Professional Documents
Culture Documents
CHƯƠNG 1 : CẤU TẠO NGUYÊN TỬ
① THÀNH PHẦN CẤU TẠO NGUYÊN TỬ
Nguyên tử là hạt vô cùng nhỏ, trung hòa về điện, cấu tạo nên nguyên tố hóa học, đồng thời cấu tạo nên
chất.
Nguyên tử và vỏ nguyên tử :
- Hạt nhân : nằm giữa nguyên tử, mang điện tích dương, tạo nên từ các hạt proton và nơtron.
Nguyên tử được cấu thành từ 3 loại hạt cơ bản là proton (p), nơtron (n) và electron (e).
Khối lượng và điện tích của các hạt cấu tạo nên nguyên tử :
Hạt Khối lượng Điện tích
-27
Proton mP = 1,6726.10 (kg) hay ≈ 1(u) qP = +1,602.10-19 (C) hay qP = 1+
Nơtron mn = 1,6748.10-27 (kg) hay ≈ 1(u) qn = 0 (không mang điện)
-31 -4
Electron 9,1095.10 (kg) hay ≈ 5,5.10 (u) qp = -1,602.10-19 (C) hay qP = 1-
+ Nếu hình dung nguyên tử như một quả cầu trong đó có các electron chuyển động rất nhanh xung quanh hạt
nhân, thì nguyên tử đó có đường kính khoảng 10-10 m.
0
+ Để biểu thị kích thước nguyên tử, người ta dùng đơn vị nanomet (nm) hay angstrom ( A )
0 0
1nm = 10-9 m ; 1 A = 10-10 m ; 1nm = 10 A .
- Nguyên tử nhỏ nhất là nguyên tử hiđro có bán kính khoảng 0,053 nm.
- Đường kính của hạt nhân nguyên tử còn nhỏ hơn, vào khoảng 10-5 nm.
Như vậy, đường kính của nguyên tử lớn hơn đường kính của hạt nhân khoảng 10000 lần.
- Đường kính của electron và của proton còn nhỏ hơn nhiều (khoảng 10-8 nm). Electron chuyển động xung
quanh hạt nhân trong không gian rỗng của nguyên tử.
2. Khối lượng :
Để biểu thị khối lượng của nguyên tử, phân tử và các hạt proton, nơtron, electron người ta dùng đơn vị khối
lượng nguyên tử, kí hiệu là u, u còn được gọi là đvC.
Gọi Z là số proton có trong hạt nhân thì điện tích hạt nhân là Z+ , số điện tích hạt nhân là Z.
- Z cũng được gọi là số hiệu nguyên tử.
- Mặt khác nguyên tử trung hòa về điện nên số p = số e hay Z = E .
o Nguyên tố hóa học : là tập hợp các nguyên tố có cùng điện tích hạt nhân (nghĩa là cùng số proton, cùng số
electron).
o Đồng vị : là những nguyên tố có cùng số proton nhưng khác nhau về số nơtron , do đó số khối khác nhau
(cùng p khác n).
o Nguyên tử khối : là khối lượng tương đối của nguyên tử.
Nguyên tử khối của một nguyên tử cho biết khối lượng của nguyên tử đó nặng gấp bao nhiêu lần đơn vị khối
lượng nguyên tử.
A,B,… là nguyên tử khối các đồng vị (tính bằng đvC và bằng số khối các đồng vị).
Trong những tính toán không cần độ chính xác cao, người ta có thể coi nguyên tử khối bằng số khối.
④ VỎ NGUYÊN TỬ
Electron chuyển động xung quanh hạt nhân với tốc độ rất lớn, tạo nên một vùng không gian mang điện tích
âm, gọi là “mây” electron. Mật độ điện tích của mây electron không đều. Vùng có mật độ điện tích lớn nhất
(tức là xác suất có mặt electron nhiều nhất) được gọi obitan.
Tùy thuộc vào mức năng lượng mà các electron ở phần vỏ nguyên tử được phân thành các lớp, phân lớp.
Lớp electron : gồm những electron có mức năng lượng bằng nhau hoặc xấp xỉ nhau.
Từ gần hạt nhân ra ngoài, các lớp electron được ghi bằng số 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 hay bằng chữ cái hoa tương
ứng K, L, M, N, O, P, Q.
Theo trình tự sắp xếp trên, lớp K (n = 1) là lớp gần hạt nhân nhất. Năng lượng của electron trên lớp này là
thấp nhất. Sự liên kết giữa electron trên lớp này với hạt nhân là bền chặt nhất, rồi tiếp theo là những
electron của lớp ứng với n lớn hơn có năng lượng cao hơn.
Phân lớp : gồm những electron có mức năng lượng bằng nhau được kí hiệu là s, p, d, f,…
Số phân lớp có trong một lớp bằng số thứ tự của lớp đó (tức lớp thứ n có n phân lớp).
- Số electron được ghi bằng chỉ số ở phía trên, bên phải kí hiệu của phân lớp (s2 , p2,…)
- Các electron được phân bố theo thứ tự tăng dần các mức năng lượng, theo các nguyên lí và quy tắc phân bố
electron trong nguyên tử.
- Viết cấu hình electron theo thứ tự các phân lớp trong một lớp và theo thứ tự của các lớp electron.
Nguyên lí bền vững : ở trạng thái cơ bản, trong nguyên tử, các electron chiếm lần lượt các obitan có
mức năng lượng từ thấp đến cao.
Trật tự sắp xếp các mức năng lượng từ thấp đến cao đó là :
1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p6 5s2 4d10 5p6 6s2 4f 14 5d10 6p6 7s2 5s2 ...
Cách nhớ trật tự các mức năng lượng từ thấp đến cao theo quy tắc Klescoski :
“Đọc các mũi tên theo chiều từ trên xuống và từ gốc đến ngọn”.