10.
Sınıf
8 HABER METNİ
HABER METNİ
Bir olay ya da olgu üzerine edinilen bilgiye haber denir. Bu bilginin
gazete, dergi gibi yayın organlarıyla ya da radyo, televizyon gibi iletişim
araçlarıyla topluma sunulmak üzere hazırlanan metinlere haber metni
denir.
Haber, kaynağını yaşamdan alır ve özellikle çok hızlı değişimlerin
olduğu günümüz dünyasında habersiz kalmak, adeta yaşamın dışında
kalmak anlamına gelmektedir. Her olay ve olgu, haber değeri taşımaz.
Haberi verilecek olayda ya da olguda ilgi çekicilik ve toplumun genelini
ilgilendirme nitelikleri aranır. Bu niteliklere sahip olay ve olgular haber
değeri taşır. Haberciler bunu “Köpeğin insanı ısırması haber değildir,
insanın köpeği ısırması haberdir.” sözüyle basitçe ilkeleştirmişlerdir.
Haberin yazımı açısından günümüzde kullanılan en geçerli
5N
yöntem, 5N 1K kuralıdır. 5N 1K kuralı kim, ne, nasıl, neden, nerede,
ne zaman sorularına göre haberin oluşturulması anlamına gelir.
Bu nedenle gazeteci haberini yazarken bu 6 sorunun cevabına
haber metninde yer vermeye çalışmalıdır. En çok da “Kim?” ve
“Ne?”soruları önemlidir. Okuyucular; “Kim ne yaptı?”, “Kimin
1K
başına ne geldi?” ve “Ne oldu?” sorularının cevabını haberde
görmek istemektedir. Bu nedenle öncelikle bu iki soru
cevaplandırılmalı, ilk paragraftan itibaren okuyucuların merak
duygusu giderilmelidir.
“Ne zaman?”, “Nerede?” ve “Nasıl?” soruları da okuyucular
açısından önemlidir. Bu sorular da haber metninin devamında cevaplandırılmalı, muhabir haber
yazımında öncelikle bu unsurlara yer vermelidir. Aksi hâlde okuyucu, haberi okumayı yarıda
bırakmakta, habere olan ilgisini kaybetmektedir.
Bazı Habercilik Terimleri
• ajans: Haber toplama, yayma ve üyelerine dağıtma işiyle uğraşan
kuruluş.
• asparagas: Uydurma.
• manşet: Gazetelerin ilk sayfasına iri puntolarla konulan başlık.
• muhabir: Basın ve yayın organlarına haber toplayan, bildiren veya
ud
yazan kimse.
• sansasyonel: Çarpıcı.
• spot: Haber metninden daha büyük harfli puntolarla dizilen, başlıktan
sonra yer alan haber ayrıntısı.
• sürmanşet: Gazetelerin birinci sayfasındaki logonun üzerinde
kullanılan başlık.
• sütun: Gazete ve dergilerde yukarıdan aşağıya doğru ayrılmış dar
bölüm.
tb
• tekzip: Yalanlama.
• tiraj: Baskı sayısı.
Haber metnini yazan kişi anlatılanlar karşısında tarafsızdır.
Olay bütün yönleriyle, inandırıcı bir şekilde anlatılır, konu günceldir.
Metinlerin nesnel bir anlatımı vardır.
no
Haber metinlerinde toplumun merak duygusu giderilir.
Haber metinleri açık, anlaşılır bir dille yazılır.
Ters Piramit Tekniğ
Haber yazma kuralları içinde en eskisi ve en çok kullanılanı ters
piramittir. Bu teknikte habere yönelik bilgilerin, hedef kitlenin ilgisine
göre en önemliden daha az önemliye doğru sıralanması öngörülür. En
can alıcı, en önemli bilgi en başta verilir ve ardından konunun
ayrıntılarına değinilir. Söz konusu “önemlilik sıralaması” nedeniyle bu
tekniğe, ters dönmüş bir piramit şeklini andırdığından “ters piramit’ adı
verilmiştir.
Ters piramit tekniğinde;
Haberin bütün ağırlığı ya da haber değeri
Özetleyici giriş
taşıyan en önemli bilgi; özet olarak en başta
verilir.
Ardından olayın ayrıntılarına değinilir.
Konuyla ilgili yapılan açıklamalar, ileri sürülen
deliller, ortaya çıkan durumlar, olayın geçmişine
ilişkin bilgiler sıralanır.
Sonuçta ise bir haber sonlandırma ifadesi yer alır.
Türk Dili Ve Edebiyatı /@notbudur
- TYT - Güncel ve kaliteli ders notları
13
Genel olarak bu teknikle yazılmış haberler, iki ayrı bölümden
oluşur:
1.Giriş paragrafı: Girişte olayın ne olduğu ve sonucu özet olarak verilir.
Genellikle haber değeri açısından yapılacak önemlilik sırasına göre;
“ne”, “nerede”, “ne zaman” ve “kim” sorularının yanıtları giriş
bölümünde yer alır.
2. Haberin gövdesi: Ayrıntılara yer verilen gövde bölümünde
genellikle olayın “neden” ve “nasıl” olduğu kronolojik bir sıra içerisinde
açıklanır.
Dergi ve Haber Metni
m
Dergiler; siyaset, edebiyat, teknik, ekonomi vb. konuları inceleyen ve
belli aralıklarla çıkan süreli yayınlardır.
Dergilerde araştırma, inceleme, deneme, gezi yazısı gibi birçok türde
Ne? metne yer verilirken haber yazıları da dergi sayfalarında yer alır.
Nasıl? Dergilerde yer alan haberler, o derginin alanı ile ilgili olur.
o
Nerede?
Ne zaman? Dergilerde yer alan haberler gazete haberlerine göre daha uzun
olabilir. Bu haberlerde ayrıntılara daha fazla yer verilir.
Dergi haberlerinde gazete haberlerinde olduğu gibi haberle ilgili
Kim? fotoğraflara, resimlere, belgelere, tablolara yer verilir.
.c
Genel Ağ Haberciliği (İnternet Haberciliği)
Genel Ağ haberciliği, televizyon ve gazetenin tüm yayın ve iletim
sistemlerini bütünleştirmiştir.
Bunun yanı sıra hareketli görüntüleri, yazıları ve sesleri aynı ortam
ur üzerinden ve aynı anda kullanıcılarına sunma imkânına sahiptir.
Genel Ağ haberciliğinde geleneksel araçlarda görülen hız, yer ve
güncellik konusundaki kısıtlayıcılık kalkmıştır. Haberler, her bilgi
akışında hızla değişerek güncellenmektedir. Ayrıca sütun sınırından
kaynaklanan yer sorunu ortadan kalkmaktadır.
Genel Ağ haberciliğinde bilginin anında aktarılmasının yanı sıra
okurun da içerik ve biçime istediği anda düzeltme ve katkılarıyla
müdahale edebilmesi genel ağ haberciliğinin temel avantajı olmuştur.
Okur açısından düşünüldüğünde zaman ve mekânın önemini
yitirmesi, kişinin uygun olduğu her zaman habere ulaşması önemli
bir hizmet olmuştur. Ayrıca okurun istediği yazara e-posta adresinden
ulaşıp iletişim kurabilmesi, Genel Ağ’da yayımlanan her haberin
dünyanın neresinde olursa olsun bir tuşa basarak gönderilebilmesi
de hem okur ile haber ya da yorum arasındaki engelleri hem de basılı
gazetelerdeki dağıtımın maliyet ve emek boyutunu ortadan
kaldırmaktadır.
Şiddet içerikli haberlerin reyting aracı olarak kullanılmaması,
kullanılan dilin belli kurallarının olduğunun unutulmaması, okurun
dikkatini çekmek için asparagas haberlere yönelinmemesi gereklidir.
Etkinlik
Aşağıda verilen cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun
habercilik terimleri yerleştiriniz.
a. İç ve dış politika, ekonomi, kültür, spor ve daha başka
konularda haber ve bilgi vermek için yorumlu veya yorumsuz
olarak, her gün ya da haftanın belli günlerinde düzenli olarak
çıkarılan basılı yayınlara ………………….denir.
b. …………………….gerçekmiş gibi yayımlanan yalan haberdir.
c. Gazetelerin ilk sayfalarındaki koyu başlıklı kısma ………..denir.
ç. ………………..haber toplama, yayma ve üyelerine dağıtma
işiyle uğraşan kuruluş demektir.
d. Basın yayın organlarına haber toplayan ve yapan kimseye
………………………denir
e. Basın yayın organları içinde etkileşime en açık haber türü
Ayrıntılar
……………………………….. .
Geçmiş ile
ilgili bilgi
Sonuç a. dergi b. Asparagas c. manşet
Cevaplar: ç. Ajans d. muhabir
e. genel ağ haberleri