Professional Documents
Culture Documents
Bakirköy Mecidiyeköy: Ders Notlari
Bakirköy Mecidiyeköy: Ders Notlari
A. İSTİSNALAR
İŞ HUKUKUNUN KONUSU VE TEMEL İLKELERİ a. Deniz Taşıma işleri: 4857 sayılı iş Kanunu deniz
taşıma işlerine uygulanmaz. Kıyılarda veya liman ve iskelelerde;
İş hukuku, işçi ve işverenler arasındaki ilişkiyi düzenleyen ve gemilerden karaya ve karadan gemilere yapılan yükleme ve
inceleyen bir hukuk dalıdır. İş hukukunun iki alt dala ayrılır. boşaltma işleri, ile Deniz İş Kanunu kapsamına girmeyen ve tarım
Bireysel İş Hukuku, işçi ile işverenler arasında bireysel olarak işlerinden sayılmayan, denizlerde çalışan su ürünleri üreticileri ile
(ferden) kurulan iş ilişkilerini konu alır. ( işçi ve işveren arasında
çalışma (hizmet) ilişkisinin kurulması, işçi ve işverenin birbirine karşı ilgili işler İş Kanunu kapsamı içindedir.
olan borç ve yükümlülükleri ile iş sözleşmesinin kapsamı ve sona
ermesi) b. Hava Taşıma işleri: Hava taşımacılığı da iş
Toplu İş Hukuku ise; sendikalaşma hareketi, toplu iş sözleşmeleri, Kanununun uygulama alanı dışındadır. Bu istisnada da esas olan
hak ve menfaat uyuşmazlıkları ve bunların çözüm yolları olarak grev sadece hava taşıma işleridir ( pilot, hostes, makinist v.b). Buna
ve lokavt, hakem kurulları, arabuluculuk ve uzlaştırma müesseseleri karşılık havacılığın bütün yer tesislerinde yapılan işler ile havada
gibi konuları incelemektedir. yapılan fakat taşımacılık faaliyeti dışında kalan işler, iş Kanununun
İş Hukuku, alanına “işçiyi koruma ve gözetme” ile “işçi yararına uygulama alanı içine alınmıştır. ( zirai mücadele pilotları)
yorum” olmak üzere iki temel ilke hâkimdir. İşçi yararına yorum ilkesi
uyuşmazlık halinde uygulanacak hukuk kuralı bulunmadığında c. 50 veya Daha Az işçi Çalıştırılan Tarım ve
uygulanılır. Orman İşleri: 50 ye da daha az işçi ile yapılan tarım ve orman işleri
İş Kanununun kapsamından çıkarılmıştır. Söz konusu işler 50’den
çok işçi ile yapılıyorsa İş Kanununun uygulama alanına girmektedir.
İŞ HUKUKUNUN KAYNAKLARI Ayrıca tarım sanatları, tarım aletleri, makine ve parçalarının yapıldığı
İş hukukunun kaynakları Resmi Kaynaklar ve Özel Kaynaklar olmak atölye ve fabrikalarda görülen işler, tarım işletmeleri içinde yapılan
üzere iki ana grupta incelenebilir. yapı işleri ve halkın yararlanmasına açık veya bir işyerinin eklentisi
niteliğinde bulunan park ve bahçe işleri İş Kanunu kapsamına
A. İş Hukukunun Resmi Kaynakları almıştır.
a. Yasama Kaynakları
Bunlar başta Anayasa olmak üzere yasama organı tarafından ÖNEMLİ NOT
çıkarılan kanunlardır. İş Hukukunun temel kaynağı, tüm hukuk Bütün tarım iş işçileri hakkında ücret, ücretin ödenmesi ücretin
dallarında olduğu gibi Anayasadır. Anayasadan sonra iş hukukunun saklı kısmı, ücret hesap pusulası, ücret kesme cezasına ilişkin
temel kanunları yer alır. (4857 sayılı iş Kanunu, 854 sayılı Deniz iş hükümler diğer faaliyetlerden ayırım yapılmaksızın uygulanır.
Kanunu, 5953 sayılı Basın iş Kanun, 2821 sayılı Sendikalar
Kanunu, 2822 sayılı Toplu iş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu
gibi)
d. Evde Yapılan El Sanatlarına İlişkin işler: Evdeyapılan ve aile
b. Yürütme Kaynakları üyeleri ya da hısımlar arasında dışarıdan yabancı işçi
İş Hukukunda uygulamaya ilişkin ayrıntılar yürütme organı almaksızın gerçekleştirilen el sanatlarına ilişkin işlerde İş
düzenlenir. Yürütme organı tarafından çıkarılan tüzük ve Kanununun hükümleri uygulanmaz.
kararnameler ile başbakanlık, bakanlıklar ve diğer kamu tüzel kişileri
tarafından çıkarılan yönetmelikler ile genelgeler ve tebliğler İş e. Ev Hizmetleri: İş Kanununun uygulama alanı
Hukukuna kaynak oluşturur. dışında bıraktığı bir başka faaliyet ise ev hizmetleridir. Ev hizmetleri
deyimiyle kastedilen çamaşırcılık, çocuk bakımı, temizlik gibi işlerdir.
c. Yargı Kaynakları Ev hizmetleri işlerinin süreklilik arz etmesi durumunda İş Kanunu
Çalışma yaşamında ortaya çıkan çeşitli iş uyuşmazlıklarına ilişkin hükümleri uygulanır.
mahkemelerce verilen kararlar İş Hukukunun önemli kaynaklarının
arasında yer alır. Söz konusu kararlar içinde Anayasa Mahkemesi f. Sporcular: Bu hüküm, kulüp tüzel kişiliğine iş
kararları, Yargıtay ve Danıştay kararları özel bir önem taşımaktadır. sözleşmesi ile bağlı bulunan profesyonel sporculara ilişkindir. Diğer
yandan; amatör sporcular açısından zaten iş sözleşmesinin varlığı
d. Uluslararası Kaynaklar düşünülemez; zira bunlar iş sözleşmesi ile çalışmadıkları gibi,
Türkiye’nin de üyesi bulunduğu Uluslararası Çalışma Örgütü faaliyetleri bakımından ücret de almazlar.
tarafından hazırlanan Uluslararası Çalışma Sözleşmeleri ve
Tavsiyeler; İş Hukuku açısından önem taşıyan çalışmalardır. Örgüte g. Esnaf Ve Sanatkarlar Meslek Kuruluşları
üye olan devletler, sözleşme kararlarını olağan hallerde 1 yıl, Kanununun 3. Maddesinin (a) Bendindeki Tarife Uygun Üç
olağandışı hallerde ise en geç 18 ay içinde yasama organlarına sevk Kişinin Çalıştığı iş Yerleri: Esnaf veya sanatkârlara ait işyerlerinde
ederek onaylamakla yükümlüdürler. Bunun dışında Avrupa Birliğinin en çok 3 kişiyle yapılan işlere İş Kanunu hükümleri uygulanmaz.
ve Avrupa Konseyi’nin sözleşmeleri ile ülkemizin taraf olduğu ikili
sözleşmeler de İş Hukukuna kaynak oluşturur. h. Rehabilite Edilenler: Rehabilite edilenler de İş
Kanununun uygulama alanı dışında tutulmuşlardır. Rehabilitasyon
B. İş Hukukunun Özel Kaynakları (işe alıştırma), işçilerden; sürekli iş göremez ya da malul hale gelmiş
yahut gelebilecekleri tıbben kabul edilmiş kişilerin, kendi
İş Sözleşmesi, Toplu İş Sözleşmesi, İşyeri İç Yönetmelikleri, İş mesleklerinde ya da yeni bir meslekte çalışabilmelerini sağlamak
Koşulu Haline Gelmiş İşyeri Uygulamaları gibi düzenlemeler İş amacı ile yapılan tıbbi bakım ve mesleki eğitimi ifade eder.
Hukukunun özel kaynakları arasında yer alır.
i. Çıraklar: İş Yasasının, iş sağlığı ve iş güvenliği
İŞ KANUNUNUN UYGULAMA ALANI hükümleri saklı kalmak üzere diğer hükümleri çıraklara uygulanmaz.
Çıraklar yönünden iş Kanunu sadece iş sağlığı ve iş güvenliği
4857 sayılı İş Kanunu ilke olarak tüm sanayi, ticaret ve tarım kuralları bakımından geçerlidir. Bunun dışında çalışmaya ilişkin
faaliyetleri ile buralarda çalışanları kapsamına almışsa da; bu ilkenin hususlarda Mesleki Eğitim Kanuna tabidirler.
bir kısım istisnaları da mevcuttur.
1
DEHA EĞİTİM www.dehaonline.com SMMM STAJ BAŞLATMA
SMMM STAJ BAŞLATMA
BAKIRKÖY İŞ HUKUKU
(212) 466 40 67 DERS NOTLARI MECİDİYEKÖY
(212) 466 40 68 (212) 213 25 10
(212) 213 25 11
b. İşveren: İş Kanununa göre; “işçi çalıştıran gerçek, veya vekillerinin adı, soyadı ve adreslerini bir ay içinde bölge
Tüzel veya tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren müdürlüğüne bildirmek zorundadır.
denir.” Dolayısıyla işveren; işçiyi işe alan, ondan iş görme borcunu İş alan alt işveren; kendi işyerinin tescili için asıl işverenden aldığı
yerine getirmesini isteyen ve bu konuda emir ve talimat vermeye
yetkili bulunan ve tüm bunlara karşılık ücret ödeme borcu altına yazılı alt işverenlik sözleşmesi ve gerekli belgelerle birlikte, birinci
giren kimsedir. fıkra hükmüne göre bildirim yapmakla yükümlüdür. Bölge
müdürlüğünce tescili yapılan bu işyerine ait belgeler gerektiğinde iş
c. İşveren Vekili: İşveren adına hareket eden, işin
ve işyerinin veya işletmenin yönetiminde görev alan kimselere müfettişlerince incelenir. İnceleme sonucunda muvazaalı işlemin
işveren vekili denir”. İşveren vekilinin, bu sıfatı ile tespiti halinde, bu tespite ilişkin gerekçeli müfettiş raporu işverenlere
işçilere karşı işlem ve yükümlerinden doğrudan doğruya işveren tebliğ edilir. Bu rapora karşı tebliğ tarihinden itibaren altı işgünü
sorumludur. Bununla birlikte; işveren vekilleri işyerinin ve işin içinde işverenlerce yetkili iş mahkemesine itiraz edilebilir. İtiraz
yönetiminde görev aldıklarından, Kanunda işveren için öngörülen
üzerine verilen kararlar kesindir. Rapora altı iş günü içinde itiraz
her çeşit sorumluluk ve zorunluluklar, işveren vekili hakkında da
uygulanır. edilmemiş veya mahkeme muvazaalı işlemin tespitini onamış ise
tescil işlemi iptal edilir ve alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren
ÖNEMLİ NOT asıl işverenin işçileri sayılır.
İşveren vekilleri, işveren ile aralarındaki ilişki bakımından (iş
sözleşmesi ile çalışmak koşulu ile) işçi sayılırlar ve işveren Ancak, şirketlerin tescil kayıtları ise ticaret sicili memurluklarının
vekilliği işçi niteliğini ortadan kaldırmaz. gönderdiği belgeler üzerinden yapılır ve bu belgeler ilgili ticaret sicili
memurluğunca bir ay içinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
ilgili bölge müdürlüklerine gönderilir.
d. Alt işveren,(Taşeron, Müteahhit): Bir işverenden, işyerinde
yürüttüğü mal ve hizmet üretiminin yardımcı işlerinde veya asıl Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin kurulması, bildirimi ve işyerinin
işin bir bölümünde; yapılacak işin gereği teknolojik nedenlerle tescili ile yapılacak sözleşmede bulunması gerekli diğer hususlara
uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği
ilişkin usul ve esaslar, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
işçilerini yalnız bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işverenle
arasında kurulan ilişkiye, asıl işveren-alt işveren ilişkisi denir. tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
İş Kanununda yer alan düzenlemeye bakıldığında bir kimsenin alt
işveren olarak nitelenebilmesi için:
Alt işverenin, İŞYERİNİN DEVRİ
• Asıl işyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin
yardımcı işlerde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve
işin gereği olarak ya da teknolojik nedenlerle uzmanlık İşyeri veya bir bölümü, hukuki bir işleme dayalı olarak başkasına
gerektiren işlerde iş alması, devredildiğinde, devir tarihinde mevcut iş sözleşmeleri bütün hak ve
• Bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece iş aldığı bu borçları ile devralana geçer. Devir halinde, işçinin kıdeme ilişkin
işyerinde çalıştırması gerekir. haklarından, devreden işverenin işine girdiği tarih itibariyle devralan
Bu ilişkide asil işveren, alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili işveren sorumludur. Ancak; işyerinin devirden önce doğmuş ve devir
olarak İş Kanunundan, aralarında yapılmış olan iş sözleşmesinden tarihinde ödenmesi gereken borçlarından devreden ile devralan
veya alt işverenin taraf olduğu yürürlülükteki toplu iş sözleşmesinden işveren 2 yıl süreyle birlikte sorumludur.
doğan yükümlülüklerinden alt işverenle birlikte ortak ve zincirleme Önemle belirtelim ki, devreden veya devralan işveren iş
(müteselsil) sorumludur. sözleşmesini sırf işyerinin bir bölümünün devrinden dolayı
feshedemez ve devir işçi yönünden fesih için haklı sebep
oluşturmaz.
ÖNEMLİ NOT
Asıl işveren işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak
çalıştırılmaya devam ettirilmesi suretiyle hakları
kısıtlanamaz veya daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse
ile alt işveren ilişkisi kurulamaz.
2
DEHA EĞİTİM www.dehaonline.com SMMM STAJ BAŞLATMA
SMMM STAJ BAŞLATMA
BAKIRKÖY İŞ HUKUKU
(212) 466 40 67 DERS NOTLARI MECİDİYEKÖY
(212) 466 40 68 (212) 213 25 10
(212) 213 25 11
3
DEHA EĞİTİM www.dehaonline.com SMMM STAJ BAŞLATMA
SMMM STAJ BAŞLATMA
BAKIRKÖY İŞ HUKUKU
(212) 466 40 67 DERS NOTLARI MECİDİYEKÖY
(212) 466 40 68 (212) 213 25 10
(212) 213 25 11
tarafların tüm hak ve borçları, işçinin ilk kez çalışmaya başladığı 3- Geçici iş ilişkisi en çak altı aylık bir süre için ve yazılı olarak
tarihten ( deneme süresinin başından itibaren) itibaren işler. kurulabilmekte,
4- Bu ilişki gerektiğinde en çok iki kez (altışar aylık sürelerle)
tekrarlanabilmektedir. Dolayısıyla bir
Deneme süresi içinde taraflar iş sözleşmesinin bildirimsiz ve işverenle en çok 18 ayı kapsayacak bir ödünç iş ilişkisi
tazminatsız fesih olanağına sahiptirler. Bu süre en çok iki ay olabilir. kurulabilmektedir.
Bu süre, toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar uzatabilirler.
ÖNEMLİ NOTLAR
İşçiyi geçici olarak devralan işveren grev ve lokavt
İŞ SÖZLEŞMESİNİN YAPILMASI aşamasındaki bir uyuşmazlığın tarafı ise, söz konusu işçi bu
sürede çalıştırılamaz. Uyuşmazlık sonuna kadar (asıl) işveren
İş sözleşmesinin geçerli olarak meydana gelebilmesi için her şeyden işçiyi, kendi işyerinde çalıştırır.
önce tarafların sözleşme yapma ehliyetine (fiil ehliyetine) sahip Toplu işçi çıkarmaya gidilen bir işyerinde, çıkarma tarihinden
bulunması ve kanunda belirtilen hükümlere uygun yapılması esastır. itibaren altı ay süre ile geçici iş ilişkisi kurulamaz.
Bu ise, fiil ehliyetinin iş hukukuna yansıması anlamına gelir. Gerçek
kişilerde fiil ehliyetinin elde edilebilmesinin; Ergin (reşit) olma, ayırt
etme gücüne sahip
ÖNEMLİ NOT
ÖNEMLİ NOT
İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini
Yazılı sözleşme olmayan durumlarda işveren işçiye en geç iki
tehlikeye düşürmesi, işverenin malı olan veya malı olmayıp da
ay içinde çalışma koşullarını gösteren yazılı bir belge
eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve
vermekle yükümlüdür. Süresi bir ayı geçmeyen iş
maddeleri otuz günlük ücreti tutarı ile ödeyemeyecek derecede
sözleşmeleri için bu yükümlülük söz konusu değildir. Belirli
hasara veya kayba uğratması, iş sözleşmesinin (derhal) feshi
süreli iş sözleşmesi iki aylık süre dolmadan sona ermiş ise,
NOT:. sebebidir
işveren bu belgeyi fesih tarihinde vermek zorundadır.
4
DEHA EĞİTİM www.dehaonline.com SMMM STAJ BAŞLATMA
SMMM STAJ BAŞLATMA
BAKIRKÖY İŞ HUKUKU
(212) 466 40 67 DERS NOTLARI MECİDİYEKÖY
(212) 466 40 68 (212) 213 25 10
(212) 213 25 11
İşyerinde çalışmanın düzenli ve uyumlu bir şekilde görevlerini nasıl yürütecekleri, işyerinde kurulacak sağlık ve güvenlik
gerçekleşebilmesi için işverenin yönetim yetkisi bulunmakta; buna birimleri
karşın işçi çalışma koşullarına uyma ve işverenin emirlerine itaat
etme borcu altına girmektedir. Bu yetkinin kullanılabilmesi için ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin nitelikleri, ortak sağlık ve
işçinin, işverence verilen emir ve talimatlara uyması gerekmektedir. güvenlik birimlerinden hizmet alınmasına ilişkin hususlar ile bu
birimlerde bulunması gereken personel, araç, gereç ve teçhizat,
görevlendirilecek personelin eğitim ve nitelikleri Sağlık Bakanlığı,
İŞVERENİN İŞ SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN Türk Tabipleri Birliği ve Türk Mimar Mühendis Odaları Birliğinin
BORÇLARI görüşleri alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından
çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
a. Ücret Ödeme Borcu Kanuna veya kanunun verdiği yetkiye dayanılarak kurulan kamu
kurum ve kuruluşlarında ilgili mevzuatına göre çalıştırılmakta olan
Ücret ödeme borcu işverenin en önemli borcudur. Zira işçi ücret elde hekimlere, üçüncü fıkrada öngörülen eğitimler aldırılmak suretiyle ve
etmek için çalışır ve geçimini aldığı ücretle sağlar. Öte yandan, ücret aslî görevleri kapsamında, çalışmakta oldukları kurum ve
kuruluşların asıl işveren olarak çalıştırdıkları işçilerin işyeri hekimliği
işveren bakımından en önemli gider ve maliyet kalemlerindendir.
hizmetleri gördürülür. Bu kurum ve kuruluşların diğer personel için
b.İş Sağlığı Ve Güvenliğini Sağlama Borcu oluşturulmuş olan sağlık birimleri, işyeri sağlık ve güvenlik birimi
İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için olarak da kullanılabilir.
gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız f. İşe Uygun İşçi Çalıştırma Borcu:
bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her İş sözleşmesinden doğan ve işverene yüklenen borçlardan biride,
türlü önleme uymakla yükümlüdürler.
İşverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine işe uygun işçi çalıştırma borcudur. Bu borç önce, ağır ve tehlikeli
uyulup uyulmadığını denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları işlerde çalışacak işçilerin işe girişlerinde veya işin devamı süresince
mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve
bedence bu işlere elverişli olduklarının hekim raporu ile
sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve
güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar. belgelenmesini kapsamaktadır. Raporsuz bir kimsenin işverence
İşverenler işyerlerinde meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek çalıştırılması yasaktır. İşveren, ağır ve tehlikeli işlerle ilgili bir
meslek hastalığını en geç iki iş günü içinde yazı ile ilgili bölge
müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar. faaliyette bulunuyorsa, bu işe uygun işçiler çalıştırması ve bunu her
Bu bölümde ve iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tüzük ve yıl hekim raporuyla belgelemesi zorunludur.
yönetmeliklerde yer alan hükümler işyerindeki çıraklara ve
Aynı şekilde, çocuk işçilerin de herhangi bir işe alınmadan önce
stajyerlere de uygulanır.
muayene ettirilerek işin niteliğine ve koşullarına göre yapısal olarak
c. İş Sağlığı Ve Güvenliği Kurulunu Oluşturma Borcu:Bu Kanuna dayanıklı oldukları hekim raporu ile belgelenmiş olmalıdır. Aksi halde
göre sanayiden sayılan, devamlı olarak en az elli işçi
çalıştıran ve altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işveren, raporu bulunmayan bir çocuk işçiyi çalıştıramaz.
işyerlerinde her işveren bir iş sağlığı ve güvenliği kurulu Çalışmaları, yaş grupları itibarıyla yasaklanan işlerde ve sürelerde
kurmakla yükümlüdür.
İşverenler iş sağlığı ve güvenliği kurullarınca iş sağlığı ve hekim raporu bulunsa dahi, çocuk işçilerin çalıştırılmaları
güvenliği mevzuatına uygun olarak verilen kararları düşünülemez. Şunu da önemle belirtelim ki, bu gibi kimseler 18
uygulamakla yükümlüdürler.
yaşını doldurana kadar en az altı ayda bir hekim muayenesinden
İş sağlığı ve güvenliği kurullarının oluşumu, çalışma
yöntemleri, ödev, yetki ve yükümlülükleri Çalışma ve geçirilmek zorundadır.İşverenin işe uygun işçi çalıştırma borcu, ona
Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanacak bir ehliyeti, bilgi, yetenek ve deneyimine uygun bir iş verilmesini de
yönetmelikte gösterilir.
d. İş Sağlığı Ve Güvenliği Hizmetleri Sağlama Bor cu içermektedir.
İşverenler, devamlı olarak en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde g. Eşit Davranma Borcu:
alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin belirlenmesi ve
İşyerinde çalışan işçilere eşit davranma ve eşit değerdeki işlerde
uygulanmasının izlenmesi, iş kazası ve meslek hastalıklarının
önlenmesi, işçilerin ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve çalışan işçilere eşit çalışma koşullarını uygulama, işverenin en
güvenlik hizmetlerinin yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, önemli borçlarındandır. İş Kanunum.5’e göre; “iş ilişkisinde dil, ırk,
işyerinin niteliği ve işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
cinsiyet, siyasi düşünce, hamilelik, felsefi inanç, din, mezhep ve
a. İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla benzeri sebeplere” dayalı ayrım yapılamaz..
b. Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık Ayrıca, işveren esaslı sebepler olmadıkça, iş sözleşmesinin türü ve
personelini görevlendirmekle çalışma şekline bakmaksızın farklı işlem yapamaz. İşçi eşit işlem
borcunun ihlali nedeni ile dört aya kadar ücreti tutarında tazminat ve
c. Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya birden
fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle, varsa yoksun bırakıldığı haklarını talep edebilir.
yükümlüdürler. İşverenin özellikle sosyal yardımlar konusunda bütün işçilerine
İşverenler, bu yükümlülüklerinin tamamını veya bir kısmını,
bünyesinde çalıştırdığı ve bu maddeye dayanılarak çıkarılacak mutlak şekilde eşit davranması gerekir.
yönetmelikte belirtilen vasıflara sahip personel ile yerine İşverenin eşit işlem yapma borcu, Sendikalar Kanunu açısından da
getirebileceği gibi, işletme dışında kurulu ortak sağlık ve güvenlik
büyük önem taşımaktadır. Sendikalar Kanunu’na göre işveren, işe
birimlerinden hizmet alarak da yerine getirebilir. Bu şekilde hizmet
alınması işverenin sorumluklarını ortadan kaldırmaz. almada, işyerinde çalıştırmada ve işten çıkarmada sendikalı-
İşyeri sağlık ve güvenlik biriminde görevlendirilecek işyeri hekimleri, sendikasız işçi ayırımı yapamaz.
iş güvenliği uzmanları ve işverence görevlendirilecek diğer
personelin nitelikleri, sayısı, işe alınmaları, görev, yetki ve
sorumlulukları, çalışma şartları, eğitimleri ve belgelendirilmeleri,
5
DEHA EĞİTİM www.dehaonline.com SMMM STAJ BAŞLATMA
SMMM STAJ BAŞLATMA
BAKIRKÖY İŞ HUKUKU
(212) 466 40 67 DERS NOTLARI MECİDİYEKÖY
(212) 466 40 68 (212) 213 25 10
(212) 213 25 11
İşin Durdurulması Veya İşyerinin Kapatılması:
Bir işyerinin tesis ve tertiplerinde, çalışma yöntem ve şekillerinde,
makine ve cihazlarında işçilerin yaşamı için tehlikeli olan
bir husus tespit edilirse, bu tehlike giderilinceye kadar
işyerlerini iş sağlığı ve güvenliği bakımından denetlemeye
yetkili iki müfettiş, bir işçi ve bir işveren temsilcisi ile Bölge
Müdüründen oluşan beş kişilik bir komisyon kararıyla,
tehlikenin niteliğine göre iş tamamen veya kısmen
durdurulur veya işyeri kapatılır. Komisyona kıdemli iş
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ müfettişi başkanlık eder. Komisyonun çalışmaları ile ilgili
sekretarya işleri bölge müdürlüğü tarafından yürütülür.
İş Sağlığı Ve Güvenliğini Sağlama Borcu Bu maddeye göre verilecek durdurma veya kapatma
kararına karşı işverenin yerel iş mahkemesinde altı iş
İşverenlerin ve işçilerin yükümlülükleri günü içinde itiraz etmek yetkisi vardır.
İş mahkemesine itiraz, işin durdurulması veya işyerinin
kapatılması kararının uygulanmasını durdurmaz.
İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için
gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız
bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her Mahkeme itirazı öncelikle görüşür ve altı iş günü içinde karara
türlü önleme uymakla yükümlüdürler. bağlar. Kararlar kesindir.
İşverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup Bir işyerinde çalışan işçilerin yaş, cinsiyet ve sağlık
uyulmadığını denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki durumları böyle bir işyerinde çalışmalarına engel teşkil
riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları ediyorsa, bunlar da çalışmaktan alıkonulur.
konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini
vermek zorundadırlar. Yukarıdaki fıkralar gereğince işyerlerinde işçiler için
İşverenler işyerlerinde meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek tehlikeli olan tesis ve tertiplerin veya makine ve cihazların
meslek hastalığını en geç iki iş günü içinde yazı ile ilgili bölge ne şekilde işletilmekten alıkonulacağı ve bunların ne
müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar. şekilde yeniden işletilmelerine izin verilebileceği, işyerinin
kapatılması ve açılması, işin durdurulmasına veya
Bu bölümde ve iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tüzük ve işyerinin kapatılmasına karar verilinceye kadar acil
yönetmeliklerde yer alan hükümler işyerindeki çıraklara ve hallerde alınacak önlemlere ilişkin hususlar ile
stajyerlere de uygulanır. komisyonda görev yapacak işçi ve işveren temsilcilerinin
nitelikleri, seçimi, komisyonun çalışma şekil ve esasları
Sağlık Ve Güvenliği Yönetmelikleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından
hazırlanacak bir yönetmelikte gösterilir.
Bu Kanuna tabi işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği şartlarının Makine, tesisat ve tertibat veya işin durdurulması veya
belirlenmesi ve gerekli önlemlerin alınması, işyerlerinde kullanılan işyerinin kapatılması sebebiyle işsiz kalan işçilere işveren
araç, gereç, makine ve hammaddeler yüzünden çıkabilecek iş ücretlerini ödemeye veya ücretlerinde bir düşüklük
kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi ve özel durumları olmamak üzere meslek veya durumlarına göre başka bir
sebebiyle korunması gereken kişilerin çalışma şartlarının iş vermeye zorunludur. İş Sağlığı Ve Güvenliği Kurulu
düzenlenmesi, ayrıca iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygunluğu
yönünden; işçi sayısı, işin ve işyerinin özellikleri ile tehlikesi dikkate Bu Kanuna göre sanayiden sayılan, devamlı olarak en az elli işçi
alınarak işletme belgesi alması gereken işyerleri ile belgelendirilmesi çalıştıran ve altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde her
gereken işler veya ürünler ve bu belge veya belgelerin alınmasına işveren bir iş sağlığı ve güvenliği kurulu kurmakla yükümlüdür.
ilişkin usul ve esaslar, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda İşverenler iş sağlığı ve güvenliği kurullarınca iş sağlığı ve güvenliği
yapılacak risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm, inceleme ve mevzuatına uygun olarak verilen kararları uygulamakla
araştırmaların usul ve esasları ile bunları yapacak kişi ve yükümlüdürler.
kuruluşların niteliklerinin belirlenmesi, gerekli iznin verilmesi ve İş sağlığı ve güvenliği kurullarının oluşumu, çalışma yöntemleri,
verilen iznin iptal edilmesi Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak ödev, yetki ve yükümlülükleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikte gösterilir.
yönetmeliklerle belirlenir.
b. Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle,
6
DEHA EĞİTİM www.dehaonline.com SMMM STAJ BAŞLATMA
SMMM STAJ BAŞLATMA
BAKIRKÖY İŞ HUKUKU
(212) 466 40 67 DERS NOTLARI MECİDİYEKÖY
(212) 466 40 68 (212) 213 25 10
(212) 213 25 11
bünyesinde çalıştırdığı ve bu maddeye dayanılarak çıkarılacak İş sözleşmeleri diğer tüm sözleşmeler için söz konusu olabilecek
yönetmelikte belirtilen vasıflara sahip personel ile yerine genel sebeplerle sona erebileceği gibi, iş hukukuna özgü sebeplerle
getirebileceği gibi, işletme dışında kurulu ortak sağlık ve güvenlik de sona erebilir. Sona eren iş sözleşmesinin ise, hem işçi ve hem de
birimlerinden hizmet alarak da yerine getirebilir. Bu şekilde hizmet işveren bakımından başta kıdem tazminatı olmak üzere önemli
alınması işverenin sorumluklarını ortadan kaldırmaz. sonuçları bulunmaktadır.
İşyeri sağlık ve güvenlik biriminde görevlendirilecek işyeri hekimleri,
iş güvenliği uzmanları ve işverence görevlendirilecek diğer İŞ SÖZLEŞMESİNİN GENEL SEBEPLERLE SONA ERMESİ
personelin nitelikleri, sayısı, işe alınmaları, görev, yetki ve
sorumlulukları, çalışma şartları, eğitimleri ve belgelendirilmeleri, İş sözleşmelerinin genel sona erme sebepleri, diğer bütün
görevlerini nasıl yürütecekleri, işyerinde kurulacak sağlık ve güvenlik sözleşmeler için söz konusu olabilecek sebeplerdir. Bunlar arasında
birimleri ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin nitelikleri, ortak ölüm, geçersizlik ve uzlaşma sayılabilir.
sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alınmasına ilişkin hususlar ile
bu birimlerde bulunması gereken personel, araç, gereç ve teçhizat, a. Sözleşmenin Hükümsüzlüğü (Geçersizliği): İş
görevlendirilecek personelin eğitim ve nitelikleri Sağlık Bakanlığı, sözleşmesi yapılırken Borçlar Kanununda öngörülen ve sözleşmenin
Türk Tabipleri Birliği ve Türk Mimar Mühendis Odaları Birliğinin hüküm ifade etmesi için aranan geçerlilik koşullarına sahip olması
görüşleri alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından gerekir. Aksi halde iş sözleşmesine hükümsüzlük yaptırımı
çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. uygulanır. Hükümsüzlük yaptırımı “mutlak butlan” ve “nisbi butlan”
Kanuna veya kanunun verdiği yetkiye dayanılarak kurulan kamu olmak üzere iki şekilde ortaya çıkmaktadır.
kurum ve kuruluşlarında ilgili mevzuatına göre çalıştırılmakta olan İş sözleşmesi yapılırken;
hekimlere, üçüncü fıkrada öngörülen eğitimler aldırılmak suretiyle ve - Taraflardan biri veya her ikisinin ehliyetlerinden yoksun bulunması;
aslî görevleri kapsamında, çalışmakta oldukları kurum ve - Sözleşmenin kanunda öngörülen şekil şartına uyulmadan
kuruluşların asıl işveren olarak çalıştırdıkları işçilerin işyeri hekimliği yapılması,
hizmetleri gördürülür. Bu kurum ve kuruluşların diğer personel için - Sözleşmenin konusunun ahlaka, adaba, kamu düzenine,
oluşturulmuş olan sağlık birimleri, işyeri sağlık ve güvenlik birimi kanunların emredici hükümlerine aykırı bulunması, kişilik haklarına
olarak da kullanılabilir. tecavüz oluşturması,
Hallerinden birinin bulunması sözleşmenin geçerlilik şartını ortadan
kaldırır. Bu durumda sözleşme “mutlak butlan” yaptırımına tabi, batıl
bir sözleşme olur ve baştan itibaren geçersiz sayılır.
7
DEHA EĞİTİM www.dehaonline.com SMMM STAJ BAŞLATMA
SMMM STAJ BAŞLATMA
BAKIRKÖY İŞ HUKUKU
(212) 466 40 67 DERS NOTLARI MECİDİYEKÖY
(212) 466 40 68 (212) 213 25 10
(212) 213 25 11
Kanunda aranan koşullar var ise, fesih iş güvencesi kapsamında işveren de ücret ödemeye devam etmek zorundadır. Bu süre işçinin
değerlendirilecek ve işçi işe iade de dâhil olmak üzere bazı kıdemine de dâhildir.
olanaklardan yararlanabilecektir. Kanunda aranan koşulların Bildirim süreleri içinde işveren işçisine her gün iki saatten az
bulunmaması halinde, işçinin işe iadesi mümkün olamayacak, olmamak üzere yeni iş arama izni vermekle yükümlüdür. İşçi bu
geçersiz sebeple süreli feshe maruz kalan işçi sadece bazı tazminat izinleri toplu olarak da kullanma hakkına da sahiptir. Ancak, böyle
olanaklarından yararlanabilecektir. bir durumda işçinin yeni iş arama izinlerini bildirim sürelerinin son
günlerine rastlatmak ve bu durumu işverene bildirmek konusunda
1) İş güvencesi kapsamında süreli fesih yükümlülüğü bulunmaktadır.
aa) İş Güvencesi Kapsamının Belirlenmesi: Süreli İşveren işçiyi iş arama izni süresinde çalıştırır ise, işçinin izin
fesih sadece süresi belirsiz sürekli iş sözleşmeleri için geçerli olup, sırasında çalışmadan alacağı ücrete ilaveten çalıştırdığı sürenin
süresi belirli iş sözleşmeleri açısından uygulanamaz. ücretini yüzde yüz zamlı olarak öder. Bu durumda, yeni iş arama izni
İş Kanununda süreli feshin geçerli sebebe dayandırılması ve verilmeyen işçi çalıştığı süreye ilişkin
geçersiz sebeple yapılan fesihte işçiye iş güvencesi sağlanması ücreti yanında, kendisine izin kullandırılmadığı için de o süreye
sınırlı bir uygulama olarak hükme bağlanmış ve ancak otuz (tarım ilişkin ücretini toplam % 300 zamlı alacaktır.
işlerinde en az elli işçi) veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde,
en az altı aylık kıdemi olan işçiler için öngörülmüştür. İşletmenin 4) Feshin Geçerli Sebebe Dayandırılması
bütününü sevk ve idare etmeye yetkili işveren vekilleri söz konusu İş Kanununa göre, işçinin iş sözleşmesini iş Kanununun 17.
güvencenin dışında tutulmuştur. maddesine dayalı olarak fesih eden işveren feshi geçerli bir sebebe
Yani iş güvencesinden yararlanabilmek için: dayandırmak ve bunu işçiye yazılı olarak bildirmek zorundadır.
• Belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışmak, Sebep gösterme yükümlülüğü sadece işverene aittir.
• En az 6 ay kıdeme sahip, bulunmak,
• En az 30 işçinin çalıştığı bir işyerinde çalışıyor olmak, İşçinin yetersizliğinden kaynaklanan sebepler, ortalama olarak
benzer işi görenlerden daha az verimli çalışma, gösterdiği
• Kanunda belirtilen işveren vekillerinden olmamak gerekir.
niteliklerde beklenenden daha düşük performansa sahip olma, işe
Bu koşulları sağlayamayan işçiler bakımından iş güvencesi
yoğunlaşmasının giderek azalması, işe yatkın olmama, öğrenme ve
uygulaması söz konusu olamaz.
kendisini yetiştirme yetersizliği, sık sık hastalanma, çalışamaz
duruma getirmemekle birlikte işini gerektiği şekilde yapmasını
İş güvencesi kapsamına girebilmek için aranan ölçütlerden 6 aylık
devamlı olarak etkileyen hastalık, uyum yeterliliğinin azlığı gibi
kıdemin hesabında aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde
hallerdir.
geçen süreler birleştirilerek hesap edilir. Yine, işçinin zincirleme iş
8
DEHA EĞİTİM www.dehaonline.com SMMM STAJ BAŞLATMA
SMMM STAJ BAŞLATMA
BAKIRKÖY İŞ HUKUKU
(212) 466 40 67 DERS NOTLARI MECİDİYEKÖY
(212) 466 40 68 (212) 213 25 10
(212) 213 25 11
• Hastalık veya kaza nedeniyle bekleme süresinde işe geçici sebep gösterme zorunluluğu bulunmadığı gibi, bunların işe iadeleri
devamsızlık, gibi işçinin iş sözleşmesinin feshi için geçerli de söz konusu değildir. Bu işçiler süreli fesih yolu ile işten
sebep sayılmamaktadır. çıkarıldıklarında ya bunlara kıdemlerine göre bildirim süresi
tanınacak ya bildirim sürelerine ait ücretleri peşin olarak ödenecek
veya bildirim süresine uymayan taraf bu süreye ait ücret tutarında
FESİH BİLDİRİMİNDE USUL tazminat ödemekle yükümlüdür.
Buna karşılık, işveren iş güvencesi kapsamı dışında kalan işçinin iş
İşveren fesih bildirimini yazılı yapmak ve fesih sebebini açık ve kesin sözleşmesini süreli fesih yolu ve kötüniyetle feshederse işçiye ihbar
şekilde belirtmek zorundadır. İşveren fesih bildiriminin yazılı olarak tazminatının üç katı tutarında kötüniyet tazminatı ödemek zorunda
açık ve kesin şekilde bildirse bile, yine bıldırım sürelerine riayet kalacaktır. İş Kanununa göre kötüniyetli feshin yaptırımı feshin
etmek veya bildirim sürelerine ait ücreti peşin ödemek geçersizliği değil, kötüniyet niyet tazminattır. İşçinin zararının
durumundadır. İşçiye bildirim süresi tanınmış olsa dahi, işçinin iş bulunması koşuluna bağlı değildir.
güvencesi hükümlerine başvurma olanağı bulunmaktadır.
Fesih sebebinin işçinin davranışları veya verimi olması halinde, ÖNEMLİ NOTLAR
feshin (beklenmeyecek haller haricinde) işçinin yazılı savunması İş Kanununda kötüniyet hallerinin neler olduğu
alınarak yapılması gerekir. Savunma alınmadan yapılan fesih belirtilmemiştir. Ancak, uygulamada işçinin işvereni SSK’ya
geçersiz fesih sonuçlarını doğurur. şikâyet etmesi, işveren aleyhine tanıklıkta bulunması gibi
hallerde yapılan fesihler kötüniyetli kabul edilmektedir.
FESİH BİLDİRİMİNE İTİRAZ VE USUL Kötüniyet tazminatı, sadece işverence ödenecek bir tazminat
niteliği taşır.
İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği
veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin
tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde iş mahkemesinde dava
açabilir. Toplu iş sözleşmesinde hüküm varsa veya taraflar
anlaşırlarsa uyuşmazlık aynı sürede özel hakeme götürülür. Kötüniyetli fesihte işveren, aynı zamanda fesih bildirim sürelerine de
Feshin geçerli bir sebebe dayandığını ispat yükümlülüğü işverene uymamışsa, bu durumda işçiye hem bildirim sürelerine ait ihbar
aittir. İşçi, feshin başka bir sebebe dayandığını iddia ettiği taktirde tazminatı ve hem de kötüniyet tazminatı ödemek zorundadır.
ise, bu iddiasını ispatla yükümlüdür.
Dava seri muhakeme usulüne göre iki ay içinde sonuçlandırılır.
Mahkemece verilen kararın temyizi halinde, Yargıtay konuyu bir ay
içinde kesin karara bağlar.
9
DEHA EĞİTİM www.dehaonline.com SMMM STAJ BAŞLATMA
SMMM STAJ BAŞLATMA
BAKIRKÖY İŞ HUKUKU
(212) 466 40 67 DERS NOTLARI MECİDİYEKÖY
(212) 466 40 68 (212) 213 25 10
(212) 213 25 11
zorlayıcı sebebin, beklenmedik bir şekilde ortaya çıkması gerekir.
ÖNEMLİ NOT Örneğin, su baskını, deprem veya yangın gibi olaylar zorlayıcı sebep
Bildirim süresine ilişkin ücretin hesabında, asıl ücrete ek sayılır. Hemen belirtelim ki, bir haftalık süre sonunda işçi dilerse iş
olarak işçiye iş sözleşmesi, toplu iş sözleşmesi ya da kanun sözleşmesini fesheder. Zorlayıcı sebeple işyerinde çalışılmayan
gereği sağlanmış bulunan para ve para ile ölçülmesi olanağı sürenin bir haftasında işveren işçiye yarım gündelik ücret öder.
bulunan menfaatler de dikkate alınır.
2) İşveren Yönünden Derhal Fesih Sebepleri
İş Kanununun 25. maddesi de işveren yönünden derhal fesih
sebeplerini düzenlemiştir. Bunlar da yine Sağlık Sebepleri, Ahlak ve
İyiniyet Kurallarına Uymayan Haller ve Benzerleri ile Zorlayıcı
İŞ SÖZLEŞMESİNİN DERHAL FESIH YOLU İLE Sebeplerdir. Tüm bunlar dışında iş sözleşmesinin haklı nedenle
SONA ERMESİ feshini ispat yükümlülüğü işverene aittir.
10
DEHA EĞİTİM www.dehaonline.com SMMM STAJ BAŞLATMA
SMMM STAJ BAŞLATMA
BAKIRKÖY İŞ HUKUKU
(212) 466 40 67 DERS NOTLARI MECİDİYEKÖY
(212) 466 40 68 (212) 213 25 10
(212) 213 25 11
11
DEHA EĞİTİM www.dehaonline.com SMMM STAJ BAŞLATMA
SMMM STAJ BAŞLATMA
BAKIRKÖY İŞ HUKUKU
(212) 466 40 67 DERS NOTLARI MECİDİYEKÖY
(212) 466 40 68 (212) 213 25 10
(212) 213 25 11
Öte yandan kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren bir yıl içinde
kendi isteği ile iş sözleşmesini sona erdirmesi halinde de, kadın
işçiye kıdem tazminatı ödenir. Evlenen erkek işçi ise bu sebebe ÇALIŞMA SÜRELERİ VE İZİNLER
dayanarak iş sözleşmesini feshedemez, feshetse dahi kıdem
tazminatına hak kazanamaz. A) ÇALIŞMA SÜRELERİ
İşçinin iş sözleşmesinin işverence iş Kanunu göre süreli (bildirimli) 1) Normal Çalışma Süreleri ve Denkleştirme Süresi
feshi halinde işçiye kıdem tazminatı ödenir. İş Kanununa göre normal çalışma süresi haftada en çok 45 saattir.
İşçisinin iş sözleşmesini iş Kanununda belirtilen ahlak ve iyiniyet Dolayısıyla bu 45 saatlik süre iş sözleşmesi ya da toplu iş
kurallarına aykırılık sebebiyle fesheden işveren işçisine kıdem sözleşmeleri ile işçi lehine daha azaltılabilecek; buna karşılık haftalık
tazminatı ödemekle yükümlü değildir. normal çalışma süresinin 45 saatin üzerinde belirlenemeyecektir.
Muvazzaf askerlik sebebiyle iş sözleşmesi işçi ya da işveren Aksi kararlaştırılmadıkça, haftalık çalışma süresi, haftanın çalışılan
tarafından feshedilebilir. Bu durumda da yine işçiye kıdem tazminatı günlerine eşit olarak dağıtılır. Buna karşılık çalışma süresi tarafların
ödenmesi gerekmektedir. anlaşmasıyla, haftanın çalışılan günlerine onbir saati aşmamak
üzere farklı şekilde dağıtılabilir. Bu durumda iki aylık süre içinde
Çalışma Süresi: İşçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için işçinin haftalık ortalama çalışma süresi normal çalışma süresini
işçinin işyerinde en az bir yıl çalışmış olması gerekir. Kıdem aşamaz. Denkleştirme süresi adı verilen bu iki aylık süre toplu iş
tazminatı hesabında takvim yılı esas alınır. Çalışma süresinin sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilir.
saptanmasında işçinin işyerinde sürekli veya aralıklı çalışmalarının İkincisi, yine taraflar anlaşarak denkleştirme süresi içinde işçinin
toplamı dikkate alınır. İşyerinin devri veya işverenin ölümü halinde haftalık ortalama çalışma süresini, normal haftalık çalışma süresini
mirasçılarına geçmesi, devletin el koyması gibi işyerinin geçici ya da aşmamak koşulu ile, bazı haftalarda haftalık çalışma süresini aşacak
sürekli el değiştirmesi işçinin kıdemini etkilemez. şekilde belirleyebileceklerdir. Yoğunlaştırılmış iş haftası
uygulamasında günlük çalışma süresi hiç bir şekilde 11 saati
ÖNEMLİ NOT aşamayacağı gibi denkleştirme süresi içindeki ortalama çalışma
İşçinin kıdemine esas alınacak çalışma süresinin süresi haftalık kanuni 45 saati ya da sözleşme ile belirlenmiş süreyi
başlangıcı işçinin işine fiilen başladığı tarih olup, aşamayacaktır.
deneme süresi kararlaştırılmış ise bu süre de kıdeme
katılır. 2) Kısa Çalışma Süresi
sona ermesi arasındaki çalışılan ve çalışılmayan gün ayırımı Kısa çalışma süresi, zorlayıcı sebebin devamı süresini ve en çok üç
yapılmaksızın tüm süre göz önüne alınır bu süre içinde fiilen ayı aşamaz.
çalışılan günler değil, sözleşmenin başlangıç ve bitiş tarihleri kıdeme Günlük kısa çalışma ödeneğinin miktarı, işsizlik ödeneğinin miktarı
esas oluşturur. Çalışma yaşından önceki çalışmaların kıdem kadardır. Günlük işsizlik ödeneği miktarı, sigortalının son dört aylık
hesabında dikkate alınmaz. prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama
b) Kıdem Tazminatının Hesaplanması net kazancının %50’sidir. Ancak bu tutar asgari ücretin net tutarını
İş Kanunu kapsamına giren işyerlerinde iş sözleşmesinin son aşamaz.
bulması halinde işçiye her geçen tam yıl için işverence 30 günlük Zorlayıcı sebeplerle işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen
ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. geçici olarak durması halinde, kısa çalışma ödeneği ödemeleri,
Kıdem tazmin atı = günlük ücret X çalışma süresi X30 olmaktadır. zorlayıcı sebeplerle işin durması halinde işverenin yarım gündelik
Kıdem tazminatı hesabı işçinin son aldığı günlük brüt ücretin net ücret ödeme yükümlülüğünün bulunduğu bir haftalık sürenin
tutarı üzerinden yapılır. Belirli dönemleri kapsayan ücret eklentileri dolmasından sonra başlar.
şeklindeki ödemelerde ise (ikramiye gibi), iş sözleşmesinin son İşçinin kısa çalışma ödeneği aldığı sure içinde hastalık ve analık
bulduğu tarihten itibaren geriye doğu son bir yıl içinde ödenmiş tutarı sigortası primleri işsizlik sigortası fonu tarafından ve 2/3 oranında
esas almak gerekir. karşılanır. Bu primler, sigorta primlerini hesabına esas alınan en alt
İşçiye parça başı, akort veya yüzde usulü gibi sabit olmayan ücret kazanç sınırı üzerinden hesaplanır. Kısa çalışma ödeneğinin ödeme
ödendiğinde; son bir yıllık sürede ödenen ücretin, bu sürede süresi içinde verilmesi gereken geçici iş göremezlik ödeneğinin
çalışılmış günlere bölünmesi ile bulunacak ortalama ücret, kıdem miktarı kısa çalışma ödeneğinin miktarından fazla olamaz. Geçici iş
tazminatı hesabına esas alınır. göremezlik ödeneğinin verildiği dönemlerde, hastalık ve analık
Son bir yıl içinde işçi ücretine zam yapılırsa, tazminata esas ücret, sigortası primleri ödenmez.
işçinin işten ayrılma tarihi ile zammın yapıldığı tarih arasında alınan
ücretin aynı sürelerde çalışılan günlere bölünmesiyle bulunur. 3) Telafi Çalışması
Kıdem tazminatı hesaplanırken aynı kıdem süresi için birden çok Zorunlu nedenlerle işin durması veya çalışma yapılamaması
ödeme yapılamaz. durumlarında telafi çalışmasını öngören bir düzenleme 4857 Sayılı
iş Kanununda yer almıştır. Bu bakımdan işin durması,
c) Kıdem Tazminatının Tavanı ve Ödenmesi:
Kıdem tazminatının yıllık tutarı, Devlet Memurları Kanununa tabi en ulusal bayram ve genel tatil günlerinden önce veya sonra işyerinin
yüksek devlet memuruna (başbakanlık müsteşarı) 5434 sayılı TC tatil edilmesi ya da iş sürelerinin önemli ölçüde altında çalışılması
Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için veya işçinin isteği üzerine izin verilmesi durumlarında, işveren İki ay
ödenecek en yüksek emeklilik ikramiyesini geçemez. Kıdem içinde telafi çatışması yaptırabilir. Bu süreler günde üç saati aşamaz
tazminatı tam ve zamanında ödenmezse gecikme süresi için ve fazla çalışma sayılamaz. Tatil günlerinde telafi çalışması
mevduata uygulanan en yüksek faiz ödenir. İş sözleşmesi sona eren yaptırılamaz.
işçinin kıdem tazminatını talep hakkı 10 yıllık zamanaşımına tabidir.
Kıdem tazminatından doğan borç ve sorumluluğu işveren şahıslara 4) Dönemsel Çalışma
veya sigorta şirketlerine sigorta ettiremez.
12
DEHA EĞİTİM www.dehaonline.com SMMM STAJ BAŞLATMA
SMMM STAJ BAŞLATMA
BAKIRKÖY İŞ HUKUKU
(212) 466 40 67 DERS NOTLARI MECİDİYEKÖY
(212) 466 40 68 (212) 213 25 10
(212) 213 25 11
Dönemsel çalışma süreleri içinde günlük çalışma sürelerini Zorunlu sebeplere dayalı bu tür fazla çalışma, sadece işyerinin
aşmamak üzere ve en çok altı aya kadar denkleştirme süresi normal çalışmasını sağlayacak dereceye kadar gerçekleştirilebilir.
tanımıştır. Zorunlu fazla çalışmanın niteliğinden kaynaklanan bir başka özellik
de işçinin muvafakatine gerek bulunmamasıdır. Zorunlu sebeplerle
Çalışma Süresinden Sayılan Zamanlar yapılan fazla çalışma ücreti ise, genel sebeplerle yapılan fazla
İş hukukunun sosyal boyutu dikkate alındığında çalışma günü içinde çalışmalarda olduğu gibidir. (iş K..m.42, f.1).
işçinin asıl işini yapmaksızın, hatta bazen çalışmadan geçirdiği
birtakım sürelerin günlük çalışma suresinden sayılması c. Olağanüstü Sebeplerle Fazla Çalışma
gerekmektedir. İş Kanununa göre iş süresinden sayılan haller
şunlardır: Olağanüstü sebeplerle yapılan fazla çalışma, ilke olarak hem işçinin
• Yer ve Sualtına iniş ve Çıkışlarda Geçen Süreler ve hem de işverenin istek ve iradesi dışında, Bakanlar Kurulu
• İşveren Tarafından Başka Bir Yere Gönderme Sırasında tarafından yurt savunmasının gereklerini karşılayan iş yerlerinde
Geçen uygulanan fazla çalışmadır.
Süreler İş Kanununda, seferberlik sırasında ve bu süreyi aşmamak üzere
• İşçinin Asıl işi Dışında Meşgul edildiği Sureler ülke savunmasının ihtiyaçlarını temin eden işyerlerinde fazla
• Kadın işçilerin Emzirme Süresi çalışmaya gerek görüldüğü hallerde, olağanüstü sebeplerle fazla
• İşçilerin Bazı işyerlerine Götürülüp Getirilmeleri Sırasında çalışma yapılmasına Bakanlar Kurulu karar verebilir.
Geçen Süreler.
6) Gece çalışması
5) Fazla Çalışma- Fazla Sürelerle Çalışma İş hayatında gece en geç 20.00’de başlayarak, en erken sabah
06.00’ya kadar geçen ve en çok 11 saat süren gün dönemidir.
Kanunda belirtilen normal çalışma sürelerinin dışında çalışmaya Bu tanımdaki en geç, en erken ve en çok sözleri gece döneminin
devam edilmesi, başka bir deyişle daha fazla çalışma sürelerinin başlangıç ve bitiş dönemlerinin değiştirilebileceğini ve gece
uygulanmasına yol açmaktadır. Belirttiğimiz bu husus İş Kanununda süresinin de on bir saate çıkarılabileceğini ifade etmektedir.
“Fazla Çalışma” ve ‘Fazla Sürelerle Çalışma” olarak nitelenmekte ve Gece döneminde çalışma süresinin yedi buçuk saatten fazla
ayrıntılı biçimde düzenlenmiş bulunmaktadır. olamaz. İşçinin çalışmasının bir bölümünün gündüz ve bir
bölümünün de geceye rastlaması durumda, günlük çalışma
Fazla Çalışma; kanunda yazılı koşulları çerçevesinde haftalık 45 süresinin yarısından çoğu gece dönemine rastlayan iş, gece işi
saati aşan çalışmalardır. Fazla çalışma ücreti normal ücretin % 50 sayılır.
arttırılmasıyla hesaplanır.Denkleştirme esasının uygulandığı İşveren; gece çalışması nedeniyle sağlığının bozulduğunu raporla
hallerde, haftalık ortalama çalışma süresi, haftalık normal iş süresini belgeleyen işçiye mümkünse gündüz postalarında durumuna uygun
aşmamak koşulu ile, haftalık 45 saati aşsa da fazla çalışma bir iş vermek zorundadır. Ayrıca, gece postalarında çalıştırılacak
sayılmaz. işçilerin listeleri ve bu işçilerin işe başlamadan önce alınan ve
Haftalık çalışma süresini aşan ve kırk beş saate kadar yapılan periyodik olarak yenilenen sağlık raporlarının birer nüshasının Bölge
çalışmalar fazla süreli çalışma olarak düzenlenmiştir. Ancak bu Müdürlüğüne verilmesi zorunludur.
Gece ve gündüz postalarında, postası değiştirilecek işçi kesintisiz en
az 11 saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamaz. Gece
çalışmalara ödenecek ücret normal ücretin saat başına düşen çalıştırılacak işçilerin sağlık durumlarının gece çalışmasına uygun
tutarının yüzde yirmi beş arttırılmasıyla hesaplanır.
Fazla çalışma, zorunlu sebeple fazla çalışma ve olağanüstü sebeple olduğu, işe başlamadan önce alınacak sağlık raporu ile belgelenmek
fazla çalışmadır. zorundadır. Gece çalıştırılan işçiler en geç 2 yılda bir defa işveren
tarafından periyodik sağlık kontrolünden geçirilirler. Bu kontrollerin
a. Genel Sebeplerle Fazla Çalışma masrafları işverence karşılanır
Genel sebepleriyle yapılan fazla çalışma, ülkenin genel yararı yahut 7) Ara Dinlenmeler
işin niteliği ve üretimin arttırılması gibi nedenlere dayalı olarak ve İşçilerin zorunlu ihtiyaçlarını karşılamak üzere, çalışma süresi içinde
belirli koşullar altında, yapılan çalışmadır. ara dinlenmesi verilmesi yasal bir zorunluluktur.
Genel sebeplerle yapılan fazla çalışma, yukarıda da değindiğimiz İş Kanununa göre ara dinlenmesinin en az süreleri şöyledir
gibi haftalık kırk beş saati aşan çalışmadır. Fazla çalışma süresi bir
yılda iki yüz yetmiş saatten fazla olamaz. Genel sebeplerle fazla • 4 saat ve daha kısa süreli işlerde 15 dakika,
çalışma yaptırılabilmesi için işçiden muvafakati alınır. İşçi kabul • 4 saatten fazla, 7.5 saate kadar (7.5 saat dahil) süreli işlerde
etmezse, bu tür fazla yarım saat,
• 7.5 saatten fazla süreli işlerde 1 saat.
çalışma yapılamaz; işveren de işsini fazla çalışma yapmadığı için Bu süreler taraflarca veya toplu iş sözleşmesi ile arttırılabilir.
işten çıkartamaz. işçiden fazla çalışma için gerekli muvafakat iş
sözleşmesi ya da toplu iş sözleşmeleri ile önceden alınabilir. Fazla
çalışma durumunda, her bir saat çalışma için verilecek ücret, normal ÜCRETLİ TATİL VE İZİNLER
çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli
yükseltilmesi suretiyle hesaplanır
Fazla çalışma karşılığı ödenen ücretler, bu ücretlerin oranı, kaç Mevzuatımızda üç tür ücretli tatil ve izinden söz edilebilir. Bunlar
saatlik çalışma karşılığı olduğu, ücret bordroları ve işçi ücret pusula hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatiller ve yıllık ücretli izindir.
veya defterlerinde işveren tarafından gösterilmek zorundadır.
1) Hafta Tatili
b. Zorunlu Sebeplerle Fazla Çalışma Hafta tatili yedi günlük çalışma süresi içerisinde işçinin 24 saat
süreyle kesintisiz olarak dinlendirilmesini öngören tatildir. Hafta
İş Kanununa göre ‘Gerek bir arıza sırasında, gerek bir arızanın tatiline hak kazanmanın şartları aşağıdaki gibidir.
mümkün görülmesi halinde yahut makineler veya araç ve gereçler • İş Kanunu Kapsamında Bulunma
için hemen yapılması gereken acele işlerde, yahut zorlayıcı • Haftalık Normal Çalışma Süresini Tamamlama şeklindedir.
sebeplerin ortaya çıkmasında, ancak işyerinin normal çalışmasını
sağlayacak dereceyle aşmamak koşulu ile fazla çalışma yapılabilir’. Hafta Tatili Ücretinin Hesabı: İşçiye ödenecek hafta tatili ücretine;
fazla çalışma ücreti, primler, hazırlama tamamlama ve temizleme işi
13
DEHA EĞİTİM www.dehaonline.com SMMM STAJ BAŞLATMA
SMMM STAJ BAŞLATMA
BAKIRKÖY İŞ HUKUKU
(212) 466 40 67 DERS NOTLARI MECİDİYEKÖY
(212) 466 40 68 (212) 213 25 10
(212) 213 25 11
karşılığı olan ücretler ve sosyal yardımlar katılmaz. Başka bir 1) Çocuk Ve Genç İşçiler
deyişle, hafta tatili ücreti çıplak ücrettir ve tatil ücretine eklentiler Çocuk ve genç işçilerin korunmasına yönelik önlemler temel olarak
katılmaz. üç başlık altında toplanabilir. Bunlar çalıştırma yasakları, rapor alma
zorunluluğu ve izinlerde korunmadır. 15 yaşını tamamlamış, ancak
2) Ulusal Bayram ve Genel Tatiller 18 yaşını tamamlamamış işçiye genç işçi 14 yaşını bitirmiş, 15
Resmi bayram günleri şunlardır: 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve yaşını doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış işçiye çocuk işçi
Çocuk Bayramı, 19 Mayıs Atatürk’ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı, denir.
30 Ağustos Zafer Bayramı, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı günleridir. 18 yaşını doldurmamış erkek çocukların, maden ocakları ile kablo
Dini bayram günleri şunlardır; Ramazan Bayramı (3,5 gün), Kurban döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yeraltı ve sualtı
Bayramı, (4.5 gün), Ayrıca 1 Ocak günü de yılbaşı tatilidir. işlerinde çalıştırılmaları yasaktır. Bunun yanında, 18 yaşını
İşçilere Ulusal Bayram ve genel tatil günlerinde çalışmazlarsa bir iş doldurmamış çocukların sanayiye ait işlerde gece çalıştırılmaları da
karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak; tatil yapmayarak yasaktır.
çalışırlarsa, çalıştıkları günlerin ücretleri ücret ödeme şekline Bunlara ek olarak, 18 yaşından aşağı çocukların, bar, kabare, dans
bakılmaksızın bir kat fazlasıyla ödenir. salonu, kahve, gazino ve hamamlarda çalıştırılmaları da Umumi
Çalışılmaması durumunda ödenecek ücret, hafta tatilinde olduğu Hıfzısıhha Kanunu tarafından yasaklanmıştır. Temel eğitimini
gibi çıplak ücrettir. Başka bir deyişle ulusal bayram ve genel tatil tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların iş süreleri günde yedi,
ücretine fazla çalışma ücreti, primler, hazırlama tamamlama ve haftada otuz beş saatten fazla olamaz. Ancak, on beş yaşını
temizleme ücretleri ve sosyal yardımlar katılmaz. Tatil günü ile hafta tamamlamış çocuklar için bu süre günde sekiz haftada kırk saate
tatilinin üstü üste gelmesi halinde, sadece bir tatil ücreti ödenir. kadar artırılabilir. Okula giden çocuk işçilerin eğitim dönemindeki iş
saatleri ise, okul saatlerine engel olmayacak şekilde düzenlenir ve
3) Yıllık Ücretli İzin ders saatleri günlük iki ve haftada on saatten fazla olamaz.
Onbeş ile onaltı yaş arasındaki çocuk ve genç işçiler , ancak
İşçilerin yılın belli bir dönemini dinlenerek geçirmesi, onların sağlıkları bakımından elverişli oldukları işlerde çalıştırılabilirler. Buna
sağlıklarının korunması ve bedenen ve ruhen yeniden güç karşın bu işçiler sağlık bakımından elverişli bulunsalar dahi her türlü
kazanmaları bakımından büyük önem taşımaktadır. ağır ve tehlikeli işte, gece işlerinde ve günde 7.5 saatten fazla
Yıllık ücretli izin, İş Kanunu kapsamına giren işyerlerinde çalışan çalıştırılamazlar.
işçilerden, işyerine girdiği günden başlayarak, deneme süresini de 14-18 yaş arasındaki (18 yaş dahil) çocuk işçilerin herhangi bir işe
kapsamak üzere, en az bir tam yıl çalışanlara verilir. alınmalarından önce, işe uygunluk için sağlık raporu, bunlar yanında
İş sözleşmesinin, fiilen çalışmaya başlanmasından önce çocuk ve genç işçilerin 18 yaşını dolduruncaya kadar en az altı ayda
yapılmış olması durumunda, yıllık ücretli izine hak kazandıran bir muayenelerinin tekrarlanarak, işe devam etmelerinde bir
sürenin başlangıcı iş sözleşmesinin yapıldığı tarih değil, fiilen işe sakıncanın bulunup bulunmadığı da doktor raporu ile saptanmalıdır.
başlama tarihidir. 18 yaş ve daha küçük çocuk ve genç işçilere verilecek yıllık ücretli
izin, kıdemlerine bakılmaksızın 20 günden az olamaz.
Yıllık İzin Hakkının Kullanılması:Yıllık ücretli izin, işçilere sosyal
amaçlarla sağlanmış önemli bir haktır. Her şeyden önce belirtelim ki, 2) Kadın işçiler
yıllık ücretli iznin ne zaman kullanılacağı işveren ya da işveren vekili Kadın işçiler öncelikle kadın olmaları sebebiyle genel önlemlerle,
yahut, İzin Kurulunca saptanır. İşçinin talebi ilgililerce incelenerek ikinci olarak da annelik halinde özel önlemlerle korunmaktadır.
iznin ne zaman kullanılacağı işçiye bildirilir. Aynı tarihe rastlayan izin Kadın işçilere 18 yaşına kadar olan dönemde çocuk işçilere ilişkin
isteklerinde kıdemi fazla olanlara öncelik tanınır. hükümlerden ve bunun yanında kadın olmaları dolayısıyla her yaşta
ayrıca korunmaktadırlar.
Yıllık Ücretli izin Süreleri: İş Kanununda öngörülen ve daha önce Kadın işçiler işin düzenlenmesi açısından da özel olarak
belirttiğimiz şekilde yıllık ücretli izine hak kazanan işçiye, işyerindeki korunmuşlardır. Konu ile ilgili hükümler incelendiğinde şu hususlar
kıdemi göz önünde bulundurularak ücretli izin verilir. Hizmet süreleri; ortaya çıkmaktadır:
Kadın işçilerin maden ocakları ile kablo döşemesi. kanalizasyon ve
- Bir yıldan beş yıla kadar olanlara yılda 14 gün, tünel inşaatı gibi yeraltı ve sualtında çalıştırılmaları yasaktır. Bunun
- Beş yıldan fazla ve on beş yıldan az olanlara 20 gün, yanında kadın işçiler bir kısım ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılabilirler
- On beş yıl ve daha fazla olanlara 26 gün yıllık ücretli izin verilir. Ancak şunu da ekleyelim ki, ihtisas ve meslek öğrenimi veren
Ancak, çocuk işçilerin durumları göz önünde bulundurulmak okulları bitirip o konudaki işi meslek edinmiş bulunan kadınlar ağır
suretiyle, on sekiz yaşından küçük çocuk ve genç işçiler ile 50 ve tehlikeli işlerde çalıştırılabilirler. Bunun yanında kadınlar, ay hali
yaşından büyük işçilere verilecek yıllık izinin kıdemlerine günlerinde ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamazlar. Bu günlerin
bakılmaksızın yirmi günden az olamaz. Kanunda belirtilen bu süreler sayısı 5 gün olarak hesap edilir. Daha fazlası için ise hekim
emredici nitelikte değildir. Dolayısıyla iş sözleşmeleri veya toplu iş raporuna göre hareket edilir.
sözleşmeleri ile yıllık ücretli izin süreleri arttırılabilir. Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra
Yıllık Ücretli İzninin Uygulanması: Yıllık ücretli iznin işveren sekiz hafta olmak üzere toplam on altı hafta çalıştırılmamaları
tarafından ve bölünmeden devamlı olarak bir kerede verilmesi esastır. Birden fazla doğum halinde doğum öncesi süreye iki hafta
esastır. Bununla birlikte izin süreleri, bir bölümü 10 günden az eklenir. Hemen belirtelim ki; kadın işçinin sağlık durumunun uygun
olmamak üzere en çok üçe bölünebilir. İşçilere bulunması halinde doğumdan önceki üç haftaya kadar çalıştırılabilir.
Bu durumda çalıştırıldığı süreler doğum iznine eklenir. Bu sürelerde
eğer isterlerse, işveren gidiş ve gelişlerinde yolda geçen süreleri işveren, kadın işçinin iş sözleşmesini süreli fesih (bildirimli fesih)
kapsamak üzere 4 güne kadar ücretsiz yol izni vermekle yükümlüdür yoluyla feshedemez. Umumi Hıfzısıhha Kanunu da kadın işçilerle
Başka bir deyişle yıllık izin ücreti çıplak ücreti kapsamaktadır. Yıllık ilgili olarak; doğumun umulduğu tarihten 3 ay öncesine rastlayan
iznini kullanan işçinin herhangi bir işte, ücretli ya da ücretsiz süre içinde gebe kadının, kendisi ve çocuğu için zararlı işlerde
çalışması yasaktır. İzin döneminde iş kazası ve meslek hastalıkları çalıştırılamayacağını öngörmektedir. Yine; emzikli kadın işçilere
sigortası primi ödenmez. uygun saatlerde günde iki defa 45’er dakikalık süt izni verilmesi
zorunludur.
ÇALIŞMA YAŞAMINDA ÖZEL OLARAK KORUNAN 3) Özürlü, Eski Hükümlü Ve Terör Mağdurları
GRUPLAR
14
DEHA EĞİTİM www.dehaonline.com SMMM STAJ BAŞLATMA
SMMM STAJ BAŞLATMA
BAKIRKÖY İŞ HUKUKU
(212) 466 40 67 DERS NOTLARI MECİDİYEKÖY
(212) 466 40 68 (212) 213 25 10
(212) 213 25 11
İş Hukukunda amaç, çeşitli sebeplerle, özürlü, eski hükümlü ve terör yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan eski
mağduru olan kimselerin, toplum içinde kendi kaderlerine işçiye altı aylık ücret tutarında tazminat öder.
bırakılmamaları, bunlara yeteneklerine uygun bir iş vermek suretiyle Özel sektör işverenlerince bu madde kapsamında çalıştırılan özürlü
de verimli hale getirilmeleridir. Bu amaçla iş Kanunu bir çok sigortalılar ile korumalı işyerlerinde çalıştırılan özürlü sigortalıların,
koruyucu düzenleme getirmektedir. belirlenen prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta
primine ait işveren hisselerinin tamamı, kontenjan fazlası özürlü
Özürlü, bedensel, zihinsel, ruhsal, duygusal ve sosyal çalıştıran, yükümlü olmadıkları halde özürlü çalıştıran işverenlerin bu
yeteneklerindeki engelleri nedeniyle çalışma gücünün en az şekilde çalıştırdıkları her bir özürlü için prime esas kazanç alt sınırı
yüzde 40’ından yoksun olduğu sağlık kurulu raporuyla üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin yüzde
belgelenenleri ellisi Hazinece karşılanır. İşveren hissesine ait primlerin Hazinece
Eski Hükümlü, altı aydan daha uzun süreli hürriyeti bağlayıcı karşılanabilmesi için işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili
bir suçtan veya ceza süresi ne bakılmaksızın Devlet Memuru olarak 506 sayılı Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerinin
olmaya engel bir suçtan hüküm giymiş ve cezalarını infaz yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna verilmesi ve
kurumlarında tamamlamış veya cezası tecil edilmiş yahut şartlı sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine
salıverme yoluyla tahliye edilmiş olanlar ile özel kanunlarında isabet eden tutarı ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait
belirtilen şartlardan dolayı istihdam edilmeleri olanağı tutarın ödenmiş olması şarttır. Bu fıkraya göre işveren tarafından
bulunmayanlar veya ömür boyu kamu hizmetinden yasaklı ödenmesi gereken primlerin geç ödenmesi halinde, Hazinece Sosyal
bulunanları Güvenlik Kurumuna yapılacak ödemenin gecikmesinden
Terör Mağduru ise, 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununa kaynaklanan gecikme zammı, işverenden tahsil edilir..
göre terör eylemleri nedeniyle; Şehit olan kamu görevlileri ile er Bu maddeye aykırılık hallerinde tahsil edilecek cezalar, özürlülerin
ve erbaşların daha sonra evlenmemiş eşlerini veya ve eski hükümlülerin mesleki eğitim ve mesleki rehabilitasyonu,
çocuklarından birisini, yoksa kardeşlerinden birisini, kendi işini kurmaları, özürlünün iş bulmasını sağlayacak destek
çalışamayacak derecede malul olan kamu görevlileri ile er ve teknolojileri ve bu gibi projelerde kullanılır.
erbaşların varsa eşlerini veya çocuk klarından birisini, yoksa
kardeşlerinden birisini, malul olup da çalışabilir durumda
olanları ifade eder.
İşverenler, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör
işyerlerinde yüzde üç özürlü, kamu işyerlerinde ise yüzde dört özürlü
15
DEHA EĞİTİM www.dehaonline.com SMMM STAJ BAŞLATMA
SMMM STAJ BAŞLATMA
BAKIRKÖY İŞ HUKUKU
(212) 466 40 67 DERS NOTLARI MECİDİYEKÖY
(212) 466 40 68 (212) 213 25 10
(212) 213 25 11
yanlarıdır. Buna karşılık, işçiyi çalışmaya zorlamaması, verimliliği Kanunu kapsamına giren veya girmeyen bir kısım işçinin, gemi
düşürmesi gibi haller de olumsuz yanlarıdır. adamı ve gazetecilerin ekonomik ve sosyal durumlarının
b) Parça başı Ücret: İşçiye, üretilen mal miktarına düzeltilmesi için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca ve
Göre verilen ücrettir. Parça başı ücret, her parça için saptanan para Asgari Ücret Tespit Komisyonu aracılığıyla asgari ücretlerin en geç
biriminin, üretilen parça miktarı ile çarpılması sonucu ortaya çıkar. iki yılda bir saptanmasını hükme bağlamış; Ülkemizde asgari
Parça başı ücrette işçi, yaptığı parça miktarına göre ücret ücretlerin saptanması yetkisi işçi, işveren ve devlet temsilcilerinden
alacağından, hızlı bir çalışma temposu içinde gerekli özeni oluşan “Asgari Ücret Tespit Komisyonuna verilmiştir.
göstermeyebilir. Çok yorulup, dikkati de dağılacağından; iş kazası ve Asgari Ücret Tespit Komisyonu üçlü bir yapı içinde çalışmakta: işçi,
meslek hastalığı riski daha da artabilir. Ayrıca, işçinin kazancı işveren ve devlet kesiminden temsilcilerden oluşmaktadır. Çalışma
üreteceği parça miktarına bağlı olacağından, çalışma süresi içinde ve Sosyal Güvenlik Bakanı’nın çağrısı üzerine toplanan Asgari Ücret
yeterli iş verilmesi de gerekir. Ücretin parça başına veya iş tutarı Tespit Komisyonu asgari ücreti belirlerken sosyal durum, ekonomik
üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye, durum, ücretliler geçinme endeksleri ya da geçinme endeksleri, fiilen
yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği takdirde, aradaki ücret ödenmekte olan ücretlerin genel seyri, işkolu ya da işkollarının
farkının zaman esasına göre ödenerek, işçinin eksik aldığı ücretin niteliği gibi ölçütlere dayanmaktadır. Asgari Ücret Tespit
telafi edilmesi gerekir. Komisyonu’nun kararları kesindir.
c) Götürü Ücret: Bu sistemde yapılması gereken bir
iş ve bu iş karşılığı belirlenmiş bir ücret vardır. Çoğunlukla işin
yapılacağı süre de belirlenmiştir. İşçi, kararlaştırılan zamandan önce
ÜCRETİN ÖDENMESİ
işi bitirirse, zamandan tasarruf ederek, başka bir iş yapmaya ve
dolayısıyla ücretini arttırmaya olanak bulur.
a) Ödeme Şekli: İşçinin ücreti Türk parası ile ödenir Ücretin
d) Primli Ücret: İşçinin çalışma gücünü arttırmak ve bir bakıma bono, kupon veya yurtta geçerli parayı temsil ettiği ileri sürülen senet
teşvik etmek üzere uygulanan bir ücret sistemidir. Söz konusu yahut diğer herhangi bir şekilde ödenme olanağı bulunmamaktadır.
primin ücretin bir unsurunu oluşturması, ancak devamlı uygulama Ancak, Türkiye’nin de taraf olduğu 95 sayılı ILO sözleşmesine göre
olanağı bulunmasına bağlıdır. Üretimi ve kaliteyi arttırmak, tasarrufa “... Ücretlerin bir banka üzerine çekilen çekle yahut posta çeki veya
olanak sağlamak, işçinin özgüvenini ve işletmenin rekabet gücünü havalesiyle ödenmesi gelenekten olduğu özel durumlar dolayısıyla
arttırmak gibi yararlarına karşın, işçilerin zorlanması, iş kazalarını zaruri bulunduğu veya hakem kararıyla bu şekilde ödenmesi uygun
arttırması, işçiler arasında yarış ve kıskançlığa yol açması, işveren- bulunduğu takdirde, ilgili işçinin rıza göstermesi ile ücretin sözü
sendika sürtüşmelerine yol açabilmesi gibi sakıncaları da edilen şekillerde ödenmesi mümkündür. İş sözleşmesiyle
bulunmaktadır. kararlaştırılan ve bir iş karşılığı olan ücretin parasal olarak ödenmesi
zorunluluğu bulunmakla beraber; işveren tarafından iş sözleşmesi
e) Yüzde Usulü Ücret: Yüzde Usulü Ücrette işçinin ücreti servis veya toplu iş sözleşmesiyle sağlanan diğer bir kısım menfaatlerin
yaptığı müşteri tarafından ödenmektedir (otel, lokanta, kıraathane, parasal ya da mal şeklinde olarak belirlenmesinde hiçbir sakınca
gazino, kulüp). Yüzde usulü ücret sisteminde, hesap pusulalarına bulunmamaktadır.
yüzde olarak belli bir miktar eklenir ve müşteri bunu ödeme
zorunluluğu altına girer. Toplanan bu yüzdeler, belirli bir esas Ücret Ve Ücretin Ödenmesi
dâhilinde kaydedildikten sonra, yine saptanan oran dâhilinde işçilere
dağıtılır. Ancak, bu şekilde çalışan işçinin gündeliği, asgari ücretin Genel anlamda ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya
altında kalırsa, bu durumda aradaki fark doğrudan doğruya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır.
işverence tamamlanır. Ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkak kural olarak,
Türk parası ile işyerinde veya özel olarak açılan bir banka hesabına
ödenir. Ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkak,
yabancı para olarak kararlaştırılmış ise ödeme günündeki rayice
f) Komisyon Ücreti: Komisyon ücreti, çoğunlukla, işçinin sattığı
mal miktarına göre sabit ya da yüzdeli hisse olarak hesaplanır. göre Türk parası ile ödeme yapılabilir. Çalıştırılan işçilerin ücret,
Bundan da anlaşılacağı gibi, komisyon ücreti, yapılan işin hacmine prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakının özel olarak
göre belirlenmektedir. açılan banka hesabına yatırılmak suretiyle ödenmesi hususunda;
tabi olduğu vergi mükellefiyeti türü, işletme büyüklüğü, çalıştırdığı
ı) Kardan Pay Alma: İşçileri işletmeye bağlamak ve daha verimli işçi sayısı, işyerinin bulunduğu il ve benzeri gibi unsurları dikkate
çalışmalarını sağlamak amacı ile işçilere, ücret eklentisi olarak alarak işverenleri veya üçüncü kişileri zorunlu tutmaya, banka
işletmenin karından bir pay verilmesini öngörülen ücret sistemidir. hesabına yatırılacak ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit
Ücretin sadece kardan pay alma şeklinde kararlaştırılması ve istihkakının, brüt ya da kanuni kesintiler düşüldükten sonra kalan net
ödemenin bilânço dönemine bağlanması olanaksızdır. miktar üzerinden olup olmayacağını belirlemeye Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığından
sorumlu Devlet Bakanlığı müştereken yetkilidir. Çalıştırdığı işçilerin
ÜCRETİN BELİRLENMESİ VE DÜZEYİ ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakını özel olarak
Ücret; iş sözleşmesinin yapılması sırasında taraflarca kararlaştırılır. açılan banka hesapları vasıtasıyla ödeme zorunluluğuna tabi tutulan
İşveren ve işçi, ileride değinilecek eşit işlem yapma borcuna aykırı işverenler veya üçüncü kişiler, işçilerinin ücret, prim, ikramiye ve bu
olmamak koşulu ile diledikleri tutarda ücreti belirleyebilirler. Ama bu nitelikteki her çeşit istihkaklarını özel olarak açılan banka hesapları
miktar asgari ücretin altına inemez. dışında ödeyemezler.
İş sözleşmesinin yapılması sırasında ücret kararlaştırılmamışsa, bu Emre muharrer senetle (bono ile), kuponla veya yurtta geçerli parayı
halde ücret, Örf ve adete göre belirlenir. Ayrıca işçinin yaptığı işin temsil ettiği iddia olunan bir senetle veya diğer herhangi bir şekilde
mahiyeti, tecrübesi, ehliyeti. işyerindeki kıdemi ve emsal ücretler de ücret ödemesi yapılamaz.
saptanacak
Ücret en geç ayda bir ödenir. İş sözleşmeleri veya toplu iş
bu miktar üzerinde etkilidir. Aynı veya eşit değerde bir iş için cinsiyet sözleşmeleri ile ödeme süresi bir haftaya kadar indirilebilir.
nedeni ile daha düşük bir ücret, taraflarca saptanamayacağı gibi, İş sözleşmelerinin sona ermesinde, işçinin ücreti ile sözleşme ve
işçinin cinsiyeti nedeni ile koruyucu hükümlerin uygulanması, daha Kanundan doğan para ile ölçülmesi mümkün menfaatlerinin tam
düşük ücret belirlenmesine neden olamaz. olarak ödenmesi zorunludur.
• Asgari Ücret: Özel yöntemlerle belirlenen asgari ücret, sosyal Meyhane ve benzeri eğlence yerleri ve perakende mal satan dükkan
niteliğinden dolayı önem taşımaktadır. İş sözleşmesiyle çalışan ve iş ve mağazalarda, buralarda çalışanlar hariç, ücret ödemesi
yapılamaz.Ücret alacaklarında zamanaşımı süresi beş yıldır.
16
DEHA EĞİTİM www.dehaonline.com SMMM STAJ BAŞLATMA
SMMM STAJ BAŞLATMA
BAKIRKÖY İŞ HUKUKU
(212) 466 40 67 DERS NOTLARI MECİDİYEKÖY
(212) 466 40 68 (212) 213 25 10
(212) 213 25 11
17
DEHA EĞİTİM www.dehaonline.com SMMM STAJ BAŞLATMA
SMMM STAJ BAŞLATMA
BAKIRKÖY İŞ HUKUKU
(212) 466 40 67 DERS NOTLARI MECİDİYEKÖY
(212) 466 40 68 (212) 213 25 10
(212) 213 25 11
isabet eden tutarı ile İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanmayan 3713 Sayılı Terörle Mücadele Kanunundaki Değişiklik
işveren hissesine ait tutarın ödenmiş olması şarttır. Bu maddeye 3713 Sayılı Terörle Mücadele Kanununun ek 1 inci maddesinde yer
göre işveren tarafından ödenmesi gereken primlerin geç ödenmesi alan %0.7 ibaresi %1 olarak değiştirilmiştir.
halinde, İşsizlik Sigortası Fonundan Sosyal Güvenlik Kurumuna
yapılacak ödemenin gecikmesinden kaynaklanan gecikme zammı,
işverenden tahsil edilir. I. SOSYAL SİGORTALARIN İŞLEYİŞİ
Bu madde hükümleri;
a) 1/10/2003 tarihinden sonra özelleştirme kapsamında devir alınan
işyerleri hariç olmak üzere, mevcut ve faaliyette bulunan işyerlerinin Toplumda yaşayan bireylerin sosyal güvenliklerini sağlamak üzere
devredilmesi, birleşmesi, bölünmesi devletçe düzenlenen kurum ya da kurumlar topluluğuna Sosyal
Güvenlik Sistemi denir. Bir sosyal güvenlik sistemini oluşturan
veya nevi değiştirmesi gibi hallerde yeni işe başlama olarak
kurum ve kuruluşlarla, bu sistemin kapsamı içindeki bireyler
değerlendirilmez. arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuk kuralarına ise Sosyal Güvenlik
b) Mevcut bir işyerinin kapatılarak; değişik bir ad veya unvan ya da Hukuku denir.
Sosyal Güvenlik Sisteminin Sosyal Sigortalar ve Sosyal Yardımlar
bir iş birimi olarak aynı faaliyette açılması veya çalışan sigortalıların
olmak üzere iki tane aracı vardır.
bütün olarak devredilmesi halinde, bu işyerleri hakkında
Sosyal sigortalar zorunlu katılım ilkesine dayanır. Devletçe
uygulanmaz.
düzenlenir. Mali yükü primlerle karşılanır. Sosyal denge kurulmasına
c) Yönetim ve kontrolü elinde bulunduracak şekilde doğrudan veya
yardımcı olur.
dolaylı ortaklık ilişkisi bulunan şirketler arasında istihdamın
Sosyal yardım, muhtaç kimselere yöneliktir. Zorunlu katılıma
kaydırılması, şahıs işletmelerinde işletme sahipliğinin değiştirilmesi
dayanmaz. Katılma ile yapılan yardım arasında ilişki yoktur. Para,
gibi ek bir kapasite ve istihdam artışına neden olmayan, sadece
mal yada hizmet şeklinde yapılabilir.
teşviklerden yararlanmak amacıyla yapılan işlemler hakkında
uygulanmaz.
d) 506 sayılı Kanun gereğince yapılan kontrol ve denetimler
sonucunda çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği tespit
edilen işyerleri hakkında bir yıl süreyle uygulanmaz.
e) 8/9/1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ile 4/1/2002
tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve uluslararası anlaşma
hükümlerine istinaden yapılan hizmet ve yapım konulu işyerlerine
yönelik işyerleri hakkında uygulanmaz.
f) Kamu idareleri işyerleri hakkında uygulanmaz.
18
DEHA EĞİTİM www.dehaonline.com SMMM STAJ BAŞLATMA
SMMM STAJ BAŞLATMA
BAKIRKÖY İŞ HUKUKU
(212) 466 40 67 DERS NOTLARI MECİDİYEKÖY
(212) 466 40 68 (212) 213 25 10
(212) 213 25 11
c) Kanunun 4/1c maddesine göre; 5510 sayılı SSGSSK hükümleri
uyarınca, kuruluş veya personel kanunları veya diğer kanunlar
SİGORTALILIĞIN BAŞLANGICI VE BİTİMİ
gereğince seçimle veya atama yoluyla kamu idarelerimde göreve
gelenler. (Eskiden Emekli Sandığına tabi olanlar.)
II.KISMEN SİGORTALI SAYILANLAR (KISMİ İSTİSNALAR)
Kimlik bilgileri ile prime esas kazanç ve gün sayılarını gösteren ve
örneği Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirleyen asıl
Kısmi istisnalar, Kanunun düzenlediği tüm sigorta kollarından değil
veya ek aylık prim ve hizmet belgesini, ait olduğu ayı takip eden ayın
sadece bazı sigorta kollarında yararlanabilirler.
yirmi üçüncü günün sonuna kadar Kuruma vermekle yükümlüdür.
a. Ceza infaz kurumları ve tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis,
Sigortalı çalıştırmadığı takdirde bu hususu sigortalı çalıştırmaya son
atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular
verdiği tarihten itibaren 10 gün içinde Kuruma bildirmekle
hakkında iş kazası, meslek hastalığı ve analık sigortası uygulanır.
yükümlüdür.
b. Aday çırak ve çıraklara iş kazası, meslek hastalığı ve hastalık
a bendinde belirtilen sigortalıları çalıştıran işveren, bir ay içinde
sigortası; zorunlu staja tabi tutulan öğrenciler hakkınsa ise iş kazası
çalıştırdığı sigortalıların
ve meslek hastalık sigortası uygulanır.
Primlerine esas tutulacak kazançlar toplamı üzerinde bu Kanunun
c. Aylıkları hesaplanarak ödenen veya asayiş ve güvenliğin
gereğince hesaplanacak sigortalı hissesi tutarlarını ücretlerinden
sağlanması ile ilgili kanunlara göre vazife malulluğü aylığı bağlanmış
keserek ve kendisine ait prim tutarlarını da bu tutara ekleyerek en
olanlardan, SSGSSK’ya tabi sigortalı çalışanlar hakkında aylıkları
geç ertesi ayın sonuna kadar kuruma öder.
kesilmeksizin kısa vadeli sigortaları uygulanır.
Genel sağlık sigortalısı sayılanlar için, her ay otuz tam gün genel
d. Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme,
sağlık sigortası primi ödenmesi zorunludur.
değiştirme ve geliştirme eğitimine katılan kursiyerler hakkında iş
b Bendi kapsamında sigortalı sayılanların, her ay için 30 tam gün
kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulanır.
prim ödemesi zorunludur.
III. SİGORTALI SAYILMAYANLAR (TAM İSTİSNALAR)
Primlerini bir sonraki ayın sonuna kadar ödemekle yükümlüdür.
a. İşverenin yanında ücretsiz çalışan eşi
c Bendinde belirtilen sigortalıları çalıştıran işverenler, çalıştırdığı
b. Aynı konutta birlikte yaşayan ve üçüncü derecede dahil bu
sigortalıların primlerine esas tutulacak kazançlar toplamı üzerinde
dereceye kadar hısımlar arasında ve aralarına dışardan başka
hesaplanacak prim tutarlarını ücretlerinden keserek 15 gün içinde
kimse katılmaksızın, yaşadıkları konut içinde yapılan işlerde
Kuruma öderler.
çalışanlar.
Kurum prim ve diğer alacakları süresi içinde ödenmezse ödenmeyen
c. Ev hizmetlerinde süreksiz çalışanlar ile sürekli çalışmasına
kısmı için gecikme cezası uygulanarak artırılır.
rağmen aylık kazançları prime esas günlük kazanç alt sınırı otuz
katından az olanlar
d. Askerlik hizmetini yapmakta olanlar
19
DEHA EĞİTİM www.dehaonline.com SMMM STAJ BAŞLATMA
SMMM STAJ BAŞLATMA
BAKIRKÖY İŞ HUKUKU
(212) 466 40 67 DERS NOTLARI MECİDİYEKÖY
(212) 466 40 68 (212) 213 25 10
(212) 213 25 11
Kısa vadeli sigorta uygulamalarının doğrudan risklerin sağlık ve Kısa Vadeli Sigortalardan Sağlanan Haklar
bakım boyutunun aynı kanunda düzenlenmiş Genel Sağlık Sigortası; İş kazaları ve meslek hastalıkları hastalık ve analık hallerinde
parasal boyutunun ise; Kısa Vadeli Sigortalar başlığı altında sağlanan haklar şunlardır:
düzenlenmiştir. Yani, önceki dönemdekinin aksine, ilgili Sigortalıya; iş kazası, meslek hastalığı,hastalık ve analık
sigortalardan yapılan parasal yardımları ile sağlık yardımları sebebiyle ortaya çıkan geçici iş görmezlik süresince günlük
birbirinden ayrılmış ve farklı sigorta uygulamalarının kapsamında yer geçici iş görmezlik ödeneği verilmesi.
almıştır. Sigortalıya; iş kazası veya meslek hastalığı sebebiyle
1. İş Kazası ve Meslek hastalığı uğradığı sürekli iş görmezlik dolayısıyla sürekli iş görmezlik
İş Kazasının Tanımı ve Bildirilmesi geliri bağlanması
Sigortalının iş yerinde bulunduğu sırada İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak
İşvereni tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sahiplerine gelir bağlanması veya gelir bağlanmış olan kız
Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak iş çocuklara; evlenme ödeneği ile cenaze ödeneği verilmesi
yeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini Analık sebebiyle emzirme ödeneği verilmesidir Geçici İş
Görmezlik Ödeneği
yapmaksızın geçen zamanlarda Kurumca yetkilendiren hekim veya sağlık kurullarından istirahat
Emziren kadın sigortalının, çocuğuna süt vermek için ayrılan raporu alınmış olması şartıyla;
a. İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrayan
zamanlarda
sigortalıya her gün için;
Sigortalıların işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı b. 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile 5 inci madde
yere gidiş gelişi sırasında meydana gelen ve sigortalıyı kapsamındaki sigortalılardan hastalık sigortasına tabi olanların
hastalık sebebiyle iş göremezliğe uğraması halinde, iş göremezliğin
hemen veya sonradan bedenen ve ruhen özre uğratan başladığı tarihten önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli
olaydır. sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla geçici iş göremezliğin üçüncü
gününden başlamak üzere her gün için,
İş kazasının, 4.maddeye göre:
(a) bendi ile kısmen sigortalılar bakımından bunları çalıştıran işveren c. Sigortalı kadının analığı halinde,doğumdan önceki bir yıl içinde en
az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması
tarafından, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve kurma da en
şartıyla,doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık sürede,çoğul
geç kazadan sonraki üç işgünü içinde, gebelik halinde ise doğumdan önceki sekiz haftalık süreye iki
b) (b) bendi kapsamında bulunan sigortalı bakımından kendisi haftalık süre ilave edilerek çalışmadığı her gün için geçici iş
görmezliği ödeneği verilir.
tarafından, bir ayı geçmemek şartıyla rahatsızlığının bildirim
İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve sigortalı kadının analığı
yapmaya engel olmadığı günden sonra üç işgünü içinde, iş kazası
halinde verilecek geçici iş göremezlik ödeneği, yatarak tedavilerde
ve meslek hastalığı bildirgesi ile doğrudan ya da taahhütlü posta ile
17 nci maddeye göre hesaplanacak günlük kazancının yarısı,
Kuruma bildirilmesi zorunludur. Bu fıkranın (a) bendinde belirtilen
ayaktan tedavilerde ise üçte ikisidir
süre, iş kazasının işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana
gelmesi halinde, iş k Meslek Hastalığının Tanımı ve Bildirilmesi
Sürekli İş Görmezlik Geliri
İş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve özürler
Meslek Hastalığı, sigortalının çalıştığı yada yaptığı işin niteliğinden
nedeniyle Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının
dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden
sağlık kurulları tarafından verilen raporlara istinaden Kurum Sağlık
uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal
Kurulunca meslekte kazanma gücü en az % 10 oranında azalmış
özürlülükler halleridir.
bulunduğu tespit edilen s Sürekli iş göremezlik geliri, sigortalının
(a) ve (c) bentleri ile kısmen sigortalılar bakımından, sigortalının
mesleğinde kazanma gücünün kaybı oranına göre hesaplanır.
meslek hastalığına tutulduğunu öğrenen veya bu durum kendisine
Sürekli tam iş göremezlikte sigortalıya, 17 nci maddeye göre
bildirilen işveren tarafından,
hesaplanan aylık kazancının % 70'i oranında gelir bağlanır.
(b) bendi kapsamındaki sigortalı bakımından ise kendisi tarafından,
Sürekli kısmî iş göremezlikte sigortalıya bağlanacak gelir, tam iş
bu durumun öğrenildiği günden başlayarak üç işgünü içinde, iş
göremezlik geliri gibi hesaplanarak bunun iş göremezlik derecesi
kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile Kuruma bildirmesi
oranındaki tutarı kendisine ödenir. Sigortalı, başka birinin sürekli
zorunludur.
bakımına muhtaç ise gelir bağlama oranı % 100 olarak uygulanır.
2. Hastalık ve Analık Halleri
İş kazası ve meslek hastalığı dışında kalan ve iş görmezliğine neden Hak Sahiplerine Gelir Bağlanması, Evlenme ve Cenaze
olan rahatsızlıklar, hastalık halidir. Ödenekleri
Sigortalı kadının veya sigortalı erkeğin sigortalı olmaya eşinin
gebeliğinin başladığı tarihten itibaren doğumdan sonraki ilk sekiz Sigortalı bir iş kazası ya da meslek hastalığı veya bunlara bağlı
nedenlerle ölmüş ise hak sahiplerine gelir bağlanır.
haftalık, çoğul gebelik halinde ise ilk on haftalık süreye kadar olan İş kazası veya meslek hastalığına bağlı nedenlerden dolayı ölen
gebelik ve analık haliyle ilgili rahatsızlık ve özürlülük halleri analık sigortalının hak sahiplerine yukarıda verilen şekilde hesaplanacak
aylık kazancının %70 i gelir olarak bağlanır.
hali kabul edilir.
20
DEHA EĞİTİM www.dehaonline.com SMMM STAJ BAŞLATMA
SMMM STAJ BAŞLATMA
BAKIRKÖY İŞ HUKUKU
(212) 466 40 67 DERS NOTLARI MECİDİYEKÖY
(212) 466 40 68 (212) 213 25 10
(212) 213 25 11
İş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücüne kadın ve erkek sigortalılar bakımından 2048 yılına kadar 65'e
%50 veya daha fazla oranda kaybetmesi nedeniyle sürekli iş çıkarılacaktır.
görmezlik geliri bağlanmış iken ölenlerin ölümün iş kazası ve meslek Yaşlılık Aylığının Hesaplanması
hastalığına bağlı olup olmadığına bakılmaksızın hesaplanan aylık
gelir tutarı hak sahiplerine gelir olarak bağlanır. Yaşlılık aylığına hak kazanan sigortalıların aylığı, ortalama aylık
Emzirme Ödeneği kazancı ile aylık bağlama oranının çarpımı sonucunda bulunan
Sigortalı kadına veya sigortalı olmayan karısının doğum yapması tutardır.
nedeniyle sigortalı erkeğe, çocuğun yaşaması şartıyla doğumdan Aylık bağlama oranı, sigortalının malullük, yaşlılık ve ölüm
sonraki altı ay süresince her ay,doğum tarihinde geçerli olan asgari sigortalarına tabi geçen toplam prime ödeme gün sayısının her 360
ücretin üçte biri tutarında emzirme ödeneği verilir. günü için 2015 yılı sonuna kadar %2,5;2016 yılı başından itibaren
Emzirme ödeneğine hak kazanan sigortalılardan sigortalılığı sona ise%2 olarak uygulanır. Bu hesaplamada 360 günden eksik süreler
erenlerin bu tarihten başlamak üzere üçyüz gün içinde çocukları orantılı olarak dikkate alınır. Ancak aylık bağlama oranı %90 nı
doğarsa, sigortalı kadın veya karısı analık sigortası haklarından geçmez.
yararlanacak sigortalı erkek doğum tarihinden önceki onbeş ay Yaşlılık Toptan Ödenmesi
içinde en az 120 gün prim ödemiş olması şartıyla emzirme Yaşlılık aylığı bağlanması için gereken yaş şartını doldurduğu halde
ödeneğinden yararlandırılır. malullük ve yaşlılık bağlanmasına hak kazanmayan sigortalıya kendi
adına bildirilen ya da kendisine ödediği uzun vadeli sigorta
II. UZUN VADELİ SİGORTALAR primlerinin her yıla ait tutarı güncelleme katsayısı ile güncellenerek
1. Malullük Sigortası toptan ödeme şeklinde verilir.
3. Ölüm Sigortası
Malullük sigortasından yararlanmanın temel koşulu malul Sigortalının ölümü onun eşi çocukları ne ana-babası için önemli bir
sayılmaktır. Çalışma gücünün veya iş kazası veya meslek hastalığı risktir.
sonucu meslekte kazanma gücünün en az %60 ını kaybettiği Kurum Ölüm Sigortasından Sağlanan Haklar
Sağlık Kurulunca tespit edilen sigortalı, malullük sigortası Ölüm sigortasından sağlanan haklar ölüm aylığı bağlanması ölüm
bakımından malul sayılır. toptan ödeme yapılması aylık almakta olan eş ve çocuklara evlenme
ödeneği verilmesi ile cenaze ödeneği verilmesidir.
21
DEHA EĞİTİM www.dehaonline.com SMMM STAJ BAŞLATMA
SMMM STAJ BAŞLATMA
BAKIRKÖY İŞ HUKUKU
(212) 466 40 67 DERS NOTLARI MECİDİYEKÖY
(212) 466 40 68 (212) 213 25 10
(212) 213 25 11
olmayan evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan İşsizlik sigortasını düzenleyen 4447 sayılı Kanuna göre işsizlik
kızlarının her birine %25’i; sigortası, bir iş yerinde çalışırken, çalışma istek yetenek, sağlık ve
Bu çocuklardan sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya yeterliliğinde olmasına rağmen herhangi bir kasıt kusuru
sonradan bu duruma düşenlerle ana ve babaları arasında evlilik bulunmaksızın işini kaybeden sigortalılara, işsiz kalmaları nedeniyle
bağı bulunmayan veya sigortalının ölümü tarihinde evlilik bağı uğradıkları gelir kaybını belirli bir süre ve ölçüde karşılayan
bulunmakla beraber ana veya babaları sonradan evlenenler ile sigortacılık tekniği ile faaliyet gösteren zorunlu sigortadır.
kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayanların her birine
%50’si; İşsizlik Sigortasının Kapsamı ve Finansmanı
Hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse bulunması halinde İşsizlik sigortasından;
ana veya babaya çalışmaması ve gelir veya aylık bağlanmamış Hizmet (iş) sözleşmesi ile bir işverene tabi olarak çalışanlara
olması halinde %25’i oranında, çalışmayan ana ve babanın 65 SSK.g.m.20 hükmüne tabi sandıklara bağlı olarak çalışanlar
yaşının üstünde olması gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde (sözleşmeli personel statüsüne tabi olanlar hariç)
ise artan hisseye bakılmaksızın %25’i oranında aylık bağlanır. Karşılıklılık esasına göre Türkiye’de hizmet akdi ile çalışan
Hak sahiplerine bağlanacak aylıkların toplamı sigortalıya ait aylığın yabancılar yararlanırlar.
tutarını geçemez. İşsizlik Sigortasından Sağlanan Yardımlar
Sigortalı işsizlere bu Kanunda belirtilen esas ve usuller
Hak Sahiplerinin Aylıklarının Başlangıcı Kesilmesi ve Yeniden çerçevesinde, Kurumca aşağıda belirtilen ödemeler yapılır ve
Bağlanması hizmetler sağlanır;
Sigortalının ölüm tarihini a) İşsizlik ödeneği
Hak sahibi olma niteliğinin ölüm tarihinden sonra kazanılması b) sayılı Kanun gereği ödenecek sigorta primleri,
halinde, bu niteliğin kazanıldığı tarihi takip eden ödeme c) Yeni bir iş bulma,
dönemi başından itibaren kesilir. d) Meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimi.
Aylığın kesilmesine yol açan sebebin ortadan kalkması halinde Ayrıca, sigortalı işsizler ile Kuruma kayıtlı diğer işsizlere; iş bulma,
müracaat tarihini takip eden ay başından itibaren yeniden aylık danışmanlık hizmetleri, mesleki eğitim, işgücü uyum ve toplum
bağlanır. Ancak evliliğin ölüm nedeni ile sona ermesi durumunda, yararına çalışma hizmetleri verilir ve işgücü piyasası araştırma ve
önceki aylığın yeniden bağlanması, sonraki eşten dolayı aylık planlama çalışmaları yapılır. Bu kapsamda yapılacak giderler İşsizlik
hakkının doğmaması şartıyla bağlıdır.
Sigortası Fonundan karşılanır. Bu giderlerin yıllık miktarı, işsizlik
Evlenme ve Cenaze Ödeneği İle Toptan Ödeme sigortası primi olarak bir önceki yıl içinde Fona aktarılan Devlet
Evlenme nedeniyle kendilerine bağlanan gelir ve aylıkları kesilmesi payının yüzde otuzunu geçemez. Bu oranı yüzde elliye kadar
kız çocukların evlenmeleri ve talepte bulunmaları halinde almakta çıkarmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir. Ancak, işsizlik ödeneğinden
oldukları aylık veya gelirin bir yıllık tutarı bir defaya mahsus olmak yararlanmakta olanlara yönelik hizmetler için bu sınırlama dikkate
üzere evlenme ödeneği olarak peşin ödenir. Evlenme ödeneği alan alınmaz.
hak sahibinin aylığın kesildiği tarihten itibaren iki yıl içerisinde İşsizlik Ödeneği Tutarı
boşanması halinde iki yıllık sürenin sonuna kadar gelir veya aylık İşsizlik ödeneği sigortalı işsizlere 4447 s. Kanunu’nda belirtilen süre
bağlanmaz. ve tutarlarda yapılan parasal ödemeyi ifade etmektedir. İşsizlik
İş kazası veya meslek hastalığı sonucu veya sürekli iş görmezlik ödeneğine kazanabilmek için:
geliri, malullük veya yaşlılık aylığı almakta iken veya kendisi için en Hizmet (iş) sözleşmesinin belirli nedenlerle son bulması:
az 360 gün malullük,yaşlılık ve ölüm sigortası primi bildirilmiş olup İşsizlik ödeneğine hak kazanabilmek için hizmet sözleşmesinin
da ölen sigortalının hak sahiplerine, asgari ücretin üç katı tutarında ilke olarak işçinin(sigortalının) kendi kusuru dışında bir sebeple
cenaze ödeneği ödenir.Cenaze ödeneği, sırasıyla sigortalının sona ermesi gerekir.
eşine,yoksa çocuklarına oda yoksa ana babasına oda yoksa Belirli bir süre prim ödeme: Kanun düzenlemesine göre
kardeşlerine verilir. hizmet sözleşmesinin sigortalının kendi kusurundan
Ölen sigortalının hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanmaması kaynaklanmayan sebeplerinden biriyle son bulmasından önceki
durumunda ölüm tarihi esas alınmak kaydıyla yaşlılık toptan son üç yıl içinde en az 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik
ödenmesinde olduğu gibi hesaplanacak tutar yukarıdaki oranlarla sigortası primi ödenmiş ve işten ayrılmaktan önceki son 120
hak sahiplerine toptan ödeme şeklinde verilir. gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olması
gerekmektedir.
Türkiye İş Kurumuna (İş Kur’a) başvuru: Sigortalı işsizin
İŞSİZLİK SİGORTASI
hizmet sözleşmesinin son bulunduğu tarihi izleyen günden
22
DEHA EĞİTİM www.dehaonline.com SMMM STAJ BAŞLATMA
SMMM STAJ BAŞLATMA
BAKIRKÖY İŞ HUKUKU
(212) 466 40 67 DERS NOTLARI MECİDİYEKÖY
(212) 466 40 68 (212) 213 25 10
(212) 213 25 11
itibaren 30 gün içinde İş Kur’a doğrudan başvurması gerekir. Kamu idarelerinde çalışanlar
Günlük işsizlik ödeneği, sigortalının son dört aylık prime esas 2. İsteğe bağlı sigortalı olan kişiler
kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt 3. Yeşil kart verilen kişiler, vatansızlar ve sığınmacılar, 65 yaş aylığı
kazancının yüzde kırkıdır. Bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği alan kişiler, şeref aylığı alan kişiler, Vatani hizmet tertibi aylıklarının
miktarı, 4857 sayılı İş Kanununun 39 uncu maddesine göre onaltı bağlanması hakkında kanun hükümlerine göre aylık alan kişiler,
yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt 2828sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu
tutarının yüzde seksenini geçemez. hükümlerine göre korunma, bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden
Son üç yılda; ücretsiz faydalanan kişiler, 442 sayılı Köy Kanununun74 üncü
a. 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan maddesinin ikinci fıkrasına göre görevlendirilen gönüllü koruyucular
sigortalı işsizlere 180 gün(altı ay), 4. Oturma izni almış yabancı ülke vatandaşlarından yabancı bir ülke
b. 900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan mevzuatı kapsamında sigortalı olmayan kişiler,
sigortalı işsizlere 240 gün(sekiz ay), 5. İşsizlik ödeneğinden yararlandırılan kişiler,
c. 1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş 6. Sosyal güvenlik kanunlarına göre gelir veya aylık bağlanmış olan
olan sigortalı işsizlere 300 gün (on ay) süre ile işsizlik ödeneği verilir. kişiler,
Sigortalı işsizin işkur tarafından teklif edilen mesleğine, son çalıştığı 7. Diğer bentlerin dışında kalan ve başka bir ülkede sağlık
işin ücret ve koşullarına uygun ve ikametgahına yakın bir yerdeki işi sigortasından yararlanma hakkı bulunmayan kişiler, genel sağlık
haklı bir neden olmaksızın reddetmesi; ödenek aldığı süre içinde sigortalı sayılır.
geri getiren herhangi bir işte çalışması; işkur tarafından önerilen Genel Sağlık Sigortalısı: Adına genel sağlık sigortalısı primi ödenen
meslek geliştirilme, edindirme ve yetiştirme eğitimini haklı bir sebep ve ödenen bu prim karşılığında da genel sağlık sigortasının
olmaksızın reddetmesi;haklı bir neden bulunmaksızın İşkur sağladığı sağlık hizmetleri ve diğer haklardan yararlanan
tarafından yapılan çağrılara gelmemesi, istenilen bilgi ve belgeleri SSGSSK’nın maddesinde sayılan kişilerdir.
ulaştırılmaması hallerinde işsizlik ödeneği kesilir. Genel Sağlık Sigortasının Bakmakla Yükümlü Olduğu Kişiler
Genel sağlık sigortalısı sayılanların bakmakla yükümlü olduğu
kişiler, sigortalı veya isteğe bağlı sigortalı sayılmayan, kendi
sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olan;
Eşini
III. GENEL SAĞLIK SİGORTASI Çocuklarını (18 yaşını, lise ve dengi öğrenim veya5/6/1986
tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununda belirtilen aday
çıraklık eğitimi ile işletmelerde mesleki eğitim görmesi halinde
20 yaşını, yüksek öğrenim görmesi halinde 25 yaşını
GENEL SAĞLIK SİGORTASININ BAKMAKLA YÜKÜMLÜ
doldurmamış ve evli olmayan çocukları ile yaşına bakılmaksızın
OLDUĞU KİŞİLER
bu Kanuna göre malul olduğu tespit edilen evli olmayan
Genel sağlık sigortası kişilerin ekonomik güçlerine ve istekli olup
çocuklarını)
olmamalarına bakılmaksızın, gelecekte ortaya çıkabilecek sağlık
Ana ve babasını ifade etmektedir.
risklerine karşı, öncelikle sağlıklarının korunmasını, sağlık riskleri ile
Genel Sağlık Sigortasının Kapsamı Dışında Kalanlar
karşılaşılması halinde ise oluşan harcamaların finansmanını
Genel sağlık sigortasının kapsamı dışında bulunan kişiler
sağlayan, toplumun tüm bireylerinin sağlık hizmetlerinden yaygın,
şunlardır:
adil ve etkili bir şekilde faydalanmasını sağlamayı amaçlayan primli
Askerlik hizmetlerini er ve erbaş olarak yapmakta olanlar ile
bir sosyal güvenli aracıdır. Bazı durumlarda sigortanın
yedek subay okulu öğrencileri
finansmanına devlette katılmaktadır.
Yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından o
Genel Sağlık Sigortasından Yararlananlar
kuruluş adına hesabına Türkiye’ye bir iş için gönderilen ve
Genel sigortasının kişiler bakımından uygulama alanı genel olarak
yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen
iki grupta incelenmektedir. Bunlar genel sağlık sigortalısı sayılanlar
kişiler
ile bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilerdir.
Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan,
Genel Sağlık Sigortalısı Sayılanlar
yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik
1. Sigortalılar(SSGSSK m.4’e göre sigortalı sayılanlar)
mevzuatına tabi olanlar
Kamu idarelerinin dış temsilciliklerinde istihdam edilen ve
Hizmet akdi ile çalışanlar
temsilciliğin bulunduğu ülkede sürekli ikamet izni veya bu
Bağımsız çalışanlar
devletin vatandaşlığını da haiz bulunan Türk uyruklu
23
DEHA EĞİTİM www.dehaonline.com SMMM STAJ BAŞLATMA
SMMM STAJ BAŞLATMA
BAKIRKÖY İŞ HUKUKU
(212) 466 40 67 DERS NOTLARI MECİDİYEKÖY
(212) 466 40 68 (212) 213 25 10
(212) 213 25 11
sözleşmeli personelden bulunduğu ülkenin sosyal güvenlik Ancak yukarıda sayılan kişiler ve durumlar hariç olmak üzere sağlık
kurumunda sigortalı olduğunu belgeleyenler hizmetlerinden ve diğer haklardan yararlanabilmek için belirli
Kamu idarelerinin dış temsilciliklerinde istihdam edilen koşulların yerine getirilmesi gerekmektedir. Bunlar:
sözleşmeli personelin uluslar arası sosyal güvenlik Genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin,
sözleşmeleri çerçevesinde temsilciliğin bulunduğu ülkenin sağlık hizmeti sunucusuna başvurduğu tarihten önceki son bir
kamu düzeninin zorunlu kıldığı hallerde, işverenlerin yıl içinde toplam 30 gün genel sağlık sigortası prim ödeme gün
tarafından bulunan ülkede sosyal sigorta kapsamında sigortalı sayısının olması
yapılanlar Bağımsız çalışanlar ile isteğe bağlı sigortalılar, oturma izni
Ceza infaz kurumları ile tutuk evleri bünyesinde bulunan almış yabancı ülke vatandaşlarından yabancı bir ülke mevzuatı
hükümlü ve tutuklular kapsamında sigortalı olmayan kişilerin sağlık hizmeti
SİGORTA KOLU SİGORTALI İŞVEREN DEVLET sunucusuna başvurduğu tarihten önceki son bir yıl içinde
Malluluk, yaşlılık ve ölüm 9 11 5 toplam 30 gün genel sağlık sigortası prim ödeme gün
İş kazası ve meslek 1- 6,5
hastalığı sayısının olması koşuluyla birlikte, sağlık hizmeti sunucusuna
Genel sağlık sigortası 5 7,5 3 başvurduğu tarihte kısa ve uzun vadeli sigorta primleri dahil
İsteğe bağlı sigorta 32
genel sağlık sigortası prim borcunun bulunmaması.
Sosyal Güvenlik Destek 14 18,5
Primi
İşsizlik sigortası primi 1 2 1
Oturma izni almış yabancı ülke vatandaşlarından yabancı bir Prim Oranları Ve Devlet Katkısı
ülke mevzuatı kapsamında sigortalı olmayan ve Türkiye’de bir
yıldan kısa süreyle yerleşik olanlar.
Genel Sağlık Sigortalısının Sona Ermesi,
24