Hilary z Chichesteru

Hilary z Chichesteru (ur. ok. 1110, zm. 1169) – angielski Hilary

duchowny, biskup Chichesteru.
Biskup Chichesteru
Anglik z urodzenia, studiował prawo kanoniczne i pracował Data ok. 1110
w Rzymie jako notariusz papieski. Poznał tam wielu urodzenia
dostojników kościelnych łącznie z przyszłym papieżem Data śmierci 1169
Hadrianem IV i pisarzem Janem z Salisbury. W Anglii był
Biskup Chichesteru
notariuszem z otoczenia Henryka z Blois, biskupa
Winchesteru i brata króla Stefana z Blois. Po nieudanej Okres 1147-1169
sprawowania
nominacji na arcybiskupa Yorku, papież Eugeniusz III
wynagrodził go biskupstwem Chichesteru w 1147. Dziekan Christchurch
Okres przed 1139-?
Hilary spędził wiele lat zmagając się z opactwem Battle sprawowania
usiłując wyegzekwować swe prawo jako biskupa do nadzoru
Wyznanie chrześcijaństwo
nad tym klasztorem. Zmagał się również z Tomaszem
Becketem, ówczesnym kanclerzem króla Henryka II Kościół rzymskokatolicki
Plantageneta, późniejszym arcybiskupem Canterbury.
Sakra 3 sierpnia 1147
Hilary popierał króla Henryka II Plantageneta w jego biskupia
konflikcie z Becketem. Henryk mianował Hilarego szeryfem
i zatrudnił jako sędziego na dworze królewskim. Na Sukcesja apostolska
polecenie papiestwa Hilary służył jako sędzia-delegat, by Data 3 sierpnia 1147
rozpoznawać sprawy, które przekazano do Anglii. Znany ze konsekracji
wspierania swych duchownych oraz jako specjalista od Miejscowość Canterbury
prawa kanonicznego, Hilary pracował nad kanonizacją
Edwarda Wyznawcy, dawnego króla Anglii. Konsekrator Theobald z Bec

Młodość
Hilary urodził się prawdopodobnie około 1110 i zapewne pochodził z niższych warstw
społeczeństwa, jednak nic nie wiadomo o jego przodkach[1]. Jego brat był kanonikiem przy
katedrze w Salisbury, więc obaj mogli pochodzić z okolic Salisbury[1]. Hilary był notariuszem przy
Henryku z Blois, biskupa Winchester i dziekanem kościoła Christchurch w Twynham w hrabstwie
Hampshire[2], prawdopodobnie otrzymując oba stanowiska dzięki wpływom Henryka z Blois[3].
Christchurch był kościołem kolegiackim duchownych świeckich, czyli tych, którzy nie byli
mnichami[4]. Hilary został dziekanem kolegiaty przed 1139[2]. Wykształcony w prawie
kanonicznym, pracował w Rzymie w 1144 jako adwokat lub prawnik[2][5]. W Kancelarii
Apostolskiej bądź w innym papieskim urzędzie pracował również w 1146[6][7]. Wśród jego
współpracowników w kancelarii byli Robert Pullen, Jan z Salisbury i Nicholas Breakspear,
późniejszy papież Hadrian IV[8].

Jako dziekan kapituły Christchurch, Hilary przywrócił tradycyjny cykl uroczystości religijnych,
który został zarzucony przez jego poprzedników; dbał również o dotacje, przywileje i własności
ziemskie[9]. Nakazał ponadto spisać dzieje kościoła Christchurch (dzieło to istnieje do dziś)[10]. W
1147 Hilary był jednym z kandydatów na arcybiskupa Yorku[11]. Jego kandydatura była wspierana
przez Hugh de Puiset, ówczesnego skarbnika Yorku i późniejszego biskupa Durham oraz przez
Roberta z Ghent, dziekana Yorku i Lorda Kanclerza Anglii[12], jak również przez króla Stefana z
Blois[1]. Wydaje się, że dostał najwięcej głosów, ale wyniki wyborów były kwestionowane przez
zwolenników jego rywala, Murdaca. O rozstrzygnięcie zwrócono się do papieża, a ten wybrał
Murdaca[4]. Papież Eugeniusz III postanowił zrekompensować Hilaremu tę porażkę, mianując go
biskupem Chichesteru[11]. Hilary został mianowany biskupem Chichesteru w lipcu 1147[2] i
otrzymał sakrę biskupią 3 sierpnia 1147[13]. Theobald z Bec, arcybiskup Canterbury, konsekrował
go w Canterbury, wraz z Nigelem, biskupem Ely, Robertem, biskupem Bath i Williamem de
Turbeville, biskupem Norwich, asystującymi przy ceremonii. Przez szereg lat Hilary sprawował
urząd dziekana, posiadając tym samym w swym ręku dwa kościelne beneficja jednocześnie[12].

Rządy Stefana
Król Stefan wysłał Hilarego na synod w Reims w 1148 wraz z Robertem de Bethune, biskupem
Hereford i Williamem de Turbeville. Theobald z Bec również był obecny, pomimo że król zabronił
mu uczestnictwa[14]. Średniowieczny kronikarz Gervase z Canterbury stwierdził, że Stefan chciał
osłabić pozycję Theobalda względem papiestwa, lecz Stefan także mógł chcieć zagwarantować
sobie zwierzchnictwo nad angielskim Kościołem powołując się stanowczo na prawo do
ograniczania papieskich kontaktów z angielskimi biskupami, co było praktykowane przez jego
poprzedników[15].

Hilary próbował uzasadniać królewską próbę wykluczenia Theobalda z obrad synodu, co okazało
się być głównym powodem, dlaczego Stefan zezwolił Hilaremu w nim uczestniczyć[3]. Hilary został
nagrodzony za swą lojalność nominacją na kapelana królowej[1]. Wkrótce po synodzie w Reims
Robert de Bethune zmarł, a na biskupa Hereford został wybrany, za wskazaniem papieża, Gilbert
Foliot. Theobald był na wygnaniu we Flandrii, ponieważ przeciwstawił się królowi, więc papież
nakazał Robertowi de Sigello, biskupowi Londynu, Joscelinowi de Bohon, biskupowi Salisbury i
Hilaremu, udać się do Flandrii i pomóc Theobaldowi wyświęcić Gilberta. Jednakże biskupi byli
niechętni i oświadczyli papieżowi, że nie wyświęcą Gilberta, ponieważ nie otrzymał on królewskiej
zgody, ani nie złożył hołdu Stefanowi. Theobald wyświęcił więc Gilberta z pomocą kilku
miejscowych biskupów[16]. Hilary był jednym z biskupów którzy pogodzili Theobalda i Stefana po
synodzie w Reims[17], pomagając w negocjacjach po powrocie Theobalda do Anglii. Theobald
osiadł na zamku Framlingham. Negocjacje między stronnikami króla i arcybiskupa zakończyły się
ustępstwem króla i przywróceniem arcybiskupstwa Theobaldowi[18].

Zmagania z opactwem Battle

Hilary przez wiele lat toczył spór z opatem Battle, który
utrzymywał, że jego opactwo, choć znajduje się na terenie
diecezji Chichester, jest wyłączone spod nadzoru biskupa[19].
Opactwo nigdy nie otrzymało papieskiego zwolnienia, lecz
powoływało się na fakt, iż jest królewską fundacją Wilhelma
Zdobywcy i na swój status jako prywatnego kościoła króla[20].
Pod rządami króla Stefana roszczenia opactwa wzięły górę, ale
po śmierci króla Hilary ekskomunikował opata. Ten odwołał
Ruiny opactwa Battle
się do papieża[21], ale odwołanie odniosło odwrotny skutek –
Hilary otrzymał od obu papieży Eugeniusza III i Hadriana IV
nakaz dla opata, by ten okazał posłuszeństwo biskupowi. W
1157 ówczesny opat Battle, Walter de Luci, brat Ryszarda de Luci królewskiego ministra, wytoczył
sprawę przed królem Henrykiem II, podczas obrad rady w Colchesterze[19].
Podczas obrad, Walter de Lucy przedstawił akt fundacyjny Wilhelma Zdobywcy i potwierdzenie
króla Henryka I Beauclerca, dziada Henryka II. Potwierdzono autentyczność obu dokumentów i
fakt zwolnienia opactwa z nadzoru kościelnego, ponieważ Henryk II podczas swej koronacji
potwierdził wszystkie akty swego dziada[20]. Współczesne badania dowodzą jednak, że co najmniej
jeden z dokumentów był wcześniej podrobiony, krótko przed 1155[22][23]. Historyk Eleanor Searle
twierdzi, że akty były podrobione trzykrotnie: raz krótko po śmierci Stefana między 1154 a 1157,
kilka z nich ponownie w okresie między 1157 a 1174 i kolejne w pierwszej połowie XIII wieku. Co
najmniej jeden akt prawdopodobnie został podrobiony po śmierci Hilarego, ponieważ zawiera jego
imię jako świadka[23]. Hilary twierdził, że tylko papieski przywilej mógłby zwolnić klasztor z
nadzoru biskupiego i że opactwo nie posiada tego przywileju[19]. Hilary dowodził, że żaden król nie
ma prawa wydać takiego zwolnienia, o ile nie otrzymałby go od papieża[3]. Henry nie ugiął się
przed tym argumentem, gdyż uderzał on w jego królewskie prerogatywy[19]. Tomasz Becket,
wówczas kanclerz Henryka, a później znany ze swojego sporu z Henrykiem o przywileje kościelne,
był jednym z głównych oponentów Hilarego podczas rady[24]. Ostatecznie przekonano Hilarego do
wycofania wszelkich biskupich roszczeń wobec opactwa[20].

Biograf Henryka II, historyk W. L. Warren, wyjaśnia, że Hilary był zmuszany do wytoczenia
procesu opactwu Battle przez swoją kapitułę katedralną i że Hilary nie prowadził sprawy
energicznie[20]. Historyk Henry Mayr-Harting uważa proces z opactwem za jedyny wyjątek w
długiej karierze Hilarego jako stronnika króla przeciw papiestwu i twierdzi, że jedynym powodem
dla którego Hilary sprzeciwił się królowi było zlekceważenie jego praw jako biskupa diecezjalnego.
Mayr-Harting wskazuje ponadto, że Theobald z Bec wspierał wysiłki Hilarego w obronie jego
praw[25].

Według badacza Nicholasa Vincenta cała podstawa tego zapisu, która ostatecznie opiera się na
Kronice opactwa Battle, jest częścią fałszerstw spreparowanych przez mnichów z Battle. Według
niego jedyne świadectwa pisane szczegółowo opisujące przebieg prawnego sporu, poza Kroniką, to
podrobiony akt Henryka II dla opactwa oraz list Theobalda, który również może być podrobiony,
gdyż powtarza relację Kroniki niemal słowo w słowo. Według Vincenta kluczową kwestią jest to, że
– chociaż nie ma wątpliwości co do sporu między Hilarym a opactwem o kwestię wyłączenia spod
władzy biskupa, co poświadcza list Becketa z 1170 wzmiankujący o jakiejś formie ugody między
mnichami a biskupem – zapisy Kroniki są niewiarygodne. Niestety list z 1170 nie podaje
szczegółów sporu, stwierdza jedynie że biskup był „zmuszony zawrzeć ugodę z opatem”[26].

Rządy Henryka II
Hilary sprawował urząd szeryfa Sussex w 1155[27], a później ponownie od 1160 do 1162.
Powierzenie stanowiska szeryfa biskupowi było czymś niezwykłym i świadczy o zaufaniu jakim król
Henryk II darzył Hilarego[1]. Hilary był jedynym biskupem, który sprawował urząd szeryfa podczas
panowania Henryka (z wyjątkiem – być może – Roberta de Chesney, biskupa Lincoln)[17]. Synod
Kościoła angielskiego w 1143 zabronił duchownym sprawować urzędów zarządców lub poborców
podatkowych dla osób świeckich[28]. Ponieważ do urzędowych obowiązków szeryfa należało
pobieranie dochodów z majątków królewskich i podatków z terenu hrabstwa, a także
przekazywanie tych dochodów skarbnikowi, duchowny sprawujący urząd szeryfa działałby wbrew
postanowieniom synodu z 1143 roku[29][30]. Hilary był znany jako znawca prawa kanonicznego i
papież często korzystał z jego usług jako sędziego-delegata do sądzenia spraw, w których odwołano
się do Rzymu i odesłanych do kraju pochodzenia, by zostały rozstrzygnięte w kraju[31]. Towarzyszył
również innym sędziom papieskim, m.in. Theobaldowi z Bec[4]. Hilary służył w Anglii jako
królewski sędzia w 1156[1], potem przebywał z królem w Normandii od końca 1156 do kwietnia
1157[32]. Hilary działał jako sędzia-delegat dla
papiestwa w co najmniej 15 sprawach podczas swej
posługi biskupiej[33]. Działał jako doradca prawny
Henryka II w szeregu spraw, a jego urzędnicy
czasami sporządzali dokumenty dla króla[34].

Hilary stworzył urzędy skarbnika i kanclerza

diecezji Chichester w celu uporządkowania i
poprawienia finansów kapituły katedralnej i
diecezji[35]. Ponadto brał udział w procesie
kanonizacyjnym Edwarda Wyznawcy pisząc list do
papieża Aleksandra III potwierdzający świętość
Edwarda[1]. Był jednym z trzech biskupów którzy
ogłosili kanonizację w Opactwie Westminsterskim i
celebrowali mszę ku czci nowego świętego.
Pozostali dwaj biskupi to Robert de Chesney i Nigel, Męczeństwo Tomasza Becketa z witraża katedry
biskup Ely[32]. Canterbury. Hilary był przeciwnikiem Becketa

W maju 1162 Hilary wszedł w skład poselstwa

wysłanego do członków kapituły katedry w Canterbury przez króla Henryka II by zapewnić wybór
Tomasza Becketa na arcybiskupa Canterbury[36]. Gdy Gilbert Foliot, biskup Hereford sprzeciwił
się kandydaturze Becketa, Hilary zajął stanowisko, że król życzył sobie, by wybrano tego właśnie
kandydata, więc biskupi i elektorzy powinni uszanować wolę króla[17]. Kiedy zwrócono uwagę, że
biskupem Canterbury powinien zostać mnich, tak jak to było dotychczas w zwyczaju, Hilary zapytał
adwersarzy czy uważają, że tylko jeden styl życia jest miły Bogu[4].

W kolejnym roku synod w Westminster okazał się wstępem do narastającego konfliktu między
królem a Becketem w sprawie zakresu jurysdykcji sądów królewskich i sądów kościelnych[1]. Istotą
sporu była kwestia duchownych, którzy popełnili przestępstwa; Becket bronił pozycji Kościoła, że
wszyscy duchowni, łącznie z tymi, którzy przyjęli święcenia niższe mogą być sądzeni tylko przez
sądy kościelne. Ponieważ prawdopodobnie aż 20 procent populacji Anglii mogło być objęte jakąś
formą święceń kapłańskich, łącznie z święceniami niższymi, więc zgoda na to zmniejszyła by
znacząco zakres władzy królewskiej[37]. W przeszłości na mocy angielskiego prawa sądzono
duchownych, którzy popełnili poważne wykroczenia w sądach królewskich, ale ostatnie zmiany w
prawie kanonicznym zmieniły tę praktykę. W Westminsterze Henryk próbował zmusić ważniejsze
osoby świeckie i biskupów, by przysięgli stać na straży starych angielskich zwyczajów, a nie nowych
praktyk opartych na prawie kanonicznym[38]. Wszyscy biskupi przysięgli, ale z zastrzeżeniem, że
dawne zwyczaje nie mogą być w sprzeczności z prawem kanonicznym. Hilary jednakże nie dodał
tego zastrzeżenia do swej przysięgi[1]. Chociaż przysięga wspierała pozycję Becketta, po radzie
większość biskupów, łącznie z Hilarym, została przekonana przez króla do poparcia
kompromisowego rozwiązania i wsparcia Henryka[39].

Po synodzie w Westminster Hilary wspierał króla podczas sporu z Becketem, a jednym z

czynników decydujących o jego prokrólewskim stanowisku mogło być to, że Hilary pamiętał, kto
mu się sprzeciwiał w sprawie opactwa Battle i dlatego odmówił poparcia arcybiskupa[1][24]. Pod
koniec 1163 Henryk wysłał Hilarego do Becketa, by przekonał arcybiskupa do zmiany swego
stanowiska, ale Becket pozostał nieugięty[31]. W 1164 Hilary wziął udział w królewskim poselstwie
do papieża Aleksandra III i króla Ludwika VII Młodego. Poselstwa te usiłowały przekonać papieża i
króla Francji do udzielenia poparcia Henrykowi przeciwko Becketowi i sprawić, by ten ostatni nie
znalazł przyjaznego schronienia podczas wygnania we Francji[40].

Śmierć i spuścizna
Hilary zmarł w lipcu 1169, prawdopodobnie 13 lipca[13]. Historyk David Knowles opisuje Hilarego
jako „wyjątkowo bystrego, skutecznego, pewnego siebie, elokwentnego, w pewnym sensie płytkiego
człowieka, w pełni zaznajomionego z nowym prawem kanonicznym, ale niegotowego do
przestrzegania prawa do końca. Choć był bardzo utalentowany, pozostał oportunistą.”[41]. Na jego
korzyść przemawia fakt, że był mocno zaangażowany w zapewnianie środków do życia wikarym
rezydującym w kościołach parafialnych i sprawującym właściwe obowiązki duszpasterskie w jego
diecezji. Był dobroczyńcą bibliotek i dokładał wielu starań by odzyskać ziemie, które kiedyś
należały do jego kościoła, a które zostały utracone podczas rządów Stefana. Ponadto przeprowadził
reformy w swej diecezji, zmieniając liczne kościoły z kapitułami złożonymi ze duchownych
świeckich w kościoły z kapitułami złożonymi z kanoników augustianów[1]. Hilary uzyskał zgodę
swojej kapituły katedralnej na wszystkie nadania ziemskie, nawet te, które otrzymał osobiście[42].
Z czasów jego posługi biskupiej przetrwało 35 dokumentów, ale tylko kilka z nich jest
datowanych[43]. Jednym z nich jest deklaracja posłuszeństwa arcybiskupowi Canterbury, inne to
statuty, wyroki sądowe Hilarego oraz potwierdzenia praw i przywilejów[44].

Urzędnicy Hilarego byli wyszkoleni w kwestiach administracyjnych, a jeden z nich, bratanek

Hilarego Jocelin, został przez swego wuja mianowany kanclerzem katedry w Chichesterze. Jocelin
został później archidiakonem Lewes i królewskim sędzią[45]. Niektórzy urzędnicy Hilarego przez
pewien czas służyli u boku Tomasza Becketa, większość z nich po opuszczeniu służby u
Hilarego[46].

Przypisy
1. Mayr-Harting "Hilary (c.1110–1169) (http://www.oxforddnb.com/view/article/13254)" (wymagana
subskrypcja) Oxford Dictionary of National Biography
2. Greenway Fasti Ecclesiae Anglicanae 1066–1300: volume 5: Chichester: Bishops (http://british
-history.ac.uk/report.aspx?compid=34293)
3. Mayr-Harting "Hilary of Chichester and Henry II" English Historical Review s. 209
4. Knowles Episcopal Colleagues ss. 24–27
5. Cosman Medieval Wordbook s. 2
6. Duggan "From the Conquest to the Death of John" in Lawrence The English Church and the
Papacy in the Middle Ages s. 86
7. Coredon Dictionary of Medieval Terms s. 66
8. Poole Domesday Book to Magna Carta s. 195
9. Doubleday, et al. (ed.) A History of the County of Hampshire: Volume 2: Houses of Austin
canons: Priory of Christchurch, Twyneham (http://british-history.ac.uk/report.aspx?compid=381
03)
10. Williams English and the Norman Conquest s. 128
11. Barlow The English Church ss. 98–99
12. Saltman Theobald ss. 100–102
13. Fryde, et al. Handbook of British Chronology s. 238
14. Barlow The English Church s. 112
15. Saltman Theobald s. 25
16. Saltman Theobald ss. 25–30
17. Mayr-Harting "Hilary of Chichester and Henry II" English Historical Review s. 213
18. Saltman Theobald ss. 29–30
19. Knowles The Monastic Order in England s. 589
20. Warren Henry II ss. 429–432
21. Searle "Battle Abbey" English Historical Review ss. 453–454
22. Barlow Thomas Becket ss. 49–51
23. Searle "Battle Abbey" English Historical Review ss. 449–480
24. Powell The House of Lords s. 79 and footnote 45
25. Mayr-Harting "Hilary of Chichester" English Historical Review ss. 222–224
26. Vincent "King Henry II and the Monks of Battle" Belief and Culture in the Middle Ages ss. 282–
283
27. Poole Domesday Book to Magna Carta s. 222 footnote 3
28. Cheney Becket to Langton ss. 21–22
29. Chrimes Introduction s. 55
30. Coredon Dictionary of Medieval Terms s. 120
31. Warren Henry II s. 472
32. Mayr-Harting "Hilary of Chichester and Henry II" English Historical Review ss. 215–216
33. Robinson Papacy s. 194
34. Mayr-Harting "Hilary of Chichester and Henry II" English Historical Review ss. 216–218
35. Bartlett England Under the Norman and Angevin Kings s. 390
36. Powell tytuł = The House of Lords s. 78
37. Huscroft Ruling England ss. 192–193
38. Barlow Thomas Becket ss. 94–95
39. Barlow Thomas Becket ss. 95–96
40. Barlow Thomas Becket s. 119
41. cytowane w: Mayr-Harting "Hilary (c.1110–1169) (http://www.oxforddnb.com/view/article/1325
4)" (wymagana subskrypcja) Oxford Dictionary of National Biography
42. Hudson Land, Law, and Lordship s. 240
43. Mayr-Harting "Introduction" Acta s. 9
44. Mayr-Harting "Introduction" Acta s. 27
45. Mayr-Harting "Hilary of Chichester" English Historical Review s. 219
46. Barlow Thomas Becket s. 78

Bibliografia
Barlow, Frank: The English Church 1066–1154: A History of the Anglo-Norman Church. New
York: Longman, 1979. ISBN 0-582-50236-5.
Barlow, Frank: Thomas Becket. Berkeley, CA: University of California Press, 1986.
ISBN 0-520-07175-1.
Bartlett, Robert C.: England Under the Norman and Angevin Kings: 1075–1225. Oxford, UK:
Clarendon Press, 2000. ISBN 0-19-822741-8.
C. R. Cheney: From Becket to Langton: English Church Government 1170–1213. Wyd.
Reprint. Manchester, UK: Manchester University Press, 1956. OCLC 153989468 (http://worldc
at.org/oclc/153989468).
S. B. Chrimes: An Introduction to the Administrative History of Mediaeval England. Wyd. Third.
Oxford, UK: Basil Blackwell, 1966. OCLC 270094959 (http://worldcat.org/oclc/270094959).
Christopher Coredon: A Dictionary of Medieval Terms & Phrases. Wyd. Reprint. Woodbridge,
UK: D. S. Brewer, 2007. ISBN 978-1-84384-138-8.
Madeleine Pelner Cosman: Medieval Wordbook: More the 4,000 Terms and Expressions from
Medieval Culture. New York: Barnes & Noble, 2007. ISBN 978-0-7607-8725-0.
Doubleday, H. Arthur and William Page (ed.): A History of the County of Hampshire: Volume 2:
Houses of Austin canons: Priory of Christchurch, Twyneham (http://british-history.ac.uk/report.a
spx?compid=38103). Victoria County History, 1973. [dostęp 2009-02-16].
Charles Duggan: From the Conquest to the Death of John. C. H. Lawrence (editor). Wyd. 1999
Reprint. Stroud, UK: Sutton Publishing, 1965, s. 63–116, seria: The English Church and the
Papacy in the Middle Ages. ISBN 0-7509-1947-7.
Fryde, E. B., Greenway, D. E.; Porter, S.; Roy, I.: Handbook of British Chronology. Wyd. Third
revised. Cambridge, UK: Cambridge University Press, 1996. ISBN 0-521-56350-X.
Greenway, Diana E.: Fasti Ecclesiae Anglicanae 1066–1300: volume 5: Chichester: Bishops (h
ttp://british-history.ac.uk/report.aspx?compid=34293). Institute of Historical Research, 1996.
[dostęp 2007-10-20].
John Hudson: Land, Law, and Lordship in Anglo-Norman England. Oxford, UK: Clarendon
Press, 1994. ISBN 0-19-820688-7.
Kerr, Mary; Kerr, Nigel: A Guide to Norman Sites in Britain. London: Granada, 1984.
ISBN 0-246-11976-4.
Dom David Knowles: The Episcopal Colleagues of Archbishop Thomas Becket. Cambridge,
UK: Cambridge University Press, 1951. OCLC 254461533 (http://worldcat.org/oclc/25446153
3).
Knowles, David: The Monastic Order in England: A History of its Development from the Times
of St. Dunstan to the Fourth Lateran Council, 940–1216. Wyd. Second reprint. Cambridge, UK:
Cambridge University Press, 1976. ISBN 0-521-05479-6.
Mayr-Harting, Henry: Hilary (c.1110–1169) (http://www.oxforddnb.com/view/article/13254).
Oxford University Press, 2004, seria: Oxford Dictionary of National Biography. DOI:
10.1093/ref:odnb/13254 (https://doi.org/10.1093/ref:odnb/13254). [dostęp 2007-11-25].
Henry Mayr-Harting. Hilary, Bishop of Chichester (1147–1169) and Henry II. „The English
Historical Review”. 78 (307), s. 209–224, 1963. DOI: 10.1093/ehr/LXXVIII.CCCVII.209 (https://
doi.org/10.1093/ehr/LXXVIII.CCCVII.209). JSTOR: 560029 (https://www.jstor.org/stable/56002
9).
Mayr-Harting, Henry: Introduction. Torquay, UK: Canterbury & York Society, 1964, s. 3–70,
seria: The Acta of the Bishops of Chichester 1075–1207. OCLC 3812576 (http://worldcat.org/o
clc/3812576).
Poole, Austin Lane: From Domesday Book to Magna Carta, 1087–1216. Wyd. Second. Oxford,
UK: Clarendon Press, 1955. ISBN 0-19-821707-2.
J. Enoch Powell, Wallis, Keith: The House of Lords in the Middle Ages: A History of the English
House of Lords to 1540. London: Weidenfeld and Nicolson, 1968. OCLC 463626 (http://worldc
at.org/oclc/463626).
Robinson, I. S.: The Papacy 1073–1198: Continuity and Innovation. Cambridge, UK:
Cambridge University Press, 1990. ISBN 0-521-31922-6.
Saltman, Avrom: Theobald: Archbishop of Canterbury. London: Athlone Press, 1956. OCLC
247887763 (http://worldcat.org/oclc/247887763).
Searle, Eleanor. Battle Abbey and Exemption: The Forged Charters. „The English Historical
Review”. 83 (328), s. 449–480, July 1968. DOI: 10.1093/ehr/LXXXIII.CCCXXVIII.449 (https://d
oi.org/10.1093/ehr/LXXXIII.CCCXXVIII.449). JSTOR: 564160 (https://www.jstor.org/stable/564
160).
Vincent, Nicholas: King Henry II and the Monks of Battle: The Battle Chronicle Unmasked.
Richard Gameson (editor) and Henrietta Leyser (editor). Oxford, UK: Oxford University Press,
2001, s. 264–286, seria: Belief and Culture in the Middle Ages: Studies Presented to Henry
Mayr-Harting. ISBN 0-19-820801-4.
Warren, W. L.: Henry II. Berkeley, CA: University of California Press, 1973.
ISBN 0-520-03494-5.
 Williams, Ann: The English and the Norman Conquest. Ipswich, UK: Boydell Press, 2000.
ISBN 0-85115-708-4.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hilary_z_Chichesteru&oldid=66878632”