Eerste druk: 1982

Oorsprong: Middeleeuwen, waarschijnlijk rond ongeveer 1170 na

Ch.
Persoonlijke reactie
Reactie vooraf: Omdat ik nog nooit eerder uit een Middeleeuws
werk heb gelezen lijkt me het leuk dit een keer te doen, vooral het
oude (middeleeuws Nederlandse) geschrift lijkt me erg interessant.
Het is wel spannend want ik weet helemaal niet wat me te wachten
staat.
Reactie achteraf: Het lezen van het Middeleeuws Nederlands viel
niet mee, gelukkig stond de vertaling erbij. Ik had niet verwacht dat
het middeleeuws Nederlands zoveel van het hedendaagse
Nederlands zou afwijken. Ik vond het een leuk verhaal, ridders en
dat soort dingen heb ik altijd al wel leuk gevonden. Het is
interessant om eens iets te lezen wat je helemaal niet gewend bent,
de motieven zijn heel anders en duidelijker dan in moderne boeken.
Het viel me op dat het middeleeuws Nederlands in dichtvorm is
geschreven.
Samenvatting
Karel de Grote slaapt in zijn kasteel in Ingelheim aan de Rijn, de
dag daarna zou hij daar een hofdag houden. In die nacht komt een
engel aan zijn bed die hem beveelt uit stelen te gaan. Tot twee keer
toe weigert hij maar de derde keer doet hij wat de engel hem zegt
en hij verlaat met zijn paard het kasteel. Dit ging gemakkelijk want
iedereen in het kasteel sliep, daar had god voor gezorgd. Onderweg
krijgt hij respect voor dieven die stelen van de rijken. Hij denkt aan
Elegast, een leenman die hij vanwege diefstal heeft verbannen. Hij
krijgt daar spijt van en hij hoopte dat Elegast die nacht zijn
begeleider zou kunnen zijn. Op zijn tocht ontmoet Karel in het bos
een ridder die heelmaal gekleed is in het zwart en een zwart paard
heeft. De zwarte ridder wilde de kostbare wapenuitrusting van Karel
graag hebben en besloot die te gaan stelen. Hij eist van Karel dat
hij zegt wie hij is en wat hij hier kwam doen. De koning weigert dit te
vertellen, hierna volgt een langdurig gevecht. De zwarte ridder
verliest en Karel heeft de kans hem te vermoorden maar doet dit
niet en vraagt de zwarte ridder wie hij is en wat hij doet. De zwarte
ridder zegt dat hij Elegast heet en steelt van de rijken maar niet van
de armen. De koning is blij dat hij Elegast heeft ontmoet zegt dat hij
ook een dief is en Adelbrecht heet. Hij stelt voor dat ze samen de
schat van Koning Karel gaan stelen. Elegast weigert dit te doen
omdat hij ondanks zijn verbanning trouw blijft aan zijn leenheer.
Later besluiten ze om in het kasteel van Eggeric van Eggermonde,
de zwager van Karel, te gaan stelen. Elegast maakt met zijn
breekijzer een gat in de muur van het kasteel. Voordat hij naar
binnen gaat steekt hij een toverkruid, waarmee hij dieren kan
verstaan in zijn mond, en hij hoort dat de dieren zeggen dat de
koning in de buurt is. Karel vindt dat natuurlijk niet raar. Karel neemt
ook het kruid in zijn mond maar dan is het opeens verdwenen,
Elegast had het zonder dat Karel het merkte het uit zijn mond
gehaald. Omdat Elegast niet zo veel vertrouwen heeft in de
inbrekers kwaliteiten van “Adelbrecht” besluit hij alleen naar binnen
te gaan. Als hij al best veel gestolen heeft wil hij ook nog het zadel
van Eggeric stelen want deze was kostbaar en mooi. Hij komt de
slaap kamer binnen van Eggeric en zijn vrouw, wanneer hij het
zadel aanraakt maakt het door de bellen die er aan zitten zoveel
geluid dat Eggeric en zijn vrouw wakker worden. Zijn vrouw vraagt
wat er toch allemaal met hem aan de hand is, dan vertelt hij dat hij
de volgende ochtend met enkele handlangers Koning Karel gaat
vermoorden. Zij vindt dit erg en verzet zich hiertegen, Eggeric slaat
haar dan recht in haar gezicht zodat haar neus en mond gingen
bloeden. Elegast vangt het bloed op in zijn handschoen, tegenover
Karel zou dit als bewijs dienen voor wat er zich in de kamer heeft
afgespeeld. Karel gaat alleen terug naar Ingelheim en neemt daar
de nodige maatregelen. Eggeric en de andere verraders worden de
volgende ochtend gevangenen genomen. Eggeric ontkent alles
maar dan laat de koning Elegast komen en Elegast laat de
handschoen zien. Een gevecht tussen Elegast en Eggeric zou
beslissen wie de waarheid sprak. Het gevecht dat daardoor komt
duurt erg lang en er valt maar geen beslissing. Pas toen Karel bad
tot God viel er een beslissing. Elegast sloeg met zijn zwaard een
groot deel van het hoofd van Eggeric eraf.. Daarna werd Eggeric
opgehangen samen met zijn handlangers. De verbanning van
Elegast werd opgeheven en hij kreeg de weduwe van Eggeric als
vrouw.
Tijd en ruimte
Het verhaal komt zeker uit de middeleeuwen(500-1500). Het
verhaal is door mondelinge traditie al jaren door verteld voordat het
is opgeschreven, daarom zijn er zaken van het originele verhaal
weggelaten en bij verzonnen. Ook zal het verhaal door epische
concentratie sterk veranderd zijn. Misschien ging het originele
verhaal wel helemaal niet over Karel de Grote maar is die er
gewoon door iemand in bedacht.
Het verhaal begint in de nacht en eindigt de avond daarna, dus de
vertelde tijd bestrijkt ongeveer één nacht en één dag. Het verhaal
speelt zich af in het kasteel van Karel, in het bos en in het kasteel
van Eggeric. Er wordt een duidelijke tegenstelling gemaakt in ruimte
namelijk: hof (kastelen) en bos. Het hof wordt gezien als vertrouwt
en een rustige veilige plek. Het bos wordt gezien als een onveilige
plek waar het recht van de sterkste geld. Het hele verhaal speelt
zich af in de regio bij Ingelheim aan de Rijn.
De wijze van vertellen
Het boek is geschreven op de manier van hij/zij- of personale
verteller. De schrijver vertelt het verhaal zonder gebruik te maken
van het ik-perspectief, dit is logisch omdat de schrijver zelf niet
deelneemt aan het verhaal. Maar hij wisselt ook niet van ‘hij/zij’ naar
‘ik’ daarom is het ook niet mogelijk dat het uit het alwetende
perspectief is geschreven.
Spanning
In het verhaal zit zeker vorm van spanning want je weet nooit van
tevoren wat er gaat gebeuren, wel zijn verschillende stukken erg
voorspelbaar. Bijvoorbeeld het stuk waarin Elegast en Eggeric
tegen elkaar vechten, het is erg voorspelbaar dat Elegast zou
winnen. Het hele verhaal blijft wel boeiend en er zitten niet veel
saaie momenten in daardoor blijft het hele verhaal spannend.
Thema en motieven
Thema: Het thema van het verhaal is trouw. Elegast blijft Karel
trouw ondanks dat hij hem ten onrechte heeft verbannen, Elegast
wordt hiervoor goed beloond. Hierbij blijft de leenman trouw aan zijn
leenheer. Eggeric van Egghermonde bleef de koning (zijn leenheer)
niet trouw en wordt hiervoor gestraft. De trouw aan god komt ook
vaak in het boek naar voren. Denk maar aan het begin waarin Karel
uiteindelijk doet wat God hem opdraagt al vindt hij het een schande
voor zichzelf.
Motieven: 1 Geloof in god
Karel doet wat de engel hem opdraagt al vindt hij het wel erg
vreemd. Als de koning in het bos rijdt wil hij Elegast als begeleider
bij zijn opdracht van God, hij bid hierom en meteen komt hij Elegast
in het bos tegen. Tijdens het gevecht in het bos tussen Karel en
Elegast bid Karel voor zijn leven en dan breekt het zwaard van
Elegast. Voor het gevecht tussen Elegast en Eggeric bid Karel tot
god om die gene die de waarheid sprak te laten overwinnen. Voor
het gevecht bid Elegast tot God, Eggeric bid niet tot God. Karel bid
tijdens het lange gevecht tussen Elegast en Eggeric nogmaals tot
God en meteen daarna valt de beslissing, Elegast wint en Eggeric
verliest.
2 Ridderlijkheid
Als het zwaard van de zwarte ridder in stukken is gebroken dood
Karel hem niet want dat zou laf zijn. Elegast steelt alleen van de
rijken en niet van de armen. Als Eggeric van zijn paard af is
geslagen mag hij weer op zijn paard stappen, want Elegast wil het
gevecht eervol winnen. Als Eggeric al dood is wordt hij ook nog
opgehangen omdat een erg eerloze straf is voor een ridder.
3 Bijgeloof
Karel denkt dat de zwarte ridder de duivel is, omdat hij en zijn paard
zwart zijn. Elegast kan door een gebed deuren openen en mensen
in slaap krijgen. Ook heeft Elegast een toverkruid waarmee hij
dieren kan horen praten. Bij het gevecht tussen Elegast en Eggeric
maakt God uit wie er schuldig is en wie onschuldig. De mensen
geloofden dat als zij niet konden uitmaken wie er schuldig was dat
God dat op deze manier kon.
Personages

Dit wil je ook lezen:

Online oplichting
Koning Karel de Grote
Koning Karel is een grote vorst, hij is machtig, rijk en uitgerust met
de beste wapens en mooie kleding. Hij kan goed vechten, hij is
dapper, ridderlijk en streng gelovig. Hij heeft spijt van zijn straffen
tegenover Elegast dus hij kan vergevingsgezind zijn. Karel blijkt
geen goede inbreker te zijn.
Elegast
Elegast is een voormalig leenman van Koning Karel maar is
verbannen uit zijn rijk, vanwege diefstal. Elegast is trouw aan zijn
leenheer, een uitstekende vechter, vingervlug, erg ridderlijk, zeer
gelovig en dapper. Elegast steelt van de rijken maar laat de armen
met rust.
Eggeric van Eggermonde
Eggeric is niet trouw aan zijn leenheer en zwager Koning Karel. Hij
heeft plannen om de koning te vermoorden. Hij is uit op macht,
onbetrouwbaar en onrespectvol tegenover zijn vrouw.
Relatie tussen tekst en auteur
Omdat de schrijver niet bekend is valt er niet te spreken over de
relatie tussen de tekst en de auteur. De schrijver vond het
waarschijnlijk helemaal niet belangrijk dat mensen wisten dat hij de
auteur was. Het verhaal is ook niet door de schrijver verzonnen,
maar het is door jarenlang van mond op mond doorvertellen tot
stand gekomen.
Relatie tussen tekst en context
De relatie tussen de tekst en de tijd waarin het verhaal tot stand is
gekomen hangen nauw met elkaar samen. Het verhaal speelt zich
af in een feodale maatschappij. In een feodale maatschappij
berustte het overheidsgezag op een persoonlijke band van trouw
tussen leenheer en leenman. De leenman leende een stuk grond
van zijn leenheer, de leenman moest daarvoor bepaalde diensten
verrichten voor de leenheer. De opperste leenheer was God, omdat
al het land van hem was. Koning Karel was een leenman van God.
Karel was zelf ook weer leenheer, Eggeric was een leenman van
hem. Eggeric zou ook nog een leenheer kunnen zijn van weer
andere leenmannen (enz…enz). Middeleeuwse literatuur heeft een
aantal kenmerken die duidelijk in het boek naar voren komen. Het
boek is door lange mondeling traditie van doorvertellen tot stand
gekomen. Daardoor zal het oorspronkelijke verhaal er heel anders
uit hebben gezien. Het boek is ook erg religieus, bij alles wat er
gedaan wordt wordt tot God gebeden en het vertrouwen in god
wordt nooit beschaamd. God heeft Karel bevoelen uit stelen te gaan
omdat hij er dan achter zou komen wat Eggeric van plan was, wat
God deed was dus ook allemaal goed voor de hoofdpersoon, de
goede Karel en slecht voor de gemene Eggeric. God hielp de goede
mensen. Een ander belangrijk kenmerk van middeleeuwse literatuur
is dat er vaak in een wijze les in de verhalen zit, ook in Karel en
Elegast zit heel duidelijk een wijze les, namelijk: blijf trouw aan je
leenheer en blijf trouw aan God. Het boek komt uit de tijd van de
Karelepiek, strijd en dapperheid, trouw aan de leenheer en de
ondergeschikte positie van de vrouw zijn veel voorkomende
onderwerpen. In dit werk komen deze onderwerpen sterk naar
voren daarom is het een voorhoofse roman. In het oorspronkelijke
verhaal komt Karel waarschijnlijk helemaal niet voor. Door de
epische concentratie, dat wil zeggen dat heel veel verhalen zich
concentreren om één persoon, is het personage van Karel de Grote
waarschijnlijk erbij bedacht.
De persoonlijke beoordeling
Ik vond het onderwerp van het verhaal erg interessant omdat je zo’n
verhaal in deze tijd nooit meer tegen komt, het is heel anders dan
moderne boeken. Het is best leuk om een keer een verhaal te lezen
uit het verleden want dan kom je er achter hoe men in die tijd
omging met bepaalde zaken zoals het geloof, de positie van de
vrouw en het rechtsysteem. De gebeurtenissen in het boek waren
allemaal nodig om de wijze les in het boek naar voren te laten
komen. Daarom kan er eigenlijk geen enkele gebeurtenis
weggelaten worden, er zijn geen overbodige stukken. Dat maakte
het boek erg concreet. De gebeurtenissen waren allemaal wel heel
erg toevallig en daarom is het boek erg onrealistisch. De personen
in het boek speelde niet een erg grote rol in het doel van het boek,
namelijk de wijze les overbrengen naar de lezers. De personen die
in het verhaal voorkomen zijn leenheren en leenmannen, het maakt
eigenlijk niet uit wie deze rollen innamen. Het gaat namelijk alleen
om de moraal van het verhaal. Verder vond ik de Karel en Elegast
wel veel van dezelfde karaktereigenschappen hebben. Eggeric was
precies het tegenovergestelde van hen. Daarin merk je al dat de
personen er echt alleen maar zijn om de moraal naar voren te laten
komen. Dat vind ik jammer omdat het daardoor een stuk saaier
wordt om te lezen. De opbouw van het verhaal is veel gemakkelijker
dan in moderne boeken, het is van ongeveer hetzelfde niveau als
een sprookje, dat is wel een klein minpunt. Het middeleeuwse
taalgebruik is heel speciaal om een keer gelezen te hebben. Ik vond
het leuk dat het oorspronkelijke verhaal in dichtvorm was
geschreven. Als ik kijk vanuit het heden is het boek voor mij te saai
maar voor de mensen uit het verleden was het een prachtig verhaal.