Professional Documents
Culture Documents
Warsztaty fotograficzne
Autor: Jeff Wignall
Tumaczenie: Anna Trojan
ISBN: 978-83-246-2005-0
Tytu oryginau: Exposure Photo
Workshop: Develop Your Digital
Photography Talent
Format: 180x235, stron: 312
Poznaj tajniki prawidowej ekspozycji i rb perfekcyjne zdjcia!!
Jak pracowa ze wiatem naturalnym?
Jak wykorzysta twrcz si gbi ostroci?
Jak uchwyci na fotografii nastrj chwili i pokaza wasne emocje?
Waciwe operowanie takimi wielkociami, jak przysona, czas nawietlania
i ekwiwalent czuoci matrycy lub filmu daje gwarancj uzyskania zamierzonego efektu
na fotografii. Jednak aby zrobi perfekcyjne technicznie zdjcia, ukazujce autentyczne
emocje, oddajce pikno i nastrj chwili, potrzeba czego wicej ni dobre oko
potrzeba take solidnej wiedzy technicznej z zakresu fotografii. Bez tego trudno
osign zachwycajcy poziom zdj profesjonalistw, a przecie wszyscy
chcielibymy robi takie wraenie na odbiorcach naszych prac.
Ksika Ekspozycja. Warsztaty fotograficzne pokazuje, jak oswoi wszystkie wartoci
techniczne, aby na Twojej fotografii znalazo si nie tylko to, co widziae, ale take to,
co wtedy czue. Z podrcznika dowiesz si, w jaki sposb eksperymentowa, aby
uzyska dobr ekspozycj, jak dziaaj rne rodzaje wiatomierzy i jak z nich
korzysta. Poznasz czynniki wpywajce na gbi ostroci, a take podstawowe tryby
ekspozycji. Uzbrojony w t wiedz moesz rozpocz twrcze poszukiwania, aby robi
autentyczne i zachwycajce zdjcia.
Sztuka ekspozycji
Kontrola ekspozycji
Pomiar wiata
Przysona i gbia ostroci
Czas nawietlania i ruch obiektu
Fotografowanie w wietle naturalnym
Zdjcia zjawisk naturalnych i pogodowych
Fotografowanie z lamp byskow
Zaawansowane techniki fotografowania z wieloma lampami byskowymi
Uzbrj si w wiedz profesjonalistw i rb perfekcyjne zdjcia!
Spis treci
Rozdzia 1
Sztuka ekspozycji
21
23
24
28
33
Ekspozycja a nastrj
Rozdzia 2
34
35
39
45
47
48
48
50
Rozdzia 3
Pomiar wiata
53
58
60
64
69
70
74
Pomiar wielosegmentowy
Pomiar centralnie waony
Pomiar punktowy
74
76
79
81
83
83
84
wiat szaroci
Sytuacje mylce wiatomierze
Wskazwki dotyczce pomiaru wiata
System strefowy
Kompensacja ekspozycji
Blokada ekspozycji
Rczna nastawa ekspozycji
Sekwencja ekspozycji
10
53
84
87
88
90
94
95
95
95
Rozdzia 4
99
101
102
102
103
105
106
106
110
Przysona
Dugo ogniskowej
Odlego od obiektu
110
116
117
119
120
123
11
Rozdzia 5
132
133
Tryby tematyczne
12
129
135
140
147
151
154
154
155
157
160
164
Rozdzia 7
173
175
175
181
183
183
186
187
Jako wiata
189
wiato normalne
wiato ostre
wiato rozproszone
Due zachmurzenie
Pora dnia
189
190
190
191
192
wit i zmierzch
wiato poudniowe
Magiczne (zote) godziny
194
195
197
201
203
204
205
206
209
210
212
213
13
214
222
224
231
232
232
233
233
234
234
235
236
14
229
236
236
237
239
240
241
243
244
244
247
Mgy i zamglenia
Dni deszczowe
Pochmurne niebo
Tcze
253
254
254
258
258
260
Sceny jesienne
261
264
Rozdzia 11
271
272
272
273
276
276
278
15
Sowniczek
Skorowidz
16
278
279
280
281
282
282
284
285
286
288
288
288
295
301
ROZDZIA
Stopie, w jakim moemy manipulowa ekspozycj, uzaleniony jest oczywicie od zakresu ustawie
ekspozycji dostpnego w aparacie. Wszystkie aparaty cyfrowe, od najtaszych aparatw kompaktowych (zobacz zdjcie 2-1) po najbardziej wyszukane
lustrzanki jednoobiektywowe (DSLR), s w stanie wytwarza wysokiej jakoci ekspozycje. Rnica pomidzy aparatami bardziej zaawansowanymi
a prostszymi modelami nie polega na jakoci ekspozycji, a raczej na zakresie elastycznoci oferowanym
przez aparat do pomiaru wiata oraz selektywnego
modyfikowania podstawowych ustawie ekspozycji.
Niniejszy rozdzia bdzie wprowadzeniem do tych
podstawowych ustawie ekspozycji, co powinno
sprawi, e kiedy w dalszej czci ksiki spotkasz
2-1
Zdjcie starego kocioa misyjnego San Xavier del Bac w Tucson w stanie Arizona
zrobiem bardzo prostym cyfrowym aparatem kompaktowym i byem bardzo
zadowolony z rezultatw. Czas nawietlania 1/1250 sekundy, przysona f/7.1,
ISO 100, aparat trzymany w doni
46
EK SP OZ YC JA / Ko ntro la e k sp oz ycji p o ds t aw y
ROZDZIA
wa jeli inynierowie cokolwiek potrafi zrobi dobrze, to bdzie to wanie sprawienie, e co bdzie
wyjtkowo logiczne.
DOBRE EKSPOZYCJE
W KADYM APARACIE
Czsto prowadz kursy z fotografii dla dorosych
i jednym z pierwszych pyta, jakie otrzymuj po
standardowym wykadzie na temat ekspozycji,
jest: Czy wszystkie te fantastyczne rzeczy mog
rwnie zrobi za pomoc mojego aparatu?. Moje
kursy zazwyczaj gromadz mieszank studentw
z najrniejszymi typami aparatw, od najbardziej
podstawowych do bardzo zaawansowanych (w tym
wiele bardziej wyszukanych i droszych od moich
wasnych aparatw). Moja odpowied na to pytanie
brzmi: Tak, nie i moe.
Tak, bez wzgldu na posiadany typ aparatu moesz
robi dobre zdjcia w prawie kadych warunkach.
I tak, jeli masz lustrzank cyfrow, moesz przestawia ustawienia ekspozycji za pomoc niezliczonej liczby opcji. Ale nie, jeli masz prosty aparat
kompaktowy, moesz nie by w stanie wykona
bardziej zaawansowanych rzeczy, takich jak sekwencja ekspozycji (opcja pozwalajca wykona kilka nastpujcych po sobie ekspozycji tego samego
obiektu z rnymi ustawieniami, omwiona w rozdziale 3.) lub wybranie okrelonej liczby przysony
albo czasu nawietlania. Odpowied moe istnieje,
poniewa czasami mona w rny sposb obej
otrzymanie podanych ustawie ekspozycji, nawet
jeli aparat nie ma wszystkich opcji. Cho na przykad aparat kompaktowy moe nam nie pozwoli
uwaga
Wszystkie lustrzanki cyfrowe oraz zaawansowane aparaty, a take niektre (cho nie wszystkie)
proste aparaty kompaktowe oferuj rne tryby ekspozycji, w tym
tryb preselekcji czasu nawietlania (w ktrym wybieramy czas ekspozycji) oraz tryb preselekcji przysony (w ktrym wybieramy warto przysony). Istnieje rwnie pewna liczba trybw tematycznych powiconych okrelonym tematom, na przykad sportowi, krajobrazom czy portretom. Zostan one omwione bardziej
szczegowo w rozdziale 6.
Jedno, co prbuj od razu uwiadomi moim studentom, to to, e nie warto na pocztku traci
zbyt wiele czasu na ustawienia aparatu kiedy
bdziesz potrzebowa wikszej liczby ustawie, bdziesz o tym wiedzia. Na rynku jest take mnstwo
lepszych (i zazwyczaj wikszych) aparatw, na jakie moemy zamieni nasz model. Ja z kolei jestem
w odwrotnej sytuacji, kiedy na lotnisku nios ze
sob jakie 15 kilogramw aparatw i innego sprztu fotograficznego i z zazdroci patrz na umiechnitych ludzi zerkajcych na wywietlacz LCD swoich miniaturowych aparatw, kiedy fotografuj swoich przyjaci stojcych w kolejce do odprawy.
Wikszo cyfrowych aparatw fotograficznych
mona podzieli na trzy oglne kategorie: proste
aparaty kompaktowe, zaawansowane aparaty typu
zoom (lub zaawansowane aparaty kompaktowe, jak
nazywaj je producenci) oraz cyfrowe lustrzanki
jednoobiektywowe (DSLR). Jeli chodzi o oferowane moliwoci w zakresie ustawiania ekspozycji, nie
47
Zatrzymaem samochd na parkingu przy lokalnej play i zrobiem to zdjcie zachodu soca z okna. Pikno aparatw kompaktowych polega na tym, e robi
wietne zdjcia, a noszenie ich nie jest wielkim ciarem. Czas nawietlania 1/640
sekundy, przysona f/4.1, ISO 100, aparat trzymany w doni
ma tutaj cisego podziau, poniewa z wprowadzaniem nowych modeli producenci prbuj wcisn
coraz wicej technologii w nawet najmniejsze i najprostsze aparaty. Ponisze omwienie prezentuje
wszystkie trzy kategorie aparatw wraz z krtkim
opisem udostpnianych zazwyczaj opcji ekspozycji.
2-2
ZAAWANSOWANE APARATY
KOMPAKTOWE TYPU ZOOM
Cho brakuje w nich moliwoci wymiany obiektywu, jak maj lustrzanki, zaawansowane aparaty
typu zoom zazwyczaj udostpniaj pen gam opcji
ustawie ekspozycji. Ponad poowa zdj ilustrujcych jedn z moich poprzednich ksiek (The Joy of
Digital Photography, Lark Books 2006) zostaa wykonana aparatem tego typu. Pomimo e byo to par
48
EK SP OZ YC JA / Ko ntro la e k sp oz ycji p o ds t aw y
ROZDZIA
2-3
2-4
49
CYFROWE LUSTRZANKI
JEDNOOBIEKTYWOWE
Cyfrowe lustrzanki jednoobiektywowe (w tym
wszystkie przeznaczone dla rynku amatorskiego)
udostpniaj szerok i rozbudowan gam narzdzi kontroli ekspozycji wykraczajc poza wszystko dostpne w innych typach cyfrowych aparatw
fotograficznych. Cho zaawansowane aparaty typu
zoom zazwyczaj oferuj wszystkie standardowe tryby ekspozycji, niektrym brakuje na przykad opcji
sekwencji ekspozycji, rcznego ustawiania ekspozycji czy ustawiania wasnego balansu bieli. Wykonujc ekspozycj czapli biaej ze zdjcia 2-5, wiedziaem od razu, e biay ptak na jasnotym tle najprawdopodobniej zmyli wiatomierz aparatu, przez
co zdjcie bdzie niedowietlone. Uyem zatem
punktowego trybu pomiaru do odczytu ptaka, obliczyem poprawn ekspozycj i ustawiem j za pomoc trybu rcznej nastawy ekspozycji. Wszystkie
lustrzanki cyfrowe udostpniaj kad z tych opcji, a poniewa narzdzia te s niezbdne do penej
kontroli ekspozycji, w powanej fotografii lustrzanki
s preferowanym wyborem.
Jedn z waniejszych zalet korzystania z lustrzanek jest oczywicie moliwo zmiany obiektywu,
ktra daje nam peny dostp (a przynajmniej taki
dostp, na jaki pozwol nam rodki finansowe) do
caej linii obiektyww wymiennych producenta.
Dostpne obiektywy obejmuj obiektywy szerokoktne pozwalajce na fotografowanie szerokich
panoram, obiektywy makro do fotografii z bliska
czy teleobiektywy suce do fotografowania sportu
2-5
Uycie zaawansowanych ustawie ekspozycji lustrzanki pozwolio mi na wykonanie poprawnej ekspozycji zdjcia przedstawiajcego czapl bia z rezerwatu Merritt Island National Wildlife Refuge w stanie Floryda. Zdjcie zrobione obiektywem Nikkor 400 mm, czas nawietlania 1/1000 sekundy, przysona f/5.6, ISO 200, podstawka do auta Rue Groofwin Pod
50
EK SP OZ YC JA / Ko ntro la e k sp oz ycji p o ds t aw y
ROZDZIA
2-6
Cyfrowa lustrzanka oferuje niesamowit elastyczno optyczn. Na powyszym zdjciu uyem obiektywu Nikkor 24 mm do sfotografowania
szerokiej perspektywy budynku kongresu stanu Iowa. Czas nawietlenia 1/400 sekundy, przysona f/10, ISO 200, aparat trzymany w doni
51
2-7
52
paktowe nie maj wewntrznego lustra, ich wywietlacz LCD udostpnia obraz na ywo w czasie
komponowania ujcia.
Jednym z czsto zadawanych mi pyta jest: Kiedy nadchodzi czas, by przej z aparatu kompaktowego na lustrzank?. Odpowied, moim zdaniem,
zaley od wspczynnika frustracji. Jeli regularnie
zauwaasz, e chcesz co zrobi z aparatem (na przykad podnie parametr ISO do wyszej wartoci,
ni umoliwia to aparat, lub skorzysta z sekwencji
ekspozycji), by moe nadesza pora na rozwaenie
zalet bardziej zaawansowanego sprztu. Zrb list
opcji, ktrych nie posiada Twj aparat lub ktre
ma w ograniczonym zakresie, i zobacz, czy bardziej
zaawansowane aparaty maj takie moliwoci. Kiedy ta lista frustracji stanie si wystarczajco duga, sam bdziesz wiedzia, e czas przej na lepszy
model. A poniewa ceny cyfrowych lustrzanek stale
spadaj, coraz atwiej pozwoli sobie na zakup takiego sprztu.
EK SP OZ YC JA / Ko ntro la e k sp oz ycji p o ds t aw y
2-8
2-9
PODSTAWOWA
KONTROLA EKSPOZYCJI
PARAMETR ISO
ROZDZIA
Parametr ISO jest fundamentalnym aspektem ustawiania ekspozycji, poniewa okrela wzgldn czuo przetwornika aparatu cyfrowego na wiato2.
We wszystkich aparatach cyfrowych mona to
ustawienie zmienia, cho maj one rwnie opcj
auto pozwalajc na wybr wartoci ISO przez
aparat w oparciu o ilo wiata wystpujcego
w scenie. Zazwyczaj ISO (skrt pochodzi od Midzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej ISO)
W czasach tradycyjnej fotografii analogowej ustawienie to
dotyczyo czuoci filmu na wiato przyp. tum.
53
ma zakres od okoo 50 do 800 lub 1600 (a w niektrych aparatach profesjonalnych do 6400 i wicej). Im nisza warto parametru ISO, tym mniejsza czuo na wiato. Im wysza warto ISO, tym
wiksza wiatoczuo.
Najwaniejsz kwesti, jak naley zapamita, jest
to, e z kadym podwojeniem wartoci ISO (na
przykad ze 100 do 200) podwaja si rwnie efektywna czuo przetwornika. W podobny sposb,
za kadym razem, gdy zmniejszymy warto ISO
o poow (na przykad ze 100 na 50), czuo rwnie zmniejsza si o poow. Ta arytmetyka staje si
bardzo istotna w kontekcie omwienia wartoci
przysony obiektywu oraz czasu nawietlania w kolejnym podrozdziale.
Osoby, ktre miay kiedy tradycyjne aparaty analogowe z filmami, wiedz, e kiedy kupowao si
film, trzeba byo okreli jego czuo, poniewa
film naleao dobra do iloci wiata, ktre oczekiwalimy zasta. Kiedy robio si zdjcia w jasnym
wietle, film o czuoci ISO 100 (lub jeszcze niszej) by wystarczajcy dla uzyskania dobrej ekspo-
zycji. Przy robieniu zdj we wntrzach na przykad na koncercie lub w muzeum potrzebny by
film o wyszej czuoci, na przykad ISO 400 lub
bardziej czuy.
odsyacz
Wybrana czuo ISO odgrywa wan rol w zakresie kombinacji wartoci przysony oraz czasu
nawietlania, jakie s dostpne. Zwizek ten zostanie omwiony
bardziej szczegowo w rozdziaach 4. oraz 5.
2-10
54
EK SP OZ YC JA / Ko ntro la e k sp oz ycji p o ds t aw y
ROZDZIA
2-11
2-12
2-13
Poniewa robi bardzo duo zdj koncertowych, gdzie poziom wiata jest zazwyczaj bardzo niski, moliwo dostpu do wysokich wartoci parametru ISO
jest dla mnie bardzo istotna a nawet wtedy musz zaakceptowa pewn ilo
ruchu obiektw przy mniejszych czasach nawietlania. By zrobi t seri zdj,
musiaem ustawi ISO mojej lustrzanki na warto 1600, a mimo to i tak czas
nawietlania wynis tylko 1/50 sekundy. Wszystkie trzy zdjcia zrobione obiektywem Nikkor typu zoom o ogniskowej 70 300 mm, czas nawietlania 1/50 sekundy, przysona f/5.6, monopod
55
56
2-14
2-15
EK SP OZ YC JA / Ko ntro la e k sp oz ycji p o ds t aw y
ROZDZIA
ratem kompaktowym, ktry cho w kadym innym aspekcie jest wietnym sprztem ma problem z do nieprzyjemnym szumem. Jeli szum ma
dla Ciebie due znaczenie, powiniene koniecznie
przeczyta recenzje na temat aparatu w Internecie
czy ktrym z magazynw fotograficznych jeszcze
przed jego zakupem w wikszoci recenzji szum
jest istotnym zagadnieniem.
2-16
odsyacz
wskazwka Jeli rcznie ustawiasz czuo ISO, pamitaj o przywrceniu ustawienia domylnego, kiedy skoczysz prac z okrelonym
obiektem. Jeli na przykad robisz zdjcia we wntrzach i ustawisz parametr ISO na 800, pamitaj o powrocie do ustawie
domylnych, kiedy wyjdziesz na zewntrz, bo inaczej niepotrzebnie bdziesz dodawa do zdj szum. Nie bd nawet mwi, ile razy zapaem si na robieniu zdj kwiatw w jasnym socu przy ISO 800 czy 1600 tylko dlatego, e wieczr wczeniej robiem zdjcia we wntrzach.
Nie jest to straszny bd, ale bardzo denerwujcy.
57
SZUM Szum (ang. noise) to ziarno widoczne na zdjciu zrobionym przy wyszej wartoci parametru ISO. Jeli robie kiedy zdjcia na filmach o wyszej czuoci, wiesz ju, czym jest ziarno filmu. W przypadku zdj
cyfrowych szum jest cyfrowym odpowiednikiem ziarna. Szum powodowany jest przez interferencj elektroniczn przetwornika aparatu; interferencja ta zwiksza si przy wyszych wartociach ISO. Cho szum nie jest
takim potworem, jak mogoby wynika z artykuw w niektrych czasopismach fotograficznych, kade zdjcie najczciej lepiej wyglda bez niego, dlatego najlepiej jest fotografowa przy najniszej wartoci parametru ISO, na jak pozwoli zastane wiato. Moim zdaniem moliwo robienia zdj we wntrzach przy bardzo
sabym wietle jest warta pewnej iloci szumu. W wikszoci programw do edycji zdj istniej rwnie do
dobrze dziaajce filtry redukujce szum.
Wikszo prostych i bardziej zaawansowanych aparatw kompaktowych jest bardziej podatna na wystpowanie szumu przy niszych wartociach ISO, ni ma to miejsce w przypadku lustrzanek. Posiadam na przykad aparat Canon A-630, ktry robi fantastyczne zdjcia przy ISO 100, jednak przy ISO 400 czy 800 szum staje si znaczcy. Uywajc natomiast lustrzanki D70 firmy Nikon, mog czsto zwikszy warto parametru
ISO do 1600 w sabo owietlonych scenach i rzadko zauwaam znaczcy szum. Mog nawet specjalnie zwiksza ISO przy zdjciach robionych w czasie wschodu czy zachodu soca w celu otrzymania niszego czasu
nawietlania czy wikszej gbi ostroci. Kiedy na zdjciach jest duo cienia, szum staje si bardziej widoczny.
PRZYSONA OBIEKTYWU
Przysona obiektywu (ang. lens aperture) to jedno
z dwch podstawowych ustawie wykorzystywanych w celu kontrolowania ekspozycji za pomoc
okrelenia, jaka ilo wiata pada na przetwornik.
W rozdziale 4. bdziemy szerzej omawia to zagadnienie z technicznego oraz artystycznego punktu widzenia; na razie zdefiniuj jedynie, czym jest
przysona i dlaczego jest taka wana. Wprowadz
rwnie podstawy arytmetyki przysony (nie martw
si jednak jest to o wiele atwiejsze, ni moe si
na pocztku wydawa).
Mwic w uproszczeniu, w fotografii pojciem
przysona obiektywu okrela si fizyczny otwr
w obiektywie przepuszczajcy wiato do przetwornika. Gdyby obiektyw nie mia tego otworu,
wszystkie zdjcia byyby bardzo ciemne, poniewa
wiato nie dotaroby do przetwornika. Wielko
otworu mona zmienia, tak by sterowa przepywem wiata im mniejszy otwr obiektywu, tym
mniej wiata dotrze do przetwornika w tym samym
czasie. Proste, prawda? To naprawd prosta kon-
58
EK SP OZ YC JA / Ko ntro la e k sp oz ycji p o ds t aw y
ROZDZIA
jest zgodnie z ustandaryzowanym systemem opisanym w rozdziale 4. Na razie naley zapamita dwie
kwestie:
t Im mniejsza liczba przysony (f-stop), tym
wiksze otwarcie i tym wicej wiata pada na
przetwornik. Przysona opisana jako f/4 wpuszcza do aparatu duo wiata, natomiast przysona f/22 daje bardzo niewiele wiata. Jeli nie do
koca to pojmujesz, nie martw si nie jeste
jedyn osob, dla ktrej brzmi to nieco mylco.
Kiedy pierwszy raz przedstawiam t koncepcj
studentom na kursach, widz przed sob pen
sal osb z niezrozumieniem wypisanym na twarzy. Pomocne moe by przyjrzenie si diagramowi z rysunku 2-17. Koncepcj t atwiej jest
zapamita, kiedy liczby przysony wyobrazimy
sobie jako wartoci uamkowe. Kiedy mamy 1/4
placka, bdziemy mieli o wiele wicej placka od
osoby, ktra dostaa jedynie 1/22 caoci.
t Z kadym przejciem z penej liczby przysony o peny stopie do kolejnej penej liczby
przysony otrzymujemy poow lub dwa razy
tyle wiata, ktre dociera do przetwornika.
Jeli przejdziemy do wikszego stopnia otwarcia
przysony (na przykad z f/4 na f/2,8, co rwne
jest penemu stopniowi), podwajamy ilo wiata padajc na przetwornik. Zdjcia meksykaskiej porcelany zrobiem w Tubac w stanie Ari-
I podobnie, jeli przejdziemy z f/4 do f/5,6 (otwarcia przysony mniejszego o jeden peny stopie),
do przetwornika dotrze poowa wiata, jakie padao na niego wczeniej. Koncepcja podwajania
lub zmniejszania o poow iloci wiata wpadajcego do aparatu jest jedn z podstaw ekspozycji,
ktra przewija si przez wszystkie inne aspekty
teorii ekspozycji. Opr przed zrozumieniem tego
zagadnienia jest zupenie bezowocny, dlatego naley podej do niego z entuzjazmem.
wskazwka Ca t arytmetyk przysony atwiej jest sobie
przyswoi, jeli si zapamita, e ustawienie
mniejszej liczby przysony (wikszego stopnia otwarcia) okrelane
jest mianem otwarcia obiektywu, natomiast przejcie do wikszej
liczby przysony (mniejszego stopnia otwarcia) nazywa si potocznie przymkniciem obiektywu.
f/1.4
f/2
f/2.8
f/4
f/5.6
f/8
2-17
59
2-18
CZAS NAWIETLANIA
2-19
Oba zdjcia zostay zrobione na statywie, w tej samej pozycji, obiektywem
Nikkor 24 120 mm. Na zdjciu 2-18 (lepszym z tych dwch) czas nawietlania
wynis 1/400 sekundy przy przysonie f/11. Na janiejszym zdjciu 2-19 czas nawietlania wynis z kolei 1/400 sekundy przy f/7.1. Cho otwarcie przysony zostao zwikszone jedynie o ptora stopnia, ilo wiata padajca na przetwornik si podwoia. Oba zdjcia wykonane przy ISO 200 i na statywie
odsyacz
60
Poniewa przysona reguluje jedynie to, ile wiata wpada przez obiektyw do aparatu, potrzebna
nam jest jeszcze metoda regulacji tego, jak dugo
wiato pada na przetwornik. Suy do tego czas
nawietlania, inaczej szybko migawki (ang. shutter speed).
Czas nawietlania to drugie ustawienie pozwalajce kontrolowa ekspozycj. Wykorzystujc sekwencj precyzyjnie odmierzonych czasw nawietlania,
migawka kontroluje dugo ekspozycji, czyli to, jak
dugo wiato pada na przetwornik. Im duej migawka pozostaje otwarta, tym wicej wiata wpada do aparatu. Im krtszy czas nawietlania, tym
mniej wiata wpada do aparatu. Zazwyczaj czasy
nawietlania maj wartoci od uamkowych czci
sekundy (na przykad 1/2000 sekundy) do o wiele
duszych czasw (rzdu jednej minuty czy jeszcze
wicej) w przypadku scen nocnych (zobacz zdjcia
2-20 oraz 2-21).
EK SP OZ YC JA / Ko ntro la e k sp oz ycji p o ds t aw y
ROZDZIA
2-20
odsyacz
W zalenoci od posiadanego typu aparatu migawka moe przybra dwie formy. W wikszoci aparatw kompaktowych migawka znajduje si w obiektywie i skada si z serii zachodzcych na siebie
listkw (tak naprawd wyglda jak druga przysona
obiektywu i w niektrych przypadkach za tak suy) wbudowanych w obiektyw. Po naciniciu spustu migawki listki te otwieraj si i zamykaj, by
Poniej moja przyjacika Sarah pisze swoje imi za pomoc zimnych ogni przy czasie nawietlania rwnym
16 sekund. Zdjcie zrobione obiektywem Nikkor 24 120 mm, przysona f/18, ISO 200, statyw
2-21
61
wpuci wiato do aparatu na precyzyjnie odmierzon ilo czasu. Lustrzanki maj z kolei migawk
szczelinow, ktra dziaa jak kurtyna opuszczana
przed przetwornikiem aparatu. Po naciniciu spustu migawki kurtyna ta otwiera si i zamyka, odsaniajc przetwornik.
Dla wikszoci osb zagadnienie czasu nawietlania jest atwiejsze do zrozumienia od przysony
obiektywu, poniewa ustawienie to opisuje si za
pomoc dokadnego czasu otwarcia migawki. Czas
nawietlania rwny 1/60 sekundy sprawia na przykad, e wiato pada na przetwornik przez dokadnie 1/60 sekundy. Proste. A teraz ciekawostka. Za
kadym razem, gdy zmniejszamy czas nawietlania
o poow lub go podwajamy, wiato wpadajce
do aparatu zmniejsza si o poow lub podwaja si
(brzmi znajomo, prawda?). Jeli zmienimy czas nawietlania z 1/60 sekundy na 1/30 sekundy (o pe-
ny stopie duszy), podwajamy ilo wiata padajc na przetwornik. Jeli zmienimy czas nawietlania z 1/60 sekundy na 1/125 sekundy (o peny
stopie krtszy), otrzymamy poow poprzedniego
czasu nawietlania. Poniewa szybko migawki jest funkcj czasu, traktuje ona poruszajce si
obiekty bardzo rnie w zalenoci od ich szybkoci
oraz dugoci czasu nawietlania. Zwizek pomidzy akcj a czasem nawietlania omwiony zostanie bardziej szczegowo w rozdziale 5., a na razie
wystarczy zapamita, e jeli fotografujemy poruszajce si obiekty, im krtszy bdzie czas nawietlania, tym bardziej uda nam si zatrzyma akcj,
i odwrotnie. Krtkie czasy nawietlania s wietn
zabaw przy poruszajcych si obiektach, poniewa
pozwalaj one cakowicie zatrzyma nawet najszybszy ruch. Na zdjciu 2-22 przedstawiajcym motorwk uyem bardzo krtkiego czasu nawietlania
2-22
Zdjcie motorwki na kanale w Fort Lauderdale na Florydzie zrobiem, wykorzystujc czas nawietlania rwny
1/800 sekundy i przyson o wartoci f/7.1. Zdjcie zrobione obiektywem Nikkor 300 mm, ISO 200, statyw
62
EK SP OZ YC JA / Ko ntro la e k sp oz ycji p o ds t aw y
ROZDZIA
przysonie f/8, tak naprawd oznacza to wpuszczenie wiata do przetwornika na czas 1/60 sekundy
i przy przysonie o wartoci f/8. Jeli z kolei w wizjerze widzimy wartoci 1000 oraz f/8, oznacza to czas
nawietlania rwny 1/1000 sekundy przy przysonie
rwnej f/8. Wyjtkiem od tej reguy s czasy nawietlania rwne penym sekundom, wywietlane
zazwyczaj z symbolem sekundy (par apostrofw).
Czas nawietlania rwny 4 oznacza czterosekundowe nawietlanie przetwornika aparatu.
2-23
Przez wikszo wieczoru robiem normalne zdjcia koncertowe, jednak pod koniec postanowiem poeksperymentowa z duszymi czasami nawietlania.
Zdjcie zrobione obiektywem Nikkor 70 300 mm, czas nawietlania rwny penej sekundzie, przysona f/22, ISO 800, monopod
uwaga
A oto nieco argonu fotograficznego, ktry moe przyda si przy lekturze tekstw dotyczcych czasu nawietlania. Za
kadym razem, gdy przeczamy czas nawietlania na taki, ktry migawk pozostawia otwart przez duszy czas, przeczamy j na duszy czas nawietlania lub na wolniejsz migawk poniewa migawka wolniej si zamyka. Z kadym przeczeniem czasu nawietlania na krtszy czas otwarcia migawki, przechodzimy do krtszego czasu nawietlania lub szybszej migawki poniewa szybciej si ona zamyka. Fotografowie wydaj si wymiennie uywa w tym kontekcie sw duszy i wolniejszy oraz krtszy i szybszy.
63
odsyacz
EKWIWALENTNE
USTAWIENIA EKSPOZYCJI
Niektre osoby zapewne same zauwayy ju pewien
fakt, a mianowicie, e istnieje pikna i doskonale
wzajemna zaleno pomidzy ustawieniem czasu
nawietlania a wartoci przysony, jeli chodzi o to,
ile wiata wpada do aparatu. Tak naprawd jest to
jedna z najbardziej przydatnych i symbiotycznych
relacji w wiecie fotografii. To jdro wszystkich
twrczych technik ekspozycji i kiedy je w peni poj-
CAMERA OBSCURA Jeszcze zanim aparaty byy w stanie zapisywa obrazy (czyli przed wynalezieniem
fotografii), artyci potrafili studiowa obrazy bdce projekcj wiata za pomoc urzdzenia zwanego camera obscura. Camera obscura bya ciemn skrzynk z przyson na jednym kocu (pierwsze modele nie miay
nawet obiektywu, a jedynie otwr tak may, by koncentrowa on promienie wiata przechodzce przez otwarcie), a na drugim kocu z paszczyzn, na ktrej odbywaa si projekcja obrazu.
Niektre camera obscura miay tak naprawd rozmiar pokoju, a ludzie pacili za to, by siedzie na krzesach
i obserwowa obrazy poruszajce si na tylnej cianie. Pomyl, jaka to musiaa by zabawa! Sobotni wieczr,
kupujesz ukochanej paczk popcornu i zabierasz j do ciemnego pokoju w celu ogldania obrazw taczcych na cianie. Waciwie brzmi to do znajomo.
Za pierwsz osob, ktra opisaa ten wynalazek, powszechnie uznaje si iraskiego naukowca muzumaskiego o imieniu Abu Ali al-Hasan ibn al-Haitham (965 1039). Cho jego odkrycie wyprzedza aparaty o jakie
800 lat, miao ono bezporedni wpyw na wynalezienie fotografii. Biorc pod uwag inne zainteresowania
tego ma, powinnimy by szczliwi, e znalaz on czas na wynalezienie camera obscura. Za swojego ycia
dokona on znaczcych odkry w dziedzinie anatomii, astronomii, filozofii, fizyki, inynierii, matematyki, medycyny, okulistyki, percepcji oraz psychologii. Z pewnoci nie by osob, ktrej yciorys zajby jedn stron.
64
EK SP OZ YC JA / Ko ntro la e k sp oz ycji p o ds t aw y
ROZDZIA
Tabela 2-1
Rwnowane ustawienia ekspozycji
Czas nawietlania
1/1000
1/500
1/250
1/125
1/60
1/30
1/15
1/8
1/4
1/2
Przysona obiektywu
f/1,4
f/2
f/2,8
f/4
f/5,6
f/8
f/11
f/16
f/22
f/32
Instruktorzy fotografii do opisania zwizku pomidzy przyson a czasem nawietlania czsto wykorzystuj analogi z kurkiem i wem. Wyobra sobie, e prbujesz napeni wiadro wod pochodzc
z kranu. Jeli uyjesz cienkiego wa (czyli takiego
o maym otworze), aby zapeni wiadro, kurek musi
pozosta otwarty duej. Jeli jednak w bdzie
grubszy (wikszy otwr), wiadro uda si napeni
w o wiele krtszym czasie. Kiedy ja sam uczyem
si fotografii, analogia ta jako nigdy do mnie nie
przemawiaa. Byem bardzo praktycznym dzieckiem
i nijak nie umiaem sobie wyobrazi wy o rnych
grubociach. Przecie wszystkie we maj waciwie t sam rednic! Mimo to zauwayem, e
moi studenci uwielbiaj to porwnanie, dlatego nie
bd go modyfikowa, skoro w przypadku tylu osb
ono dziaa.
Kluczow kwesti do zapamitania jest to, e dla
kadej kombinacji przysony i czasu nawietlania
istnieje wiele innych ustawie dajcych identyczn ilo wiata, a tym samym (jeli chodzi o ilo
wiata) rwnie identyczn ekspozycj. Jak jednak
dowiesz si z rozdziaw 4. oraz 5. powiconych
przysonie oraz czasowi nawietlania samo to,
e do przetwornika dociera identyczna ilo wiata, nie oznacza jeszcze, e ekspozycja da identyczne
rezultaty. Tak naprawd z kad zmian kombinacji przysony oraz czasu nawietlania na alternatywn, ale rwnowan modyfikujemy czasami do mocno wygld obiektu. W rozdziale 5.
zobaczysz na przykad, e uycie duszego czasu
nawietlania powoduje rozmycie poruszajcych si
obiektw, natomiast skorzystanie z krtszego czasu
nawietlania zatrzymuje ich ruch. Przejcie z jednej
wartoci przysony do drugiej radykalnie zmienia
to, ktre czci zdjcia s ostre.
65
66