Matematik PK Ting 5 Buku Teks

RUKUN NEGARA
Bahawasanya Negara Kita Malaysia

mendukung cita-cita hendak;
Mencapai perpaduan yang lebih erat dalam kalangan

seluruh masyarakatnya;
Memelihara satu cara hidup demokrasi;
Mencipta satu masyarakat yang adil di mana kemakmuran negara

akan dapat dinikmati bersama secara adil dan saksama;
Menjamin satu cara liberal terhadap

tradisi-tradisi kebudayaannya yang kaya dan pelbagai corak;
Membina satu masyarakat progresif yang akan menggunakan

sains dan teknologi moden;
MAKA KAMI, rakyat Malaysia,

berikrar akan menumpukan
seluruh tenaga dan usaha kami untuk mencapai cita-cita tersebut
berdasarkan prinsip-prinsip yang berikut:
KEPERCAYAAN KEPADA TUHAN

KESETIAAN KEPADA RAJA DAN NEGARA
KELUHURAN PERLEMBAGAAN
KEDAULATAN UNDANG-UNDANG
KESOPANAN DAN KESUSILAAN
(Sumber: Jabatan Penerangan, Kementerian Komunikasi dan Multimedia Malaysia)

KURIKULUM STANDARD SEKOLAH MENENGAH PENDIDIKAN KHAS
MATEMATIK
5 PENDIDIKAN KHAS
TINGKATAN
PENULIS
EDITOR
Siti Ainulmursyida
See Bee Hoon
binti Shamsudin
PEREKA BENTUK
ILUSTRATOR
Albee Gan Li Kuan Akira Chan Wan Chin
Chan Khong Wei
Hypersurf Corporation Sdn. Bhd.

2020
No. SIRI BUKU: 0138
PENGHARGAAN
KPM2020 ISBN 978-967-443-204-1
Penerbitan buku teks ini melibatkan
Cetakan Pertama 2020 kerjasama banyak pihak. Sekalung
© Kementerian Pendidikan Malaysia penghargaan dan terima kasih ditujukan
kepada semua pihak yang terlibat:
Hak Cipta Terpelihara. Mana-mana bahan
dalam buku ini tidak dibenarkan diterbitkan Jawatankuasa Penambahbaikan Pruf
semula, disimpan dalam cara yang boleh Muka Surat, Bahagian Sumber dan
dipergunakan lagi, ataupun dipindahkan dalam Teknologi Pendidikan,
sebarang bentuk atau cara, baik dengan cara Kementerian Pendidikan Malaysia.
elektronik, mekanik, penggambaran semula
Jawatankuasa Penyemakan
mahupun dengan cara perakaman tanpa
Naskhah Sedia Kamera, Bahagian
kebenaran terlebih dahulu daripada Ketua
Sumber dan Teknologi Pendidikan,
Pengarah Pelajaran Malaysia, Kementerian
Kementerian Pendidikan Malaysia.
Pendidikan Malaysia. Perundingan tertakluk
kepada perkiraan royalti atau honorarium. Pegawai-pegawai Bahagian Sumber
dan Teknologi Pendidikan dan
Diterbitkan untuk Bahagian Pembangunan Kurikulum,
Kementerian Pendidikan Malaysia oleh: Kementerian Pendidikan Malaysia.
No.1, Jalan 4/118C, Desa Tun Razak,
Jawatankuasa Peningkatan Mutu,
56000 Cheras, Kuala Lumpur. Hypersurf Corporation Sdn. Bhd.
Tel: 03-9172 6701 SMK Orkid Desa, Wilayah
Faks : 03-9172 6728 Persekutuan Kuala Lumpur.
Reka Letak dan Atur Huruf: Semua pihak yang terlibat dalam
Hypersurf Corporation Sdn. Bhd. usaha menjayakan penerbitan
Muka Taip Teks: Atlanta buku ini.
Saiz Muka Taip Teks: 13 poin
Dicetak oleh:
No.1, Jalan 4/118C, Desa Tun Razak,
56000 Cheras, Kuala Lumpur.
ii
KANDUNGAN
PENDAHULUAN v
INFO IKON vi
1 BENTUK 2
1.1 Bentuk Pepejal Tiga Dimensi (3D) 6

1.1.1 Menamakan bentuk-bentuk 3D 8
1.1.2 Melukis bentuk-bentuk 3D 21
Rumusan 27
Mahir Diri 28
Model 3D Ku 30
2 RUANG 32
2.1 Isi Padu Prisma Tegak 34

2.1.1 Menamakan prisma tegak 34
2.1.2 Menentukan isi padu prisma tegak 41
2.1.3 Menyelesaikan masalah yang melibatkan
isi padu prisma tegak 49
Rumusan 57
Mahir Diri 58
Isi Padu Rekaan 60
iii
3 STATISTIK 62
3 Statistik
3.1 Mod dan Min 64
3.1.1 Menentukan mod bagi suatu set data 64
3.1.2 Mengira min bagi suatu set data 68
3.1.3 Menyelesaikan masalah yang melibatkan
mod dan min 77
3.2 Perwakilan Data 80
3.2.1 Menyatakan perwakilan data yang sesuai 80
3.2.2 Mentafsir suatu perwakilan data 91
3.2.3 Menggunakan perwakilan data yang sesuai
untuk merumuskan maklumat 102
Rumusan 111
Mahir Diri 112
Perwakilan Data - Temu Ramah 114
JAWAPAN 115
GLOSARI 119
SENARAI RUJUKAN 121
INDEKS 122
iv
PENDAHULUAN
Buku Teks Kurikulum Standard Sekolah Menengah Pendidikan Khas
(KSSMPK) Matematik Tingkatan 5 ini disediakan berdasarkan Dokumen
Standard Kurikulum dan Pentaksiran (DSKP) Kurikulum Standard Sekolah
Menengah Pendidikan Khas Matematik Tingkatan 5. Kandungan buku teks
ini menyepadukan enam tunjang kerangka KSSMPK, mengintegrasikan
pengetahuan, kemahiran dan nilai, serta menerapkan Kemahiran Abad
Ke-21 dan Kemahiran Berfikir Aras Tinggi (KBAT) secara eksplisit supaya
dapat mewujudkan insan yang seimbang dan harmonis sebagaimana
tuntutan Falsafah Pendidikan Kebangsaan.
Buku ini mengandungi tiga topik pengetahuan, iaitu bentuk, ruang, dan
statistik, yang disusun secara sistematik dan menarik. Setiap topik dimulakan
dengan halaman rangsangan melalui foto yang menarik berserta soalan
yang merangsang perbincangan dan pemahaman dalam kalangan murid
sesuai dengan konteks situasi harian.
KEISTIMEWAAN BUKU TEKS INI
Standard Pembelajaran Kata Kunci

Berdasarkan Dokumen Daftar kata yang terkandung
Standard Kurikulum dan dalam setiap topik.
Pentaksiran untuk rujukan guru.
Nota Guru Eksplorasi

Panduan aktiviti pembelajaran, Sejarah perkembangan
berserta dengan nombor matematik, evolusi teknologi
rujukan standard pembelajaran. dan isu-isu semasa.
Kerjaya Mesra Pengguna

Kerjaya masa hadapan yang Unsur yang boleh menarik minat
berkenaan dengan topik murid dengan aktiviti penerokaan
yang dipelajari. dan projek matematik.
v
INFO IKON
CONTOH LATIHAN
CONTOH Petunjuk langkah penyelesaian Latihan formatif untuk menguji
2 masalah matematik. kemahiran dalam subtopik.
AKTIVITI AKTIVITI PENGUKUHAN

ktivit Aktiviti didik hibur
Aktiviti inkuiri, penerokaan dan
A
simulasi untuk pengukuhan berbentuk permainan untuk

dan pengayaan konsep meningkatkan pemahaman
asas matematik. dalam subtopik.
KBAT TIP
Soalan yang mencabar aras TIP Panduan untuk menentukan
intelektual dan pencetus jalan penyelesaian masalah.
pemikiran kreatif dan inovatif.
ar Min
CABAR MINDA IMBAS SAYA KOD QR
Soalan rangsangan minda Aplikasi imbasan kod QR dan
Cab
da
untuk berfikir dengan lebih URL untuk menonton video,

mendalam tentang konsep menjalankan aktiviti dan bahan
yang baru dipelajari. info tambahan.
TAHUKAH ANDA M
lai u
NILAI MURNI
Tahukah Penerapan nilai murni dan
Ni
rni
Anda Pengetahuan am dan aplikasi

matematik yang menarik. sifat mulia dalam kehidupan
seharian murid.
ELEMEN PADA AKHIR TOPIK
R M S N MAHIR DIRI Jom Bersuka Ria

U U A
Peta konsep dan Latihan sumatif Aktiviti didik hibur

gambaran menyeluruh untuk menilai dan berbentuk projek
kandungan topik. mengukuhkan tahap untuk memperkukuh
kefahaman murid. pemahaman serta
kemahiran murid.
vi
Buku Teks KSSM
Pendidikan Khas
MATEMATIK
Tingkatan 5
1 BENTUK
Bentuk-bentuk tiga dimensi (3D)
- menamakan dan melukis
2 RUANG
Prisma tegak
- menamakan dan menentukan isi padu
3 STATISTIK
Mod dan min Perwakilan data
- menentukan dan mengira - menyatakan dan mentafsir
BENTUK
1
Demi membanteras kekejaman terhadap binatang, Sarkas Roncalli di
Jerman adalah kumpulan sarkas pertama di dunia yang menggunakan
teknologi 3D hologram. Sarkas Roncalli mula mengaplikasikan teknologi
ini pada tahun 2018 bagi menghasilkan pancaran imej 360 darjah yang
menyerupai imej sebenar.
Apakah yang dimaksudkan dengan konsep 3D?
Bagaimanakah manusia mengimaginasi imej 3D?
1.1 Bentuk-bentuk Pepejal Tiga Dimensi (3D)
Selepas belajar bab ini, saya dapat:

1.1.1 Menamakan bentuk-bentuk 3D.
Nota1.1.2 Melukis bentuk-bentuk 3D menggunakan alatan yang sesuai.
Guru
2
or
E xpl a si
1
1
BENTUK
BENTUK
Cermin mata 3D yang dibekalkan
ketika menonton filem-filem 3D di
panggung wayang telah dicipta oleh
Kenneth Dunkley pada 7 Mac 1989.
Cermin mata 3D ini dicipta dengan
dua warna iaitu cyan di kanta kanan
dan magenta di kanta kiri. Cermin
mata 3D ini menapis warna-warna
tersebut supaya imej 3D yang
dikehendaki dapat ditonjolkan.
IMBAS SAYA
http://bit.ly/KennethDunkley
Kerjaya
Pengetahuan dan kemahiran melukis
bentuk 3D dapat membantu kerjaya pada
masa hadapan seperti pereka grafik, pereka
dalaman, arkitek dan jurutera animasi.
Piramid tapak segi empat sama Kubus

Piramid tapak segi empat tepat Sfera
Kata Kunci Set geometri Kon
Silinder 3D
Kuboid
Nota
Guru • Memupuk minat murid menerokai alam 3D.
3
SYAIR PENGENALAN BENTUK
3D
Salam perkenalan pembuka bicara,
Kepada murid-murid yang bijaksana,
Bentuk tiga dimensi (3D) topik pertama,
Pelbagai bentuk marilah teroka.
Terdapat tujuh bentuk 3D yang ada,

Kuboid bentuk 3D yang pertama,
Mempunyai 6 permukaan rata,
8 bucu dan 12 sisi lurus miliknya.
Kubus bentuk 3D yang kedua,

Permukaannya rata 6 jumlahnya,
Semua permukaan rata besarnya sama,
Itulah kubus yang sangat istimewa.
Kon merupakan bentuk 3D ketiga,

Permukaan kon melengkung pula,
1 sisi, 1 bucu, dan 1 permukaan rata,
Topi hari jadi ialah contohnya.
Nota
Guru
4
1
Bertapak segi empat tepat piramid namanya,
BENTUK
Permukaan ratanya berjumlah 5,
Bucunya juga 5 jumlahnya,
8 bilangan sisi yang ada.
Bentuk kelima piramid juga,

Tapaknya segi 4 sama sisinya,
5 jumlah permukaan ratanya,
Bucunya juga bilangannya 5.
Bentuk 3D keenam silinder namanya,

Permukaan melengkungnya satu cuma,
Mempunyai 2 permukaan rata,
Bilangan sisinya 2 dan bucunya tiada.
Bentuk 3D ketujuh ialah sfera,

Permukaan melengkungnya satu sahaja,
Tiada sisi dan bucu, rata permukaannya,
Mari kita pelajari bentuk 3D bersama-sama.
5
1.1 BENTUK-BENTUK PEPEJAL TIGA DIMENSI (3D)
Objek-objek yang wujud di persekitaran kita mempunyai beberapa ciri

asas, seperti bentuk, saiz, warna, bahan, dan sebagainya. Kajian telah
menunjukkan bahawa bentuk adalah ciri utama sesuatu objek.
Apakah bentuk pada objek yang kita lihat di persekitaran?
ktivit Jom Meneroka – Lawatan ke Galeri

A
1
i
Aktiviti ini dilakukan berpasangan (2 orang).

Langkah:
1 Perhatikan objek-objek di sekeliling bilik darjah anda.
Kumpulkan objek-objek tersebut, sebagai contoh:
2 Kelaskan objek-objek tersebut mengikut bentuk-bentuk yang sama.

Contoh pengelasan:
Bulat Segi empat

3 Bincang dan namakan objek-objek yang telah dikelaskan.
4 Teruskan aktiviti di bilik sukan dan di kantin.

a i Mu
rn
Nil
Kita hendaklah menjaga dan menghargai barang-barang yang terdapat di sekeliling kita.
Nota
Guru • Rangsang murid mengenal bentuk dengan memegang objek sebenar.
• Bimbing murid menamakan bentuk pada objek yang telah dikelaskan.
6
Setiap objek mempunyai bentuk 2D dan bentuk 3D. Ciri-ciri bentuk 2D dan
bentuk 3D ialah:
1
Bentuk 2D Bentuk 3D
BENTUK
Leper Menyerupai bentuk sebenar
Mempunyai satu permukaan sahaja Mempunyai tiga permukaan
Mempunyai panjang dan lebar Mempunyai panjang, lebar dan tinggi
Menggambarkan keluasan Menggambarkan keluasan dan isi padu
Lebar Tinggi
Panjang Panjang Lebar

Pandangan sudut 2D Pandangan sudut 3D
Bentuk 3D ialah bentuk tiga dimensi yang mempunyai ukuran

panjang, lebar, dan kedalaman atau ketinggian.
Bentuk 3D mempunyai permukaan sama ada rata atau melengkung.
Bentuk 2D berikut mewakili bentuk asas kepada 3D. Tetapi, adakah bentuk
3D mempunyai nama yang sama seperti bentuk 2D?
Nota
Guru • Latih murid untuk mengenal pasti objek berbentuk 2D dan 3D.
7
1.1.1 1.1.2
Menamakan Bentuk-bentuk 3D
Kuboid
Antara objek-objek berbentuk
Bucu kuboid yang boleh didapati di
persekitaran kita ialah:
Sisi
Permukaan
rata
Ciri-ciri:
 8 bucu  12 sisi
 6 permukaan rata
 Tidak semua permukaan
sama besar
Aida mempunyai rumah yang berbentuk kuboid. Setiap dindingnya

ada dua tingkap. Aida ingin mencuci semua tingkapnya. Berapakah
jumlah tingkap yang perlu dicuci oleh Aida?
Kubus
Bucu
Sisi
Permukaan
rata
Ciri-ciri: Selain daripada objek-objek di

 8 bucu  12 sisi atas, apakah objek-objek lain di
 6 permukaan rata persekitaran kita yang serupa
 Semua permukaan sama besar dengan bentuk kubus?
1.1.1
Nota
Guru • Latih murid membezakan kuboid dan kubus dengan menunjukkan
contoh-contoh objek sebenar.
8
ktivit Jom Mengenal Kon
1
A
2
i Aktiviti ini melibatkan semua murid di dalam bilik darjah.
BENTUK
Bahan: Slaid gambar makanan
Langkah:
1 Guru menunjukkan beberapa contoh gambar makanan seperti:
2 Murid memberikan persamaan ciri-ciri bentuk setiap makanan.
3 Murid membentangkan persamaan tersebut.
4 Guru memberi penjelasan dan menerangkan bentuk kon.
Kon
Bucu
Permukaan
melengkung
Permukaan
rata
Sisi
Ciri-ciri:
 1 permukaan melengkung
1.1.1
Nota
Guru • Fahamkan murid tentang 'sisi' pada sebuah kon.
• Bucu paling atas dikenali sebagai puncak.
9
Piramid tapak segi empat
Bucu
Sisi
Permukaan
rata
Ciri-ciri:
Kon dan piramid berasal daripada bentuk 2D yang sama iaitu bentuk
segi tiga, tetapi mengapakah kon dan piramid mempunyai nama 3D
yang berbeza?
Terdapat dua jenis piramid tapak segi empat iaitu:

Piramid tapak segi empat tepat Piramid tapak segi empat sama
Permukaan tapakberbentuk Permukaan tapakberbentuk

segi empat tepat segi empat sama
1.1.1
Nota
Guru • Jelaskan perbezaan piramid dan kon.
10
Silinder
Sisi
Tin minuman, lilin dan bateri
mempunyai dua permukaan rata dan 1
satu permukaan melengkung.
Permukaan
BENTUK
rata Hal ini bermaksud ketiga-tiga objek ini
adalah berbentuk silinder.
Permukaan
melengkung
Ciri-ciri:
 2 sisi
Fikirkan objek lain berbentuk silinder
yang boleh didapati di rumah anda.
Bumi merupakan planet

ketiga dari matahari. Bukti
saintifik menunjukkan
bahawa bumi terbentuk
kira-kira 4.54 billion tahun
lalu dan berbentuk sfera.
Sfera
Objek-objek berbentuk sfera:
Permukaan
melengkung
Ciri-ciri:
 Tiada bucu  Tiada sisi
 Tiada permukaan rata
11
Setiap bentuk pepejal 3D mempunyai ciri-ciri tertentu.
Bilangan Permukaan Permukaan
Sisi Bucu
Pepejal rata melengkung
Permukaan
rata
Sisi 6 0 12 8
Bucu
6 0 12 8
5 0 8 5
Permukaan 1 1 1 1
melengkung
2 1 2 0
0 1 0 0
ar Min
Cab
da
1. Sebutkan bentuk yang hanya ada permukaan rata.

2. Apakah bentuk yang semua permukaannya sama besar?
3. Nyatakan setiap bentuk yang menunjukkan sifat:
(a) Paling banyak bucu
(b) Paling sedikit permukaan rata
(c) Mempunyai permukaan melengkung sahaja
(d) Boleh bergolek apabila digerakkan
(e) Berguling apabila ditolak
Amir hendak mengambil sebuah kotak di atas almari tetapi dia tidak
boleh mencapai kotak tersebut kerana kedudukan almari yang tinggi.
Oleh itu, bentuk manakah yang selamat digunakan oleh Amir sebagai
tapak sokongan untuk mengambil kotak tersebut, jelaskan.
12
ktivit Match-Mine! - Teka Bentuk
1
A
3
i Aktiviti ini dilakukan dalam kumpulan (4 orang).
BENTUK
Bahan: Plastisin atau doh mainan dan kain penutup mata
Langkah:
1 Empat orang murid dibahagi
kepada dua pasukan, dua
orang duduk dalam satu
pasukan.
2 Setiap pasangan murid
(Murid 1 dan Murid 2)
duduk berhadapan.
3 Mata murid 1 ditutup dengan kain.
4 Murid 2 diberikan sekotak plastisin untuk membina satu bentuk 3D
yang telah dipelajari.
5 Murid 2 serahkan bentuk 3D itu kepada Murid 1. Murid 1 menggunakan
deria sentuhan untuk menyentuh dan meneka jenis bentuk 3D tersebut.
(Tekaan adalah berdasarkan ciri-ciri bentuk 3D yang telah dipelajari.)
6 Kedua-dua orang murid bertukar peranan untuk meneruskan aktiviti.
Tahukah
Anda
IMBAS SAYA
Anda boleh memancarkan objek 3D anda sendiri dengan
hanya menggunakan telefon pintar anda dan juga bekas
CD. Teknologi 3D hologram ini boleh diaplikasikan ketika
melakukan pembentangan dalam bilik darjah.
untuk melihat
cara-cara objek
3D dipancarkan
Layari laman sesawang daripada telefon
http://bit.ly/pancaran3D pintar.
(Dicapai pada 31 Disember 2020)
13
ktivit Formasi 3D
A
4 i
Aktiviti ini dilakukan dalam kumpulan (3 orang).
Bahan: Kertas warna
Langkah:
1 Kertas warna diedarkan kepada setiap kumpulan.
2 Murid dikehendaki menggunting, melipat dan mencantum kertas-kertas

warna tersebut sehingga terhasil bentuk 3D.
3 Berikut adalah contoh-contoh bentangan bentuk-bentuk 3D yang boleh

dijadikan panduan.
Silinder
Kubus
Kuboid
IMBAS SAYA
untuk
memuat turun Layari laman sesawang
bentangan http://bit.ly/latihanbentangan
bentuk 3D. (Dicapai pada 31 Disember
Piramid 2020)
Kon
4 Setiap kumpulan mempersembahkan bentuk-bentuk 3D yang telah

dibina kepada kumpulan lain.
14
ktivit Membina Topi Hari Jadi
1
A
5
i
Aktiviti ini dilakukan secara individu.
BENTUK
Bahan: Kad manila, gunting, pensel, pembaris, jangka lukis, gam dan
bahan-bahan hiasan
Langkah:
1 2 3
Lukis sebuah bulatan Gunting bulatan itu. Potong satu

pada kad manila bahagian pada
dengan menggunakan bulatan itu.
jangka lukis dan
pensel. Jejari bulatan
ialah 14 cm.
4 5 6
Lipatkan bahagian itu Gamkan pada Hiaskan topi

menjadi bentuk kon. lipatan tersebut dengan bahan
Anggarkan saiznya untuk menghasilkan hiasan mengikut
mengikut saiz kepala. sebuah topi. kreativiti sendiri.
15
Latihan 1.1.1
1 Nama dan labelkan bahagian-bahagian bentuk 3D.

sisi permukaan (a)
lengkung
bucu
permukaan
rata
Kon
(b) (c)
(d) (e)
16
2 Lengkapkan jadual bentuk 3D berikut. 1
Bilangan
BENTUK
Bentuk Nama Permukaan
Sisi Bucu
Rata Melengkung
(a)
(b)
(c)
(d)
(e)
(f)
IMBAS SAYA
Layari laman sesawang

untuk
http://bit.ly/latihanbentuk3D
latihan lanjut.
17
18
4 Hitung bilangan bentuk-bentuk tiga dimensi (3D) yang membentuk
model di bawah.
1
BENTUK
Model A
Model B Model C
Bilangan bentuk
Model
Kuboid Kubus Piramid Silinder Kon Sfera
A
B
C
5 Lukiskan satu model dengan menggunakan bentuk tiga dimensi

mengikut bilangan yang diberikan di bawah.
Bentuk
Bilangan 1 5 3 2
19
Aktiviti Pengukuhan
SILANG KATA
1.
2. 3.
4.
5.
6.
7.
Melintang
2 juga disebut kiub yang
mempunyai lapan bucu.
4 mempunyai satu
permukaan yang melengkung.
6 mempunyai lima
8.
permukaan yang rata.
7 Kubus mempunyai 12
lurus yang sama panjang.
8 Silinder mempunyai dua permukaan
.
Menegak
1 mempunyai enam permukaan rata yang tidak sama besar.
3 Bumi berbentuk .
5 Saintis itu mengisikan sejenis larutan ke dalam sebuah bikar yang
berbentuk .
20
1.1.1 1.1.2
Melukis Bentuk-bentuk 3D Menggunakan Alatan yang Sesuai
1
BENTUK
Setelah mempelajari nama dan ciri-ciri bentuk-bentuk TIP
3D, kita perlu mengetahui bagaimana bentuk 3D
dilukis. Bentuk 3D ini boleh dilukis menggunakan Lukisan bentuk 3D
set geometri atau program komputer. Penggunaan perlu disertakan
kertas grid memudahkan kerja melukis bentuk 3D. dengan garis
putus-putus yang
Melukis bentuk KUBOID bermaksud garisan
1. Lukis satu segi empat tepat ABCD. terlindung.
2. Lukis satu lagi segi empat tepat EFGH.
1
Pastikan – bentuk bertindan dengan segi empat tepat ABCD.
4
3. Kemudian, bina garisan AE, BF, DH dan CG.
4. Lukis semula bentuk berserta garis putus-putus.
E F
A B
H G
D C
ktivit Jom Lukis Bentuk KUBUS

A
1
i
1.1.2
Nota
Guru • Tegaskan bahawa garis putus-putus perlu dilukis bagi menggambarkan
objek 3D.
21
Melukis bentuk KON
1. Lukis bulatan/bentuk elips sebagai tapak kon.
2. Kemudian, bina garisan menegak di tengah-tengah bulatan sebagai paksi.
3. Bina garisan menghubungkan garisan menegak dan tepi bulatan/elips.
4. Lukis semula kon dan wakilkan garisan terlindung dengan garis
putus-putus.
Melukis bentuk PIRAMID

1. Lukis tapak sisi empat.
2. Kemudian, bina garisan menegak di tengah-tengah sisi empat.
3. Bina garisan lurus menghubungkan setiap bucu sisi empat dan garisan
menegak di tengah.
4. Lukis semula bentuk-bentuk piramid di atas berserta garisan-garisan

yang terlindung.
1.1.2
Nota
Guru • Latih murid melukis piramid yang berbeza jenis tapak.
22
ktivit Jom Lukis Bentuk SILINDER
11
A
2
i
1. Lukis dua garisan menegak berukuran 9 kotak. Jarak antara dua
BENTUK
garisan ini adalah 6 kotak.
BENTUK
2. Kemudian, lukis dua bentuk bujur menghubungkan hujung kedua-dua
garisan tersebut.
3. Lukis semula bentuk tersebut berserta garisan terlindung.
Melukis bentuk SFERA

1. Lukis satu bulatan yang berjarak sama dari pusat bulatan.
2. Kemudian, lukiskan garis putus-putus untuk
TIP
menggambarkan imej 3D.
Bulatan boleh
dilukis sama ada
menggunakan
jangka lukis,
IMBAS SAYA
protraktor atau
menyurih objek
yang berbentuk
bulat.
untuk melukis
objek 3D tanpa Layari laman sesawang
menggunakan http://bit.ly/lukis3D
kertas grid. (Dicapai pada 31
Disember 2020)
1.1.2
Nota
Guru • Imbas kembali teknik melakar bulatan yang telah dipelajari semasa di
Tingkatan 3.
23
Melukis objek 3D menggunakan program Microsoft Word
IMBAS SAYA
untuk melukis
objek 3D
menggunakan
program
http://bit.ly/lukis3Dkomputer
Microsoft Word.
1 Klik ‘Insert’.
2 Klik ‘Shapes’.
3 Pilih bentuk.
Berikut adalah paparan setelah anda memilih objek 3D.
24
Latihan 1.1. 2
1
BENTUK
1 Teka bentuk 3D saya.
(a) (b)
Saya ialah Saya ialah
(c) (d)
(e) (f)
25
2 Lengkapkan gambar rajah 3D di bawah berserta garis putus-putus
mewakili garisan terlindung.
(a) (b)
(c) (d)
(e) (f)
3 Dengan menggunakan kertas grid, lukis bentuk 3D sebuah rumah.

Kemudian, labelkan bentuk-bentuk yang terlibat.
26
R M S N
U U A 1
BENTUK
BENTUK
Bentuk tiga dimensi (3D) yang mempunyai ukuran panjang,
lebar dan tinggi.
Ciri-ciri
Nama
bentuk Permukaan Permukaan Lukisan 3D
Bucu Sisi
rata melengkung
Kuboid 8 12 6 -
Kubus 8 12 6 -
Kon 1 1 1 1
Piramid 5 8 5 -
Silinder - 2 2 1
Sfera - - - 1
27
MAHIR DIRI
1 Baca teka-teki dan tulis nama bentuk di dalam yang disediakan.
Kemudian, teliti rajah di bawah, kira dan tulis bilangan bentuk tersebut di
dalam yang disediakan.
(a) Satu bucu saya, (b) Tidak berbucu tidak rata,

Melengkung pula badan saya, Suka bergolek di mana-mana,
Rata pula sifat kaki saya, Bumi itu adalah contohnya,
Cuba teka siapa saya? Sila teka nama saya?
(c) Ada 8 bucu dan 6 muka rata, (d) Muka saya lima dan rata,
Sekali pandang semua sama, Bucu pula ada lima,
Sisiku pula 12 jumlahnya, Teguh berdiri dengan bangga,
Cuba teka siapa saya? Tekalah apa nama saya?
(e) Badanku 6 tapi berbeza, (f) Melengkung badan saya,

Sisiku pula 12 jumlahnya, Rata pula kaki dan kepala,
Batu bata itu contohnya, Berguling kesukaan saya,
Jika bijaksana siapakah saya? Siapa saya tuan yang bijaksana?
28
2 Dengan menggunakan pembaris atau peralatan set geometri yang sesuai,
lukiskan bentuk tiga dimensi bagi objek mengikut ukuran yang diberikan.
1
Contoh: Jawapan:
BENTUK
1 cm
4 cm 3 cm
(a) (b)
1 cm
2 cm
1 cm 6 cm
1 cm 10 cm
(c) (d)
8 cm 12 cm
2.4 cm 10 cm
(e) (f)
6 cm
7.8 cm
10.4 cm
Diameter = 2.5 cm
29
Model 3D Ku Jom Bersuka Ria
Aktiviti ini dilakukan dalam berkumpulan (4 orang).

Bahan: Bahan kitar semula seperti botol plastik, tin, kotak,
surat khabar lama, penyedut minuman, plastik dan lain-lain,
gunting, gam, pita pelekat, kertas warna dan pensel warna.
Masa pelaksanaan: Tiga minggu
Kaedah pelaksanaan aktiviti:-
Minggu pertama:-
1 Bincang dan lakarkan model 3D di atas kertas atau mengunakan
program Microsoft Word atau Paint.
2 Kumpulkan barang-barang kitar semula yang terdapat di rumah seperti
contoh barangan berikut:
IMBAS SAYA
Untuk melihat
cara-cara
membuat
basikal
menggunakan
barang-barang
http://bit.ly/buatbasikal
terpakai.
Dicapai pada 31 Disember 2020
30
1
Minggu kedua:-
1 Bina model 3D mengikut lakaran dengan menggunakan bahan-bahan
kitar semula yang telah dikumpulkan.
1
BENTUK
BENTUK
2 Warna dan hiaskan model 3D mengikut kreativiti masing-masing.
3 Berikut adalah contoh-contoh model 3D yang boleh dijadikan panduan:
Minggu ketiga:-
1 Pamerkan binaan model 3D yang telah dibina untuk dilihat dan dinilai
oleh kumpulan lain.
2 Nilai dan komen model 3D kumpulan lain di atas nota lekit dan tampal di
atas model 3D tersebut.
31
2 RUANG
Apabila cahaya putih dipancarkan ke arah prisma kaca, pelbagai warna
cahaya yang menarik akan kelihatan.
Apakah fungsi prisma kaca dalam kejadian ini?
Jika sumber cahaya putih digantikan dengan cahaya kuning, apakah
yang akan berlaku?
2.1 Isi Padu Prisma Tegak

2.1.1 Menamakan prisma tegak.
2.1.2 Menentukan isi padu prisma tegak.
2.1.3 Menyelesaikan masalah yang melibatkan isi padu prisma tegak.
32
or
E xpl a si
Kompas ialah alat penunjuk arah

mata angin. Alat ini menggunakan
medan magnet bumi untuk
menentukan arah utara, selatan,
timur dan barat. Kompas prismatik
yang dilengkapi dengan prisma kecil,
memudahkan sudut sasaran dibaca
secara terus. Kompas tersebut sering
digunakan oleh pendaki gunung, dan
juru ukur semasa menjalankan tugas.
2
RUANG
IMBAS SAYA
http://bit.ly/KompasPrismatik
Kerjaya
Ilmu bidang ruang dapat dipraktikkan dalam industri
pembuatan perabot. Seiring dengan perkembangan
masa, pereka perabot mengaplikasikan bentuk prisma
dalam menghasilkan perabot mereka dan menampilkan
ciri kreatif daripada segi reka bentuk perabot.
Segi empat tepat Prisma tegak Segi tiga

Kata Kunci Segi empat sama Sudut tegak Isi padu
Keratan rentas Unit padu Ruang
Nota
Guru • Jalankan aktiviti membiaskan cahaya melalui prisma kaca.
33
2.1 ISI PADU PRISMA TEGAK
2.1.1 2.1.2 2.1.3

Menamakan Prisma Tegak
Saya kubus. Saya juga dipanggil prisma tegak segi empat sama.
Permukaan PRISMA TEGAK

Bucu rata SEGI EMPAT SAMA
yang sama besar
Sisi  8 bucu
 12 sisi
Tapak
Saya kuboid atau prisma tegak segi empat tepat.
Permukaan PRISMA TEGAK

rata Bucu SEGI EMPAT TEPAT
 8 bucu
Sisi  sisi
Tapak
Saya prisma tegak segi tiga.

Bucu PRISMA TEGAK
SEGI TIGA
permukaan

Sisi rata
 bucu
Permukaan
rata  9 sisi
Tapak
2.1.1
Nota
Guru • Bimbing murid mengenal pasti dan membezakan tapak serta permukaan sisi.
34
Mengenal bentuk prisma
Apabila prisma dipotong selari dengan tapak, bentuknya tetap sama.
PRISMA Permukaan
• Ada 5 atau lebih permukaan rata. bertentangan
• Ada 2 permukaan bertentangan yang atau tapak
sama bentuk disebut sebagai tapak.
• Tidak ada permukaan melengkung.
2
RUANG
Bentuk-bentuk bukan prisma
Sfera Kon Piramid Silinder

Empat bentuk ini bukan prisma kerana tidak menepati ciri-ciri prisma.
Ciri prisma 2 permukaan Tidak ada

5 atau lebih
bertentangan permukaan
Bentuk permukaan rata
sama bentuk melengkung
Sfera   
Kon   
Piramid   
Silinder   
2.1.1
Nota
Guru • Murid diminta untuk menamakan objek di sekeliling yang bercirikan prisma.
35
PRISMA TEGAK
Prisma yang tapaknya bersudut

tegak dengan tepi-tepi sisinya.
Sudut Sisi
Sudut tegak bermaksud sudut 90 tegak
darjah antara sisi dengan tapak. Tapak
Keratan rentas prisma ialah permukaan yang terhasil daripada

pemotongan selari dengan tapak pada sesuatu bentuk prisma.
Keratan rentas Keratan rentas

berbentuk segi berbentuk segi
empat sama. empat tepat.
Keratan rentas
berbentuk
segi tiga.
2.1.1
Nota
Guru • Jalankan aktiviti memotong objek berbentuk kuboid, kubus dan prisma segi tiga
untuk melihat dua permukaan keratan rentas yang sama bentuk.
36
Prisma tegak dinamakan berdasarkan
bentuk permukaan keratan rentas.
Segi empat sama Segi empat tepat Segi tiga

Permukaan
Keratan
Rentas
2
Nama
Prisma
Tegak
RUANG
Prisma tegak Prisma tegak Prisma tegak
segi empat sama segi empat tepat segi tiga
ktivit Mengenal pasti dan membezakan jenis-jenis prisma tegak

A
1
i

Bahan: Bongkah-bongkah prisma pelbagai jenis.
Langkah:
1 Pelbagai jenis bongkah prisma diletakkan di atas meja.
2 Kenal pasti jenis-jenis bongkah prisma tersebut.
3 Kemudian, asingkan bongkah prisma tegak mengikut jenis.
4 Kira jumlah setiap bongkah prisma tegak itu.
5 Bilangan bongkah direkodkan ke dalam jadual.
Jenis Prisma tegak Prisma tegak Prisma tegak
prisma tegak segi empat sama segi empat tepat segi tiga
Bilangan
2.1.1
Nota
Guru • Tegaskan nama prisma tegak diberi berdasarkan dua permukaan
bertentangan yang sama bentuk.
37
ktivit Prisma Tegak Berada Di Sana Sini
A
2 i
Aktiviti ini dilakukan secara berkumpulan (3 – 5 orang).
Bahan: Objek-objek dari persekitaran, kamera, komputer/komputer riba,

mesin cetak dan lembaran kerja.
Langkah:
1 Setiap kumpulan dibekalkan dengan tablet/telefon pintar/kamera untuk
menjalankan aktiviti ini.
2 Murid dibawa ke sekitar sekolah untuk mengenal pasti objek-objek
di persekitaran sekolah yang berbentuk prisma tegak.
3 Ambil gambar objek-objek yang telah dikenal pasti dengan bantuan
dan bimbingan guru.
4 Murid juga boleh mencari gambar objek-objek yang berbentuk prisma
tegak dengan menggunakan komputer yang dilengkapi Internet.
5 Gambar-gambar yang diambil disimpan ke dalam perisian komputer
dan dicetak.
6 Kumpulkan gambar pada lembaran kerja mengikut jenis prisma tegak.
ktivit Jom Guna Semula IMBAS SAYA

A
3
i
Bahan: Kadbod keras atau kotak kosong, gunting, gam untuk

dan warna air. Layari laman sesawang memuat turun
http://bit.ly/bentangan bentangan
Langkah: (Dicapai pada 31 Disember 2020) prisma tegak
1 Dengan berpandukan templat prisma tegak yang

disediakan dalam kod QR, lakarkan bentangan prisma tegak pada
kadbod atau kotak.
2 Gunting lakaran bentangan. Kemudian, lipat dan gam mengikut garis
lakaran untuk membentuk prisma tegak.
3 Warnakan prisma tegak dengan warna air untuk mendapatkan bentuk
yang lebih menarik.
38
Latihan 2.1.1
1 Namakan jenis prisma tegak berikut.
(a) (b) (c)
2 Kenal pasti sama ada bentuk-bentuk 3 dimensi berikut adalah prisma

tegak atau tidak.
(a) (b) (c) (d)
2
RUANG
3 Kenal pasti bentuk prisma tegak yang diwakili oleh objek-objek berikut.
(a) (b) (c)
(d) (e) (f)
4 Hitung bilangan setiap jenis prisma tegak yang digunakan pada rajah
model ini.
39
Aktiviti Pengukuhan Gallery Walk
REKA CIPTA ROBOTIK
Bahan: Set lego berbentuk prisma tegak segi empat sama, segi empat
tepat dan segi tiga.
Tugasan:-
1 Setiap kumpulan dikehendaki mereka cipta sebuah robot mengikut
kreativiti masing-masing menggunakan set lego yang disediakan.
2 Masa yang diberikan untuk membina robot ialah 30 minit.
3 Pamerkan robot ciptaan kumpulan serta terangkan ciri-ciri menarik
yang terdapat pada robot tersebut.
4 Ahli kumpulan lain bertindak sebagai penilai dengan memberi
komen atau cadangan untuk menambah baik ciptaan robot.
40
2.1.1 2.1.2 2.1.3
Menentukan Isi Padu Prisma Tegak
Isi padu prisma tegak ialah sukatan ruang di dalam prisma tegak itu.
Isi padu dinyatakan dalam unit padu seperti milimeter padu (mm3),
sentimeter padu (cm3) atau meter padu (m3).
TIP
Isi padu kuboid/prisma tegak segi empat
= panjang × lebar × tinggi
2
Luas tapak
= luas tapak × tinggi = panjang × lebar
Tahukah
RUANG
Tinggi Anda
Unit SI bagi:
Lebar
(i) Luas ialah cm2
Panjang (sentimeter persegi)
(ii) Isi padu ialah cm3
CONTOH Hitung isi padu prisma tegak segi (sentimeter padu)
1 empat yang berikut.
(a) (b)
5 cm 30 mm
5 cm 20 mm
5 cm 80 mm
Penyelesaian
(a) Isi padu (b) Isi padu
= panjang × lebar × tinggi = panjang × lebar × tinggi
= 5 cm × 5 cm × 5 cm = 80 mm × 20 mm × 30 mm
= 25 cm2 × 5 cm = 1 600 mm2 × 30 mm
= 125 cm3 = 48 000 mm3
2.1.2
Nota
Guru • Bimbing murid mencari luas tapak darab tinggi untuk mengira isi padu
kubus atau kuboid.
41
CONTOH Rajah menunjukkan sebuah kontena yang berbentuk prisma tegak
2 segi empat tepat. Hitung isi padu kontena.
Penyelesaian
Isi padu = panjang × lebar × tinggi
2.5 m = 12 m × 2.5 m × 2.5 m
= 30 m2 × 2.5 m
= 75 m³
12 m
2.5 m
Rajah menunjukkan sebuah tangki air yang berbentuk prisma

1 tegak segi empat tepat. Berapakah isi padu maksimum air yang
dapat dimuatkan ke dalam tangki air ini?
Isi padu = panjang × lebar × tinggi

= m× m× m
2m
= m2 × m
= m³
2.5 m 1.5 m
ar Min
Cab
da
Sebuah almari berbentuk prisma tegak segi empat tepat

mempunyai panjang 2 m, lebar 800 cm dan tinggi 3 m.
Isi padu almari = 2 m × 800 cm × 3 m

= 4 800 m³
Adakah betul cara pengiraan isi padu seperti di atas?
2.1.2
Nota
Guru • Bimbing murid menyelaraskan unit ukuran sebelum mencari isi padu.
42
Isi padu prisma tegak segi tiga
Apabila sebuah kuboid dipotong kepada dua bahagian yang sama saiz
melalui pepenjurunya, dua buah prisma tegak segi tiga akan terhasil.
Kuboid Dua prisma tegak segi tiga

Hubungan antara isi padu kuboid dan isi padu prisma segi tiga ialah:
1
Isi padu prisma tegak segi tiga = × isi padu kuboid
=
2
1
× panjang × lebar × tinggi
2
2
RUANG
= luas keratan rentas × tinggi
Isi padu prisma tegak = luas keratan rentas × tinggi
CONTOH Berapakah isi padu prisma tegak yang berikut?

3 (a) 5 cm (b)
4 cm
12 mm
8 cm
20 mm
20 mm
Penyelesaian
= luas keratan rentas × tinggi = luas keratan rentas × tinggi
1 1
= ( × 4 cm × 5 cm) × 8 cm = ( × 20 mm × 12 mm) × 20 mm
2 2
= 10 cm2 × 8 cm = 120 mm2 × 20 mm
= 80 cm3 = 2 400 mm3
2.1.2
Nota
Guru • Kenal pasti keratan rentas bagi prisma tegak segi tiga apabila
dipersembahkan dalam pelbagai kedudukan.
43
CONTOH Kira isi padu prisma tegak
4
dalam unit:
(a) cm3 50 cm
(b) m3 1.8 m
2m
Penyelesaian
Selaraskan unit ukuran: TIP
Sisi Ukuran dalam cm Ukuran dalam m
1 m = 100 cm
Panjang 200 cm 2m 2 m = 200 cm
50 cm = (50 ÷ 100) m
Lebar 50 cm 0.5 m
= 0.5 m
Tinggi 180 cm 1.8 m 1.8 m = 180 cm

= luas keratan rentas × tinggi = luas keratan rentas × tinggi
1 1
= ( × 200 cm × 50 cm) × 180 cm = ( × 2 m × 0.5 m) × 1.8 m
2 2
= 5 000 cm2 × 180 cm = 0.5 m2 × 1.8 m
= 900 000 cm3 ar Min = 0.9 m3
Cab
da
Diberi 1 m = 100 cm
1 m3 = cm3
CONTOH Hitung isi padu prisma tegak berikut.

5
Penyelesaian
Keratan rentas berbentuk segi tiga.
1
6 cm Luas = × 8 cm × 6 cm
6 cm 2
10 cm = 24 cm2
8 cm
8 cm Isi padu prisma tegak
= 24 cm2 × 10 cm
= 240 cm3
2.1.2
Nota
Guru • Bimbing murid mengira luas sebarang bentuk segi tiga dengan rumus:
1
Luas segi tiga = × panjang × tinggi
44 2
CONTOH Rajah menunjukkan sebuah prisma kaca yang boleh membiaskan
6 cahaya. Kira isi padu prisma kaca ini.
Penyelesaian
Isi padu
8 cm = luas keratan rentas × tinggi
1
= ( × 8 cm × 8 cm) × 4 cm
2
= 32 cm2 × 4 cm
4 cm
8 cm = 128 cm3
CONTOH
7
Rajah menunjukkan sebuah bekas
berbentuk prisma tegak segi tiga
2
RUANG
bersudut tegak. Terdapat 400 cm3 20 cm
pasir di dalam bekas ini. Kira isi padu
pasir yang perlu ditambahkan lagi
supaya bekas ini penuh dengan pasir.
8 cm
12 cm
Penyelesaian
Keratan rentas bekas:
Luas keratan rentas
1
8 cm = × 12 cm × 8 cm
12 cm 2
= 48 cm2
Isi padu bekas = luas keratan rentas × tinggi
= 48 cm2 × 20 cm
= 960 cm3
Isi padu pasir yang perlu ditambahkan
= isi padu bekas – isi padu pasir yang sedia ada
= 960 cm3 – 400 cm3
= 560 cm3
2.1.2
Nota
Guru • Fahamkan murid bahawa rumus: Isi padu prisma tegak = luas keratan
rentas × tinggi boleh digunakan untuk semua jenis prisma tegak.
45
ktivit Bijak Isi Padu
1
A
i
Bahan: Pembaris, kertas kajang

(i) Objek prisma segi empat sama seperti buah dadu dan rubik
(ii) Objek prisma segi empat tepat seperti buku dan kotak tisu
(iii) Objek prisma segi tiga seperti prisma kayu dan kotak coklat
Langkah:
1 Lukiskan jadual berikut pada kertas kajang.
Objek Lebar Tinggi Panjang Isi padu
2 Guru mengagihkan bahan yang disediakan kepada setiap kumpulan.

3 Dengan menggunakan pembaris, ukur panjang sisi-sisi setiap objek
tersebut dan rekod dalam jadual.
4 Jalankan langkah kerja pengiraan untuk mendapatkan isi padu objek itu.
5 Semak jawapan dengan kumpulan lain.
2.1.2
Nota
Guru • Bimbing murid mengenali objek berbentuk prisma secara fizikal dan realiti.
• Jelaskan cara yang betul mengukur panjang sisi objek.
46
Latihan 2.1.2
1 Hitung isi padu bentuk prisma tegak berikut.
(a) (b) (c)
3 cm 4m
4 cm
3 cm 10 cm 2m
2.4 m
2 (a) (b)
2
3 cm
8 cm
2 cm 20 cm
5 cm 12 cm
RUANG
(i) Apakah bentuk bahagian muka yang berlorek dalam setiap prisma?
(ii) Hitung isi padu, dalam cm3, setiap prisma di atas.
3 Tentukan isi padu bagi setiap objek yang berbentuk prisma tegak berikut.
(a) (b) (c)
2m
4.6 cm 12 cm
40 cm 25 cm
2m
2.4 m
2 cm
(d) (e) (f)
35 cm
7 cm
1m 2.8 m
14 cm
9 cm
4 Rajah menunjukkan sebuah alat permainan

yang terdiri daripada 27 buah kubus kecil yang
sama saiz. Jika panjang tepi sebuah kubus kecil
ialah 1.5 cm, hitung isi padu alat permainan itu.
47
Aktiviti Pengukuhan
LONTAR, LUKIS DAN KIRA
Aktiviti ini dijalankan secara berpasangan (2 orang).
Bahan: 3 biji dadu dan kertas grid

Langkah:-
1 Pemain pertama melontarkan tiga biji dadu.
2 Nombor-nombor yang dipaparkan mewakili saiz prisma tegak segi
tiga bersudut tegak yang perlu dilukis oleh pemain kedua.
Contoh:
Saiz prisma tegak segi tiga bersudut tegak
boleh mengambil ukuran berikut:
(i) panjang 4 unit, lebar 3 unit dan tinggi 2 unit
(ii) panjang 2 unit, lebar 3 unit dan tinggi 4 unit
3 Pemain kedua melukiskan prisma tegak segi tiga bersudut tegak pada
kertas grid. Labelkan ukuran pada sisi-sisi prisma tegak itu.
4 Pemain kedua juga bertanggungjawab menghitungkan isi padu
prisma tegak tersebut.
Contoh:
Isi padu
1
= ( × 3 × 2) × 4
2
4 unit =3×4
2 unit = 12 unit3 / unit padu
3 unit
5 Pemain pertama bertindak sebagai pembantu untuk membetulkan

kesilapan sama ada dalam lukisan atau pengiraan pemain kedua.
6 Permainan diteruskan dengan pemain bertukar giliran.
48
2.1.1 2.1.2 2.1.3
Menyelesaikan Masalah yang Melibatkan Isi Padu Prisma Tegak
CONTOH Encik Redzuan membeli sebuah akuarium

1 baharu untuk ikan-ikan peliharaannya.
Akuarium itu berbentuk kuboid dengan
panjang 1.2 m, lebar 0.4 m dan tinggi 0.6 m.
Hitung isi padu maksimum air yang boleh
diisi ke dalam akuarium tersebut.
Diberi
Akuarium berbentuk kuboid
 panjang = 1.2 m, lebar = 0.4 m dan tinggi = 0.6 m 2
RUANG
Isi padu maksimum air yang boleh diisi, iaitu sama
Cari
dengan isi padu akuarium tersebut.
Lukis rajah kuboid untuk menggambarkan akuarium.
0.6 m
0.4 m
1.2 m
Selesaikan Luas keratan rentas = luas tapak
= 1.2 m × 0.4 m
= 0.48 m2
Isi padu akuarium = luas keratan rentas × tinggi
= 0.48 m2 × 0.6 m
= 0.288 m3
Isi padu maksimum air yang boleh diisi ialah 0.288 m3.
Isi padu akuarium = panjang × lebar × tinggi
Semak
= 1.2 m × 0.4 m × 0.6 m
= 0.288 m3
2.1.3
Nota
Guru • Bimbing murid mengenal pasti maklumat yang diberi dan memahami
kehendak soalan.
49
KERTAS KUALITI TINGGI
KERTA
S KUA
LITI T
INGGI
ets
she
A4 • • 400
210 x mm
297m x 297
A4
m • 400
shee • 210
ts A4
Rajah menunjukkan sebungkus kertas A4 yang berbentuk kuboid.

210
400 x 297 mm
CONTOH
she
ets
2 Satu kotak dapat80 memuatkan 5 bungkus kertas A4. g/ m

²
MA
A4 210
CU id
PERJam & Ac
TIH KERTAS KUALITI TINGGI
400 x 297 mm
80 PU
she
ets
g
an
Ter
ih
Put
g/m
P U TI
80
² g/
m²
H
PER
Put mm
ih Ter
KERTA
ang x 297
CUM
A4
ets
210 she
400
A
S KUA
Jam
& Ac
id
LITI T
INGGI
A4 she
ets
• 2 A4 • • 400
10 210 x mm
x 2
3.5 cm
297m x 297
A4
m • 400
97 mm shee
ts A4
• 210
• 4
00
she
ets
80
m²
80 g/
210
400 x 297 mm
g/
she
ets
m
²
KE
RT
AS
KU ee
ts
AL
0 sh
80
A4
• 40
ITI
• m
21
0 7m
x 29
TIN
29
7m 0x
m • 21
A4
GG
•
29.7 cm
40
0
sh g/ m
I
ee
ts ²
m
7m
21 cm
29
A4
0 x ts
21 sh ee
0
40
MA
A4 210
CU id
PERJam & Ac
TIH
400 x 297 mm
80 PU
she
ets
g
an
Ter
ih
Put
g/m
P U TI
80
² g/
m²
H
PER
Put mm
ih Ter
ang x 297
CUM
A4
ets
210 she
400
Jam
& Ac
id
A
Hitung isi padu 10 kotak kertas A4 tersebut. 80

A4
• 2
10
x 2
97 mm
• 4
00
she
ets m²
80
g/
g/
m
²
KE
RT
AS
KU ee
ts
AL
A4 0 sh
• 40
ITI
• m
21
0 7m
x 29
TIN
29 0x
Sebungkus kertas A4
7m
m • 21
A4
GG
•
40
0
sh
I
ee
ts
m
7m
29
A4
0 x ts
21 sh ee
0
40
Diberi  panjang = 29.7 cm, lebar = 21 cm dan tinggi = 3.5 cm

Sekotak kertas mempunyai 5 bungkus kertas A4.
Cari Isi padu 10 kotak kertas A4
Isi padu 1 bungkus kertas A4 = panjang × lebar × tinggi

= 29.7 cm × 21 cm × 3.5 cm
= 2 182.95 cm3
Isi padu 1 kotak kertas A4 = 5 × isi padu 1 bungkus kertas A4

Selesaikan = 5 × 2 182.95
= 10 914.75 cm3
Isi padu 10 kotak kertas A4 = 10 × isi padu 1 kotak kertas A4

= 10 × 10 914.75
= 109 147.5 cm3
Isi padu 10 kotak kertas A4 ialah 109 147.5 cm3.

ar Min
Cab
da
Zaidi ingin membina sebuah kotak yang dapat mengisi 8

bungkus kertas A4 tersebut. Apakah ukuran-ukuran sisi yang
mungkin bagi kotak yang hendak dibina oleh Zaidi?
2.1.3
Nota
Guru • Galakan murid menyemak jawapan dengan membuat anggaran.
50
CONTOH Syarikat Sihat Kita hendak mendermakan pelitup muka kepada
3 sebuah hospital. Pelitup muka itu dibungkus di dalam kotak berbentuk
kubus dengan panjang sisi 50 cm. Pekerja syarikat menyusun
kotak-kotak tersebut ke dalam sebuah lori untuk dihantar ke hospital.
Muatan lori itu berukuran panjang 3 m, lebar 2 m dan tinggi 3 m.
2
Berapakah bilangan kotak yang dapat dimuatkan ke dalam lori?
RUANG
Kotak kubus bersisi 50 cm.
Diberi Muatan lori  panjang = 3 m, lebar = 2 m dan tinggi = 3 m
Cari Bilangan kotak yang dapat dimuatkan ke dalam lori.
Isi padu kotak = panjang × lebar × tinggi

= 50 cm × 50 cm × 50 cm
= 125 000 cm3
TIP
Isi padu muatan lori
=3m×2m×3m 1 m = 100 cm
Selesaikan = 300 cm × 200 cm × 300 cm Maka,
= 18 000 000 cm3 2 m = 2 × 100 cm
= 200 cm
Jumlah kotak yang dapat dimuatkan 3 m = 3 × 100 cm
= isi padu muatan lori ÷ isi padu kotak = 300 cm
= 18 000 000 cm3 ÷ 125 000 cm3
= 144
Bilangan kotak yang dapat dimuatkan ialah 144 buah.

2.1.3
Nota
Guru • Galakan murid menyelesaikan operasi bahagi secara pemansuhan sifar
jika sesuai.
51
Halaman rumah Encik Wong terdapat
1 sebuah kolam renang berbentuk kuboid
dengan panjang 10 m dan lebar 6 m.
Kedalaman kolam renang itu ialah 3 m.
(a) Berapakah isi padu maksimum air
yang boleh diisi ke dalam kolam itu?
(b) Terdapat kebocoran air dari kolam itu pada kadar 10 m3
setiap 1 jam. Berapakah baki isi padu air yang terdapat di
dalam kolam itu selepas 5 jam?
Kolam renang berbentuk kuboid

 panjang m, lebar m dan tinggi m
Diberi
Kadar air bocor = m3 per jam
(a) Isi padu maksimum air di dalam kolam renang,

Cari iaitu sama dengan
(b) Isi padu air yang tinggal selepas 5 jam
Lakar dan labelkan rajah untuk memudahkan pengiraan.

m
m
m
(a) Isi padu kolam
= m× m× m= m3
Selesaikan Isi padu maksimum air di dalam kolam ialah m3.
(b) Isi padu air yang mengalir keluar dalam masa 5 jam
= m3 × 5 jam = m3
Isipadu air yang tinggal di dalam kolam selepas 5 jam

= isi padu maksimum air – isi padu air mengalir keluar
= m3 – m3 = m3
52
CONTOH Hashim ialah seorang pengusaha produk seramik. Dia menggunakan
4 acuan bentuk seperti dalam rajah sebagai produk cenderahati.
3 cm P
Q
2 cm
6 cm 4 cm
Dia menetapkan sasaran untuk menghasilkan 1 000 unit produk ini.
Kira isi padu seramik yang diperlukan untuk mencapai sasaran ini.
Acuan produk berbentuk prisma tegak dengan ukuran

Diberi seperti rajah.
Hasil 1 000 unit produk. 2
RUANG
Cari Isi padu acuan untuk 1 000 unit.
Keratan rentas acuan:
3 cm P
Q
6 cm 4 cm
Luas keratan rentas
= luas segi empat tepat P + luas segi tiga Q
1
= (6 cm × 3 cm) + ( × 4 cm × 3 cm)
Selesaikan 2
= 18 cm2 + 6 cm2
= 24 cm2
Isi padu acuan = luas keratan rentas × tinggi
= 24 cm2 × 2 cm
= 48 cm3
Isi padu 1 000 unit produk = 1 000 × 48 cm3
= 48 000 cm3
Isi padu seramik yang diperlukan untuk 1 000 produk ialah 48 000 cm3.
2.1.3
Nota
Guru • Bincangkan cara-cara untuk menyemak jawapan.
53
CONTOH Rajah menunjukkan sebuah kristal prisma tegak segi tiga yang
5 terdiri daripada dua bahagian, PQRSTWVU dan SRXYTW.
U
T Sekiranya bahagian
P
SRXYTW yang berwarna
hijau dipisahkan,
V
Y berapakah isi padu
6 cm W
S prisma berwarna biru
10 cm yang tinggal?
Q R X
14 cm
Prisma tegak segi tiga PQXYUV dan SRXYTW

 PQ = 6 cm, QX = 14 cm, XY = 10 cm, RX = 1 QX,
Diberi 2
SR = 1 PQ
2
Cari Isi padu prisma berwarna biru yang tinggal.
Isi padu PQXYUV = luas keratan rentas x tinggi

= ( 1 × 14 cm × 6 cm) × 10 cm
2
= 420 cm3 TIP
RX = 1 QX
Isi padu SRXYTW
1
= ( × RX × SR) × XY 2
Selesaikan 2 1
= × 14 cm
= ( 1 × 7 cm × 3 cm) × 10 cm 2
2 = 7 cm
= 105 cm3 1
SR = PQ
Isi padu prisma biru 2
= isi padu PQXYUV – isi padu SRXYTW = 1 × 6 cm
= 420 cm3 – 105 cm3 2
= 315 cm3 = 3 cm
Isi padu prisma berwarna biru yang tinggal ialah 315 cm3.
2.1.3
Nota
Guru • Gunakan cara pengiraan luas keratan rentas PQRS sebagai alternatif untuk
mencari isi padu prisma biru.
54
Latihan 2.1.3
1 Rajah menunjukkan sebuah kolam mencerun semakin mendalam

daripada 0 m kepada 3 m.
20 m
3m
9m
Hitung isi padu air, dalam liter, yang diperlukan untuk memenuhi
kolam itu. (Diberi 1 m3 = 1 000 liter)
2
2 Rajah menunjukkan tiga buah bekas air. Bekas P berbentuk kuboid,
RUANG
bekas Q berbentuk kubus dan bekas R berbentuk prisma tegak segi tiga.
Bekas P diisi penuh dengan air manakala bekas Q dan R adalah kosong.
10 cm
15 cm 24 cm 12 cm
20 cm
20 cm
9 cm
Bekas P Bekas Q Bekas R
(a) Jika semua air dipindahkan dari bekas P ke dalam bekas Q, kira
ketinggian paras air di dalam bekas Q.
(b) Seterusnya, semua air dalam bekas Q dituang masuk ke dalam
bekas R. Hitung ketinggian paras air di dalam bekas R.
(c) Kira isi padu air yang masih dapat diisi ke dalam bekas R.
3 Rajah menunjukkan sekotak mancis berbentuk kuboid.
2 cm
Satu bungkus besar kotak mancis
1 cm mengandungi 10 kotak mancis.
Hitung isi padu bagi 15 bungkus besar
kotak mancis tersebut.
3.6 cm
55
4 Sebuah kuboid mempunyai isi padu sebanyak 300 cm3. Lebar kuboid
3
adalah daripada panjangnya dan tingginya ialah 5 cm. Berapakah
5
panjang dan lebar kuboid tersebut?
5 Rajah menunjukkan 10 buah kubus dengan sisi 2 cm dan sebuah

kotak dengan panjang 8 cm, lebar 5 cm dan tinggi 2 cm.
(a) Cari isi padu bagi kesemua kubus dan isi padu kotak tersebut.
(b) Adakah kesemua kubus dapat dimuatkan ke dalam kotak tersebut?
Berikan justifikasi anda.
6 Rajah menunjukkan sebuah kiub yang terdiri daripada kubus-kubus

kecil dengan isi padu 1 cm3.
Berapakah kubus 1 cm3 yang diperlukan

untuk mengisi lubang pada kiub itu supaya
membentuk sebuah kubus yang penuh?
7 Rajah menunjukkan sebuah kuboid. Sebuah kubus yang tepinya

sama dengan tinggi kuboid itu dikeluarkan.
8 cm
Hitung isi padu bentuk yang tinggal.
6 cm
10 cm
56
R M S N
U U A
PRISMA
 Mempunyai dua tapak rata berbentuk poligon yang sama dan selari
 Permukaan rata yang lain berbentuk sisi empat
 Mempunyai keratan rentas yang seragam
PRISMA TEGAK
Prisma yang tapaknya bersudut tegak dengan tepi-tepi sisinya.
2
RUANG
Kubus atau Kuboid atau Prisma tegak
prisma tegak segi prisma tegak segi segi tiga
empat sama empat tepat
ISI PADU PRISMA TEGAK

Sukatan ruang di dalam prisma tegak itu. Dinyatakan dalam unit padu seperti
milimeter padu (mm3), sentimeter padu (cm3) atau meter padu (m3)
Isi padu prisma tegak = luas keratan rentas × tinggi
Contoh:
Luas keratan rentas = 1 × 4 cm × 10 cm
2
= 20 cm2
Isi padu prisma = luas keratan rentas × tinggi
10 cm
= 20 cm2 × 7 cm
= 140 cm3
7 cm
4 cm
57
MAHIR DIRI
1 Hitung isi padu bagi prisma tegak yang berikut.
(a) (b) (c)
5 cm
12 cm
7 cm
7 cm 3 cm 4 cm
(d) (e) (f)

6 cm 8 cm
3m
50 cm 5 cm
2m 6m
1.5 m 5m
10 cm
2 Rajah menunjukkan sebuah bekas kaca yang berbentuk prisma tegak

segi empat tepat.
Isi padu air teh di dalam bekas tersebut ialah

30 cm
3 240 cm3.
(a) Kira tinggi aras air teh di dalam bekas itu.
(b) Hitung isi padu air teh yang diperlukan
untuk memenuhkan bekas itu.
15 cm
12 cm
3 Puan Aminah mengisi minyak tanah ke dalam sebuah bekas berbentuk

prisma tegak segi empat tepat. Tinggi bekas tersebut ialah 7 cm dan
lebarnya 20 cm. Panjang bekas itu adalah dua kali tingginya.
Hitung isi padu maksimum minyak tanah yang boleh diisi ke dalam
bekas tersebut.
4 Rajah menunjukkan sebuah keratan kayu

yang berbentuk prisma tegak segi tiga.
Isi padu keratan kayu itu ialah 5 m3.
1m
Hitung nilai .
2.5 m
58
5 Rajah menunjukkan sebuah bongkah perak yang berbentuk kubus dan
sebuah bongkah gangsa yang berbentuk kuboid.
4 cm
10 cm
10 cm
Kedua-dua jenis bongkah tersebut mempunyai isi padu yang sama.
Tentukan panjang bongkah gangsa tersebut.
6 Seorang tukang emas mencairkan seketul emas berbentuk prisma
2
tegak segi empat sama bersisi 4 cm. Emas yang cair itu dibentukkan
semula menjadi prisma tegak segi tiga
seperti dalam rajah.
RUANG
Hitung isi padu dan luas keratan rentas bagi
4 cm
emas prisma tegak segi tiga itu.
TIP Luas keratan rentas

= isi padu ÷ tinggi
7 Cecair pembersih tangan dengan isi padu 200 cm3 berharga RM6.00.
Sebuah bekas prisma tegak segi empat tepat dengan panjang 80 cm,
lebar 30 cm, dan tinggi 40 cm dipenuhi dengan cecair tersebut.
Berapakah harga cecair pembersih tangan di dalam bekas itu?
8 Rajah menunjukkan sebuah bekas prisma tegak segi tiga. Kedalaman

air di dalamnya ialah 9 cm.
Seketuk logam berbentuk kubus

dengan sisi 4 cm telah direndam
9 cm
sepenuhnya ke dalam air.
Cari kenaikan paras air di dalam
bekas itu.
8 cm 16 cm
59
Isi Padu Rekaan Jom Bersuka Ria
Aktiviti ini dilakukan secara berpasangan.

Bahan: Templat rumah yang belum dipotong, gunting dan gam
Tugasan
1 Cetakkan templat ‘Rumah Kertas’.
2 Gunting mengikut garis luar templat ‘Rumah Kertas’.
3 Ukur panjang sisi setiap bahagian dan rekodkan ukuran berkenaan.
4 Lipat dan tampal pada bahagian yang terlibat untuk membentuk

sebuah rumah kertas.
5 Setelah siap, ukur ketinggian bumbung rumah kertas tersebut.
6 Hitung isi padu setiap bahagian rumah kertas tersebut yang terdiri
daripada dua buah gabungan prisma tegak segi empat tepat dan
prisma tegak segi tiga yang membentuk bumbung rumah.
7 Murid-murid juga digalakkan mereka bentuk ‘Rumah Kertas’ mengikut
kreativiti sendiri.

http://bit.ly/rumahkertas
IMBAS SAYA (Dicapai pada 31 Disember 2020)
Untuk templat
rumah
yang belum
dipotong.
60
RUANG
2
61
3 STATISTIK
Apakah statistik?
Statistik merupakan satu
bidang matematik yang
melibatkan pengumpulan,
penyusunan, pencatatan,
perwakilan, penganalisian,
pentafsiran dan
seterusnya membuat
kesimpulan terhadap
sesuatu data.
Statistik digunakan secara
meluas dalam bidang
astronomi, ekonomi,
sains, geografi,
sosiologi, perniagaan
dan sebagainya.
3.1 Mod dan Min 3.2 Perwakilan Data

3.1.1 Menentukan mod bagi suatu set data.
3.1.2 Mengira min bagi suatu set data.
3.1.3 Menyelesaikan masalah yang melibatkan mod dan min.
3.2.1 Menyatakan perwakilan data yang sesuai.
3.2.2 Mentafsir suatu perwakilan data.
3.2.3 Menggunakan perwakilan data yang sesuai untuk
merumuskan maklumat.
62
or
E xpl a si
Ilmu statistik diasaskan oleh seorang

penjual barangan runcit di London,
John Graunt (1620-1674) apabila
beliau menerbitkan buku berjudul
“Natural and Political Observations
Made upon the Bills of Mortality”
pada tahun 1662. Buku itu
merupakan percubaan pertama yang
menyenaraikan semua kematian dan
sebab-sebab kematian di London.
IMBAS SAYA
http://bit.ly/sejarahstatistik
Kerjaya
Ilmu statistik menyediakan peluang kerjaya 3
yang luas. Graduan dalam bidang statistik dapat
STATISTIK
bekerja sebagai penganalisa data, penganalisa
kewangan, pengurus risiko, pengawai penyelidik,
pegawai audit, dan juga jurutera kawalan kualiti.
Jadual kekerapan Carta pai Gundal

Perwakilan data Piktograf Mod
Kata Kunci Carta palang Petunjuk Min
Kekerapan Set data
Graf garis Statistik
Nota
Guru • Bincangkan kepentingan statistik dalam kehidupan harian.
63
2.1.1
3.1 MOD DAN MIN
3.1.1 3.1.2 3.1.3

Menentukan Mod bagi Suatu Set Data
KEPERCAYAAN KEPADA TUHAN

KESETIAAN KEPADA RAJA DAN NEGARA
KELUHURAN PERLEMBAGAAN
KEDAULATAN UNDANG-UNDANG
KESOPANAN DAN KESUSILAAN
Baca dan teliti setiap bait-bait Rukun Negara. Lengkapkan

bilangan huruf vokal yang terdapat di dalam bait-bait Rukun
Negara. Apakah huruf vokal yang paling kerap berulang?
Huruf vokal A E I O U
Kekerapan 29 13 2 1 7
Kekerapan bagi huruf ialah 29. TIP

29 ialah kekerapan paling tinggi. Kekerapan ialah bilangan sesuatu
nilai dalam satu set data. Kekerapan
Jadi, ialah mod. juga dikenali sebagai frekuensi.
Mod ialah data yang mempunyai kekerapan paling tinggi.
Tahukah
Anda
Kadangkala suatu set data tidak Adakala suatu set data mempunyai
mempunyai mod langsung. lebih daripada satu mod.
Tiada mod kerana
Mod ialah huruf
DAN semua huruf mempunyai KESETIAAN A dan huruf E.
kekerapan yang sama.
64
CONTOH Nyatakan mod bagi setiap set data berikut. TIP
1 (a) 4, 5, 2, 3, 4, 4, 5, 1
(b) M, N, L, M, L, P, N, P Untuk menentukan mod
bagi suatu set data, cari
(c) Topi, Baju, Topi, Topi, Seluar, Baju, data yang paling kerap
Seluar, Baju berulang.
Penyelesaian
(a) 1, 2, 3, 4, 4, 4, 5, 5 Susun semula data mengikut
Mod = 4 (dengan kekerapan 3) susunan menaik bagi
memudahkan pengiraan.
(b) L, L, M, M, N, N, P, P
Data ini tidak mempunyai mod
(kerana semua huruf mempunyai kekerapan 2)
(c) Topi, Topi, Topi, Baju, Baju, Baju, Seluar, Seluar
Mod = Topi dan Baju (setiap satunya mempunyai kekerapan 3)
CONTOH Bilangan buku yang dibaca oleh 20 orang murid sebuah kelas dalam
2 sebulan adalah seperti berikut.
2 3 8 7 5 3 2 4 6 8
7 4 5 3 5 3 7 8 4 3
Tentukan mod bagi bilangan buku yang dibaca dalam kumpulan

murid itu.
Penyelesaian
Bilangan buku Gundal Kekerapan
3
Oleh sebab bilangan
STATISTIK
data terlalu banyak, 2 2
adalah munasabah 3 5
menyediakan satu 4 3
jadual kekerapan untuk
5 3
menentukan mod.
6 1
Mod ialah 3 buah buku 7 3
(dengan kekerapan
8 3
tertinggi 5).
3.1.1
Nota
Guru • Fahamkan murid maksud gundal ialah tanda yang dibuat semasa membilang.
Contohnya, mewakili 1, mewakili 2, dan mewakili 5
65
Latihan 3.1.1
1 Tentukan mod bagi setiap data yang berikut.

(a) Bilangan buku tulisan yang dimiliki oleh 9 orang murid:
8, 7, 6, 7, 5, 6, 9, 7, 8
(b) Mata yang diperoleh pasukan bola keranjang dalam 5 perlawanan:
96, 103, 110, 100, 102
(c) Suhu-suhu maksimum yang dicatatkan dalam kelas setiap pagi
selama seminggu:
28°C, 29°C, 27°C, 28°C, 30°C, 28°C, 27°C
(d) Jisim (dalam kg) bagi 10 biji betik:
3.1, 2.7, 2.2, 1.8, 2.9, 1.5, 2.2, 2.3, 3.1, 2.1
(e) Wang derma yang diterima daripada 8 orang murid untuk tabung
mangsa-mangsa banjir:
RM10, RM8, RM5, RM5, RM6, RM8, RM10, RM12
2 Bagi data-data yang berikut, bina satu jadual kekerapan, kemudian
tentukan mod.
(a) Huruf-huruf yang diukir oleh Zabidi pada sebuah papan:
Z D E D Z T U Z D E U Z T

(b) Bentuk-bentuk yang dilukis oleh Mariana semasa membuat latihan:
(c) Wang saku harian (dalam RM) sekumpulan 20 orang murid SMK
Orkid Desa:
5 3 4 3 3 4 5 4 4 2
6 5 4 2 2 6 5 4 3 7
66
Aktiviti Pengukuhan
MARI MEMBACA
Bahan: Buku bacaan
Langkah:
1 Setiap pasangan murid dikehendaki memilih sebuah buku cerita
pendek untuk dibaca.
2 Murid pertama membaca muka surat pertama dan seorang lagi
murid membaca muka surat kedua buku cerita.
3 Setiap murid mengira jumlah huruf vokal di dalam muka surat yang
dibaca dan catatkan ke dalam jadual.
4 Jumlahkan bilangan huruf vokal yang didapati pada muka surat 1
dan 2.
5 Salin dan lengkapkan jadual berikut.
Data murid 1
Bilangan
Data murid 2
Bilangan 3
Jumlah data murid 1 dan 2
STATISTIK
Bilangan
6 Berdasarkan data yang terkumpul, tentukan:

(a) Huruf vokal yang paling kerap berulang.
(b) Bilangan huruf vokal yang paling kerap berulang.
(c) Mod bagi set data itu.
3.1.1
Nota
Guru • Buku cerita pendek boleh juga digantikan dengan artikel.
67
3.1.1 3.1.2 3.1.3
Mengira Min bagi Suatu Set Data
Pada minggu ini kita telah berjaya mengumpulkan

wang hasil jualan cendawan dari kebun kita.
Saya perlu menghitung purata wang

hasil jualan itu untuk membuat laporan
kepada Cikgu Ezani. Bagaimana nilai
Arina
purata ini dapat saya tentukan?
Shahdan
Wang hasil jualan cendawan PPKI selama lima hari
Hari Isnin Selasa Rabu Khamis Jumaat
Jualan (RM) 22.50 15.00 24.00 16.50 18.00
Berdasarkan situasi di atas, kita dapat menghitung satu nilai purata bagi
wang hasil jualan cendawan pada minggu itu.
Nilai purata dikenali juga sebagai min.
Min ialah hasil yang diperoleh dengan membahagikan jumlah semua

nilai dalam suatu set data dengan bilangan data.
Min = Jumlah nilai data

Bilangan data
CONTOH Hitung min bagi wang hasil jualan cendawan selama lima hari yang
1 telah dipungut oleh Arina dan Shahdan.
Penyelesaian
Min = RM22.50 + RM15.00 + RM24.00 + RM16.50 + RM18.00

5
= RM96.00
5
= RM19.20
3.1.2
Nota
Guru • Dalam matematik, min boleh didefinisikan dengan mudah sebagai purata.
Tiada perbezaan antara kedua-dua istilah ini.
68
A ktivit Menerbit rumus bagi min set data
1
i
Bahan: 4 batang pensel, jalur kertas dan pita selofan.

Langkah:
1 Kumpulkan empat batang pensel dengan panjang yang berlainan.
2 Potong empat jalur kertas supaya panjangnya sepadan dengan panjang
pensel-pensel itu. Sambungkan jalur-jalur kertas itu dengan pita selofan.
3 Lipatkan jaluran kertas itu kepada empat bahagian yang sama dan
ukurkan panjang satu bahagian.
Panjang ini dikenali sebagai min bagi panjang pensel-pensel itu.
Tinjau semula langkah 2 dan 3, operasi matematik yang sepadan dinyatakan

seperti berikut:
Langkah Operasi matematik
Sambung empat jalur kertas Cari jumlah panjang pensel
Lipat kepada empat bahagian yang sama Bahagi dengan empat
Berdasarkan penerangan di atas, jelaslah bahawa min bagi sekumpulan

data boleh diperoleh dengan rumus seperti berikut:
Min =
Jumlah nilai data 3
Bilangan data
STATISTIK
CONTOH Berikut merupakan data jisim badan enam orang murid kelas 5 Kreatif.
2
Murid Hadif Latifah Danish Arina Felicia Tan
Jisim (kg) 49 54 52 45 48 55
Hitung min jisim bagi seorang murid.
IMBAS SAYA
Penyelesaian
Min = 49 + 54 + 52 + 45 + 48 + 55
6
= 303 Layari laman sesawang
untuk video
http://bit.ly/3pg9lUD
6 (Dicapai pada 31 Disember 2020)
mod dan min
= 50.5 kg
69
Sekarang mari kita cuba mencari min tinggi bagi 10 orang murid yang
berikut (dalam cm):
149, 149, 150, 150, 150, 151, 152, 153, 153, 153
Min tinggi = Jumlah tinggi

Bilangan murid
149 + 149 + 150 + 150 + 150 + 151 + 152 + 153 + 153 + 153
=
10
= 1 510
10
= 151 cm
Kaedah ini bukan sahaja mengambil masa

tetapi mungkin juga akan menimbulkan
kesilapan dalam pengiraan.
Bagaimana kita boleh mengubah

suai kaedah ini kepada bentuk
yang lebih mudah dan teratur?
Satu kaedah yang lebih mudah dan teratur ialah dengan menggunakan
jadual kekerapan seperti yang berikut:
Tinggi (cm) Kekerapan (Kekerapan × tinggi)

Terdapat 2 orang yang
149 2 298 mempunyai ketinggian
149 cm. Jadi, jumlah
150 3 450
tinggi ialah
151 1 151 2 × 149 = 298 cm
152 1 152
153 3
Jumlah tinggi semua
Jumlah 10 1 510
murid.
= 1 510 = 151 cm
Jumlah tinggi
Min =
Bilangan murid 10
70
CONTOH Jadual kekerapan yang berikut menunjukkan bilangan pingat yang
3 diperoleh 30 orang peserta Kejohanan Olahraga SMK Orkid Desa.
Bilangan pingat 1 2 3 4 5
Kekerapan 3 9 7 7 4
Cari min bilangan pingat yang diperoleh seorang peserta.
Penyelesaian
Bina jadual seperti berikut supaya perhitungan menjadi lebih mudah.
Bilangan (Kekerapan ×
Kekerapan
pingat bilangan pingat)
1 3 3
2 9 18
Min bilangan pingat
3 7 21
= Jumlah pingat
4 7 28 Jumlah peserta
5 4 20 = 90
30
Jumlah 30 90
=3
ktivit Min Jengkal Tangan

3
A
2
i
Aktiviti ini melibatkan semua murid di dalam bilik darjah.
STATISTIK
Bahan: Pembaris
Langkah:
1 Jalankan satu tinjauan di dalam kelas untuk
mengetahui panjang jengkal tangan kanan
kesemua murid lelaki dan murid perempuan.
2 Cari secara berasingan min bagi panjang
jengkal tangan kanan murid lelaki dan murid perempuan.
3 Bandingkan min-min yang diperoleh.
Apakah kesimpulan yang boleh dibuat tentang panjang jengkal tangan
kanan murid lelaki dan murid perempuan?
71
Amir, Boon Hao, Candra, Ezzah dan Fadillah ialah ahli pasukan bola
keranjang Sekolah Menengah Kebangsaan Seri Sentosa. Min tinggi bagi 5
orang ahli itu ialah 167 cm.
Kes 1 Samuel yang tingginya 173 cm merupakan seorang lagi ahli

pasukan bola keranjang. Min baharu bagi tinggi 6 orang tersebut boleh
dihitungkan seperti berikut:
Jumlah tinggi bagi 5 orang ahli = 5 × 167 cm
= 835 cm
835 + 173
Min tinggi bagi 6 orang ahli =
6
= 168 cm
Kes
2 Amir, Boon Hao, Candra, Ezzah dan Fadillah sedang berlatih di
gelanggang bola keranjang sekolah. Jika Boon Hao dengan ketinggian
156 cm meninggalkan gelanggang bola keranjang, min baharu bagi
tinggi 4 orang yang tinggal boleh dihitungkan seperti berikut:
Jumlah tinggi bagi 4 orang ahli = 835 – 156
= 679 cm
679
Min tinggi bagi 4 orang ahli yang tinggal =
4
= 169.75 cm
Kes
3 Selepas satu tahun, tinggi baharu bagi Amir, Boon Hao, Candra,
Ezzah dan Fadillah adalah seperti yang ditunjukkan dalam jadual.
Nama Amir Boon Hao Candra Ezzah Fadillah
Tinggi (cm) 158 166 182 175 161
Min tinggi bagi 5 orang ahli selepas mengalami perubahan tinggi
158 + 166 + 182 + 175 + 161
=
5
842
=
5
= 168.4 cm
3.1.2
Nota
Guru • Min = Jumlah nilai data . Jadi, jumlah nilai data = min × bilangan data
Bilangan data
72
CONTOH Cari min baharu apabila set nombor 5, 6, 7, 8, 9, dan 10 mengalami
4 setiap perubahan berikut:
(a) Nombor 11 ditambah kepada set nombor itu.
(b) Semua nombor ganjil didarab dengan 2.
Penyelesaian
(a) Jumlah set nombor baharu = 5 + 6 + 7 + 8 + 9 + 10 + 11
= 56
Min baharu = 56 =8
7
(b) Jumlah set nombor apabila nombor ganjil didarab dengan 2
= 10 + 6 + 14 + 8 + 18 + 10
= 66
Min baharu = 66 = 11
6
CONTOH Kelab Reka Cipta sekolah mempunyai 30 orang ahli. Min umur semua
5 ahli Kelab Reka Cipta serta guru penasihatnya, Cikgu Faisal ialah
18 tahun. Jika umur Cikgu Faisal ialah 48 tahun, berapakah min
umur semua ahli Kelab Reka Cipta sekolah?
Penyelesaian
Jumlah umur 30 orang ahli dan Cikgu Faisal = 31 × 18
= 558 tahun
Jumlah umur 30 orang ahli sahaja = 558 – 48
= 510 tahun
3
Min umur 30 orang ahli = Jumlah umur semua ahli
STATISTIK
Bilangan ahli
= 510
30
= 17 tahun
CONTOH Min bagi set data 45, 46, 48, 52 dan ialah 47. Apakah nilai ?
6
Penyelesaian
Jumlah nilai data = 47 × 5 Jumlah nilai data
= min × bilangan data
= 235
= 235 – (45 + 46 + 48 + 52)
= 235 – 191
= 44
73
Latihan 3.1.2
1 Tentukan min bagi setiap set data yang berikut:

(a) RM5, RM20, RM10 dan RM21.
(b) 200 mℓ, 320 mℓ, 560 mℓ dan 420 mℓ.
(c) 12 kg, 5 kg, 3 kg, 14 kg, 20 kg dan 6 kg.
(d) 4.2 m, 5 m, 2.8 m, 7.5 m, 2.5 m dan 8 m.
2 Berikut menunjukkan skor seorang peserta dalam suatu pertandingan.
137 0 145 108 120

Hitung min skor peserta itu.
3 Rajah berikut menunjukkan harga 3 buah buku.
RM3.50 RM4.20 RM3.40

Hitung min harga sebuah buku.
4 Dalam satu penilaian, David mendapat 82 markah. Ravi mendapat 12

markah kurang daripada David. Shen Guan mendapat 9 markah lebih
daripada Ravi.
Berapakah min markah murid-murid itu?
5 Jadual menunjukkan panjang 4 helai reben yang dibeli oleh Karina.
Reben Biru Hijau Kuning Merah

Panjang 4.2 m 1.25 m 50 cm 2.25 m
Hitung min dalam m, bagi panjang reben-reben itu.
74
6 Jadual menunjukkan tempoh masa Selina mengulang kaji pelajaran
dalam 3 hari.
Hari Isnin Selasa Rabu
Tempoh masa 2 jam 15 minit 3 jam 25 minit 50 minit
Hitung min tempoh masa, dalam jam dan minit, Selina mengulang kaji
pelajaran dalam sehari.
7 Hitung min bagi data dalam setiap jadual kekerapan yang berikut:
(a) Wang kertas (RM) 1 5 10 20 50

Bilangan 10 6 8 4 2
(b) Suhu (oC) 26 27 28 29 30

Kekerapan 3 5 3 7 7
(c) Umur (Tahun) 21 22 23 24 25

Bilangan pemain 8 9 6 4 3
3
8 Min jisim bagi 3 buah beg ialah 12 kg. Jika
jisim sebuah daripada beg-beg itu ialah 16 kg,
hitung min jisim bagi dua buah beg lagi.
9 Min ukuran panjang 9 keping papan yang dicatatkan oleh Yan Lee ialah STATISTIK
85 cm. Namun, kesilapan telah berlaku dalam catatan, tambahan 18 cm
diberikan kepada jumlah panjang papan.
Apakah min baharu bagi panjang papan-papan itu?
10 Min wang saku mingguan murid-murid Tingkatan 5R ialah RM30.00.

Jika pada Hari Pahlawan, setiap murid mendermakan RM5.00 kepada
Tabung Pahlawan, berapakah min wang saku yang baharu?
75
Aktiviti Pengukuhan
SIAPA JUARA?
Bahan: Sebiji dadu
Langkah:
1 Setiap ahli kumpulan membaling buah dadu sekali dalam satu
pusingan yang dijalankan sebanyak 2 pusingan.
2 Nombor yang tertera pada muka atas dadu dicatat sebagai skor
pada kertas skor yang diberi.
Contoh kertas skor:
Ahli Pusingan 1 Pusingan 2
A
B
C
D
3 Selepas permainan tamat, setiap kumpulan mencari min skor

berdasarkan balingan dadu yang terkumpul.
4 Hasil kumpulan dipaparkan seperti yang berikut:
Jumlah skor pusingan 1 =

Min skor pusingan 1 =
Jumlah skor pusingan 2 =

Min skor pusingan 2 =
Min skor keseluruhan

= Jumlah skor pusingan 1 + Jumlah skor pusingan 2
Bilangan ahli kumpulan
=

5 Guru mengumumkan kumpulan yang menang berdasarkan min
skor kumpulan yang paling tinggi.
76
3.1.1 3.1.2 3.1.3
Menyelesaikan Masalah yang Melibatkan Mod dan Min
CONTOH Seramai 15 orang murid menerima kasut sekolah sumbangan

1 Persatuan Ibu Bapa dan Guru (PIBG). Bilangan murid yang
menerima kasut bersaiz 4 dan 5 ialah 4 orang dan 6 orang.
Kasut bersaiz 7 diberi kepada 2 orang murid dan selebihnya pula
menerima kasut bersaiz 6.
Nyatakan mod dan min bagi saiz kasut murid-murid itu.
15 orang murid: Kasut bersaiz

Diberi 4 - 4 orang 5 - 6 orang 7 - 2 orang 6 - ? orang
Cari Mod dan min bagi saiz kasut murid-murid
Bilangan murid yang mendapat kasut bersaiz 6

= 15 – (4 + 6 + 2)
= 15 – 12
=3
Bina jadual seperti berikut:
Saiz kasut 4 5 6 7 Data
Bilangan murid 4 6 3 2
Kekerapan paling tinggi ialah 6.

Kekerapan
3
Mod ialah kasut bersaiz 5.
STATISTIK
Selesaikan
Saiz kasut Kekerapan (Kekerapan × saiz kasut)
4 4 16
5 6 30
6 3 18
7 2 14
Jumlah 15 78
Min = 78 = 5.2
15
Min saiz kasut bagi murid-murid ialah saiz 5.2.
77
CONTOH Jadual menunjukkan jumlah wang yang disimpan oleh 32 orang
2 murid dalam suatu minggu.
Simpanan (RM) 4.00 6.00 8.00 10.00 12.00
Bilangan murid 10 5 2 5 10
(a) Tentukan mod bagi wang simpanan murid-murid itu.

(b) Hitung min wang simpanan murid-murid dalam minggu itu.
(c) Jika pada minggu yang berikutnya, setiap orang murid
menambah wang simpanan sehingga dua kali ganda,
berapakah min wang simpanan mereka pada minggu itu?
Diberi Nilai wang simpanan 32 orang murid dalam jadual.
(a) Mod wang simpanan

Cari (b) Min wang simpanan
(c) Min baharu wang simpanan yang digandakan dua kali
(a) Paling ramai (10 orang) murid menyimpan RM4.00

dan RM12.00.
Mod wang simpanan ialah RM4.00 dan RM12.00.
(b) Simpanan (Kekerapan × simpanan)
Kekerapan
(RM) (RM)
4.00 10 40.00
6.00 5 30.00
8.00 2 16.00
Selesaikan 10.00 5 50.00

12.00 10 120.00
Jumlah 32 256.00
Min = RM256 = RM8.00

32
Min wang simpanan murid ialah RM8.00.
(c) Jumlah baharu wang simpanan = 2 × RM256 = RM512
Min baharu wang simpanan = RM512
32
= RM16.00
78
Latihan 3.1.3
1 Jadual menunjukkan panjang 100 batang rod besi yang dihasilkan oleh
sebuah kilang dalam satu hari tertentu.
Panjang rod (cm) 15 16 17 18 19 20 21
Bilangan rod 10 20 10 10 25 15 10
Cari mod dan min bagi panjang rod besi yang dihasilkan itu.
2 Seramai 10 orang murid kelas 5 Inovatif telah mengumpul sejumlah

tin minuman untuk Projek Kitar Semula. Bilangan tin minuman yang
dikumpulkan dan kekerapannya ditunjukkan dalam jadual berikut.
Bilangan tin 18 22 26 30
Kekerapan 5 1 3 1
Nyatakan mod dan min bagi data ini.
3 Cikgu Liza ingin mengumpul data kecergasan aktiviti senaman tekan tubi
murid SMK Orkid Desa. Data bilangan tekan tubi dalam masa seminit
mengikut bilangan murid telah direkodkan ke dalam jadual berikut.
Bilangan tekan tubi
Bilangan murid 12
5 8
16
10
5
12
5
15
2
3
STATISTIK
(a) Tentukan mod data berdasarkan kekerapan paling tinggi.
(b) Kira min data kercergasan murid SMK Orkid Desa.
(c) Buatkan kesimpulan tentang tahap kecergasan murid-murid SMK
Orkid Desa.
4 Jadual menunjukkan skor bagi sekumpulan murid dalam suatu kuiz.
Skor 1 2 3 4 5
Kekerapan 4 9 2 6 4
(a) Cari skor min.

(b) Hitung peratusan murid yang mendapat skor melebihi skor mod.
79
3.2 PERWAKILAN DATA
3.2.1 3.2.2 3.2.3

Menyatakan Perwakilan Data yang Sesuai
Sesuatu set data dapat dipaparkan dalam pelbagai bentuk grafik supaya
mudah dibaca dan difahami. Kesesuaian suatu perwakilan data bergantung
kepada jenis data yang dikumpulkan dan tujuan maklumat yang diperlukan.
Data boleh diwakili dengan piktograf, carta palang, carta pai dan graf garis.
PERWAKILAN DATA
Piktograf Carta Palang

Jualan buku cerita Jualan buku cerita
Jan
Bilangan buku
Feb 20
Mac 15
10
Apr 5
Petunjuk:
0 Jan Feb Mac Apr
mewakili 5 buah buku
Bulan
Carta Pai Graf Garis

Jualan buku cerita Jualan buku cerita
Apr
10%
Bilangan buku
20
Jan
Mac 40% 15
30% 10
Feb 5
20%
0 Jan Feb Mac Apr
Bulan
3.2.1
Nota
Guru • Paparkan pelbagai contoh piktograf, carta palang, carta pai, dan graf garis.
80
Piktograf
Suatu perwakilan data yang menggunakan simbol atau gambar untuk
mewakili data.
Piktograf boleh dilukis secara mengufuk atau mencancang.

Piktograf Mengufuk Piktograf Mencancang
Murid yang membaca buku Murid yang membaca buku
Ahad
Isnin
Selasa
Rabu
Petunjuk: mewakili 5 orang Ahad Isnin Selasa Rabu
Petunjuk: mewakili 5 orang
Piktograf mempunyai ciri-ciri berikut:

• Tajuk Tahukah
• Simbol atau gambar yang mempunyai saiz, Anda
bentuk dan warna yang sama, mudah dilukis Piktograf juga dikenali
dan berjarak sama antara satu sama lain. sebagai piktogram.
• Petunjuk yang menunjukkan bilangan data
yang diwakili oleh setiap simbol atau gambar.
3
Jualan komputer Syarikat ABC dalam seminggu Tajuk
STATISTIK
Isnin
Selasa
Rabu Gambar/simbol
Khamis
Jumaat
Petunjuk: mewakili 5 unit komputer Petunjuk
3.2.1
Nota
Guru • Tegaskan bahawa simbol atau gambar mestilah bersesuaian dengan
tajuk piktograf.
81
ktivit Membina Piktograf
A
1
i
Jadual menunjukkan bilangan ikan yang dipelihara oleh Din, Kong dan Ramu.
Nama Din Kong Ramu
Bilangan ikan 9 18 12
Bina satu piktograf untuk mewakili data yang diberikan.

Langkah:
1 Lukis 2 lajur dan 3 baris petak. 2 Tentukan petunjuk bagi piktograf.
Tulis nama di lajur pertama. mewakili 3 ekor ikan
Lajur pertama Din  9 ÷ 3 = 3

 18 ÷ 3 = 6
Kong
Din
Kong  12 ÷ 3 =
Ramu
Ramu
3 Lukis bilangan simbol pada lajur 4 Tuliskan tajuk dan petunjuk.

kedua mengikut pengiraan di Tajuk
langkah 2.
Ikan yang dipelihara oleh murid
Lajur kedua
Din
Din Kong
Kong Ramu
Ramu Petunjuk:
mewakili 3 ekor ikan
Petunjuk
a i Mu
rn
Nil
Memelihari haiwan dapat memupuk nilai kasih sayang dalam diri kita.
3.2.1
Nota
Guru • Bimbing murid membina piktograf mengikut langkah-langkah seperti aktiviti.
82
Carta Palang
Suatu perwakilan data yang menggunakan palang berbentuk segi
empat tepat untuk mewakili data.
Carta palang mempunyai ciri-ciri berikut:

TIP
• Tajuk Carta palang
• Paksi-paksi yang berlabel dan berskala sesuai. harus dibina
• Palang yang sama lebar. pada kertas
• Jarak di antara palang adalah sama antara petak atau
satu sama lain. kertas graf.
Carta palang mempunyai dua paksi, iaitu paksi untuk perkara dan paksi
untuk kekerapan.
Jenis Carta Palang
Carta Palang Mengufuk Carta Palang Mencancang

Paksi mengufuk pada carta palang Paksi mencancang pada carta
mewakili kekerapan dan paksi palang mewakili kekerapan dan
mencancang mewakili perkara. paksi mengufuk mewakili perkara.
Buku yang dibaca oleh murid Buku yang dibaca oleh murid
5 3
Bilangan buku
Wan
4
STATISTIK
3
Ainol
2
Murid
1
Gobi
0 Chong Gobi Ainol Wan
Chong Murid
0 1 2 3 4 5
Bilangan buku
3.2.1
Nota
Guru • Dalam carta palang, panjang atau tinggi palang mewakili kuantiti sesuatu
perkara atau data.
83
ktivit Membina Carta Palang
A
2
i
Jadual menunjukkan jumlah jaringan gol oleh empat pasukan dalam satu
pertandingan bola sepak.
Pasukan Singa Gajah Jerung Beruang
Jumlah jaringan 8 5 3 6
Bina satu carta palang untuk mewakili data tersebut.
Langkah:
1 Lukis paksi mengufuk dan
paksi mencancang. 10
2 Pada paksi mengufuk, tulis 8
nama pasukan. 6
3 Pada paksi mencancang, 4
tandakan senggatan dan 2
labelkan nilai yang sesuai
0 Singa Gajah Jerung Beruang
untuk mewakili jumlah jaringan.
Jumlah jaringan gol empat pasukan

4 Lukis dan warnakan palang
bagi mewakili setiap data
Jumlah jaringan
jumlah jaringan. 10
5 Tulis tajuk carta palang. 8
6 Labelkan ‘Jumlah jaringan’ 6
pada paksi mencancang. 4
7 Labelkan ‘Nama pasukan’ pada 2
paksi mengufuk. 0 Singa Gajah Jerung Beruang
Nama pasukan
ar Min
Cab
da
Bina sebuah carta palang menggunakan data yang sama dengan

menukar kedudukan paksi mengufuk dan paksi mencancang.
3.2.1
Nota
Guru • Bimbing murid membina carta palang mengufuk dan mencancang mengikut
langkah-langkah seperti aktiviti. Banyakkan latihan menentukan nilai yang
84 sesuai untuk senggatan.
Carta Pai
Suatu perwakilan data yang menggunakan sektor bulatan.
Dalam carta pai, data diwakili oleh sektor bulatan. Luas setiap sektor adalah
sepadan dengan saiz data yang berkenaan dan berkadar dengan sudut
yang tercangkum pada pusat bulatan, iaitu sudut sektor.
Sudut sektor dapat dikira dengan cara yang berikut:
Roti
(a) Sudut sektor = Kuantiti setiap data × 360° Nasi
Jumlah kuantiti data
Biskut
(b) Sudut sektor = peratusan setiap kategori data × 360°
Mi
ktivit Membina Carta Pai

A
3
i
Jadual menunjukkan bilangan kertas warna yang digunakan untuk membuat

origami nanas.
Warna kertas Kuning Hitam Hijau
Bilangan kertas 10 5 3
Bina satu carta pai untuk mewakili data tersebut.
Langkah:
1 Kira jumlah kuantiti dan hitung sudut setiap sektor.
2 Dengan menggunakan jangka lukis, lukis satu bulatan.
3
STATISTIK
3 Bahagikan bulatan kepada sektor berdasarkan sudut yang dihitung.
4 Labelkan setiap sektor dan tulis tajuk carta pai.
Kertas warna dalam
Warna Bilangan Pecahan Sudut sektor origami nanas
10 10
Kuning 10 × 360° = 200°
18 18 Hijau
5 5 60°
Hitam 5 × 360° = 100°
18 18 200°
3 3 100°
Hijau 3 × 360° = 60° Kuning
18 18 Hitam
Jumlah 18 1 360°
85
CONTOH Jadual menunjukkan bagaimana Faiz membahagikan masa dalam
1 suatu hari.
Aktiviti Tidur Bersekolah Kerja rumah Bermain Lain-lain
% masa 30 25 20 10 15
Nyatakan satu perwakilan data yang sesuai untuk membandingkan
penggunaan masa Faiz dalam sehari. Bina perwakilan data itu.
Penyelesaian
Carta pai sesuai digunakan untuk membuat perbandingan antara
masa setiap aktiviti dengan masa sehari.
Aktiviti % masa Sudut sektor
30
Tidur 30 × 360° = 108°
100
25
Bersekolah 25 × 360° = 90°
100
20
Kerja rumah 20 × 360° = 72°
100
10
Bermain 10 × 360° = 36°
100
15
Lain-lain 15 × 360° = 54°
100
Pembahagian masa harian Faiz
Lain-lain
Bermain
54° Tidur
36°
108°
72°
Kerja 90°
rumah
Bersekolah
3.2.1
Nota
Guru • Bimbing murid membaca sudut dan melukis sektor-sektor carta pai
menggunakan protraktor.
86
Graf Garis
Suatu perwakilan data dalam bentuk graf yang terhasil daripada garis
dengan menyambungkan titik-titik yang mewakili data tertentu.
ktivit Membina Graf Garis

A
4
i
Jadual menunjukkan bilangan pelanggan di sebuah bank pada 8 Ogos dari

jam 1000 hingga jam 1600.
Waktu (jam) 1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600
Bilangan pelanggan 80 50 100 140 60 90 40
Bina satu graf garis untuk mewakili data tersebut.
Langkah:
1 Lukis paksi mengufuk dan paksi mencancang pada kertas petak.
2 Pilih skala yang seragam dan sesuai untuk kedua-dua paksi.
• Paksi mencancang mewakili bilangan pelanggan (A).
• Paksi mengufuk mewakili waktu (B).
3 Plotkan titik-titik dan sambungkan dengan garis lurus.
4 Tulis tajuk graf garis itu.
Bilangan pelanggan bank pada 8 Ogos 3

(A)
TIP
STATISTIK
140
Pada graf garis, paksi
Bilangan pelanggan
120 mengufuk biasanya

100 mewakili tempoh
masa manakala
80
paksi mencancang
60 biasanya mewakili
40 nilai kekerapan.
20
(B)
0 1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600
Waktu
87
CONTOH Jadual menunjukkan ukuran ketinggian Kamil sepanjang enam tahun.
2
Tahun 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Ketinggian (cm) 143 145 150 153 160 164
Bina satu graf garis untuk mewakili data tersebut.
Penyelesaian
Ukuran ketinggian Kamil sepanjang enam tahun
170
160
Tinggi (cm)
150
140
0 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Tahun
Graf garis ini sesuai digunakan untuk memaparkan perubahan

ukuran ketinggian Kamil dalam tempoh 6 tahun.
ar Min
Cab
da
Bincangkan sama ada graf garis sesuai digunakan untuk

• meramalkan trend data.
• menunjukkan keadaan turun naik bagi data sebelum
dan data selepas dengan jelas.
3.2.1
Nota
Guru • Pelbagaikan contoh set data untuk memastikan murid dapat menyatakan
perwakilan data yang sesuai berdasarkan suatu set data.
88
Latihan 3.2.1
1 Data dalam jadual menunjukkan bilangan hari hujan dari bulan Julai
hingga September di sebuah bandar.
Bulan Julai Ogos September
Bilangan hari 9 3 6
Bina satu piktograf secara mengufuk untuk mewakili data tersebut.
2 Satu kajian telah dijalankan tentang keluasan tanah yang ditanam

dengan tanaman padi di lima buah bandar dalam satu tahun. Berikut
ialah hasil kajian itu.
Seluas 15 000 hektar tanah di bandar A ditanam dengan tanaman
padi berbanding dengan 60 000 hektar di bandar B. Di bandar C, padi
ditanam di kawasan seluas 50 000 hektar, manakala di bandar D pula
di kawasan seluas 25 000 hektar. Keluasan tanah yang ditanam padi
di bandar E ialah 45 000 hektar.
Berdasarkan maklumat yang diberi, bina satu piktograf mencancang

dengan simbol yang sesuai untuk mewakili data tersebut.
3 Suatu kajian tentang bilangan ahli keluarga bagi murid-murid Tingkatan

5 dijalankan. Maklumat yang diperoleh dikumpul dan direkod dalam
3
jadual yang berikut.
STATISTIK
Bilangan ahli keluarga 3 4 5 6 7
Bina satu carta palang mencancang untuk mewakili data tersebut.
4 Jadual menunjukkan hasil tinjauan Akhbar

oleh Melinda tentang bahan bacaan
kegemaran pilihan sekumpulan murid Majalah
di sekolahnya. Novel
Bina satu carta palang yang sesuai
Buku ilmiah
untuk mewakili data tersebut.
89
5 Jadual menunjukkan bilangan remaja yang tinggal di empat blok sebuah
kondominium. Semua maklumat dalam jadual diwakilkan oleh carta pai.
Blok Bilangan remaja

Kindi
Farabi 24 Farabi
Battani 12 110° 130°

70° 50°
Arrazi 14
Arrazi Battani
Kindi 22
Sudut sektor yang manakah betul?
6 Bina carta pai untuk mewakili set data yang diberi bagi setiap jadual.
(a) Bilangan kereta yang dijual pada bulan Mei.
Jenama G H M P
Bilangan 18 33 24 15
(b) Peratusan jualan tiket untuk Tabung Kebajikan Murid.
Sumber Guru Murid Ibu bapa Bekas Ahli

murid komuniti
% jualan 30 40 10 8 12
7 Bagi setiap kumpulan data yang berikut, bina graf garis dan berikan
tajuk yang sesuai.
(a) Bilangan pengunjung suatu laman sesawang pada bulan Jun.
Minggu 1 2 3 4
Bilangan pengunjung 55 40 45 35
(b) Jumlah hujan di stesen kaji cuaca pada lima hari tertentu.
Hari Sabtu Ahad Isnin Selasa Rabu
Jumlah hujan (mm) 20 5 10 20 20
(c) Bilangan aktiviti kokurikulum sekolah bagi lima bulan pertama.

Bulan Januari Februari Mac April Mei
Bilangan aktiviti 15 25 30 20 10
90
3.2.1 3.2.2 3.2.3
Mentafsir Suatu Perwakilan Data
(A) Mentafsir Piktograf

Warna kegemaran sekumpulan murid
Biru Hijau Kuning Merah Ungu

Dengan membandingkan bilangan simbol dalam piktograf di atas, kita

dapat memperoleh maklumat-maklumat berikut:
Bilangan murid mengikut kategori warna kegemaran:
Biru 4 × 5 = 20 orang TIP
Hijau 2 × 5 = 10 orang Perkara yang mesti
Kuning 3×5= orang diberi perhatian apabila
mentafsir piktograf:
Merah 1×5= orang • Petunjuk bagi simbol
3
• Bilangan simbol
Ungu 2×5= orang
STATISTIK
1. Seramai 10 orang murid menggemari warna hijau.
2. Paling ramai murid menggemari warna biru, iaitu 20 orang.
3. Paling sedikit murid menggemari warna merah, iaitu orang.
4. Bilangan murid yang menggemari warna kuning adalah orang
lebih daripada bilangan murid menggemari warna hijau.
5. Mod ialah warna biru kerana bilangan simbolnya adalah paling banyak
yang juga bermakna kekerapannya adalah paling tinggi.
3.2.2
Nota
Guru • Kemukakan pelbagai soalan seperti mencari jumlah atau beza bilangan
murid yang menggemari warna tertentu dan sebagainya.
91
CONTOH Piktograf menunjukkan bilangan peserta dalam Persembahan
1 Tarian Tradisional bersempena Festival Kesenian dan Kebudayaan
Pendidikan Khas Peringkat Kebangsaan.
Bilangan peserta tarian tradisional
Tarian Zapin
Tarian Naga
Tarian Kolattam
Tarian Sumayau
(a) Hitung pecahan bilangan peserta dalam Tarian Sumayau

daripada jumlah peserta.
(b) Kira peratus peserta dalam Tarian Zapin daripada jumlah peserta.
Penyelesaian
(a) Bilangan peserta Tarian Sumayau = 5×2

Jumlah peserta (6 + 7 + 2 + 5) × 2
= 10
40
1
=
4
Pecahan bilangan peserta dalam Tarian Sumayau daripada
1
jumlah peserta ialah .
4
(b) Bilangan peserta Tarian Zapin × 100% = 6 × 2 × 100%

Jumlah peserta 40
= 12 × 100%
40
= 30%
Peratus bilangan peserta dalam Tarian Zapin daripada
jumlah peserta ialah 30% .
3.2.2
Nota
Guru • Terapkan nilai murni sayangi budaya bangsa dan mengkaji sejarah tarian
tradisional pelbagai kaum.
92
CONTOH Piktograf yang tidak lengkap menunjukkan bilangan kamera yang
2 dijual oleh semua cawangan sebuah syarikat dalam masa seminggu.
Bilangan kamera yang dijual di tiga buah cawangan
MMC
ITT
KLS
Petunjuk: mewakili 5 buah kamera
(a) Jumlah kamera yang dijual oleh ketiga-tiga cawangan itu ialah
75 buah. Hitung bilangan simbol yang perlu dilukis untuk
cawangan KLS.
(b) Berapakah peratusan kamera yang dijual oleh cawangan MMC?
Penyelesaian
(a) Bilangan kamera yang dijual oleh MMC = 6 × 5
= 30
Bilangan kamera yang dijual oleh ITT = 5 × 5
= 25
Bilangan kamera yang dijual oleh KLS = 75 – 30 – 25
= 20
Bilangan simbol untuk cawangan KLS = 20 ÷ 5
= 4
Bilangan simbol untuk cawangan KLS ialah 4.
3
STATISTIK
(b) Peratusan kamera yang dijual oleh MMC = 30 × 100%
75
= 40%
Peratus kamera yang dijual oleh cawangan MMC ialah 40%.
ar Min
Cab
da
Syarikat tersebut mendapat keuntungan 25% dengan

harga jualan RM750.00 setiap kamera.
(a) Berapakah harga kos sebuah kamera itu?
(b) Hitung jumlah keuntungan yang diperoleh syarikat
itu dalam minggu tersebut.
93
(B) Mentafsir Carta Palang
Bilangan murid yang mengambil program Vokasional PPKI
Juru kecantikan
Atendan bilik
Program
Grafik berkomputer
Refleksologi
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
Bilangan murid
Dengan membandingkan ketinggian palang-palang dalam carta palang di

atas, beberapa tafsiran seperti berikut dapat diperoleh:
1. Palang yang paling panjang mewakili kekerapan yang paling banyak.

Maka, program atendan bilik mempunyai paling ramai murid,
iaitu 20 orang.
2. Program juru kecantikan menunjukkan palang yang paling pendek.
Jadi, program juru kecantikan mempunyai paling sedikit murid,
iaitu orang.
3. Perbezaan bilangan murid program refleksologi dengan murid program

grafik berkomputer
= 16 – 12
= 4 orang
4. Jumlah bilangan murid keempat-empat program Vokasional tersebut
= 12 + 16 + 20 + 8
= orang
5. Purata bilangan murid dalam satu program = = orang

4
3.2.2
Nota
Guru • Minta murid kemukakan maklumat-maklumat lain yang boleh didapati
berdasarkan carta palang yang diberi.
94
CONTOH Carta palang menunjukkan jualan kek batik di lima buah kedai
3 sepanjang bulan Ogos.
Jualan kek batik di lima buah kedai
Bilangan kek (bekas)
500
400
300
200
100
0 Jaya Mesra Ayu Maju Gemilang

Kedai
(a) Kira perbezaan jualan kek di kedai yang menjual paling banyak dengan
kedai yang menjual paling sedikit.
(b) Pada bulan September, jualan di Kedai Gemilang bertambah sebanyak
20% dan jualan di Kedai Jaya kurang 30 bekas daripada bulan Ogos.
Kira jumlah jualan kek batik di dua buah kedai itu pada bulan September.
(c) Harga purata sebekas kek batik ialah RM15. Kira jumlah pendapatan
jualan di lima buah kedai itu pada bulan Ogos.
Penyelesaian
(a) Kedai jualan tertinggi  Kedai Ayu dengan jualan 450 bekas
Kedai jualan terendah  Kedai Mesra dengan jualan 150 bekas
Perbezaan jualan = 450 – 150 3
= 300 bekas kek
STATISTIK
Perbezaan jualan ialah 300 bekas kek.
(b) Jualan Kedai Gemilang pada September = (20% × 400) + 400
= 480 bekas kek
Jualan Kedai Jaya pada September = 250 – 30
= 220 bekas kek
Jumlah jualan di dua buah kedai = 480 + 220 = 700 bekas kek
Jumlah jualan kek batik di dua kedai ialah 700 bekas.
(c) Jumlah jualan kek batik bulan Ogos = 250 + 150 + 450 + 350 + 300
= 1 500 bekas kek
Jumlah pendapatan jualan = 1 500 × RM15
= RM22 500
Jumlah pendapatan jualan di lima kedai ialah RM22 500.
95
(C) Mentafsir Carta Pai
Komposisi jisim bahan-bahan untuk membuat kek pisang
Mentega
Tepung
102°
60° 78°
Pisang
Gula
Jumlah jisim bahan-bahan yang digunakan untuk membuat sebiji kek pisang
ialah 600 g.
1. Sektor tepung menunjukkan luas yang terbesar.
Jadi, bahan yang paling banyak digunakan ialah tepung.
2. Sudut sektor pisang lebih besar dari sudut sektor .
Maka, jisim pisang adalah lebih daripada jisim .
3. Sudut sektor bagi tepung = 360° – 102° – 78° – 60°

= 120°
4. Jisim setiap jenis bahan:
(a) Mentega = 102° × 600 g = 170 g
360°
(b) Pisang = 78° × 600 g = 130 g
360°
(c) Gula = 60° × 600 g = g
360°
(d) Tepung = g = g
5. Peratusan gula dalam komposisi bahan-bahan membuat kek pisang

= 60° × 100%
360°
= %
3.2.2
Nota
Guru • Hubung kaitkan sudut sektor dengan peratusan setiap komposisi bahan.
96
CONTOH Satu tinjauan telah dijalankan ke atas jenis kenderaan yang
4 digunakan di Bandar Tawau.
Jenis kenderaan
Jumlah kenderaan yang terlibat
dalam tinjauan itu ialah 500 unit.
Van
(a) Hitung bilangan bagi setiap Bas 22% Kereta
jenis kenderaan. 7%
42%
(b) Nyatakan nisbah bilangan
kereta kepada bilangan lori. Teksi
Lori
3%
26%
Penyelesaian
(a) Jenis kenderaan % bilangan Bilangan kenderaan
42
Kereta 42 × 500 = 210
100
26
Lori 26 × 500 = 130
100
3
Teksi 3 × 500 =
100
Bas
Van
(b) Bilangan kereta : bilangan lori = 210 : 130

3
STATISTIK
= (210 ÷ 10) : (130 ÷ 10)
= 21 : 13
Nisbah bilangan kereta kepada bilangan lori ialah 21 : 13.
ar Min
Cab
da
Dalam tinjauan tersebut, 70% daripada jumlah kereta

ialah kereta buatan tempatan. Hitung beza antara
bilangan kereta tempatan dengan bilangan teksi.
3.2.2
Nota
Guru • Kemukakan soalan yang melibatkan pecahan, peratus, beza bilangan
berdasarkan data daripada carta pai.
97
(D) Mentafsir Graf Garis
Purata suhu harian di Kuala Lumpur pada 10 hari pertama bulan Jun
29
28
Suhu (°C)
27
26
25
24
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Hari
1. Oleh kerana titik-titik mewakili data purata suhu harian pada graf garis,
maka dapat ditafsir data dalam bentuk jadual seperti berikut:
Hari 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Suhu (°C) 28 26 24 27 27 25 26 28 29 28
2. Berdasarkan titik pada kedudukan paling tinggi dalam graf, purata suhu
maksimum di Kuala Lumpur ialah 29°C pada 9 Jun.
3. Berdasarkan titik pada kedudukan paling rendah dalam graf, purata

suhu minimum di Kuala Lumpur ialah 24°C pada 3 Jun.
4. Purata suhu harian Kuala Lumpur menurun dari 28°C pada 1 Jun kepada
24°C pada 3 Jun.
5. Purata suhu meningkat pada 4 Jun dan sekata hingga 5 Jun iaitu 27°C.
6. Purata suhu menurun sebanyak 2°C pada 6 Jun dan meningkat sehingga
29°C pada 9 Jun.
7. Min purata suhu harian di Kuala Lumpur

= 28 + 26 + 24 + 27 + 27 + 25 + 26 + 28 + 29 + 28
10
= 268
10
= 26.8°C
98
CONTOH Graf garis menunjukkan keuntungan sebuah syarikat dalam
5 tempah masa enam bulan pertama.
Keuntungan syarikat dalam tempoh enam bulan
Keuntungan (RM, dalam ribu) 60

50
40
30
20
10
0
ari
ril
n
i
Me
Ma
ri
Ju
Ap
ua
bru
n
Fe
Ja
Bulan
(a) Nyatakan keuntungan syarikat itu pada bulan pertama.

(b) Nyatakan satu inferens yang boleh dibuat berdasarkan graf garis itu.
(c) Hitung jumlah keuntungan syarikat dalam tempoh enam bulan.
Penyelesaian
(a) Keuntungan pada bulan Januari ialah RM20 000.
(b) Keuntungan syarikat itu semakin bertambah setiap bulan selepas
bulan April.
(c) Jumlah keuntungan 3
= RM20 000 + RM40 000 + RM40 000 + RM30 000 + RM50 000 + RM60 000
STATISTIK
= RM240 000
Jumlah keuntungan syarikat dalam enam bulan ialah RM240 000.
ar Min
Cab
da
Dengan memerhati corak

perubahan data-data dalam Berdasarkan trend
suatu tempoh masa pada graf graf garis itu, ramalkan
garis, kita dapat meramalkan keuntungan syarikat
data pada masa hadapan. pada bulan Julai.
3.2.2
Nota
Guru • Minta murid menyenaraikan maklumat-maklumat daripada data dalam graf
garis sebelum membuat pengiraan yang seterusnya.
99
Latihan 3.2.2
1 Kelab Alam Sekitar SMK Sinar dengan kerjasama Jawatankuasa

Penduduk Kampung Cahaya telah mengadakan suatu projek amal.
Projek amal itu membantu keluarga miskin membaiki rumah-rumah mereka.
Piktograf menunjukkan bilangan rumah yang telah dibaiki.
(a) Nyatakan bulan-bulan yang Bilangan rumah yang dibaiki
mana bilangan rumah yang Mei
dibaiki adalah sama.
(b) Berapakah perbezaan antara Jun
rumah yang dibaiki pada bulan Julai
Mei dengan bulan Ogos?
Ogos
(c) Hitung jumlah rumah yang
dibaiki dalam empat bulan itu. Petunjuk: mewakili 2 buah rumah
2 Piktograf menunjukkan bilangan undi yang diperoleh tiga orang murid

dalam pemilihan pengerusi Kelab Badminton.
Bilangan undi tiga orang calon
Rosli (a) Siapakah yang telah terpilih
Chee Wan
menjadi pengerusi kelab itu?
(b) Berapakah peratus undi Zain
Zain daripada jumlah undi?
Petunjuk: mewakili 2 undi
3 Carta palang menunjukkan bilangan penonton di Pawagam Keluarga

pada suatu hari Ahad.
Bilangan penonton Pawagam Keluarga
(a) Nyatakan bilangan
penonton dewasa.
Bilangan penonton
(b) Kira jumlah penonton di 40

Pawagam Keluarga pada 30
hari Ahad. 20
(c) Berapakah beza antara 10
bilangan golongan penonton
0 ak as
yang paling ramai dengan n aja as
a
m
-ka Re
m
De
w e
bilangan penonton na
k
a rga
kanak-kanak? Ka W
Penonton
100
4 Carta pai menunjukkan hasil tangkapan ikan sekumpulan nelayan.
(a) Nyatakan jenis ikan yang paling Hasil tangkapan ikan
banyak ditangkap. Lain-lain
(b) Ukur sudut bagi setiap sektor.
(c) Cari pecahan daripada jumlah Ikan
tangkapan: merah
(i) ikan kembung (ii) ikan bawal Ikan
(d) Nyatakan peratusan ikan merah bawal Ikan
kembung
yang ditangkap daripada tangkapan
keseluruhan.
5 Carta pai menunjukkan pengelasan pekerjaan penduduk di sebuah pulau.

Pengelasan perkerjaan penduduk
Lain-lain
40°
Terdapat 100 orang pekebun di
Pekebun
pulau itu. Hitung bilangan nelayan
yang berada di pulau itu.
240°
Nelayan
6 Graf garis menunjukkan pendapatan harian Encik Jasmin yang bekerja

di ladang kelapa sawit pada suatu minggu. 3
Pendapatan harian Encik Jasmin
STATISTIK
Pendapatan (RM)
150
100
50
0
Isnin Selasa Rabu Khamis Jumaat Sabtu Ahad
Hari
(a) Berapakah pendapatan Encik Jasmin pada hari Rabu?
(b) Pada hari apakah pendapatan Encik Jasmin paling sedikit?
(c) Berapakah jumlah pendapatan Encik Jasmin pada minggu itu?
(d) Nyatakan hari di mana pendapatan Encik Jasmin meningkat
daripada hari sebelumnya.
101
3.2.1 3.2.2 3.2.3
Menggunakan Perwakilan Data yang Sesuai untuk
Merumuskan Maklumat
Kaedah persembahan secara visual menggunakan perwakilan data dalam

bentuk piktograf, carta palang, carta pai, dan graf garis adalah penting dalam
merumuskan maklumat. Perwakilan data ini juga menjadikan pentafsiran
data lebih mudah dan efektif.
Walau bagaimanapun, kita hendaklah memilih perwakilan data yang sesuai
bagi mengelakkan kekeliruan dan salah tafsir data yang disampaikan.
Cara murid 5 Delima datang ke sekolah

Pengeluaran baju dalam tiga tahun
Jalan kaki
2020
Bas
2021
Cara
Basikal
2022
Kereta
Petunjuk: mewakili 50 helai baju
0 2 4 6 8 1012
Bilangan Murid
Piktograf digunakan sekiranya set
data hendak dipersembahkan dengan Carta palang digunakan sekiranya
menarik dan mudah difahami tetapi kekerapan data hendak ditunjukkan
kejituan data tersebut tidak begitu dengan jelas dan perbandingan di
dipentingkan. antara setiap data hendak dilakukan.
Jenis haiwan di zoo Perbelanjaan bulanan Masyitah

Amfibia
Perbelanjaan (RM)
15% Mamalia
25% 1000
800
600
Burung 400
Reptilia
20% 200
40%
0 n b c
Ja Fe Ma
r
Ap
Carta pai digunakan sekiranya data Bulan

tidak perlu ditunjukkan dengan tepat
tetapi data-data perlu dibandingkan Graf garis sesuai untuk memaparkan
dengan mudah di antara satu sama lain perubahan data yang dikumpulkan
atau dengan jumlah keseluruhan data. dalam suatu tempoh masa dengan jelas.
102
A ktivit Perbandingan Perwakilan Data
1
i
Bandingkan kebaikan antara piktograf, carta palang, carta pai, dan graf garis
berpandukan soalan-soalan berikut:
Carta Carta Graf
Soalan Piktograf
palang pai garis
Yang manakah lebih senang dilukis?
1
Mengapa?
2 Yang manakah lebih tepat?
Bolehkah nilai setiap perkara yang
3
diwakili itu dibaca daripada rajah?
Rajah yang manakah lebih jelas
4 menunjukkan perhubungan sesuatu
perkara dengan keseluruhan data?
Perwakilan data Kelebihan Kelemahan

 Kurang tepat berbanding
carta palang.
 Simbol-simbol yang
Piktograf Lebih menarik. serupa susah dilukis.
 Susah mengetahui
nilai yang diwakili oleh
sebahagian simbol. 3
STATISTIK
 Senang dilukis. Perbandingan setiap
 Data-data boleh perkara dengan
ditunjukkan dengan tepat. keseluruhan data tidak
Carta palang
 Maklumat setiap perkara dapat dilihat dengan
boleh diperoleh terus sepintas lalu.
daripada carta.
Perbandingan setiap perkara Memerlukan pengiraan
Carta pai dengan keseluruhan data boleh sebelum melukis.
dilihat dengan sepintas lalu.
Dilukis untuk menunjukkan pola umum bagi suatu set data
yang telah diperoleh dalam suatu tempoh masa. Misalnya,
Graf garis
suhu badan, tinggi badan dan bilangan penduduk. Graf
garis boleh digunakan untuk membuat ramalan.
103
CONTOH Gunakan perwakilan data yang sesuai untuk merumuskan setiap
1 maklumat yang berikut:
(a) Perbandingan bilangan penumpang tahunan Keretapi Tanah
Melayu Berhad (KTM Berhad):
Tahun 2016 2017 2018 2019 2020
Bilangan penumpang
15 12 10 7 6
(dalam ribu)
(b) Pembahagian bilangan penderma mengikut kumpulan darah:

Kumpulan darah A B AB O
Bilangan penderma 6 10 2 6
(c) Perubahan suhu sekeliling sepanjang minggu:

Hari Isnin Selasa Rabu Khamis Jumaat Sabtu Ahad
Suhu (°C) 30 28 26 27 28 29 30
Penyelesaian
(a) Maklumat yang hendak dirumuskan ialah perbandingan
bilangan penumpang tahunan.
Jadi, perwakilan data yang paling sesuai untuk mewakili data
ini ialah carta palang kerana perbezaan bilangan penumpang
boleh ditunjukkan dengan lebih jelas.
Bilangan penumpang KTM
Bilangan penumpang (dalam ribu)
16
14
12
10
8
6
4
2
0 2016 2017 2018 2019 2020

Tahun
104
(b) Kita hendak membandingkan bilangan penderma bagi setiap kumpulan
darah. Adalah lebih sesuai jika kadar penderma setiap kumpulan darah
itu berbanding dengan keseluruhan boleh ditunjukkan. Jadi, maklumat
ini lebih sesuai diwakili dengan bentuk carta pai.
Di samping itu, perbandingan antara setiap kumpulan darah juga
ditunjukkan dengan jelas dalam carta pai.
Hitung sudut sektor bagi setiap kumpulan darah.
(Jumlah penderma = 24 orang)
Kumpulan darah Sudut sektor Penderma mengikut
6 kumpulan darah
A × 360° = 90°
24
10 O A
B × 360° = 150°
24 90° 90°
2 30°
AB × 360° = 30° 150°
24 AB
B
6
O × 360° = 90°
24
(c) Satu graf garis paling sesuai untuk mewakili data ini supaya satu pola
umum tentang cara perubahan suhu sekeliling dapat diperoleh.
Suhu sekeliling sepanjang minggu
3
30
STATISTIK
29
28
Suhu (C°)
27
26
25
24
0 Isnin Selasa Rabu Khamis Jumaat Sabtu Ahad

Hari
3.2.3
Nota
Guru • Pemilihan sesuatu perwakilan data bergantung kepada jenis data yang
diberi dan matlamat yang hendak dicapai.
105
CONTOH Carta pai dan carta palang berikut menunjukkan tiga kelab yang
2 disertai oleh 125 orang penghuni warga emas daripada suatu
kawasan perumahan.
Penyertaan kelab Penyertaan penghuni warga emas
penghuni warga emas
60
Bilangan peserta
50
Muzik 40
Seni 45 30
55
20
Catur 10
25
0 Muzik Catur Seni
Kelab
(a) Hitung beza antara bilangan peserta kelab seni dan bilangan
peserta kelab catur.
(b) Perwakilan data yang manakah dapat menunjukkan data ini
dengan lebih jelas? Terangkan jawapan anda.
(c) Adakah graf garis sesuai digunakan sebagai perwakilan untuk
data ini? Terangkan.
Penyelesaian
(a) Bilangan peserta kelab seni – bilangan peserta kelab catur
= 55 – 25 TIP
= 30 orang
Beza antara bilangan peserta Carta pai sesuai
kelab seni dan kelab catur digunakan untuk
ialah 30 orang. membuat perbandingan
setiap kategori dengan
keseluruhannya.
(b) Carta palang.
Hal ini adalah kerana bilangan Carta palang sesuai
digunakan untuk membuat
peserta dinyatakan dengan lebih perbandingan antara
jelas pada paksi mencancang. kategori.
Graf garis sesuai
(c) Tidak sesuai kerana data ini tidak digunakan untuk
menunjukkan perubahan bilangan memaparkan perubahan
peserta dalam suatu tempoh masa. dalam suatu tempoh masa.
106
CONTOH Carta pai menunjukkan lima jenis buku yang dibaca oleh
3 sekumpulan 40 orang murid. Jenis buku yang dibaca
Tukarkan perwakilan data Sains

Bahasa
tersebut kepada perwakilan carta 54°
palang. Seterusnya, berikan 90°
Teknologi 72°
penjelasan terhadap kesesuaian 108°
pertukaran perwakilan data itu. 36° Fiksyen
Motivasi
Penyelesaian
1. Kira bilangan murid Jenis buku Bilangan murid
mengikut jenis buku 90
yang dibaca. Bahasa × 40 = 10
360
108
Fiksyen × 40 = 12
360
36
Motivasi × 40 = 4
360
72
Teknologi × 40 = 8
360
54
Sains × 40 = 6
360
2. Lukiskan carta palang. 3

Jenis buku yang dibaca
STATISTIK
12
10
Bilangan murid
8
6
4
2
0 i gi
asa yen vas lo ins
ah iks oti no Sa
B F M T ek
Jenis buku
Carta palang sesuai digunakan kerana bilangan murid mengikut
jenis buku yang dibaca dapat ditunjukkan dengan jelas.
107
Latihan 3.2.3
1 Pilih dan bina perwakilan data yang sesuai bagi setiap data yang berikut
supaya matlamat yang dinyatakan akan tercapai.
(a) Matlamat: Untuk menjadikan data yang dipersembahkan lebih
menarik dan mudah dilihat.
Mata ganjaran Program Nilam yang dikumpul dalam setahun
Nama murid Sabran Lim Fakhri
Mata ganjaran 40 50 20
(b) Matlamat: Untuk menunjukkan perubahan komisen yang diperoleh

seorang jurujual insuran dari bulan Januari hingga Jun.
Komisen yang diperoleh dari bulan Januari hingga Jun
Bulan Januari Februari Mac April Mei Jun
Komisen (RM) 2 000 1 500 2 500 1 000 3 000 2 500
(c) Matlamat: Untuk menunjukkan jumlah pengeluaran dalam setiap

bulan dengan jelas.
Pengeluaran permainan Beyblade
Bulan September Oktober November Disember
Bilangan 120 140 120 160
(d) Matlamat: Untuk menunjukkan dengan jelas jenis-jenis perbelanjaan

bulanan Encik Wahab.
Perbelanjaan bulanan Encik Wahab
Makanan 30% Pengangkutan 25% Bil utiliti 20%
Keperluan 15% Bil telefon 5% Simpanan 5%
(e) Matlamat: Untuk membolehkan bilangan pekerja pada masa akan

datang dapat diramalkan.
Bilangan pekerja di sebuah syarikat
Tahun 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Bilangan pekerja 35 40 45 50 60 70
108
2 Jadual menunjukkan bilangan telur mengikut gred A, B, C dan D yang
dikutip oleh Pak Saat dari ladangnya pada suatu hari.
Gred A B C D
Bilangan telur 24 24 18
(a) Bilangan telur gred A adalah tiga kali ganda bilangan telur gred D.
Hitung nilai .
(b) Bina satu perwakilan data untuk membandingkan telur setiap gred
dengan jumlah telur yang dikutip.
3 Jadual menunjukkan ketinggian Haikal mengikut tahap umur.
Umur (tahun) 2 5 8 11 14 17
Ketinggian (cm) 60 90 110 130 150 160
Bina carta palang dan graf garis berdasarkan data di atas.
4 Semasa cuti sekolah, Zaim dan adiknya, Zaimah, telah membantu ibu
menyiapkan tempahan baju Melayu. Zaim dapat menyiapkan 6 pasang
baju manakala adiknya hanya menyiapkan 2 pasang. Ibu mereka dapat
menyiapkan 14 pasang. Sediakan satu perwakilan data yang sesuai
untuk menunjukkan bilangan baju Melayu yang disiapkan oleh mereka.
3
5 Wang simpanan Johan dalam enam bulan
STATISTIK
70
Wang simpanan (RM)
60
50
40
30
20
10
0 Jan Feb Mac Apr Mei Jun
Bulan
Tukarkan perwakilan data itu kepada perwakilan graf garis. Seterusnya,
berikan penjelasan kepada pertukaran perwakilan tersebut.
109
Aktiviti Pengukuhan
PERWAKILAN DATA YANG SESUAI
Aktiviti ini dilakukan secara berkumpulan (3 – 4 orang).
Bahan: Kertas A4, pensel warna atau perisian MS Excel.
Langkah:
1 Kumpulkan data tentang pelbagai tajuk seperti saiz kasut sekolah,
permainan kegemaran, bilangan adik-beradik, negeri kelahiran dan
sebagainya daripada 5, 8 atau 10 murid supaya carta pai boleh
dibahagikan dengan mudah.
Contoh data yang dikumpul:
Saiz kasut sekolah 5 6 7
Bilangan murid 4 4 2
Adik beradik 1 2 3
Bilangan murid 1 6 3
2 Persembahkan data dalam bentuk piktograf, carta palang atau carta

pai menggunakan kertas dan pensel warna, atau menggunakan
perisian MS Excel.
Saiz 7 Kasut saiz 5

Saiz 5 Kasut saiz 6
Kasut saiz 7
Saiz 6
Petunjuk: mewakili 2 orang murid
3 Setiap kumpulan dikehendaki mentafsirkan sekurang-kurangnya

tiga maklumat daripada setiap perwakilan data yang telah dibuat.
Contoh:
(a) Paling ramai murid memakai kasut saiz .
(b) Peratus murid yang mempunyai 2 orang adik beradik ialah .
4 Terangkan kesesuaian setiap perwakilan data yang digunakan

dalam merumus maklumat.
5 Kumpulkan hasil kerja menjadi sebuah buku folio dan pamerkan di
sudut Matematik dalam kelas.
110
R M S N
U U A
MOD DAN MIN
MOD MIN
Data yang mempunyai Nilai purata yang diperoleh dengan rumus
kekerapan paling tinggi. Jumlah nilai data
Min =
Bilangan data
Contoh:
Contoh:
1, 3, 0, 1, 2, 1, 3
Tiga nombor, iaitu 0, 1 dan 2
Mod ialah 1.
0+1+2
Min = =1
3
PERWAKILAN DATA
PIKTOGRAF CARTA PALANG
Menggunakan simbol atau  Menggunakan palang untuk mewakili data.
gambar untuk mewakili data.  Panjang atau tinggi palang mewakili
Sumbangan komputer oleh PIBG kuantiti sesuatu perkara atau data.
Bilangan pokok di kebun Pak Abu
2021
Bilangan pokok
2020 60
40
2019
3
20
Petunjuk: mewakili 5 buah komputer 0 Betik Pisang Mangga
STATISTIK
Jenis pokok
CARTA PAI GRAF GARIS

Menggunakan sektor bulatan dengan Menyambungkan titik-titik yang
data diwakili mengikut sudut sektor. mewakili data dengan garis lurus.
Cara tempahan di Hotel Sinar Jualan rumah oleh Syarikat Impian
Bilangan rumah
Kaunter 20
20% 15
Internet 10
45% 5
Telefon 0
ei
35%
la
Ju
ril
Ju
Ap
Bulan
111
MAHIR DIRI
1 Rajah menunjukkan taburan markah kuiz bagi seorang murid.
6 4 3 3 5 4 6 5
Mod markah ialah 4. Cari satu nilai yang mungkin bagi .
2 A B D D E Data menunjukkan gred diperoleh 20 orang

D C B D B penjaja dalam suatu pertandingan kebersihan.
(a) Cari kekerapan bagi gred C.
B C E D A (b) Nyatakan mod.
B C D C A
3 Hitung min bagi setiap set data yang berikut.

(a) 13, 8, 27, 9, 24, 15
(b) 14.8 s, 15.2 s, 14.2 s. 15.4 s.
4 Jadual menunjukkan jisim surat khabar lama yang dikumpulkan oleh

20 orang murid dalam suatu kempen kitar semula.
Jisim (kg) 20 25 30 35 40
Bilangan murid 4 3 2 4
(a) Hitung nilai .
(b) Cari mod dan min jisim surat khabar lama yang dikumpul oleh murid.
5 Jadual menunjukkan jumlah liter air yang digunakan oleh sekumpulan

murid semasa Projek Kebun Kita.
Air (liter) 10 15 20 25 30
(a) Hitung min jumlah liter air yang digunakan oleh seorang murid.
(b) Kira peratusan murid yang menggunakan air lebih daripada mod.
6 Nabila, Nandini dan Wee Lai telah mengambil bahagian dalam suatu
pertandingan kuiz. Nabila mendapat 30 markah. Markah Nandini
adalah separuh daripada markah Nabila. Manakala, Wee Lai mendapat
markah 2 daripada markah Nandini. Sediakan satu perwakilan data
3
yang sesuai untuk menunjukkan markah mereka dengan jelas.
112
7 Carta palang yang tidak lengkap menunjukkan bilangan telefon pintar
yang dijual di sebuah kedai.
Bilangan telefon pintar yang dijual
April
Mei
Jun
Julai
Petunjuk: mewakili 5 buah telefon pintar

Nisbah telefon pintar yang dijual pada bulan Mei dan Jun ialah 3 : 4.
(a) Berapakah jumlah telefon pintar yang dijual dalam empat bulan itu?
(b) Bina satu carta palang yang sesuai untuk mewakili data tersebut.
Jualan kereta
8 Carta pai menunjukkan bilangan kereta yang dijual
oleh empat orang jurujual Ali, Qin Xi, Rajesh dan Ali Qin Harry
Harry dalam satu tahun tertentu. Sekiranya Qin Xi Xi 60° 150°
menjual 24 buah kereta, cari jumlah bilangan kereta
Rajesh
yang dijual oleh Ali dan Rajesh.

9
Bahan
Jisim bahan-bahan untuk membuat sebiji kek pandan
Tepung gandum Marjerin Telur Jus daun pandan
3
STATISTIK
Jisim (g) 200 150 100 50
Bina piktograf, carta palang dan carta pai berdasarkan data di atas.
10 Graf menunjukkan paras air di sebuah empangan air.

(a) Apakah paras air pada
16 bulan April?
Paras air (m)
12 (b) Berapakah beza

8 paras air antara bulan
4 Januari dan bulan Jun?
(c) Dalam bulan manakah
0 Jan Feb Mac Apr Mei Jun paras air adalah
Bulan tertinggi?
113
Perwakilan Data
- Temu Ramah Jom Bersuka Ria
Aktiviti ini dilakukan dalam kumpulan 5 orang.
Bahan: set data, perisian MS Excel, perisian MS Powerpoint

Tugasan:
1 Kumpulkan set data mengenai maklumat rakan sekelas seperti berikut:
(a) Hobi (b) Bulan kelahiran (c) Makanan kegemaran
(d) Masa melayari internet dalam seminggu
Pilih 4 jenis perkara sahaja untuk setiap set data.
2 Susun data dalam bentuk jadual.
Makanan kegemaran Piza Nasi ayam Tom yam Mi kari
Bilangan rakan 4 5 3 2
3 Gunakan aplikasi MS Powerpoint. Pilih menu insert, klik chart dan pilih
jenis carta (carta palang, carta pai atau graf garis) atau pilih insert
table dan simbol yang sesuai dengan data untuk membuat piktograf.
Taip data yang dikumpul dalam jadual untuk membina graf atau carta.
4 Masukkan tajuk dan label-label yang bersesuaian pada perwakilan data
yang dipilih.
5 Bentangkan hasil kerja di depan kelas dengan MS Powerpoint.
6 Semua murid dalam kelas mengundi untuk menentukan kumpulan
dengan persembahan yang kreatif dan menarik.
Makanan kegemaran murid 5 Dahlia Bulan kelahiran murid 5 Hebat
5 15%
4 Jan
30%
3 Mac
2 35% Ogos
1 20% Nov
0 Piza Nasi Tom Mi
ayam yam kari
114
JAWAPAN
1 BENTUK MAHIR DIRI-------------------------------------- m/s 28
1. (a) Kon; 3 (b) Sfera; 4 (c) Kubus; 4
Cabar Minda------------------------------------- m/s 12 (d) Piramid; 13 (e) Kuboid; 6 (f) Silinder; 17
1. Kubus, kuboid dan piramid 2. (a) (b) (c)
2. Kubus
3. (a) Kubus dan kuboid (b) Kon
(c) Sfera (d) Sfera (e) Silinder
(d) (e) (f)
Latihan 1.1.1------------------------------------- m/s 16
1. (a) Sfera; permukaan melengkung
(b) Kuboid; bucu, permukaan rata, sisi
(c) Piramid; bucu, permukaan rata, sisi
(d) Silinder; permukaan rata, 2 RUANG
permukaan melengkung
(e) Kubus; bucu, permukaan rata, sisi Latihan 2.1.1------------------------------------- m/s 39
1. (a) Prisma tegak segi empat sama
2. Bilangan (b) Prisma tegak segi empat tepat
Nama Permukaan (c) Prisma tegak segi tiga
Sisi Bucu
Rata Melengkung 2. (a) Tidak (b) Ya
Silinder 2 1 2 0 (c) Tidak (d) Tidak
Kuboid 6 0 12 8 3. (a) Prisma tegak segi empat sama
Sfera 0 1 0 0 (b) Prisma tegak segi tiga
Piramid 5 0 8 5 (c) Prisma tegak segi empat tepat
Kon 1 1 1 1 (d) Prisma tegak segi tiga
Kubus 6 0 12 8 (e) Prisma tegak segi empat tepat
( f ) Prisma tegak segi empat sama
3. (a) kon (b) silinder (c) piramid
4. Prisma tegak segi empat sama = 4
(d) kubus (e) kuboid (f) sfera
Prisma tegak segi empat tepat = 9
4. Bilangan bentuk Prisma tegak segi tiga = 4
Model
Kuboid Kubus Piramid Silinder Kon Sfera
Latih Diri 1----------------------------------------- m/s 42
A 6 1 1 5 2 5 7.5 m3
B 4 0 0 7 2 1
3 Cabar Minda-------------------------------------- m/s 42
C 0 1 3 0 0
Salah kerana unit ukuran tidak diselaraskan sebelum
5. Kreativiti sendiri pengiraan.
Akitiviti Pengukuhan-Silang Kata --------- m/s 20 Cabar Minda-------------------------------------- m/s 44

1. Kuboid 2. Kubus 3. sfera 1 m3 = 1 000 000 cm3
4. Kon 5. silinder 6. Piramid
7. sisi 8. rata Latihan 2.1.2-------------------------------------- m/s 47
1. (a) 27 cm3 (b) 120 cm3 (c) 9.6 m3
Latihan 1.1.2 ------------------------------------ m/s 25 2. (a) (i) Segi empat tepat (ii) 30 cm3
1 . (a) Piramid (b) Kuboid (c) Kubus (b) (i) Segi tiga sama kaki (ii) 960 cm3
(d) Silinder (e) Kon (f) Kuboid 3. (a) 97.336 cm 3
2. (a) (b) (c) (b) 4.8 m3

(c) 12 000 cm3
(d) 490 000 cm3 = 0.49 m3
(e) 729 cm3
(d) (e) (f) ( f ) 196 cm3
4. 91.125 cm3
Cabar Minda-------------------------------------- m/s 50

3. Kreativiti sendiri Panjang = 29.7 cm, lebar = 21 cm, tinggi = 28 cm
115
Latih Diri 1----------------------------------------- m/s 52 Latihan 3.2.1-------------------------------------- m/s 89
(a) 180 m3 (b) 130 m3 1. Bilangan hari hujan sebuah bandar
Julai
Latihan 2.1.3-------------------------------------- m/s 55
1. 270 m3 = 270 000 liter Ogos
2. (a) 8 cm (b) 12.5 cm (c) 1 080 cm3
3. 1 080 cm3 September
4. Panjang = 10 cm, lebar = 6 cm
Petunjuk: mewakili 3 hari hujan
5. (a) Isi padu 10 kubus = 80 cm3
Isi padu kotak = 80 cm3
2. Keluasan tanah yang ditanam padi
(b) Tidak. Pada sisi panjang boleh dimuatkan 4
buah kubus. (8 cm ÷ 2 cm = 4)
Pada sisi lebar, hanya 2 buah kubus dapat
dimuatkan. (5 cm ÷ 2 cm = 2.5 buah)
Jadi, hanya muatkan (4 × 2 × 1) 8 buah kubus
6. 32 buah kuib
7. 264 cm3
MAHIR DIRI-------------------------------------- m/s 58 Bandar A Bandar B Bandar C Bandar D Bandar E

1. (a) 343 cm3 (b) 105 cm3
(c) 192 cm3 (d) 1.5 m3 Petunjuk: mewakili 10 000 hektar tanah
(e) 120 cm3 (f) 45 m3
2. (a) 18 cm (b) 2 160 cm3 3. Bilangan ahli keluarga murid
3. 1 960 cm3
4. 4 m
5. 25 cm 6
Bilangan murid
6. Isi padu = 64 cm3 5

Luas = 16 cm2 4
7. RM2 880.00 3
8. 1 cm 2
1
3 STATISTIK 0 3 4 5 6 7
Latihan 3.1.1-------------------------------------- m/s 66 Bilangan ahli keluarga
1. (a) 7 (b) Tiada mod
(c) 28°C (d) 2.2 kg dan 3.1 kg 4. Bahan bacaan kegemaran murid
(e) RM5, RM8 dan RM10
2. (a) Z (b) (c) RM4 16
14
Bilangan murid
Latihan 3.1.2-------------------------------------- m/s 74 12

1. (a) RM14 (b) 375 mℓ 10
8
(c) 10 kg (d) 5 m
6
2. 102 3. RM3.70 4. 77 4
5. 2.05 m 2
6. 2 jam 10 minit
0 Akhbar Majalah Novel Buku
7. (a) RM10 (b) 28.4°C (c) 22.5 tahun ilmiah
8. 10 kg 9. 87 cm 10. RM25.00 Bahan bacaan
Latihan 3.1.3-------------------------------------- m/s 79 5. Arrazi dan Kindi

1. Mod = 19 cm Min = 18.05 cm 6. (a) Jualan kereta (b) Jualan tiket
2. Mod = 18 Min = 22 Ahli komuniti
3. (a) Mod = 8 (b) Min = 8.2 P G Bekas 43.2°
(c) Berdasarkan mod dan min hanya 8 dan 8.2 60° 72° murid
kali tekan tubi, tahap kecergasan murid-murid 96° 132° 28.8° Guru
SMK Orkid Desa adalah rendah. M H 36° 108°
4. (a) Min = 2.88 Ibu 144°
bapa
(b) 48% Murid
116
7. (a) Bilangan pengunjang laman sesawang 5. 300 orang
6. (a) RM125.00 (b) Selasa dan Ahad
(c) RM650.00 (d) Rabu dan Khamis
Bilangan pengunjung 60
50 Latihan 3.2.3-------------------------------------m/s 108
40 1. (a) Mata ganjaran Program Nilam
30
Sabran
20
10 Lim
0 Fakhri
1 2 3 4
Minggu Petunjuk: mewakili 10 mata
(b) Jumlah hujan di stesen kaji cuaca (b) Komisen diperoleh dari Januari hingga Jun
3000
Jumlah hujan (mm)
25 2500
Komisen (RM)
20 2000
15 1500
10 1000
5 500
0 i i c il i
0 tu d sa abu uar ruar Ma Apr Me Jun
Sab Aha
in
Isn Sela R Jan Feb
Bulan
Hari
(c)
Bilangan aktiviti kokurikulum lima bulan pertama (c) Pengeluaran permainan Beyblade
160
120
Bilangan
35
80
30
Bilangan aktiviti
40
25
20
0 ber tob
er ber ber
tem Ok vem Dis
em
15 Sep No
Bulan
10
5 (d) Perbelanjaan bulanan Encik Wahab
0 Jan. Feb. Mac. Apr. Mei Simpanan
Bulan Bil telefon 5%
5%
Cabar Minda ------------------------------------- m/s 93
(a) RM600.00 (b) RM11 250.00 Keperluan Makanan
15% 30%
Cabar Minda ------------------------------------- m/s 97
147 – 15 = 132 buah Bil utiliti
20% Pengangkutan
25%
Cabar Minda ------------------------------------- m/s 99
RM70 000 (e) Bilangan pekerja sebuah syarikat
Latihan 3.2.2 ------------------------------------m/s 100
70
1. (a) Julai dan Ogos (b) 4 buah rumah
60
Bilangan pekerja
(c) 26 buah rumah

50
2. (a) Chee Wan (b) 20%
40
3. (a) 25 orang dewasa (b) 95 orang
30
(c) 30 orang
20
4. (a) Ikan bawal
10
(b) Ikan merah 90°, Ikan kembung 100°,
ikan bawal 130° dan lain-lain 40°. 0
15 16 17 18 19 20
5 13 20 20 20 20 20 20
(c) (i) (ii) (d) 25%
18 36 Tahun
117
2. (a) = 3 × 18 = 54 MAHIR DIRI--------------------------------------m/s 112
(b) Bilangan telur mengikut gred 1. 4
2. (a) 4
Gred (b) D
D 3. (a) 16
Gred
54° A (b) 14.9 s
Gred 4. (a) 7
C 72° 162° (b) Mod = 35 kg Min = 31 kg
72° 5. (a) 19 liter
(b) 55%
Gred
B 6. Markah yang diperoleh dalam kuiz

Markah
30
20
10 w/w
3. Ketinggian Haikal
0 Nabila Nandini Wee Lai
160 Peserta
140
Ketinggian (cm)
120 7. (a) 120 buah telefon pintar

100 (b) Bilangan telefon pintar yang dijual
80
telefon pintar
60 40
Bilangan
40 30
20 20
0 2 5 8 11 14 17 10
Umur
0 April Mei Jun Julai
Ketinggian Haikal Bulan
160 8. 60 buah kereta
Ketinggian (cm)
140 9. Jisim bahan-bahan kek pandan

120
100 Tepung gandum
80
60 Marjerin
40
20 Telur
0 2 5 8 11 14 17 Jus daun pandan
Umur
Petunjuk: mewakili 50 g
4. Bilangan baju Melayu
Jisim bahan-bahan kek pandan
Ibu
200
Jisim (g)
Zaim 150
100
50
Zaimah
0 ng rin Telur
Tepu Marje Jus
Petunjuk: mewakili 2 pasang baju Bahan

5. Wang simpanan Johan dalam enam bulan Jisim bahan-bahan kek pandan
Jus
Wang simpanan (RM)
70 10%
60
50
40 Telur Tepung
30 40%
20%
20
10
0 Jan Feb Mac Apr Mei Jun
Marjerin
Bulan 30%

Graf garis sesuai digunakan untuk memaparkan
perubahan wang simpanan bagi Johan dalam
10. (a) 12 m
tempoh enam bulan.
(b) 4 m
(c) Mei
118
GLOSARI
Bentuk Struktur atau rupa luaran sesuatu objek dalam 2 atau 3 dimensi.
Bucu Satu titik tempat bertemunya garis atau satah dalam suatu rajah.
Carta pai Perwakilan data yang menggunakan sektor bulatan.
Carta palang Perwakilan data yang menggunakan palang berbentuk segi
empat tepat untuk mewakili data.
Data Kumpulan fakta atau maklumat berkenaan sesuatu perkara.
Graf garis Suatu perwakilan data dalam bentuk graf yang terhasil daripada
garis dengan menyambungkan titik-titik yang mewakili data tertentu.
Isi padu Sukatan atau ukuran ruang di dalam sesuatu pepejal.
Kekerapan Bilangan sesuatu nilai dalam satu set data.
Keratan rentas Permukaan yang terhasil daripada pemotongan sesuatu bentuk
pepejal geometri.
Kon Pepejal yang mempunyai satu bucu dengan tapak
berbentuk bulat.
Kuboid Pepejal yang mempunyai 6 permukaan rata yang
berbentuk segi empat tepat.
Kubus Pepejal yang mempunyai 6 permukaan rata
yang kesemuanya berbentuk segi empat sama.
Lebar Ukuran sisi yang lebih pendek.
Tinggi Lebar
Panjang Lebar Panjang

Luas Ukuran ruang sesuatu permukaan atau kawasan tertutup.
Luas tapak Luas bahagian paling bawah sesuatu bentuk pepejal atau objek
tiga dimensi.
Tapak
Meter padu Unit ukuran bagi isi padu dalam sistem metrik. Singkatannya, m3.
Min Hasil yang diperoleh apabila jumlah nilai data dibahagikan
dengan bilangan data.
Mod Nilai yang mempunyai kekerapan tertinggi bagi suatu set data.
Objek Bentuk, rajah atau benda asal dalam pelbagai transformasi.
119
Paksi Garis yang melintang atau menegak untuk menanda maklumat,
ukuran atau nilai pada graf.
Panjang Ukuran sesuatu dari satu hujung ke hujung yang lain.
Pepejal Bentuk tiga dimensi yang mempunyai panjang, lebar, dan tinggi.
Pepenjuru Garis lurus yang menyambung dua bucu yang tidak bersebelahan
bagi sesuatu poligon.
Piktograf Perwakilan data dengan menggunakan simbol atau gambar.
Piramid Pepejal yang tapaknya berbentuk poligon, manakala mukanya
berbentuk segi tiga, tirus dan bertemu di bucu.

Prisma
Pepejal dengan dua permukaan tapak yang selari dan kongruen,
semua permukaan lain berbentuk sisi empat.

Prisma tegak Prisma yang tapaknya bersudut tegak dengan tepi-tepi sisinya.

Purata Nilai yang diperoleh apabila jumlah sesuatu kuantiti dibahagikan
dengan bilangan kuantiti tersebut.
Sektor Bahagian dalam bulatan yang dibatasi oleh dua jejari dan lengkok
yang menyambungkan titik hujung dua jejari.
Sfera Pepejal berbentuk bola.
Silinder Pepejal yang keratan rentasnya seragam dan
berbentuk lengkung tertutup.
Statistik Keterangan tentang sesuatu yang ditunjukkan dengan angka.
Sudut Ruang di antara dua garis lurus yang berpunca
dari titik yang sama. Sudut diukur dalam unit
darjah (°).
Tapak Sisi atau muka yang digunakan sebagai rujukan
untuk tinggi sesuatu bentuk geometri.
Tiga dimensi Perihal bentuk yang mempunyai tiga ukuran, iaitu panjang, lebar,
dan tinggi.
120
SENARAI RUJUKAN
Chan, T.H., Chong, A.N., Chong, S.S., Ng, S. H., Muhammad Fakhri Ramley,
Khairil Haffez Shahidan, & Zan Asri Tasir. (2020). Superskills Ulangkaji PT3
Matematik. Petaling Jaya: Sasbadi Sdn. Bhd.
Chan, Y.L., & Marzita Puteh. (2015). Buku Teks KSSR Matematik Tahun 6. Kuala
Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Chan, Y.L. (2020). Modul Aktiviti Formula A+ KSSR Matematik Tahun 6. Petaling
Jaya: Sasbadi Sdn. Bhd.
Gobi Krishnan, Rozaili Mohd Ali, & Mutharasan Sellaya @ Sellaiah. (2019). Buku
Teks KSSR Semakan Matematik Tahun 4. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa
dan Pustaka.
Kementerian Pendidikan Malaysia. (2014). Modul Pengajaran & Pembelajaran
Matematik Tahun 5 & Tahun 6 KSSR. Bahagian Pembangunan Kurikulum.
Marzita Puteh, Chan, Y.L., & Gobi Krishnan. (2018). Buku Teks KSSR Semakan
Matematik Tahun 3. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Ooi, S.H., Yong, K.Y., & Ng, S.H. (2016). Buku Teks KSSM Matematik Tingkatan
1. Johor Bahru: Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.
Saripah Ahmad, Nurhidayah Ahmad, & Noraini Kassim. (2020). Modul PAK 21
Matematik Tingkatan 1. Batu Caves: Nilam Publication Sdn. Bhd.
Seetha Devi Ram. (2018). Fokus UPSR Matematik KSSR Tahun 4, 5, 6. Johor
Bahru: Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.
Istilah Matematik untuk Sekolah-sekolah Malaysia. (2003). Kuala Lumpur: Dewan
Bahasa dan Pustaka.
Kamus Dewan Edisi Keempat. (Cetakan Keempat). (2013). Kuala Lumpur: Dewan
Bahasa dan Pustaka.
Khidmat Nasihat – Pusat Rujukan Persuratan Melaya @ Dewan Bahasa dan
Pustaka.
121
INDEKS
Bentangan 14, 38 Maksimum 49, 98 Prisma tegak segi

Bentuk 2, 6 Mencancang 81 tiga 34
Bucu 4, 34 Mengufuk 81 Protraktor 86
Bulatan 22, 85 Min 64, 68 Purata 68, 94
Carta pai 80, 85 Minimum 98 Ruang 32
Carta palang 80, 83 Mod 64 Rumus 69
Dua dimensi (2D) 7 Model 19, 30 Segi empat sama 37
Frekuensi 64 Nisbah 97 Segi empat tepat 37
Grafik 80 Paksi 83 Segi tiga 37
Graf garis 80, 87 Panjang 7, 41 Sektor 85
Gundal 63, 65 Pecahan 92 Senggatan 84
Hektar 89 Perwakilan data 63, 80 Set data 64
Hologram 2 Piktograf 80, 91 Set geometri 3
Isi padu 7, 34 Pepejal 6 Set lego 40
Jengkal 71 Pepenjuru 43 Sfera 11, 35
Jisim 66, 75 Peratus 92 Silinder 11, 35
Kekerapan 64, 70 Permukaan Simbol 81
Keratan rentas 36 melengkung 9, 35 Sisi 4, 34
Kertas graf 83 Permukaan rata 4, 34 Skala 83
Kiub 20 Petunjuk 63, 80 Statistik 62, 85
Kon 9, 35 Piramid 10, 35 Sudut sektor 85
Kuboid 8, 34 Piramid tapak segi Suhu 66, 75
Kubus 8, 34 empat 10 Tajuk 81
Lajur 82 Prisma 57 Tapak 34
Lebar 7, 41 Prisma tegak segi Tiga dimensi (3D) 2
Luas 41 empat tepat 34 Tinggi 7, 41
Mentafsir 91 Prisma tegak segi Unit padu 33, 48
Maklumat 91, 102 empat sama 34
122
Dengan ini, SAYA BERJANJI akan menjaga buku ini
dengan baik dan bertanggungjawab atas kehilangannya,
serta mengembalikannya kepada pihak sekolah pada
tarikh yang ditetapkan.
Skim Pinjaman Buku Teks
Sekolah
Tarikh
Tahun Tingkatan Nama Penerima
Terima
Nombor Perolehan:
Tarikh Penerimaan:
BUKU INI TIDAK BOLEH DIJUAL

Matematik PK Ting 5 Buku Teks

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Matematik PK Ting 5 Buku Teks

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

RUKUN NEGARA

Bahawasanya Negara Kita Malaysia

Mencapai perpaduan yang lebih erat dalam kalangan

Memelihara satu cara hidup demokrasi;

Mencipta satu masyarakat yang adil di mana kemakmuran negara

Menjamin satu cara liberal terhadap

Membina satu masyarakat progresif yang akan menggunakan

MAKA KAMI, rakyat Malaysia,

KEPERCAYAAN KEPADA TUHAN

(Sumber: Jabatan Penerangan, Kementerian Komunikasi dan Multimedia Malaysia)

Hypersurf Corporation Sdn. Bhd.

1.1 Bentuk Pepejal Tiga Dimensi (3D) 6

2.1 Isi Padu Prisma Tegak 34

KEISTIMEWAAN BUKU TEKS INI

Standard Pembelajaran Kata Kunci

Nota Guru Eksplorasi

Kerjaya Mesra Pengguna

AKTIVITI AKTIVITI PENGUKUHAN

simulasi untuk pengukuhan berbentuk permainan untuk

untuk berfikir dengan lebih URL untuk menonton video,

Anda Pengetahuan am dan aplikasi

ELEMEN PADA AKHIR TOPIK

R M S N MAHIR DIRI Jom Bersuka Ria

Peta konsep dan Latihan sumatif Aktiviti didik hibur

1.1 Bentuk-bentuk Pepejal Tiga Dimensi (3D)

Selepas belajar bab ini, saya dapat:

Piramid tapak segi empat sama Kubus

Terdapat tujuh bentuk 3D yang ada,

Kubus bentuk 3D yang kedua,

Kon merupakan bentuk 3D ketiga,

Bentuk kelima piramid juga,

Bentuk 3D keenam silinder namanya,

Bentuk 3D ketujuh ialah sfera,

Objek-objek yang wujud di persekitaran kita mempunyai beberapa ciri

ktivit Jom Meneroka – Lawatan ke Galeri

Aktiviti ini dilakukan berpasangan (2 orang).

2 Kelaskan objek-objek tersebut mengikut bentuk-bentuk yang sama.

Bulat Segi empat

4 Teruskan aktiviti di bilik sukan dan di kantin.

Mempunyai satu permukaan sahaja Mempunyai tiga permukaan

Mempunyai panjang dan lebar Mempunyai panjang, lebar dan tinggi

Menggambarkan keluasan Menggambarkan keluasan dan isi padu

Panjang Panjang Lebar

Bentuk 3D ialah bentuk tiga dimensi yang mempunyai ukuran

Aida mempunyai rumah yang berbentuk kuboid. Setiap dindingnya

Ciri-ciri: Selain daripada objek-objek di

2 Murid memberikan persamaan ciri-ciri bentuk setiap makanan.

3 Murid membentangkan persamaan tersebut.

4 Guru memberi penjelasan dan menerangkan bentuk kon.

Terdapat dua jenis piramid tapak segi empat iaitu:

Permukaan tapakberbentuk Permukaan tapakberbentuk

Bumi merupakan planet

1. Sebutkan bentuk yang hanya ada permukaan rata.

Bahan: Kertas warna

2 Murid dikehendaki menggunting, melipat dan mencantum kertas-kertas

3 Berikut adalah contoh-contoh bentangan bentuk-bentuk 3D yang boleh

4 Setiap kumpulan mempersembahkan bentuk-bentuk 3D yang telah

Lukis sebuah bulatan Gunting bulatan itu. Potong satu

Lipatkan bahagian itu Gamkan pada Hiaskan topi

1 Nama dan labelkan bahagian-bahagian bentuk 3D.

Layari laman sesawang

5 Lukiskan satu model dengan menggunakan bentuk tiga dimensi

ktivit Jom Lukis Bentuk KUBUS