Kompozit Malzemeler

 Kompozit malzeme tanımı , temel olarak iki veya daha

fazla malzemenin bir arada kullanılmasıyla oluşturulan ve
meydana geldiği malzemelerden farklı özelliklere sahip
yeni tür malzemeleri belirtmek için kullanılmaktadır.

 Polimer kompozit malzemeler reçine (Matrix) ve takviye

(Reinforcement) bileşenlerinden oluşur.
 Bu malzeme türüne en tipik örnek, artık günümüzde
gelenekselleşmeye başlayan ve "fiberglass" olarak bilinen
polyester esaslı reçinelerin cam fiber ile takviyesiyle
üretilen malzemelerdir.

©2003 Brooks/Cole, a division of Thomson Learning, Inc. Thomson Learning ™ is a trademark used herein under license.
MATRİKS MALZEMELERİ
 Polyester Reçineler

Performans karakteristiklerini büyük oranda genişleten

birkaç faklı tipte polyester reçine bulunmaktadır.

o Ortoftalik polyester reçinesi

o Teraftalik polyester reçinesi
o Klorür asit polyester reçinesi
o Novolak epoksi vinil ester reçinesi
o İzoftalik polyester reçinesi
o Bisfenol-A fumarit polyester reçinesi
o Bisfenol-A vinil ester reçinesi
Sertleşmiş reçine tipik özellikleri

Polyester reçinenin temel yapı malzemelerinin bazıları

SMC İçin Polyesterler
 SMC üretimi için değişik tür reçineler kullanılabilir.
Önemli olan husus çok miktarda dolgu kabul edebilmesi,
bu dolgu miktarına rağmen cam elyafını ıslatabilmesi,
katalist ile birlikte uzun süre reaksiyona girmeden
kalabilmesi, yüksek ısıda çabuk sertleşebilmesidir. Bu
amaçla kullanılan reçinelerde genellikle düşük çekme
sağlayan katkı maddeleri bulunur. SMC hamurunun
yapılması için her şeyden önce az uçan monomer
kullanılmalıdır. Bu monomer genellikle ftalat’dır. Cam
fiber, aseton içinde çözünmüş reçine ile ıslatılır, asetonun
uçması beklenir ve hamur elde edilmiş olur .
TAKVİYE MALZEMELERİ
 Matriks malzeme içinde yer alan fiber takviyeler kompozit
yapının temel mukavemet elemanlarıdır. Düşük
yoğunluklarının yanı sıra yüksek elastik modüle ve sertliğe
sahip olan fiberler kimyasal korozyona da dirençlidir.

 Ayrıca fiberlerin yüksek performanslı mühendislik

malzemeleri olmalarının nedenleri aşağıda verilen
özelliklere de bağlıdır
 Üstün mikro yapısal özellikler, tane boyutlarının küçük
oluşu, küçük çapta üretilmeleri.

 Boy/çap oranı arttıkça matris malzeme tarafından

fiberlere iletilen yük miktarının artması.

 Elastik modülünün çok yüksek olması.

Cam Fiberler
 Yüksek çekme mukavemetine sahiptirler.

 Isıl dirençleri düşüktür.

 Kimyasal malzemelere karşı dirençlidirler.

 Nem absorbe etme özellikleri yoktur.

 Elektriği iletmezler.
 Kompozisyonlarına bağlı olarak, değişik cam fiberi türleri
vardır.

 Bunların içinde “E” camı fiberi en başta geldiği

görülmektedir.

 Elektrik ve mekanik özellikleri ile maliyetinin iyi bir denge

oluşturması sonucu, bu kalsiyum alüminosilikat
bileşiminin, kullanılan toplam cam elyafı takviye
malzemeleri içinde %90 pazar payına sahip olduğu
görülmektedir .
Fiber Üretiminde Kullanılan Cam Türleri
 A (Alkali) Camı
 C (Korozyon) Camı
 E (Elektrik) Camı
 S (Mukavemet) Camı

Cam fiber üretiminde kullanılan diğer cam türleri ve özellikleri

 FIBER PROPERTIES FIBER PROPERTIES
DENSITY (g/cm3) TENSILE STRENGTH
Alum 20 x103 psi
Steel 8
Steel 60
Alum 2,76
S-Glass 625
E-Glass 1,99
Carbon 530
S-Glass 1,99
Aramid 525
Carbon 1,59
E-Glass 500
Aramid 1,38
0 200 400 600 800
0 2 4 6 8 10

FIBER PROPERTIES FIBER PROPERTIES

STRAIN TO FAILURE TENSILE MODULUS

Alum 0,2
(%) Alum 10 106 psi
Steel 0,16
Steel 29
S-Glass 5
Carbon 33,5
E-Glass 4,8
Aramid 19

Aramid 2,8 S-Glass 12,6

Carbon 1,4 E-Glass 10,5

0 1 2 3 4 5 6 0 10 20 30 40
Cam elyafların mekanik özellikleri ve bileşimleri
POLYESTER MATRİKSLİ CAM FİBER TAKVİYELİ KOMPOZİT
MALZEMELERİN ÜRETİM YÖNTEMLERİ
 SMC/BMC hazır kalıplama bileşimleri
 El yatırma metodu
 Püskürtme metodu
 Reçine enjeksiyon metodu
 Fiber sarma metodu
 Savurma döküm metodu
 Profil çekme metodu
 Devamlı levha üretim metodu
 Termoplastik enjeksiyon (ekstrüzyon metodu)
 Preslenebilir takviyeli termoplastik (GMT) metodu
SMC (Sheet Molding Compound)
 SMC, esasen termoset reçine, cam fiber takviye ve dolgu
maddelerinden oluşan üç bileşenli kompozit bir
malzemedir.

 SMC ile üretilen parçalar, mekanik, elektriksel, termik ve

kimyasal özellikleri, hafiflik ve mükemmel dış görünüşle
kusursuz birleştirirler.

 SMC, küçük komplike konstrüksiyon parçalarının yanı sıra

büyük yüzeyli parçaların yapısında da başarıyla
kullanılabilmektedir.
SMC bileşiminin miktar karşılaştırması

Örnek SMC bileşimi

Mekanik özellikler
SMC üretim prosesi
Çeşitli cam takviyeli kompozitlerin tipik özellikleri
CTP’ lerin Fiziksel, Kimyasal ve Mekanik Özellikleri (Sertlik,
Yoğunluk)

Bazı malzemelerin yaklaşık yoğunluklarının karşılaştırılması

 Malzemelerin sertlik özellikleri aşınma özelliklerini direk olarak
etkileyen faktörlerden biridir.

 Cam Takviyeli polyester matriksli kompozitlerde cam fiberin sertliğe

pek bir etkisi yoktur. Buna karşın matris malzemesinin daha etkili
olduğu söylenebilir.

 Cam fiber takviyeli plastik malzemelerin barcol sertlik değerlerini

etkileyen bir diğer önemli etken ise reçine ve fiberin oluşturduğu
zincir yapısının iyi olmasıdır. Yani reçine ile fiber arasındaki
reaksiyonun kimyasal açıdan iyi olması gerekir.
 70
60

50
Barcol Sertliği

40
30
20

10
0
0 5 10 15 20 25 30 35
Elyaf %

% Elyaf Oranın-Barcol Sertliği Değişimi

 DENEYSEL ÇALIŞMA
 Bu çalışmada levhasal tabakalı kompozite sırası ile yoğunluk (ASTM D 792) ve
sertlik (ASTM D2583) deneyleri uygulanmıştır.

 Deney Numunelerinin Hazırlanması

Deneyde kullanılan numuneler SMC yöntemiyle tabakalı kompozit halinde
üretilmiş levhalardan aşağıda verilen standartlar çerçevesinde numuneler
hazırlanmıştır. 10cm x 10cm levhadan 2cm x 2cm boyutlarında parçalar orta
bölgeden çıkarılmıştır. Yoğunluk deneyi için dört faklı numune hazırlanırken,
sertlik deneyi için standartlardaki boyutlar çerçevesinde bir numune
hazırlanmıştır.

Kullanılan numunenin bileşimi

Barcol sertlik ölçme cihazı

Barcol sertlik ölçerin şeması

 A

C
(1) (2) (3)

SEM için hazırlanan numuneler ve görüntülenen yüzeyleri

 Malzeme Cam Spas. Yoğ.
Yoğunluk Deneyi % (gr/cm3)
Polyester(SMC) 10 1.89
15 1.85
CTP 1.Numune 2.Numune 3.Numune 4.Numun 30 1.85
e
Epoksi (hazır kalıplama 30 1.75
Kuru Ağırlık (gr) 27.1891 33.1626 33.2468 33.9547 hamuru) 65 1.78
Sudaki Ağırlık (gr) 12.2579 15.0881 15.2102 15.5921 Polyester (hazır 25 1.85
Deney Sonu 27.1902 33.1645 33.2492 33.9582 kalıplama bileşimi)
Ağırlık(gr) Soğuk pres (kontinu 20 1.44
Yoğunluk (gr/ cm3) 1,820 1,834 1,843 1,849 keçe)

Ortalama Yoğ. 1.80 Cam dokuma-keçe 43 1.50

(gr/cm3) (600/450 gr/m2)
Tek yönlü E camı- 65 2.00
Epoksi
Numunelerin deney öncesi ve sonrası ağırlık değerleri
  ASTM standartlarında SMC için verilen
diğer ortalama 61 olarak verilmektedir.
Çalışmada ölçülen ortalama Barcol
Barcol Sertlik Deneyi sertliği 61,3 olarak tespit edilmiş olup
literatürle uyum göstermektedir.

Ölçüm Barcol Ölçüm Barcol

Sertliği Sertliği
1. Ölçüm 65 6. Ölçüm 60
2. Ölçüm 65 7. Ölçüm 66
Malzeme Barcol Sertlik
3. Ölçüm 64 8. Ölçüm 60
BMC 39
4. Ölçüm 55 9. Ölçüm 58 Polyester 55
5. Ölçüm 70 10. Ölçüm 50 SMC 61

Barcol sertlik deneyi bulguları Standart sertlik değerleri

MİKROYAPI İNCELEMELERİ

SEM Cihazı kullanılarak numunelerin mikroyapıları incelenmiştir.

A yüzeyinden alınan SEM görüntüsü verilmektedir. (X220)

Polyester matriks ve cam fiberler görülmektedir. Fiber çapları ortalama 20 µm’ dur.
Numunenin A yüzeyinden alınan kırılmış cam fiberlerin SEM görüntüleri (X50)
Numunenin A yüzeyinden alınan dokunmuş cam fiberlerin SEM görüntüsü(X100)
 Numunenin A yüzeyinden alınan dokunmuş cam fiberlerin SEM görüntüsü(X100)

Cam fiber dokumanın matriks ile homojen bir dağılım verdiği, fakat bununla birlikte
kalsit dağılımının homojen olmadığı görülmektedir.
Numunenin A yüzeyinin görünüşü ve deforme edilmiş bölgelerin SEM görüntüsü (X15)

Dokunmuş fiber yapısı hem X hem de Y yönlerinde malzeme mukavemetinin artışını

sağlayacak yapı göstermektedir.
Numunenin A yüzeyinden alınan kırılmış cam fiberlerin SEM görüntüleri (X50)

Fiberlerin gevrek kırılmaya uğrayarak yaklaşık 1000 µm boyutundaki bilyenin çukurlaşmaya

sebep olduğu görülmektedir.
Numunenin A yüzeyinden alınan kırılmış cam fiberlerin SEM görüntüleri (X170)

Matriks ve fiberlerin deformasyon sonucu yönlendiği, ayrıca yapıda birçok mikro ve makro
çatlak olduğu görülmektedir.
Numunenin A yüzeyinden alınan kırılmış cam fiberlerin SEM görüntüleri (X700)

Matriks ve fiber ara yüzey bağının güçlü olduğundan dolay kırılan fiberlerin parçalarının
düşmediği yapı içinde kaldığı görülmektedir.
Numunenin B yüzeyinden alınan fiberlerin SEM görüntüsü (X1000)

Yaklaşık fiber çapının 20µm olduğu görülmektedir.

Numunenin B yüzeyinden alınan SEM görüntüsü (X27)

Dikey fiberler ve yatay fiberler görülebilmektedir.

Numunenin B yüzeyinden alınan SEM görüntüsü (X350)

600 ve 800’lük zımparalarla zımparalanmış ve Al2O3 çözeltisi ile parlatılmış fiberler

kesik görülmektedir. Dik fiberler ile matriks arasında boşluk tespit edilmemiştir. Ara
yüzeyde iyi bağlanma görülmektedir.
Numunenin B yüzeyinden alınan SEM görüntüsü (X300)

Yapıdaki kalsitlerin dağılımının heterojen şekilde olduğu görülmektedir.

Numunenin B yüzeyinden alınan SEM görüntüsü (X1000).

Yapıdaki kalsitlerin dağılımı heterojen şekildedir.

Numunenin B yüzeyinden alınan SEM görüntüsü (X23)

Zımparalama ve parlatma işlemi sırasında kesilmiş fiberler görülmektedir.

Numunenin C yüzeyinden alınan SEM görüntüsü (X3500).

Fiberlerin kesiti ve yaklaşık fiber çapının 20 µm olduğu görülmektedir.

EDS
Mikroyapı incelemeleri sırasında yapının çeşitli noktalarından
EDS analizleri alınarak kompozit üretiminde kullanılan
malzemeler tanımlanmaya çalışılmıştır.
Numunenin B yüzeyinden alınmış EDS görüntüsü.
1 ile işaretlenen bölgenin EDS analizi

Organik malzemelerden biri olan ve termosetler grubuna giren polyester C-H ve O bileşimine sahiptir.
Grafik altındaki tablodan atomik yüzdelerine bakıldığında C ve O %73 ve %25 ile en yüksek orandadır
ve bu doğaldır. Ağırlıkça konsantrasyonları ise %62 ve %29 olarak verilmektedir.
2 ile işaretlenen bölgenin EDS analizi

Ağırlıkça %’ lerine göre %46 O, %22 Si, %13 Ca , %7 Al ve %9 C görülmektedir. %2’ lik Au ise kaplamadan
kaynaklanmaktadır. Fiber bileşimi daha önce Tablo 3.2’de verilmiştir. Tabloya göre cam fiber bileşimleri SiO2,
Al2O3, CaO gibi bileşiklerden oluşmakta ve buda analiz sonucu doğrulanmaktadır.
3 ile işaretlenen bölgenin EDS analizi

Üretilen kompozitte kullanılan CaCO3’ dan alınan EDS piki doğru sonuç vermektedir.% 20 katılan kalsit
yapıda yer yer homojen ve heterojen dağılımlar sergilemektedir.
4 ile işaretlenmiş bölgenin EDS analizi

Numuneler önce C daha sonra Au ile kaplandığı için bu elementler EDS analizi sonucu kısa pikler
vermiştir.
 XRD Analizleri

Görüldüğü gibi en büyük pik 2θ=29.48 açısında bulunmuştur. Bu pik ise

CaCO3’ü temsil etmektedir. Elde edilen grafikteki diğer piklerde farklı 2θ
değerlerinde aynı malzeme görülmüştür. Burada numunemizde bulunan CaCO3
XRD analizi ile doğrulanmıştır.