TEHLİKELİ MADDELERİN TANIMLANMASI VE LİSTE KULLANIMI

BM tarafından tehlikeli maddelerin sınıfları dikkate alınarak taşıdıkları tehlike derecesine göre
paketleme gruplarına ayrım standardı getirilmiştir. Paketleme grupları ve tehlike derecesi ayrımı
aşağıdaki sekeldedir:

Paketleme Grubu I: Yüksek derecede tehlikeye sahip

Paketleme Grubu II: Orta derecede tehlikeye sahip

Paketleme Grubu III: Düşük derecede tehlikeye sahip

Tehlikeli maddelerin tanımlanmasında UN/ID numarası ile Uygun Gönderi Adı kullanılır.

UN/ID numarası her bir tehlikeli madde için verilmiş özel bir numaradır. Uygun gönder adı ise tehlikeli
maddenin yazılı tanımıdır.

Tehlikeli maddeler listesi içeresinde birçok tehlikeli madde ismen tanımlanmış olmasına rağmen, bazı
durumlarda maddelerin ortak özelliklerinden yola çıkılarak yapılan tanımlamalar da yer almaktadır. Bu
ortak özellik maddeler tanımlayan genel tanımlar, maddeler kimyasal ve teknik yapısını belirten özel
tanımlar ya da maddelerin tehlike sınıfları olabilmektedir. Örneğin aseton ismen tanımlanan bir
tehlikeli madde iken, yanıcı sıvılar tehlikeli madde grubu ortak özellikler doğrultusunda yapılan
tanımlamadır.

Tehlikeli maddeler listesinde;

• Eğer bir madde ilgili listede yok ise maddenin tehlikeli olup olmadığına bakılarak kesin sonuca
varılmalıdır ve bu doğrultuda tanımlama yapılmalıdır.

• Yapılan test ve kontroller neticesinde maddenin tehlikeli madde olmadığı kesin ise madde
kısıtlamasız (not restrcted) bildirim yapılarak taşınır.

1
TEHLİKELİ MADDELER LİSTESİ

A sütunu: Tehlikeli maddenin UN/ID numarasının belirtildiği yerdir.

B Sütunu: Tehlikeli maddenin uygun gönder adının ya da açıklamasının yer aldığı sütundur.

C Sütunu: Tehlikeli maddenin tehlike derecesine göre belirlenen sınıf ve bölüm numarası bu sütunda
gösterilmektedir.

D Sütunu: Tehlikeli maddenin gönderiminde kullanılacak risk etkenin ve gerekiyorsa kullanılacak

handling etiketinin belirtildiği sütundur.

E sütunu: Tehlikenin maddenin yer aldığı tehlike sınıfında eğer paketleme grubu (PG) uygulanıyorsa,
paketleme grubu numarasının gösterildiği sütundur.

F sütunu: Tehlikeli maddenin istisnai miktarda taşınmasına yönelik olan kodu gösterir.

G sütunu: Tehlikeli madde yolcu ve kargo uçağında sınırlandırılmış miktarda taşındığında uygulanacak
paketleme talimatının numarası gösterir.

H Sütunu: Tehlikeli madden yolcu ve kargo uçağında paket basına olan sınırlandırılmış miktarı için
belirtilen maksimum net madde miktarıdır.

I Sütunu: Yolcu veya kargo uçağında UN tipi paketlerde taşınacak tehlikeli maddenin paketleme talimat
numarasını gösterir.

J Sütunu: Yolcu veya kargo uçağında UN tipi paketlerde taşınacak tehlikeli maddenin paket basına
maksimum net madde miktarını gösterir.

2
K Sütunu: Sadece kargo uçağında UN tipi paketlerde taşınacak tehlikeli maddenin paketleme talimat
numarasını gösterir.

L Sütunu: Sadece kargo uçağında UN tip paketlerde taşınacak tehlikeli maddenin paket basına
maksimum net madde miktarını gösterir.

M Sütunu: Tehlikeli maddenin gönderisi için özel bir şart ya da açıklama mevcut se IATA-DGR içerisinde
şartın ya da açıklamanın yer aldığı bölümü gösterir.

N Sütunu: Tehlikeli maddenin taşınması sürecinde madde ile ilgili herhangi bir acil durum oluştuğunda
ne yapılacağına dair belgelerin bulunduğu acil durum müdahale rehberindeki kodlamayı gösterir.

TEHLİKELİ MADDELERİN PAKETLENMESİ

Tehlikeli maddelerin paketlenmesinden gönderici sorumludur.

Hangi tehlikeli maddenin hangi limitlerde hangi tip paket içerisinde taşınacağına dair gereklilikler,
«Tehlikeli Maddeler Listesi’nde» belirtilmektedir.

Bu listede tehlikeli maddenin ilgili sütununda belirtilen paketleme talimatı koduna ait olan talimat
izlenmelidir (IATA-DGR kitabı Ref. 5).

Tehlikeli maddelerin çevre ve insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde paketlenmeler gerekir. Bu
düzenlemeler radyoaktif maddeler için geçerli değildir.

Tehlikeli maddelerin taşınmasında «UN» tipi paketler kullanılmaktadır.

UN tipi paketler tehlikeli maddelerin taşınmasında kullanılan, belirli performans testlerine tabi tutulan
ya da belirli şartları yerine getiren ve BM önerileri doğrultusunda uzmanlar tarafından onaylanan
paketlerdir.

Paketlerin tabi tutuldukları performans testleri ise düşürme, basınç, yakma gibi testlerdir.

Belirli performans testlerine tutularak özel olarak üretilen UN tipi paketlerin üzerinde «UN
işaretlemeler» mevcuttur.

Bu paketlerin üretim özel süreçlere tabi olduğu için maliyetler de yüksektir.

Bazı UN tipi paketler ise performans testlerine tabi tutulmadan sadece belirli şartların yerine getirilmesi
gerekliliği aranmaktadır.

Bu tip paketlerin özel testlere tabi tutulmaları gerekmediğinden üzerinde UN işaretlemeler bulunmaz
ve sadece belirli tehlikeli maddelerin paketlenmesinde kullanılırlar.

Örneğin kategori B’de yer alan biyolojik maddeler için UN işaretlemesi olmayan paketler
kullanılabilmektedir.

Sınırlandırılmış miktarda taşınan tehlikeli maddelerin taşınmasında UN tipi paket kullanımı gerekli
değildir.

3
UN tipi paketlerin tipleri ve paketlerde kullanılan materyaller belirli kodlarla gösterilmektedir.

UN tipi paketler tabi tutuldukları performans testler sonucunda belirli performans gruplarına ayırılırlar.

Bu performans grupları paketin içerisinde hangi paketleme grubunun taşımasının yapılacağını gösterir.

4
Tehlikeli maddelerin paketlenmesinde 3 farklı yol izlenmektedir:

• Tehlikeli maddenin tek başına bir dış kap kullanılarak paketlenmesi

• Tehlikeli maddenin iç ve dış kap kullanılarak birleşik paketlenmesi

• Tehlikeli maddelerin paketlerinin taşınmasını kolaylaştırmak amacıyla paketlerin bir araya

getirilmesi (overpack)

İç Paket (İç Kap)

Birçok tehlikeli madde taşınırken emniyetin sağlanması amacıyla önce bir iç kaba yerleştirilir ve
sonrasında ayrı bir dış kap kullanılır.

Dış Paket (Dış Kap)

➢ Tehlikeli maddelerin paketlenmesinde tekli paket yapılarak taşınması uygunsa bu durumda

tek basına dış kap kullanılabilir.

➢ Ancak tehlikeli maddenin birleşik paketleme yapılarak taşınması gerekiyorsa bu durumda

önceden hazırlanan iç kaplar paketleme talimatı doğrultusunda bir dış kap içeresine konur.

➢ Dış kap içeresinde taşınan tehlikeli madde sıvı halindeyse ve paketleme talimatında
belirtiliyorsa, dış kap üzerinde “Dik Tutunuz” etiket kullanılır.

Birden fazla iç kap bir araya getirilerek bir dış kap içeresinde taşınırken aşağıdaki hesaplama
yapılmalıdır ve “Q” değeri 1’in altında olmalıdır. Dış kap içerisinde ne kadar iç kap yer alıyorsa hepsi
hesaba katılmalıdır.

Paketlerin Bir Araya Getirilmesi (Overpack)

Taşınmaya hazır haldeki tehlikeli madde paketlerinin taşımayı kolaylaştırmak amacıyla bir araya
getirilmesidir. Overpack açık ya da kapalı olacak şekilde hazırlanabilir.

Örneğin bir palet kullanılarak tehlikeli maddeler bir araya getirildiğinde açık overpack, bir kutu ya da
varil kullanılarak tehlikeli maddeler bir araya getirildiğinde ise kapalı overpack yapılmıştır.

Hem açık hem de kapalı overpacklerde içerilen tüm tehlikeli madde paketlerindeki etiket ve
işaretlemeler overpack üzerinden görülmelidir, gerekirse overpack üzerine yeniden işaretleme ve
etiketleme yapılmalıdır.

5
 TEHLİKELİ MADDELERİN İŞARETLENMESİ VE ETİKETLENMESİ
Tehlikeli madde paketler taşımaya teslim edilmeden önce işaretleme ve etiketleme gereklilikleri yerine
getirilmelidir. Paket üzerinde yapılan işaretlemeler; paket özellikleri, paket kullanım amacını, gönderici
ve alıcıya dair bilgileri sağlarlar. Paket üzerinde yapılan etiketlemeler; tehlikeli maddenin risk ve
handling gereklikleriyle ilgili bilgi verirler. İşaretleme ve etiketleme gereklilikler IATA-DGR kitabında
belirtilmiştir.

Paket Özelliklerin Gösteren İşaretlemeler

4G: İlk iki hane paket tip kodudur.

• Paketin fiber kutu olduğunu belirtir.

V: Üçüncü hane ise paket tipinin özel durumunu gösterir.

• Buradaki örnekte, katı ya da sıvı maddenin paket içerisinde test edilmeye gerek kalmadan
taşınabileceğini gösterir.

Üçüncü hane kodları şunlar olabilmektedir:

V: Paketin özel olduğunu, katı ya da sıvı tehlikeli maddenin paket içerisinde test edilmeye gerek
kalmadan taşınabileceğini gösterir.

U: Paketin özel olduğunu, bulaşıcı maddenin paket içerisinde test edilmeye gerek kalmadan
taşınabileceğini gösterir.

W: Paketin ilk iki hanede belirtilen tipe benzer olmasına rağmen, farklı spesifikasyonlara sahip olup ilk
iki hanede belirtilen tipin muadili olarak üretildiğini gösterir.

T: Paketin kurtarma paketi olduğunu gösterir.

6
Y: Paket performansını gösterir. Örnekteki işaretlemede paket PG II ve PG III olan maddeler taşır.

50: Paketin hangi miktarda, hangi yoğunlukta ya da hangi tehlike sınıfındaki madde için test edildiğini
gösterir.

Örnekteki paket brüt 50 kg ağırlığındaki madde için test edilmiştir.

Bu bölümde görülebilecek diğer kodlar ve gösterimler şu şekildedir:

1.5: Paketin test edildiği sıvı yoğunluğunun 1.5 olduğu anlamına gelir.

Class 6.2: Paketin sınıf 6 bölüm 2’deki tehlikeli maddeler (bulaşıcı maddeler) için test edildiğini gösterir.

X20-Y30-Z40: Paket içerisinde PG I olan madde için brüt 20 kg, PG II olan madde için brüt 30 kg, PG III
olan madde için brüt 40 kg taşınabileceği anlamına gelir.

7
S: Paketin katı madde ya da iç kaplar için test edildiğini gösterir. 14: Paketin 2014 yılında üretildiğini
gösterir.

GB: Paketin üretimine yetki veren ülkenin trafik kodunu gösterir. Örnekte yetki veren ülke İngiltere'dir.

2034: Paket üretimine yetki veren ülke tarafından paketin üreticisine verilen koddur.

TEHLİKELİ MADDE PAKETLERİNİN ETİKETLENMESİ

Risk Etiketleri

Tehlikeli madde paketlerinde kullanılan etiketler içerdiği tehlikeli maddenin riskini belirtir ve tehlikeli
maddenin depolanması, yüklenmesi ve taşınması aşamalarında sürece rehberlik eden ek bilgiler sunar.

Handling Etiketleri

Tehlikeli madde paketinin depolanması, yüklenmesi ve taşınması aşamalarında paketin içeriği ile ilgili
sürece rehberlik etme niteliğinde ek bilgi verme amacıyla kullanılan etiketlerdir.

8
9