1

Hoofstuk 1

1. Indien die verkeerde manier gebruik word om ‘n aksie in te stel mag

die hof:

 Weier om die saak aan te hoor, of om dit in die huidige vorm

aan te hoor
 Die party wat die verkeerde vorm gebruik het penaliseer in die
kostebevel wat die hof uitreik, selfs al is die hof gewillig om die
gebruik van die verkeerde vorm te kondoneer.

2. Ook sekere vde verbonde aan verskillende prosesvorme, soos spoed

en kostebesparing:

A se buurman, B, breek die muur tussen hul eiendomme af – A sal

deur kennisgewing van mosie ‘n bevel kry wat B verbied om die
muur af te breek. Dit sal hom die vinnigste regshulp bied

3. Dus: 2 wyses van gedingvoering:

Aansoekprosedure Dagvaardingprosedure

Kennisgewing van Mosie Dagvaarding

Formele dokumente: Formele Dokumente:

Prosesstukke Pleitstukke &
Prosesstukke

4. Audi Alteram Partem: “Hoor die ander kant”

Elke persoon is geregtig daarop om aangehoor te word voordat bevel /
vonnis teen hom gegee word.

 Dit verduidelik hoekom daar van pleitstukke en prosesstukke

gebruik gemaak word: Elke party weet presies wat die
grondslag van die teenparty se saak is en sal wees, en dus
 2

waarop daar geantwoord word. So word verhoed dat enige van

die 2 onkant betrap word.

5. Die dagvaardingsprosedure word gekenmerk deur ‘n duidelike

onderskeid tussen die pleit- en verhoorstadium.

Pleitstadium:

Pleitstukke bestaan uit eenvoudige stellins. In ‘n illikwiede aksie

formuleer dit die aard en omvang van die feitegeskil. Daar word nie
breedvoerige iutsettings van die feite aan albei kante gegee nie.

Verhoorstadium

Na die pleitproses voltooi is, word die aksie ter rolle geplaas.Die party
probeer d.m.v persoonlike getuies en/of getuies wat persoonlik
verskyn en viva voce (mondelingse) getuienis aflê, die feite soos in die
pleitstukke uiteengesit, bewys.
Getuies en ander partye word ondervra, kruisondervra en herondervra.
Dan rig verteenwoordigers hul betoë een uitspraak word gegee.

By die aansoekprosedure is daar nie ‘n skeiding tussen die

pleitstadium en die verhoorstadium nie. Daar word nie van
pleitstukke gepraat nie, maar van prosesstukke.
Hierdie stukke bevat nie alleen die formulering van die fei7tegeskil
nie, maar ook die gtuienis wat die partye aanvoer ten bewys van hul
onderskeie feitlike bewerings.
Dit is moontlik om hierdie prosesstukke i.d vorm van beëdigde
verklarings op te stel. Die prosesstukke betstaan nie alleen uit die
eedsverklaring van die aansoekdoener nie, maar ook uit die stawende
eedsverklaring van die getuies.
Dit is dus nie alleen die eise en verwere van die verskillende partye in
die stukke nie, maar ook al die getuienis in die besit v sodanige
partye. Die verhoor bestaan dus net uit die beredenering deur die
regsverteenwoordigers en in uitsonderlike gevalle uit die aanhoor van
viva voca getuienis.

Tensy die aansoek teengestaan word word die feite soos in die stukke
 3

uiteengesit word aanvaar. Die enigste vraag is dus of die bevel

waarvoor gevra word toegestaan moet word.

6. Aansoekprosedure is vinniger & goedkoper as die

dagvaardingsprosedure, maar is nie altyd toelaatbaar nie.

7. Watse akie moet gebruik word? 3 Vrae:

7.1 Skryf wetgewing of die Eenvormige Hofreëls voor dat die

aansoekprosedure gebruik word?
bv. – Likwidasie van Mkpye, Sekwestrasie va,n boedels,
aansoeke om hersiening, aansoeke rakende sekere
huweliksaangleenthede, en aansoeke om die aanstelling van
curators ad litem.

7.2 Is die gebruik van die dagvaardingprosedure verpligtend?

bv. – Egskeidingsgedinge en ongelikwideerde eise om
skadevergoeding, genoegdoening & verryking.

7.3 Kan aangeleentheid nog onder 1 nog onder 2 tuisgebring

word?
In hierdie gevalle word die volgende beginsel toeepas:

n Aansoek by wyse van kennisgewing van mosie mag

gedoen word indien:

- Daar nie ‘n werklike geskil is oor enige wesentlike

feitevraag nie.

of

- daar wel sodanige geskil is, maar dit nogtans bevredigend

beslis kan word sonder die noodsaaklikheid van
mondelingse getuienis.
 4

Wanneer ontstaan daar ‘n feitegeskil?

Room Hire Co (Pty) Ltd & Jepp St Mansions 1949 8 SA 1155 (T):

Daar is beslis dat daar ‘n wesentlike feitegeskil ontstaan wanneer:

 Waar bewerings van wesentlike belang in beëdigde verklarings deur

die applikant gemaak is deur ie respondent ontken word en hy
strydige verklarings aflê.

 Waar die respondent die bewerings erken, maar ander feite aanvoer
wat weer deur die applikant betwis word.

 Waar die respondent toegee dat hy geen kennis dra van die hooffeite
wat deur die applikant aangevoer word nie, maar dit moontlik ontken
& die applikant tot bewys daarvan stel & dan ook getuienis aanvoer
wat dui daarop dat die applikant of sy deponent oneerlik of
onbetroubaar is, en dat sekere van die feite waarop die applikant of sy
deponente steun om die hooffeite te bewys, onwaar is.

8. Daar moet ‘n wesentlike feitegeskil wees – nie net die feit dat die
partye se weergawes nie ooreenstem nie.

9. Daar is nie ‘n feitegeskil waar die respondent slegs verklaar dat hy die

waarheid v.d applikant se bewerings betwis, maar geen getuienis

daarvoor het nie.

10. ReëL 6(5)(g):

Wanneer feitegeskil wat nie opgelos kan word sonder viva voce-
getuienis nie, kan die hof vge doen:

(a) Aansoek v.d hand wys

(b) Beveel dat mondelingse getuienis oor spesifieke geskilpunte
aangevoer word
(c) Die aangeleentheid vir verhoor verwys met gepaste voorskrfte
betreffende pleitstukke, die beskrywing van geskilpunte ens.
 5

AKTIWITEIT – BL 7
 6

Hoofstuk 2

AANSOEKPROSEDURE

EX-PARTE AANSOEKE

Geen kennis van die verrigtinge aan die ander party is nodig nie.

1. Uitsondering op reel – word nie gehoor gegee aan audi alterem

partem.

2. Mag net in buitengewone omstandighede aangewend word.

- Waar net applikant se belang geraak word – beëdigde vertaler

- Waar regshulp aangevra word, maar ‘n preliminêre stap is,
aansoek om by wyse v ediktale sitasie te dagvaar om
beslaglegging op eiendom/
- Alhoewel ander persone geraak mag word, onmiddellike
regshulp NB is omdat vertraging gevaarlik sou wees omdat
kennisgewing aan die persoon wat deur die bevel geraak word
juis die gevaar wat die aansoeker probeer verhoed, in die hand
sou roep, interdik of arres suspectus de fuga
- Waar die prosedure deur ‘n statuut of hofreël voorgeskryf
- In besondere omstandighede, hoewel ander persone deur die
bevel geraak kan word, sal die hof die evel uitreik sonder
vooraf kennis as die as die respondente so baie is dat dit
ongerieflik / duur en tydrowend sal wees om die aansoek aan
almal te bestel.

3. Swaar plig rus op appllikant om alle wesentlike feite wat hof se

uitspraak kan beïnvloed onder sy aandag te bring, selfs as dit sy saak
kan benadeel.

4. Waar regte v persoon deur ex parte aansoek geraak kan word sal hof
eers ‘n bevel nisi toestaan. Dit sal die respondent en alle ander
 7

belanghebbendes gelas om op keerdag van die bevel nisi redes aan te

toon waarom die regshulp in die bevel nisi nie finaal toegestaan moet
word nie.

5. Indien die aangevraagde hulp NB is vir applikant, sal die hof bevel dat

die bevel nisi onmiddelike werking het (gewoonlik in vorm van

tussentydse interdik) hangende die bekragtiging of opheffing van
bevel nisi op keerdag.

6. Hof kan beveel dat bevel nisi aan sekere belanghebbendes beteken
word al is hul nie partye in die aansoek nie, maar hulle kennis
hiervan behoort te dra uit hoofde van hul amp – waar Mkpy
gederigestreer word en later vir die herstel van registrasie aansoek
doen- Registrateur van Mkpye sal ‘n belang hê.

GEWONE AANSOEKE

1. Kennis word aan die ander party gegee.

2. Bestaan uit kennisgewing van mosie vergesel deur beëdigde

verklaring van feite waarop saak rus.

3. Word deur Griffier uitgereik (Hoflêer en saaknommer)

4. Aansoek word op Respondent beteken.

Aanverwante vorme waarin aansoeke kan voorkom:

Interlokutoriese aansoeke

Wanneer ‘n party tydens verrigtinge wat reeds ingestel is die hof wil nader
om regshulp ten aansien van ‘n aantgeleentheid wat verband hou met die
verrigtinge.

C dagvaar D – partye berei voor vir die verhoor – D versuim om bloot te lê –

 8

C word benadeel hierdeur en nader die hof om ‘n bevel wat D verplig om

bloot te lê.

 Interlokutoriese aansoeke geskied d.m.v kennisgewing en nie deur

kennisgewing van mosie nie. Dit word op die ander party se
prokureur van rekord beteken en hoef nie deur die balju beteken te
word nie.

Dringende aansoeke

Die hof kan afsien van die vorms en betekening wat betrekking het op ‘n
saak en die saak afhandel waar en wanneer hy goeddink.

Die applikant moet die omstandighede wat die aangeleentheid dringend

maak duidelik uiteensit in sy beëdigde verklaring wat sy aansoek
ondersteun, en mag nie die dringendheid self geskep het deur bv. te lank te
wag om op te tree sodat die gewonde Reëls nie meer toegepas kan word nie.

Iemand teen wie ‘n dringende aansoek in sy afwesigheid toegestaan is kan

die saak ter rolle plaas vir heroorweging v.d bevel.

AKTIWITEIT - BL 13

AANSOEK BESTAAN UIT:

Twee dele wat as eenheid funksioneer. – Aansoek (vorm 2 ) en

ondersteunende eedsverklaring.

Die ondersteunende eedsverklaring bestaan uit

1. Opeenvolgend genommerde paragrawe

2. waarvan elk sover moontlik afsonderlike bewerings bevat
3. wat behoorlik beëdig is kragtens die relevante wetgewing en
regulasies.
 9

Die inhoud v ondersteunende eedsverklaring moet korrek en

genoegsaam wees om skuldoorsaak te openbaar – is die ekwivalent van
‘n pleitstuk in dagvaardingsverrigtinge.

VERSKILLENDE TIPES EEDSVERKLARINGS:

1. In ex parte-aansoeke is daar slegs stawende eedsverklarings

2. “gewone aansoeke” wat nie geopponeer – stawende eedsverklarings.
3. In alle aansoeke wat bestry word word die stukke beperk tot 3 stelle
beëdigde verklarings:

(a) Stawende eedsverklarings van die applikant – aangeheg by

kennisgewing van mosie

(b) Antwoordende verklaring van respondent – antwoord par. Vir

par op die bewerings en getuienis in die stawende verklaring
van applikant.

(c) Die repliserende beëdigde verklaring deur die applikant

waarin applikant op sy beurt par vir par op die bewerings en
getuienis in respondent se antwoordende verklaring antwoord
(indien nodig).

 R 6(5)(e) - Die hof het ‘n diskressionêre bevoegdheid om verdere

stele beëdigde verklarings toe te laat, maar sal dit net in
buitengewone omstandighede doen (waar bv iets onverwags in
die repliserende verklaring is / nuwe feite / waar vollediger
inligting verlang word.

’n Beëdigde verklaring mag nie, behalwe in uitsonderlike gevalle van

dringendheid, hoorsê getuienis bevat nie en mag ook nie bewerings bevat
wat argumentatief, kwelsugtig, irrelevant of aanstootlik is nie.
Wanneer ‘n party beswaar wil maak teen sodanige bewerings moet hy
aansoek doen om deurhaling van die bewering wat aanstoot gee. Hierdie
 10

aansoek word deur kennisgewing van mosie gedoen nadat behoorlike kennis
aan die ander party gegee is.
R 6(15) – gepaste bevel, insluitende prokureur / kliënt koste. Hof sal nie
aansoek toestaan tensy hy glo dat die applikant in sy saak benadeel sal
word indien dit nie toegestaan word nie.

AKTIWITEIT – BL 16
 11

Hoofstuk 3

GEDINGVOERING BY WYSE VAN DAGVAARDING

1. Aksieprosedure = dagvaardingsprosedure

DAGVAARDINGSPROSEDURE

Illikwiede Dagvaarding Likwiede Dagvaarding

Enkelvoudige Gekombineerde Voorlopige vonnis-

Dagvaarding dagvaarding dagvaarding

2. Tydens die aksieprosedure kan daar dus van 3 tipes dagvaardings

gebruik gemaak word.

UITEENSETTING VAN DIE PROSEDURE

 Eiser stel eis in deur dagvaarding (Hierdie eis is ‘n eis in konvensie)

 Word teen verweerder ingestel.
 Verweerder kan teeneis instel (Eis in rekonvensie)

 Eis in konvensie kan ingestel word deur ‘n eenvoudige- of

gekombineerde dagvaarding
 Aangesien ‘n eenvoudige dagvaardign vir ‘n gelikwideerde eis is sal
die dagvaarding nie vergesel word van enige ander dokumente wat die
besonderhede van die eis uiteensit nie, slegs die bedrag en aard van
eis daarin uiteegesit.
 ‘n gekombineerde dagvaarding word vergesel van ‘n besonderhede
van vordering wat die ongelikwideerde eis uiteensit.
 12

 n geval van eenvoudige dagvaarding sal die eiser sy deklerasie liaseer

wanneer die verweerder sy voorneme om te verdedig formeel aantoon.
Die deklerasie bevat dan die wesentlike besonderhede van die eis.
 Voor hy die deklerasie aflewer sal hy eers oorweeg of hy aansoek om
summiere vonnis wil doen of nie – indien dit onsuksesvol is of laat
vaar word moet die deklerasie afgelewer word.

 Wanneer die dagvaarding beteken is kan die verweerder ‘n

kennisgewing van voorneme om te verdedig aflewer en liaseer (binne
tyd)
 Indien eenvoudige dagvaarding – nou deklerasie
 Dan moet die verweerder sy verweer opper deur sy verweerskrif op
meriete op die eiser se deklerasie / besonderhede van vordering te
liaseer.
 Alternatiewelik kan die verweerder ‘n spesiale verweer opper om
beswaar te maak teen ‘n punt wat nie duidelik uit die deklerasie / POC
blyk nie.

 Die verweerder kan saam met sy verweerskrif ‘n teeneis liaseer.

Die pleitstukke in rekonvensie word normaalweg gelyktydig met die
pleitstukke in konvensie geliaseer.
 Die eiser is nou die verweerder in rekonvensie. Hy antwoord op die
eiser in rekonvensie se teeneis deur ‘n verweer in rekonvensie.

 Gewoonlik sluit pleitstukke na verweerder se verweerskrif afgelewer

is, maar nie noodwendig nie.
 Eiser kan antwoord op verweerder se verweerskrif by wyse van
repliek, en verweerder kan daarop antwoord in dupliek.

 Pleitstukke behoort te sluit en verhoor ter rolle geplaas.

Voorverhoor-voorbereidingsfase neem aanvang.

 ‘n Tripliek tot die dupliek, 2de Dupliek tot die tripliek en 2de
Tripliek tot die Dupliek kan ook gewissel word.

 Kennisgewing van wysiging, aansoek om deurhaling en die

aantekening van eksepsie kan ter enige tyd geopper word as
prosessuele remedies t.o.v enige pleitstuk.
 13

 Laastens is dit moontlik dat vonnis bekend as “voorverhoor-vonnis”

voor die verhoorstadium verkry kan word.
Indien verweerder nie kennisgewing van voorneme om te verdedig of
‘n verweerskrif betyds liasseer nie, kan die eiser aansoek doen om ‘n
verstekvonnis.
 Eiser kan ook, indien die verweerder wel ‘n kennisgewing van
voorneme om te verdedig geliaseer het, maar nie ‘n bona-fide verweer
het nie, en slegs verskyning aanteken as vertragingstegniek, aansoek
doen om summiere vonnis.
 Indien die eiser versuim het om sy deklerasie betyds te liaseer &
onder belet geplaas is, kan die verweerder die saak ter rolle plaas en
die hof kan absolusie van die instansie toestaan of enige ander bevel
maak wat hy as gepas sien.
 Die verweerder kan ook toestem tot vonnis

 Dit is ook moontlik om ‘n aksie in te stel deur ‘n 3de tipe

dagvaarding: Voorlopige vonnisdagvaarding.
 Dit is ‘n buitengewone prosedure en spesifiek ontwerp om die
krediteur wat oor die nodige dokumentêre bewyse beskik om die eis te
steun by te staat om sy geld vinnig te herwin sonder om gebruik te
maak van die illikwiede dagvaardingsprosedure.
 Die vonnis is egter voorlopig en die verweerder mag binne twee
maande toetree.

SIEN SKEMATIESE VOORSTELLING VAN BG. OP BL 22

 14

HOOFSTUK 4

DIE PARTYE

1. Altyd ‘n eiser en verweerder by dagvaarding.

2. Ten einde die aksie in te stel moet die eiser ‘n gevestigde belang in
die onderwerp van die geding hê, en verder ook locus standi in
iudicio (ten volle regsbevoeg om sonder bystand te litigeer)

3. Persone wat nie regsbevoegdheid het om as gedingvoerders op te tree

nie, kan dit wel doen met die nodige bystand.
bv. – minderjariges, insolvente en persone onder kuratele (dus
meerjariges wat onbevoeg is om hul eie sake te behartig)

 Enige natuurlike persoon mag homself verteenwoordig, maar

gee vir praktiese doeleindes opdrag aan ‘n prokureur om
namens hom op te tree – hierdie document = spesiale volmag

 Kliënt mag sy mandaat enige tyd terugtrek, maar prokureur

mag nie terugtree sonder grondige redes nie.

WANNEER WORD ‘N SPESIALE VOLMAG VEREIS VIR

GEDINGVOERING?

Indiening van ‘n spesiale volmag word nie vereis vir die uitreiking van ‘n
dagvaarding of aanteken van verskyning nie.
Dit word wel vereis vir die voer of verdediging van ‘n siviele appel in die
Hoë Hof.
Hierdie posisie verskil egter van die van die Hoogste Hof van Appel.

Reël 5(1) van die HHA bepaal dat ‘n spesiale volmag nie by die Griffier
ingedien hoef te word nie. Indien magtiging van ‘n regspraktisyn om
namens ‘n party op te tree betwis word, moet sodanige regsverteenwoordiger
binne die vasgestelde tyd ‘n volmag by die griffier indien.
 15

1. Volmag behoort altyd verkry en in leer gehou te word aangesien dit

die prok en kliënt beskerm en die omvang van die prok se opdrag
bepaal.

2. Indien die prokureur sou litigeer sonder die volmag van die kliënt sal
hy nie geregtig wees om die koste aangegaan van die kliënt te
verhaal nie, aangesien daar geen kontraktuele verhouding bestaan
nie.

VOEGING

VRYWILLIGE VOEGING: EISERS

 Vereistes:

Elke eiser moet ‘n eis hê en optree teen dieselfde verweerder, en een

of meer van die eisers sou geregtig moet wees om ‘ n afsonderlike
aksie teen die verweerder op te tree.

 Omstandighede

Die eis moet afhang van dieselfde regs- of feitevraag. Hierdie

feitevraag sou moes ontstaan I elke afsonderlike aksie wat ingestel
kon word.

Waar toetrede voorwaardelik plaasvind, nl. Waar toetrede net geld

indien die eis van enige ander eiser misluk.

VRYWILLIGE VOEGING: VERWEERDERS

 Weereens dieselfde regs- of feitevraag.

 Bv. – voetganger doen besering op a.g.v. botsing tussen voertuie,

maar weet nie watter bestuurder nalatig was nie. Hy kan hul
gesamentlik en ook in die alternatief dagvaar, en het dus nie die risiko
om eers teen die een en dan teen die ander op te tree nie.
 16

VERPLIGTE VOEGING

 Wanneer die hof, ongeag die wense van die partye, nie vonnis sal gee
of ‘n bevel sal maak nie, tensy ‘n ander (3de party) tot die aksie
gevoeg word.

 Die hof sal dit nodig ag indien so ‘n 3de party ‘n direkte en wesentlike
belang het of mag hê in enige bevel wat die hof mag maak of indien
sodanige bevel daardie 3de sal benadeel, tensy die hof tevrede is dat
so ‘n party afstand gedoen het van sy reg om gevoeg te word.

 Bv. – A verkoop plaas aan B – ten tye van verkoping deel hy B mee
dat hy ‘n mondelingse serwituut oor die plaas aan C toegestaan het.
Indien B kies om A te dagvaar vir oordrag van die plaas vry van die
serwituut moet hy C voeg tot die aksie.

TOETREDE

Iemand kan ter enige tyd as eiser toetree tot ‘n geding, of as verweerder
gevoeg word, na kennisgewing aan alle partye, solank hy ‘n prima facie saak
het.

DIE DERDEPARTYPROSEDURE

Die doel is tweeledig:

1– Om die litigant in staat te stel om die instel van veelvuldige aksies

aangaande dieselfde aangeleentheid te vermy.

2- Dit is die doel om so ‘n 3de party se aanspreeklikheid (indien enige)

deur die hof te laat bepaal op dieselfde tydstip waarop die ander
partye s’n bepaal word.

Die uitwerking van die 3de party kennisgewing is dat die 3d party, na
betekening van die kennisgewing, ‘n party tot die aksie is. Voeging vind
 17

dus plaas ongeag of die 3de party dit wil hê of nie.

Bv – 2 Motorbote, bestuur deur A en C, is in ‘n botsing, en ‘n passasier in A

se boot dagvaar C vir skadevergoeding op grond van beserings opgedoen in
die aksie.
C ontken dat die botsing uitsluitlik a.g.v sy nalatigheid was en beweer dat A
ook aanspreeklik is. Hy is dus wat B se eis teen hom betref, geregtig op ‘n
50% bydrae van A.
C reik ‘n derdepartykennisgewing uit teen A en die gevolg is dat A in die
posisie van verweerder teenoor C staan.

B : C – aksie om skadevergoeding
C : A – eis om bydrae

IN FORMA PAUPERIS – VERRIGTINGE

Reël 40 verskaf ‘n prosedure waardeur persone wat behoeftig is gratis hulp

kan kry deur die griffier te nader, waarna regsverteenwoordigers aangewys
word.

 Persone wat minder as R10 000 se bates besit kwalifiseer hiervoor

 Die dokumentasie wat by die griffier ingehandig moet word by die
instel van ‘n geding ing. Reel 40(2) is as volg:

- Beëdigde verklaring deur kliënt dat hy bates minder as R10 000 het
- Verklaring van Adv / Prokureur dat hy kosteloos optree
- sertifikaat van probalis causa deur die advokaat.

 Wanneer iemand in forma pauperis dagvaar het die teenparty,

benewens al die normale regte, die reg om ter enige tyd die hof te
versoek om ‘n bevel toe te staan wat vra dat die hof afgewys word, of
dat die persoon belet word om in forma pauperis voort te gaan.
Die hof kan enige bevel maak wat hy goeddunk – ook betreffende
koste.
 Indien koste aan die gedingvoerer in forma pauperis toegeken word,
kan die prokureur die gelde waarop hy geregtig sou wees insluit. Hy
moet in volgende voorkeurorde uitbetaal:
 18

- griffier vir inkomsteseëls

- baljukostes
- prokureur en advokaat soos gelde by taksasie toegeken (pro rata as
nodig.)

AKTIWITEIT – BL 28
 19

Hoofstuk 5

BETEKENING VAN DAGVAARDING

1. Funksie van betekening: Om gehoor te gee aan die beginsel van audi
alteram partem.

2. Uitreiking: griffier van betrokke afdeling teken dit, daar word ‘n

saaknommer toegeken en hoflêer geopen. Die inkomsteseëls op die
oorspronklike dagvaarding word gekanselleer.
(die dagvaarding kan nou nie meer verander word sonder d. persoon
wat dit uitgereik het se toestemming & die verlof van die hof nie.)

3. Dagvaarding word deur balju of beampte in sy diens beteken. Hulle

reik dan ‘n relaas uit waarin die wyse waarop betekening plaasgevind
het en ander relevante besonderhede opgeteken word. Die relaas dien
as bewys van betekening en moet in die hofleêr geliaseer word.

WYSES VAN BETEKENING:

A – Gewone betekening:

 Persoonlik indien moontlik. Indien onmoontlik – mag die

dagvaarding by verweerder se woon- of besigheidsplek by
iemand gelaat word wat skynbaar in beheer van die perseel, en
ouer as 16 jaar is.

 Betekening aan ‘n Maatskappy – deur ‘n afskrif vy ‘n geregistreerde

kantoor of vernaamste besigheidsplek bine die hof se
regsgebied aan ‘n verantwoordelike werker te gee, of deur ‘n
afskrif aan die hoofdeur te heg.

 Daar word geen spesifieke melding van betekening by

huweliksgedinge gemaak nie, maar dit is praktyk om aan te
dring op persoonlike betekening.
 20

B – Vervangende betekening

 Dit is ‘n buitengewone manier van betekening.

 Wanneer ‘n persoon in die RSA is, maar dit is onbekend presies waar,
kan daar by die hof aansoek gedoen word (by wyse van kennisgewing
van mosie) vir vervangende betekening.

 ‘n Verkorte dagvaarding moet ingesluit word by die aansoek vir

oorweging deur die hof, en die hof sal dan aandui hoe betekening
moet geskied.

 vbe. – geregistreerde pos, betekening aan ‘n familielid, publikasie in

nuusblad / Staatskoerant, of ‘n kombinasie hiervan.

C – Ediktale sitasie

 Reël 5 skryf voor hoe betekening moet geskied wanneer verweerder

buite die Republiek is, vermoed word hy is.

 Dit is selfs so as geweet word waar hy homself bevind & persoonlike

betekening moontlik is.

 Toestemming word vir die volgende maniere v betekening benodig:

Enige prosesstuk / dokument wat verrigtinge begin –

Kennisgewing van mosie – Aansoek moet gedoen word en

moet aard en omvang van eis uiteensit, die gronde waarop dit
rus, die hof wat jurisdiksie het en die gronde daarvoor, en die
wyse wyse van betekening wat die hof gevra word om te
magtig.
Die Hof kan dan na goeddunke ‘n wyse van betekening
voorskryf.
 21

Enige prosesstuk of dokument wat nie verrigtinge begin nie

As die kokument nie een is waarby ‘n geding ingestel word nie,

kan berlof vir die betekening buite die republiek aangevra word

op dieselfde wyse as bg, of terwyl die saak voor die hof dien, in
welke geval geen dokumente ter stawing nodig is nie &
mondelinge inligting van die balie voldoende is – kan die hof
‘n bevel na goeddunke gee.

BETEKENING BINNE DIE REPUBLIEK, BUITE DIE HOF SE

JURISDIKSIE:

Betekening kan enige plek in SA plaasvind nadat dit uitgereik is in die

Hof.

AKTIWITEIT BL 33
 22

Hoofstuk 6

ILLIKWIEDE DAGVAARDING

// Dagvaarding: ‘n Skriftelike opdrag aan die balju om ‘n persoon teen

wie die regshulp (in vorm van bevel) wil verkry (verweerder) in kennis te
stel om binne ‘n bepaalde tyd (dies induciae) kennis te gee van sy of haar
voorneme om die aksie te verdedig indien die eis betwis word.

 ‘n Eenvoudige dagvaarding = gewone dagvaarding / dagvaarding vir

skuld of gelikwideerde vordering.

EENVOUDIGE DAGVAARDING EN GEKOMBINEERDE

DAGVAARDING KAN OP VOLGENDE WYSES
ONDERSKONDERSKEI WORD:

1) Aard van eis

2) Proessuele gronde

WAT BETEKEN “SKULD OF GELIKWIDEERDE EIS”

 ‘n Eis vir ‘n spesifieke ding, bv. uitsettingsbevel, oordrag,

uitsettingsbevel, kasellasie van kontrak, lewering van ‘n saak ens.

 Wanneer die skuld erken word of wanneer die geldwaarde bepaal is of

wanneer die geldwaarde vatbaar is vir spoedige vasstelling.
bv. markprys van artikel, redelike vergoeding vir die lewering van
‘n diens.

 Om ‘n gelikwideerde vordering te wees moet die eis so omskryf word

dat die bedrag daarvan bepaal kan word deur blote wiskundige
berekening.
 23

Egskeidings en skadevergoeding is nie ‘n eis vir ‘n skuld of

gelikwideerde eis nie.
AARD VAN EIS – HET ONS TE DOEN MET SKULD OF
GELIKWIDEERDE VORDERING? – BEPAAL OF ‘N
EENVOUDIGE DAGVAARDING GEBRUIK MOET WORD.

DIE DEKLARASIE

// Deklarasie: Dokument wat ‘n kort uiteensetting bevat van die feite

waarop die eis rus.

Moet die volgende bevat:

1) Die aard van die eis

2) Die regskonklusie wat die eiser geregtig sal wees om af te lei van
die feite daarin vermeld.
3) Die bede vir die verlangde regshulp

1. Na betekening van eenvoudige dagvaarding kan verweerder:

Versuim om te reageer binne die dies induciae – eiser kan dan

aansoek doen om vonnis by verstek.

Voorneme om te verdedig binne die dies induciae op die eiser

beteken en by die hof liaseer.
Die eiser moet dan binne die voorgeskrewe tyd (15 dae) ‘n deklerasie
beteken
en liaseer (mits hy nie aansoek doen om summiere vonnis nie)

2. Die eiser hoef slegs ‘n deklerasie te beteken as die verweerder ‘n

kennisgewing om te verdedig afgelewer het.

3. Die deklarasie sal dus slegs aangewend word waar:

- Daar ‘n eis vir skuld of ‘n gelikwideerde vordering is

- Die verweerder ‘n kennisgewing van voorneme om te verdedig
 24

afgelewer het.

4. Wesentlik is die deklerasie identies met die besonderhede van die

eiser se vordering wat ‘n aanhangsel tot die dagvaarding sou wees in
‘n gekombineerde dagvaarding.

5. Die voorkoms verskil slegs effens, deurdat bv. die kopstuk se opskrif
“eiser se deklarasie” heet.

GEKOMBINEERDE DAGVAARDING EN BESONDERHEDE VAN

VORDERING:

1. Aard van eis bepaal ook wanneer daar van gekombineerde

dagvaarding gebruik gemaak word: In gevalle waar die eis
ongelikwideerd is.

2. // Ongelikwideerde eis is eis waar quantum vasgestel moet word, bv

skadevergoeding, of waar die status van partye beïnvloed word
bv. ‘n egskeidingsaksie.

3. Dit moet in bondige stellins wees wat die wesenlike feite bevat in
voldoende besonderhede sodat daar op geantwoord kan word.

4. Moet die aard van die eis, die regskonklussie waarop die eiser
geregtig sou kon wees en die bede om verlangde regshulp bevat.

5. Die besonderhede van vordering, anders as die deklarasie, is nie ‘n

selfstandige pleitstuk nie, en is onlosmaakbaar gekoppel aan die
dagvaarding.

AKTIWITEIT BL 39
 25

Hoofstuk 7

DIE LIKWIEDE DAGVAARDING (Die voorlopige vonnis

dagvaarding)

// Voorlopige vonnis dagvaarding:

‘n Buitengewone en summiere prosedure wat voor verhoor beslis
kan word en die hof is net met ‘n prima facie-bewys gemoeid. Vonnis
word gegee op die veronderstelling dat de dokumente voorgelê eg en
geldig is.

1. Die vonnis is voorlopig en die eiser kan die vonnis onmiddelik ten
uitevoer laat lê, onderworpe daaraan dat hy die nodige sekuriteit de
restiuendo aan die verweerder verskaf.

2. Voorsien dus skuldeiser dus gewapen met voldoende dokumentasie

(likwiede dok) van remedie vir die spoedige verhaal v geld sonder dat
dit nodig is om toevlug te neem tot die meer omslagtige, duureder en
lank uitgerekte proses van illikwiede dagvaardng.

3. D verweerder is ook nie sonder beskerming nie, betaling van die

vonnisbedrag geskied teen sekerheid de restituendo wat deur die eiser
verskaf word. Die verweerder kan ook soms tot die hoofgeding oorgaan.

PROSES

 Ingestel in HH – alleen wanneer die eis op ‘n likwiede document

gebasseer is.
 Verweerder bied verweer d.m.v eedsverklaring
 Indien eiser wil reageer – d.m.v eedsverklaring
 Voorlopige vonnis kan volg
 Verweerder kan hierna tot die hoofsaak toetree.
 26

BESPREKING VAN PROSESSUELE KENMERKE VAN

VOORLOPIGE VONNIS – ReèL 8

1. Voorlopige vonnis geskied deur dagvaarding.

2. Afskrifte van alle dokumente waarop die eis rus word aan die
dagvaarding geheg en op verweerder beteken.
3. Eiser plaas die saak vir verhoor ter rolle voor middag van die 2e
hofdag voor die dag waarop dit verhoor sal word.
4. Verweerder kan self of deur adv of prok wat in HH mag verskyn, ‘n
beëdigde verklaring aflewer wat die gronde bevat waarop hy
aanspreeklikheid betwis – (voor die middag van die tweede hofdag
voor die dag waarop dit verhoor word) – Die eiser word dan ‘n
redelike tyd gegun om daarop te antwoord.
5. As die verweerder by die verhoor sy aanspreeklikheid erken, kan die
hof finale vonnis teen hom gee.
6. Die hof kan mondelinge getuienis oor die egtheid van die verweerder /
sy gevolmagtigde se handtekening aanhoor.

 Die aard van die eis: of voorlopige vonnisdagvaardiging gebruik

moet word: Is die eiser gewapen met ‘n likwiede dokument?

 Die hof sal alleenlik voorlopige vonnis toestaan as:

1) Eis gevaseer is op ‘n likwiede document

2) Verweerder nie teenbewyse kan lewer wat die hof tevrede
stel dat die eiser waarskynlike sukses in die hoofgeding sal
behaal nie.

// Likwiede dokument: ‘n Dokument waar die skuldenaar deur sy

handtekening (of die v gemagtigde verteenwoordiger) aanspreeklikheid vir
die betaling van ‘n sekere en vasgestelde bedrag geld erken, of regtens geag
te erken, sonder dat die betrokke handtekening daarop aangebring is.

 Die document moet van geldskuld getuig.

 Bedrag moet duidelik uit document blyk.
 Dokument moet ‘n onvoorwaardelike erkenning van skuld bevat.
 27

 Die mees bekende vbe van verbandelbare dokumente is wissels, tjeks en

promesse. ‘n Ander vb is ‘n skulderkenning.

DIE WAARSKYNLIKHEID VAN SUKSES EN DIE BEWYSLAS

In die voorlopige vonnissaak self:

1. Die eiser hoef aanvanklik niks te bewys behalwe dat hy die houer is
van ‘n likwiede document nie.
2. Indien d verweerder die likwiditeit van die kok aanval deur sy
handtekening te betwis of aanvoer dat voordat betaling geskied daar
‘n vereiste is wat vervul moet word, moet die eiser bewys dat die vwe
vervul is.
3. Die verweerder dra dus die bewyslas om aan te toon dat die
waarskynlikhede van sukses in die hoofgeding in sy guns is.

In die hoofgeding:

1. Bewyslas kan of op die eiser of op die verweerder rus.

2. Indien die waarskynlikheide v sukses nie in enige v.d 2 partye se guns
is nie, is die beginsel dat voorlopige vonnis toegestaan word.

DIE AARD EN EFFEK V VOORLOPIGE VONNIS

1. Eiser is op getaling geregtig, of by gebreke daaraan, om ‘n lasbries vir

eksukusie uit te neem teen die verweerder se eiendom met
sekerhedstelling de restituendo.

** Die sekuriteit wat die eiser moet gee vir teruggawe v geld vir
vonnis as verweerder sou sou verdedig en slaag in hoofgeding.

2. Vonnis is voorlopig en verweerder kan hom in hoofgeding verdedig.

3. Moet kennisgewing van voorneme om te verdedig binne 2 mnde v.

voorlopige vonnis aflewer – Indien nie – vonnis finaal.
AKTIWITEIT BL 45
 28

Hoofstuk 8

PLEITBEGINSELS

 Pleitstadium:

Strek normaalweg van uitreiking van dagvaarding tot sluiting van

pleitstukke en kom normaalweg voor by illikwiede dagvaarding.

 Pleitstuk:

Skriftelike stuk wat verklarings van partye in ‘n geding bevat waarin

die wesentlike feite waarop hul steun ter stawing van hul eis / verweer
op bondige wyse uiteengesit word en onderling uitgeruil word.

 Prosesstuk:

’n Stuk wat slegs met die hulp van ‘n hof of een van sy offisiere
gemaak kan word. – lasbrief, getuiedagvaarding, kennisgewing,…

FUNKSIE VAN PLEITSTUKKE:

1. Dien om die feite- en regsgeskilpunte te omskryf en beperk tot vd van

hof en partye. Tyd en koste word gespaar en maak die proses vinniger
en doeltreffender.
2. Party in te lig van saak teen hom en hom geleentheid te gee om
getuienis voor te berei.

ReëLS VIR DIE OPSTEL VAN PLEITSTUKKE:

 29

a) Pleitstukke moet bondige stellings bevat v.d wesentlike feite waarop

die verweer of antword berus, maar met voldoende besonderheide
sodat die pleitstukke nie vaag en verwarrend is nie.
b) Besonderhede moet duidelik, logies en verstaanbaar weergegee word.
c) Feite, en nie die reg nie, moet gepleit word. Getuienis moet egter nie
gepleit word nie.

AKTIWITEIT – BL 49
 30

Hoofstuk 9

D LITIGASIEPROSEDURE TOT MET D SLUITING VAN

PLEITSTUKKE

Kennisgewing van voorneme om te verdedig

 By die eenvoudige & gekombineerde dagvaarding moet die

verweerder binne die dies indiciae (10 dae) ‘n kennisgewing van
voorneme om te verdedig liaseer & ‘n afskrif op die eiser beteken.

 Nie ‘n manier om ‘n verweer te opper nie, slegs dat hy saak gaan

verdedig.

 Indien verweerder nalaat om dit betyds te liaseer en af te lewer – loop

hy gevaar van vonnis by verstek..

 R 9(5) kan selfs na die dies induciae afgelewer word, mits vonnis by
verstek nog nie toegestaan is nie.

 By aflewering van sy voorneme om te verdedig, moet d verweerder ‘n

adres aanwys – wat nie ‘n posbus of poste restante is nie – binne 8
km van die hof waar betekening van dokumente kan geskied.

Die verweerskrif op die meriete en die teeneis

 Die verweerskrif op meriete of pleit / pleit op meriete is die enigste

manier waarop die verweerder ‘n verweer teen die eiser se eis kan
opper.

 Die verweerskrif moet die meriete v.d eiser se saak behandel soos
uiteengesit in die besonderhede van vordering of deklerasie.

 Die verweerder moet in die verweerskrif hierdie feitebewerings erken

of ontken of met teenwerping erkin of meld welke van die feite nie
erken word nie en in watter mate, en duidelik en bondig alle feite
aangee waarop hy steun.
 31

 Hy kan ook pleit dat hy geen kennis dra van ‘n besondere bewering
nie.

 Die pleit moet binne 20 dae na die aflewering van sy voorneme om te

verdedig, of binne 20 dae na die betekening van die deklerasie
afgelewer word.

 Die verweerder kan gelyktydig met die liassering en betekening van

die verweerskrif, of daarna met die toestemming van die eiser, of,
indien geweier, die hof, ‘n eis teen die eiser instel.
= teeneis / eis in rekonvensie

 Eiser kan op teeneis antwoord deur verweerskrif in rekonvensie.

 Dieselfde pleitstukke wat tussen die partye in konvensie gewissel kon

word, word in rekonvensie gewissel – enigste verskil – omgekeerde
volgorde waarin hul optree.

REPLIEK , DUPLIEK EN DIE SLUITING VAN PLEITSTUKKE

a) Repliek is die eiser se antwoord op die verweerder se verweerskrif.

R25(1) skryf die dies induciae van 15 dae voor die aflewering van
repliek.
Dit is nie noodsaaklike pleitstuk en is slegs nodig as die verweerder
nuwe feitebewerings in sy verweerskrif opper.

b) Waar die verweerskrif ‘n erkenning met teenwerping bevat sal

repliek gewoonlik nodig wees.

c) Eiser wat versuim om repliek binne die dies induciae af te lewer, is

ipso facto (outomaties) onder belet om te repliseer.

d) Wanneer repliek onnodig is, word ingedingtreding veronderstel en die

pleitstukke as gesluit beskou op die laaste dag vir die indiening van
repliek.
 32

e) Indien die ieser nuwe feitebewerings in die repliek opper, kan die
verweerder reageer by wyse van dupliek.

PLEITSTUKKE WORD BESKOU AS GESLUIT:

I. Enige van die partye in die geding getree het sonder om nuwe
bewerings te maak of pleitstukke te produseer.

II. As laaste dag van die dies induciae verstryk het na replikasie of enige
ander pleitstukke daarna sonder dat ‘n verdere pleitstuk gedoen word.

III. As partye skriftelik ooreenkom – ooreenkoms word by die griffier

ingedien.

IV. As partye nie ooreengekom het n ie en die hof op versoek van ‘n party
verklaar dat dit gesluit is.

AKTIWITEIT BL 55

Hoofstuk 10
 33

VERDERE PLEIT- EN PROSESSTUKKE TOT EN MET DIE

SLUITING VAN PLEITSTUKKE

WAAR DIE skending van pleitreëls plaasgevind het of enige gebrek in ‘n

pleitstuk is (of soms ‘n proses), kan die ander party, of self as die fout bona
fide was, stappe doen om dit reg te stel.

Insae

Na verskyning aangeteken is kan enige party vir doeleindes van pleit van ‘n
ander party vra dat hy binne 5 dae ‘n duidelike gespesifiseerde document of
bandopname in sy besit en wat op die geskilpunt betrekking het, ter insae
beskikbaar stel en toelaat dat ‘n afskrif of transkripsie daarvan gemaak word.

Deurhaling

As ‘n pleitstuk irrelevante (tot die geskilpunt), aanstootlike of kwelsugtige

bewerings beva, kan die teenparty, binne die tyd wat toegelaat word vir die
indiening van die volgende pleitstuk, deurhaling aanvra.

Sles die die betrokke deel word deurgehaal – dit hou nie verband met ‘n
pleitstuk in sy geheel nie.

BV.- soos gewoonlik roekeloos bestuur het.

Aangesien hier te doen gekry word met verrigtinge wat reeds ingestel is, is
die aansoek interlokutories van aard en word bloot by wyse van
kennisgewing gedoen.

WYSINGING VAN PLEITSTUKKE EN DOKUMENTE

 R 28 MAAK VOORSIENING dat enige party enige van sy eie

pleitstukke of dokumente, met uitsluiting van ‘n beëdigde
verklaring kan wysig.

 Hy moet alle betrokke partye kennis gee van sy voorneme om te

wysig
 34

en

 Moet besonderhede van wysiging in gemelde kennisgewing uiteensit.

Reël 28

Kennisgewing om te wysig – tensy skriftelike beswaar teen wysiging

binne 10 dae na kennisgewing afgelewer is – sal wysiging aangebring
word..

’n Beswaar moet gronde waarop dit berus duidelik en bondig meld.

Indien die bg beswaar binne 10 dae afgelewer word – kan party wat
wil wysig – binne 10 dae ‘n aansoek om wysiging aanhangig maak.

Geen beswaar – partye geag toe te stem tot wysiging – wysiging

word aangebring.

Party bring wysiging aan deur elke betrokke bladsy in sy gewysigde

vorm af te lewer.

 Wysigingsprosedure mees algemeen gebruik om foute reg te stel,

eisoorsaak uit te brei, of verdere alternatiewe eisoorsaak in te voer, of
gevraagde regshulp uit te brei / beperk.

 Embling v Two Oceans Aquarium CC – hof sal ‘n wysiging toestaan

tensy dit mala fide is, of tensy die opponerende party benadeel sal
word , welke benadeling nie verhelp kon word deur die uitstel en / of
kostebevel nie.

DIE EKSEPSIE
 35

Eksepsie kan teen ‘n pleitstuk aangeteken word op een van die volgende
gronde:

1. Die pleitstuk soos opgestel is vaag en verwarrend

om te voorkom dat die persoon wat dit opwerp onverhoeds gevang
word en benadeel word by die verhoor.

2. Dit geen skuldoorsaak o verweer openbaar nie.

’n Vinnige, goedkoop metode om die geskil te vbbesleg sonder om
deur die lang & duur proses van verhoor te gaan.

3. Eksepsie word voor die verhoor beslis. Dit is ‘n regsargument en

geen nuwe foute word toegelaat nie.
BV – indien nalatigheid uitgelaat – eksepieerbaar – geen
skuldoorsaak.

4. Eksepsie word teen die pleitstuk as ‘n geheel opgewerp en nie net ‘n

gedeelte daarvan nie.

5. Waar ‘n persoon die eksepsie opwerp dat ‘n pleitstuk vaag

enverwarrend is, moet hy die teenparty kennis gee, en die geleentheid
om die oorsaak van die beswaar te verwyder.

6. Interlokutories van aard.

DIE SPESIALE VERWEERSKRIF

 ‘N Metode om beswaar te opper teen feite wat nie in die eiser se

deklerasie of POC voorkom nie en tot gevolg het dat die aksie
vertraag of vernietig word.

 Die spesiale verweerskrif vervang nie die verweerskrif op meriete

nie.

DIE VERSKIL TUSSEN DIE SPESIALE VERWEERSKRIF EN DIE

EKSEPSIE
 36

Die eksepsie is beperk tot ‘n aanval van die bewerings in die pleitstuk as
geheel, met die veronderstelling dat sodanige bewerings waar is. Geen
feitebewerings buite die pleitstuk wat aangeval word, word ingebring nie.
Die pleitstuk word dus beoordeel presies soos dit is.

Die spesiale verweerskrif het dit in gemeen met die eksepsie dat dit die
waarheid van ald ie bewerings gemaak in die deklerasie veronderstel en nie
die meriete van die aksie behandel nie.

Dit verskil egter van die eksepsie in 2 opsigte:

* Dit voer spesiale feite aan wat los staan van die meriete van die aksie en
as gevolg waarvan die aksie of uitgewis of vertraag kan word.

* Dit kan alleen gepleit word teen ‘n deklarasie of POC, terwyl ‘n eksepsie
teen enige pleitstuk opgewerp kan word.

2 TIPES SPESIALE VERWEERSKRIFTE:

A – VERTRAGENDE VERWEERSKRIFTE

 Wil die aksie vertraag.

 Waar die verweerder die eiser se bevoegdheid om te dagvaar betwis
vanweë die afwesigheid van ‘n formele vereiste.
 Lis Pendens – Indien aksie reeds aanhagig gemaak is tussen die partye
en die eiser ‘n verdere aksie teen die verweerder instel m.b.t. dieselfde
onderwerp & dieselfde skuldoorsaak, hetsy in dieselfde of ‘n ander
hof. (verweer van Ilis pendens)
 Arbitrasie - D verweerder kan dit opwerp as ‘n spesiale verweerskrif
waar die partye voorheen ooreengekom het om hul geskil te
onderwerp aan arbitrasie.

B – AFDOENDE VERWEERSKRIFTE
 37

 Wis die skuldoorsaak uit

 Spesiale verweerskrif van verjaring.
 Spesiale verweerskrif van nie-voeging of wanvoeging
 Spesiale verweerskrif van res iudicata
 Spesiale verweerskrif t.o.v jurisdiksie van die hof.

DIE AANSOEK OM ONREëLMATIGE VERRIGTINGE TERSYDE

TE STEL

Indien ‘n party ‘n stap op ‘n onreëlmatige wyse gedoen het, verskaf Reël 30

‘n meganisme waarmee die ander party dit onreëlmatigheid tersyde kan stel.

 kennisgewing aan alle partye met ‘n uiteensetting van besonderhede v

beweerde onreëlmatigheid.

 Kan gedoen word solank party wat aansoek doen nie self ‘n verdere
stap geneem het terwyl hy bewus was v.d onreëlmatigheid nie.

 Hy binne 10 dae na hy v.d stap bewus geword het, die ander party
skriftelik kennis gegee het om die onreëlmatigheid uit die weg te ruim
of reg te stel.

 Die hof kan dan ‘n bevel na goeddunke gee.

 Tot party gehoor gegee het aan die hofbevel mag hy nie enige verdere
stap in die geding doen nie.

‘n Onreëlmatige verrigting dui op ‘n formele onreëlmatigheid, m.a.w

die nie nakoming van formele forskrifte aangaande prosessuele
aangeleenthede.

Minister of Law & Order / Taylor – ‘n aansoek mag slegs gerig word
indien die beswaarmaker nie self ‘n verdere stap in die litigasie gedoen
 38

het nadat hy van die onreëlmatigheid bewus geword het nie.

Kopari v Moeti – ‘n Verdere stap is ‘n optrede wat litigasieverrigtinge

nader aan die voltooiing daarvan bring.

- Wisseling van pleitstukke, asook beswaar teen die inhoud van ‘n

pleitstuk.
Die liasseer v ‘n kennisgewing van voorneme om te verdedig word
nie ingesluit nie – ons howe het beslis dat dit bloot ‘n handeling is wat
die verweerder in staat stel om sy verweer voor te lê.

 Waar ‘n party in verstek is om aan die versoek of kennisgewing ing R

30 te voldoen, kan die ander party die hof nader om een van die
volgende bevele:

1) Dat aan die kennisgewing / versoek voldoen moet word.

2) Dat die eis of verweer geskrap word.

AKTIWITEIT BL 65

Hoofstuk 11
 39

DIE SKIKKINGSAANBOD, TENDER EN TUSSENTYDSE

BETALING

1. Ing. Reël 34 kan ‘n verweerder enige tyd, onvoorwaardelik of sonder

benadeling van regte, aanbied om ‘ eiser se eis te skik waar:

a) betaling van ‘n som geld geëis word

b) Uitvoering van ‘n handeling geëis word

Eise vir die betaling van ‘n geldsom

 Aanbod moet skriftelik wees en deur die verweerder self onderteken,

of deur die verweerder se behoorlike gemagtigde prokureur.
 Indien verskeie verweerders kan hul elk afsonderlik ‘n aanbod maak.

ReëL 34(5)

Kennis van die aanbod moet aan alle partye gegee word en daar moet
In gemeld word of dit:
- ovoorwaardelik en sonder benadeling van regte wees
- gepaard gaan met ‘n aanbod om al die koste of slegs ‘n deel
daarvan te betaal, en of dit onderworpe is aan enige
voorwaardes.
- Is die aanbod vir die eis of sluit dit die koste in
- Erken die verweerder aanspreeklikheid vir betaling van koste of
ontken hy ‘n deel van die koste – in welke geval hy die gronde
vir sy ontkenning moet meld, en die aksie dan, vir die vraag van

koste alleen op die rol geplaas word.

 Die verweerder moet binne 10 dae die bedrag aaangebied aan die eiser
oorbetaal.
 Versuim = dat eiser na 5 dae skriftelike kennisgewing aan die
verweerder deur die griffier by ‘n regter kaansoek kan doen om
vonnis ooreenkomstig die aanbod + koste.

 Waar aanbod afgewys is mag die feit dat ‘n aanbod gemaak is nie
openbaar word en dit mag nie op die hoflêer of hofstukke verskyn nie.
 40

Enige party wat strydig hiermee handel, kan ‘n kostebevel teen hom
of haar kry, selfs al slaag hy of sy in die aksie.
 Ditis eers na uitspraak dat aan die hof openbaar word dat aanbod
gemaak is wanneer dit relevant is vir die maak van ‘n gepaste
kostebevel.

DIE UITVOERING VAN ‘N HANDELING

Tensy die verweerder aanbied om die handeling persoonlik uit te voer, moet
hy ‘n onherroeplike volmag vir die uitvoering van die handeling opstel wat
‘n ander magtig om die handeling namens hom te verrig.

Dit moet by die griffier geliasseer word tesame met die aanbod.
Sou die aanbod aanvaar word, word die colmag aan die eiser of sy prokureur
oorhandig deur die griffier.

TENDER (GEMEENREGTELIKE AANBOD)

 ‘n Tender kan gemaak word selfs voor die geding ingestel word.
Indien dit dan voldoende is, geniet die verweerder die beskerming
teen die koste wat teen hom sou oploop vanaf dagvaarding.

 Die bedrag deur die tender aangebied, hoef nie by die hof inbetaal
word nie, en en hoef net beskikbaar te wees in die vorm van geld of ‘n
tjek – die eiser moet in kennis gestel word op welke wyse dit
beskikbaar sou wees.

 Indien verweerder wil gebruik maak van die tender om hom teen
koste te beskerm moet hy die tender pleit. As die tender as verweer
aangevoer word, word dit gedoen om aan te dui dat tender aanvaar is
of dat die eiser nie geregtig is op koste van die datum wat die tender
gemaak is nie.

 Die tender moet onvoorwaardelik wees.

 41

 Indien die tender nie aanvaar word nie, moet die getenderde bedrag
terugbetaal word.

 Indien die tender aanvaar word kan die eieser nie om die balans
dagvaar nie.

TUSSENTYDSE BETALINGS

1. Tussentydse betalings kan alleenlik beveel word in ‘n aksie om

skadevergoeding weens of persoonlike beserings of die dood van ‘n
persoon (gewoonlik die broodwinner)
“Persoonlike beserings” beteken die eiser se eie beserings.

2. Aansoek om ‘n bevel om tussentydse betaling kan enige tyd na die

verstryking van die dies induciae t.o.v ‘n kennisgewing van voorneme
om te verdedig gedoen word.

3. Die skadevergoeding wat ter sprake is word beperk tot:

* Die eiser se mediese koste

* D eiser se verlies aan inkomste wat voortspruit uit die eiser se
ongeskiktheid.
* D eiser se verlies aan inkomste wat voortspruit uit die dood van

‘n ander persoon.

3. Die bevel geskied op aansoek, en die beëdigde verklaring waarop die

aansoek steun moet die bedrag van skadevergoeding geëis en die
gronde waarop die aansoek berus en alle dokumentêre bewyse waarop
die applikant steun (of gewaarmerkte afskrifte) aanhê.

4. Die hof is nie verplig om ‘n bevel vir tussentydse betaling te maak

nie, maar het ‘n diskressie.
 42

5. Die hof moet ook tevrede wees dat sekere voorskrifte nagekom is.

a) Die verweerder skriftelik aanspreeklikheid vir die eiser se skade

erken het;
of
b) Die eiser vonnis teen die verweerder verkry het waarvan die
quantum nog bepaal moet word.
en
c) Die verweerder verseker is met betrekking tot die eiser se eis of

dat die verweerder oor die middele beskik om so tussentydse

betaling te doen.

AKTIWITEIT BL 71
 43

Hoofstuk 12

VOORVERHOORVONNISSE

Die hof kan selfs voor die verhoor ‘n vonnis vel wat die aangeleentheid tot
‘n einde bring.

TOESTEMMING TOT VONNIS

Behalwe in aksies om regshulp ing. Die Wet op Egskeiding, of

nietigverklaring van ‘ huwelik, kan ‘n verweerder te eniger tyd geheel of
gedeeltelik toestem tot vonnis.

VONNIS BY VERSTEK / BELET

Afhangende van die tipe pleit- of prosesstuk, kan daar of onmiddelik

voortgegaan word om vonnis aan te vra, of moet eers ‘n verdere stap gedoen
word voordat vonnis aangevra kan word – hierdie stap staan bekend as ‘n
kennisgewing van belet.

Wat is belet?

R 26 stel dit duidelik dat ‘ n party wat versuim om ‘ n replikasie of

daaropvolgende pleitstuk betyds af te lewer ipso facto (outomaties) onder
belet is.
By alle ander pleitstukke moet daar eers ‘n kennisgewing van belet ontvang
en as daardie party nog steeds versuim om binne tyd gemeld in
kennisgewing van belet af te lewer – is daardie party in verstek m.b.t die
bepaalde pleitstuk en ipso facto onder belet.

Reël 27 maak voorsiening vir verlenging van tyd, opheffing van belet en
kondonasie.
 44

Vonnis by verstek kom ter sprake by gevalle:

1. waar die verweerder nie betyds kennis gee van voorneme om te

verdedig nie
2. waar die verweerder nie betyds ‘n verweerskrif aflewer nie
3. waar die eiser nie betyds ‘n deklerasie aflewer nie
4. waar ‘n party versuim om by die verhoor te verskyn

Waar die verweerder nie betyds kennis gee van voorneme om te

verdedig nie

 en waar dit ‘n eis vir skuld of ‘n gelikwideerde vordering is, dien de

eiser ‘n skriftelike aansoek om vonnis by die griffier va die hof in. –
hy kan een van ‘n verskeidenheid bevele maak & daar hoef nie
getuienis gelei te word nie.

 Wanneer vonnis by verstek gevra word t.o.v ‘n ongelikwideerde eis,

kan die vonnis alleen gegee word nadat getuienis ten aansien van die
quantum gelei is.

 Wanneer die verweerder buite tyd verskyning aanteken, maar voordat

vonnis toegestaan is, kan eiser nie bloot voortgaan om vonnis by
verstek aan te vra nie – moet eers die hof nader om die verskyning as
onreëlmatige verrigting tersyde te laat stel voor ander optrede
oorweeg kan word.

 Wanneer verskyning buite tyd is, en die eiser reeds die vonnis by
verstek ingedien het, maar dit nog nie toegestaan is nie, is die eiser
geregtig op koste.
 45

Versuim om ‘n verweerskrif af te lewer:

 Kennisgewing van belet moet eers afgelewer word, en as die

verweerder dan steeds versuim om die pleit af te lewer, sal hy in
verstek wees.

Versuim om ‘n deklerasie af te lewer

 Daar moet eers ‘n kennisgewing van belet op die eiser beteken word.
Sou hy steeds versuim – ipso facto onder belet.

Die verweerder kan die volgende bevele vra:

1) Absolusie – omrede die eiser nie sy eis bewys het nie;

2) Vonnis – Die teenoorgestelde vonnis van wat teen ‘n
verweerder gegee word, word hier gevra – bv – in plaas dat
eis toegestaan word, word dit van die hand gewys.

Tersydestellings van ‘n vonnis by verstek

 Verweerder kan binne 20 dae nadat vonnis onder sy kennis kom

aansoek by die hof doen om dit te laat tersyde stel – hof het diskressie
– verweerder moet goeie redes aanvoer vir die versuim.

 Goeie redes beteken:

a) Redelike verduideliking vir die versuim gegee word

b) D aansoek moet bona fide, en nie bloot ‘n vertragingstegniek
wees nie.
c) Verweerder moet ‘n bona fide verweer hê.
 46

SUMMIERE VONNIS

Gerig daarop om eiser wat ‘n besondere aard het, te beskerm teen ‘n

verweerder wat geen geldige verweer het nie en net eenvoudig verskyning
aanteken om tyd te wen en eiser verhoed om gevraagde regshulp te bekom.

Nie ligtelik toegestaan nie. Howe is versigtig en konserwatief omdat dit in

mate inbreuk maak op audi alteram partem.

Gronde:

 Die eis moet op ‘n likwiede document berus

 Vir ‘n gelikwideerde geldsom wees
 Lewering van bepaade goed wees
 Vir uitsetting wees

 Hierdie aansoek kom binne bestaande verrigtinge voor. Kan alleen

volg op ‘n eenvoudige dagvaarding.

Prosedure en inhoud van die verklaring:

Die eiser moet binne bepaalde tyd na ontvangs van kennisgewing van
voorneme om te verdedig ‘n kennisgewing van aansoek om summiere
vonnis aflewer, tesame met eedsverklaring deur eiser, of iemand anders wat
feite kan staaf waarop skuld berus.

Die eedsverklaring moet meld

1 – dat daar na sy mening geen bona fide verweer teen die aksie is nie
2 – dat doel van verskyning bloot is om aksie te vertraag.

Geen verdere bewerings toegelaat nie.

 47

 Artikel 32(2) magtig die verweerder om sekerheid aan die eiser te stel
tot bevrediging van griffier vir enige vonnis, insluitende koste
 Om hof te oortuid, d.m.v ‘n beëdigde verklaring, dat hy wel ‘n bona
fide verweer het Die verklaring moet die aard en gronde van die
verweer en die wesentlike feite waarop dit rus volledig aangee.

Die bevoegdheid van die hof by die aanhoor van die aansoek

Hoewel partye nie oeglaat word om enigeen wat mondelinge getuienis onder
eed afle te kruisvra nie, mag die hof wel vrae ter opheldering stel.
Indien die verweerder of sekerheid stel, of hof oortuig dat hy ‘n bona fide
verweer het, gaan die aksie voort asof daar geen aansoek om summiere
vonnis gedoen is nie. Indien nie, word summiere vonnis toegestaan.

SUMMIERE AFWYSING

Teendeel van summiere vonnis – dit verskaf die verweerder ‘n goedkoop en

vinnige manier om afwysing van eiser se aksie te kry as dit kwelsugtig &
beuselagtig is.

AKTIWITEIT - BL 79
 48

Hoofstuk 13

VOORBEREIDING VIR DIE VERHOOR

STAPPE WAT SOWEL VOOR AS NA SLUITING VAN

PLEITSTUKKE GEDOEN KAN WORD:

Mediese ondersoeke:

Net ter sprake waar ‘n party in geding eis vir beweerde ligg. Besering indien
die party se gesondheidstoestand ter sake is by die vasstelling van die
bedrag.

Party wat so ondersoek bewerkstellig moet persoon wat ondersoek doen ‘n

volledige verslag laat skryf, verslag aan ander party verskaf, en die koste van
ondersoek dra.

D ondersoek van lewelose voorwerpe

Waar dit tersake kan weer by die beslissing van die geskilpunt in die aksie

Medieser verslae, hospitaaloorkondes, X-straalfoto’s en soortgelyke

dokumente

‘n Persoon wat geregtig is om ‘n mediese ondersoek te vereis, kan deur

skriftelike kennisgewing vereis dat bg dokumente by d vasstelling van
skadevergoeding beskikbaar gestel word.

Deskundige getuienis

Reel 36(a) and (b): Deskundige getuienis word slegs toegelaat indien die
party wat daarvan gebruik gemaak het:

a) Minstens 15 dae voor die verhoor ‘n kennisgewing aflewer dat hy dit

gaan gebruik
 49

b) Minstens 10 dae voor die verhoor ‘n opsomming van die deskundige

se menings en sy redes daarvoor afgelewer het.

** Indien daar nie aan bg voldoen is nie, kan verlof van die hof verkry word
om van deskundige getuienis gebruik te maak.

Die aanbieding van planne, tekeninge, modelle en foto’s

Niemand mag bg. Gebruik tensy hul ten minste 15 dae voor die verhoor ‘n
kennisgewing afgelewer het dat hy dit gaan gebruik nie, en dat hy dit ter
insae aanbied en verlang dat die partywat die kennisgewing ontvang, die
bewys binne 10 dae erken.

STAPPE WAT SLEGS NA DIE SLUITING VAN PLEITSTUKKE

GEDOEN KAN WORD:

Die versoek om nadere besonderhede vir die verhoor:

 Versoek om nadere besonderhede en antwoord vorm nie deel van die

pleitstukke nie.
 Daar mag net gevra word wat nodig is om voor te berei vir die
verhoor – beetken nie dat persoon geregtig is om te weet welke
getuienis die ander party aanbied nie.

Die voorverhoorkonferensie

 Reël 37: Voorverhor moet nie later as 6 weke voor die verhoordatum
plaasvind nie.

 Minstens 10 dae voor die voorverhoorkonferensie moet die een party

aan die ander verskaf ‘n lys van:

a) Die erkennings wat hy verlang

b) Die navrae wat hy gaan rig wat nie in voorverhoorbesonderhede

vervat is nie.
c) Ander aspekte omtrent voorbereiding vir die verhoor wat hy vir
 50

bespreking gaan opper.

 Notule van die voorverhoorkonferensie word opgetrek en deur elke

party onderteken.

 Notule moet by die griffier ingedien word.

Sien R37(6) (a) – (k)- vir vereistes van wat in die notule moet blyk.

Die blootlegging van dokumente en bandopnames

1. Blootlegging geskied na die sluiting van pleitstukke.

2. Die doel is om vas te stel watse dokkumente en bandopnames bestaan
wat betrekking het op die aksie.
3. Dit stel ‘n party in staat om behoorlik voor te berei sonder dat hy
onverhoeds betrap word.
4. Hy weet dus watse documente in sy of sy opponent se besit is wat die
sake onderskeidelik kan versterk / verswak.
5. Blootlegging word verkry deur skriftelike kennisgewing wat hom
vereis om binne 20 dae na betekening van die kennis bloot te lê.
6. Blootlegging is van toepassing op alle stukke wat betrekking op die
geding het en wat in besit of onder beheer van die party is, of was.
7. Blootlegging geskied deur blootleggingsverklaring
8. Die party wat moet blootlê moet in die blootleggingsverklaring die
volgende aangee:

 Stukke m.b.t die geskilpunt in sy / haar besit of onder sy / haar

beheer.
 Stukke m.b.t d. geskilpunt in sy of haar besit of onder sy of haar
beheer, mar wathy / sy regmatig kan weier om bloot te lê, met
‘n opgaaf van redes vir weiering
 Stukke in sy / haar besit of onder sy / haar beheer gehad het,
maar nie meer het nie, met opgawe van wanneer sodanige
stukke laas in sy / haar besit was, en waar die stukke tans is.

9. Indien d party wat blootlegging verg meen dat sekere stukke nie
blootgelê is nie, kan hy eis dat die btrokke party hul ter insae voorlê
 51

soos bedoel of onder eed verklaar dat hul nie in sy besit is nie, in
welke geval daardie party moet sê waar hul is, indien bekend.

10. Party mag regmatig weier om ‘n document bloot te lê omdat hy

aanspraak maak op privelgie ten aansien van die inhoud van die
document
bv. mededelings wat “sonder benadeling van regte” gemaak is,
inkriminerende dokumente en dokuente wat die staatsveiligheid
kan bedreig.

Insae in stukke en bandopnames

Wanneer party blootleggingsverklaring ontvang kan hy ing. R35(6) eis dat

die ander party dit beskikbaar stel vir insae en afskrfte. Die party van wie
blootlegging vereis word kan tyd en plek kies.

Die voorlegging van stukke

Reël 35(10) - ‘n Party kan aan die ander party wat ‘n document blootgelê
het, kennis gee om by die verhoor die oorspronklike dok, as dit nie in sy
besit is nie, voor te lê.
Minstens 5 dae kennis voor die verhoor, maar kan ook met verlof van hof
tydens die gehoor geskied.Dit word dan geag om getuienis te wees asof
getuienis van die persoon in wie se besit dit was.

Terrolleplasing vir verhoor

 Eiser is dominus litis en het in eerste instansie die reg om aansoek te

doen om terrolleplasing.
 Na pleitstukke gesluit kan eiser saak vir toekenning van verhoordatum
neerplaas deur kennis te gee aan griffier.
 Indien versuim om dit te doen binne sekere tyd na sluit van
pleitstukke – kan verweerder bg doen.
 52

Die oorplasing van sake:

Wet op HH bepaal dat aansoek gedoen kan word vir oorplasing.

Partye het nie reg om daarop aan te dring nie en is die diskressie van hof.
Elke saak moet beoordeel word volgens eie feite en omstandighede. Die hof
sal diskressie uitoefen op grond daarvan of dit geriefliker sal wees om saak
op die voorgestelde nuwe plek te verhoor / beslis.

GETUIENIS

Advies oor getuienis

 Wenselik – advies van Adv.

 Afskrifte van pleitstukke en dokumente aan hom gestuur
 Adv sal aandui of getuienis voldoende is, hoe dit bewys moet word by
verhoor en watter getuies nodig sal wees.
 Adv dui aan wat kans op sukses sal wees.

Maniere waarop getuienis aan verhoorhof voorgelê kan word:

1. Tensy spesiale omstandighede – viva voce getuienis in ope hof.

- Persoon in SA – gedwing deur subpoena
- Indien getuie aangesê word om stuk onder sy beheer beskik-
baar te hê – subpoena duces tecum.

2. Indien getuie nie persoonlik getuienis kan lewer nie & sy getuienis
baie NB is, kan hy toegelaat word om:

(a) Op kommissie (kommissie de bene esse)

 53

Reël 38

- Kan aansoek gedoen word d.m.v kennisgewing dat

getuienis van ‘n getuie tydes d verhoor voor ‘n
kommissaris v.d hof afgeneem word.

- So persoon kan gedagvaar word om kommissie voor ;n

kommissaris in RSA af te lê

- Tensy hof voorskryf dat ondervraging by wyse van

vraagpunte en kruisvraagpunte moet geskied, moet hy
mondeling en in die teenwoordigheid van die party, hul
advocate en prokureurs geskied en staan hy bloot aan
kruisondervraging en herondervraging.

- Getuienis word genotuleer soos in hof en transkripsie,

vorm die oorkonde.

- Oorkonde word deur kommissaris aan griffier gestuur

met sy sertifikaat dat dit die oorkonde van getuienis is
wat voor hom gelewer is, en dit word deel van die oor-
konde van die saak.

(Vraagpunte verskil van kommissies de bene esse – lg.

Geval word getuienis in alg. Gegee, terwyl in
eersgenoemde geval alleen spesifieke vrae gevra word
wat deur die kommissaris aan die getuie gestel word.)

3. Reël 38(2) – Getuies word gewoonlik viva voce aangehoor – kan egter
by wyse van eedsverklaring gedoen word – word by verhoor
voorgelees – indien hof meen dat ander party rede het om getuie te wil
ondervra, moet hy dan geroep kan word e word die eedverklaring nie
aanvaar nie.
 54

AKTIWITEIT BL 87

Hoofstuk 14

VERHOOR EN GEDINGKOSTE

1. Verloop van verhoor – leeskennis – bl 90

2. Alle HH is howe van oorkonde – oorkonde moet gehou word van alle
getuienis, argumente en uitsprake.
Word gewoonlik in snelskrif aangeteken of meganies opgeneem.
Transkripsie v.d oorkonde vind slegs plaas indien hof dit verlang, of
party dit vra.

Die heropening van ‘n saak wat reeds gesluit is:

 Algemene Reël: Party wat sy saak gesluit het – is nie geregtig om

verdere getuienis aan te bied nie – behalwe as teenbewys. Kan egter
volgens die hof se goeddunke hiervan afgewyk word.

Gedingkoste:

Wanneer party saak verloor – nie outomaties beveel om wenner se koste te

betaal nie. Faktore wat ‘n rol speel en deur die hof oorweeg word is
omstandighede van saak, optrede van partye en enige iets anders wat
tersaaklik kan wees.

Die hof word gelei deur die vraag watter kostebevel reg en billik sou wees in
die bepaalde saak.

Tipes kostebevele:
 55

1. Prokureur kliënt koste:

- Koste deur kliënt aan prok verskuldig

- Vloei uit kontraktluele verhouding en hou nie verband met
uitslag van geding nie.
- Sluit in vergoeding vir prof dienste asook uitgawes bv.
advokaatgelde, aangegaan in uitvoering van kliënt se
instruksies.
- Prok moet reeds by aanvaarding van mandaat ‘n ooreenkoms
oor gelde sluit. Sommige geld statutêr gereël.
- Alle sorg dat gelde nie buitensporig is nie – kan laat takseer.
- Praktisyns wat skuldig bevind word aan oorverhaling kan van
rol geskrap word.

Hof sal nie ligtelik prok / kliënt koste toestaan nie – gewoonlik as hof
vind dat ander party skuldig was aan oneerlikheid of bedrog in die
voer van die geding, dat sy motiewe kwelsugtig, roekeloos of
kwaadwilllig was of hy hom ernstig wangedra het.

2. Party en Party koste

- Koste wat party by geregtelike stappe aangaan en wat die hof

die ander party beveel om aan hom te betaal.
(Sluit dus nie alle koste aangegaan by gedingvoering in nie,
maar slegs koste en uitgawes wat in die werklike litigasie
aangegaan is en wat deur die takseermeester toegelaat word.)

Die takseermeester is ‘n staatsamptenaar verbonde aan die HH wie

se funksie is om kosterekeninge na te gaan.

- Die algemene beginsels van toepassing op die toekenning van

party / party koste:

(1) Algemene reel dat suksesvolle party geregtig is op sy

 56

koste.
(2) Hof het diskressie om deel van volle bedrag van koste
van die suksesvolle party te weerhou. Hy sal volgende
omstandighede i.v.m suksesvolle party se gedrag in
aanmerking neem:

(a) – buitensporigheid van eise

(b) – hoe litigasie gevoer word
(c) - Die doen van onnodige stappe of die volg van ‘n
verkeerde prosedure
(d) – Wangedrag.

3. Koste de bonis propriis

- Net ter sprake as persoon in ‘n verteenwoordigende

hoedanigheid optree.

AKTIWITEIT BL 93
 57

Hoofstuk 15

TENUITVOERLEGGING VAN VONNIS

**Die proses waarvolgens enige vonnis, bevel of straf afgedwing word,

satan bekend as tenuitvoerlegging.

2 Soorte bevele:

1. BEVELE AD PECUNIAM SOLVENDAM

waarin skuldenaar gelas word om som geld te betaal. Geskied teen

eiendom van persoon.

2. BEVELE AD FACTUM PRAESTANDUM

waarin persoon gelas word om sekere handeling te verrig of homself

daarvan moet weerhou om handeling te verrig.
Geskied teen vonnisskuldenaar se persoon.

Uitvoering van bevele ad pecuniam solvendam

 D.m.v eksekusie ten aansien van skuldenaar se eiendom.

 Labrief aan balju wat van hom vereis om beslag te lê o skuldenaar se
eiendom en dit te verkoop in eksekusie sodat aan die vonnis
volden kan word.
 Eers op roerende goed
 58

 Onroerende goed slegs in volgende gevalle:

1) Lasbrief vir roerende goed ‘n nulla bona relaas gegee

het.
2) Spesiale bevel deur die hof – na ‘n aansoek by wyse
van kennisgewing van mosie aan skuldenaar waarin
uiteengesit is dat daar geen roerende goed is waarop
beslag gelê kan word en wat in eksekusie verkoop kan
word nie.
3) Waar hof, by toestaan van vonnis, ‘n spesiale bevel gee
wat sekere eiendom uitwinbaar verklaar bv. by ‘ n
verband.

 Daar kan ook in eksekusie beslag gelê word op skuldenaar se regte ten
aansien van onliggaamlike goed.

Eksekusie ten aansien van skuldenaar se persoon (siviele gyseling) is

afgeskaf.

Uitvoering van bevele ad factum praestandum

 Beveel persoon aan om handeling te verrig / nie te verrig.

 Bv. oordrag van roerende eiendom / toestaan van reg van weg.
 Regsremedie teen die nie-uitvoering is minagting van die hof.

 Vonnisskuldeiser stel gewoonlik siviele aksie vir minagting van hof in

 Deur kennisgewing van mosie vir bevel om verweerder ter
gevangesetting te verwys vir minagting van hof.

VEREISTES:

a) bestaan van bevel ad factum praestandum

b) kennis deur die verweerder van die bevel deurdat bevel aan
hom beteken is (egter nie noodwendig)
c) feit dat verweerder in staat is om aan bevel te voldoen
d) Nie-nakoming van bevel
e) opsetlikheid aan die kant van die verweerder betreffende die
nienakoming van die bevel.
 59

AKTIWITEIT BL 97

Hoofstuk 16

INTERDIKTE EN BUITENGEWONE PROSEDURES

INTERDIK IS ‘N REMEDIE EN NIE ‘N PROSEDURE

// INTERDIK is ‘n buitengewone summiere remedie wat die beskerming

van ‘n persoon se regte teen die wederregtelike inbreukmakng daarop ten
doel het.

Verskillende tipes interdikte:

 VERBIEDENDE INTERDIK

’n Bevel wat van ‘n persoon vereis om hom of haar daarvan te

weerhou om ‘n dreigende onreg te pleeg of om nie voort te gaan met
die pleeg van ‘n bestaande een nie.

 GEBIEDENDE INTERDIK

’n Bevel wat ‘n persoon verplig om een of ander positiewe handeling

te verrig om ‘n onregmatige toestand van sake wat deur die
respondent veroorsaak is, te herstel, of om iets te doen wat hy of sy
regtens verplig is om te doen om nie die klaer sy / haar regte te
ontneem nie.

 HERSTELLENDE INTERDIKTE
 60

Wanneer persoon wederregtelik in die besit van sy / haar eiendom

gesteur word, is so persoon geregtig om onmiddelik in die besit
daarvan herstel te word, slfs voor die hof ingegaan het op die meriete.
Hierdie tipe bevel herstel die status quo ante en staan bekend as die
mandament van spolie / spoliasiebevel.

Vereistes vir ‘n interdik:

1. Tydelik (tussentyds) word voorlopig gegee hangende die uitslag van

‘n aksie om die regte van die partye te bevestig.
2. ‘n Finale interdik is van blywende effek.

FINALE INTERDIK:
(vereistes vir toestaan)

1. ‘n Duidelike reg, wat op ‘n oorwig van waarkynlikhee bewys moet

word.
2. ‘n Onregmatige daad of inmengingshandeling wat reeds gepleeg is, of
ten minste ‘n redelike vrees dat sodanige handeling gepleeg gaan
word.
3. Moet geen ander gewone en bevredigende regshulp beskikbaar wees
nie.

Algemeen is die feit dat die applikant kan dagvaar om betaling van
skadevergoeding & die feit dat dit genoegsaam sal wees voldoende om ‘n
aansoek van ‘n interdik te belet aangesien die omvang van die skending van
die reg in geld bepaal kan word.

Hof sal gewoonlik interdik in volgende gevalle toestaan:

 Respondent nie finansieel in staat om skadevergoeding te betaal nie

 Indien onreg ‘n voortgesette inbreukmaking op die applikant se regte
is.
 61

 Indien die bedrag skadevergoeding moeilik bepaalbaar is.

TYDELIKE INTERDIKTE

1. ‘n Duidelike reg, of indien dit nie vasgestel kan word nie, ‘n reg wat
prima facie vasgestel kan word al is dit onderworpe aan ‘n mate van
twyfel.
2. Indien prima facie, moet verder aangetoon word dat hy onherstelbare
skade sal lei indien die interdik nie toegestaan word nie, en die
respondent nie sodanige onherstelbare skade sal lei nie.
3. Die belange oorwig moet ten gunste van die toestaan van die interdik
wees. Die hof sal die nadeel wat elke party sal ly teen mekaar opweeg
indien d interdik toegestaan / geweier word, en indien die
moontlikheid bestaan dat die nadeel vir die respondent groter is as vir
die applikant sal die hof die interdik nie toestaan nie.
4. Daar moet geen ander bevredeigende remedie beskikbaar wees vir die
applikant nie.

PROSEDURE:

a) Aansoeke om finale interdikte geskied gewoonlik by wyse van aksie,

maar kan ook by wyse van kennisgewing van mosie geskied waar
feite nie in geskil is nie.

Tydelike interdikte word altyd by wyse van aansoekprosedure

aangevra en sal toegestaan word ten spyte van die bestaan van ‘n
feitedispuut.

b) Waar tydelike interdik = kennisgewing van mosie.

Tydelike interdik geld tot:

- aksie ingestel is om die regte van partye vas te stel waar ‘n

feitedispuut bestaan;
- die aansoek wat gebring is om die tydelike interdik te kry,
finaal afgehandel is, of
- die bevel nisi bekragtig is op die keerdatum vermeld in die
tydelike bevel
 62

Sodra die geskil finaal afgehandel is, sal die tydelike interdik
bekragtig word en dus die effek van ‘n finale interdik hê, of nie
bekragtig word nie en geen verdere krag hê nie.

c) In NB gevalle kan applikant hof nader by wyse van aansoek, sonder

kennisgewing aan respondent – bevel nisi uitgereikwat die respondent
oproep om op die keerdag gronde aan te voer waarom die bevel inie
toegestaa sal word nie – die bevel nisi geld as tydelike interdik
hangende bekragtiging op keerdag.

BUITENGEWONE PROSEDURES

Daar is sommige sake waarin verrigtinge ingestel word by wyse van

dagvaarding maar waarin geen pleitstukke geliasseer word nie – of waar
ingestel by wyse van kennigewing van mosie, maar daar word geen
repliserende en antwoordende beëdigde verklarings geliasseer nie.

Spesiaal gestelde sake:

R33 - Waar partye in geding ooreenstem omtrent die feite van die saak,
maar slegs van mekaar verskil wat die regskonklussie betref.
Hul kan op ‘n skriftelike uiteensetting van die feite ooreenkom in die vorm
van ‘n gestelde saak, vir beslissing deur die hof.

Min in praktyk gebruik.

Gestelde sake in appel

R49(10) – wanneer beslissing van appel vanaf ‘n enkele regter na die

volbank van die hof net van ‘n regspunt afhang kan partye toestem om appel
in vorm van gestelde saak voor te lê – net die gedeeltes van die oorkonde
wat nodig mag wees vir behoorlike beslissing word dan voorgelê.

Verklaring van Regte:

 63

Howe kan nie toekomstige regte van partye besleg nie, daar moet ‘n
werklike inbreukmaking op ‘n party se regte wees.

De lunatico inquirendo

Wanneer vermoed word persoon is versteurd, of dat hy vanwee ‘n geestelike

of ligg. Gebrek onbekwaam is om van sy / haar eie belange te behartig, kan
aansoek by hof gedoen word om ‘n bevel ing. Waarvan so persoon geestelik
versteurd verklaar word, of onbekwaam verklaar word om sy / haar eie
belange te beharig, en ingevolge ‘n kurator aangestel word om die persoon
se belange te behartig.
‘n Tipe ex parte aansoek word gevolg.

Ewedurige stilswye

Soms kan ‘n voornemende litigant beveel word om litigasie in te stel binne

sekere tyd of belet word om dit ooit te doen.
Dit sal in volgende gevalle gevra word:

 Indien op applikant se regte inbreuk gemaak word deur dit te versteur

of daarmee in te meng deur aanmaning of dreiging met aksie
 Indien applikant se reputasie skade ly
 Indien vertraging d applikant se reg om die dreigende aksie te
verdedig sal benadeel.

Hof se diskressie

Kwelsugtige verrigtinge

Waar partye herhaaldelik onderling litigeer, mag hof ‘n algemene bevel gee
wat enige verdere litigasie sonder verlof van die hof verbied.

Voordat d hof so bevel gee moet dit tevrede wees dat ‘n persoon aanhoudend
en sonder redelike gronde regsgedinge instel.
Hof kan dan die instel van gedinge vir ‘n onbepaalde tyd, of tyd deur hof
bepaal, verbied.
 64

ARRES SUSPECTUS DE FUGA

1. Kan uitgereik word wanneer skuldeiser bang is dat skuldenaar die

land gaan verlaat om skuld te ontduik.

2. De arres verhinder dat skuldenaar die jurisdiksie van die hof verlaat
(tensy hy sekuriteit vir die skuld verskaf).

3. Arres bly van krag tot vonnis gegee is.

4. Indien dit nie vir hierdie tipe arres was nie, sou ‘n skuldenaar met sy
bates uit die land kon vlug en die skuldeiser sou magteloos wees om
sy eis af te dwing, aangesien ‘n hof sou weier om die saak te bereg,
omdat dit nie ‘n doeltreffende, afdwingbare vonnis sou kon gee nie.

5. As vonnis gegee is, sal arres nie meer van krag, maar vonnis sal in
meeste lande afdwingbaar wees.

6. Onderskeid tussen hierdie vorm van arres en inhegtenisneming om

jurisdiksie te vestig – arres suspectus de fuga sal net toegestaan word
deur ‘n hof wat jurisdiksie het om skuldeiser se saak te bereg – terwyl
inhegtenisneming om jurisdikse te vestig / bevestig dien om ‘n hof
met jurisdiksie te beklee.
Arres suspectus de fuga kan nie gebruik word om vonnis af te dwing
nie.

PROSEDURE – ReëL 9

 Prosedure kan nie gebruik word vir eise minder as R400 nie.
 65

 Arres kan plaasvind voor of na dagvaarding uitgereik is. Lasbrief

word deur griffier uitgereik, en dit is nie nodig dat aansoek by hof
gedoen hoef te word nie.
 Lasbrief word deur beëdigde verklaring deur eiser of sy
gevolmagtigde vergesel.
 Lasbrief word gerig aan die balju om die verweerder in hegtenis te
neem, en die bevelvoerder van die gevangenis om die skuldernaar
gevange te hou tot sekuriteit verskaf is, of die datum waarop die hof
die skuldeiser se aksie verhoor (keerdatum).
 Die b om die skuldernaar gevange te hou tot sekuriteit verskaf is, of
die datum waarop die hof die skuldeiser se aksie verhoor (keerdatum).
 Die beëdigde verklaring moetd beweer dat die deponent oortuig is dat
die verwerder op vertrek uit die Republiek staan, of voorbereiding
daarvoor tref, met volledige grond vir sy oortuiging.
 Indien skuldenaar, of iemand namens hom sekuriteit kan stel by wyse
van borgakte of bates binne die Republiek, ontslaan die balju hom.
 As skuldenaar enige tyd na sy arres aan die eis in die lasbrief voldoen,
is hy geregtig op vrylating.
 Waar borg gegee is, word voortgegaan met die aksie asof daar geen
arres was nie.
 As die verweerder op die keerdatum die geheel of gedeelte van die eis
erken, kan die hof die partye aanhoor en in sy diskresie fiale vonnis
vir die bedrag wat erken is teen hom gee waarop hy vrygelaat word.
 Wanneer vonnis teen die verweerder gegee is, is hy op vrylating
geregtig.

Gearresteerde skuldenaar kan soos volg vrylating kry:

1. Deur ten tye van sy arres, of enige tydstip daarna, sekuriteit te verskaf
2. Deur die balju die bedrag wat in die lasbrief genoem word, asook alle
koste, te betaal
3. Deur aan die eis en koste in die lasbrief genoem, te voldoen
4. Nadat vonnis gegee is.

AKTIWITEIT – BL 105
 66

LANDDROSHOF
 67

Hoofstuk 17

DIE AANSOEKPROSEDURE

 In landdroshof is daar ook aansoekprosedure (mosieprosedure), of

aksieprosedure (dagvaardingsprosedure).

EX PARTE AANSOEKE

1. Geen kennis aan ander party

2. Om te slaag moet die applikant aantoon dat dit werklik nodig is om
die aansoek sonder kennisgewing aan die respondent voor die hof te
bring (dringende aangeleentheid / werklike rede)
3. Indien aansoek te haastig of sonder goeie rede gebring word, sal die
hof die aansoek nie toestaan nie, en die applikant moet koste dra.
4. Applikant moet die hof van al die moontlike feite, ook die ongunstige
feite inlig.

5. Alg reel is dat ex-parte aansoeke alleen gedoen kan word waar die
applikant nie ‘n bevel teen iemand anders kan vra nie.
6. Reël 56 skep uitsondering op die reel:
Arres tanquan suspectus de fuga, interdikte, beslagleggings ter
versekering van vorderings en mandamente van spolie kan ook by
wyse van ex-parte aansoeke geskied.
7. Rede hiervoor is dat spoedige remedie verydel sal word indien die
ander partye vooraf van die beoogde aansoek in kennis gestel sou
word.

Office Automation Specialists CC v Lotter 1997(3) SA 443 (ECD)

Het die hof beslis dat aansoek om ‘n mandament van spolie kragtens die
Landdroshofreëls ex parte voor die hof gebring kan word.
 68

DIE BEVOEGDHEDE VAN DIE HOF

 Ex-parte aansoek is ‘n uitsondering op die audi alteram artem

beginsel.
 Hof sal dus nie finale bevel uitreik sonder dat persoon ‘n kans kry om
sy saak te stel nie.
 Die hof maak ‘n tydelike bevel en bepaal ‘n keerdatum waarop die
respondent redes moet anvoer hoekom die bevel nie finaal moet
gemaak word nie.
 Hof kan by aanhoor van aansoek sekerheid van applikant vra vir enige
skade wat veroorsaak kan word.

OPHEFFING VAN DIE EX-PARTE AANSOEK

 Enige persoon wat deur die ex-parte bevel geraak word, kan na ten
minste 12 uur voorafgaande kennisgewing aan die applikant vra om
die bevel op te hef.
 Die ex-parte bevel word ipso facto opgehef wanneer die respondent
sekerheid stel vir die bedrag.
 Respondent by mandament van spolie kan nie bloot die bevel opgehef
kry deur sekerheid te stel terwyl die saak nog in sy besit is nie.

AKTIWITEIT – BL 110

AANSOEKPROSEDURE WAAR ‘N RESPONDENT VOORKOM

 69

Tipes aansoeke:

1. Aansoeke by wyse van kennisgewing van mosie sonder stawende

beëdigde verklarings
2. Aansoeke by wyse van kennisgewing van mosie met stawende
beëdigde verklarings. (bevel suspectus de fuga, interdikte,
mandament van spolie)
3. Aansoeke waarvoor ‘n spesiale vorm voorgeskryf is – summiere
vonnis, administrasiebevele, verhoor met assessore.

Stappe wat die respondent kan doen:

a) Respondent kan die aansoek op die meriete van die saak teenstaan.
b) Respondent kan preliminêre beswaar opper (beswaar in limine)

DIE BEANTWOORDENDE BEëDIGDE VERKLARING EN

REPLIEK

1) Respondent antwoord op die bewerings soos vervat in applikant se

stawende beëdigde verklaring.
2) By aansoek van aansoek sal hof aanvaar dat alle bewerings van
applikant wat nie deur respondent ontken is nie juis is.

3) Applikant het kans om te antwoord (repliseer) op respondent

antwoordende beëdigde verklaring. Die doel van die repliek is om
nuwe feite aan te voer wat dien as aan te voer wat dien as antwoord op
respondent se verdediging.
4) Applikant kan nie net weer sy saak aanhaal in repliek nie.

5) Daar word selde verdere verklarings geliasseer, maak voorsittende

beampte kan na goeddunke besluit om in die lig van die omstandighed
van die geval dit toe te laat.
 70

BEVELE WAT DIE HOF KAN MAAK

Hof kan versillende bevele maak na gelang daarvan of daar ‘n feitegeskil

tussen die partye is of ie.

Kragtens Reël 55(2) kan die hof in die geval van ‘n feitegeskil:

(a) viva voce-getuienis of getuienis d.m.v ‘n beëdigde verklaring toelaat

en die geskilpunte summier aanhoor, of

(b) Beveel dat die geskilpunte by wyse van aksie verhoor word met bevel
dat applikant as eiser optree en die respondent as verweerder en dat
die kennisgewing van aansoek as dagvaardng dien.

AKTIWITEIT BL 114
 71

Hoofstuk 18

INSTELLING VAN AKSIE: DAGVAARDING

SIEN SKEMA – BL 118

DAGVAARDING AS DIE EERSTE PROSESSTUK:

a) INKOMSTESEëLS /geliaseer
b) Niemand hoef ‘n prokurasie te liaseer as hul in die landdroshof
optree nie. Die bevoegdheid van enige iemand wat namens ‘n party
optree kan deur die ander party binne 10 dae na hy in kennis gestel is
dat so persoon optree, of by aanvoering van goeie redes en met die hof
se toestemming betwis.
c) Indien persoon se bevoegdheid so betwis word, kan hy nei sonder die
hof se toestemming verder optree sonder dat die hof oortuig is dat hy
die bevoegdheid het om op te tree nie.
d) Die hof kan die verrigtinge uitstel om om in staat te stel om dit te
doen.

Vorm en inhoud van dagvaarding:

 ‘n Geregtelike prosesstuk om aksie in te stel.

 Versoek verweerder om binne dies induciae verdediging aan te teken,
en waarsku verweerder teen gevolge van nie-voldoening.

 Volgende besonderhede moet in dagvaarding verskyn:

1. dies induciae
2. waarskuwing teen gevolge as versuim om aan versoek in
 72

dagvaarding te voldoen
3. Kennisgewing van toestemming tot vonnis
4. Kennisgewing van voorneme om te verdedig
5. Kennisgewing waar die vordering op skuld gegrond is en die
verweerder se aandag op artikels 57, 58 en 65A gevestig
word.
6. Adres waar prosesstukke beteken moet word
7. Beskrywing van partye
8. Bewerings van jurisdiksie
9. Besonderhede van vordering
10. Smeekbede

Dies induciae

5 dae na betekening van dagvaarding

Adres waar prosesstukke beteken moet word:

Plek waar 3 of meer prokureurs is wat onafhanklik van mekaar praktiseer,

adres mag nie verder as 8km van hofgebou wees nie.
Anders kan klerk van hof weier om dit uit te reik.

Besonderhede van vordering

San Sen Woodworks v Govender: bevat grondslag van aksie en regshulp wat
eiser vra. Indien dit meer as 100 woorde – afsonderlike aanhangsel.

Eiser as sessionaris

As die eiser as sessionaris dagvaar, moet die naam, adres en beskrywing van
die sedent en die datum van sessie in dagvaarding vermeld word.

Bewerings ten aansien van jurisdiksie

Eiser hoef gewoonlik nie in dagvaarding te beweer dat die hof jurisdiksie het
nie. Die feit blyk uit verweerder se adres, grootte en aard van eis.

Daar is 2 uitsonderings (bl 120)

 73

DIE UITREIKING VAN DIE DAGVAARDING

1. Klerk van hof – saaknommer, dagvaarding te onderteken en datum

van uitreiking aan te bring.
2. Bianchelli v Vic Procter 1982 (4) SA 725 ©
Dagvaarding is uitgereik selfs al het eiser en prok nie geteken nie.
Hof het beslis dat al was dagvaarding ongeldig, verweerder risiko
loop om vonnis by verstek as hy nie stappe sou doen om die aksie te
verdedig nie. Hof het aan die verweerder koste toegeken .

3. Uitreiking van dagvaarding bewys jurisdiksie. Aksie word ingestel

wanneer dagvaarding uitgereik word.

BETEKENING VAN DAGVAARDING

 Stem ooreen met metodes van betekening in die HH.

 Dagvaarding in hierdie geval aan verweerder gerig, terwyl dit in HH
aan balju gerig is.

Barens en ‘n ander v Lottering – Hof beslis dat verweerder meer as

een woonplek kan hê en dat by enige van sodanige woonplekke kan
geskied.

 Ediktale sitasie – proses waardeer verweerder deur hofbecel gesiteer

word in gevalle waar betekening volgens die normale prosedure
onmoontlik is. Ediktale sitasie – bevel wanneer verweerder in
buiteland is.
Vervangende betekening – wanneer verweerder hom binne die grense
van die Republiek bevind, maar nie beskikbaar is nie, en betekening
nie op de normale wyse kan plaasvind nie.
 In geval van ediktale sitasie word ‘n beampte in die buiteland
gewoonlik gemagtig om die stukke te beteken. In geval van
vervangende betekening vind betekening gewoonlik plaas deur de
plasing van stukke in die koerant.

WYSIGING VAN DIE DAGVAARDING

 74

1. Wysigings kan enige tyd voor uitreiking aangebring word solant hul
deur klerk van hof geparafeer is. Indien nie geparageer – van nul en
gener waarde.

2. Wysiging na betekening sal slegs deur ander party in te lig deur

kennisgewing van wysiging. Indien hul nie binne 10 dae beswaar
aanteken nie, geag in orde te wees.

3. Wysging van verweerder se voornaam of voorletters kan op versoek

van eiser sonder hof se tussenkoms aangebring word.

VERTRAGING IN DIE VOORTSETTING VAN ‘N AKSIE

Indien dagvaarding nie binne 12 maande van uitreiking beteken is nie, of as

dit beteken is en die eiser nie binne 12 maande verdere stappe doen om die
aksie voort te sit nie – verval die dagvaarding.

- Kan spesiale versoek vir verlenging gedoen word.

- Reël 10 maak voorsiening vir die nalatige eiser om gepenaliseer te
word.
- Dit is van toepassing op ‘n verdedigde- of onverdedigde aksie.

AKTIWITEIT – BL 123
 75

Hoofstuk 19

STAPPE WAT DIE VERWEERDER KAN DOEN NADAT DIE

DAGVAARDING BETEKEN IS

SKEMA – BL 125

SEKERHEIDSTELLING VIR KOSTE DEUR DIE EISER

Verweerder kan in sekere omstandighede sekerheidstelling vir aksiekoste

van die eiser vereis. Dit sluit in situasies waarin die eiser:

1. nie ‘n inwoner van die Republiek is nie

2. ‘n ongerehabiliteerde insolvent is
3. ‘n geregistreerde of geïnkorporeerde Mkpy of BK is
4. geen wesenlike belang by die skuldoorsaak het nie
5. ‘n persoon aan wie kragtens die Wet op Landboukrediet 28 van 1996
bystand verleen is.

Die eiser moet dan sekerheid binne 10 dae na die versoek stel. By gebreke
kan hof die verrigtinge opskort of selfs van die hand wys.
(sluit nie die geval in ‘n teeneis in nie)

TOESTEMMING TOT VONNIS

Indien verweerder skuld erken kan hy die bedrag aan die eiser betaal -
probleem is dat daar gewoonlik nie genoeg fondse is nie – hy kan dan
toestem tot vonnis en ‘n paaiementsbevel (a 57 – 58)
 76

Reël 11 maak ook vir toestemming tot vonnis voorsiening. Het betrekking
op alle tipes eise – dus ook ongelikwideerd.

1. Kan voor of na verdediging aangeteken word geskied

2. Wanneer voor verskyning – verweerder onderteken vorm op
dagvaarding – klerk stel eiser in kennis.
3. Indien toestemming gegee word VOOR balju dagvaarding beteken is
verweerder NIE verantwoordelik vir die koste nie. Indien
toestemming binne die dies induciae vir die aanteken van verskyning,
is verweerder ook nie verantwoordelik vir koste nie.

4. Kan ook na verskyning aangeteken is tot vonnis toestem. Eiser kan

dan vonnis neem vir vonnisbedrag, maar sal die balans moet bewys
soos met ‘n normale verhoor.

5. Verweerder kan ook toestem tot ‘n bedrag minder as die dagvaarding.

Moet steeds kennisgewing van voorneme om te verdedig liasseer en
verdediging vir balans word voortgesit.

6. Doel van die prosedure is om die koste op volgende maniere te

beperk:
a) verseker dat geen verdere koste na algehele toestemming
verhaalbaar is nie.
b) verseker dat die koste op laer skaal bereken word in gevalle
waarin die verweerder tot vonnis of deel daarvan instem.

7. Na toestemming tot vonnis moet die klerk t.o.v sodanige bedrag

vonnis ten gunste van eiser aanteken, behalwe in gevalle waarin die
toestemming belliggaam word in die verweerder se pleit – in sodanige
gevalle moet dit na die hof verwys word.

KENNISGEWING VAN VOORNEME OM TE VERDEDIG

(VERSKYNING)

 Indien verweerder die aksie wil verdedig, moet hy kennisgewing van

voorneme om te verdedig aflewer. Indien kennisgewing gebrekkig is
deur :
 77

+ Nie behoorlik beteken is nie

+ Nie behoorlik onderteken is nie
+ Nie voldoen aan die voorskrifte aangaande verstrekking van
adres vir betekening nie

Moet eiser skriftelike kennisgewing aan verweerder aflewer waarin hy

versoek om binne 5 dae te verander. (Reël 12(2))

 Indien verweerder versuim is eieser geregtig om aansoek te doen vir

vonnis by verstek..
 Indien verskyning laat aangeteken is, maar steeds voor verstekvonnis
is dit nog geldig – sal dit nie laat tersyde stel soos in HH nie.

Versuim om stappe te doen: vonnis by verstek

Vonnis by verstek kan in volgende gevalle gegee word:

1. Verweerder nie binne dies induciae verdediging aanteken nie

2. Verweerder gee kennis van voorneme om te verddig, maar versuim
daarna om binne die dies induciae (5 dae) te pleit.
3. In dien die ieser nie by verhoor van aksie is nie
4. Indien party versuim om aan ‘n hofbevel te voldoen – bv. eiser word
beveel om verdere besonderhede te verskaf, maar voldoen nie binne
tyd nie.

NB punte oor Vonnis by Verstek

 Aansoek nie gewoonlik in ope hof aangehoor – skriftelike aansoek by

klerk
 Klerk staan vonnis toe t.o.v gelikwideerde eise
 By ongelikwideerde eise, bv skade, word vonnis na landdros in
kamers verwys. Eiser moet of mondelings of deur eedsverklarings
getuienis aangaande die quantum van sy skade aanvoer.
Barclays Western Bank Ltd v Creser 1982 beslis hof dat eiser nie
skuldoorsaak hoef te bewys nie – moet slegs eis identifiseer.
 Elke aansoek om vonis gebasseer op vordering ten aansien van
kredietooreenkoms moet na hof verwys word
 78

 Indien vonnis op likwiede document gebasseer moet document

geliaseer word voor vonnis toegestaan word. As document nie
opgeslpoor kan word nie, moet eiser beëdigde verklaring liasseer met
redes waarom oorspronklike document nie aangeheg kan word nie.

GEREGTELIKE INBETALING EN TENDER

Ander moontlikheid tot beskikking aan verweerder is skikking. Indien hy

eiser nie deur onderhandeling kan oorhaal om te skik nie is daar 3 ander
procedures wat hy kan volg om skikking te probeer bewerkstellig of
aanspreeklikheid vir koste te minimaliseer:

1. Onvoorwaardelike inbetaling
2. Inbetaling sonder benadeling van regty by wyse van aanbod tot
skikking van die eiser se vordering
3. tender

Onvoorwaardelike inbetaling:

Eenvoudige prosedure waar verweerder onvoorwaardelik die bedrag wat

gevorder word inbetaal.
Verweerder bly verantwoordelik vir regskoste aangegaan tot datum van
inbetaling.
Kan slegs gebruik word by vordering vir geld

Inbetaling sonder benadeling van regte by wyse van aanbod tot skikking

 Word “geregtelike inbetaling” genoem

 Verweerder moet in kenisgewing saam met inbetaling metld of bedrag
bir bereffening van beide die vordering en die koste is of nie.
 Indien eiser dit nie aanvaar, moet hy by verhoor bewys dat daar meer
aan hom verskuldig is as Wat inbetaal is – anders is eiser aanspreeklik
vir koste aangegaan na inbetaling.
 79

 Geregtelike inbetaling word nie in pleitstukke aan die hof openbaar tot
na aanspreeklikheid besluit is nie – gee die eiser kans om te
heroorweeg.
 Indien aanvaar – hele skuldoorsaak tot niet
 Geldelike vordering

Tender

o Verweerder tender by wyse van aanbod om saak te skik.

o Kan selfs voor uitreiking van dagvaarding gemaak word
o Indien eiser dit aanvaar – nie geregtig op balans van geëiste bedrag
nie.
o Tender impliseer dat verweerder onderneem om koste tot op datum
van tender te betaal.

AKTIWITEIT BL 129
 80

Hoofstuk 20

SUMMIERE VONNIS EN VOORLOPIGE VONNIS

 ‘n Buitengewone proses om die ieser in sekere omstandighede te

beskerm teen ‘n verweerder wat bloot die aangeleentheid verdedig ten
einde die afhandeling te vertraag.

DAGVAARDING

VERSKYNING (5 DAE)

AANSOEK OM SUMMIERE VONNIS (10 DAE)

 Na verweerder kennis gegee het – eiser kan aansoek doen om

summiere vonnis – as slaag is aksie afgehandel.
 Indien nie slaag gaan die proses voort.

Eise t.o.waarvan summiere vonnis toegestaan word:

1. Vorderings wat op ‘n likwiede document, soos tjek, berus

2. Vordering vir gelikwideerde geldsom
3. Vordering vir die lewering van bepaalde roerende goed
4. Vorderings vir uitsetting

Inisiëring van die aansoek:

Reël 14(2)
 81

 Aansoek om summiere vonnis kan eers gedoen word na die

verweerder kennis gegee het van sy voorneme om die aksie te
verdedig.
 10 dae
 Indien gelikwideerde vordering – eiser moet beëdigde verklaring
aanheg wat feite van saak bevestig met die bewering dat daar geen
bona fide verweer ten aansien van die vordering is nie.
 As op likwiede document berus – afskrif van document aanheg en
oorspronklike document moet by aanhoor van aansoek ingelewer
word.

Stappe wat die verweerder kan doen nadat die aansoek geënisieer is

Reël 14(3)

 Waar eis op ‘n likwiede document berus kan die verweerder

geregtelik inbetaal of sekerheid stel tot bevrediging van die eiser en
die hof.
 Die hof oortuig d.m.v ‘n beëdigde verklaring dat hy ‘n bona fide
verweer het en in ‘n beëdigde verklaring of getuienis die aard en
gronde van die verweer bekendmaak.

Die prosedure

1. Geen getuienis word deur die iesre by die aanhoring van die aansoek
aangevoer nie.
2. As persoon mondelinge getuienis aflê kan hy nie gekruisvra word nie,
maar kan na ondervraging deur die verweerder deur die hof ondervra
word.
3. As verweerder nie geregtelik inbetaal nie, sekerheid stel nie of hof
oortuig nie word summiere vonnis vir die eiser gegee.
4. … Reël 14(5) – 14(8)

Bevele

Landdros kan volgende bevele by die aanhoor van ‘n aansoek om summiere

vonnis maak:
 82

1. Aansoek afwys of aansoek toestaan

2. Aan verweerder verlof gee om te verdedig t.o.v ‘n deel van die
vordering en vonnis gee t.o.v die res tensy die verweerder dit
geregtelik inbetaal het.
3. Beide bevele.

VOORLOPIGE VONNIS

1. Bied skuldeiser wat likwiede document het ‘n vinnige remedie

2. As skuldenaar nie geldigheid van document betwis sla voorlopige
vonnis teen hom gegee word.
3. Skuldenaar sal niet op meriete van saak kan ingaan na sekerheid
gegee of vonnisskuld of –koste betaal is.

Bestudeer voorlopige vonnis by HH – selfde – Hfsk 7

AKTIWITEIT – BL 135
 83

Hoofstuk 21

STAPPE WAT VERWEERDER KAN DOEN IN GEVAL

VAN FOUTIEWE DAGVAARDING / DAGVAARDING
WAT ONVOLDOENDE GEGEWENS BEVAT

Aansoek om afskrifte van dokumente of rekenings waarop die

eis berus

ReëL 15

 Verweerder wat verskyning aangeteken het en nie

kennisgewing van belet vir pleit gekry het nie mag eiser
binne 10 dae versoek om afskrifte waarop eis rus te verskaf.
 Beperk tot dokumente of rekeninge waarop aksie rus en nie
wat bloot bewysregtelik van aard is nie.
 Eiser moet binne 10 dae aflewer en verweerder toelaat om
oorspronklikes te besigtig.
 By versuim om dokumente beskikbaar te stel kan hof aksie
met koste van die hand wys.

VERSOEK OM NADERE BESONDERHEDE

 84

1. Landdroshof maak nie voorsiening vir versoek om

besonderhede vir verhoor nie
2. Besonderhede ing. Reël 16 is alleen vir pleitdoeleindes om
persoon in posisie te stel om volgende stap in verrigtinge te
doen sonder om benadeel te word.
3. bv. – Indien dagvaarding nie genoeg besonderhede gee i.g
waar tender of inbetaling bepleit word nie kan nadere
besonderhede gevra word.
4. Nie van toepassing by skadevergoeding of skadeloosstelling
nie.
5. Kan nie gevra word om ander party se bewys vas te stel nie.
6. Indien ander party nalaat om verdere besonderhede te verskaf
kan hof om bevel gevra word wat hul verplig.
7. Eiser is geregtig om versoek na nadere besonderhede wat buite tyd
geliasseer is te ignoreer en bevel kan dus nie aangevra word as
verweerder buite tyd was nie.
8. Versoek om nadere besonderhede is nie ‘n pleitstuk, maar ‘n
kennisgewing.
9. Verdere besonderhede ing. Reël 16 is nie ‘n pleitstuk.
10. Aangesien kennisgewing ing. Reel 15 nie ‘n pleitstuk is nie het die
verweerder slegs 10 dae na voorneme om te verdedigom nadere
besonderhede te verskaf.

EKSEPSIE

Reël 17

 Eksepsie teen die dagvaarding kan opgewerp word voor of na verdere

besonderhede aangevra is.
 Word gebruik omdat dit onbillik teenoor die verweerder is om saak op
verhoor te laat gaan as verweerder in sy verweer deur gebrekkige
dagvaarding of betekening daarvan benadeel word.
 Bied dus goedkoop en vinnige manier om ‘n geskil te besleg sonder
om van lang en uitgerekte verhoor gebruik te maak.

Verweerder kan alleen die volgende eksepsies opwerp:

 85

1. Dat dagvaarding nie skuldoorsaak openbaar nie

2. Dagvaarding vaag en verwarrend is
3. Dagvaarding voldoen nie aan voorskrifte van Reël 5 of 6 nie
4. Dagvaarding is nie behoorlik beteken nie
5. Afskrif van dagvaarding wat aan verweerder beteken is verskil
wesenlik van oorspronklike

6. As die besonderhede van vordering nie die bewering bevat dat die
skuldoorsaak gehee en al binne die distrik van die hof waar
dagvaarding uitgereik is ontstaan het nie, sal die dagvaarding vir
eksepsie vatbaar wees.

7. Eksepsie word opgewerp d.m.v kennisgewing van mosie sonder

beëdigde verklaring.
8. Moet binne 10 dae na kennisgewing van voorneme om te verdedig of
10 dae na versoek om verdere besonderhede geliasseer word.
9. Anders binne 10 dae nadat eiser kennis gegee is dat die dagvaarding
vaag en verwarrend is en die oorsaak van die klagte nie verwyder het
nie.

10. Geen eksepsie tensy hof oortuig is dat die verweerder benadeel sal
word in sy verdediging indien die dagvaarding gehandhaaf word
nie.

DEURHALING

 D verweerder kan aansoek doen dat enige van 2 of meer vorderings

wat omdat dit nie in die alternatief gestel is nie onderling teenstrydig
is of op teenstrydige feitlike bewerings gegrond is, deurgehaal word,
of dat enige beredenerende, ontoepaslike, oortollige of teensprekende
inhoud in die dagvaarding deurgehaal word.

VOORBEELD EN AKTIWITEIT BL 145 – NB

 86

Hoofstuk 22

PLETISTUKKE DEUR DIE VERWEERDER

VERWEERSKRIF OP MERIETE

 Mees algemene manier om saak te verdedig is om verweer op meriete

op te werp. Die verweerskrif bevat die verweer. Dit bevat die
verweerder se antwoord op die eiser se bewerings in die besonderhede
van vordering.

 Die verweerskrif moet:

- Die saaknommer bevat

- Skriftelik wees
- Gedateer en onderteken wees deur verweerder / prokureur
- Voldoen aan bepalings van subreëls 19(4) en 19(6)

 Verweerder beperk tot indiening van een verweerskrif

Bepalings van subreëls 19(4) en 19(6)

1. Verweer moet duidelik genoeg geformuleer word om die eiser presies

omtrent die grondslag van die verweerder se verweer in te lig.
2. Blote ontkenning of algehele ontkenning nie toelaatbaar nie.
 87

Verweerder moet dus:

Al die wesentlike feite in die dagvaarding

(a) Erken
(b) Ontken
(c) Met teenwerping erken

en

Met betrekking tot sy verweer

(a) duidelik en bondig die aard daarvan uiteensit, en

(b) alle wesenlike feite waarop sy verweer steun, aangee

AL DIE WESENLIKE FEITE IN DIE DAGVAARDING

Erkenning

T.o.v feite wat uitruklik erken word en t.o.b. noodsaaklike implikasies.

Alle bewyse wat uitdruklik of by implikasie erken is verg geen bewys by die
verhoor nie en verweerskrif moet met groot omsigtigheid opgestel word.

bv. As bestaan van kontrak erken, maar nie bedrag van vordering ontken nie
sal aanvaar word dat berag korrek is.

Ontkenning

Moet alle feite wat hy wil uitdruklik en duidelik ontken. ‘n Vae ontkenning
kan daartoe lei dat hof skeere feite nie in geskil geplaas is nie en nie bewys
verg nie.

Bv. A beweer hy was op 1 jan in botsing met B betrokke in JHB. B ontken

hierdie paragraaf bloot – vaag en verwarrend.
Was hy nie in botsing? Is datum verkeerd? Was dit eintlik in PTA?

Met teenwerping erken

 88

Wanneer verweerder feit erken, maar voorgaan om ander feite uiteen te sit
wat ander lig werp of feite wat erken is, en dit sodoende onskadelik stel.

Bv. Eiser dagvaar vir geld wat hy aan B geleen het. B erken dit, maar pleit
dat eiser hom op later stadium van betaling kwytgeskeld het.

MET BETREKKING TOT SY VERWEER

Die aard van die verweer moet bondig en duidelik wees

Verweerder moet aantoon of hy ontken, erken of met teenwerping erken, of

‘n spesiale verweerskrif liasseer. In lg. Gevalle moet hy duidelik uiteensit
wat sy spesiale verweer is, of wat die nuwe feite is wat hy wil opper.

Wesenlike feite waarop sy verweer steun

Is onvoldoende dat die verweerder slegs die aard van sy verweer aantoon.
Hy moet ook die wesenlike feite waarop hy steun toon. Voldoende om aan
te toon dat hy regmatig optree in omstandighede – bv selfverdediging.

SPESIALE VERWEERSKRIF

Sien hfsk 10 oor spesiale verweerskrif en ook die verskil tussen spesiale
verweerskrif en verweerskrif op meriete

 Spesiale verweerskrif is ‘n verweer wat nie antwoord op die feitlike

bewerings deur die eiser bied nie, maar verder as die meriete gaan,
bv,:

1) Hof het nie jurisdiksie

2) Eiser se vordering het verjaar
3) Een van partye het nie locus standi
 89

4) lis pendens
5) res dudicata
6) arbitrering
7) die duplisering van eise
8) nievoeging of wanvoeging

 Bewyslas rus gewoonlik op verweerder om sy spesiale verweer te

bewys.

TEENVORDERING / VORDERING IN REKONVENSIE

Teenvordering word ingestel binne die tyd wat vir die aflewering van ‘n
verweerskrif gestel word, van ‘n skriftelike verklaring waarin die
besonderhede wat by vorderings in konvensie vereis word, in berband met
die vordering in rekonvensie vermeld word.

AKTIWITEIT BL 152
 90

STAPPE WAT DIE EISER KAN DOEN NA DIE VERWEERSKRIF

BETEKEN IS

1. Eiser kan NADERE BESONDERHEDE aangaande d. verweerder se

verweerskrif vra.

2. Eiser kan EKSEPSIE opwerp teen die verweerskrif op een van

volgende gronde:

a) Openbaar nie ‘n verweer nie

b) Dit is vaag en verwarrend
c) Voldoen nie aan voorskrifte van reel 19 nie

3. Eiser kan aansoek doen om DEURHALING van ‘n bewering deur

aansoek.

4. Eiser kan ‘n antwoord of REPLIEK lewer.

Die doel hiervan is om nuwe bewerings deur verweerder in

verweerskrif gemaak te antwoord..
Die eiser sal dus slegs repliek lewer as hy die bewerings wat die
verweerder in sy pleitstuk gemaak het wil wysig.

5. Daar word nie voorsiening gemaak vir verdere pleitstukke nie en na

die aflewering van repliek, of as daar nie afgelewer is nie, word
pleitstukke geag gesluit te wees en albei partye se sake behoort
geformuleer te wees.
 91

AKTIWITEIT – BL 157

Hoofstuk 24

WYSIGING VAN PLEITSTUKKE

Pleitstukke kan gewysig word d.m.v kennisgewing van mosie tensy dit mala
fide is of die wysiging ‘n onreg of benadeling aan die ander kant sal
veroorsaak waarvoor daar nie d.m.v ‘n kostebevel vergoed kan word nie.

1. A 111(1) maak voorsiening dat hof enige tyd voor vonnis ‘n pleitstuk
kan wysig.

Party wat wil wysig moet kennisgewing kragtens reel 55A aflewer, indien
ander party beswaar aanteken sal party wat wysiging wil aanbring binne 10
dae aansoek om wysiging aanhanig moet maak.

Indien geen beswaar – gewysigde document.

AKTIWITEIT - BL 159
 92

Hoofstuk 25

VOORBEREIDING VIR VERHOOR

1) As dominus litus is dit die eiser se plig om saak ter rolle te plaas.
2) Indien eiser versuim om dit betyds (binne 15 dae na sluiting van
pleitstukke) te doen, mag verwwerder dit doen.
3) Verweerder kan besluit om saak te laat doodloop, of om afwysing van
eiser se aksie.

BLOOTLEGGING

 Slegs geregtig op inligting aangaande boeke in opponent se besit of

onder sy beheer wat lg. By aksie gaan gebruik of wat bydrae om een
van twee se saak te weerlê.

 Word gereël deur reel 23

 Kan slegs gedoen word na pleitstukke gesluit is.

 Vertroulike mededelings tussen prok en kliênt is gepriviegieer van

blootlegging.

 Indien aanspraak gemaak word op privelgie van ander dokumente –

moet dit in lys uiteengesit word en die grond waarop aanspraak op
privelgie gemaak word duidelik uiteengesit word.
 93

 Indien party nie blootlê kan hofbevel verkry word. Indien steeds nie
blootê kan vonnis by verstek.

Reël 24 bevat dieselfde tipe bepalings betreffende mediese ondersoeke,

ondersoeke v vwpe., deskundige getuienis ens as HH.

VOORVERHOORSAMESPREKING

ReëL 54(1) SAAM GELEES MET ReëL 25 maak voorsiening dat party hof
kan versoek om in voorverhoorsamespreking te belê.

 Dit help om onnodige getuienis aan bande te lê.

GETUIEDAGVAARDINGS

Subpoena of Subpoena duces tecum

AKTIWITEIT - BL 164
 94

Hoofstuk 26

DIE VERHOOR

Plek:
Behalwe in buitengewone omstandighede moet dit in die openbaar by d
hofgebou vanwaar die dagvaarding uitgereik is plaasvind – tensy hof anders
beveel.

Prosedure:

1) Getuie wat nie as party by aksie betrokke is nie kan deur hof beveel
word om hof te verlaat tot tyd en wyl sy getuienis odig is of na sy
getuienis afgelê is, of om in hof te bly nadat getuienis afgelê is tot
verhoor beëindig is of verdaag.

2) Hof kan, voor getuienis, partye gelas om kortliks die feite of

regskwessies in geskil voor te lê en dit notuleer.
3) Kan soms van die partye verlang om geskilpunt te behandel voor tot
ander geskilpunt oorgegaan word.
4) As ooreenstem oor feite, maar nie oor regskwessie nie, kan feite of
deur viva voce getuienis of deur skriftelike verklaring aan hof erken
word.
5) Wanneer ‘n geskil oor feite- en regskwessies in selfde saak ontstaan
en hof dink dat saak op grond van regskwessies alleen afgehandel kan
word – kan hy partye gelas om alleen hieroor argumente aan te voer.
 95

6) Hof kan dan eindvonnis vel sonder dat feitlike kwessies aangeraak
word.

7) Indien bewyslas volgens pleitstukke op eiser rus moet hy eerste

getuienis aanvoer.
8) Gewoonlik die geval, want noodsaaklikheid om skuldoorsaak te
bewys val gewoonlik op eiser terwyl verweerder gewoonlik die
spesiale verweer deur hom geopper moet bewys.
9) As absolusie van instansie nie gelas word nie, moet die verweerder sy
getuienis aanvoer.

10) Kan egter gebeur dat bewyslas in een of meer aspek op eiser rus en
van ander aspekte op verweerder.Eiser moet dan eersete getuienis
aanvoer van aspekte waar bewyslas op hom rus en dan saak sluit.
11) Dan verweerder op alle geskilpunte (tensy absolusie van instansie aan
hom toegestaan is).
12) Indien eiser geen getuienis aangevoer het behalwe waartoe hy verplig
was nie, kan hy nou getueienis aanvoer. As dit egter getuienis is ten
aansien van ‘n geskilpunt t.o.v waarvan bewyslas nie op hom rus nie,
het hy nie so reg nie.

13) Waar daar g’n geskil is oor op wie die bewyslas rus moet die hof gelas
wie eerste getuienis moet aanvoer.
14) Met verlof van hof kan enigeen van die partye enige tyd voor vonnis
verdere getuienis aanvoer.
15) Sodanige verlof word nie verleen as vir hof duidelik is dat getuienis
opsetlik teruggehou is nie.

16) Op aansoek van enige van partye of uit eie oorweging kan hof enige
tyd voor vonnis enige getuie vir verdere ondervraging roep.
17) Hof is egter nie bevoeg om uit eie beweging enige nuwe getuie in
enige siviele proses te roep nie.

AKTIWITEIT - BL 168
 96

Hoofstuk 27

VONNIS

// ABSOLUSIE VAN INSTANSIE

Die uitwerking van so bevel is dat partye in selfde posisie geplaas word as
wat hul sou wees indien aksie nooit ingestel is nie.
Eiser kan weer ‘n dagvaarding uitreik & op grond van identiese
skuldoorsaak dagvaar.

Absolusie van instansie kan aan einde van eiser se saak of aan einde van
verweerder se saak toegestaan word.

Absolusie van instansie aan die einde van die eiser se saak

 Sal toegestaan word as daar nie genoeg getuienis is waarop die hof
redelikerwyse ten gunste van die eiser kan beslis nie.
 Moet geweier word wanneer daar getuienis is waarop ‘n redelike
persoon ten gunste van die eiser kan beslis.
 Fordon Lloyd Page and Associates Riviera – eiser moet prima facie
saak betreffende al die vorderingselemente uitmaak om absolusie te
oorleef. Afleiding uit die getuienis moet redelik wees – hof moet eie
oordeel en nie die van ander redelike persoon of hof gebruik nie.
 Absolusie aan einde van eiser se saak moet spaarsaam gebruik word
en moet in belang van geregtigheid beveel word.
 97

Absolusie van instansie aan einde van verweerder se saak

 Kan toegestaan word waar bewyslas op eiser rus of waar dit op

verweerder rus.

BEWYSLAS OP DIE EISER

o Wanneer hof na die aanhor van getuienis aan albei kante nie kan
beslis aan watter kant die waarheid lê nie is absolusie van instansie die
korrekte vonnis.

o Indien hof op grond van getuienis teen eiser is moet vonnis in guns
van verweerder gegee word eerder as absolusie.

o Indien finale beslissing afhanklik is van getuienis en hof nie kan

bevind dat enige van groepe getuienis geloofwaardig is nie moet
absolusie ook beveel word.

BEWYSLAS OP VERWEERDER

o Hof kan nooit aan einde van hele saak absolusie van die instansie
aanbeveel nie. As verweerder hom nie van bewyslas op oorwig van
waarskynlikhede kan kwyt nie, moet die hof vonnis gee ten gunste
van die eiser.
Wanneer verweerder wel op oorwig van waarskynlikhede bewys het –
vonnis in sy guns.
o Daar kan dus nie absolusie van instansie in hierdie geval wees nie.

AKTIWITEIT - BL 171
 98

Hoofstuk 28

KOSTE

Artikel 48(d) skryf voor dat die hof vonnis m.b.t koste kan vel … as dit
billik is.

Hoosan v Joubert is beslis dat landdroshof nie jurisdiksie het om toekenning

van koste op prokureur / kliënt skaal te maak nie.
Daarna het die gewysigde wet op landdroshowe in 1965 spesifiek vir die
bevoegdheid voorsiening gemaak.

 Die diskressie vir koste rus op die landdros en moet in

ooreenstemming met die reels uitgeoefen word.

 Skaal wat gebruik word hang af van bedrag in geskil. Hof kan soms
bevel maak wat koste op hoer skaal toestaan as wat dit normaalweg
getakseer sou word.

 Sien kostebevele by HH

 Kliënt se aanspreeklikheid vir koste teenoor prokureur kan maklik tot

klag teen prok lei. Dit is dus NB dat prok aan begin van sy mandaat
hierdie aspek aan die kliënt verduidelik. Die prok moet waak teen
buitensporige fooie – indien skuldig – kan hy van rol geskraap word.
 99

 Prok moet ook versigtig wees met trustgelde en probeer om kliënte se

fondse tot hul voordeel in rentedraende rekening te belê.

AKTIWITEIT - BL 174

Hoofstuk 29

DIE TENUITVOERLEGGINGSPROSES

Proses waardeer vonnis afgedwing word staan bekend as tenuitvoerlegging

of eksekusie.

Proses van tenuitvoerlegging kan aangewend word teen die persoon of

eiendom van die skuldenaar.

Die vonnisskuldenaar se persoon

A65F en 65G Is afgeskaf – is onkonstitusioneel verklaar en gevolgelik

teruggetrek.

Die vonnisskuldenaar se eiendom

Artikel 68 bevat bepalings omtrent die goed van die vonnisskuldenaar wat
vatbaar is vir tenuitvoerlegging. Dit kan geskied teen die volgende eiendom
v.d skuldenaar:

a) Roerende eiendom
b) Onroerende eiendom
c) Sekere onliggaamlike eiendom
 100

Die volgende items is kragtens artikel 67 vrygestel:

1) Die nodige beddens, beddegoed en klere van die eksekusieskuldenaar

en sy gesin
2) Nodige meubels (anders as beddens) en huishoudelike benodighede
sover dit nie in waarde die bedrag van R2 000 oorskry nie
3) Vee, gewonde gereedskap en plaasgereedskap van ‘n boer solank dit
nie die waarde van R2 000 oorskry nie
4) Voedsel – en drankvoorraad in die huis genoegsaam vir die behoeftes
van sodanige skuldenaar en sy gesin vir ‘n maand
5) Gewone gereedskap en vakgereedskap solank dit nie R2000 oorskry
nie
6) Professionele boeke, dokumente en instrumente vir noodsaaklike
gebruik deur sodanige skuldenaar in sy professie, solank dit nie
R2000 oorskry nie.
7) Wapens en ammunisie wat skuldenaar in sy besit het vanweë reg,
regulasie of dissiplinêre orde.

AKTIWITEIT - BL 179
 101

Hoofstuk 30

WYSIGING VAN VONNISSE

 Volgens gemenereg word hof se vonnis finaal en kan nie deur homself
gewysig word nie sodra regterlike beampte dit uitgespreek het.
Die regterlike amptenaar is daarna functious officio (nie meer in
funksie)

 Vonnis weerspieël nie noodwendig bedoeling van partye nie.

Kan bv. in afwesigheid van partye gegee word, dubbelsinnig wees of
‘n klaarblyklike fout bevat.

 Party kan versoek dat vonnis gewysig word kragtens sekere statutêre
bepalings of tersyde gestel word volgens die gemeneret.

WYSIGING VAN VONNISSE

LANDDROSHOWE Hoë HOWE

Slegs statutere vernietiging Gemene Reg Reël 42

a 36
 102

Prosedure vir AANSOEK AKSIE-prosedure AANSOEK

Kragtens Reël 49 gevolg

GRONDE VIR WYSIGING

Landdroshowe

Watter vonnisse vernietig kan word

Artikel 36

Hof kan op aansoek van enige paersoon wat geraak word, of in gevalle waar
daar klaarblyklike fout was

a) ‘n Vonnis deur hom gevel in die afwesigheid van die persoon teen die
vonnis is, vernietig of wysig
b) ‘n vonnis deur hom gevel wat ab origine nietig was of deur bedrog of
dwaling verkry is vernietig of wysig
c) ‘n klaarblyklike fout in ‘n vonnis waar geen appel hangende is nie
herstel
d) vonnis wat nie aan appel onderhewig is nie vernietig of wysig.

Indien eiser skriftelik ooreenkom dat vonnis vernietig of gewysig kan word
kan hof op aansoek van persoon wat daardeur geraak word die vonnis
vernietig of wysig.
 103

 Bevele, orders en reels word ook ingevolge die omskrywing van

vonnis ingesluit.
 Daar is talle gevalle waar vonnis in persoon se afwesigheid gegee kan
word:

a – versuim om verskyning aan te teken

b – indiening van toestemming tot vonnis
c – versuim om te pleit
d – nienakoming van hofbevel m.b.t nakoming van hofreëls
e – versuim om by verhoor te verskyn en onttrekking

 De allende v Baraldi t/a Embassy Drive Medical Centre

party is nie “afwesig” wanneer hy nie daar is, maar sy
regsverteenwoordiger wel daar is nie. Die hof sal nie later by magte
wees om die bevel kragtens artikel 36(a) te wysig / vernietig nie.

Hoër Howe

Vonnis kan tersyde gestel word ingevolge gemenereg of kragtens Reël 42

gewysig word.

Gemenereg

Gronde waarop dit tersyde gestel kan word is die volgende:

1 Bedrog

Vonnis deur bedrog verkry – moet bewys word dat suksesvolle litigan

by die bedrog of meineed betrokke was.

Swart v Wessels is beslis dat die party wat versoek dat vonnis op
grond van bedrieglike getuienis tersyde gestel word die volgende
bewys:

a) Dat getuienis verkeerd was

b) Dat dit bedrieglik en met opset om te mislei aangebied is
c) Dat dit in so mate van ware feite afgewyk het dat die hof,
indien
 104

die ware feite voorgelê is, ‘n vonnis sou gegee het wat sou
verskil het van die wat dit vanwee die verkeerde getuienis wel
gegee het.

2 Nuwe dokumente

Indien nuwe dokumente uitkom wat party tydens verhoor in staat sou
kon stel om vonnis in sy guns te verkry kan die vonnis soms tersyde
gestel word. Vbe:

a) Waar die vonnis in verband staan met ‘n testament en ‘n latere

testament ontdek word.
b) Waar dok nie by verhoor voorgelê is as gevolg van die bedrog
van die ander party
c) Waar dok nie voorgeê is sonder skuld van die party wat om
regshulp aansoek doen

3 ‘n Fout

Justus error is nie grond vir tersydestelling van vonnis wat a.g.v
vonnis gegee is nie.

4 Onreëlmatighede in prosedure

Party mag aansoek doen om tersydestelling van vonnis as in sy

afwesigheid verkry is of as hy as gevolg van onbehoorlike betekening
of ‘n gebrek aan betekening nie voor hof verskyn nie.

Statutêre herroeping

Reël 42(1) – Hof kan op aansoek van party wat geraak word, bevele of
vonnise wysig of herroep.

a) Wat verkeerdelik aangevra of verkeerdelik gegee is in die afwesigeid

van ‘n party wat daardeur geraak word
b) Wat dubbelsinnigheid of klaarblyklike fout of weglating bevat
c) Wat gegee is a.g.v gemeenskaplike fout van partye
 105

Party moet in sy aansoek kennis gee aan alle partye wie se belange deur
die gevraagde wysiging geraak kan word.

 Applikant moet ten einde locus standi te bewys, aantoon dat hy belang
by die onderwerp van die uitspraak het wat voldoende regstreeks is
dat hy of sy geregtig sou wees om tot die oorspronklike geding toe
te tree waarin die uitspraak gegee is.

PROSEDURE VIR WYSIGING VAN VONNISSE

Lanndroshowe

1. Aansoek binne 20 daena applikant kennis van vonnis geneem het. Hof
kan verstekvonnis na goeddunke wysig indien hy meen dat daar
goeie rede is om dit te doen. Applikant moet redelike rede vir
versuim aanbied en aantoon dat hy aansoek bona fide doen of bona
fide verweer het.

2. Ondersteunende eedsverklaring moet redes vir sy afwesigheid of

versuim om kennisgewing van voorneme om te verdedig te liasseer
uiteensit.

3. Voordat aansoek ter rolle geplaas word oet applikant sekerhied stel
aan respondent vir koste van vonnis wat teen hom gegee is tesame
met R200 vir die bedrag van die aansoek.

4. Aansoek op die gronde vermeld kan geskied binne 1 jaar na die

applikant vir eerste keer van nietigheid, bedrog of dwaling te wete
 106

gekom het.

5. by gemeenskaplike fout van die partye kan hof uit eie beweging
optree.

Hoë Howe

1. Prosedure verskil na gelang van vraag of aansoek gedoen word om

tersydestelling ing. Gemenereg o ing. Reël 42

2. By gemenereg word aksieprosedure gevolg.

3. Wanneer wysiging ing. Reël 42 verlang word maak die reel spesifiek
voorsiening vir die gebruik van die aansoekprosedure. Daar word
bepaal dat ‘n persoon wat regshulp ing hierdie reël verlang, kennis
moet gee van sy aansoek aan alle partye wie se belange deur die
gevraagde wysiging geraak kan word.

4. Die hof wysig of herroep nie n bevel of vonnis nie tensy hy oortuig is
dat alle partye wie se belange geraak kan word, kennis dra van die
voorgenome herroeping of wysiging.

AKTIWITEIT - BL 187
 107

Hoofstuk 31

HERSIENING

Hersiening is nie soseer gemik op onjuiste feitebevindings of uitspraaK oor

‘n regspunt dur die hof teen wie se beslissing geappelleer word nie, maar
eerder op regstelling van onreëlmatighede wat beweerlik in verband met die
verhoor plaasgevind het.

Hersiening geskied by wyse van kennisgewing van mosie, behalwe waar

wetgewing anders bepaal.

DIE ONDERSHEID TUSSEN APPéL EN HERSIENING:

Kan op die volgende tradisionele wyses onderskei word:

1. Appel is gerig op die resultaat van die verhoor, terwyl hersiening

gerig is op die metode waarop die resultaat wat verkry word. Dit
is nie baie bevredigende onderskeid nie, want die uiteindelike doel
van albei is om die vonnis van die hof a quo tersyde te stel.
Die onderskeid is eerder geleë in die metodes wat te dien einde
gebruik word.
 108

By appelle aanvaar die appellant dat die notule ‘n korrekte

weergawe bied van die verrigtinge in die hof a quo en dat die
verrigtinge op ‘n behoorlike wyse gevoer is. Indien hy die notule
nie aanvaar nie – moet hy aansoek doen vir die wysiging daarvan.
Hy beweer egter dat die voortsittende beampte die verkeerde
afleidings en feitlike bevindings van die getuienis gemaak het
(alhoewel hy behoorlik opgetree het) of dat sy gevolgtrekkings
aangaande die regsposisie verkeerd was.

By hersiening is die doel om aan te toon dat die verrigtinge op

onbehoorlike wyse gevoer is, daar word probeer om die vonnis op
hierdie gronde tersyde te stel, sonder dat daar noodwendig op die
meriete van die saak gelet word.

2. Partye in die geval van die appel is tot die notule van die verrigting
beperk en mag nie daarbuite gaan n ie.
Terwyl in die geval van hersiening vanweë die werklike aard
daarvan buite die notule mag gaan.

(Teendeel, nl dat mens by hersiening nooit die saak kan

beredeneer sonder om buite die notule te gaan nie is verkeerd. In
geval van appel kan mens nie buite notule nie, en moet hersiening
gebruik word)

3. Appel moet binne sekere aantal dae aangeteken word, en stappe

om dit voort te sit moet binne ‘n verdere beperkte tyd gedoen
word.
By hersiening is daar geen vasgestelde tyd nie, maar dit moet
binne “redelike tyd” geskied. Wat redelik is, is dat ‘n
onreëlmatigheid maande, of selfs jare, na die verhoor aan die lig
kan kom.

4. Appel moet volgens die statutêre bepalings, aangevul deur die Reëls
van die hof aangeteken en voortgesit word.
Hersiening geskied by wyse van kennisgewing van mosie.

GRONDE VIR HERSIENING:

 109

Artikel 24 van die Wet op Hooggeregshof 59 van 1959 skep eenvormige

gronde vir die hersiening van die verrigtinge van enige laerhof.
Die volgende hersieningsgronde word vermeld:

1. gebrek aan regsbevoegdheid van die hof

2. belang by die geding, vooroordeel, kwaadwilligheid of korrupsie by
die voortsittende regterlike beampte
3. growwe nalatigheid in verband met die verrigtinge
4. die toelating van ontoelaatbare of onbevoegde getuienis of die
verwerping van toelaatbare of bevoegde getuienis.

Wat beteken growwe nalatigheid?

Het nie noodwendig op gebeure in hofsaal betrekking nie, maar op enige

onreëlmatigheid wat tot benadeling van enige party lei.
As hof bv ‘n beslissing teen party maak sonder om hom toe te laat om sy
saak te stel of as hy ondersoek ter plaatse doen sonder dat party teenwoordig
is.

Soms moontlik vir hersiening en appel – maar slegs as dit nie nodig is om
buite die bestek van die notule te gaan nie.

Vbe:

 hof a quo geen jurisdiksie gehad het nie – vatbaar vir hersiening.
Daar kan egter ook teen vonnis geappelleer word – Kings
Transport / Viljoen

 Wanneer landdros ontoelaatbare getuienis toelaat – verrigtinge kan

hersien word kragtens a24 – ook toelaatbaar om te appelleer, maar
dan is appellant beperk tot die oorkonde.
 110

GRONDE VIR HERSIENING VAN DIE VERRIGTINGE VAN

WASIJUDISIëLE LIGGAME

1. HH het inherente jurisdiksie van alle gedinge wat binne sy regsgebied

ontstaan.

2. Indien statutêre ligg. Bv. dranklisensieraad nie sy verrigtinge op

behoorlike en redelike wyse uitvoer nie – sal HH jurisdiksie hê om
tekortkominge reg te stel.

3. Word dikwels hersiening ingevolge die gemenereg genoem in

teenstelling met die hersiening van die LH wat statutêr gemagtig
word.

4. Die HH het jurisdiksie om die verrigtinge van enige lliggaam of

tribunal wat bevoeg is om statutêre pligte te verrig, sowel as
verrigtinge van kwasijudisiële liggame te hersien.

5. African Realty Trust v Johannesburg Municipality

If a public body or individual exceeds its powers the court will

exercise a restraining influence…. Once a decision has been made
honoustly and fairly and lies within the discretion of the body or
person who decided it, the court has no functions whatsoever.”

6. Jockey Club of South Africa v Feldman

Hof saline by hersiening inmeng in beslissing wat deur

kwasijudisiële tribunal gedoen is nie, tensy die party waqt
hersiening aanvra, nadeel gely het. Wanneer bewys is dat party
nadeel gely het a.g.v onreëlmatigheid, rus onus op tribunal wat
onreëlmatigheid begaan het, om benadeling te weerlê.

7. Daar word ook in verskeie wette voorsiening gemaak vir die

hersiening van beslissings van tribunale of beamptes.

PROSEDURE
 111

a) Reël 53 sit die prosedure uiteen. Enige beslissing van LH of

Kwasijudisële liggaam word by wyse van mosieverrigtinge hersien.

b) Wat moet die kennisgewing van mosie bevat?

* Versoek voorsittende beampte om oorkonde van verrigtinge aan

Griffier v Hof waar hersiening ingestel is te stuur.
* Oorkonde moet binne 15 dae na ontvangs van kennisgewing
van mosie versend word.
* Kennisgewing moet redes vir vonnis bevat wat voortsittende
beampte kan / wil verstrek.
* Kennisgewing versoek enige belanghebbende partye om redes
aan te voer waarom beslissing nie hersien moet word nie.
* Word vergesel van eedsverklaring wat gronde, feite en
omstandighede uiteensit waarop applikant steun in die versoek
om hersiening.

c) Voortsittende beampte stuur oorkonde aan Griffier – applikant maak

afskrifte en gee 2 aan griffier vir gebruik by verhoor en een aan elke
party.

d) Na ontvangs van oorkonde het applikant 10 dae om wysigings aan

kennisgewing van mosie of beëdigde verklaring mag aanbring. Dit
kan slegs gedoen word as oorkonde verdere inligting bevat wat hy
onder die hof se aandag wil bring.

e) Indien voortsittende beampte of enige ander party die aansoek wil

teenstaan, moet hy kennisgewing van voorneme om te bestry binne 15
dae na ontvangs van kennisgewing van mosie liasseer.

f) Na die respondent sy beantwoordende beëdigde verklaring geliasseer

het mag die applikant ‘n repliserende beëdigde verklaring liasseer.

g) Aansoek dat op rol geplaas.

Dus duidelik dat gewone, geopponeerde mosieverrigtinge gebruik word

by hersiening, met 2 NB toevoegings:

1 Beskikbaarstelling van oorkonde aan alle partye

 112

2 Bepaling dat die applikant na ontvangs van die oorkonde sy stukke op

grond waarvan hy die hersieningsverrigtinge instel, mag wysig.

 Idien hersiening slaag sal HH die bevinding tersyde stel en die saak na
die betrokke liggaam terugverwys vir beslissing ooreenkomstig die
regte prosedure.

 Hof sal nie diskressie van ligg of beampte wie se beslissing hy hersien
het deur sy eie vervang nie, tensy uitsonderlike omstandighede.

 Sal ook nie die saak in die volgende omstandighede terugverwys nie:

1- as eindresultaat duidelik is en terugverwysing bloot tyd sal

verspil
2- as terugverwysing futiel sal wees

3- As daar geldige redes is hoekom die hof sy diskressie ten

aansien van die applikant moet uitoefend en sy eie beslissings
in die plek van die respondent moet stel.

AKTIWITEIT BL 195

Bl 197 – 209 in studiegids!!!!