Sawa (Hrycuniak)

Sawa (Hrycuniak)
Sawa (ofic. tyt.: Jego Eminencja, Wielce Błogosławiony Sawa

Sawa, Prawosławny Metropolita Warszawski i Całej
Polski), imię świeckie Michał Hrycuniak (ur. 15 kwietnia Michał Hrycuniak
1938 w Śniatyczach) – polski biskup prawosławny, szósty Metropolita warszawski i całej Polski
metropolita warszawski i całej Polski, profesor nauk
teologicznych[1].
Jest absolwentem studiów teologicznych na

Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie. Po
złożeniu w 1966 wieczystych ślubów mniszych został
kierownikiem kancelarii metropolity warszawskiego i całej
Polski. Równocześnie kontynuował na ChAT pracę
naukową. Od 1970 zarządzał monasterem św. Onufrego w
Jabłecznej, doprowadzając do jego odbudowy po
zniszczeniach w czasie II wojny światowej i w latach
powojennych. W 1979 przyjął chirotonię biskupią; do 1981
był biskupem łódzkim i poznańskim, zaś od 1981 do 1998 –
białostockim i gdańskim (od 1987 jako arcybiskup). Na
terenie diecezji białostocko-gdańskiej przyczynił się do
znacznego ożywienia życia parafialnego, budowy nowych
świątyń oraz reaktywowania lub otwarcia trzech Kraj Polska
monasterów. Od 1994 do 1998 był Prawosławnym działania
Ordynariuszem Wojska Polskiego, od 1996 w stopniu Data 15 kwietnia 1938
generała brygady. i miejsce
Śniatycze
urodzenia
Od 1998 zwierzchnik Polskiego Autokefalicznego Kościoła Metropolita warszawski i całej Polski
Prawosławnego, z oficjalnym tytułem Jego Eminencja
Okres od 1998
Wielce Błogosławiony Sawa, Prawosławny Metropolita sprawowania
Warszawski i całej Polski.
Wyznanie prawosławne
Życiorys Kościół Polski Autokefaliczny
Kościół Prawosławny
Inkardynacja Diecezja warszawsko-
Młodość i edukacja bielska
Urodził się w Śniatyczach w powiecie zamojskim w Śluby 6 lutego 1966
zakonne
prawosławnej rodzinie Włodzimierza Hrycuniaka i Natalii z
Diakonat 27 września 1964
d. Winnik[2]. Gdy przyszły duchowny miał rok, jego rodzice
dokonali konwersji na katolicyzm w imieniu własnym i Prezbiterat 6 marca 1966
małoletniego syna, w parafii w Dubie[3]. Nastąpiło to w Chirotonia 25 listopada 1979
okresie, gdy na prawosławnych mieszkańców wymienionej biskupia
parafii wywierane były silne naciski, by przeszli oni na Odznaczenia
katolicyzm. Większość konwersji tej ludności okazała się
jednak pozorna i nietrwała[4].
Osierocony w wieku dwóch lat przez ojca od tej pory Sukcesja apostolska
przyszły duchowny był wychowywany przez matkę i
Data konsekracji 25 listopada 1979
babkę[5]. Gdy w czasie II wojny światowej w jego
rodzinnej miejscowości otwarta została cerkiew św. Miejscowość Warszawa
Jana Chrzciciela (w okresie międzywojennym Miejsce Sobór metropolitalny
nieczynna), Natalia Hrycuniak i jej syn zaczęli do niej
Świętej Równej
uczęszczać[6]. Razem z matką uniknął wysiedlenia, Apostołom Marii
jakiemu podlegała w latach 1944–1946 ludność Magdaleny
ukraińska, być może dzięki wstąpieniu jego wuja do
Konsekrator Bazyli
wojska[6]. Do szkoły podstawowej uczęszczał
(Doroszkiewicz)
początkowo w rodzinnych Śniatyczach, następnie w
Komarowie. Następnie razem z matką wyjechał do Współkonsekratorzy Nikanor
Chorzowa[6]. Tam przez dwa lata uczył się w szkole (Niesłuchowski),
średniej, po czym postanowił kształcić się na Aleksy (Jaroszuk)
prawosławnego duchownego[6]. Konsekrowani biskupi [pokaż]
Współkonsekrowani biskupi [pokaż]
W 1957 ukończył Prawosławne Seminarium
Duchowne w Warszawie i podjął studia w Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej, którą ukończył
w 1961. Jako student był hipodiakonem metropolity warszawskiego i całej Polski Makarego[7].
Pracę magisterską obronioną na ChAT poświęcił trzeciej podróży misyjnej św. Pawła[5].
Zapraszany na dalsze studia w Moskiewskiej Akademii Duchownej, nie mógł wyjechać z kraju z
powodu nieotrzymania paszportu[6]. Tegoż roku podjął pracę w Prawosławnym Seminarium
Duchownym w Warszawie jako wykładowca oraz w redakcji oficjalnego organu prasowego
Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, rosyjskojęzycznego Cerkownogo wiestnika
jako pomocnik redaktora. W 1962 został asystentem w Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej[5],
gdzie prowadził zajęcia z zakresu historii Kościoła zachodniego oraz soborów powszechnych[6].
27 września 1964 przyjął święcenia diakońskie z rąk biskupa łódzkiego i poznańskiego Jerzego w
prywatnej kaplicy św. Michała Archanioła w rezydencji metropolitów warszawskich i całej
Polski[5]. Biskupa Jerzego, podobnie jak metropolitę warszawskiego i całej Polski Tymoteusza,
określał następnie jako swoich nauczycieli duchowych[6]. W maju roku następnego został
skierowany do Belgradu na studia doktoranckie w dziedzinie teologii prawosławnej na tamtejszym
uniwersytecie. Rozprawę doktorską, poświęconą życiu i działalności św. Jana Chrzciciela, obronił 2
lutego 1966. Pobyt w Jugosławii i bliższe zapoznanie się z tradycją Serbskiego Kościoła
Prawosławnego, w tym z pracami mnicha i teologa Justyna (Popovicia), ostatecznie utwierdziły
Michała Hrycuniaka w zamiarze złożenia ślubów mniszych[5], który pojawił się u niego po raz
pierwszy w 1957, w czasie pielgrzymki do ławry Poczajowskiej[8].
Duchowny
6 lutego 1966 złożył śluby mnisze przed patriarchą Serbii Germanem[7], w monasterze
Wprowadzenia Matki Bożej do Świątyni w Belgradzie[9]. Przyjął imię zakonne Sawa na cześć
arcybiskupa Sawy, twórcy Serbskiego Kościoła Prawosławnego. Po powrocie do Polski przyjął z rąk
metropolity warszawskiego i całej Polski Stefana (Rudyka) święcenia kapłańskie, co miało miejsce
w dniu 6 marca 1966 w soborze św. Marii Magdaleny w Warszawie[10].
W latach 1966–1970 pełnił funkcję dyrektora Kancelarii Metropolitalnej w Warszawie. W

wymienionym okresie kontynuował pracę naukową na ChAT, wziął znaczący udział w
przeprowadzeniu remontu soboru św. Marii Magdaleny w Warszawie oraz wielokrotnie wyjeżdżał
na Podkarpacie w celu wspierania tamtejszych parafii pozbawionych stałego duchowieństwa. Za
swoją pracę na rzecz PAKP otrzymał 11 maja 1969 godność ihumena[10]. Z pracy w kancelarii
metropolitalnej zrezygnował na własne życzenie, motywując tę decyzję zawiścią innych
duchownych, zwłaszcza konfliktem z ks. Jerzym Klingerem i nieuznawaniem przez ChAT jego
tytułu doktora uzyskanego w Belgradzie[11].
W połowie lat 60. pojawiła się jego kandydatura do objęcia katedry biskupiej, jednak do chirotonii
ostatecznie nie doszło[12].
Przełożony monasteru w Jabłecznej
8 lutego 1970 otrzymał godność archimandryty i skierowanie do monasteru św. Onufrego w

Jabłecznej, gdzie przeprowadził remont zniszczonych w czasie II wojny światowej obiektów[13], a
po jego zakończeniu w 1974[10] został również rektorem seminarium duchownego, którego wyższe
klasy zostały przeniesione do monasteru z Warszawy[7]. Archimandryta Sawa doprowadził również
do rozbudowy kompleksu budynków klasztornych oraz do reorganizacji gospodarstwa rolnego
prowadzonego przez mnichów[10]. Od roku akademickiego 1977/78 pozostaje wykładowcą Sekcji
Teologii Prawosławnej Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej[14]. W 1978 uzyskał stopień doktora
habilitowanego w dziedzinie teologii (specjalność: teologia dogmatyczna)[15]. Jego praca
habilitacyjna poświęcona była pojęciu małżeństwa w teologii prawosławnej[10].
Biskup
Biskup łódzko-poznański
20 listopada 1979 otrzymał nominację na biskupa

łódzkiego i poznańskiego[10], zaś pięć dni później przyjął
chirotonię biskupią[15]. W tym samym roku biskup Sawa
objął stanowisko kierownika Sekcji Teologii Prawosławnej
ChAT, a w jej ramach kierownika Katedry Teologii
Dogmatycznej i Moralnej. Jako biskup łódzki i poznański
zainicjował remont soboru św. Aleksandra Newskiego w
Łodzi[16]. Jego działalność na katedrze została pozytywnie
oceniona przez łódzki oddział Urzędu ds. Wyznań oraz jego
placówki działające w miastach, gdzie funkcjonowały Biskup Sawa w czasie uroczystości na
parafie diecezji. Według raportów tychże instytucji Świętej Górze Grabarce, z metropolitą
działalność biskupa i wprowadzone przez niego zmiany warszawskim i całej Polski Bazylim i
personalne ożywiły życie religijne w diecezji[17]. Bez metropolitą mińskim i całej Białorusi
powodzenia biskup starał się natomiast erygować parafie Filaretem
prawosławne w Zakopanem i Gliwicach, co uniemożliwiły
mu władze lokalne[18].
Arcybiskup białostocko-gdański
31 lipca 1981 został przeniesiony na katedrę białostocko-gdańską. W nowej diecezji podjął

działania na rzecz ożywienia życia parafialnego, tworząc 13 nowych placówek duszpasterskich (z
czego 11 w Białymstoku). Działał również na rzecz wznoszenia nowych cerkwi i rozbudowy
istniejących. Był m.in. inicjatorem budowy największej w Polsce cerkwi prawosławnej – cerkwi
Świętego Ducha w Białymstoku[16], cerkwi Hagia Sophia w Białymstoku oraz budynku kurii
biskupiej przy soborze św. Mikołaja[19]. 18 kwietnia 1987 otrzymał godność arcybiskupa[15].
Zainicjował cykliczne koncerty muzyki cerkiewnej w Białymstoku; część z nich służyła
pozyskiwaniu funduszy na działalność charytatywną diecezji. Znacząco przyczynił się do
reaktywacji życia monastycznego w męskim monasterze Zwiastowania w Supraślu, stopniowego
odzyskiwania przez PAKP jego kolejnych zabudowań oraz do rozpoczęcia ich remontu. W 1992, rok
po odzyskaniu pierwszych budynków monasterskich w Supraślu, doprowadził do powstania
żeńskiego monasteru Narodzenia Matki Bożej w Białymstoku–Dojlidach (obecnie działający w
miejscowości Zwierki). W klasztorze tym znalazły się sprowadzone przez niego do Polski relikwie
św. Gabriela Zabłudowskiego[20]. Ożywienie kultu Gabriela, który niemal całkowicie zanikł w
latach po II wojnie światowej, również nastąpiło dzięki działaniom biskupa[21][19].
Dwa lata później arcybiskup Sawa powołał do życia jeszcze jeden żeński monaster, w Wojnowie. W
1996 pobłogosławił powstanie Diecezjalnego Ośrodka Miłosierdzia „Eleos”. Z ramienia Świętego
Soboru Biskupów PAKP był duchowym opiekunem Bractwa Młodzieży Prawosławnej. Zainicjował
powstanie w Białymstoku Centrum Kultury Prawosławnej[20].
W latach 1984–1990 był prorektorem Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie. W

1990 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego nauk teologicznych za całokształt dorobku
naukowego, zaś dwa lata później – tytuł profesora zwyczajnego[22]. W latach 1994–1998 kierował
reaktywowanym Prawosławnym Ordynariatem Wojska Polskiego. W 1996 otrzymał nominację na
generała brygady z rąk prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego[23]. Jako Prawosławny
Ordynariusz Wojska Polskiego rozpoczął publikację kwartalnika Polski Żołnierz Prawosławny i
zainicjował powstanie prawosławnych parafii we wszystkich okręgach wojskowych. Dzięki jego
staraniom kapelani prawosławni rozpoczęli działalność również w jednostkach straży granicznej
oraz w więzieniach i aresztach śledczych. Od 1980 do 1991 był uczestnikiem prac komisji „Wiara i
Ustrój” Światowej Rady Kościołów. Ponadto w latach 1979–1989 zasiadał w Katolicko-
Prawosławnej Komisji Mieszanej ds. Dialogu Teologicznego. Jest członkiem honorowym
Towarzystwa Biblijnego, Komitetu Międzynarodowej Konferencji Etyki oraz działa w Polskiej
Radzie Ekumenicznej[22]. W latach 1990–1991 współprzewodniczył Państwowo-Kościelnemu
Zespołowi Redakcyjnemu, którego zadaniem było opracowanie projektu ustawy o stosunku
Państwa do Kościoła Prawosławnego[24].
Metropolita warszawski i całej Polski
W czasie choroby metropolity warszawskiego Bazylego, od

28 stycznia 1998[25], pełnił funkcję locum tenens
metropolii warszawskiej. Po jego śmierci, 12 maja 1998
został wybrany przez Sobór Biskupów Polskiego
Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego na kolejnego
zwierzchnika Cerkwi w Polsce. Uroczysta intronizacja
miała miejsce 31 maja tego samego roku w soborze św.
Marii Magdaleny w Warszawie[22]. W 1999 zainicjował
utworzenie Katedry Teologii Prawosławnej na
Uniwersytecie w Białymstoku i sam został jej pierwszym Metropolita Sawa z patriarchą
kierownikiem[8]. Funkcję tę pełnił do 2012[26]. W toku jerozolimskim Teofilem III i delegacją
całej pracy naukowej opublikował ponad 100 tekstów Patriarchatu Jerozolimskiego, Warszawa,
teologicznych i artykułów, jak również zbiór 63 swoich czerwiec 2010
kazań w języku rosyjskim, Słowa i propowiedi[8].
Jako metropolita rozwinął działalność charytatywną Kościoła, organizując cztery domy opieki
społecznej prowadzone przez ośrodek „Eleos”, przekształcony w Prawosławny Metropolitalny
Ośrodek Miłosierdzia „Eleos”. Zainicjował również doroczne zjazdy duchowieństwa diecezji
warszawsko-bielskiej, małżonek służących w niej kapłanów, psalmistów i dyrygentów chórów
cerkiewnych oraz spotkania mnichów i mniszek PAKP. Przy jego współudziale powstało kilka
nowych świątyń na terenie tejże diecezji; część pozostałych
cerkwi przeszła remonty. Metropolita przyczynił się
również do urządzenia akademickiej[a] kaplicy Trójcy
Świętej na ulicy Podwale w Warszawie, w kamienicy, na
miejscu której przed wojną znajdowała się cerkiew pod
tym samym wezwaniem, jak i do odzyskania przez PAKP
budynku przy ulicy Świętych Cyryla i Metodego w
Warszawie, zarekwirowanego Kościołowi przez władze
PRL[27].
6 lutego 2000 prezydent Polski Aleksander Kwaśniewski

odznaczył go Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Metropolita w czasie spotkania
Polski[28]. prezydenta Lecha Kaczyńskiego z
przedstawicielami działających w Polsce
13 marca 2002 Sobór Biskupów PAKP pod Kościołów chrześcijańskich
przewodnictwem metropolity Sawy ogłosił, iż
autonomiczny Portugalski Kościół Prawosławny, który od
lat 90. znajdował się w jurysdykcji PAKP, stracił z nim
łączność kanoniczną. Od tego momentu Kościół posiadał
poza terytorium Polski jedynie placówki misyjne w Brazylii
(pierwotnie część Kościoła portugalskiego) oraz parafię w
Alghero na Sardynii[29]. W 2003 koordynował
przygotowania do kanonizacji męczenników chełmskich i
podlaskich[30].
Od 25 czerwca do 15 lipca 2008 metropolita przebywał w Metropolita Sawa i arcybiskup lubelski i

szpitalu w związku z niewydolnością oddechową i nie chełmski Abel (siedzi z prawej) w czasie
pełnił w tym czasie swoich obowiązków[31]. Od 10 kwietnia oficjalnej wizyty w Rosyjskim Kościele
2010 pełnił funkcję tymczasowego Prawosławnego Prawosławnym z okazji urodzin
Ordynariusza Wojska Polskiego w związku z tragiczną patriarchy moskiewskiego Cyryla.
śmiercią abpa Mirona[32]. 10 czerwca Sobór Biskupów Spotkanie z prezydentem Dmitrijem
PAKP wyznaczył na ten urząd biskupa siemiatyckiego Miedwiediewem, listopad 2011
Jerzego[33].
Jest doktorem honoris causa seminarium św.

Włodzimierza w Crestwood w USA (2000), Uniwersytetu
w Białymstoku (2001)[34], Uniwersytetu w Salonikach
(2002), Mińskiej Akademii Duchownej (2002)[8],
Moskiewskiej Akademii Duchownej[35]. 21 stycznia 2007
otrzymał z rąk patriarchy Moskwy Aleksego II nagrodę „Za
wybitną działalność na rzecz umocnienia jedności narodów
prawosławnych”[36].
Jako metropolita warszawski i całej Polski przyczynił się

Metropolita Sawa odznacza Orderem
do znacznego poszerzenia kontaktów PAKP z innymi
Świętej Równej Apostołom Marii
Kościołami autokefalicznymi i autonomicznymi.
Magdaleny metropolitę ziem czeskich i
Wielokrotnie odbywał w nich oficjalne wizyty:
Słowacji Krzysztofa w czasie jego
oficjalnej wizyty w PAKP, 23 czerwca
w Patriarchacie Konstantynopolitańskim w 1998[37], w 2012
2000[38] i w 2005[39],
w Patriarchacie Aleksandryjskim w 2003[40],
w Patriarchacie Jerozolimskim w 2003[40] i w 2010[41]
w Rosyjskim Kościele Prawosławnym w 1998[37], w
2005[39], w 2007[42], w 2009[43] i w 2011[44]
w Gruzińskim Kościele Prawosławnym w 2004[45],
w Serbskim Kościele Prawosławnym w 2001[46], w
2004[45],
w Bułgarskim Kościele Prawosławnym w 2001[46], w
2004[45]
w Rumuńskim Kościele Prawosławnym w 2000[38], w
2004[45] Metropolita Sawa z patriarchą Cyrylem I i
Marszałkiem Senatu Bogdanem
w Cypryjskim Kościele Prawosławnym w 2009[47], w
Borusewiczem, sierpień 2012
2017[48]
w Greckim Kościele Prawosławnym dwukrotnie w
2002[49], w 2006[39], w 2012[50]
w Kościele Prawosławnym Czech i Słowacji w 2012[51]
w Kościele Prawosławnym w Ameryce w 2000[38], w 2002[49]
w Ukraińskim Kościele Prawosławnym Patriarchatu Moskiewskiego w 2002[49],
w Fińskim Kościele Prawosławnym w 2004[45],
w Egzarchacie Białoruskim w 2002[49],
w Zachodnioeuropejskim Egzarchacie Parafii Rosyjskich w 2004[45].
Trzykrotnie uczestniczył w Świętych Soborach Panprawosławnych – spotkaniach wszystkich

zwierzchników autokefalicznych Kościołów. W 1998 w Bułgarii uczestniczył w rozwiązaniu
problemu rozłamu w Bułgarskim Kościele Prawosławnym (powstanie Synodu alternatywnego)[52].
W 2000 w Jerozolimie uczestniczył w soborze z okazji 2000. rocznicy narodzenia Chrystusa[53].
Natomiast w 2005 brał udział w rozwiązaniu konfliktu między patriarchą Jerozolimy Ireneuszem a
Synodem Kościoła[54]. W 2013 brał udział w uroczystościach 1025. rocznicy chrztu Rusi[55].
W 2016 stanął na czele delegacji Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego na Święty i

Wielki Sobór Kościoła Prawosławnego[56].
11 września 2017 r., zgodnie z dekretem Prezydenta RP Andrzeja Dudy, wszedł w skład Komitetu
Narodowych Obchodów Setnej Rocznicy Odzyskania Niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej[57].
Autor ponad stu publikacji teologicznych[58], w tym siedemnastu artykułów opublikowanych na

łamach Rocznika Teologicznego[59]. Część artykułów metropolity została wydana w 2003 w
zbiorze Chrystus – najwierniejszy przyjaciel człowieka[60]. W 1994 została wydana jego książka
pt. Prawosławne pojmowanie małżeństwa[60].
Kontrowersje
Współpraca z SB
1966–1970
Historycy związani z IPN, Krzysztof Sychowicz i Mariusz Krzysztofiński, na podstawie analizy

zachowanych akt SB twierdzą, że w 1965 przyszły metropolita został zarejestrowany jako kandydat
na tajnego współpracownika, zaś 12 września 1966 „na podstawie dobrowolności” został pozyskany
jako TW „Jurek”. Miało to związek z szeroko zakrojoną przez SB sprawą obiektową pod
kryptonimem „Bizancjum” prowadzonej przeciw Kościołowi prawosławnemu. Sam duchowny
twierdził, że nie podpisał żadnego zobowiązania do współpracy, a jedynie ślubowanie na wierność
PRL[2]. Zapewniał także, iż przekazywane mu pieniądze, zdaniem badaczy wynagrodzenie za
współpracę, pochodziły z Urzędu ds. Wyznań i były wręczane także innym hierarchom[61].
Pierwsze informacje uzyskane od TW „Jurka” pochodzą jeszcze z tego samego miesiąca, w którym
miał zostać zwerbowany. Kolejne raporty odnosiły się do udziału przedstawicieli PAKP w ruchu
ekumenicznym w Polsce i za granicą[2]. TW „Jurek” relacjonował także wizytę w Polsce biskupa
Edmonton i Kanady Pantelejmona w 1967 oraz posiedzenia soboru biskupów PAKP, przedstawiał
charakterystyki duchowieństwa prawosławnego (szczególnie krytykował metropolitę Stefana,
Jerzego Klingera, biskupa Bazylego (Doroszkiewicza), w mniejszym stopniu także biskupa
Nikanora (Niesłuchowskiego))[11]. TW „Jurek” nie tylko stawiał się na spotkania wyznaczane mu
przez oficera prowadzącego, ale i sam takie inicjował[11]. Przed soborem biskupów w 1967
sugerował doprowadzenie do przeniesienia w stan spoczynku biskupa Jerzego (Korenistowa) oraz
metropolity Stefana oraz powołanie na ich miejsce nowych hierarchów[11]. Przed wyborami
nowego metropolity warszawskiego, po śmierci Stefana w 1969, TW „Jurek” krytykował wysuwaną
kandydaturę biskupa Bazylego i przedstawiał SB charakterystyki pozostałych możliwych
kandydatów[11]. W ocenie wymienionych historyków:
TW „Jurek”, związany z kurią metropolitalną w Warszawie, zapewniał SB bezpośredni

dopływ informacji pozwalających kontrolować działalność Kościoła prawosławnego w
Polsce[11].
1970–1979
Według dokumentów IPN przyszły metropolita kontynuował współpracę z SB, będąc przełożonym
monasteru w Jabłecznej. Przekazywał wówczas informacje nt. neounickiego duchownego Romana
Piętki z jedynej w kraju neounickiej cerkwi w Kostomłotach[62], bardzo negatywnie oceniał
działalność metropolity Bazylego[63], charakteryzował pochodzenie i działalność mnichów
monasteru oraz słuchaczy wyższych klas mieszczącego się w nim seminarium duchownego,
informował także o duchownych odwiedzających Jabłeczną[64]. W 1976 przedstawiał genezę
konfliktu między metropolitą Bazylim a biskupem białostockim Nikanorem, zaś cały stan PAKP
ocenił jako „opłakany”[65]. W tym samym roku przekazał SB charakterystyki potencjalnych
kandydatów na biskupów, wskazując jako najodpowiedniejszych siebie samego oraz ks. Aleksandra
Dubeca. Twierdził także, że kłopoty kadrowe doprowadziły hierarchię PAKP do wyświęcania na
biskupów zupełnie przypadkowych mężczyzn, przez co wizerunek Kościoła w innych
autokefalicznych Kościołach prawosławnych, zwłaszcza w Cerkwi Serbskiej i częściowo w
Rosyjskiej, nie był dobry[66]. Charakteryzował stosunki między Kościołem prawosławnym a
Kościołem greckokatolickim, wskazywał kapłanów, którzy jego zdaniem sympatyzowali z unią[67].
W 1977 TW „Jurek” przekazał SB relację z udziału w obradach Światowej Rady Kościołów[68].
W związku z trudnymi relacjami z metropolitą warszawskim Bazylim bezpośrednio po objęciu

przez niego urzędu Sawa (Hrycuniak) miał wyrażać chęć rezygnacji z kierowania monasterem w
Jabłecznej, czy nawet wystąpienia ze stanu duchownego[63].
1979–1989
Według zachowanych akt duchowny kontynuował współpracę z SB także jako biskup. W 1979
przekazał pierwsze informacje nt. stanu diecezji łódzko-poznańskiej, której został ordynariuszem.
Prosił również o fundusze na remonty soboru w Łodzi i cerkwi w Kaliszu oraz o zapewnienie lokali
mieszkalnych proboszczom parafii w Piotrkowie Trybunalskim i w Poznaniu. Skarżył się, iż w
Kaliszu i w Łodzi prawosławni są szykanowani przez wyznawców katolicyzmu. Charakteryzując
sytuację wewnętrzną w Kościele, krytykował działalność metropolity warszawskiego i całej Polski,
któremu zarzucał niekompetencję, zwłaszcza w zakresie organizacji szkolnictwa kościelnego[18].
W 1981 biskup Sawa przekazywał SB sugestie usunięcia z urzędów metropolity Bazylego oraz
arcybiskupa białostockiego i gdańskiego Nikanora, którego sam pragnął zastąpić na katedrze. Bez
powodzenia sugerował również utworzenie odrębnej prawosławnej akademii teologicznej w
miejsce sekcji tego wyznania na ChAT[69].
Po objęciu urzędu biskupa białostockiego Sawa doprowadził do ochłodzenia stosunków Kościoła

prawosławnego z ruchem „Solidarności”. Sam twierdził później, iż jego zasadą była lojalność wobec
każdych władz państwowych, niezależnie od ich charakteru. Zapewniał, że popierał prorobotnicze
postulaty „Solidarności”, zniechęcił go jednak bliski związek ruchu z Kościołem katolickim,
otwarcie popierał wprowadzenie stanu wojennego, co uważał za dobre rozwiązanie na
Białostocczyźnie. Odmówił przyjęcia daru „Solidarności” na potrzeby Cerkwi, a wyznawców
prawosławia wezwał do nieangażowania się w działania sprzeczne z zasadami działania państwa i
ze „współodpowiedzialnością za losy Ojczyzny”[69].
Metropolita Sawa przyznał, że skarżył się na kontakty z katolikami w Białymstoku, w okresie gdy
był zwierzchnikiem diecezji białostocko-gdańskiej. Jak twierdził, celem jego wypowiedzi w tym
zakresie było odzyskanie zrujnowanego monasteru Zwiastowania w Supraślu[61].
Kwestia współpracy Sawy – i innych hierarchów prawosławnych – z SB została obszernie opisana

na łamach „Rzeczpospolitej” w 2009. Część wiernych domagała się, po ujawnieniu tych informacji,
odejścia metropolity z urzędu. Ostatecznie jednak do dyskusji nad postawą duchowieństwa w
czasach PRL nie doszło. Metropolita Sawa stwierdził, że w świetle prawosławnego nauczania każdy
grzech może zostać zmazany przez pokutę, i poprosił o wybaczenie grzechów popełnionych przez
duchowieństwo prawosławne[70].
Autokefalia Cerkwi na Ukrainie
Kierowany przez metropolitę Sawę Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny nie uznał nadania
autokefalii Kościołowi Prawosławnemu Ukrainy przez patriarchę Konstantynopola Bartłomieja w
2019 roku, podważając ważność święceń biskupich jego zwierzchnika metropolity Epifaniusza[71].
W komunikacie Kancelarii Metropolity z 4 lutego 2023 roku metropolita Sawa wyraża poparcie dla
niezależności Cerkwi Prawosławnej Ukrainy[72].
Od samego początku wojny, o czym świadczą zarówno wypowiedzi poszczególnych

Biskupów jak i wszystkie oficjalne dokumenty św. Soboru Polskiego
Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego obradującego pod moim
przewodnictwem, popieraliśmy i nadal popieramy potrzebę
uniezależnienia się Cerkwi Prawosławnej w Ukrainie. Wielokrotnie
apelowaliśmy do Jego Świątobliwości Patriarchy Konstantynopola Bartłomieja o
zwołanie Spotkania Zwierzchników Lokalnych Cerkwi Prawosławnych celem
podjęcia w tej sprawie ogólnoprawosławnej decyzji rozwiązującej trudną sytuację
kanoniczną, celem uniknięcia kolejnych rozłamów w łamach św. Prawosławia.
W kolejnym komunikacie Kancelarii Metropolity z 11 kwietnia 2023 roku czytamy, że "Konflikt
wewnątrzprawosławny na Ukrainie jest konfliktem kościelnym i wyłącznie Kościół może go
rozwiązać na gruncie prawosławnego prawa kanonicznego.[73]"
Postawa Sawy w tym przedmiocie stała się przedmiotem krytyki w trakcie inwazji Rosji na Ukrainę
jako realizująca interesy cerkwi rosyjskiej i powielająca tezy jej propagandy[74].
List do patriarchy moskiewskiego Cyryla
1 lutego 2023[75] na stronie internetowej Patriarchatu Moskiewskiego został umieszczony list,

który metropolita Sawa skierował do patriarchy moskiewskiego Cyryla z okazji jego 14. rocznicy
intronizacji na urząd patriarchy[76]. Sawa pisał w liście m.in.:
Podczas Waszej patriarchalnej posługi Rosyjski Kościół Prawosławny zajaśniał

trudami Waszej Świątobliwości ożywieniem duchowym, służąc jako przykład dla
innych. Wróg wiary nie lubi stabilności Kościoła, stara się go zniszczyć. Dobitnie
świadczy o tym to, co wydarzyło się na Ukrainie. Jednak Moc Boża jest wielka, jest
niezwyciężona. Głęboko wierzymy, że zło, które niszczy Boski organizm kościelny,
zostanie zniszczone przez Zwycięzcę śmierci i piekła, Chrystusa. Modlimy się o to do
Głównego Pasterza, naszego Zbawiciela[75].
List został skrytykowany przez redakcję portalu ekumenizm.pl, która zauważyła, że:
Cyryl i jego Rosyjska Cerkiew Prawosławna od początku inwazji na Ukrainie

wspierała morderczą maszynę zagłady Władimira Putina. Rozboje, gwałty, tortury,
morderstwa i nieustanne ostrzeliwanie Ukrainy to dla Cyryla i jego organizacji
przejaw walki z dekadencją Zachodu i element metafizycznych zmagań. Cyryl jest w
tym kontekście nie tyle bezwiednym wykonawcą woli Putina, ale i gorliwym
pomocnikiem, biskupem frontu ideologicznego, który teologicznie usprawiedliwia
inwazję na Ukrainę.
W kontekście tych wydarzeń życzenia zwierzchnika polskiej Cerkwi nie tylko

zdumiewają, ale i przerażają swoją serdecznością i uznaniem dla działań Cyryla –
tak jak Putinowska Rosja wysyła irańskie drony na ukraińskie miasta i wsie, tak
Cerkiew pod rządami Cyryla bombarduje i infekuje prawosławny i cały
chrześcijański świat faszystowską ideologią i kremlowską propagandą. Całkiem
niedawno tenże Cyryl, oprócz tradycyjnych tyrad prowojennych, chwalił Putina, że w
Rosji nigdy tak dobrze nie było i groził końcem świata.
W tę narrację wpisują się słowa o „lśniącym duchowym odrodzeniu” oraz

odniesienie do napiętej sytuacji cerkiewnej w Ukrainie.
Warto wspomnieć, że nie kto inny jak Putin i propaganda kremlowska wymieniała
sytuację kościelną w Ukrainie jako jeden z powodów inwazji.
To nie są zwykłe, okolicznościowe życzenia, a porażające świadectwo jakiegoś

zagubienia, rozkroku, a może i kroku (w którą stronę?), dokonywanego w imieniu
(?) PAKP przez jej zwierzchnika.
Pozostaje pytanie, czy 14. rocznica objęcia sterów nad Cerkwią nie byłaby doskonałą
okazją do zaapelowania o zaprzestanie mordów, zaangażowaniem się na rzecz
pokoju, a nie pośrednim wsparciem dla działań człowieka, który wojnę
usprawiedliwia i popiera[77].
Dziennikarz Tomasz Terlikowski zaznaczył we wpisie na portalu Twitter:
List metropolity Sawy do patriarchy Cyryla – opublikowany w Polsce przez

Ekumenizm.pl – jest nie tylko haniebny, ale także teologicznie absurdalny. A jego
tekst powinien nie tylko zainteresować polskie służby, ale także wykluczyć Sawę z
sensownego dialogu ekumenicznego[78][76].
Cytowany w polskich mediach ekspert w tematyce prawosławia i prezes Fundacji Hagia Marina,
Patryk Panasiuk, podkreślał, że „Sawa używa form dalece wykraczających poza ramy protokołu, a
składanie życzeń z okazji nieokrągłej rocznicy wskazuje na zażyłość w kontaktach między
obydwoma zwierzchnikami”[79]. Stwierdził jednocześnie, że list arcybiskupa Sawy jest jawnym
poparciem dla Patriarchatu Moskiewskiego, który wspiera Władimira Putina i jego zbrojną napaść
na Ukrainę, która wywołała masową migrację społeczeństwa, zniszczenie wielu miast i mniejszych
miejscowości oraz śmierć nie tylko żołnierzy, ale i osób cywilnych.
W związku z listem metropolity do patriarchy Cyryla, działacze opozycji demokratycznej z lat 80.
zwrócili się do prezydenta Andrzeja Dudy o degradację generała brygady abp. Sawy[80]. Na list
Sawy zareagowali przedstawiciele mniejszości ukraińskiej oraz uchodźców z Ukrainy w Polsce,
wzywając metropolitę do jednoznacznego potępienia zbrodni rosyjskich na Ukrainie. Wezwali
również, by PAKP zmienił swoje stanowisko w sprawie autokefalii Kościoła Prawosławnego
Ukrainy i uznał go za kanoniczny[81].
4 lutego kancelaria prawosławnej metropolii warszawskiej opublikowała list otwarty metropolity

Sawy, w którym przeprasza on za zaistniałą sytuację, potępia rosyjską agresję na Ukrainę i odcina
się od poglądów Cyryla[82]:
Potępiałem i potępiam zbrodniczą inwazję Federacji Rosyjskiej na niepodległą

Ukrainę. Wyraz temu stanowisku dałem jeszcze w marcu 2022 roku kierując apel o
jej zaprzestanie zarówno do Federacji Rosyjskiej, jak i osobiście do Jego
Świątobliwości Patriarchy Cyryla. Wielokrotnie wyrażałem swoje zdumienie i
zażenowanie wypowiadanymi przez Patriarchę Cyryla słowami na temat wojny w
Ukrainie. Nie podzielałem i nie podzielam tych opinii i uważam, że nie służą
przywróceniu pokoju w Ukrainie oraz negatywnie wpływają na postrzeganie
Prawosławia.
Jednoznacznie stwierdzam, że moja depesza została wysłana jedynie, by spełnić

wymogi przyjęte protokołem, bez uwzględnienia trudnej sytuacji geopolitycznej.
Perspektywa ostatnich dni oraz dokonana przez wielu interpretacja moich zamiarów
i słów w sposób sprzeczny z moimi intencjami pokazuje, iż pomyliłem się, a sytuacja
wymagała większej ostrożności. Dlatego wyrażam swój żal, że wywołałem tak duże
zamieszanie medialne, narażające wspólnotę Polskiego Autokefalicznego Kościoła
Prawosławnego na – niezasłużony przez Nią – ból. W duchu zbliżającej się w
naszym Kościele, Niedzieli Wybaczenia Win zwracam się do Was Bracia i Siostry w
Chrystusie, a także do wszystkich Rodaków: wybaczcie mnie, grzesznemu.
Odznaczenia
Lista odznaczeń metropolity Sawy częściowo oparta na danych ze strony diecezji białostocko-
gdańskiej[58].
Kościelne
Order św. Marii Magdaleny z ozdobami (Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny)
Order Krzyża Grobu Pańskiego I stopnia (Patriarchat Jerozolimski)
Order Świętego Sergiusza Radoneżskiego I stopnia (Rosyjski Kościół Prawosławny)
Order św. księcia Daniela Moskiewskiego I stopnia (Rosyjski Kościół Prawosławny)[83]
Order Świętego Włodzimierza
Krzyż św. Innocentego I stopnia (Kościół Prawosławny w Ameryce)
Gwiazda ESCO (Międzynarodowe Bractwo Dobroczynności Templariuszy)
Order Krzyża Świętej Eufrozyny Połockiej (Egzarchat Białoruski)[84]
Świeckie
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1999)[85]
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Złoty Krzyż Zasługi
Order Autonomii Palestyńskiej
Order księcia Jarosława Mądrego[86]
Order księcia Jarosława Mądrego I stopnia[55]
Medal za Zasługi dla Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie (2014)[87]
Pierścień Niepodległości (2019)[88]
Uwagi
a. Przekształcona w 2012 w parafialną.
Przypisy
1. Ks. metropolita prof. dr hab. Sawa Michał Hrycuniak (http://nauka-polska.pl/#/profile/scientist?id
=10688), [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2016-06-24].
2. M. Krzysztofiński, K. Sychowicz, W kręgu „Bizancjum”, „Aparat represji w Polsce Ludowej
(1944–1989)”, nr 1, 2008, s. 96–100.
3. Grzesiak K.: Diecezja lubelska wobec prawosławia w latach 1918–1939. Wydawnictwo
Archidiecezjalne GAUDIUM, 2010, s. 448. ISBN 978-83-7548-003-0.
4. Grzesiak K.: Diecezja lubelska wobec prawosławia w latach 1918–1939. Wydawnictwo
Archidiecezjalne GAUDIUM, 2010, s. 92. ISBN 978-83-7548-003-0.
5. W służbie Bogu i ludziom. Księga Jubileuszowa Metropolity Warszawskiego i całej Polski
Sawy. Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna, 2008, s. 11.
ISBN 978-83-60311-14-1.
6. A. Matreńczyk, Z metropolitą Sawą o życiu i Cerkwi, „Przegląd Prawosławny”, nr 8 (338),
sierpień 2013.
7. Za wszystko dziękuję Bogu i Wam, „Przegląd Prawosławny”, nr 1 (295), styczeń 2010, s. 2–3.
8. A. Matreńczyk: Jubileusz metropolity Sawy (http://archiwum.przegladprawoslawny.pl/articles.ph
p?id_n=760&id=8). „Przegląd Prawosławny”, grudzień 2004. [dostęp 2011-01-18]. (pol.).
9. 50-lecie postrzyżyn mniszych Metropolity Sawy (http://www.orthodox.pl/50-lecie-postrzyzyn-mni
szych-metropolity-sawy/), www.orthodox.pl [dostęp 2016-02-12].
ISBN 978-83-60311-14-1.
(1944–1989)”, nr 1, 2008, s. 102–108.
12. A. Mironowicz: Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Białystok:
Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2001, s. 272. ISBN 83-7431-046-4.
13. Ks. A. Kuryłowicz, Prawosławne ośrodki zakonne na ziemiach polskich w okresie powojennym,
[w:] red. A. Mironowicz, U. Pawluczuk, P. Chomik, Życie monastyczne w Rzeczypospolitej,
Zakład Historii Kultur Pogranicza Instytutu Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok
2001, ISBN 83-902928-8-2, s. 252–253.
14. „Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego”, nr 1–2/1979, s. 152.
15. Dudra S.: Kościół Prawosławny na ziemiach zachodnich i północnych Polski po II wojnie
światowej. Zielona Góra: Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego, 2004, s. 31.
ISBN 83-89712-37-7.
ISBN 978-83-60311-14-1.
(1944–1989)”, nr 1, 2008, s. 132–134.
19. A. Matreńczyk, Z metropolitą Sawą o życiu i Cerkwi, „Przegląd Prawosławny”, nr 9 (339).
ISBN 978-83-60311-14-1.
21. Sosna G., Troc-Sosna A.: Święte miejsca i cudowne ikony. Prawosławne sanktuaria na
Białostocczyźnie. Białystok: Orthdruk, 2006, s. 152. ISBN 83-85368-69-8.
ISBN 978-83-60311-14-1.
23. Nominacja generalska dla Jego Ekscelencji Arcybiskupa Sawy, Polski Żołnierz Prawosławny,
nr 3 (8), lipiec–sierpień–wrzesień 1996, ISSN 1233-7587, s. 3.
Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2001, s. 290–291. ISBN 83-7431-046-4.
26. Białystok: Metropolici stracili pracę (http://www.wspolczesna.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=%2F2
0121129%2FREG00%2F121129628).
ISBN 978-83-60311-14-1.
28. E. Czykwin, Inni nas wzbogacają, „Przegląd Prawosławny”, nr 7/2000,
ISSN 0867-7476 (http://worldcat.org/issn/0867-7476), s. 7.
Sawy. Warszawa: Warszawska Metropolia Prawosławna, 2008, s. 16–17.
ISBN 978-83-60311-14-1.
31. Hospitalizacja Jego Eminencji metropolity Sawy, „Wiadomości Polskiego Autokefalicznego
Kościoła Prawosławnego”, Warszawska Metropolia Prawosławna, Warszawa 2008, nr 8 (225),
32. D. Sulima, Metropolita Sawa tymczasowym Ordynariuszem WP (https://web.archive.org/web/2
0160304134420/http://www.orthodoxia.pl/?p=2&_s=9&details=2928). orthodoxia.pl.
[zarchiwizowane z tego adresu (http://www.orthodoxia.pl/?p=2&_s=9&details=2928) (2016-03-
04)].
33. meg: Wybrano nowego zwierzchnika prawosławnego ordynariatu (http://wiadomosci.wp.pl/wybr
ano-nowego-zwierzchnika-prawoslawnego-ordynariatu-6036797346955905a). [w:] Polska
Agencja Prasowa [on-line]. Wirtualna Polska. [dostęp 2010-06-09]. (pol.).
34. Arcybiskup Sawa / Uniwersytet w Białymstoku (https://uwb.edu.pl/uniwersytet/o-nas/doktorzy-h
onoris-causa/arcybiskup-sawa), uwb.edu.pl [dostęp 2023-03-06].
ISBN 978-83-60311-14-1.
ISBN 978-83-60311-14-1.
ISBN 978-83-60311-14-1.
ISBN 978-83-60311-14-1.
ISBN 978-83-60311-14-1.
ISBN 978-83-60311-14-1.
41. Pielgrzymka Jego Eminencji, Wielce Błogosławionego Sawy, metropolity warszawskiego i całej
Polski do Ziemi Świętej (26 listopada – 3 grudnia 2010), „Wiadomości Polskiego
Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego”, Warszawska Metropolia Prawosławna, Warszawa
2008, nr 8 (225), ISSN 0239-4499 (http://worldcat.org/issn/0239-4499), s. 3–9.
ISBN 978-83-60311-14-1.
43. A. Matreńczyk, Bóg i Cerkiew nakładają na mnie ciężki krzyż, „Przegląd Prawosławny”, nr 3
(285), marzec 2009, ISSN 1230-1078 (http://worldcat.org/issn/1230-1078), s. 2.
44. На празднование 65-летия Предстоятеля Русской Православной Церкви в Москву прибыл
Блаженнейший Митрополит Варшавский и всей Польши Савва (http://www.patriarchia.ru/d
b/text/1747640.html). patriarchia.ru. [dostęp 2011-11-19]. (ros.).
ISBN 978-83-60311-14-1.
ISBN 978-83-60311-14-1.
47. Ks. D. Sawicki, Historia Cypru i Cypryjskiej Cerkwi Prawosławnej, „Wiadomości Polskiego
Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego”, nr 5 (234),
48. Oficjalna strona Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego – Wizyta Metropolity
Sawy na Cyprze (http://www.orthodox.pl/wizyta-metropolity-sawy-na-cyprze/) [dostęp 2017-05-
02].
ISBN 978-83-60311-14-1.
50. Wizyta metropolity Sawy w Atenach (https://web.archive.org/web/20170216210900/http://www.
orthodoxia.pl/?p=2&details=5101). orthodoxia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (http://www.ort
hodoxia.pl/?p=2&details=5101) (2017-02-16)].
51. Wizyta metropolity warszawskiego i całej Polski Sawy w Cerkwi Prawosławnej Czech i Słowacji
(26–29 kwietnia 2012 r.), „Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego”,
Warszawska Metropolia Prawosławna, Warszawa 2008, nr 6 (271),
ISBN 978-83-60311-14-1.
ISBN 978-83-60311-14-1.
ISBN 978-83-60311-14-1.
55. Президент Украины вручил Предстоятелям Поместных Православных Церквей
государственные награды (http://www.patriarchia.ru/db/text/3129048.html).
56. Metropolita Sawa przybył na Kretę (http://www.wiadomosci.cerkiew.pl/news.php?id_n=379).
wiadomosci.cerkiew.pl. [dostęp 2016-06-23]. (pol.).
57. Oficjalna strona Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego – Z Kancelarii
Metropolity (http://www.orthodox.pl/z-kancelarii-metropolity-8/) [dostęp 2017-09-12].
58. Metropolita Sawa (https://web.archive.org/web/20100212083114/http://www.orthodox.bialystok.
pl/sawa.htm). orthodox.bialystok.pl. [dostęp 2010-09-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (http://
www.orthodox.bialystok.pl/sawa.htm) (2010-02-12)]. (pol.).
59. Spis treści poszczególnych numerów pisma (https://web.archive.org/web/20160305190418/htt
p://chat.edu.pl/sklep/spisy/spisy.htm). chat.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (http://chat.e
du.pl/sklep/spisy/spisy.htm) (2016-03-05)].
60. SAWA METROPOLITA WARSZAWY I CAŁEJ POLSKI 1938 (https://web.archive.org/web/2016
0305172212/http://chat.edu.pl/biblioteka/cgibin/makwww.cgi?BM=01&IM=01&TX=&NU=01&WI
=SAWAbMETROPOLITAbWARSZAWYbIbCAlEJbPOLSKIb1938). chat.edu.pl.
[zarchiwizowane z tego adresu (http://chat.edu.pl/biblioteka/cgibin/makwww.cgi?BM=01&IM=01
&TX=&NU=01&WI=SAWAbMETROPOLITAbWARSZAWYbIbCAlEJbPOLSKIb1938) (2016-03-
05)].
61. Metropolita Sawa: Rozmawiałem z SB (http://www.wspolczesna.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/2
0090103/REG00/486508900).
(1944–1989)”, nr 1, 2008, s. 113.
(1944–1989)”, nr 1, 2008, s. 114.
(1944–1989)”, nr 1, 2008, s. 119–120.
(1944–1989)”, nr 1, 2008, s. 123.
(1944–1989)”, nr 1, 2008, s. 124.
(1944–1989)”, nr 1, 2008, s. 125–126.
(1944–1989)”, nr 1, 2008, s. 128.
(1944–1989)”, nr 1, 2008, s. 135–136.
70. R. Michalak: Polityka wyznaniowa państwa polskiego wobec mniejszości religijnych w latach
1945–1989. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, 2014, s. 359.
ISBN 83-7431-046-4.
71. Katarzyna Kaczorowska, Co z uznaniem ukraińskiej Cerkwi? Pytamy metropolitę Sawę. „Teraz
trwa wojna” (https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/2176527,1,co-z-uznaniem-
ukrainskiej-cerkwi-pytamy-metropolite-sawe-teraz-trwa-wojna.read), www.polityka.pl, 2022
[dostęp 2023-02-15] (pol.).
72. ORTHODOX | Komunikat Kancelarii Metropolity (https://www.orthodox.pl/komunikat-kancelarii-
metropolity-47/), www.orthodox.pl [dostęp 2023-05-13].
73. ORTHODOX | Sprostowanie ws. nieprawdziwych informacji dotyczących PAKP (https://www.ort
hodox.pl/sprostowanie-ws-nieprawdziwych-informacji-dotyczacych-pakp/), www.orthodox.pl
[dostęp 2023-05-13].
74. Mirosław Czech: Arcybiskup Sawa: polskie oblicze „ruskiego mira” (https://wyborcza.pl/magazy
n/7,124059,28798884,arcybiskup-sawa-polskie-oblicze-ruskiego-mira.html). wyborcza.pl, 17
sierpnia 2021. [dostęp 2022-08-18].
75. Поздравление Блаженнейшего Митрополита Варшавского Саввы Святейшему
Патриарху Кириллу с годовщиной интронизации / Проповеди / Патриархия.ru (http://ww
w.patriarchia.ru/db/text/6001192.html), Патриархия.ru [dostęp 2023-02-03] (ros.).
76. Abp Sawa wysłał list do Cyryla. Pisze o Ukrainie i wrogach wiary (https://www.rp.pl/kosciol/art3
7890171-abp-sawa-wyslal-list-do-cyryla-pisze-o-ukrainie-i-wrogach-wiary), Rzeczpospolita
[dostęp 2023-02-03] (pol.).
77. Redakcja, Metropolita Sawa gratuluje patriarsze moskiewskiemu duchowego odrodzenia (http
s://www.ekumenizm.pl/koscioly/wschodnie/metropolita-sawa-gratuluje-patriarsze-moskiewskie
mu-duchowego-odrodzenia/), Ekumenizm.pl, 1 lutego 2023 [dostęp 2023-02-03] (pol.).
78. [List metropolity Sawy...] (https://twitter.com/tterlikowski/status/1621066792922746881?ref_src
=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E1621066792922746881%7Ctwg
r%5E2aee5010af79429a09322a92dcb153af80148fda%7Ctwcon%5Es1_&ref_url=https://www.r
p.pl/kosciol/art37890171-abp-sawa-wyslal-list-do-cyryla-pisze-o-ukrainie-i-wrogach-wiary),
Twitter [dostęp 2023-02-03] (pol.).
79. Zwierzchnik polskiego prawosławia wysłał zażyły list do patriarchy Cyryla (https://dorzeczy.pl/kr
aj/399550/abp-sawa-wyslal-zazyly-list-do-cyryla.html), Do Rzeczy, 1 lutego 2023 [dostęp 2023-
02-03] (pol.).
80. Dawni działacze opozycji chcą, aby prezydent RP zdegradował generała abp. Sawę (https://dzi
eje.pl/dziedzictwo-kulturowe/dawni-dzialacze-opozycji-chca-aby-prezydent-rp-zdegradowal-gen
erala-abp-sawe), dzieje.pl [dostęp 2023-02-21] (pol.).
81. Ukraińcy w Polsce apelują do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego | eKAI (http
s://www.ekai.pl/ukraincy-w-polsce-apeluja-do-polskiego-autokefalicznego-kosciola-prawoslawn
ego/), eKAI | Portal Katolickiej Agencji Informacyjnej, 13 lutego 2023 [dostęp 2023-02-15].
82. Komunikat Kancelarii Metropolity (https://wiadomosci.cerkiew.pl/news.php?id_n=5163),
wiadomosci.cerkiew.pl, 4 lutego 2023 [dostęp 2023-03-04].
83. Предстоятель Польской Православной Церкви митрополит Савва награжден орденом
святого благоверного князя Даниила Московского I степени (http://www.sedmitza.ru/news/4
23868.html).
84. ХРОНИКА – Две радуги (https://web.archive.org/web/20071218024151/http://minds.by/stupen
y/nomera/8/st8_33.html). minds.by. [zarchiwizowane z tego adresu (http://minds.by/stupeny/no
mera/8/st8_33.html) (2007-12-18)].
85. M.P. z 1999 r. nr 16, poz. 219 (https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP199901
60219).
86. УКАЗ ПРЕЗИДЕНТА УКРАИНЫ № 424/2008 (http://www.president.gov.ua/ru/documents/785
5.html).
87. Tadeusz J. Zieliński. Medal za Zasługi dla Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w
Warszawie. Ustanowienie – kształt – osoby uhonorowane. „Rocznik Teologiczny”. LVI (2014)
(z. 2). s. 273.
88. Metropolita Sawa odznaczony Pierścieniem Niepodległości (https://www.orthodox.pl/metropolit
a-sawa-odznaczony-pierscieniem-niepodleglosci/). orthodox.pl, 30 maja 2019. [dostęp 2019-
05-30].
Bibliografia
Wiesław Romanowski. Autokefalia tak, ale zgodna z prawem (https://www.polityka.pl/tygodnikp
olityka/kraj/1777214,1,autokefalia-tak-ale-zgodna-z-prawem.read?src=mt). „Polityka”. 6
stycznia 2019.
Linki zewnętrzne
Gra z bezpieką o życie Cerkwi – rozmowa z abp Sawą (http://wyborcza.pl/1,88975,6116478,Gr
a_z_bezpieka_o_zycie_Cerkwi___rozmowa_z_abp_Sawa.html)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sawa_(Hrycuniak)&oldid=70466548”

Sawa (Hrycuniak) - Wikipedia, Wolna Encyklopedia

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sawa (Hrycuniak) - Wikipedia, Wolna Encyklopedia

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Sawa (ofic. tyt.: Jego Eminencja, Wielce Błogosławiony Sawa

Jest absolwentem studiów teologicznych na

W latach 1966–1970 pełnił funkcję dyrektora Kancelarii Metropolitalnej w Warszawie. W

Przełożony monasteru w Jabłecznej

8 lutego 1970 otrzymał godność archimandryty i skierowanie do monasteru św. Onufrego w

20 listopada 1979 otrzymał nominację na biskupa

31 lipca 1981 został przeniesiony na katedrę białostocko-gdańską. W nowej diecezji podjął

W latach 1984–1990 był prorektorem Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie. W

Metropolita warszawski i całej Polski

W czasie choroby metropolity warszawskiego Bazylego, od

6 lutego 2000 prezydent Polski Aleksander Kwaśniewski

Od 25 czerwca do 15 lipca 2008 metropolita przebywał w Metropolita Sawa i arcybiskup lubelski i

Jest doktorem honoris causa seminarium św.

Jako metropolita warszawski i całej Polski przyczynił się

Trzykrotnie uczestniczył w Świętych Soborach Panprawosławnych – spotkaniach wszystkich

W 2016 stanął na czele delegacji Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego na Święty i

Autor ponad stu publikacji teologicznych[58], w tym siedemnastu artykułów opublikowanych na

Historycy związani z IPN, Krzysztof Sychowicz i Mariusz Krzysztofiński, na podstawie analizy

TW „Jurek”, związany z kurią metropolitalną w Warszawie, zapewniał SB bezpośredni

W 1977 TW „Jurek” przekazał SB relację z udziału w obradach Światowej Rady Kościołów[68].

W związku z trudnymi relacjami z metropolitą warszawskim Bazylim bezpośrednio po objęciu

Po objęciu urzędu biskupa białostockiego Sawa doprowadził do ochłodzenia stosunków Kościoła

Kwestia współpracy Sawy – i innych hierarchów prawosławnych – z SB została obszernie opisana

Autokefalia Cerkwi na Ukrainie

Od samego początku wojny, o czym świadczą zarówno wypowiedzi poszczególnych

List do patriarchy moskiewskiego Cyryla

1 lutego 2023[75] na stronie internetowej Patriarchatu Moskiewskiego został umieszczony list,

Podczas Waszej patriarchalnej posługi Rosyjski Kościół Prawosławny zajaśniał

Cyryl i jego Rosyjska Cerkiew Prawosławna od początku inwazji na Ukrainie

W kontekście tych wydarzeń życzenia zwierzchnika polskiej Cerkwi nie tylko

W tę narrację wpisują się słowa o „lśniącym duchowym odrodzeniu” oraz

To nie są zwykłe, okolicznościowe życzenia, a porażające świadectwo jakiegoś

List metropolity Sawy do patriarchy Cyryla – opublikowany w Polsce przez

4 lutego kancelaria prawosławnej metropolii warszawskiej opublikowała list otwarty metropolity

Potępiałem i potępiam zbrodniczą inwazję Federacji Rosyjskiej na niepodległą

Jednoznacznie stwierdzam, że moja depesza została wysłana jedynie, by spełnić

You might also like