Powstanie państwa polskiego

Rządy Mieszka I i Bolesława

Chrobrego.
Monarchia Piastów do roku 1138.
 Mieszko I i jego państwo
Pierwsze wzmianki o Mieszku I mówią nam o bitwie
pod Cedynią w 972 r. i walce z margrabią Hodonem
oraz o tym, że ok. 900 roku Mieszko zajął Śląsk i
terytorium Wiślan.
Wiemy z relacji Ibrahima ibn Jakuba o sieci grodów
powstałych na terenie państwa Mieszka.
Grody te pełniły funkcje: militarną oraz gospodarczą.
Były siedzibami panów grodowych, którzy
reprezentowali księcia, zarządzali najbliższą okolicą,
wymierzali sprawiedliwość i pobierali należne daniny.
Mieszko I
na obrazie Jana Matejki
 Grody
W grodach magazynowano dobra
nagromadzone z danin narzuconych ludności –
pobieranych w zbożu lub w tzw. robociźnie.
W grodach stacjonowali też żołnierze, czyli
drużynnicy.
Panowie grodowi mieszkający i zarządzający
grodami sprawowali władzę w imieniu
panującego i z jego woli.
Gród gnieźnieński - rekonstrukcja
 System prawa książęcego
Wszyscy urzędnicy (prowincjonalni lub grodowi)
za swoje posługi otrzymywali wynagrodzenie
w postaci części danin lub łupów wojennych.
Taki silnie scentralizowany system polityczny
nazywamy systemem prawa książęcego.
Władca określał też obowiązki i powinności
poddanych na jego rzecz.
 Chrzest Polski
Położenie państwa Mieszka I z dala od innych plemion
europejskich dawało czas na zorganizowanie silnego
państwa. Jednak aby mieć wolną rękę w walce o
poszerzanie państwa, Mieszko I uznał zwierzchnictwo
Ottona I i cesarstwa niemieckiego.
Ekspansja niemiecka na ziemie Mieszka I miała charakter
chrystianizacyjny. Było to pewnego rodzaju zagrożenia
ale też Niemcy stanowiły wzór rozwoju cywilizacyjnego.
Wzorując się na nich Mieszko I w 966 zdecydował się na
przyjęcie chrztu.
Chrzest Polski – 966 rok
 Chrzest Polski
Okoliczności samego chrztu nie są znane.
Wiadomo , że w 965 Mieszko pojął za żonę
księżniczkę czeską Dobrawę, która przybyła do
państwa polskiego z rzeszą misjonarzy i księży.
Świadczy to o zawarciu sojuszu z Czechami i o
rozpoczęciu procesu chrystianizacji.
W 968 r. w państwie Mieszka I powstało
pierwsze biskupstwo misyjne z biskupem
Jordanem na czele.
Dobrawa (Dąbrówka)
wg Jana Matejki
 Dagome iudex
Po śmierci Dobrawy, Mieszko I powtórnie ożenił się
z Odą, księżniczką niemiecką. Związał się w ten
sposób z rodami niemieckimi. Zerwał sojusz z
Czechami i odebrał im ponownie Śląsk i Kraków.
Pomiędzy rokiem 990 a 992 Mieszko I ofiarował
swoje księstwo w opiekę papieżowi. W
dokumencie tym po raz pierwszy wymienione są
granice państwa Mieszka I. Od pierwszych słów
tego dokumentu jest on zwany „Dagome iudex”.
 „Dagome iudex”
"Dagome (Mieszko) pan i Oda (druga żona
Mieszka), pani i synowie ich Mieszko i
Lambert mieli nadać świętemu Piotrowi, tj.
Stolicy Apostolskiej w cało, ci jedno państwo,
które zwie się Schinesghe (ogólnie przyjmuje
się, że termin ten oznacza Gniezno, niektórzy
przypuszczają że to Szczecin), z wszystkimi
swymi przynależnościami w tych granicach,
jak się zaczyna od pierwszego boku długim
morzem, stąd granicą Prus aż do miejsca,
które nazywa się Ruś, a granicą Rusi ciągnąć
aż do Krakowa i od tego Krakowa aż do rzeki
Odry, prosto do miejsca, które nazywa się
Alemure (Ołomuniec morawski lub Morawy),
a od tej Alemury aż do ziemi Milczan i od
granicy Milczan prosto do Odry i stąd idąc
wzdłuż rzeki Odry aż do rzeczonego państwa
Schinesghe."
 Bolesław Chrobry i św. Wojciech
Po śmierci Mieszka I władzę w państwie przejął jego
najstarszy syn – Bolesław, który początkowo
kontynuował politykę ojca i uznawał zwierzchnictwo
cesarza niemieckiego.
W 997 przyjął na dwór uciekającego z Czech biskupa
praskiego Wojciecha i zorganizował dla niego misję
chrystianizacyjną do Prusów.
W czasie misji Wojciech zginął a Bolesław wykupił jego
ciało i złożył je w kościele gnieźnieńskim. Wkrótce potem
Wojciech został kanonizowany i obwołany patronem
państwa polskiego.
Bolesław Chrobry
wg Jana Matejki
Św. Wojciech
 Rok 1000
Po kanonizacji św. Wojciecha wzrosła ranga
państwa polskiego, jako propagatora wiary
chrześcijańskiej. Świadczy o tym wizyta
Ottona III w Gnieźnie , w roku 1000. Była to
pielgrzymka cesarza do grobu św. Wojciecha i
spotkanie z Bolesławem Chrobrym.
Był to tzw. zjazd gnieźnieński, w trakcie którego
cesarz Otton III wręczył Bolesławowi kopię
włóczni św. Maurycego i włożył na głowę
książęcy diadem, co czyniło Bolesława władcą
równym królom i stanowiło zapowiedź rychłej
koronacji.
 Biskupstwa
W roku 1000, za sprawą wizyty Ottona III,
utworzono na ziemiach polskich
arcybiskupstwo gnieźnieńskie, któremu
podlegać miały nowo utworzone biskupstwa w
Poznaniu, Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu.
Bolesław uzyskał prawa do zwierzchnictwa nad
kościołem w Polsce.
 Pierwsze
biskupstwa
w Polsce
 Wojny i koronacja
W 1002 roku zmarł cesarz Otton III a jego następca
(Henryk II) nie był przychylnie nastawiony do
państwa Bolesława.
Bolesław w tym czasie prowadził podboje Miśni,
Milska i Łużyc a w 1002 roku zajął Pragę i został
królem Czech. Bolesław odmówił Henrykowi
złożenia hołdu z Czech, co spowodowało
wieloletnie wojny polsko - niemieckie trwające do
1018 roku i zakończone pokojem w Budziszynie.
 Polska za
Bolesława
Chrobrego

1002

1018
 Wojny i koronacja
W czasie tych wojen państwo Polskie poniosło wiele
strat, m.in. uniezależniło się Pomorze. Aby
powetować sobie straty w 1018 roku Bolesław
Chrobry zaatakował Ruś Kijowską i zdobył Grody
Czerwieńskie.
Zwycięstwa zaowocowały wymarzoną koronacją
Bolesława w 1025 roku. Bolesław był pierwszym
koronowanym królem Polski z dynastii Piastów.
Zyskał on sobie przydomek „chrobry” co oznacza
„mężny”, „odważny”.
 Kryzys i odbudowa monarchii Piastów
Następcą Bolesława w 1025 roku został jego
syn Mieszko II, mąż Rychezy księżniczki
niemieckiej. Dawało mu to dość silna
pozycję w państwie. Jednak nie udało mu
się pokonać najazdu niemieckiego
zmierzającego do odebrania Milska, Miśni i
Łużyc oraz Grodów Czerwieńskich. W 1031
roku musiał się zrzec korony królewskiej i
uznać zwierzchnictwo niemieckie. Władza
książęca osłabła i jej autorytet upadł. Po
śmierci Mieszka II w 1034 roku w Polsce
wybuchł bunt poddanych.
 Powstanie ludowe
Jako pierwsi zbuntowali się możnowładcy. Kazimierz – syn
Mieszka II musiał uciekać z Polski.
Możnowładcy jednak nie byli w stanie opanować sytuacji w
państwie, wskutek czego w kraju wybuchł powszechny
bunt poddanych skierowany przeciw możnym i
Kościołowi.
Szczególnie ucierpiała Wielkopolska, którą w 1039 najechał
książę czeski Brzetysław. Wówczas z Gniezna zostały
wywiezione relikwie św. Wojciecha.
Brzetysław wycofując się z kraju przyłączył do Czech Śląsk.,
natomiast w niektórych dzielnicach Polski władzę przejęli
lokalni możni, np. na Mazowszu władze zdobył Masław.
 Kazimierz Odnowiciel
Sytuacja w Polsce zaniepokoiła cesarza
niemieckiego, który wspomógł
przebywającego na Węgrzech Kazimierza
siłą militarną, dzięki której Kazimierz
stłumił bunt. Zajął Wielkopolskę, pokonał
Masława na Mazowszu i odzyskał Śląsk.
Przystąpił również do odbudowy państwa.
Aby pozyskać fundusze na to musiał część
ziem królewskich oddać w lenno
rycerzom. W ten sposób rozpoczął się
proces feudalizacji państwa polskiego na
wzór zachodni.
Za czasów Kazimierz stolicą Polski stał się
Kraków.
 Bolesław Śmiały
Rezultaty odbudowy państwa
wykorzystał syn Kazimierza –
Bolesław, który uzyskał silne wpływy
na Węgrzech i na Rusi. Zdobytymi
łupami wojennymi wynagradzał
swoich stronników oraz Kościół, przez
co uzyskał przydomek „szczodry”.
Sukcesem Bolesława było poparcie dla
papieża w trakcie jego sporu z
cesarzem (Canossa), przez co uzyskał
prawa do korony. W 1076 roku
Bolesław został koronowany na króla
Polski.
 Spór Bolesława ze Stanisławem
W tym czasie ujawniała się opozycja możnowładców
na czele której stanął biskup krakowski Stanisław.
Upominał on króla, który nadużywał swojej władzy.
Bolesław oskarżył Stanisława o zdradę i skazał na
śmierć przez obcięcie członków.
Kara ta wywołała oburzenie w całym państwie. W
konsekwencji Bolesław musiał uciekać z kraju w
1079 roku. Schronił się na Węgrzech. Utracił też
koronę, o którą musiał się znów starać jego brat –
Władysław Herman.
 Konflikt Bolesława ze Zbigniewem
Władysław Herman panował w państwie jako książę
uznający zwierzchnictwo cesarza niemieckiego. Okres
jego panowania top czas konfliktów wewnątrz
dynastii. O władzę walczyli jego dwaj synowie –
Bolesław i Zbigniew.
W 1102 roku umarł Władysław, a po jego śmierci
konflikt między braćmi spotęgował się. Kraj
podzielony został na dwie dzielnice:
- Śląskiem, Małopolską i ziemią lubuską rządził Bolesław
- Wielopolską, Mazowszem i Kujawami - Zbigniew
Zbigniew i Bolesław
W 1108 roku bardziej energiczny Bolesław zdołał
wygnać brata z jego dzielnicy. Wypędzony
Zbigniew udał się po pomoc do cesarza
niemieckiego Henryka V, który go poparł.
W 1109 roku ruszyła na Polskę wyprawa
niemiecka, która jednak zakończyła się wielkim
sukcesem Bolesława w 1109 roku wygraną
pod Głogowem. Wojska niemieckie musiały się
wycofać. Zbigniew dzielnicy nie odzyskał, a
cały kraj pozostał niezależny i pod władza
jednej osoby – Bolesława III Krzywoustego.
Obrona Głogowa - 1109 rok.
 Społeczeństwo i kultura w czasach
pierwszych Piastów.
Państwo polskie za panowania pierwszych
Piastów zajmowało teryt. ok. 250 km² z
ludności ok. 1 mln mieszkańców.
Większość społeczeństwa stanowili wolni rolnicy
– kmiecie obciążenia na rzecz księcia różnymi
daninami.
Ludzie sprawujący nad nimi pieczę mieszkali w
grodach. Byli to możnowładcy, którzy działali
na rzecz króla lub księcia.
Podstawą administracji był system grodów –
które były siedzibami panów grodowych- tzw.
kasztelanów zarządzających grodami i ich
okolicą w imieniu księcia lub króla.
Władcę wspierała grupa zbrojnych – drużyna
stanowiąca siłę militarną państwa.