj. od 4 stycznia 1996, nasz kowników. Wszyscy zadajemy sobie tylko Us∏ugi internetowe (z poziomu menu
serwer zyska∏ sobie ponad 3000 sta∏ych jedno pytanie: ile kont b´dzie zawiera∏ nasz g∏ównego Worldgroup Managera), u˝yt-
u˝ytkowników. Wydawa∏o si´ nam wtedy, serwer za kilka miesi´cy? W ka˝dym razie kownik ma mo˝liwoÊç wyboru jednej
˝e jest to granica mo˝liwoÊci polskich miejsca wystarczy dla wszystkich... z pi´ciu us∏ug udost´pnianych przez nasz
BBS. FTP pozwala Êciàgaç pliki z ca∏ego
Êwiata na swój lokalny komputer, IRC
udost´pnia sieciowe „pogaw´dki” z wie-
Âwie˝e bu∏eczki loma osobami przy wykorzystaniu jedne-
U˝ytkownicy, którzy korzystali ju˝ wcze- poÊrednictwem naszego BBS-u (patrz go z serwerów tej us∏ugi, Finger pozwoli
Êniej z redakcyjnego BBS-u zauwa˝yli za- notka „Tylko dla prenumeratorów”). To sprawdziç, kto jest aktualnie zalogowany
pewne, ˝e zmieni∏ si´ nieco sposób obs∏u- co powinno byç natomiast zauwa˝alne dla na jednym z komputerów pod∏àczonych
gi nowego serwera, jak i jego funkcjonal- wszystkich, to wzrost szybkoÊci dzia∏ania
noÊç. Poni˝ej przedstawiamy pokrótce ca∏ego systemu. Spowodowane jest to
najwa˝niejsze ze zmian. przeniesieniem oprogramowania ze stare-
W nowej wersji programu do obs∏ugi go serwera (PC 486 DX2/66) na nowà ma-
BBS-u – Worldgroup Managerze 2.50 – szyn´ – komputer z dwoma procesorami
po∏àczono dotychczasowà Poczt´ elek- Pentium Pro 200 MHz. Na wydajnoÊç ma
tronicznà oraz Forum w jeden modu∏, wp∏yw tak˝e nowe oprogramowanie –
nazwany Message Center. Umo˝liwia Worldgroup Server 3.0 – który pracuje pod
on wysy∏anie wiadomoÊci zarówno do nadzorem systemu Windows NT 4.0 (wer- JeÊli jesteÊ prenumeratorem CHIP-a
pojedynczych u˝ytkowników, jak sja 1.0 pakietu, z której korzystaliÊmy do- lub Auto Experta, dajemy Ci teraz mo˝li-
i uczestniczenie w listach dyskusyjnych. tychczas, uruchamiana by∏a pod DOS-em). woÊç korzystania za poÊrednictwem
Wyposa˝ono go w funkcjonalny edytor O tym jak wykorzystaç nowe mo˝liwo- BBS-u CHIP-a z us∏ug pozwalajàcych
tekstu, który pozwala na przygotowywa- Êci serwera BBS-u CHIP-a napiszemy sze- na „surfowanie” po Internecie
nie listów wzbogaconych wieloma kroja- rzej ju˝ za miesiàc: na „stole operacyjnym”
mi pisma, ró˝nà wielkoÊcià czcionki czy znajdzie si´ Worldgroup Manager 2.50. do Internetu, Telnet i Rlogin natomiast
kilkoma kolorami. Póki co w razie problemów prosimy wy- umo˝liwià prac´ na dowolnej zdalnej ma-
Dzi´ki pod∏àczeniu do Sieci udost´pni- sy∏aç listy z dok∏adnym opisem k∏opotów szynie b´dàcej serwerem tych us∏ug. I to
liÊmy naszym prenumeratorom mo˝li- do Sysopa systemu, który s∏u˝y pomocà wszystko za darmo! – u˝ytkownik ponosi
woÊç „surfowania” po Internecie za w ka˝dej sprawie. tylko koszt po∏àczenia z BBS-em CHIP-a.

146 Maj 5/97


ZawartoÊç CHIP-CD 5/97
Najciekawszymi sk∏adnikami majowego
CHIP-CD sà – jak zwykle – wersje testo-
we kilku aplikacji, których opisy znaleêç
mo˝na w wi´kszoÊci na ∏amach bie˝àcego
numeru. Szczególnie godne polecenia wy-
dajà si´ 30-dniowe edycje pakietów:
Quick View Plus 4.0 (CHIP 2/97), Side-
kick 95 (omówienie Internet Sidekicka
znalaz∏o si´ w poprzednim wydaniu
Jednym z najbardziej oryginalnych
sk∏adników CHIP-CD 5/97 sà materia∏y
poÊwi´cone festiwalowi WRO ‘97
CHIP-a) oraz Netscape Navigator 3.01
(w bie˝àcym numerze publikujemy arty-
ku∏ na temat bety Netscape Communica-
tora 4.0) w trzech wydaniach: dla Macin-
toshy oraz dla Windows 3.1x i 95.
Oprócz tego warto zapoznaç si´ z wersjà
demonstracyjnà Encyklopedii Ssaków
(patrz rubryka CD-ROM w bie˝àcym nu-
merze), ograniczonym wydaniem pakietu
antywirusowego Guard 95, programem
EDS for DOS & Windows, s∏u˝àcym do
szyfrowania danych, ograniczonà wersjà
Telefonicznej Bazy Danych (bli˝szy opis
wewnàtrz numeru) i trzema bardzo inte-
resujàcymi prezentacjami: multimedial-
nej bajki Lulu i jej ksià˝ka, pakietu staty-
stycznego Statistica 5.01 oraz czterech
produktów firmy Optimus Pascal – Jak to
dzia∏a? (CHIP 12/96), Encyklopedii Przy-
rody (CHIP 1/97), Historii Âwiata i bajki
Czarownica Agata mia∏a kota Gagata
(CHIP 3/97).
Jako ilustracja przeglàdu oprogramo-
wania do zarzàdzania adresami (patrz
wn´trze numeru) na CD-ROM-ie znala-
z∏o si´ siedem ró˝nych produktów tego
rodzaju. Poza tym na p∏ycie zamieÊciliÊmy
te˝ tradycyjnie sporo materia∏ów uzupe∏-
niajàcych do kilku ró˝nych artyku∏ów:
krótkiego kursu tworzenia skryptów
w JavaScripcie (s. 118), omówienia
s∏abych punktów systemu Windows NT
(s. 110), opisu nowego formatu plików
dêwi´kowych MP3 (s. 50), testu kart wi-
deo (CHIP 4/97, s. 62) oraz tekstu na te-
mat procesorów sygna∏owych (s. 76).
Szczególnej uwadze Czytelników chcie-
libyÊmy poleciç elektronicznà „zapo-
wiedê” mi´dzynarodowej edycji festiwalu
WRO (Wroc∏awskie Realizacje Oko∏omu-
zyczne), który odb´dzie si´
w dniach 30.04–4.05.1997 we
Wroc∏awiu. Na krà˝ku zamie-
ÊciliÊmy dwie prace Jacka Szle-
szyƒskiego oraz kilkanaÊcie gra-
fik Yoshiyuki Abe (wraz z ˝ycio-
rysem ich autora), które pre-
zentowane b´dà w ramach
WRO ‘97. Tym samym na
CHIP-CD debiutujà materia∏y
z zakresu szeroko rozumianej
sztuki multimedialnej.
Wszystkim w∏aÊcicielom
firm polecamy wyjàtkowo spo-
ry zestaw programów do za-
rzàdzania firmà (w wi´kszoÊci
mo˝liwych do zakupienia
po cenach promocyjnych
w CHIP-shopie): Biznes Plan,
Analiza Finansowa Firmy i System Infor-
mowania Kierownictwa Media M zainte-
resujà przede wszystkim mened˝erów,
zaÊ produkty firmy MKJ – Ewka, Jolka
i Polka – zaspokojà potrzeby „szarych”
pracowników firm.
Poza tym na majowej p∏ytce zamieÊci-
liÊmy spory zestaw shareware’owych
programów graficznych o bardzo szero-
kim spektrum zastosowaƒ, jak zwykle
kilka gier (uwaga na Flight Unlimited for
Windows 95 oraz MS Soccer!), poprzedni
numer CHIP-a w postaci elektronicznej,
kilka audycji radiowych CHIP w eterze
oraz tradycyjnie zestaw nowoÊci i dzie-
si´ç najpopularniejszych aplikacji redak-
cyjnego BBS-u.
Najlepszy film 1996 r.
Przez ponad miesiàc trwa∏ w naszym
BBS-ie konkurs, który mia∏ wy∏oniç naj-
ciekawszà produkcj´ filmowà ostatniego
roku. Oto trzy najlepsze filmy 1996 r.
zdaniem u˝ytkowników naszego BBS-u:
1. Waleczne Serce – 17,5% g∏osujàcych
2. Siedem – 13,75%
3. Dzieƒ Niepodleg∏oÊci – 12,5%
WÊród g∏osujàcych rozlosowano zeszy-
ty CHIP Special oraz ksià˝ki. Pe∏nà list´
nagrodzonych mo˝na znaleêç na liÊcie
dyskusyjnej „Konkursy”.
Top Ten
5/97
Poni˝sze zestawienie obejmuje najpopularniejsze
aplikacje ostatniego miesiàca. W nawiasach podaje-
my liczb´ downloadów ka˝dego z programów w cià-
gu ostatnich 30 dni oraz od chwili ich umieszczenia
w BBS-ie.
1. MS PIT (105/105) – arkusze do MS Excela,
wyliczajàce i drukujàce identyczne z oryginalnymi
deklaracje podatku dochodowego za rok 1996 r.
dla osób fizycznych: PIT-30, -31, -32, 33, -34 oraz
za∏àczniki: PIT-A, -B, -C, -D oraz -E.
2. S3 PCI (50/108) – program wyÊwietlajàcy para-
metry pracy karty graficznej zgodnej z S3.
3. Faktura 1.7 (44/83) – zestaw arkuszy do MS Exce-
la, pozwalajàcych na wype∏nianie i drukowanie fak-
tur VAT, rachunków uproszczonych, dowodów
wp∏aty (tak˝e bankowych), poleceƒ przelewu/po-
brania i przekazów pocztowych.
4. MS Internet Explorer 3.02 (38/59) – popularna
przeglàdarka WWW (w wersji 32-bitowej) produkcji
Microsoftu.
5. Modem Doctor 7.0S (31/31) – jeden z najlep-
szych na Êwiecie programów do testowania mode-
mów i diagnostyki koÊci UART. Przeprowadza po-
nad 60 ró˝nych testów!
6. Trumpet Winsock 3.0c for Windows
3.1x (30/219) – nak∏adka na 16-bitowe „okienka”,
umo˝liwiajàca po∏àczenie z Internetem za pomocà
modemu.
7. Worldgroup Manager 1.01 PL (28/374) – multi-
medialny i wielowàtkowy program terminalowy dla
Windows 3.1x w wersji polskiej.
8. Licznik telefoniczny 1.1 shareware (27/1024) –
program umo˝liwiajàcy dok∏adne kontrolowanie wy-
datków za telefon; wylicza op∏aty za po∏àczenia mo-
demowe i zwyk∏e; stosuje ró˝ne taryfy; posiada
w∏asny dialer.
9. PowerBoard BBS 1.25a (27/86) – bardzo rozbu-
dowany i funkcjonalny serwer BBS-owy.
10. LHA32 1.06 (27/40) – najnowsza, 32-bitowa wer-
sja popularnego kompresora LHA.
NowoÊci 5/97
Poni˝ej prezentujemy wybór najciekawszych nowo-
Êci, jakie znalaz∏y si´ na naszym serwerze w ciàgu
ostatniego miesiàca:
Cool Edit 96 – jeden z najlepszych share-
ware’owych edytorów plików dêwi´kowych (WAV
itp.); posiada wbudowany j´zyk skryptowy; pozwala
na zapis w formacie RealAudio.
Fnord Server 0.9.9.23 – bardzo rozbudowany (i co
najwa˝niejsze – ca∏kowicie darmowy!) serwer WWW
dla Windows 95.
Guitar Studio 2.02 – rozbudowane narz´dzie dla gi-
tarzystów; odgrywanie plików dêwi´kowych z metro-
nomem, eksport nut, strojenie gitary itp.
Guitar Teacher for Windows 95 2.3 – program do
nauki gry na gitarze; pokazuje uk∏ad palców na gry-
fie, uczy zasady funkcjonowania gryfu (a nie tylko
„pami´ciowego” naciskania strun).
InfoLink 1.6 Freeware – aplikacja do sprawdzania
dzia∏ania poprawnoÊci odsy∏aczy hipertekstowych
(linków) na stronach WWW.
Kalkulator/32 1.25 – elektroniczny kalkulator in˝y-
nierski oraz naukowy; posiada ponad 100 ró˝nych
funkcji (statystyczne, Eulera itp.).
Liga polska – program dla fanów polskiego futbolu;
umo˝liwia prowadzenie tabel z wynikami poszcze-
gólnych meczy, statystyk, a nawet typowanie wyni-
ków meczy; pakiet zawiera kod êród∏owy w Turbo
Pascalu (Uwaga! Program nale˝y rozpakowaç do
katalogu c:\liga!).
NTFS File System Driver for DOS/Windows 1.3 –
sterownik umo˝liwiajàcy dost´p z poziomu
DOS-a i Windows 3.1x/95 do partycji NTFS stosowa-
nych przez Windows NT.
PC Config 8.1 – program testujàcy oraz informujà-
cy o komponentach zainstalowanych w systemie;
raportuje m.in. szybkoÊç CD-ROM-u, pipeline burst
cache’a i pami´ç RAM (tak˝e EDO); wykrywa rodzaj
zainstalowanego procesora (UMC, TI, Cyrix, Intel,
NexGen), rodzaj zainstalowanej karty VGA, funkcje
APM, karty PCMCIA itp.
PCX98 – przeglàdarka plików w formacie PCX o d∏u-
goÊci 98 bajtów!
RogSoft NotePad+ 1.11 – zamiennik standardowe-
go Notatnika z Windows 95/NT: nie ma bariery d∏u-
goÊci pliku, otwiera wiele zbiorów naraz, obs∏uguje
mechanizm przeciàgnij-i-upuÊç, umo˝liwia wysy∏a-
nie dokumentów pocztà elektronicznà (za pomocà
interfejsu MAPI).
Start Clean 2.1 – program usuwajàcy z menu star-
towego Windows 95 niepotrzebne skróty oraz puste
katalogi.
The HTML Reference Library 3.0 – nowa wersja
elektronicznego podr´cznika dla Windows 95, opi-
sujàcego dok∏adnie wszystkie komendy j´zyka
HTML oraz jego wykorzystanie w po∏àczeniu z naj-
popularniejszymi przeglàdarkami WWW.
147
 SERWIS
Gie∏da CHIP-a
Sprzedam...
■ Hardware
O 1MB kart´ muzycznà, kompatybilnà z Ul-
trasound + oprogramowanie (8 dyskietek
3.5”), mikrofon – 280 z∏. Piotrków Tryb. tel.
(0-44) 48 61 24, prosiç Tadka albo KrzyÊka.
O Amiga 500 2,5MB RAM, programy, li-
teratura, pokrywa na klawiatur´ itp. Se-
bastian Rudnicki, ul. A. Hlonda 9/6, By-
tom, tel. (0-32) 189 48 97.
O Atari TT – 16 MB RAM, 850 HDD, karta
SVGA VME Nova, obudowa big tower, ska-
ner, Calamus SL, Line Art., kombi – cena
2500 z∏. Robert Szaptil, ul. Warszawska 57,
11-700 Mràgowo, tel. (0-8984) 40 51.
O Drukarka Star LC-10 iinne podzespo∏y kom-
puterowe. Cena drukarki – 250 z∏. Robert Ple-
Êniak, ul. Rejtana 14a/110, 35-326 Rzeszów.
O Komputer 486DX4/256 cache, AMD
133 MHz, 8 MB RAM, HDD Conner 540
MB, FDD 1.44MB, CD-ROM 4x Mitsumi,
SVGA S3 V+ 1MB, monitor Yakumo 14”
kolor, Gravis Ultrasound, klawiatura,
mysz – 2600z∏. Leszek Janczewski, tel.
(0-95) 32 62 40 Gorzów Wlkp.
O Nagrywarka CD-ROM HP, karta do obróbki fil-
mów Video miro DC 1+ (DC 20) i fax/modem
14.400 Creative Labs (wew.),tel. (0-71) 342 48 02.
O Notebook Texas Instruments TravelMate
5000, Intel Pentium 75 MHz, HDD 525 MB,
10,5” color dual scan, 8 MB RAM, 256 kB
cache, 2 MB Video RAM, architektura PCI
Bus, wbudowane multimedia (16 - bit. kar-
ta muzyczna, g∏oÊnik i mikrofon), PCMCIA
typ III, baterie Li-Ion – 3900 z∏. Bart∏omiej
Brzeziƒski, tel. (0-42) 13 25 19.
O PC DX2/66 MHz, 8 MB RAM, HDD 420
MB, FDD 1.2/1.44 MB, mysz, klawiatura
– 1200 z∏, drukarka Star NB 24-15 – 200
z∏, kserokopiarka Xerox 10.12 – 1800 z∏.
Wojciech Skowroƒski, ul. Pi´kna 116/3a,
Warszawa, tel. (0-22) 625 54 30.
O PC Pentium 100 MHz, Intel Triton, 256 kB
pipelined burst cache, 16 MB EDO RAM,
SVGA S3 Trio 64V+ 2 MB EDO RAM, HDD
1,3 GB WD Caviar, FDD 1,44 MB , CD-ROM
4X, karta muzyczna Mozart 16, g∏oÊniki
aktywne 40W, klawiatura Win95, mysz –
2490z∏, roczna gwarancja. Robert Niebrzy-
dowski, tel. (0-22) 674 75 10.
O Pentium 75 MHz, 8MB RAM, FDD 1.44
MB, HDD 540 MB, SVGA 1 MB PCI, mini to-
wer, monitor SVGA color 14” – 2600 z∏.
¸ódê, tel. (0-42) 33 89 57.
REGULAMIN GIE¸DY
1. Listy (lub kartki) z og∏oszeniami do gie∏dy powinny posiadaç do-
pisek GIE¸DA.
2. Prenumeratorzy mogà opublikowaç jedno og∏oszenie bezp∏atnie.
3. Og∏oszeniodawcy, którzy nie prenumerujà CHIP-a, p∏acà 5 z∏ za
jedno og∏oszenie.
4. Og∏oszenie ukazuje si´ raz po zg∏oszeniu. JeÊli np. prenumerator
chce, aby og∏oszenie ukazywa∏o si´ przez kilka miesi´cy, musi je
tyle razy wys∏aç do redakcji.
5. Og∏oszenia do numeru np. lipcowego przyjmowane sà do 5 maja
(wynika to z trybu produkcji CHIP-a).
6. Og∏oszeniodawcy, którzy ∏amià ustaw´ o prawach autorskich
(np. sprzedajà pirackie oprogramowanie), mogà byç pociàgni´ci
do odpowiedzialnoÊci karnej.
148
O Pami´ci SIMM 4 MB PS-2. Niskie ceny,
detal i hurt. Roczna gwarancja, faktura VAT
na ˝àdanie. Joachim Werdin, skr. poczt.
147, 47-220 K´dzierzyn, tel. (0-77) 81 68 65.
O PC Pentium 90 MHz, p∏yta 75-200 MHz,
256kB cache, 8 MB RAM, SVGA S3 Trio 64
V+ 1 MB, HDD 1,2 GB Seagate, CD-ROM
4x Toshiba, FDD 1.44 MB – 1750 z∏. Proce-
sor AMD 486 DX2 80 MHz 3V – 200 z∏. No-
wy Sàcz, tel. (0-18) 45 62 14.
O PC 486 DX2/80 MHz, 256 kB cache,
EIDE, 12 MB RAM, HDD 850 MB Conner,
FDD 1,44/1,2 MB, SVGA Hercules Stingray
Pro 1 MB, Soundmax 16 bit, CD-ROM So-
ny 2x, monitor 14” Highscreen LE 48p.,
klawiatura, mysz. Cena zestawu 2200 z∏.
Tel. (0-688) 79 738.
O PC 486 DX2/80 MHz, 8 MB RAM, 256 kB
cache, FDD 1,44 MB, HDD 859 MB, SVGA
1 MB RAM PCI, mysz, klawiatura, cena –
1400 z∏. Pawe∏ Ostasz, ul. Bohaterów 44/1,
35-112 Rzeszów, tel. (0-17) 56 41 07.
O PC Pentium 200 MHz, Intel Triton II, 32
MB EDO RAM, SVGA Matrox MGA Mille-
nium 4 (8) MB WRAM, HDD 2,5 GB Se-
agate Medalist, FDD 1,44 MB, midi tower,
CD-ROM Panasonic 12x. Roczna gwaran-
cja, cena – 4990 z∏. Robert Niebrzydow-
ski, tel. (022) 647 75 10.
O PC Pentium 166 MHz, p∏yta Asus HX 75-
200 MHz, Flash BIOS Award, 256 kB pipe-
lined cache, 16 MB EDO RAM, SVGA #9 S3
986 2 MB VRAM, HDD 850 MB, FDD 1.44
MB, CD-ROM Toshiba 8x, karta SB AWE 32
PnP, szuflada na HDD, g∏oÊniki 50 W, mysz
Genius (wi´kszoÊç podzespo∏ów na gwa-
rancji!). Cena 3750 z∏ (zainstalowane boga-
te oprogramowanie gratis). Jacek Jaworski,
Lublin, tel. (0-81) 756 17 78.
O P∏yt´ g∏ównà Pentium 75-200 MHz, Tri-
ton II, 0 MB RAM, 256 kB cache, proce-
sor AMD K5 P.-100, gwarancja – 11.97.
Cena – 600 z∏. Andrzej Myszakowski, ul.
Chodkiewicza 34/7, 47 – 400 Racibórz,
tel. (0-36) 425 95 10.
O P∏yta g∏ówna Pentium 75 – 200 MHz
bez RAM, 256 kB cache, Award BIOS, Pi-
peline + procesor Pentium AMD K5 PR
100 (gwarancja) – 500 z∏. Andrzej Mysza-
kowski, ul. Chodkiewicza 34/7, 47-400
Racibórz, tel. (0-36) 415 95 10.
O Sprzedam drukark´ Star LC 200 color
(9 igie∏, druk w kolorze) – cena 300 z∏.
Ziemowit Brysiak, ul. Podwale 27/35,
Wroc∏aw, tel. 44 28 09.
O Sprzedam nowe karty do obróbki fil-
mów wideo: miro Video DC 20 (info CHIP
5/96) – 1900 z∏, miro Video DC 30 (info
CHIP 1/97) – 2750 z∏ oraz nagrywark´ CD-
ROM JVC-W2010 – 1400 z∏. Cezary Ko-
nieczny, Poznaƒ, tel. do pracy: (0-61) 76
00 11 wew. 249.
O Sprzedam p∏yt´ g∏ównà z procesorem 486
DX2-66 MHz, 256kB cache, 16 MB RAM +
katra graficzna SVGA LB Cirrus Logic 5429
1 MB upgrade do 2 MB (na gwarancji) + kar-
ta muzyczna Audio Plus 1600. Cena 500 z∏.
Tel. (0-22) 729 75 83, ul. KoÊciuszki 1f /13,
05-840 Brwinów (woj. warszawskie).
O Sprzedam profesjonalnà kart´ muzycznà
Wavetable Ensoniq Soundscape Elite
z oprogramowaniem (nowa, gwarancja) –
700 z∏, drukark´ atramentowà Epson Stylus
800 – 450 z∏, monitor kolorowy 15” LR NI Da-
ewoo 1502B1 (plug’n’play DCC) – 1100 z∏,
stolik pod komputer (bia∏y) Highscreen Vo-
bis Colani – 250 z∏, fotel biurowy Mieszko II
– czarny, skórzane obicie, mo˝liwoÊç regu-
lacji we wszystkich kierunkach i odchylania
do ty∏u – 380 z∏. Piotr KoÊny, ul. Józefa 17/76,
92-235 ¸ódê, tel. 90-42) 676 01 06.
O Sprzedam notebook Epson ActionNote
866C, 486 DX 66-75 Mhz, 4 MB RAM, 340 MB
HDD, color dual scan, Tracking Pad, gniaz-
do PCMCIA oraz Docking Station + torba
z zasilaczem. Cena – 3700 z∏. Piotr Kluska,
tel. (0-6475) 26 02 po godz 20.00.
● Software
O „ATOMBIT” to: us∏ugi w zakresie opro-
gramowania – Visual Basic, szkolenia,
konsultacje, instalacje: DOS, MS Win-
dows, Novell, DTP, opracowania w zakre-
sie ochrony powietrza atmosferycznego.
Biuro Technik Komputerowych i Ochrony
Ârodowiska „ATOMBIT”, Zielona Góra, tel.
(0-68) 25 50 96.
O Anglik, Maszynistka, Statki, Uk∏ad okre-
sowy pierwiastków, Welltris – shareware, j´-
zyk polski; DOS, PC XT z 640 kB RAM i Her-
cules wystarczà. Aby je otrzymaç za darmo
nale˝y jednà czystà dyskietk´ oraz koper-
t´ zwrotnà wys∏aç na adres: Maciej Szew-
czuk, ul. Bia∏opràdnicka 17/20, 31-31-221
Kraków, z dopiskiem Shareware.
O CD-ROM-y, (gry, u˝ytki i inne) – sprze-
da˝ wysy∏kowa. Ceny od 25 z∏. Katalog –
biuletyn (36 str.), cennik – cena 3 z∏, ka-
talog na dyskietce 3,5” HD – cena 5 z∏,
wysy∏ka za zaliczeniem pocztowym + po-
branie pocztowe. M. Ch∏opiƒski, skr.
Poczt. 7, 73-103 Stargard Szczeciƒski 5.
O CD-ROM-y: wersje pe∏ne i shareware.
Najnowsze polskie i zagraniczne programy
multimedialne, gry, programy u˝ytkowe, na-
rz´dziowe, biurowe, edukacyjne, nauka j´-
zyków, bajki dla dzieci, dêwi´ki, erotyka oraz
wiele innych. Sprzeda˝ wysy∏kowa. Ceny
ju˝ od 16 z∏. Marcin Szczerbowski, ul. W∏.
Jagie∏∏y 33/55, 14-100 Ostróda, tel. (0-88)
46 94 57 w godzinach od 19 do 22.
O Doskona∏e udogodnienie w pracy leka-
rza: program MEDI 4.02 pl, sklepikarza i hur-
townika: program Kupiec 3.016 pl oraz kil-
kaset dalszych propozycji (sprz´t i oprogra-
mowanie) w atrakcyjnych cenach oferuje
wysy∏kowo firma CzyÊcioszek – Software,
mgr Roman Kowalkowski, ul. Orzeszkowej
41/36, 43-100 Tychy, tel. (0-32) 117 00 79.
O Inter Fast – biblioteka do Turbo/Borland
Pascala 7.0 u∏atwiajàca tworzenie interfejsu
(tryb graficzny i tekstowy) – 75 z∏ (demo –
koperta + znaczek i dyskietka), „5x5” - gra
na zasadach popularnego teleturnieju – 25
z∏. Marcin Szcz´sny, ul. Szarych Szeregów
36/5, 09-409 P∏ock, tel. (0-24) 63 41 88.
O LOTTO – najcz´Êciej oraz najwi´cej
wygrywajàce kombinacje liczb w Multi-
Lotku – generator zestawów od jednej do
dziesi´ciu liczb – sprawdzanie wygra-
nych – 10 PLN; demo:http://
www.ci.pwr.wroc.pl/~merena/lotto.html
Miros∏aw Merena, Sàsiedzka 5/6, 53-031
Wroc∏aw
O Nowy Commander do obs∏ugi plików
i nie tylko, 32 – bitowy pod Windows 95
– ca∏y w j´zyku polskim. W programie
m.in. modu∏ do odtwarzania muzyki CD,
MIDI, WAV i nagrywania plików WAV. Pe∏-
na, ca∏kiem legalna wersja wraz z ca∏à
mo˝liwà dokumentacjà tylko 9 z∏ + koszt
przesy∏ki. Tel. (0-71) 63-63-60 (po po∏u-
dniu). Powy˝ej 5 sztuk tylko 8 z∏. Od ka˝-
dego programu.
O Oryginalny pakiet OS/2 Warp 3.0 PL +
Bonus Pack na CD-ROM – 400 z∏. tel./fax
(0-22) 784 18 10. e-mail: kuba@it.com.pl
O Polonista 1.6. S∏ownik terminów literac-
kich. Zawiera ponad 300 dok∏adnie omówio-
nych poj´ç z zakresu szko∏y Êredniej. Ma∏e
wymagania sprz´towe (XT, AT), u∏atwiona
obs∏uga za pomocà myszy. Sprzeda˝ za za-
liczeniem pocztowym – 13 z∏. Dok∏adne in-
formacje: koperta + znaczek. Marcin Dzie-
kaƒski, ul. Fojkisa 7a/3, 41-703 Ruda Âlàska.
O Profesjonalne programy komputerowe
do gier liczbowych – Multi, Expres i Du˝e-
go Lotka. Szerokie mo˝liwoÊci, metody, ba-
zy wyników, analiza, systemy skrócone. Ce-
na 56 z∏. Piotr Kamiƒski, 48-300 Nysa, ul.
S∏owackiego 13, tel. (0-77) 31 05 88.
O Wysy∏kowa sprzeda˝ shareware, CD-
-ROM-ów, oprogramowania (równie˝ syste-
my finansowo-ksi´gowe) i literatury informa-
tycznej. Aby otrzymaç bezp∏atny pe∏ny ka-
talog prosz´ o przes∏anie dyskietki HD
i znaczka za 60 gr oraz zadresowanej zwrot-
nie koperty. Atrakcyjne warunki zakupu
oprogramowania i komputerów (raty), co
miesiàc nowoÊci shareware. REMIX, 04-087
Warszawa, ul. Igaƒska 15b, tel. 10 85 34. Za-
praszamy do wspó∏pracy lokalnych dystry-
butorów oprogramowania i literatury infor-
matycznej – korzystne warunki wspó∏pracy.
O Wysy∏kowa sprzeda˝ programów pol-
skich i zagranicznych. Atrakcyjne ceny.
Katalog po otrzymaniu dyskietki HD,
znaczka za 80 gr i koperty zwrotnej. M.
Ch∏opiƒski, skr. Poczt. 7, 73-103 Star-
gard Szczeciƒski 5.
O Wysy∏kowa sprzeda˝ programów share-
ware, DOS i Windows. Bogata oferta: DTP,
CAD, grafika, gry itp. PrzeÊlij dwa znaczki
na list z opisem Twojego sprz´tu. Adres do
korespondencji: Aleksander Reçko,
ul. M. Konopnickiej 6-12/54,62-800 Kalisz.
◆ Inne
O Czarny tusz do drukarek atramento-
wych po super atrakcyjnych cenach
oferuje producent. Ink-Pol, ul. Canalet-
ta 30-10, 51-650 Wroc∏aw, tel. (0-71) 48
99 09, fax 72 21 80.
O Laminator rolowy GMP z dwoma siliko-
nowymi wa∏kami grzejnymi, o maksymalnej
szerokoÊci rolki folii 350 mm, z termostatem
sterowanym mikroprocesorem, za 2700 z∏.
Krzysztof Murawski, ul. Gajowa 95/20, 85-
087 Bydgoszcz, tel. (0-52) 42 66 82.
O Naprawa wszelkiego rodzaju zatartych
wentylatorów do komputerów (wentyla-
tory zasilaczy, procesorów, inne). Pawe∏
& Jacek, 21-100 Lubartów, ul. Wieniaw-
skiego 32, tel./fax (0-836) 24-61.
O Producent oferuje tusz do drukarek
atramentowych po bardzo atrakcyjnych
cenach. Ink-Pol, ul. Canaletta 30/10, 51-
650 Wroc∏aw, tel./fax (0-71) 72 21 80. O 151
Maj 5/97
 SERWIS
Gie∏da CHIP-a

O Przedsi´biorstwo Informatyczne EXCO-
GITO s.c. – kompleksowa komputeryzacja
przedsi´biorstw, kursy komputerowe, szko-
lenia, wdro˝enia, nadzór eksploatacyjny,
zintegrowane programy sieciowe. ul. S∏aw-
kowska 12, 31-014 Kraków, tel. (0-12) 21 75
21, fax/modem (0-12) 21 56 88.
O Serwis komputerowy u klienta, komplek-
sowa obs∏uga firm, modernizacje, konku-
rencyjne ceny na komputery i us∏ugi, kom-
putery markowe, gwarancja 3 lata, Warsza-
wa (0-90) 27 38 04 Media Art Vision.
O Sieci LIGHSTONE, komputery PC, dru-
karki, akcesoria, oprogramowanie licencyj-
ne, CD-ROM-y, shareware – sprzeda˝ wy-
sy∏kowa. Najni˝sze ceny. Katalog na dys-
kietce (2.80 + wysy∏ka). INVEST PRO, ul.
Krasickiego 41/13, 65-512 Zielona Góra,
tel./fax (0-68) 24 31 20.
O Sprzedam literatur´ komputerowà: Se-
krety Windows 3.1 (3 tomy), Borland C++
2.0 (2 tomy), Corel Draw 2.0, Programowa-
nie w Borland C++, Turbo Pascal 5.5, Tur-
bo Pascal 6.0. Sprzedam tak˝e OS/2 Warp
Trial Wersion na CD oraz Katalog oprogra-
mowania 96 CHIP-a z CD-ROM. Âmiejek
Przemys∏aw, ul. Markoszowska 21, 44-178
Przyszowice.
Kupi´
O Komputer 486 DX, DX2 lub DX4, 4 MB
RAM, HDD 250 MB, VGA lub SVGA, FDD
1.44 MB, monitor, obudowa lub lepszy.
Oferty z dok∏adnym opisem i cenà (do
1000 z∏ – do negocjacji) kierowaç na ad-
res – Artur Boroƒ, Czernichów 344, 32-
070 Czernichów, woj. Krakowskie.
O Notebooka – oferty z dok∏adnym opi-
sem i cenà prosz´ kierowaç – Rafa∏ Wit,
ul. 1-go Maja 162c/1, 40-237 Katowice.
O Odkupi´ Novell 3.12 na 10 lub wi´cej
stanowisk z licencjà. Stanis∏aw Piechu-
la, Apteka „Stara”, Miko∏ów, Rynek 5, tel.
(0-32) 12 62 635.
O Oryginalnà gr´ Woodruff. Grzegorz Jàka-
∏a, Os. Ró˝ane 22b/7, 58-200 Dzier˝oniów.
O Poszukuj´ dostawców podzespo∏ów
komputerowych. Oferty z cenami kierowaç
na adres: Studio komputerowe „Pastel”, skr.
Poczt. 14, 18-100 ¸apy.
Us∏ugi
O Archiwizacja danych na p∏ytach CD-R.
Atrakcyjne ceny ju˝ od 55 z∏. Z VAT (ce-
na p∏yty wraz z us∏ugà). Realizacja zamó-
wieƒ w ciàgu 24 godz. Równie˝ wysy∏ko-
wo! Us∏ugi komputerowe NEWS, Byd-
goszcz, e-mail: office@rubikon.net.pl,
tel. (0-601) 62 33 83.
O BBS ˚yrardów, tel. (0-46) 855 34 19
(godz. 22.30 – 7.00) i (0-46) 855 47 99
(godz. 22.30 – 14.00)
O Compact Studio Katowice – nagrywanie, ar-
chiwizacja, duplikacja zbiorów komputero-
wych na p∏ytach kompaktowych CD-ROM
IBM/Amiga, 40-145 Katowice, ul. Józefowska
114/67, tel./fax (0-3) 106 27 68, czynne 15–19.
O Kopiowanie p∏yt CD-ROM. Wszystkie
formaty. Cena us∏ugi wraz z p∏ytà 59 z∏.
Równie˝ wysy∏kowo. MIRIADA, ul. Ko-
Êcielna 22, 60-538 Poznaƒ, codziennie
10–18, sobota 10–14, tel. (0-61) 10 34 55.
O !!!MegaSEX BBS!!! Radom, od 1 mar-
ca, godz. 22–6, promocja: gratisowy do-
wnload do 8 MB! Zadzwoƒ: tel. (0-48)
363 66 02.
O Monta˝ i modernizacja PC, oprogra-
mowanie, gry, gwarancja i faktury. Prze-
pisywanie tekstów, nauka obs∏ugi PC,
bardzo niskie ceny na sprz´t i us∏ugi.
Piotr Sikorski, ul. Gagarina 132/29, 87-
100 Toruƒ, tel. 54 38 98 (wieczorem).
O Modernizacja i monta˝ komputerów PC
zmarkowych podzespo∏ów wdowolnej kon-
figuracji, peryferia i oprogramowanie. Gwa-
rancja i faktury. Jaros∏aw Zàbczyk, ul. Gra-
niczna 4/919, 00-130 Warszawa, tel (0-22)
38 93 50, fax (0-22) 636 57 53.
O Monitory – naprawa. CTV-Service, War-
szawa, ul. Nowogrodzka 6a/1. Tel. (0-22)
627 39 75.
O Nauka obs∏ugi PC: systemów i aplikacji
– DOS, Win 3.1, Win 95 oraz programowa-
nia w Turbo Pascalu, Êciàganie informacji
i oprogramowania z Internetu, najnowsze
wersje BIOS-u. Piotr Sikorski, ul. Gagarina
132/29, 87-100 Toruƒ, tel. 54 38 98.
O SIC! BBS zaprasza wszystkich posia-
daczy modemów. Nie zwlekaj – zadzwoƒ:
(0-22) 651 53 63.
Inne
O 4 PC SCENE SWAP. 4 Nice, Fast Swap.
4 extra Sheets. Write 2SZUM: Jerzy Szum-
ski, ul. Na Ostatnim Groszu 106/25, 54-
207 Wroc∏aw.
O Szukam kontaktu z ludêmi którzy two-
rzà na LW. Ch´tnie wymieni´ si´ wiedzà
i danymi do LW. Marek ¸apiƒski, ul. Prze-
chodnia 2A, 18-100 ¸apy.
O Wykrywacz metali do poszukiwaƒ z∏o-
ta, skarbów, militariów firmy Armand za-
mieni´ na sprz´t komputerowy lub tele-
fon GSM lub Centertel. Sprzedam drukar-
k´ atramentowà (gwarancja) HP DJ 600.
Oczekuj´ propozycji ceny. Wojciech
Oksieƒciuk, ul. Ryszarda 44, 05-806 Ko-
morów, tel./fax (0-22) 758 73 48.
O Wysy∏kowa sprzeda˝ dialerów informu-
jàcych przez telefon (tak˝e komórkowy)
o w∏amaniu, po˝arze, zalaniu, wypadku,
stanie chorego, stanach awaryjnych
urzàdzeƒ itp. Gwarancja 3 lata. Prosty
monta˝, homologacja min. ¸àcznoÊci.
Ceny od 69 z∏. Andrzej Sierakowski, ul.
2MPS 18/93, 81-661 Gdynia, tel. (0-90)
50 62 27.
Praca
O JeÊli masz komputer PC (lub dost´p do
niego) mo˝esz prowadziç dochodowy
biznes, pracujàc w domu w dowolnym
czasie. Informacje otrzymasz po przes∏a-
niu dyskietki 3,5” i znaczka. Andrzej Po-
lasik, skr. 537, 80-958 Gdaƒsk 50.
O Zatrudni´ humanist´ z zaci´ciem kom-
puterowym. Wydawnictwo Croma, skr.
pocztowa 311, 50-950 Wroc∏aw

Przypominamy, ˝e mo˝na nas nie tylko czytaç, ale i s∏uchaç.

Prezentujemy list´ rozg∏oÊni emitujàcych audycj´
CHIP W ETERZE na terenie ca∏ego kraju.
Rozg∏oÊnia Emisja Powtórka Cz´stotliwoÊç Rozg∏oÊnia Emisja Powtórka Cz´stotliwoÊç
5 Suwa∏ki czw. 20.30 pt. 09.45 73,28 MHz Vanessa Racibórz pt. 11.15 pt. 17.30 100,3 MHz
Akadera Bia∏ystok sob. 12.40 71,24 Mhz Polskie Radio Szczecin S.A. czw.21.05 67,52 MHz, 92,0 MHz
Alex Zakopane pon. 10.30 pon. 20.30 72,26 MHz, 105,2 MHz Wa-Ma Olsztyn pon. 19.30 70,19 MHz, 90,50 MHz
Be∏chatów wt. 16.10 sob. 17.10 73,9 MHz Wa-Ma I∏awa pon. 19.30 70,19 MHz, 90,50 MHz
City S∏upsk czw. 13.40 czw. 18.05 66,5 MHz, 100,9 MHz Emaus ¸ódê czw. 20.30 sob. 13.30 66,7 MHz, 100,4 MHz
El Elblàg wt. 16.45 72,74 MHz, 92,6 MHz Radio Sudety pt. 17.30 sob. 10.00 96,40 MHz
Gorzów sob. 15.30 pon. 22.30 70,30 MHz, 100,7 MHz Radio „i” - Inowroc∏aw Êr. 17.30 67,85 MHz, 106,9 MHz
Gra Toruƒ Êr. 19.10 68,15 MHz, 88,80 MHz Las Vegas - Ciechocinek 69,83 MHz, 92,8 MHz
HIT FM Mielec wt. 09.40 pt. 16.40 69,59 MHz, 102,4 MHz MR FM - Jelenia Góra pt. 18.30 67 MHz
Katolickie Radio L Legnica wt. 17.05 67,8 MHz, 94,9 MHz Victoria - ¸owicz sob. 10.15 103,5 MHz
Katolickie Radio P∏ock wt. 14.30 niedz. 16.30 66,0 MHz, 104,4 MHz ELKA - Leszno sob. 14.15 73,22 MHz, 98,50 MHz
Leliwa Tarnobrzeg sob. 18.00 71,57 MHz, 98,3 MHz Radio FAN - Poznaƒ niedz.14.10 100,2 MHz
Muzyczna Elka Legnica czw. 10.10 pt. 17.30 69,86 Mhz, 95,7 MHz Radio BIS - Elblàg pt. 16.45 niedz. 15.30 72,32 MHz, 102,3 MHz
PARK K´dzierzyn-Koêle pon. 18.35 67,37 MHz, 101,8 MHz Radio JA - Jarocin 96,8 MHz
Piotrków Êr. 21.15 czw. 15.15 66,95 MHz, 98,2 MHz Radio Ko∏obrzeg Êr. 19.15 71,15 MHz, 90,20 MHz
Radio Akademickie Kraków Êr. 14.15 sob. 17.15 100,5 MHz Radio Konin czw. 14.15 71,54 MHz, 90,70 MHz
Radio Ziemi Wieluƒskiej wt. 21.15 Êr. 10.30 69,44 MHz, 88,60 MHz Radio ¸om˝a sob. 16.10 68,45 MHz
Reja Szczecinek pon. 10.15 wt. 17.40 72,38 MHz, 99,0 MHz Polskie Radio Rzeszów SA wt. 13.45 Êr. 19.30 67,46 MHz
SUD K´pno Êr. 10.10 67,58 MHz, 101,7 MHz Radio Dobra Nowina - Tarnów pt. 17.15 69,65 MHz, 101,2 MHz, 103,6 MHz

W∏àcz swoje radio!

151
W NAST¢PNYM NUMERZE

Adres redakcji:

Wygraç z∏oto
53-661 Wroc∏aw, Plac Czerwony 1/3/5
tel.: (0 -71) 73 44 75
fax: (0 -71) 55 73 61
BBS: (0 -71) 55 49 62 (3 linie), http://bbs.chip.pl, FTP://bbs.chip.pl
WWW: http//:www.chip.pl
e-mail (Internet): chip@vogel.pl

Redakcja:
Marek Zimnak (Redaktor naczelny) – Zimny@chip.vogel.pl
Ewa Dziekaƒska (Sekretarz redakcji, Magazyn) – Ewa@chip.vogel.pl
Adam Chabiƒski (Zast´pca sekretarza redakcji, AktualnoÊci) –
AdasCh@chip.vogel.pl
Tomasz Czarnecki (Laboratorium) – Tom@chip.vogel.pl
Piotr Kubiszewski (Software) – Qbl@chip.vogel.pl
Jerzy Michalczyk (Hardware) – Irzin@chip.vogel.pl
Marcin Pawlak (Zastosowania) – Martin@chip.vogel.pl
Jaros∏aw Praczyk (Serwis) – JarekP@chip.vogel.pl
Wojciech Wrzaska∏a (Sysop BBS-u, Software) –
WojtekW@chip.vogel.pl
Mira Horudko (Korekta)

Redakcja graficzna: Piotr Wàdo∏kowski – PiotrW@chip.vogel.pl

Redakcja techniczna: Ma∏gorzata Chabiƒska
Od Ok∏adka: Maciej Glinka, Piotr Wàdo∏kowski
Publikacje elektroniczne: Piotr Kubiszewski, Marcin Pawlak,
momentu Bartosz Potoczny, Wojciech Wrzaska∏a, Piotr Wyrzykowski –
ELPub@vogel.pl
pojawienia si´ CHIP SPECIAL: Jaromir ¸aƒski – Jaromir@chip.vogel.pl
na rynku urzà- chwi- Autorzy niemieccy:
dzeƒ do nagrywania li sta∏y si´ Jan Kleinert (jk), Joachim Pich (jp), Jens Geisel (jg), Erich Bonnert (eb)

p∏yt CD-R ich zastosowa- jednym z podsta- Stali wspó∏pracownicy:

nie zmieni∏o si´ diametralnie.
O ile poczàtkowo stosowane by∏y
przede wszystkim do tworzenia p∏yt-
matek w procesie t∏oczenia „normal-
wowych urzàdzeƒ do
archiwizacji danych. W na-
szym przeglàdzie postaramy si´
przybli˝yç czytelnikom dost´pne na
Robert I. Bielecki, Marcin Bieƒkowski, Ziemowit Brysiak,
Marek Budny, Janusz Cho∏odecki, Robert Dec, Romuald Gnitecki,
Marek Janota, Witold Kamienobrodzki (Kraków), Artur Kellner,
Tomasz Niemiec, Aleksander Nowacki (Gliwice), Lidia Papierowska,
Piotr Parafiniuk (Warszawa), Tadeusz Piotrowski, Maciej Rzepka
(Poznaƒ), Bartosz Senger, Krzysztof Soko∏owski, Andrzej Szymaszek,
Janusz Weryƒski, Marek Wróbel (Warszawa), Tomasz Zaród,
Janusz ˚mudziƒski

nych” p∏yt kompaktowych, o tyle w tej
polskim rynku urzàdzenia tego typu.
Oddzia∏ sto∏eczny:
Rados∏aw Pelc (AktualnoÊci) – RPelc@ikp.atm.com.pl
Jerzy Dobrowolski (Marketing)
02-785 Warszawa, ul. Surowieckiego 4
tel.:(0 - 22) 644 78 21, 644 78 61, 644 78 62, fax: 644 79 83

A ponadto: Dzia∏ Marketingu i Reklamy:

53-661 Wroc∏aw, Plac Czerwony 1/3/5
✓ Technologia ActiveX ✓ Test p∏yt g∏ównych dla procesorów tel.: (0 -71) 73 44 75
fax: (0 -71) 55 73 61
✓ Porady i tricki dla Windows 95 Pentium i kompatybilnych Marcin Hutnik (wew. 153) – Marcin@chip.vogel.pl
✓ Internetowe sztuczki i kruczki ✓ Windows 95 OSR2 Marzena Tuszyƒska (wew. 166) – Marzena@chip.vogel.pl
Ma∏gorzata Dobrowolska (wew. 172) – Gosia@chip.vogel.pl
✓ Oprogramowanie do zapisywania ✓ Workshop Worldgroup Managera 2.5 Beata Maƒdziak (wew. 171) – Betty@chip.vogel.pl
Pawe∏ Garlak (wew. 137) – Pawel@chip.vogel.pl
p∏yt CD-R ✓ „Rasowanie” procesorów Rafa∏ Staƒczak (wew. 138) – Rafal@chip.vogel.pl
Marzena Deja (wew.119) – Dejam@chip.vogel.pl
Redakcja zastrzega sobie mo˝liwoÊç zmian Filip Hernacki (wew.121) – Filip@chip.vogel.pl
Krzysztof Paszkowski (wew.120) – Krzysiek@chip.vogel.pl
Magdalena Sola (wew.170) – Magda@chip.vogel.pl
Spis og∏oszeniodawców
Sprzeda˝ reklam za granicà:
firma strona firma strona Austria: Vogel Dialog Verlag GmbH,
Ab 13, 92–93, 123 Maxcom 115 tel.: (01) 36 98 06 70, fax: (01) 3 69 80 68 22
ABC Data 33 Mediascape 153 Holandia: S.I.P.A.S., tel.: (029 97) 13 03, fax: (029 97) 15 00
Korea: Seoul Media Int’l, tel.: (02) 313 19 52, fax: (02) 312 75 35
Acer 51 Medicomp 106 Niemcy: G. Groitzsch, tel.: (0931) 418 23 35, fax: (0931) 418 20 90
Agfa 43 Megabajt 133 USA/Kanada: Vogel Europublishing,
Agimag 153 Microcom 49 tel.: (209) 533 35 55, fax: (209) 533 95 55
Albion 96, 106 Microsoft 9, 155 Szwajcaria: Hans Freiman, tel.: (056) 74 21 23, fax: (056) 74 20 03
Tajwan: Taiwan Bright International,
Alstor 55 Mikom 145 tel.: (02) 755 79 01-5, fax: (02) 755 79 00
Applause 81 Mikrotech Krosno 91 Wielka Brytania: German Media Service Ltd.,
AutoCont 74 MIS 139 tel.: (071) 221 54 62, fax: (071) 229 07 95
Baza 140 MSD 67
Kolporta˝:
California Computers 22-23, 73 MSP 29 Andrzej Jaensch (0 -71) 73 44 75 wew. 131
Canon 25 MTM Digital 44
CDN 150 Multimedia 131 Prenumerata: Marianna Mizera (0 -71) 73 44 75 wew. 157
Comes 59 Navo 133 – Prenumerata@chip.vogel.pl
Prenumerata za zaliczeniem pocztowym: Beata Szuman
Compaq 60 NTT 56 (0 -71) 73 44 75 wew. 133
Compoll II 135 Optimus Nexus 101
Corel 85 Optimus Pascal 19 Wydawca: Vogel Publishing sp. z o.o.
Croma 153 Orvaldi 135 Cz∏onek Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Wydawców
i Zwiàzku Kontroli Dystrybucji Prasy
Dell 156 PrintMark 69 Prezes: Jerzy Karwelis – Karwel@chip.vogel.pl
Dmt 115 Proabit 139
DTK 127, 126 Progel 152 Licencja:
Elmark 150 proGram 1 77 Vogel International
Verlagsgesellschaft GmbH
Eltrade 40 Route 66 78 Max-Planck Straße 7/ 9
Euro Color 153 Samsung 99 D-97082 Würzburg
Fast 153 Scientific 111
FF Computers 86 Servodata 59 © Copyright by Vogel Verlag und Druck GmbH & Co. KG
& Vogel Publishing
Fiskars 102 Siemens 39
Format 105 Softex 111 CHIP jest wydawany w nast´pujàcych krajach: Niemcy, Chiny, Czechy,
Gambit 150 Soft-Tronik 70 Grecja, Indie, Polska, Rumunia, S∏owacja, Turcja, W´gry, W∏ochy.
Graf-Soft 115 Stratus 34
Druk: Vogel Verlag und Druck GmbH & Co. KG
Grot 95 System 3000 124, 130
Hewlett-Packard 7 Techmex 17
HumanSoft 150 Tornado 112, 136 Wszelkie prawa zastrze˝one.
Nak∏ad:
Intel 36–37 Tulip 109 75 000 egz. Przedruk tekstów zamieszczanych na ∏a-
Intergraph 63 Unia 145
mach CHIP-a i udost´pnianie materia∏ów
ISD Spore 145 User 81
publikowanych w mediach elektronicz-
ITP 55 Veracomp 15
nych wy∏àcznie za zgodà redakcji.
JTT 2, 11 Vobis Microcomputer wrzutka
Zastrzegamy sobie prawo do skracania
KSK 27, 119, 123 Wimal 47
nades∏anych artyku∏ów. Materia∏ów nie
L&L Telco 150 ZiP Soft 152
zamówionych nie zwracamy.
Lambda 152 ZPR Express 116
Za treÊç reklam redakcja nie odpowiada.
Logotec 152

154 Maj 5/97