BUHAY NI JOSE RIZAL – FILIPINO 9 (IKAAPAT MARKAHAN)
ANG BATAS RIZAL
 Hunyo 12, 1956 – pinagtibay ang Batas ng Republika
Blg. 1425 at tinawag itong Batas Rizal.
 Ayon sa batas, dapat maging bahagi ng kurikulum ng
lahat ng pamantasan maging pampubliko at
pambribadong paaralan ang kursong nauukol sa buhay,
mga ginawa at mga naisulat ni Jose Rizal, lalo na ang
kanyang dalawang nobela, ang Noli Me Tangere at El
Filibusterismo.
KAPANGANAKAN
 Isinilang si Rizal noong Hunyo 19, 1861 sa Calamba,
Laguna sa pagitan ng 11-12 ng hatinggabi, araw ng
Miyerkules
 Bininyagan siya sa Simbahang Katoliko noong Hunyo 22,
1861 ni Padre Rufino Collantes, isang Batangueno.
 Ang kanyang ninong ay si Padre Pedro Casanas, isang
taga-Calamba.
KAHULUGAN NG KANIYANG PANGALAN
 Jose – pangalan ng patron ng kanyang ina na si San
Jose.
 Protacio – ang pangalan ng patron sa kalendaryo kung
saan natapat ang pista ni San Protacio sa kaarawan ni
Jose.
 Rizal – salitang Espanyol na “Ricial” na ibig sabihin ay
luntiang bukirin.
 Mercado –salitang Espanyol na ang ibig sabihin ay
“market” o palengke.
 Alonzo – ang unang apelyido ni Donya Teodora Alonzo
Realonda.
 Realonda – ang kinuhang bagong apelyido ni Donya
Teodora noong ipinatupad ang utos ni Gobernador-
Heneral Narciso Claveria na papalitan ang lahat ng
apelyido at ang kinuha niya ay ang apelyido / pangalan
ng kanyang ninang – Realonda.
PAMILYA NI RIZAL
Magulang:
Francisco Rizal Mercado
Teodora Alonzo Realonda
Mga Kapatid (kasama siya):
Saturnina (Neneng), Paciano, Narcisa (Sisa), Olympia
(Ypia), Lucia, Maria(Biang), Jose (Pepe)
Concepcion(Concha), Josefa (Panggoy), Trinidad(Trining) ,
at Soledad (Choleng)
KABATAAN NI RIZAL
 Sampung taong gulang siya nang makulong ang ina dahil
sa maling bintang.
 Walong taong gulang siya nang kanyang isulat ang
kanyang unang tula na pinamagatang “Sa Aking Mga
Kabata”. Sumulat din siya ng dula na may himig
katatawanan at itinanghal sa isang pistang bayan sa
Calamba. Nagustuhan ito ng gobernadorcillo ng Paete at
binayaran ang manuskrito ng dalawang piso
 Nang anim na taon si Rizal, may isang interesanteng
kwento ukol sa kanyang eskulturang luwad
 Limang taon si Rizal nang pinturahan niya ang bagong
bandilang panrelihiyong ginagamit ng Calamba dahil palagi
itong nadudumihan.
 Apat na taong gulang siya noon nang unang makaranas
ng kasiphayuan sa buhay ang batang si Rizal dahil sa
pagkamatay ng kanyang nakababatang kapatid na si
Concha.
 Nagsimulang mag-aral ng abakada sa gulang na tatlong
taon.
 Tahimik at lubhang mapagmasid si Rizal
 Mahilig siya sa pagbabasa at pakikinig sa usapan ng
kanyang mga nakatatandang kapatid.
 Kinatutuwaan niya ang pagpipinta, pagsulat at paglililok.
 BUHAY NI JOSE RIZAL – FILIPINO 9 (IKAAPAT MARKAHAN)
 Mahusay din siya sa pagsusulat
 Maagang natutunan ng batang si Rizal ang pagdarasal,
pagrorosaryo at pagsisimba.
 Sinabi ng kanyang ina na isa-berso niya ang mga kaisipan
at prinsipyo sa buhay.
 Ang Kwento ng Gamu-gamo ang nagbigay sa kanya ng
ideolohiyang “Kung kailangang magtagumpay, dapat
matutong sumugal sa buhay”; “Kung walang katapangan,
walang tagumpay.”
Mga Nakaimpluwensya sa Kabataan ni Rizal
 Tiyo Gregorio – pagbabasa ng magagandang aklat
 Tiyo Manuel – ang tumulong sa kanya upang lumusog
ang kanyang pangangatawan
 Tiyo Jose Alberto- pagmamahal sa sining
 Pari Leoncio Lopez – nagtimo sa kanyang pagkatao nang
mataas na pagpapahalaga at paggalang sa karapatan ng
iba sa lahat ng pagkakataon
PAG-AARAL NI RIZAL SA CALAMBA AT BINAN 1869-
1870
 Ang unang naging guro ng batang si Rizal ay ang
kanyang INA.
 Una niyang natutunan dito ang pagbabasa at pagdarasal.
 Unang napansin ng kanyang ina ang kanyang angking
katalinuhan nang makapagsulat siya ng tula.
 Naging guro din niya si Maestro Celestino at Maestro
Lucas Padua.
 Ang nagturo sa kanya ng Kastila at Latin ay si Ginoong
Leon Monroy, isang matalik na kaibigan ng kanyang
ama.
 Si Jose ay nag-aral sa Binan at sinamahan siya ng
kapatid niyang si Paciano noong 1869 (Hunyo)
 Nag-aral siya kay Maestro Justiniano Aquino Cruz ng isa’t
kalahating taon.
 Sa pagsapit ng ilang buwan ay nanguna sa kaniyang mga
kamag-aral sa mga Espanyol, Latin at iba pang mga
aralin.
 Sa pag-aaral niya rito ay nakaaway niya sina Pedro at
Andres Salandanan.
 Nilisan ni Rizal ang pag-aaral sa Binan noong Disyembre
1870 pagkatapos ng isa at kalahating taon.
 Sumakay siya ng Barkong Talim na naghatid sa kaniya sa
Calamba.
 Sa kaniyang pag-uwi sa Calamba ay nabalitaan niya ang
pag-aalsa sa Cavite at ang pagbitay sa tatlong paring
martir.
EDUKASYON NI RIZAL SA ATENEO 1872-1877
• Hunyo 10, 1872 – sinamahan si Rizal ni Paciano para
magpunta sa Maynila. Kumuha ng pagsusulit sa mga
aralin ng Aral Kristiyano, Aritmetika, at Pagbasa sa
Colegio ng San Juan de Letran.
 Nagbalik si Rizal sa Calamba mula sa Maynila para
dumalo ng kapistahan. Sa kaniyang pagbabalik sa
Maynila ay nagbago ng isip si Rizal at nagbalak na
pumasok sa Ateneo.
 Hindi tinanggap si Rizal sa Ateneo dahilan sa siya ay huli
na sa patalaan at maliit siya para sa kaniyang edad.
 Sa unang pagkakataon ay ginamit ni Jose ang kaniyang
apelyidong Rizal imbes na Mercado.
 Manuel Xerez Burgos – ang pamangkin ni Jose Burgos
na tumulong upang makapasok si Rizal sa Ateneo.
 Nanirahan siya sa isang paupahang bahay na nasa
labas ng Intramuros.
 BUHAY NI JOSE RIZAL – FILIPINO 9 (IKAAPAT MARKAHAN)
 Hinati ang klase sa dalawang pangkat:
o Imperyong Romano – mag-aaral sa loob
o Imperyong Cartago/Carthagena – mag-aaral
sa labas
 Natapos niya ang kursong “Bachiller de Artes” noong
Marso 23,1877, sa gulang na 16 na taon.
EDUKASYON NI RIZAL SA UST 1877-1882
 Nag-aral ng “Filosofia y Letras”
 Padre Pablo Ramon – ang hiningan ni Rizal ng payo ukol
sa kaniyang balak na maging kurso.
 Nag-aral din ng Medisina ngunit di siya nasiyahan sa
pamamaraan ng pagtuturo kaya’t nagtungo sa
Europa.
 Hindi naging masaya si Rizal sa UST bunga ng mga
sumusunod na kadahilanan;
1. Galit sa kaniya ang mga guro ng UST
2. Hindi pantay ang pagtingin ng mga Dominikong guro
sa mga Pilipino at mga Espanyol na mag-aaral.
3. Makaluma ang sistema ng pagtuturo sa UST
SA ESPANYA 1882-1885
 Umalis si Rizal sa Pilipinas noong Mayo 3, 1882 sakay ng
barkong Salvadora.
 Ipinagpatuloy ang pag-aaral sa Unibersidad Central de
Madrid
 Noong Hunyo 21,1884, iginawad ang digring “Lisensyado
sa Medisina” at nang sumunod na taon naman ay pinag-
ralan at naipasa niya ang ang lahat ng mga asignatura
para sa digri ng “Doktor ng Medisina”
 Noong Hunyo 19, 1885 naman ay natapos niya ang
digring Lisensyado sa “Pilosopiya at Sulat”
NOLI ME TANGERE
• “Uncle Tom's Cabin” ni Harriet Beecher Stowe at
“Florante at Laura” ni Francisco Balagtas
• Isa pa lamang siyang estudyante sa Unibersidad Central
de Madrid nangsimulan niya ang nobela
• Naisulat ang unang kalahati sa Madrid sa pagtatapos ng
1884
• 1885 nang natapos ang kalahati ng pangalawang kalahati
sa Paris
• 1886 nang isulat niya ang huling kalahati ng
pangalawang kalahati sa Alemanya
• Pebrero 21, 1887-ganap na natapos ang pinal na
rebisyon ng kanyang unang nobela
• Maximo Viola-kaibigang taga-Bulakan na nagpahiram kay
Rizal ng salapi para sa pagpapalimbag sa nobela
• Marso 21, 1887- lumabas sa palimbagan ang Noli
• Ang pamagat ay isang pariralang Latin na ang ibig
sabihin ay “Huwag Mo Akong Salangin”
• Ito ay nakuha lamang sa Bibliya ni Rizal
• Sabi niya ay mula sa Magandang balita ni San Lucas
subalit nagkamali siya sapagkat ang tunay ay San Juan
• Inihandog ang unang nobela sa mga kababayang Pilipino
• Kabanata 25 ang inalis nang ipalimbag ito
• Binubuo ng 63 kabanata at 1 epilogo
Unang Pag-uwi sa Pilipinas
 Agosto 6, 1887 nang dumating si Rizal sa Manila.
 Agosto 8, 1887- unang pagkakataon na umuwi sa
Calamba matapos ang naging pag-aaral sa Madrid
 BUHAY NI JOSE RIZAL – FILIPINO 9 (IKAAPAT MARKAHAN)
 Kasalukuyang Gob. Heneral si Emilio Terrero
 Jose Taviel de Andrade,nagging pribadong
tagapagbantay ni Pepe
 Pebrero 3, 1888- pangalawang pangingibang bansa ni
Rizal
Pangalawang Pag-uwi sa Pilipinas
 Hunyo 26, 1892-dumating sa Pilipinas
 Eulogio Despujol-gobernador heneral sa Pilipinas nang
umuwi si Rizal sa pangalawang pagkakataon
 Hulyo 3, 1892 nang itatag ni Rizal ang La Liga Filipina.
 Binubuo ito ng mga taong nagnanais na maputol ang
pang-aapi ng mga Kastila sa mga Pilipino. Ito ang
nagpasimula ng pagkakaroon ng nasyolisasyon ng
mga Pilipino.
 Nagnanais ito ng pagbabago sa tahimik na
pamamaraan.
1. mapag-isa ang buong Pilipinas
2. pagtataguyod ng mga reporma
3. pagbibigay ng suporta sa edukasyon, agrikultura,
at komersiyo,
4. paglaban sa anumang uri ng karahasan at di-
makatarungang gawain
5. pagbibigay ng proteksiyon at tulong ng bawat
kasapi sa isa't isa.
 Hulyo 6, 1892- dinakip at ikinulong siya sa Fuerza
Santiago
 Hulyo 7, 1892- Nalathala sa Gaceta de Manila ang
hinggil sa pagkakadakip at pagpapatapon sa kanya sa
Dapitan.
 Hulyo 14, 1892-dinala siya sa Dapitan
 Hulyo 15, 1892-umalis sa Manila ang barkong
maghahatid kay Rizal sa Dapitan
 Hulyo 17, 1892 nang dumating siya sa Dapitan.
 Ricardo Carnicero-Unang bantay sa Dapitan
 Juan Sitges-pumalit ka Carnicero
 Florencio Namanan ( Pablo Mercado) -nagpangap na
pinsan ni Rizal
 Gob. Heneral Ramon Blanco-gobernador-heneral nang
nasa Dapitan na si Rizal
 Biblioteca Nacional sa Madrid-kung saan nakalagak ang
ang dokumento ng imbestigasyong isinagawa ni Juan
Sitges ukol kay Florencio Namanan
 Hulyo 31, 1896-umalis na sa Dapitan si Rizal matapos
ang apat na taung pagkakatapon sa isla
LA LIGA FILIPINA
• Ang La Liga Filipina ay isang samahan na itinatag ni Jose
Rizal sa Pilipinas noong Hulyo 3, 1892.
• Binubuo ito ng mga taong nagnanais na maputol ang
pang-aapi ng mga Kastila sa mga Pilipino. Ito ang
nagpasimula ng pagkakaroon ng nasyolisasyon ng mga
Pilipino.
Muling Pagdakip kay Dr. Jose Rizal at ang Paglilitis
 September 30, 1896 – Hinuli si Rizal sa kanyang
sinasakyang barko pauwi ng Pilipinas.
 October 06, 1896 – Nilisan ni Rizal ang Barcelona pauwi
ng Pilipinas.
 Hugh Fort- isang abogado sa Singapore nagtangkang
palayain si Rizal
 Nobyembre 3, 1896- dumaong ang barkong colon sa
Maynila kung saan nakasakay si Rizal
 November 20, 1896 – Unang imbestigasyon sa kaso ni
Rizal sa pamumuno ni Francisco
Olive
 BUHAY NI JOSE RIZAL – FILIPINO 9 (IKAAPAT MARKAHAN)
 Disyembre 30, 1896, 6:30 AM – Tumunog ang hudyat ng
pagsisimula sa death march sa Bagumbayan.
 Sinubukang alamin ng isang doktor kung normal ang tibok ng
Rekomendasyon ukol sa kaso ni Rizal: puso ni Rizal subalit nabigla ito sapagkat hindi man lamang
1. Muling dinggin ng Hukuman ang kaso ni Rizal. kinakabahan si Rizal.
 7:03 AM, Namatay si Rizal sa gulang na 35 taon, 5 buwan at
2. Panatilihin siya sa kulungan.
11 araw.
3. Singilin siya ng 1 milyong piso sa mula sa lahat ng
kanilang mga ari-arian bilang kabayaran sa lahat ng
Bakit si Rizal ang Pambansang Bayani?
kanyang naidulot na gulo.
4. Isang army officer lamang ang maaring magtanggol kay 1. Hindi matatawaran ang kanyang kampanya sa mga
Rizal at hindi isang abogado. Propagandang maaaring makapagpabago sa ating bansa.
2. Ang kanyang mga sulatin ay nagpaalab ng diwang
 December 26, 1896 – Muling dininig ang kaso ni Rizal makabayan ng mga Pilipino.
3. Wala pang Pilipino ang nakapapantay sa kanyang mga
 December 28, 1896 – Naaprubahan ang mungkahi ni nagawa.
(Camilo Polavieja) 4. Walang tutol niyang ibininigay ang kanyang buhay para sa
 Ten. Kol. Togores Arjona- nagmungkahi ng pagbitay kay ating bayan.
Rizal
 Disyembre 28,1896- nilagdaan ni Polavieja ang ukol sa MGA PROPESYON NI RIZAL
pagbitay kay Rizal sa ganap na ika-7 ng umaga ng Bukod sa pagiging manunulat siya rin ay isang;
Disyembre 30 sa Bagumbayan.
Mangagamot makata
Mga Huling Sandali ni Rizal magsasaka siyentipiko
 Disyembre 29, 1896, 4:00PM – Dumalaw si Donya Teodora at
imbentor iskultor
Trinidad sa selda ni Rizal. Umiyak nang umiyak ang ina ni
Rizal habang sinasabi ni Rizal na siya sana ay mapatawad ng inhinyero kuwentista
kanyang ina.
lingguwista, kartograpiya
 Inabot ni Rizal kay Trinidad ang isang gasera at sinabi ang
katagang “There is something inside”, ang “something na ekonomista, antropolohiya
tinutukoy na Rizal ay ang kanyang huling tula.
iktolohiya etnolohiya
 MI Ultimo Adios (Huling Pamamaalam) – ang huling tulang
isinulat ni Rizal. agrikultura musika
 Disyembre 30, 1896, 6:00 AM- Habang naghahanda ang mga
pageeskrima pintor
Militar sa gagawing pagpatay kay Rizal ay nagsulat si Rizal
ng isang liham para sa kanyang mga magulang. may kaalaman sa arkitektura sining ng pakikipaglaban.
 BUHAY NI JOSE RIZAL – FILIPINO 9 (IKAAPAT MARKAHAN)
MGA WIKANG ALAM NI RIZAL
Tagalog, Ilokano, Bisaya, Sugbuhanon, Spanish, Dutch,
German, Portuguese, English, Hebrew, Chinese, Latin,
Arabic, Catalan, Swedish, Greek, Malaysian, Italian,
Russian, French, Sanskrit, Japanese
MGA BABAE SA BUHAY NI RIZAL
1. JULIA SMITH - Nakilala ni Rizal sa paghabol ng paruparo sa
tabing ilog. Mas nauna kay Segunda Katigbak. Pururut na pag-
ibig.
2. SEGUNDA KATIGBAK - Si Segunda Katigbak ang unang pag-
ibig ni Rizal. Mag-aalok na sana si Rizal ng kasal ngunit ito ay
nobyo na ni Manuel Luz. Nagbibigay si Rizal ng paper flower sa
kaniya.
3. BINIBING L. - Isang babae na taga Calamba na laging
dinadalaw ni Rizal sa gabi panahon ng bakasyon na umuwi siya
mula sa Maynila na bigo kay Segunda Katigbak. Pinaniniwalaan
na ang babaing ito ay ang gurong si Vicenta Ybardaloza. Nahinto
lamang ang pagdalaw niya kay Bb. L nang pagbawalan siya ng
kanyang ama.
4. LEONOR VALENZUELA - Kapitbahay ng inuupang bahay ni
Rizal. Sinuyo siya ni Rizal sa pamamagitan ng mga liham na
inbisibol na tinta. Ang tintang ito ay ginawa niya sa pamamagitan
ng paghalo ng asin at tubig. Mababasa lamang ito kung itatapat
sa ilaw ng kandila o lampara.
5. LEONOR RIVERA - Pinsan ni Rizal at anak ng kaniyang
inuupahang bahay. Siya ang itinuring na tunay na pag –ibig ni
Rizal. Ang dalawa ay naging magkasintahan at sa mga liham ay
itinatago ng dalaga ang sarili sa pangalang “Taimis”.
6. CONSUELO ORTIGA y PEREZ - Nahalina si Rizal sa babaeng
Espanyola dahil sa kalungkutan. Inalayan niya ito ng tula na may
pamagat na “A La Señorita C.O.y R”. Hindi yumabong ang pag –
iibigan nila dahil ayaw niyang magtaksil kay Leonora. Hindi
itinuloy ang panliligaw dahil nanliligaw ang kaniyang kaibigan na
si Eduardo de Lete
7. SEIKO USUI/O SEI SAN - Natuklasan nila ang pagkakatulad
ng kanilang hilig at mga pangarap sa buhay. Naging “interpreter”
niya ang dalaga at tinuruan diya ito sa pagsasalita ng Niponggo.
Anak ng isang samurai at walang karanasan sa pag-ibig. Pinili ni
Rizal ang paglilingkod sa bayan kaysa pakasalan si O Sei San.
Nag-asawa na lamang si O Sei San pagkatpos bitayin si Rizal.
Napakasal siya kay Alfred Charlton.
8. GETRUDE BECKETT - Nakilala ni Rizal sa London. Isang
dalagang Ingles na may kulay lupang buhok, asul na mata at
mapupulang pisngi. Ang malambing nilang tawagan ay “Getie” at
“Petie”. Bago pa man mabuo ang isang pag-ibig ay lumayo na si
Rizal dahilan sa kaniyang mas mahalagang misyon sa buhay.
9. ADELINA BOUSTEAD - Nagtungo si Rizal sa Biarritz para
magbakasyon at nakituloy sa bahay ni Senor Eduardo Boustead
at anak niya sina Nelly at Adelina. Nakababatang kapatid ni Nelly
Boustead
10. NELLIE BOUSTEAD - Ang dalagang taga – Madrid na iniibig
ni Rizal dahil sa kalungkutang idinulot na pagpapakasal ni
Leonora Rivera. Ngunit, hindi natuloy a ng kanilang pagpapakasal
dahil kailangan bitawan ni Rizal ang pagiging Katoliko upang
sumunod sa relihiyong Protestante ng dalaga. Ayaw ng ina ni
Nellie kay Rizal sapagkat siya raw ay “doctor na walang
pasyente, manunulat na walang pera:” Naghiwalay sila bilang
mabuting magkaibigan.
11. SUZANNE JACOBY - Nagtungong Brussels sa Belgium si
Rizal noong 1889 dahil sa maluhong pamumuhay sa Paris.
Namalagi siya sa tahanan ng dalawang magkapatid na sina Marie
at Suzanne Jacoby. At katulad dati, nahulog ang loob ni Suzanne
sa kanya. Ngunit noong Hulyo 1890, umalis si Rizal patungong
Madrid at naiwan si Suzanne na nagdadalamhati. Isang dalagang
taga – Belgium na umakit kay Rizal sa panahong siya ay
nangungulila kay Leonora Rivera.
 BUHAY NI JOSE RIZAL – FILIPINO 9 (IKAAPAT MARKAHAN)
12. JOSEPHINE BRACKEN - Nakilala ni Rizal sa Dapitan. Huling
naging pag-big ni Rizal. Silang dalawa lamang ang gumawa ng
ritwal na pag-papakasal dahil sa tutol ang marami sa kanilang
dalawa.