IDZ DO

PRZYKADOWY ROZDZIA
SPIS TRECI

KATALOG KSIEK

MIDI
Autor: Mariusz Stepie
ISBN: 83-7197-892-8
Format: B5, stron: 138

KATALOG ONLINE
ZAMW DRUKOWANY KATALOG

TWJ KOSZYK
DODAJ DO KOSZYKA

CENNIK I INFORMACJE
ZAMW INFORMACJE
O NOWOCIACH
ZAMW CENNIK

Wybierz si w podr w krain muzyki tworzonej z pomoc komputera.

Naucz si wykorzystywa bogate moliwoci MIDI. MIDI to co wicej ni sposb
zapisu melodyjek tworzcych to niektrych stron internetowych. MIDI jest
profesjonalnym standardem, w oparciu o ktry komunikuj si ze sob rozmaite
urzdzenia: syntezatory, komputery, sekwensery, efekty i klawiatury muzyczne,
uywanym przez amatorw i profesjonalistw na caym wiecie.
Ksika omawia zarwno technologiczne jak i muzyczne aspekty MIDI. Dziki niej
nauczysz si przygotowywa muzyk na swoim PC, poznasz nie tylko sam standard
i jego zastosowania, ale i konkretne programy, takie jak Cubase czy SoundFont Studio.
Opisano:

CZYTELNIA
FRAGMENTY KSIEK ONLINE

Wydawnictwo Helion
ul. Chopina 6
44-100 Gliwice
tel. (32)230-98-63
e-mail: helion@helion.pl

Podstawy MIDI
czenie urzdze wraz ze schematami pocze
Sekwenser Cubase tworzymy utwr krok po kroku
MIDI w praktyce radzenie sobie z problemami
Sound Blaster Audigy jako modu brzmieniowy
Inne aplikacje przydatne do tworzenia muzyki

Spis treci
MIDI to zamiast wstpu ............................................................. 7
Rozdzia 1. Witaj w wiecie MIDI ....................................................................... 11
Na pocztku by chaos...................................................................................................11
Standardy na stray porzdku ...........................................................................................12
Cyfrowa partytura .............................................................................................................13
Kanay MIDI .....................................................................................................................14

Rozdzia 2. czenie i konfigurowanie urzdze .................................................... 15

Interfejs MIDI podczanie komputera do krwiobiegu ............................................15
Interfejsy USB nie tylko do laptopa.............................................................................16
Przeczniki MIDI gdzie skierowa dane.....................................................................17
Kilka zda o filtrowaniu komunikatw MIDI...................................................................18
Konfigurowanie karty muzycznej i programu sekwenserowego ......................................19
Przygotowanie syntezatora................................................................................................21
Schematy kabli poczeniowych .......................................................................................22
Schematy pocze............................................................................................................23
Odtwarzanie utworw z komputera na zewntrznym syntezatorze............................23
Klawiatura sterujca moduem brzmieniowym karty muzycznej...............................24
Syntezator + komputer w roli sekwensera ..................................................................25
Klawiatura sterujca + komputer + zewntrzny modu brzmieniowy ........................27
Syntezator + komputer + inne urzdzenie MIDI ........................................................27
Na scenie sekwenser steruje wszystkim ................................................................29
Poczenie TO-HOST .................................................................................................30

Rozdzia 3. Strumie danych MIDI...................................................................... 31

Jeszcze co na rozgrzewk ................................................................................................31
Sekwenser..........................................................................................................................33
Nuty przede wszystkim .....................................................................................................34
Program change i rodzinka................................................................................................35
Pitch Bend .........................................................................................................................36
Aftertouch (Channel Pressure) ..........................................................................................37
Komunikaty z grupy Control Change ...............................................................................37
Kontroler RPN...................................................................................................................38
Kontroler NRPN................................................................................................................40
Komunikaty System Exclusive .........................................................................................41
System szesnastkowy strachy na Lachy ................................................................41
Posta komunikatw ...................................................................................................42

Rozdzia 4. Cubase praca z sekwenserem ...................................................... 45

Poznajemy miejsce pracy ..................................................................................................45
Grny pasek statusu ....................................................................................................45
Pole inspektora............................................................................................................46

Aktywne kolumny.......................................................................................................47
Widok partii instrumentalnych ...................................................................................48
Panel sterujcy ............................................................................................................48
Klawisze skrtw........................................................................................................49
Przyborniki..................................................................................................................49
Tryby edycji wprowadzenie .........................................................................................51
Key Edit ......................................................................................................................51
List ..............................................................................................................................52
Drum ...........................................................................................................................53
Score ...........................................................................................................................54
Mastertrack .................................................................................................................54
Konfiguracja programu .....................................................................................................54
Setup MME.................................................................................................................56
MIDI System Setup.....................................................................................................57
MIDI Filtering.............................................................................................................58
Metronome..................................................................................................................59
Synchronization ..........................................................................................................59
Typ cieek .................................................................................................................60
Inne opcje....................................................................................................................61
Przepis na utwr ................................................................................................................61
Przygotowania.............................................................................................................62
Tempo utworu.............................................................................................................63
Transpozycja i dynamika gry......................................................................................64
Nagrywanie .................................................................................................................66
Dobr instrumentw ...................................................................................................66
Edycja .........................................................................................................................68
Mikser .........................................................................................................................71
Proporcje gonoci w partii perkusyjnej....................................................................72
ABC stosowania kontrolerw .....................................................................................74
Kwantyzacja................................................................................................................79
Funkcje MIDI..............................................................................................................80
Komunikaty SysEx .....................................................................................................81
Eksport do formatu SMF0 i SMF1 .............................................................................82
Praca z kilkoma urzdzeniami...........................................................................................83
czenie materiau MIDI i AUDIO ..................................................................................84
Podstawowe czynnoci konfiguracyjne ......................................................................84
Wstawianie zawartoci plikw ...................................................................................86
Nagrywanie dwiku ..................................................................................................88

Rozdzia 5. MIDI w praktyce .............................................................................. 89

Zawieszajce si dwiki ..................................................................................................89
Przygotowanie dyskietek...................................................................................................90
Zapis i odczyt pamici urzdze .......................................................................................91
Sterowanie procesorem efektw lub wokalizerem............................................................92
Vocoder gos ala Cher na ywo ..................................................................................92
System Exclusive sterowanie efektem Wah w urzdzeniach XG................................94
Mam syntezator z niestandardowym napdem dyskietek .............................................95
Syntezator programowy moe zaszkodzi ........................................................................96
Obwiednia amplitudowa ADSR........................................................................................97

Rozdzia 6. Sound Blaster Audigy w roli moduu brzmieniowego .......................... 99

Wczytywanie do pamici banku brzmie.............................................................................99
Adresowanie brzmie......................................................................................................101

Rozdzia 5.

MIDI w praktyce
Tytu tego rozdziau mwi sam za siebie. Znalazy si w nim rozwizania czsto
spotykanych problemw oraz omwienia nietypowych sytuacji. Mam tu na myli
midzy innymi podrozdzia opisujcy zadanie, ktrym obarczy mnie dobry znajomy.
Ma on stary syntezator, ktry nie potrafi zapisywa ani odczytywa dyskietek w formacie DOS. Jak wic przygotowa utwr za pomoc programu Cubase i odtworzy
go w syntezatorze? Jak przenie dane z komputera do syntezatora?
Pozostae problemy wygldaj mniej lub bardziej egzotycznie, ale przytrafiaj si
niemal kademu intensywnie dziaajcemu midi-kompozytorowi.

Zawieszajce si dwiki
Jest to zmora niejednego pocztkujcego twrcy MID-w. Ich przyczyn najczciej
s podwjne dwiki lub nutki o zerowym czasie trwania. Pierwsze z nich mona atwo usun, korzystajc z wbudowanej w Cubase funkcji Functions/MIDI Functions/
Delete Doubles. Naley jednak zachowa ostrono i sprawdzi, czy funkcja zadziaaa
waciwie. Jeeli nie, to czeka nas mudne rczne kasowanie nutek.
Lekarstwem na zerowe dwiki jest wczenie trybu LIST i przegldanie wszystkich
komunikatw. Szukamy takich, ktre w kolumnie Length maj zapisan warto 0. Po
odnalezieniu uszkodzonej nutki kasujemy j i szukamy nastpnych.
Na zakoczenie leczenia utworu eksportujemy go do formatu MID, przenosimy na
dyskietk i przesuchujemy wszystko w syntezatorze. Zawsze naley sprawdza
utwory w takiej konfiguracji sprztowej, w jakiej bd pracoway. Powtarzam to ju
do znudzenia, ale to elementarna zasada.
Pamitaj! Cubase potrafi zamaskowa pewne niedoskonaoci utworu i tym samym niele napsoci. Nie traktuj go jak wyroczni. Zamiast w Cubase lepiej na
prb odtworzy utwr w WinAmpie lub innym tego typu programie.

90

MIDI

Przygotowanie dyskietek
Wydaje si to by banalnie proste, a jednak warto wiedzie o kilku sprawach, aby
unikn przykrych niespodzianek. Oto kilka rad odnonie uywania tego przestarzaego, ale cigle ywego nonika danych:
1. Przede wszystkim musimy zaopatrzy si w odpowiednie dyskietki. Kupujemy

tylko produkty markowe, zaoszczdzenie 1 z na dyskietce moe si zemci

bdem dysku i tym samym niemonoci odczytania utworu.
2. Wan spraw jest pojemno dyskietki. Jeeli mamy starszy model

syntezatora, moe si zdarzy, e zamiast popularnej dyskietki o pojemnoci

1,44 MB musimy przygotowa dysk mieszczcy 720 kB danych. Poniewa
takie dyskietki trudno znale w sklepach, naley zaopatrzy si w kawaek
tamy samoprzylepnej i przerobi dyskietk. W tym celu zaklejamy jeden
z otworw w jej obudowie.
Wybieramy nie ten, ktry ma zasuwk zabezpieczajc przed skasowaniem danych. Po zaklejeniu naley sformatowa dyskietk, wybierajc opcj dla pojemnoci 720 kB. Jeeli formatujesz dyskietk w systemie Windows, wybierz pojemno
dysku z listy Rozmiar. Mona te sformatowa dyskietk z poziomu wiersza polece; wpisujemy format a: /f:720.
3. Po skopiowaniu plikw na dyskietk warto j sprawdzi programem

diagnostycznym z zaznaczon opcj dokadnego skanowania powierzchni.

Jeeli pojawi si cho jeden bdny sektor (BAD SECTOR), dyskietk
odkadamy do szuflady. Do naszych zastosowa ju si nie nadaje. Istnieje
due prawdopodobiestwo, e wkrtce uszkodz si kolejne sektory. Moemy
rwnie sprawdzi dyskietk przez wykonanie kontrolnego kopiowania
w drug stron, tzn. z dyskietki na dysk. I tu pojawia si may kruczek.
System Windows przechowuje w pamici ostatnio kopiowane pliki, wic tak
naprawd nie skopiuje ich z dyskietki, lecz z pamici. Najlepiej wic bdzie,
jeeli przygotujesz kolejno wszystkie dyskietki i potem w takiej samej
kolejnoci bdziesz kopiowa z nich pliki na dysk. Skopiuj je do tymczasowego
katalogu i zaraz potem usu. Nie nadpisuj plikw rdowych, ktre
przygotowae w Cubase, na dysku twardym. Moesz je niechccy straci.
4. Jeeli dokonujemy zmian w zawartoci dyskietki, na przykad usuwamy jeden

lub kilka utworw i na ich miejsce kopiujemy inne, to warto skasowa

wszystkie pliki i jeszcze raz nagra ca dyskietk. Dlaczego? W zasadzie nie
powinno to mie znaczenia, ale dowiadczenie mwi co innego. Ot podczas
usuwania plikw na dyskietce powstaj dziury w zajtym obszarze danych.
Jeeli wykasujemy plik zajmujcy 40 kB i na jego miejsce wrzucimy inny,
zajmujcy 50 kB, to jego cz znajdzie si na miejscu tych 40 kB, a reszta
gdzie na kocu dyskietki. Plik zostanie podzielony sfragmentowany.
W urzdzeniach, ktre odtwarzaj utwory w locie, nie adujc ich w caoci
do wewntrznej pamici, moe doj do sytuacji, w ktrej nie zd odczyta
tej kocwki i utwr zatrzyma si, zawiesi lub na przykad pewne partie
instrumentalne zaczn wyprzedza pozostae utwr rozjedzie si.

Rozdzia 5. MIDI w praktyce

91

Zapis i odczyt pamici urzdze

Mamy ju za sob boje z nagrywaniem kontrolerw i dwikw. Podobnie wyglda
sprawa nagrywania tzw. zrzutu pamici (dump memory). Zaczynamy od poczenia
urzdze. Tu wystarczy jeden kabel czcy wyjcie urzdzenia zrzucajcego dane
z wejciem interfejsu MIDI podczonego do komputera. Zagbiamy si w instrukcj
obsugi i gdy ju wiemy wszystko moemy zacz procedur:
1. Otwieramy nowy utwr (Song) w Cubase.
2. Ustawiamy marker lewy na pocztku utworu, a prawy moliwie jak najdalej.

Powinno wystarczy na pozycji 1 minuty.

3. Wyczamy filtrowanie komunikatw SysEx (Options/MIDI Setup/Filtering).

Szczeglnie chodzi o wyczenie filtrowania podczas nagrywania, a wic

odznaczamy odpowiednie pole w sekcji Record (rysunek 5.1).
Rysunek 5.1.
Ustawienie filtrw
do procedury
rejestracji zrzutu
pamici urzdzenia

4. Przygotowujemy urzdzenie zewntrzne do wykonania zrzutu pamici.

5. Wczamy nagrywanie w Cubase i zaczynamy transmitowanie danych.
6. Sygnaem koczcym proces bdzie pojawienie si stosownej informacji

na wywietlaczu urzdzenia. Moe to by zwyke OK lub Dump Memory

Completed. Zdaj si na swoj inteligencj.
Tak przygotowany zrzut mona zapisa na dysku i oby nigdy si nie przyda.
Proces odwrotny zapis danych do pamici urzdzenia przypomina odtwarzanie
utworu. Znowu zaczynamy od przeczytania instrukcji obsugi. By moe trzeba odblokowa dostp do pamici (opcja w menu) lub wybra z menu opcj nasuchu sygnaw
na wejciu. Gdy wszystko jest ustawione, startujemy nasz utwr i przesyamy dane.
Zrzutu pamici warto dokonywa po kadej zmianie zawartoci pamici, a szczeglnie przed oddaniem urzdzenia do naprawy czy wymian baterii podtrzymujcej
pami. Nigdy nie wiadomo, kiedy moe si przyda, wic bd zawsze przygotowany na najgorsze.

92

MIDI

Sterowanie procesorem efektw

lub wokalizerem
Niezalenie od typu urzdzenia, ktrym chcemy sterowa, zasady wsppracy s
oglnie te same. Posumy si przykadem wokalizera.
Wokalizer to urzdzenie tworzce wspbrzmienia na podstawie gosu podstawowego
mwimy, e dodaje gosy. Dziki niemu jeden wokalista moe stworzy kilkuosobowy chrek. Trzeba wiedzie, e obrbka ludzkiego gosu w czasie rzeczywistym
wymaga od urzdze stosunkowo duej mocy obliczeniowej. Dlatego korzystajc podczas
gry na ywo z wokalizera, w dodatku sterowanego z sekwensera, musimy zwrci na
niego szczegln uwag. Umieszczamy go jako pierwsze urzdzenie w acuchu midi,
aby opnienie komunikatw wysyanych przez sekwenser byo jak najmniejsze.
Jeeli zachodzi potrzeba zmiany parametrw pracy wokalizera w czasie grania utworu (na przykad inny program w zwrotce, a inny w refrenie), skorzystamy z moliwoci nagrania stosownych komunikatw sterujcych. Zaczynamy od ustawienia w wokalizerze kanau, na ktrym bdzie odbiera informacje sterujce. Bezpiecznie bdzie
wybra kana 16. Teraz podczamy jego wyjcie MIDI do wejcia interfejsu MIDI.
Wczamy w Cubase nagrywanie i naciskamy przyciski na panelu w odpowiednim
miejscu utworu. Tak nagrany materia ciek kojarzymy z kanaem 16. Teraz
moemy sprawdzi, czy komunikaty pyn w przeciwnym kierunku wczamy
Start i suchamy utworu, jednoczenie patrzc na reakcje wokalizera.
Po raz kolejny zwracam uwag na potrzeb sprawdzenia kompozycji w takiej konfiguracji, w jakiej bdzie zwykle odgrywana. Jeeli kompozycja jest przeznaczona
do pracy na scenie, naley utwr zaraz po zakoczeniu prac skopiowa na
dyskietk lub inny nonik i przetestowa w syntezatorze poczonym z wokalizerem.

Dalej kolejny podrozdzia zwizany z wykorzystaniem wokalizera na scenie.

Vocoder gos ala Cher na ywo

Uzyskanie takiego efektu w nagraniu studyjnym nas nie interesuje. Jako midi-maniacy
z krwi i koci dymy do rozwizania umoliwiajcego piew na ywo. Jeeli do tego
cay zesp pracuje na scenie i nie korzystamy nawet z pplaybacku, to mamy przed
sob naprawd ciekawe zadanie
Najbardziej obciony bdzie klawiszowiec, poniewa bdzie musia gra niemal
w ciemno lini melodyczn do partii wokalnej. Kady zagrany przez niego dwik
zostanie odpiewany gosem wokalisty. W momencie przejcia z jednej nuty na drug
pojawi si charakterystyczne zaamanie gosu.
Zaczynamy prac:

Rozdzia 5. MIDI w praktyce

93

1. Do tego zadania czymy wyjcie MIDI klawiatury sterujcej (t rol moe

peni kady instrument klawiszowy obsugujcy MIDI) z wejciem wokalizera.

Wszystko oczywicie przy wyczonych urzdzeniach.
2. Ustawiamy w wokalizerze kana odbioru danych na przykad na 16. Robimy

to w menu Utility, zawierajcym oglne parametry pracy urzdzenia.

3. UWAGA! Przed nami wany moment. Musimy tak skonfigurowa klawiatur,

eby nadawaa komunikaty na kanale 16. Inaczej wokalizer nie bdzie odbiera
komunikatw i w efekcie niczego nie usyszymy.
4. Wybieramy w wokalizerze program typu Vocoder. Mamy tu kilka typw

takich wspbrzmie umoliwiajcych uzyskanie jednoczenie od 1 do 4

gosw, czyli co w rodzaju ogranicznika polifonii.
5. Zaczynamy gr klawiszowiec gra, a wokalista piewa. Jeeli planujemy

gr na dwa, trzy lub cztery gosy, wystarczy nacisn jednoczenie kilka

klawiszy.
Patent na jednoczesn gr na instrumencie klawiszowym i piew przez wokalizer,
pracujcy w trybie Vocoder, dobrze sprawdza si w kocielnym chrze. W wokalizerze moemy okreli relatywn wysoko gosw przesunicie o jedn lub
kilka oktaw w stosunku do wysokoci dwikw granych na instrumencie.

Moemy rwnie uatwi sobie spraw i zamiast gry cakowicie na ywo przygotowa skromny akompaniament z zestawem komunikatw dla wokalizera. Sekwencj
tak mona okreli jako metronom ze ciek sterujc wokalizerem. Przygotujemy
wic ciek perkusyjn zawierajc tylko stop oraz akompaniament grajcy miarowy, akordowy rytm. Wszystko po to, aby reszta muzykw moga trzyma si tempa
i wiedziaa, w ktrym miejscu utworu jestemy. Dodamy do tego ciek dla wokalizera i prawie gotowe.
Szczegy projektu:
1. Przygotowujemy w wokalizerze program zawierajcy wspbrzmienie typu

Vocoder. W obrbie tego programu musi si znale rwnie puste

wspbrzmienie do wykorzystania w miejscach wolnych od efektownych
partii wokalnych. Odpada tu pomys na zmian programu podczas piewu,
poniewa trwa to zbyt dugo.
2. Nagrywamy nuty sterujce wokalem. Najzwyczajniej gramy parti solow

i zapisujemy na odpowiedniej ciece. Wszystko kwantyzujemy, dodajemy

legato i cao delikatnie cofamy. Wysanie nutek odrobin wczeniej
gwarantuje odpowiedni czas reakcji wokalizera. Teraz, aby nie byo sycha
dwikw, ustawiamy dla nich warto parametru Velocity = 0.
3. Konfigurujemy wokalizer do odbierania informacji MIDI na okrelonym kanale,

na przykad 16.
4. Ustawiamy rcznie lub nagrywamy numer programu z wokalizera i wstawiamy

komunikat na pocztku cieki.

94

MIDI
5. Przygotowujemy si do nagrania informacji przeczajcych wspbrzmienia.

Dane bd pochodzi z wokalizera, wic podczamy jego wyjcie MIDI do

komputera. Startujemy utwr i w odpowiednich miejscach zmieniamy tryb
pracy: Vocoder czysty wokal Vocoder czysty wokal itd. Kada
zmiana jest tumaczona na komunikat MIDI i przekazywana do sekwensera.
To waciwie wszystko, co rni przygotowanie specjalnej sekwencji sterujcej
wokalizerem w trybie Vocoder od zwykego utworu.

System Exclusive sterowanie

efektem Wah w urzdzeniach XG
W syntezatorach wyposaonych w rozbudowane menu zwykle nie ma potrzeby korzystania z komunikatw SysEx. Wszystkich ustawie dokonamy w trybie edycji brzmienia
i zostan one zapisane wraz z innymi parametrami. Utwory zawierajce specyficzne dla
danego urzdzenia informacje czsto zapisywane s w unikalnym formacie opracowanym przez producenta i niezgodnym z obowizujcymi standardami. Nie bdzie to
wic zwyky plik MID, chyba e urzdzenie potrafi przetumaczy ustawienia na zestaw
komunikatw SysEx i zapisa wszystko do pliku SFM. Tak czy inaczej, w takiej sytuacji
omija nas konieczno tworzenia komunikatw SysEx.
Sytuacja komplikuje si, gdy korzystamy z karty muzycznej lub instrumentu, w ktrym
zabrako miejsca na niezbdne moduy (w tym interfejs uytkownika). Takim urzdzeniem moe by na przykad klawiatura sterujca wyposaona w modu brzmieniowy. Tu zaprzgniemy do pracy swoj wyobrani i znajomo liczb szesnastkowych mona korzysta z tabel umieszczonych na kocu ksiki.
Posu si przykadem dla standardu XG, poniewa na rynku znajduje si wiele zgodnych
z nim urzdze. S to zarwno syntezatory czy klawiatury MIDI, jak i karty muzyczne.
Korzystajc z komunikatw SysEx, uaktywnimy niestandardowy efekt. Dla utrudnienia bdzie to efekt z grupy Variation. Zaczynamy od przejrzenia specyfikacji
standardu XG (dodatek E i dodatek F). Odczytujemy nastpujce kody:
02 01 40 okrelenie typu efektu z grupy Variation, starszy i modszy bajt
(Variation type MSB and LSB),
4E 00

adres efektu Auto Wah, cz MSB i LSB (to odczytujemy z dodatku F),

02 01 5A wczenie lub wyczenie efektu z grupy Variation. Warto 01

wcza, a 00 wycza te efekty.
Musimy wic przesa dwa komunikaty:
F0, 43, 10, 4C, 02, 01, 40, 4E, 00, F7 przypisanie efektu Auto Wah do grupy
Variation,
F0, 43, 10, 4C, 02, 01, 5A, 01, F7

wczenie grupy efektw Variation.

Rozdzia 5. MIDI w praktyce

95

Skd wziy si pozostae liczby w komunikatach, te zapisane zwyk czcionk?

Oto ich znaczenie:
F0 pocztek komunikatu,
43 identyfikator producenta; 43 to Yamaha,
10 numer urzdzenia, do ktrego wysyamy komunikat,
4C identyfikator standardu; 4C to XG,
F7 koniec komunikatu SysEx.
Dodatkowe informacje na ten temat znajdziesz w rozdziale 3. (podrozdzia Komunikaty System Exclusive).
Tak przygotowany zestaw komunikatw wpisujemy na pocztku utworu. eby cokolwiek usysze, naley jeszcze skojarzy wybrane brzmienie kana MIDI z tym
efektem. Wstawiamy wic kontroler CC#94 Efect 4 Depth, odpowiedzialny za efekt
z grupy Variation do odpowiedniej cieki i wstpnie ustawiamy warto na 120.
Zmieniajc j, regulujemy poziom nasycenia brzmienia tym efektem.
Dostp do parametrw efektu, takich jak szybko i gboko modulacji, uzyskujemy przez przygotowanie dodatkowego zestawu komunikatw SysEx. Opieramy si na
danych z tabeli parametrw efektu Auto Wah mona znale je w dokumentacji
standardu XG. Wartoci dobieramy zwykle dowiadczalnie, tak aby uzyska jak najciekawsze brzmienie.

Mam syntezator z niestandardowym

napdem dyskietek
Mam tu na myli urzdzenia, ktre korzystaj z dyskietek zapisywanych we wasnym
formacie opracowanym przez producenta niezgodnym z uznanym za standard
formatem DOS. Problem dotyczy starszych wersji syntezatorw i sprztowych sekwenserw. Czsto oferuj one przyzwoite moliwoci brzmieniowe, ale przygotowanie plikw MID w komputerze, zapisanie ich na dyskietce i pniejsze odtworzenie w syntezatorze jest niemoliwe.
Zaraz, zaraz. Dla nas nie ma rzeczy niemoliwych. Jeeli urzdzenie wyposaono
w interfejs MIDI, przelemy utwr do sekwensera w syntezatorze, a potem zapiszemy
go na dyskietce, korzystajc z wbudowanego we napdu.
Zadanie nie jest jednak takie atwe do wykonania. Nie mona po prostu uruchomi
odtwarzania utworu w komputerze i nagra go w syntezatorze. Musimy nagrywa kolejno wszystkie kanay wchodzce w skad kompozycji. Celowo uyem tu zwrotu
kanay, a nie cieki, poniewa w Cubase mona zmiksowa kilka cieek nadajcych
dane na rnych kanaach w jedn ciek. Wydawa by si mogo, e to rozwie

96

MIDI

spraw. Jednak po przesaniu danych kablami syntezator dalej bdzie widzia utwr
nadajcy na kilku kanaach, a nie jedn ciek. Dlatego naley przygotowa si do
wysyania danych osobno dla kadego kanau.
Kompozycja musi by rozpisana na kanay, tak aby mona byo odtwarza kad ze
cieek, skojarzon z innym kanaem, oddzielnie. W sekwenserze syntezatora przygotowujemy si do nagrywania tak jakbymy mieli gra na klawiaturze. Wczamy
start w Cubase i teraz sekwenser powinien automatycznie zacz rejestrowa dane.
Jeeli tak si nie stao, naley ustawi odpowiedni opcj, tak aby sekwenser reagowa na zewntrzne polecenia. Zwykle opcja ta znajduje si w sekcji globalnych ustawie urzdzenia; jej nazwa kojarzy si z zewntrznym wyzwalaniem, synchronizacj
lub autostartem (na przykad MIDI Clock = External)
Po zakoczeniu transmisji cieki zatrzymujemy oba sekwensery, ustawiamy wskaniki pozycji na pocztku utworu i powtarzamy operacj dla wszystkich kanaw. Naley rwnie zwrci uwag na pojemno i ilo cieek obsugiwanych przez sekwenser syntezatora. Moe si zdarzy, e bdzie ich tylko 8 zamiast spodziewanych 16.
Musimy wic co jaki czas miksowa cieki w syntezatorze. Rwnie pami moe
spata figla i, ze wzgldu na swoj ma wielko, nie zmieci caej kompozycji;
wtedy zaczynaj si problemy. Co trzeba usun, co skrci lub zaptli.

Syntezator programowy
moe zaszkodzi
Najlepsze lekarstwo na sab kart dwikow syntezator programowy moe
sta si przyczyn kilku niemiych sytuacji. Wszystko jest w porzdku, gdy tylko
suchamy MID-w.
Ju samo uruchomienie Cubase wywoa seri komunikatw informujcych o bdach.
Wie si to z tym, e soft-syntezator zajmuje kana audio naszej karty. Cubase rwnie prbuje si do niego dosta, aby mc nagrywa i odtwarza dwiki pojawiaj si konflikty.
Jeeli nastawiamy si jedynie na prac z materiaem MIDI, moemy zignorowa komunikaty i spokojnie pracowa, wykorzystujc brzmienia wirtualnego moduu brzmieniowego.
Jeeli zechcemy nagrywa materia audio, naleaoby odinstalowa aplikacj lub zmieni
kart na lepsz, tak aby nawet przez chwil nie myle o instalacji soft-syntezatora. Opis
syntezatora programowego Yamaha S-YXG100 znajdziesz w rozdziale 7.

Obwiednia amplitudowa ADSR

Czsto spotykamy si z okreleniem obwiednia ADSR (rysunek 5.2). Czym ona jest i do
czego suy?

Rozdzia 5. MIDI w praktyce

97

Rysunek 5.2.
Obwiednia
amplitudowa ADSR

Generator obwiedni amplitudowej (Amplitude Envelope Generator AEG) nakada

na czasowy przebieg sygnau krzyw, ktra wpywa na jego ostateczn posta. Dziki
temu moemy ksztatowa brzmienie w pewien bardzo specyficzny sposb. Generator
ten jest tak istotnym elementem w procesie ksztatowania brzmienia, e dostp do parametrw obwiedni uzyskujemy z poziomu sekwencji dziki implementacji odpowiednich komunikatw Control Change (tabela 3.6).
Przyjrzyjmy si podstawowym elementom opisujcym ksztat obwiedni:

A (Attac Time) czas narastania,

D (Decay Time) czas pierwszego opadania,

S (Sustain) poziom podtrzymania,

R (Release Time) czas wybrzmiewania.

Wartoci parametrw A, D i R ustawiamy sami przez ustawienie odpowiednich wartoci (w jednostkach czasu). Czas trwania stanu ustalonego obszar S zaley od
tego, jak dugo przytrzymamy wcinity klawisz.
Patrzc na ksztat obwiedni ADSR, widzimy, jak bdzie zmieniao si brzmienie od
momentu nacinicia klawisza a do czasu, gdy go zwolnimy i dwik stopniowo
cakiem zaniknie.

Jeeli ustawimy krtkie czasy, linie bd bardziej strome brzmienie szybsze,

ostrzejsze; w zasadzie zaraz po naciniciu klawisza przejdzie do ustalonego poziomu i zaniknie wraz z jego zwolnieniem.

MIDI to zamiast wstpu

Rozdzia 7. Wyspecjalizowane aplikacje ........................................................... 103

RP Edit wsppraca z multiefektem gitarowym.........................................................103
Vienna SoundFont Studio ...............................................................................................105
Pierwsze spojrzenie...................................................................................................105
Przygotowanie wasnego banku................................................................................108
Soft-syntezator Yamaha S-YXG100...............................................................................111

Dodatek A Parametry komunikatw MIDI ........................................................ 115

Dodatek B Konwersja liczb szesnastkowych .................................................... 119
Dodatek C Kontrolery standardu XG ................................................................ 121
Dodatek D Parametry kontrolerw NRPN dla standardu XG .............................. 123
Dodatek E

Adresy komunikatw SysEx dla standardu XG................................. 125

Dodatek F

Typy efektw dla standardu XG ...................................................... 129

Skorowidz...................................................................................... 133