φεκ συνταγματική ιστορία

Σταθμοί της Συνταγματικής Ιστορίας 1821-σήμερα
Ι. Η Επαναστατική Περίοδος (1821-1832)
25 Μαρτίου 1821 Κήρυξη της Εθνικής Επανάστασης.

Η Α’ Εθνοσυνέλευση ψηφίζει, στην Επίδαυρο, το «Προσωρινό
1 Ιανουαρίου 1822
Πολίτευμα της Ελλάδος» (=η ονομασία αυτή εύκολα
κατανοείται, αν λάβει κανείς υπόψη του την πολιτική κατάσταση
ΣΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑ ΣΗ΢
που επικρατούσε εκείνη την περίοδο στην Ευρώπη), το πρώτο
ΕΠΙΔΑΤΡΟΤ ΣΟ 1822 ΢ύνταγμα του δημιουργούμενου ελληνικού κράτους.
Κατά το ΢ύνταγμα της Επιδαύρου, η «Διοίκησις» (=νομοθετική
(1η Ελληνική και εκτελεστική εξουσία) ασκείται από το Βουλευτικό και το
Δημοκρατία) Εκτελεστικό σώμα. Σο Βουλευτικό σώμα ήταν σώμα διαρκές, το
συγκροτούσαν πληρεξούσιοι με ετήσια θητεία από διάφορα μέρη
(=δύο βουλές, της Ελλάδας, σύμφωνα με τον εκλογικό νόμο. Σο Βουλευτικό
ψήφιζε νόμους αλλά δεν είχαν ισχύ χωρίς την «επικύρωση» του
αναφέρεται ρητά ο Εκτελεστικού, έδινε συγκατάθεση για την κήρυξη πολέμου ή τη
πρωθυπουργός, σύναψη ειρήνης και είχε το δικαίωμα να κατηγορεί και να
κηρύττει, με αυξημένη πλειοψηφία, «έκπτωτους» τόσο τους
υποτυπώδη προστασία Τπουργούς όσο και τα μέλη του Εκτελεστικού. Επιπλέον, το
ατομικών δικαιωμάτων) Βουλευτικό σώμα ενέκρινε τον απολογισμό και προϋπολογισμό
του κράτους, έλεγχε τους στρατιωτικούς προβιβασμούς που
αποφάσιζε το Εκτελεστικό και είχε πλήθος άλλων αρμοδιοτήτων.
Σο Εκτελεστικό σώμα ήταν αιρετό και με ετήσια θητεία και είχε
αρμοδιότητες ανάλογες με εκείνες του αρχηγού της εκτελεστικής
εξουσίας. Πρόεδρος του εξελέγη ο Αλ. Μαυροκορδάτος. Σο
Δικαστικό σώμα οριζόταν ως ανεξάρτητο από τα άλλα δύο χωρίς
ωστόσο να διασφαλίζεται η ανεξαρτησία του αυτή με κατάλληλες
ρυθμίσεις. ΢το ΢ύνταγμα της Επιδαύρου αναφέρεται ρητά ο
«πρωθυπουργός» ο οποίος αποκαλείται «Αρχιγραμματεύς της
Επικρατείας». Ονομάζεται πρώτος μεταξύ των υπουργών.
Επιπλέον, με το «Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος»
καθιερωνόταν η δημοκρατική αρχή καθώς και η αρχή της
ισότητας. Ακόμη διασφάλιζε ορισμένα υποτυπώδη ατομικά
δικαιώματα όπως η ιδιοκτησία, η ασφάλεια, η τιμή, η ελευθερία
της θρησκευτικής συνείδησης κ.λπ. Παράλληλα περιλαμβανόταν
και η «διαπαντός» κατάργηση των βασανιστηρίων και της ποινής
της δήμευσης. Σο ΢ύνταγμα της Επιδαύρου δεν προέβλεπε
κοινοβουλευτικό σύστημα.
Η Β΄ Εθνική ΢υνέλευση ψηφίζει, στο Άστρος, το αναθεωρημένο
13 Απριλίου 1823
Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος («Νόμος της Επιδαύρου»).
ΣΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑ ΣΟΤ Οι 230 «παραστάτες» που την απάρτιζαν είχαν εκλεγεί σύμφωνα
με τον πρώτο εκλογικό νόμο από εκλέκτορες, οι οποίοι όφειλαν
Α΢ΣΡΟΤ΢ ΣΟ 1823 να εκλέξουν ένα βουλευτή από κάθε επαρχία. Η Εθνοσυνέλευση
συνήλθε σε βαρειά ατμόσφαιρα (=εξαιτίας σύγκρουσης μεταξύ
(=αναθέωρηση ΢, προεστών και στρατιωτικών από τη μία και αυτοχθόνων και
πυκνότερο & ετεροχθόνων από την άλλη) και αποφάσισε να προβεί σε
αναθεώρηση ορισμένων διατάξεων του ΢υντάγματος της
αρτιότερο, νόμιμος Επιδαύρου χωρίς να θιχτούν οι θεμελιώδεις αρχές του
δικαστής, νέος «Προσωρινού ΢υντάγματος». Αξιοσημείωτο είναι ότι η Β’
Εθνοσυνέλευση προέβη στην κατάργηση των τοπικών
εκλογικός νόμος) πολιτευμάτων.
Σο νέο ΢ύνταγμα του Άστρους, πυκνότερο και αρτιότερο από
το προηγούμενο καθιέρωνε ελαφρά υπεροχή της νομοθετικής
mylinablog.blogspot.gr Σελίδα 1
έναντι της εκτελεστικής αφού πλέον το δικαίωμα της

αρνησικυρίας (veto) της πρώτης έγινε από απόλυτο, αναβλητικό.
Ακόμη με το νέο ΢ύνταγμα βελτιώθηκε η προστασία των
ατομικών δικαιωμάτων (=μία σειρά διατάξεων απαγόρευσαν
ρητά την δουλεία ορίζοντας ότι «εις την Ελληνικήν Επικράτειαν
ούτε πωλείται ούτε αγοράζεται άνθρωπος..»), καθιερώθηκε το
δικαίωμα του «νόμιμου» δικαστή και της ελευθεροτυπίας.
Για πρώτη φορά διακηρύσσεται η αυξημένη τυπική ισχύς
του ΢υντάγματος. Σέλος, η Β’ Εθνοσυνέλευση ψήφισε νέο
εκλογικό νόμο, με τον οποίο το δικαίωμα του εκλέγειν άνηκε
στους έχοντες την ιδιότητα του «ανδρός» και όχι του «γέροντος»
ενώ η εκλογική ηλικία γινόταν 25 έτη, έναντι των 30 που ήταν
προηγουμένως.
Σο μειονέκτημα της ετήσιας θητείας των οργάνων της
«Διοικήσεως» παρέμεινε άθικτο και ο πολυαρχικός χαρακτήρας
του πολιτεύματος ευνόησε τις συγκρούσεις μεταξύ Εκτελεστικού
και Βουλευτικού σώματος οι οποίες οδήγησαν σε εμφύλιο
πόλεμο με αποτέλεσμα την παρέμβαση των ξένων «προστάτιδων»
δυνάμεων στην ελληνική πολιτική ζωή.
Η Γ’ Εθνική ΢υνέλευση ψηφίζει, στην Σροιζήνα, το «Πολιτικό

1 Μαΐου 1827
΢ύνταγμα της Ελλάδος» (=χρησιμοποίησε ως πρότυπο το
αμερικάνικο ΢ύνταγμα του 1787).
ΣΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑ ΣΗ΢
Η Γ’ Εθνοσυνέλευση προτού ψηφίσει το ΢ύνταγμα και ύστερα
ΣΡΟΙΖΗΝΑ΢ ΣΟ 1828 από προετοιμασία του Θ. Κολοκοτρώνη, με ψήφισμα στις 3
Απριλίου 1827 εξέλεξε τον Ι. Καποδίστρια «Κυβερνήτη της
(=απαραβίαστος Ελλάδας» για να αναλάβει τη διακυβέρνηση της χώρας για
κυβερνήτης για 7 έτη, περίοδο 7 ετών. Η εκλογή του Καποδίστρια ανάγκασε τους
στρατιωτικούς και τους πολιτικούς να παραμερίσουν τις μεταξύ
αρχή της λαϊκής τους διαφορές, αναγνωρίζοντας πως ο Κυβερνήτης διέθετε το
κυριαρχίας) απαραίτητο κύρος και γνώσεις για τις περιστάσεις.
Ο δημοκρατικός χαρακτήρας του πολιτεύματος καθιερώθηκε με
το ΢ύνταγμα της Σροιζήνας από την καθιέρωση της αρχής της
ισότητας ενώπιον του νόμου, του προσιτού όλων των «δημοσίων
επαγγελμάτων» σε όλους ανεξαιρέτως τους Έλληνες, της
αναλογικής κατανομής των φορολογικών βαρών και της
απαγόρευσης κάθε τίτλου ευγενείας. Σο αποκορύφωμα ωστόσο
του δημοκρατικού πολιτισμού βρίσκεται στο άρθρο 5 όπου για
πρώτη φορά καθιερώνεται ρητά η αρχή της λαϊκής
κυριαρχίας. Η ρητή αυτή διακήρυξη επαναλήφθηκε σχεδόν
αυτούσια σε όλα τα ΢υντάγματα από το 1864 μέχρι και σήμερα.
Σο ΢ύνταγμα της Σροιζήνας διακρίνεται όχι μόνο για το
δημοκρατικό αλλά και για το φιλελεύθερο χαρακτήρα του.
Ο φιλελεύθερος χαρακτήρας προκύπτει από το άρθρο 11 που ο
νόμος διασφαλίζει την προσωπική ελευθερία του καθενός, από το
άρθρο 26 όπου προστατεύεται η ελευθεροτυπία και η ελευθερία
γνώμης και από το άρθρο 1 όπου ορίζεται ρητά η ελευθερία της
θρησκευτικής συνείδησης.
Ο κυβερνήτης που εξελέγη για 7 έτη είναι απαραβίαστος, ενώ
έχει και την αρμοδιότητα να διορίζει και να αλλάζει τους
γραμματείς της επικράτειας οι οποίοι έχουν την ευθύνη των
δημόσιων πράξεών του. Δεν είχε δυνατότητα να διαλύσει τη
βουλή ούτε να ανατρέψει νομοθετικές αποφάσεις της, ούτε να
συνάψει συνθήκες ειρήνης και εμπορίου κλπ χωρίς συγκατάθεση

της λαϊκής αντιπροσωπείας.
Παραπέρα, το ΢ύνταγμα αυτό καθιέρωσε και τη πλήρη διάκριση
των εξουσιών (νομοθετική, νομοτελεστική και δικαστική). Η
νομοθετική κατασκευάζει νόμους, η νομοτελεστική τους εκτελεί
και η δικαστική τους προσαρμόζει.
Σα μέλη της βουλής επίσης απαραβίαστα και εκλέγονταν για
3 έτη. Κατά το 1/3 της προβλέπεται από το ΢ύνταγμα να
ανανεώνεται κάθε χρόνο και οι συνεδριάσεις της είναι δημόσιες.
Κανείς δεν έχει τη δυνατότητα να εκλεγεί βουλευτής για δύο
συνεχείς περιόδους.
Σο ΢ύνταγμα του 1828 έδωσε στην επαναστατημένη χώρα ένα
πολίτευμα έντονα δημοκρατικό, εμπνευσμένο από φιλελεύθερες
και δημοκρατικές ιδέες της εποχής.
Λίγους μήνες μετά την ψήφιση του ΢υντάγματος του 1828, με

πρόταση του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια, η βουλή
ΚΑΣΑΛΤ΢Η ΣΗ΢ 1Ης αναστέλλει την ισχύ του «Πολιτικού ΢υντάγματος της Ελλάδος»
και ψηφίζει προσωρινό πολίτευμα. Η πρώτη Ελληνική
ΕΛΛΗΝΙΚΗ΢ Δημοκρατία καταλύεται και ο Καποδίστριας κυβερνά
αυταρχικά.
ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ΢
Ως επιχείρημα για την πραξικοπηματική αυτή του πράξη ο
κυβερνήτης επικαλέστηκε τις ανώμαλες εσωτερικές περιστάσεις
που απέτρεπαν την εφαρμογή ενός τόσο φιλελεύθερου
πολιτεύματος.
Αποτίμηση των ΢υνταγμάτων της Επανάστασης:
 Παρόλο που υπάρχουν υπόνοιες για το αδιάβλητο των
εκλογικών διαδικασιών είναι τεράστια η σημασία των
δημοκρατικών διαδικασιών που ακολουθήθηκαν για την
ψήφιση των ΢υνταγμάτων του Αγώνα (=δημοκρατικές
διαδικασίες).
 Σα επαναστατικά συντάγματα ήταν πιο μπροστά από τα
άλλα συντάγματα της εποχής στην Ευρώπη. Καθιέρωναν
ένα πολίτευμα αμιγώς δημοκρατικό σε αντίθεση με τα
άλλα που ήταν μοναρχικά ή απολυταρχικά
(=προοδευτικός χαρακτήρας).
 Σα επαναστατικά συντάγματα επηρεάστηκαν άμεσα από
άλλα συνταγματικά κείμενα, της Επιδαύρου και του
Άστρους επηρεάστηκαν από το γαλλικό του 1795 και τις
ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης και της Σροιζήνας
χρησιμοποίησε ως πρότυπο το ΢ύνταγμα των ΗΠΑ του
1787. Επηρεάστηκαν και έμμεσα από φιλελεύθερες και
δημοκρατικές διακηρύξεις (=άμεση και έμμεση ξένης
επιρροής).
 Σα επαναστατικά συντάγματα άμεσα ή έμμεσα
αναγνώριζαν την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας
(=δημοκρατικός χαρακτήρας).
 Σα επαναστατικά συντάγματα διασφάλιζαν και
προστάτευαν ατομικές ελευθερίες (=φιλελεύθερος
χαρακτήρας).
 Όλα τα επαναστατικά συντάγματα περιέχουν ειδικές
διατάξεις για κυβέρνηση, πρωθυπουργό και
υπουργούς. Καθορίζουν τον αριθμό και τις αρμοδιότητες
των υπουργείων.
 Προβλέπουν μια μορφή ευθύνης στων υπουργών
ενώπιον του νομοθετικού σώματος.
 Σο αιρετό του ανώτερου εκτελεστικού οργάνου.
 Ο πολυαρχικός χαρακτήρας των συνταγμάτων
Επιδαύρου και Άστρους σε αντίθεση με τη μονοπρόσωπη
εκτελεστική εξουσία με 7ετή θητεία της Σροιζήνας.
 Ένα τελευταίο χαρακτηριστικό των επαναστατικών
συνταγμάτων είναι η μη εφαρμογή τους, όλα
ανεστάλησαν ή παραβιάστηκαν ανοιχτά, αμέσως σχεδόν
μετά την υιοθέτησή τους. Σης Σροιζήνας ανεστάλη ρητά
από τον Καποδίστρια ενώ του Άστρους και της Επιδαύρου
παραβιάστηκαν σιωπηρά.
 Θεμελίωσαν αν και δεν ίσχυσαν για πολύ καιρό, ένα
δημοκρατικό προηγούμενο για τα επόμενα συντάγματα
της χώρας.
Η Δ’ Εθνική ΢υνέλευση εγκρίνει το αυταρχικό προσωρινό

22 Ιουλίου 1829
πολίτευμα της 18ης Ιανουαρίου 1828.
Με το πρωτόκολλο του Λονδίνου οι τρεις μεγάλες δυνάμεις

22 Ιαν-3 Υεβ 1830
(=Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία), αναγνωρίζουν την ανεξαρτησία του
ελληνικού κράτους.
΢τις 27/09/1831 ο Ι. Καποδίστριας δολοφονήθηκε στο Ναύπλιο

1 Υεβρουαρίου 1832
από τους αδελφούς Μαυρομιχάλη. Μετά τη δολοφονία του
Κυβερνήτη ακολούθησε μία ταραγμένη περίοδος εμφυλίου
ΣΟ ΗΓΕΜΟΝΙΚΟ
πολέμου και αναρχίας. Η Γερουσία ελλείψει κυβερνήτη, ανέθεσε
΢ΤΝΣΑΓΜΑ ΣΟΤ 1832 την εξουσία σε τριμελή Διοικητική Επιτροπή (Θ. Κολοκοτρώνης,
Αυγ. Καποδίστριας, Ι. Κωλέττης) και συγκάλεσε την Ε’ Εθνική
(΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΗ ΢υνέλευση.
ΜΟΝΑΡΦΙΑ) Η Ε’ Εθνική ΢υνέλευση ψηφίζει, στο Ναύπλιο, το «ηγεμονικό»
ή «Βασιλικά» ΢ύνταγμα που καθιερώνει για πρώτη φορά το
(=δύο βουλές, δεν μοναρχικό θεσμό, αναθέτοντας την νομοτελεστική εξουσία στον
Αυγ. Καποδίστρια, δίνοντας τον τίτλο του «Προέδρου της
τέθηκε σε εφαρμογή Ελληνικής Κυβερνήσεως».
ποτέ) Με το «Ηγεμονικό» ΢ύνταγμα καθιερώνεται η συνταγματική
μοναρχία. Ο ανώτατος άρχοντας (κληρονομικός) ήταν πρόσωπο
απαραβίαστο και πολιτικά ανεύθυνο. Τπεύθυνοι για τις πράξεις
του ήταν οι υπουργοί που ο ίδιος διόριζε και έπαυε. Είχε ακόμα
δικαίωμα διάλυσης βουλής, θεσμός που εμφανίστηκε
πρώτη φορά στην ελληνική συνταγματική ιστορία. Σο
΢ύνταγμα αυτό εισήγαγε για πρώτη φορά το σύστημα των δύο
Βουλών. Η Γερουσία δηλαδή ασκεί από κοινού με τη Βουλή των
Αντιπροσώπων και τον Ηγεμόνα τη νομοθετική εξουσία. Οι
υπουργοί μπορούσαν να είναι και μέλη της βουλής όσο και της
γερουσίας. Σο «Ηγεμονικό» ΢ύνταγμα προστάτευε τα ατομικά
δικαιώματα που διασφάλιζαν τα επαναστατικά συντάγματα και
για πρώτη φορά αναγνωρίστηκε το απαραβίαστο του ασύλου
της κατοικίας (=φιλελεύθερος χαρακτήρας).
Σο ΢ύνταγμα αυτό δεν τέθηκε όμως ποτέ σε εφαρμογή.
ΙΙ. Η Περίοδος της Απόλυτης Μοναρχίας (1833-1843)

Οι τρεις Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής, που από το 1824
επενέβαιναν συστηματικά στα ελληνικά πράγματα, υπέγραψαν το
ΟΘΩΝ ΣΗ΢ ΕΛΛΑΔΟ΢ & Πρωτόκολλο του Λονδίνου (22 Ιαν/3 Υεβ 1830) που όριζε ότι η
Ελλάς υπό την κυριαρχία του πρίγκιπα της Βαυαρίας Όθωνα και
ΑΝΣΙΒΑ΢ΙΛΕΙΑ την εγγύηση των τριών Αυλών θα αποτελέσει ανεξάρτητο
μοναρχικό κράτος. Η επιβολή αυτή του μοναρχικού καθεστώτος
(ΑΠΟΛΤΣΗ ΜΟΝΑΡΦΙΑ) βασίστηκε όχι σε κάποια απόφαση του ελληνικού λαού αλλά στη
Διεθνή ΢υνθήκη του Λονδίνου (25 Απρ/7 Μάη 1832).
Ο, «ελέω Θεού Βασιλεύς της Ελλάδος», Όθων αποβιβάζεται στο
Ναύπλιο τριμελής αντιβασιλεία, που αποτελείται από βαυαρούς,
κυβερνά απολυταρχικά, (χωρίς συνταγματικές εγγυήσεις).
Επειδή ωστόσο ο Όθων ήταν ανήλικος, ο Λουδοβίκος ο Α’
εξουσιοδοτήθηκε από τις Μ. Δυνάμεις να διορίσει τριμελή
«Αντιβασιλεία» η οποία θα συγκέντρωνε στα χέρια της όλες τις
εξουσίες του Όθωνα μέχρι την ενηλικίωσή του τελευταίου, την 1η
Ιανουαρίου 1835.
Απόλυτη μοναρχία είναι το πολίτευμα όπου τη νομοθετική και
την εκτελεστική εξουσία ασκεί ο βασιλιάς, ενώ στο όνομά του
ασκείται και η δικαστική εξουσία. Είναι, σύμφωνα με τους
θεωρητικούς της απολυταρχίας «ελέω Θεού Βασιλεύς» δηλαδή
βασιλιάς με τη θέληση του Θεού και δίνει λόγο μόνον στο Θεό.
Παραδείγματα απολύτων μοναρχιών είναι τα διάφορα βασίλεια,
σουλτανάτα, εμιράτα, πριγκιπάτα όπου ο Μονάρχης ασκεί
απόλυτη εκτελεστική και νομοθετική εξουσία Ελέω Θεού (π.χ.
΢αουδική Αραβία, Κατάρ, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα κ.λπ).
Απόλυτη μοναρχία έχει και η Ελλάδα από τις 25
Ιανουαρίου 1833 που ήρθε ο Όθων μέχρι τις 3
΢επτεμβρίου 1843 που έγινε η Επανάσταση της 3ης
΢επτεμβρίου η οποία κατέληξε στην παραχώρηση συντάγματος
από τον Όθωνα και στη μετάβαση του κράτους στη ΢υνταγματική
Μοναρχία.
Ο Όθων με την ενηλικίωσή του αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση

20 Μαΐου 1835
της χώρας και την ασκεί με απολυταρχικό τρόπο.
Κυβερνούσε μόνος με τη βοήθεια της «αυλής» του ή όπως
ονομαζόταν τότε, του «ανακτοβουλίου» ή «καμαρίλας».
Με διάταγμα του στις 18/30 ΢επτ 1835 ιδρύθηκε το
΢υμβούλιο της Επικρατείας (΢τΕ).
ΙΙΙ. Η Περίοδος της ΢υνταγματικής Μοναρχίας (1843-1862)

Όμως, το ελληνικό κράτος της απόλυτης μοναρχίας δεν θα
3 ΢επτεμβρίου 1843
διατηρούνταν έτσι για πολύ.
Σμήματα στρατού υπό το στρατηγό Δ. Καλλέργη στασιάζουν και,
Η ΕΠΑΝΑ΢ΣΑ΢Η ΣΗ΢
μαζί με το λαό των Αθηνών, εξαναγκάζουν τον Όθωνα να
3ης ΢ΕΠΣΕΜΒΡΙΟΤ ΣΟΤ αποδεχθεί τη θέσπιση ΢υντάγματος. ΢την εξέγερση προσχώρησε
1843 και το ΢τΕ. Έτσι, η καταλυτική δράση της Επανάστασης της 3η
΢επτεμβρίου 1843 οδήγησε στην ψήφιση του ΢υντάγματος του
1844.
Ο Όθων που δεν είχε κατορθώσει να δημιουργήσει ένα
φιλοβασιλικό εθνικό κόμμα που θα τον υποστήριζε,
υποχρεώθηκε να υπογράψει «πράξη» με την οποία συγκαλούσε

Εθνική ΢υνέλευση για να συντάξει το ΢ύνταγμα του κράτους.
Οι εκλογές για την ανάδειξη της Εθνοσυνέλευσης
προκηρύχθηκαν στις 7 ΢επτεμβρίου 1843. Οι εκλογείς θα
ψήφιζαν βάσει του καποδιστριακού εκλογικού νόμου της 4ης
Μαρτίου 1829. Η εκλογική διαδικασία ολοκληρώθηκε χωρίς
σοβαρές αλλοιώσεις της ελεύθερης βούλησης των ψηφοφόρων.
Η Α’ Εθνική ΢υνέλευση («η της Γ’ ΢επτεμβρίου εν Αθήναις

18 Μαρτίου 1844
Εθνική των Ελλήνων ΢υνέλευσις») ψηφίζει το ΢ύνταγμα του
1844 που καθιερώνει το πολίτευμα της συνταγματικής
ΣΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑ –
μοναρχίας.
΢ΤΝΑΛΛΑΓΜΑ ΣΟΤ Με πρότυπο το γαλλικό σύνταγμα του 1830, το ελληνικό
1844 (΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΗ σύνταγμα του 1844 κατήργησε την απόλυτη μοναρχία και
καθιέρωσε τη συνταγματική μορφή της. Σο ΢ύνταγμα του 1844
ΜΟΝΑΡΦΙΑ) καθιέρωσε την μοναρχική αρχή & όχι τη δημοκρατική, ο
βασιλιάς αποτελεί το φορέα και την πηγή της κρατικής εξουσίας,
(=ήταν έργο του Όθων είναι πρόσωπο ιερό και απαραβίαστο αλλά και ανώτατο αφού
και όχι βουλής, συντρέχει υπέρ αυτού «το τεκμήριο της αρμοδιότητας» που
σημαίνει ότι για οποιοδήποτε ζήτημα που δεν ανήκει ρητά σε
μοναρχική αρχή, δύο άλλο όργανο, αρμόδιος είναι ο βασιλιάς.
βουλές, θεμελιώδη Σο ΢ύνταγμα του 1844 καθιέρωσε και την αρχή της
διάκρισης των εξουσιών. Η εκτελεστική ανήκει στον βασιλιά
δικαιώματα, άμεση & και ασκείται μέσω των υπουργών του (τόσο ο διορισμός του
καθολική ψηφοφορία πρωθυπουργού όσο και των υπουργών ήταν αποκλειστική
αρμοδιότητα του βασιλιά). Σο ΢ύνταγμα καθιερώνει το ανεύθυνο
σε άνδρες, δεν του βασιλιά και παράλληλα την ποινική και αστική ευθύνη των
κατοχυρώθηκε το υπουργών, για πρώτη φορά ο διορισμός της κυβέρνησης πήρε
μορφή γραπτού κανόνα. Ση νομοθετική ασκούσε ο βασιλιάς, η
συνεταιρίζεσθαι, βουλή και η γερουσία. Ο μονάρχης εκτός από τη νομοθετική
αυστηρό σύνταγμα, πρωτοβουλία είχε και το δικαίωμα της κύρωσης και δημοσίευσης
των νόμων και μπορούσε να διαλύει τη βουλή χωρίς περιορισμό.
ίδρυση ΢τΕ) Η δικαστική εξουσία τέλος διενεργείται από τα δικαστήρια, οι δε
δικαστικές αποφάσεις εκτελούνται εις το όνομα του βασιλιά.
Σο ΢ύνταγμα του 1844 προέβλεπε και αυτό την ύπαρξη βουλής
και γερουσίας. Σα μέλη της βουλής δεν μπορούσαν να είναι
λιγότερα από 80, εκλέγονταν για 3 έτη και προστατεύονταν από
το ακαταδίωκτο κατά τη διάρκεια της συνόδου. Η γερουσία ήταν
ένα μη αιρετό νομοθετικό σώμα, τα μέλη της δεν μπορούσαν να
είναι λιγότερα από 27 και διορίζονταν από το βασιλιά και ήταν
ισόβια.
Σέλος, το νέο ΢ύνταγμα κατοχύρωνε συνταγματικά ορισμένα
θεμελιώδη δικαιώματα, όπως η ισότητα απέναντι στο νόμο, η
απαγόρευση της δουλείας, το απαραβίαστο του οικογενειακού
ασύλου, την ελευθερία γνώμης και τύπου, την προστασία της
ιδιοκτησίας, το απόρρητο των επιστολών, την εγγύηση του φυσικό
δικαστή και την δωρεάν εκπαίδευση.
Κατοχυρωνόταν επιπλέον, το δικαίωμα της άμεσης και
καθολικής ψηφοφορίας για τους άνδρες, με ελάχιστους
περιορισμούς (=πράγμα που αποτελούσε παγκόσμια
πρωτοπορία).
Δεν κατοχυρώθηκε όμως συνταγματικά το δικαίωμα του
συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι.
Σο ΢ύνταγμα του 1844 κατήργησε το ΢τΕ και στις διατάξεις του

δεν προβλεπόταν η αναθεώρησή του (=αυστηρό ΢ύνταγμα
αφού μόνο με νέο ΢ύνταγμα ήταν δυνατή η μεταβολή του).
΢υμπερασματικά, το ΢ύνταγμα του 1844 ήταν συντηρητικό
και μοναρχικό. ΢την πραγματικότητα δεν υπήρξε έργο της
συντακτικής συνέλευσης αλλά του βασιλιά όπου η
Εθνοσυνέλευση απλώς συνέπραξε. Ο μονάρχης μετά την
επανάσταση δέχτηκε μόνο και μόνο να αυτοπεριοριστεί και να
αυτοδεσμευτεί προκειμένου να πετύχει τη διατήρηση του θρόνου
του. Ωστόσο, το ΢ύνταγμα αυτό είχε μία νομική, πολιτική,
ιδεολογική και συμβολική αξία, από τη μία καθιέρωνε την
συνταγματική μοναρχία από την άλλη διασφάλιζε θεμελιώδη
ατομικά δικαιώματα και σε πολλές διατάξεις ανιχνεύονται
σπέρματα του κοινοβουλευτικού ελέγχου της κυβέρνησης και οι
πρώτες βάσεις ανάπτυξης του κοινοβουλευτικού συστήματος. Με
το δικαίωμα της καθολικής ψηφοφορίας δημιουργήθηκαν νέοι
όροι για την πολιτική και κομματική δράση.
Βέβαια, ο Όθωνας παρόλο που δέχτηκε την εγκαθίδρυση
συνταγματικού καθεστώτος, δεν είχε καμία διάθεση να το
εφαρμόσει πιστά, παραβίαζε συχνά το ΢ύνταγμα ώστε να
συγκεντρώνει όλο και περισσότερη εξουσία. Σα κόμματα που
πλειοψηφούσαν στη βουλή τα στήριζε εκείνος ενώ τα κόμματα
της μειοψηφίας βρίσκονταν σε διαρκή σύγκρουση μαζί του.
Ση νύχτα της 10ης Οκτωβρίου 1862 εκδηλώθηκε επαναστατικό

10 Οκτωβρίου 1862
κίνημα που οδήγησε στην έξωση του Όθωνα και έτσι καταλύεται
ΕΞΩ΢Η ΣΟΤ ΟΘΩΝΑ η βαυαρική δυναστεία των Βιττελσβάχων.
Με ψήφισμα που για πολλούς συμβολίζει το πέρασμα από τη
μοναρχία στο δημοκρατική αρχή και που ο συντάκτης
παραμένει άγνωστος, διακηρύσσονταν εν ονόματι του
Ελληνικού Έθνους όλου η κατάργηση της βασιλείας του Όθωνα,
ο διορισμός τριμελούς προσωρινής κυβέρνησης και η άμεση
σύγκλιση εθνοσυνέλευσης η οποία αφενός θα αναλάμβανε την
ψήφιση νέου ΢υντάγματος και αφετέρου την εκλογή νέου
ηγεμόνα.
Η προσωρινή κυβέρνηση με το ψήφισμα της 19ης Νοεμβρίου
1862 κάλεσε το λαό να αποφασίσει με δημοψήφισμα το πρώτο
10ήμερο του Νοεμβρίου (=το πρώτο δημοψήφισμα της
ελληνικής συνταγματικής ιστορίας, ψήφισαν με φανερή
ψηφοφορία όλοι οι άρρενες πολίτες που είχαν συμπληρώσει το
20ο έτος της ηλικίας τους) για το πρόσωπο του νέου βασιλιά.
Εξελέγη με συντριπτική πλειοψηφία ο πρίγκιπας Αλφρέδος,
ωστόσο η εκλογή του ματαιώθηκε διότι η Γαλλία και η Ρωσία
πίεσαν την Αγγλία να μην επιμείνει στη λύση αυτή
επικαλούμενες τη διάταξη του Πρωτοκόλλου του Λονδίνου του
1830 που απαγόρευε την άνοδο στον ελληνικό θρόνο μέλους «των
οικογενειών των βασιλευουσών στις τρεις μεγάλες –προστάτιδες-
δυνάμεις».
Οι εκλογές για την ανάδειξη της Εθνοσυνέλευσης έγιναν βάσει
του εκλογικού νόμου της 18/03/1844 όπως αυτός
τροποποιήθηκε με το ψήφισμα της 23/10/1862. Εξελέγησαν
αρχικά 343 πληρεξούσιοι, έγιναν 427 καθώς προστέθηκαν και
84 από τα Ιόνια Νησιά τον Ιούλιο του 1864. Η πλειοψηφία των
αρχικών 343 βουλευτών δε διέθετε ούτε πολιτική εμπειρία ούτε

ξεκάθαρη πολιτική τοποθέτηση.
ΙV. Η Περίοδος της «Βασιλευόμενης Δημοκρατίας» (1862-1924)

Έργο της Β’ Εθνική ΢υνέλευσης είναι η επεξεργασία του νέου
10 Δεκεμβρίου 1862
΢υντάγματος και η αναζήτηση του νέου βασιλιά. Με ψήφισμά
της κατάργησε την Γερουσία, διόρισε επιτροπή για τη σύνταξη
του πολιτεύματος και καθόρισε τις αρμοδιότητες του βασιλιά
μέχρι την ψήφιση του ΢υντάγματος.
Ύστερα από παρέμβαση της αγγλικής κυβέρνησης, ο θρόνος

προσφέρθηκε στον 17χρονο τότε Δανό πρίγκιπα Γεώργιο της
ΓΕΩΡΓΙΟ΢ Α’ ΒΑ΢ΙΛΙΑ΢ δυναστείας των Γλυξβούργων. Ο νεαρός Γεώργιος αναγορεύτηκε
στις 18 Μαρτίου 1863 «Βασιλεύς των Ελλήνων» και με το
ΣΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ψήφισμα της 9ης Οκτωβρίου 1863 καθορίστηκαν τα δικαιώματά
του.
Επειδή οι εργασίες της Εθνοσυνέλευσης προχωρούσαν με πολύ
αργούς ρυθμούς, ο βασιλιάς με διάγγελμά του επέσπευσε την
ψήφιση του ΢υντάγματος.
Έτσι τίθεται σε ισχύ το ΢ύνταγμα του 1864, με το οποίο

17 Νοεμβρίου 1864
καθιερώνεται η δημοκρατική αρχή και εγκαθιδρύεται το
ΣΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑ ΣΟΤ πολίτευμα της «βασιλευόμενης δημοκρατίας».
Σο νέο ΢ύνταγμα του οποίου εισηγητής είχε ορισθεί ο τότε
1864 καθηγητής του ΢υνταγματικού Δικαίου και πληρεξούσιος Ν. Ι.
΢αρίπολος, όρισε ως πολίτευμα τη βασιλευόμενη Δημοκρατία
(ΒΑ΢ΙΛΕΤΟΜΕΝΗ αντί της μέχρι τότε συνταγματικής μοναρχίας. Έτσι 37 χρόνια
ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ) μετά από το ΢ύνταγμα της Σροιζήνας επικυρώνεται το
πέρασμα από τη μοναρχική στη δημοκρατική αρχή.
(=δημοκρατική αρχή, Σο νέο ΢ύνταγμα καθιέρωσε τη δημοκρατική αρχή στα εξής
άρθρα: στο άρθρο 21 με την ρητή κυριαρχία του λαού, με το
δικαίωμα άρθρο 107 με την αναθεώρηση του ΢υντάγματος από τη βουλή
συνεταιρίζεσθαι, και όχι από το βασιλιά, στο άρθρο 44 με την καθιέρωση του
τεκμηρίου της αρμοδιότητας υπέρ του λαού και των άλλων
υπουργική συντεταγμένων εξουσιών και κατά του βασιλιά, στο άρθρο 66 με
προσυπογραφή, την καθιέρωση της καθολικής ψηφοφορίας για την ανάδειξη των
εκπροσώπων του λαού στη βουλή.
ανεύθυνος βασιλιάς, Επιπλέον, καθιερώθηκε συνταγματικά η ισότητα των Ελλήνων
ισόβιοι δικαστές, απέναντι στο νόμο και η φορολογική τους επιβάρυνση ανάλογα
με την περιουσία τους, το απαραβίαστο της προσωπικής
έλεγχο ελευθερίας και του οικογενειακού ασύλου, η απαγόρευση της
συνταγματικότητας, δουλείας, η κατάργηση της ποινής του πολιτικού θανάτου και η
ελευθεροτυπία Ιδιαίτερα σημαντική κατάκτηση αποτελεί και η
μακροβιότατο συνταγματική κατοχύρωση του δικαιώματος του
σύνταγμα) συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι που άνοιγε το δρόμο στη
συγκρότηση κομματικών σχηματισμών.
Σο πρόσωπο του βασιλιά δεν ήταν πια ιερό και απαραβίαστο,
όπως στο ΢ύνταγμα του 1844, ο βασιλιάς είναι ανεύθυνος και
απαραβίαστος, ενώ υπεύθυνοι ήταν οι υπουργοί που
προσυπέγραφαν όλες τις πράξεις του. Επίσης, ο βασιλιάς
διόριζε και έπαυε υπουργούς, κύρωνε και δημοσίευε νόμους,
όμως δεν είχε το δικαίωμα κύρωσης του ΢υντάγματος. Μπορούσε
να διαλύσει τη βουλή αλλά το σχετικό διάταγμα της διάλυσης

έπρεπε να προσυπογραφεί από όλα τα μέλη της κυβέρνησης, να
προκηρύσσει τη διεξαγωγή εκλογών σε δύο μήνες και να
συγκαλεί τη νέα βουλή μέσα σε τρεις. Η δικαστική εξουσία δεν
πηγάζει πια από τον μονάρχη, αλλά τη δικαιοσύνη απονέμουν
ισόβιοι δικαστές που ο βασιλιάς ορίζει «κατά νόμον».
Σο ΢ύνταγμα του 1864 καθιέρωσε το σύστημα της μιας βουλής
αφού κατάργησε την γερουσία, θέσπισε το ασυμβίβαστο μεταξύ
δημοσιοϋπαλληλικής και δημαρχικής ιδιότητας αφενός και
βουλευτικού αξιώματος και έδινε δικαίωμα σε όλα τα
δικαστήρια της χώρας να κάνουν έλεγχο συνταγματικότητας
των νόμων βάσει του άρθρου 110.
Σο ΢ύνταγμα του 1864 υπήρξε το μακροβιότερο ΢ύνταγμα
στην ελληνική πολιτική ιστορία. Ίσχυσε μέχρι το 1967 με
ορισμένα διαλείμματα, επανήλθε για μερικούς μήνες το 1974-
1975 και πολλές διατάξεις του επαναλήφθηκαν σχεδόν αυτούσιες
και στη συνταγματική αναθεώρηση του 2001.
Δεν ήταν «΢ύνταγμα- ΢υνάλλαγμα» όπως του 1844 αλλά έργο
της κυρίαρχης συντακτικής ΢υνέλευσης και αυτό γιατί ο
βασιλιάς μιας και δεν αναγνωρίστηκε ως παράγοντας της
συντακτικής εξουσίας, απείχε από την κατάρτισή του.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι εισήγαγε το κοινοβουλευτικό
σύστημα στην Ελλάδα αφού καθιέρωσε την υποχρέωση των
υπουργών προς λογοδοσία, το δικαίωμα της βουλής να ελέγχει
τους υπουργούς και τη συγκρότηση εξεταστικών επιτροπών.
΢ύγκριση συνταγμάτων 1844-1864:
Σα δύο συνταγματικά κείμενα παρουσιάζουν πολλές ομοιότητες
αλλά και αρκετές διαφορές:
 Σο ΢ύνταγμα του 1844 χρησιμοποίησε ως πρότυπο το
γαλλικό μοναρχικό ΢ύνταγμα του 1830 και πολύ
λιγότερο το δημοκρατικό βελγικό ΢ύνταγμα του 1831 σε
αντίθεση προς το ΢ύνταγμα του 1864 το οποίο βρίσκεται
πολύ κοντά στα σύγχρονα του δημοκρατικά ΢υντάγματα
(ιδίως το βελγικό του 1831 και της Δανίας του 1849).
 Σο ΢ύνταγμα του 1844 αποτελεί ένα «΢ύνταγμα-
συνάλλαγμα» ανάμεσα στο βασιλιά και το λαό κάτι που
δεν ισχύει στην περίπτωση του ΢υντάγματος του 1864.
Ειδικότερα, το ΢ύνταγμα του 1844 δεν υπήρξε έργο
συντακτικής συνέλευσης αλλά του ίδιου του βασιλιά που
αποδέχθηκε μετά τν εξέγερση της 3ης ΢επτεμβρίου να
αυτοπεριοριστεί και να αυτοδεσμευτεί με το ΢ύνταγμα,
προκειμένου να πετύχει το μείζον που ήταν η διατήρηση
του θρόνου του. Αντίθετα, ο βασιλιάς δεν συνέπραξε
επίσημα στην κατάρτιση του ΢υντάγματος του 1864 και
προφανώς αποτελεί εξ ολοκλήρου έργο της κυρίαρχης
συντακτικής Εθνοσυνέλευσης.
 Σο πολίτευμα που όριζε το ΢ύνταγμα του 1864 ήταν
βασιλευόμενη δημοκρατία αντί της μέχρι τότε
συνταγματικής μοναρχίας την οποία είχε ορίσει το
΢ύνταγμα του 1844. Σο ΢ύνταγμα του 1844 διέπεται από
τη μοναρχική αρχή, το δε ΢ύνταγμα του 1864 επικυρώνει
το πέρασμα από τη μοναρχική στη δημοκρατική αρχή
κατοχυρώνοντας την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας.
 Σο ΢ύνταγμα του 1844 κρίνεται ως απολύτως αυστηρό,

καθώς δεν προέβλεπε την αναθεώρησή του. Από την άλλη
το ΢ύνταγμα του 1864 προέβλεπε αναθεώρηση ωστόσο όχι
ολόκληρου του ΢υντάγματος πριν την παρέλευση 10 ετών
από την δημοσίευσή του στην ΕτΚ.
 Με το ΢ύνταγμα του 1844 το ζητούμενο ήταν να
περιοριστούν οι εξουσίες του βασιλιά, σκοπός που στο
τέλος δεν επετεύχθη καθώς ο μονάρχης άμεσα ή έμμεσα
έλεγχε τόσο την εκτελεστική όσο και τη νομοθετική και
δικαστική εξουσία. Αντίθετα οι διατάξεις του ΢υντάγματος
του 1864 περιόρισαν σε μεγάλο βαθμό τις εξουσίες
του βασιλιά, ο οποίος έπαψε να είναι φορέας και πηγή
της κρατικής εξουσίας. Αναφορικά με τον περιορισμό ή
μη των εξουσιών του βασιλιά από τα δύο συγκρινόμενα
συντάγματα, χαρακτηριστικό είναι ότι στο μεν ΢ύνταγμα
του 1844 η δικαστική εξουσία ενεργείται δια των
δικαστηρίων και οι δικαστικές αποφάσεις εκτελούνται στο
όνομα του βασιλιά, στο δε ΢ύνταγμα του 1864
κατοχυρώνεται η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης.
 Σο ΢ύνταγμα του 1844 αναγνώριζε στο πρόσωπο του
μονάρχη τον ανώτατο άρχοντα του κράτους, ως πρόσωπο
ιερό και απαραβίαστο, ενώ το ΢ύνταγμα του 1864 το
πρόσωπο του μονάρχη παύει να είναι ιερό, ο βασιλιάς
είναι πλέον ανεύθυνος και απαραβίαστος.
 Σο ΢ύνταγμα του 1844 δεν προέβλεψε την κατοχύρωση
του δικαιώματος του συνέρχεσθαι και
συνεταιρίζεσθαι, ενώ το ΢ύνταγμα του 1864 κατοχύρωσε
συνταγματικά το δικαίωμα αυτό. Έτσι άνοιξε ο δρόμο για
τη συγκρότηση των πολιτικών κομμάτων σε αντίθεση προς
το ΢ύνταγμα του 1844 το οποίο δεν περιέλαβε
συνταγματική πρόβλεψη για σχηματισμό κομμάτων.
 Σο μη αιρετό νομοθετικό σώμα με τα ισόβια μέλη που
ασκούσε κατά τις διατάξεις του ΢υντάγματος του 1844 τη
νομοθετική εξουσία μαζί με το βασιλιά και τη βουλή, η
Γερουσία με το ΢ύνταγμα του 1864 καταργήθηκε και
καθιερώθηκε το σύστημα της μίας βουλής.
 Σο ΢ύνταγμα του 1844 κατοχύρωνε την άμεση και
καθολική (για τους άνδρες) ψηφοφορία με ορισμένους
όμως περιορισμούς. Αντίθετα το ΢ύνταγμα του 1864
κατοχύρωνε συνταγματικά την άμεση, μυστική και
καθολική (για τους άρρενες πολίτες) ψηφοφορία χωρίς
καμία εξαίρεση. Σο ΢ύνταγμα του 1844 όριζε
ψηφοφορία με ψηφοδέλτια ενώ το αντίστοιχο του 1864
όριζε ψηφοφορία με σφαιρίδια.
 Σέλος, το ΢ύνταγμα του 1864 θέσπισε το ασυμβίβαστο
των καθηκόντων των βουλευτών προς τα καθήκοντα
του έμμισθου δημοσίου υπαλλήλου και του δημάρχου
(όχι όμως και του εν ενεργεία αξιωματικού), διάταξη που
δεν συμπεριλαμβανόταν στο κείμενο του ΢υντάγματος του
844.
Σο ΢ύνταγμα του 1864 όριζε ως πολίτευμα τη βασιλευόμενη

1875
αντιπροσωπευτική (μη κοινοβουλευτική) δημοκρατία και παρόλο
που παρέμεινε αμετάβλητο μέχρι το 1911 στην πράξη υπέστη

Η ΑΡΦΗ ΣΗ΢
μεταβολή το 1875 με την εισαγωγή και καθιέρωση του
ΔΕΔΗΛΩΜΕΝΗ΢ κοινοβουλευτικού συστήματος η οποία δεν επέφερε και
μεταβολή κάποιας συνταγματικής διάταξης ή ακόμα,
αναθεώρησης του ΢υντάγματος.
Η αυθαίρετη αντικατάσταση κυβερνήσεων από μέρους του
βασιλιά Γεωργίου Α και οι προσωπικές κυβερνήσεις μειοψηφίας
που λάμβαναν την εξουσία από το 1868, επειδή απολάμβαναν
την εύνοια του βασιλιά, προκαλούσαν δυσφορία στον τότε
πολιτικό κόσμο. Επίσης η μία κυβέρνηση διαδεχόταν την άλλη
σε πολύ σύντομα χρονικά διαστήματα. Φαρακτηριστικό είναι πως
μέσα σε τρία χρόνια και πέντε μήνες διεξήχθησαν τέσσερις φορές
εκλογές, την περίοδο 1872-1875.
Οι εκλογές του 1874 δεν έδωσαν πλειοψηφία σε κανένα κόμμα
με αποτέλεσμα να εντείνονται οι προσπάθειες παραβίασης του
αδιάβλητου των εκλογών, να συνεχίζονται οι εκβιασμοί και η
άσκηση βίας εις βάρος των ψηφοφόρων να πολλαπλασιάζεται. Η
κατάσταση αυτή της διαφθοράς έκανε επιτακτική την ανάγκη
αλλαγής του πολιτικού σκηνικού.
Ένας πρωτοεμφανιζόμενος πολιτικός άνθρωπος, ο Φαρίλαος
Σρικούπης, στάθηκε αφορμή για την αλλαγή των πολιτικών
πραγμάτων. ΢υνειδητοποίησε πως ο τρόπος διακυβέρνησης της
χώρας δεν ήταν ευεργετικός για την πρόοδό της, ούτε σύμφωνος
με τις πολιτικές του πεποιθήσεις. Πίστευε πως η λύση για την
πολιτική αστάθεια της χώρας ήταν η εγκαθίδρυση του
κοινοβουλευτισμού με την ανάθεση σχηματισμού κυβέρνησης
στα κόμματα πλειοψηφίας και την αντίστοιχη απαγόρευση αυτού
του δικαιώματος σε κομματικές μειοψηφίες ώστε να
δημιουργηθούν σταθερές κυβερνήσεις πλειοψηφίας. Με το άρθρο
του "Σις πταίει" που δημοσιεύτηκε ανυπόγραφο στις 29 Ιουνίου
του 1874 στην εφημερίδα "Καιροί", κατέκρινε τις κυβερνήσεις
μειοψηφίας που έλαβαν εξουσία από 1868 και μετά ενώ δεν
συγκέντρωναν την αποδοχή του λαού ούτε την εμπιστοσύνη της
βουλής, τύγχαναν όμως βασιλικής εύνοιας. Φαρακτήριζε τις
εκλογές νόθες και στιγμάτιζε τη πολιτική του βασιλιά. Παρόλο το
άρθρο, η κρίση συνεχίστηκε για αρκετούς μήνες.
Σον Απρίλιο του 1875, ο βασιλιάς θέλησε να αναθέσει την

πρωθυπουργία στον Α. Κουντουριώτη που αντιλήφθηκε ότι δεν
μπορούσε να σχηματίσει κυβέρνηση και πρότεινε στον βασιλιά
τον Σρικούπη για πρωθυπουργό αν και δεν ήταν ούτε υπουργός.
Αυτός δέχτηκε την πρωθυπουργία του Σρικούπη δίνοντας τη
δυνατότητα διεξαγωγής αδιάβλητων εκλογών ώστε να κερδίσει την
εμπιστοσύνη του λαού. Ο Σρικούπης οδήγησε τη χώρα σε
εκλογές 18-21 Ιουλίου 1875 και αφού τερματίστηκαν, η νέα
βουλή συνεδρίασε για πρώτη φορά 11/8/1875 οπότε
εκφωνήθηκε ο βασιλικός λόγος τον οποίο είχε γράψει ο
Σρικούπης. Με το λόγο αυτό ο Σρικούπης ανέδειξε το πρότυπο
της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, σύμφωνα με το οποίο τις
ενέργειες των βουλευτών ακολουθεί η πολιτική ευθύνη και η
εκτελεστική εξουσία ασκείται από τους βουλευτές μέσω των
παρατάξεων πλειοψηφίας στις οποίες υπάγονται. Ο βασιλιάς
παραιτείται από ορισμένες εξουσίες του, όπως το δικαίωμα
διάλυσης της βουλής και ανάδειξης υπουργών και

πρωθυπουργού.
Από το 1875, χρονολογία σταθμό για τη μετέπειτα
πολιτική ζωή, το πολιτικό σκηνικό στην Ελλάδα
μεταβάλλεται. Με τη διακήρυξη της αρχής της δεδηλωμένης
και τις μετατροπές που επέφερε στο κυβερνητικό σύστημα
αρχίζει μια νέα περίοδος κοινοβουλευτισμού. Η περίοδος αυτή
διακρίνεται σε δύο φάσεις, η πρώτη φάση καλύπτει το διάστημα
από 1875 έως 1927 ενώ η δεύτερη φάση από 1972 ως το 1986.
Η δεδηλωμένη είναι συνταγματικοπολιτκή κατάσταση που
αφορά τη στάση του κοινοβουλίου απέναντι στη νέα κυβέρνηση
που πρόκειται να σχηματιστεί. ΢υγκεκριμένα, πρόκειται για
εμπιστοσύνη που δείχνει η κοινοβουλευτική πλειοψηφία προς τη
νέα κυβέρνηση πριν ακόμη γίνει αίτηση παροχής ψήφου
εμπιστοσύνης.
Η αρχή της δεδηλωμένης σε αντίθεση με τη δεδηλωμένη
αποτελεί συνταγματικό κανόνα, κανόνα δικαίου από τον οποίο
προκύπτει ότι επιβάλλεται ο διορισμός κυβέρνησης πλειοψηφίας
αυτής δηλαδή που συγκεντρώνει την εμπιστοσύνη της
πλειοψηφίας των βουλευτών και απαγορεύεται ο σχηματισμός
κυβέρνησης μειοψηφίας. Απαρτίζεται από δύο διαστάσεις με
κριτήριο την θετική της και την αρνητικής έννοια. Πρόκειται για
τη δεδηλωμένη πλειοψηφία και τη δεδηλωμένη μειοψηφία. Αν
και ο όρος δεδηλωμένη αναφέρεται στη δεδηλωμένη πλειοψηφία,
ουσιαστικά περικλείει και τη δεδηλωμένη μειοψηφία. Η αρχή
της δεδηλωμένης υπαγορεύει την ανάδειξη κυβέρνησης
πλειοψηφίας ενώ ταυτόχρονα απορρίπτει κατηγορηματικά τον
διορισμό κυβέρνησης μειοψηφίας. ΢υνεπώς, η μία όψη της
αρχής απαγορεύει την άλλη αλλά και η θετική διάσταση
υπερισχύει της αρνητικής. Για να διοριστεί η κυβέρνηση πρέπει
να κερδίσει τη δεδηλωμένη κοινοβουλευτική πλειοψηφία και τη
δεδηλωμένη εμπιστοσύνη διαφορετικά όταν δεν υπάρχει
δεδηλωμένη πλειοψηφία, δεν υπάρχει και δεδηλωμένη
εμπιστοσύνη, υπάρχει η βούληση της βουλής ως δεδηλωμένη
δυσπιστία με αποτέλεσμα να μη διορίζεται η κυβέρνηση.
Η έννοια του κοινοβουλευτικού συστήματος δεν είναι
ενιαία. Σο κοινοβουλευτικό σύστημα αποτελείται από τρεις
μερικότερες διαστάσεις. Η εξάρτηση της κυβέρνησης από τη
βουλή έχει αρχικά τη μορφή της ανάδειξης της κυβέρνησης, τη
μορφή του ελέγχου και τη μορφή της διατήρησης. Επομένως
όταν μιλάμε για κοινοβουλευτική αρχή εννοούμε:
(α) Σην ανάδειξη της κυβέρνησης από την κοινοβουλευτική
πλειοψηφία (εδώ ανήκουν και οι διερευνητικές εντολές).
(β) Σον κοινοβουλευτικό έλεγχο από τη βουλή με τη μορφή της
πολιτικής ευθύνης των υπουργών και τέλος,
(γ) Ση διατήρηση της κυβέρνησης στην εξουσία, μέσω της ψήφου
εμπιστοσύνης.
Η αρχή της δεδηλωμένης δεν ταυτίζεται με το κοινοβουλευτικό
σύστημα αλλά αποτελεί μερικότερη διάσταση αυτού. Σο
κοινοβουλευτικό σύστημα με τη καθιέρωση της αρχής της
δεδηλωμένης ολοκληρώνεται και τελειοποιείται. Η αρχή της
δεδηλωμένης οδήγησε στην μεταβολή και εξέλιξη του
πολιτεύματος ενώ συνέβαλε στην ενδυνάμωση της θέσης της
πλειοψηφίας στην πολιτική ζωή και στην ενίσχυση της

κομματικής Δημοκρατίας.
Η σχετική ή ατελής αρχή της δεδηλωμένης είναι η πρώτη
μορφή δεδηλωμένης που εμφανίστηκε στα ελληνικά συντάγματα
από 1875 και έπειτα. ΢ύμφωνα με αυτή όταν πριν από το
διορισμό της κυβέρνησης υπάρχει δεδηλωμένη πλειοψηφία και
βούληση στο κοινοβούλιο, τότε επιβάλλεται ο διορισμός της
κυβέρνησης πλειοψηφίας αυτής δηλαδή που υποδεικνύει η
πλειοψηφία και απαγορεύεται ο διορισμός κυβέρνησης
μειοψηφίας, όταν όμως δεν σχηματιστεί πλειοψηφία στο
κοινοβούλιο τότε είναι δυνατός ο διορισμός κυβέρνησης
μειοψηφίας. Πρόκειται για αρχική μορφή δεδηλωμένης με
ατελές περιεχόμενο και στενότερη έννοια.
Η απόλυτη ή τέλεια αρχή της δεδηλωμένης θεμελιώνεται για
πρώτη φορά στο αναθεωρημένο ΢ύνταγμα του 1986 όπου είναι
αυτή που ρυθμίζει πως ως κυβέρνηση διορίζεται αυτή που
υποδεικνύεται από την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο, όταν αυτή
υπάρχει. Όταν όμως δεν υπάρχει η απαιτούμενη πλειοψηφία
τότε απαγορεύεται ο διορισμός κυβέρνησης μειοψηφίας και
προκηρύσσονται εκλογές. ΢ε αντίθεση με την ατελή αρχή της
δεδηλωμένης, η τέλεια αρχή της δεδηλωμένης απαγορεύει σε
κάθε περίπτωση το διορισμό κυβέρνησης μειοψηφίας και
επιτάσσει την απόπειρα σχηματισμού βιώσιμης κυβέρνησης
μέσω των διερευνητικών εντολών. Αν αποτύχει η διαδικασία
αυτή, το ΢ύνταγμα ορίζει τη σύγκληση των αρχηγών των
κομμάτων και ως επόμενο στάδιο, επειδή δεν βρέθηκε λύση, την
προκήρυξη πρόωρων εκλογών. ΢ε καμία περίπτωση δεν επιτρέπει
την κυβέρνηση μειοψηφίας ούτε ως τακτικής ούτε ως
προεκλογικής. Έτσι η αρχή της δεδηλωμένης ολοκληρώνεται και
αποκτά καθολικό περιεχόμενο.
Η οιονεί δεδηλωμένη είναι η κατάσταση στο κοινοβούλιο κατά
την οποία υπάρχει μεν κοινοβουλευτική πλειοψηφία, απουσιάζει
όμως η αναγκαία θέληση της συγκεκριμένης πλειοψηφίας να
σχηματίσει κυβέρνηση. Δύο είναι οι συνθήκες που πρέπει να
συντρέχουν για την ύπαρξη οιονεί δεδηλωμένης. Πρόκειται για
την ανάδειξη κατά τη λήξη των εκλογών δεδηλωμένης
κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας ικανής να σχηματίσει κυβέρνηση
και την απουσία δεδηλωμένης εμπιστοσύνης. Η οιονεί
δεδηλωμένη είναι όπως και δεδηλωμένη, πραγματική κατάσταση.
΢την πραγματικότητα όμως η οιονεί δεδηλωμένη δεν είναι
δεδηλωμένη, εφόσον δεν συνδυάζει το οντολογικό με το
βουλητικό στοιχείο. ΢τις περιπτώσεις οιονεί δεδηλωμένης όπου
η πλειοψηφία παραιτείται από το σχηματισμό κυβέρνησης, το
΢ύνταγμα προβλέπει τη σύγκληση των αρχηγών των κομμάτων
και μόνο εφόσον δεν βρεθεί λύση, διαλύεται η βουλή.
΢υμπερασματικά, η αρχή της δεδηλωμένης αποτελεί την
κορυφαία αρχή του κοινοβουλευτικού συστήματος.
Εισάγεται στο ελληνικό συνταγματικό οικοδόμημα στο ΢ύνταγμα
του 1986. Μέχρι τότε ενσωματωνόταν στις αρχές του
πολιτεύματος χωρίς να κατοχυρώνεται συνταγματικά. Ρυθμίζει
τον τρόπο ανάδειξης της κυβέρνησης και η εφαρμογή της
προϋποθέτει την ύπαρξη πλειοψηφίας στο κοινοβούλιο που να
υποστηρίζει συγκεκριμένο κυβερνητικό σχηματισμό. Με την
καθιέρωσή της, το κοινοβουλευτικό σύστημα ολοκληρώνεται και

προσλαμβάνει την πιο σύγχρονη μορφή του.
Ο Φ. Σρικούπης, επτά φορές πρωθυπουργός της χώρας, συνέδεσε

το όνομά του με την «αρχή της δεδηλωμένης» και την εδραίωση
του «δικομματισμού», την προσπάθεια εκσυγχρονισμού της
ΠΣΩΦΕΤ΢Η 1893 &
χώρας αλλά και την πτώχευση το 1893.
ΔΟΕ 1897 «Δυστυχώς κύριοι, επτωχεύσαμεν», ανακοίνωσε, στις 10
Δεκέμβρη, το 1893 ο Φαρίλαος Σρικούπης στη Βουλή. Είχε
επανέλθει στην εξουσία το Μάιο του 1892 και είχε αποτύχει να
εξασφαλίσει νέο δάνειο. Από το 1879 μέχρι το 1890 είχαν
συναφθεί 8 εξωτερικά δάνεια και 5 εσωτερικά, ενώ παράλληλα
ξεσπούσε η σταφιδική κρίση.
Μετά την πτώχευση του 1893 η κυβέρνηση Σρικούπη
κατέρρευσε. Ο Σρικούπης παραιτήθηκε και αποσύρθηκε από την
πολιτική ζωή στις Κάννες όπου και πέθανε στις 30 Μαρτίου του
1896.
Η κυβέρνηση Δηλιγιάννη, επιχείρησε να έρθει σε συμφωνία με
τους δανειστές της Ελλάδας. ΢τις 24 Ιουνίου 1895 ιδρύθηκε μια
νέα αρχή το «Διοικητικό ΢υμβούλιο της υπηρεσίας του δημοσίου
χρέους» που όμως δεν κατάφερε να έρθει σε συνεννόηση με τους
πιστωτές της χώρας. Οι δανειστές ζητούσαν τον έλεγχο των
εσόδων των κρατικών μονοπωλίων κάτι που η ελληνική πλευρά
αρνιόταν.
Σο 1897 επιβλήθηκε στην Ελλάδα οικονομικός έλεγχος από την
Διεθνή Οικονομική Επιτροπή η οποία έλεγχε τις δημόσιες
υπηρεσίες που συγκέντρωναν τα έσοδα του κράτους,
επεμβαίνοντας και σε μεταθέσεις, προαγωγές, απολύσεις
υπαλλήλων. Επίσης απαγορεύτηκε η αναγκαστική κυκλοφορία
χρήματος.
Εκδηλώνεται στρατιωτικό κίνημα στο Γουδή που εξελίσσεται

15 Αυγούστου 1909
σε ριζοσπαστικό φιλελεύθερο πολιτικό κίνημα. Σο στρατιωτικό
κίνημα έγινε από τον ΢τρατιωτικό ΢ύνδεσμο, μία μυστική
΢ΣΡΑΣΙΩΣΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ
ένωση στρατιωτικών, με αιτήματα που αφορούσαν
΢ΣΟ ΓΟΤΔΗ ΣΟΤ 1909 μεταρρυθμίσεις στο στρατό, τη διοίκηση, τη δικαιοσύνη, την
εκπαίδευση και τη δημοσιονομική πολιτική.
Ο ΢τρατιωτικός ΢ύνδεσμος δεν εγκαθίδρυσε δικτατορία αλλά
προώθησε τα αιτήματά του μέσω της βουλής. Η απομάκρυνση
της κυβέρνησης Κυρ. Μαυρομιχάλη άνηκε στους όρους του
στρατιωτικού συνδέσμου. Ακολούθησε η 74η μεταβατική
κυβέρνηση ΢τ. Δραγούμη τον οποίο τον υπέδειξε το συμβούλιο
του συνδέσμου. Σην κυβέρνηση Δραγούμη στήριξαν
κοινοβουλευτικά όλα τα κόμματα και είχε ως βασική της
αποστολή τη διεξαγωγή εκλογών και τη σύγκληση αναθεωρητικής
βουλής.
Η κυβέρνηση Δραγούμη διεξήγαγε τις εκλογές της 8ης Αυγούστου

1910, αφετηρία μιας νέας περιόδου της ελληνικής πολιτικής
ιστορίας, παρέμεινε δύο μετά τις εκλογές και παραιτήθηκε. Σην
κυβέρνηση Δραγούμη διαδέχθηκε η 75η μακρόβια κυβέρνηση
Ελ. Βενιζέλου. Σην 1η ΢επτεμβρίου 1910 συνέρχεται στην Αθήνα
η «Α’ Αναθεωρητική Βουλή». ΢τις 6 Οκτωβρίου 1910 ο Ελ.
Βενιζέλος σχηματίζει την πρώτη του κυβέρνηση. Όμως όταν του

Βενιζέλου του ανέθεσαν την πρωθυπουργία διέθετε μικρή
κοινοβουλευτική ομάδα 15 βουλευτών (=δεν διέθετε την
δεδηλωμένη) παρόλα αυτά πήρε ψήφο εμπιστοσύνης από τη
βουλή. Παρά την παροχή εμπιστοσύνης, μετά από πρωτοβουλία
του Βενιζέλου διαλύεται στις 12 Οκτωβρίου η πρώτη
αναθεωρητική βουλή και προκηρύσσονται εκλογές. Από τις
εκλογές της 28ης Νοεμβρίου 1910 εξήλθε ουσιαστικά χωρίς
αντίπαλο νικητής ο Ελ. Βενιζέλος και προήλθε η Β’
αναθεωρητική βουλή.
΢υνέρχεται η «Β’ Αναθεωρητική Βουλή» (=γνωστή ως Διπλή

Αναθεωρητική Βουλή) και διατηρήθηκε ένα χρόνο και τρεις
ΔΙΠΛΗ μήνες. Έργο της η επεξεργασία του νέου ΢υντάγματος. Σην
αναθεώρηση του 1911
ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΙΚΗ
ΒΟΤΛΗ
Σίθεται σε ισχύ το ΢ύνταγμα του 1864/1911, με το οποίο
2 Ιουνίου 1911
εισάγονται καινοτομίες και καθιερώνεται το «κράτος δικαίου».
ΣΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑ ΣΟΤ Σην αναθεώρηση του 1911 χαρακτηρίζει η τάση για οργάνωση
και εμπέδωση του «κράτους δικαίου» αλλά και γενικότερα
1911 «του στοιχείου του φιλελευθερισμού εις το δημοκρατικόν
πολίτευμα». Με την αναθεώρηση του 1911 ενισχύθηκε η
προστασία των ατομικών δικαιωμάτων. Επανιδρύθηκε το
΢υμβούλιο της Επικρατείας ως διοικητικό δικαστήριο και ως
σώμα αρμόδιο για την επεξεργασία των προτάσεων νόμων και των
σχεδίων κανονιστικών διαταγμάτων. Μεταβολές επήλθαν, επίσης,
στη διαδικασία αναθεώρησης του ΢υντάγματος, η οποία και
απλοποιήθηκε.
Η Β’ Αναθεωρητική Βουλή τροποποίησε ή συμπλήρωσε 54
συνολικά άρθρα από τα 110 του ΢υντάγματος του 1864, οι
κυριότερες μεταβολές ήταν:
 Ανέθετε τον έλεγχο του κύρους των βουλευτικών εκλογών
όχι πια στη βουλή, αλλά σε ειδικό δικαστήριο
(εκλογοδικείο) που απαρτιζόταν από αρεοπαγίτες και
εφέτες.
 Επεξέτεινε τα ασυμβίβαστα προς το βουλευτικό αξίωμα
απαιτώντας και από τους στρατιωτικούς να παραιτούνται
προτού ανακηρυχθούν υποψήφιοι και καθιέρωνε νέα
ασυμβίβαστα της ιδιότητας του βουλευτή.
 Μείωνε το κατώτερο όριο εκλογιμότητας των
βουλευτών από το 30ό στο 25ο έτος.
 Απλούστευε τη νομοθετική διαδικασία.
 Ίδρυε Δικαστήριο ΢υγκρούσεως Καθηκόντων και
Δικαστήριο Αγωγών Κακοδικίας και επανίδρυε το
΢τΕ ως ανώτατο διοικητικό δικαστήριο που όμως ούτε τότε
έμελλε να συγκροτηθεί.
 Βελτίωνε την προστασία της δικαστικής ανεξαρτησίας,
καθιερώνοντας τη μονιμότητα των εισαγγελέων,
αντιεισαγγελέων και κατώτερων δικαστικών και ιδρύοντας
το Ανώτατο Δικαστικό ΢υμβούλιο που τοποθετούσε τους
μόνιμους και ισόβιους δικαστικούς υπαλλήλους.
 Απλούστευε την αναθεωρητική διαδικασία.

 Καθιέρωνε τη μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων.
 Παρείχε πρόσθετες νομικές εγγυήσεις για την
προστασία των ατομικών ελευθεριών και ειδικότερα
της φορολογικής ισότητας, της προσωπικής ασφάλειας,
του δικαιώματος του συναιτερίζεσθαι και του ασύλου της
κατοικίας.
 Διεύρυνε τις περιπτώσεις για τις οποίες θα ήταν επιτρεπτή
ή αναγκαστική απαλλοτρίωση ορίζοντας και σχετική
αποζημίωση από τα δικαστήρια.
 Καθιέρωνε την υποχρεωτική και δωρεάν στοιχειώδη
εκπαίδευση.
 Καθιέρωνε και πάλι το θεσμό της κατάστασης
πολιορκίας.
 Θέσπιζε ως επίσημη γλώσσα του κράτους εκείνη εις την
οποία συντάσσονται το πολίτευμα και της ελληνικής
νομοθεσίας τα κείμενα.
Η κυβέρνηση Βενιζέλου διατηρήθηκε μέχρι το 1915, οπότε και
παραιτήθηκε δύο φορές και δύο φορές διαλύθηκε η βουλή και
προκηρύχθηκαν εκλογές.
Σο κοινοβουλευτικό σύστημα στα συντάγματα του 1911 και
του 2001:
Κοινοβουλευτικό σύστημα είναι το κυβερνητικό σύστημα κατά
το οποίο η κυβέρνηση εξαρτάται από το κοινοβούλιο, δηλαδή
αναδεικνύεται και διατηρείται από την κοινοβουλευτική
πλειοψηφία, ελεγχόμενη κατά τη διάρκεια του βίου της από τη
μειοψηφία (=διακρίνεται από το προεδρικό σύστημα στο οποίο η
κυβέρνηση δεν εξαρτάται από το κοινοβούλιο αλλά από τον
πρόεδρο). Όπως προκύπτει από τον παραπάνω ορισμό, η
εξάρτηση της κυβέρνησης από την εμπιστοσύνη της βουλής έχει
τρεις μερικότερες διαστάσεις: την ανάδειξη, τη διατήρηση και τον
έλεγχο της κυβέρνησης. Ειδικότερα:
 Η συνταγματική αναθεώρηση του 1911 παρέλειψε να
καθιερώσει ρητά το κοινοβουλευτικό σύστημα και
διατηρήθηκε το προηγούμενο πλέγμα διατάξεων του
΢υντάγματος του 1864. Μη καθιερώνοντας ρητά το
κοινοβουλευτικό σύστημα, είχε ως μοναδική αναφορά στο
άρθρο 31 (ανάδειξη κυβέρνησης) όπου ορίζεται ότι ο
βασιλιάς διορίζει και παύει τους υπουργούς του. Εν
αντιθέσει με το 2001 όπου το άρθρο 37 ρυθμίζεται η
ανάδειξη της κυβέρνησης. ΢υνοπτικά, η μεταβολή αυτή
βρίσκεται στο ότι το όλο ζήτημα, ενώ στο παρελθόν ήταν
ζήτημα αναγόμενο στην εξουσία του ανώτατου άρχοντα,
σήμερα έχει διαφύγει από την εξουσία αυτή. Ο ΠτΔ δεν
προσδιορίζει, απλώς διορίζει τον πρωθυπουργό και
τους υπουργούς. Η ανάδειξη της κυβέρνησης δεν είναι
πλέον αποκλειστικής αρμοδιότητας του ανώτατου
άρχοντα, του οποίου η συμμετοχή έχει καταστεί τυπική.
 Εν συνεχεία, στο ΢ύνταγμα του 1911 δεν γίνεται μνεία στη
δεύτερη διάσταση του κοινοβουλευτικού συστήματος, την
αρχή της διατήρησης ενώ στην αναθεώρηση του 2001
γίνεται ξεκάθαρη αναφορά της αρχής της διατήρησης της
κυβέρνησης στο άρθρο 84 παρ. 1 η οποία ρυθμίζει ότι «η
Κυβέρνηση οφείλει να έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής.

Μέσα σε δεκαπέντε ημέρες από την ορκωμοσία του
Πρωθυπουργού, η Κυβέρνηση υποχρεούται να ζητήσει
ψήφο εμπιστοσύνης της Βουλής και μπορεί να τη ζητεί
και οποτεδήποτε άλλοτε». Η υποχρέωση αυτή της
κυβέρνησης δεν έχει χρονικό περιορισμό. Η κυβέρνηση
οφείλει πάντοτε να στηρίζεται από την πλειοψηφία του
κοινοβουλίου. Σο ισχύον ΢ύνταγμα καθιερώνει την
απόλυτη αρχή της διατήρησης. Η κυβέρνηση οφείλει να
έχει την εμπιστοσύνη της βουλής και όχι μόνο της
παρούσας βουλής (=σχετική αρχή της διατήρησης). Οι
άλλες διατάξεις του άρθρου 84 είναι αφιερωμένες στη
ρύθμιση των προτάσεων εμπιστοσύνης και δυσπιστίας.
 Σέλος, και ο κοινοβουλευτικός έλεγχος από μέρους της
βουλής είναι ως ορισμός καθώς και ως περιεχόμενο
άγνωστος και ανύπαρκτος στην αναθεώρηση του
΢υντάγματος του 1911 εν αντιθέσει με το 2001 όπου
αναφέρεται ρητώς στο άρθρο 70 παρ. 6 ότι η Κυβέρνηση
υπόκειται στον έλεγχο της βουλής (=ο κοινοβουλευτικός
έλεγχος ασκείται από τη βουλή σε ολομέλεια, όπως ορίζει
ο Κανονισμός της Βουλής). Ο κοινοβουλευτικός έλεγχος
μπορεί να ασκείται και από το Σμήμα διακοπής των
εργασιών της βουλής και τις διαρκείς επιτροπές της
συνόδου. Σα μέσα κοινοβουλευτικού ελέγχου εκτός από
την πρόταση δυσπιστίας είναι α) οι αναφορές, β) οι
ερωτήσεις, γ) οι επίκαιρες ερωτήσεις, δ) οι αιτήσεις
κατάθεσης εγγράφων, ε) οι επερωτήσεις και στ) οι
επίκαιρες επερωτήσεις. ΢ε αυτές τις μορφές
κοινοβουλευτικού ελέγχου πρέπει να προστεθεί και ζ) η
διαδικασία κοινοβουλευτικού ελέγχου επί των
ανεξάρτητων αρχών.
Οι τρεις διαστάσεις του κοινοβουλευτικού συστήματος δεν
εμφανίζονται στα ελληνικά συντάγματα πριν την αναθεώρηση του
΢υντάγματος του 1911 με μοναδική εξαίρεση την ανάδειξη της
κυβέρνησης που εμφανίζεται στα συντάγματα του 1844 και 1864
«ο Βασιλεύς διορίζει και παύει τους Τπουργούς αυτού».
Βαλκανικοί πόλεμοι και απελευθέρωση της Μακεδονίας, της

1912-1913
Ηπείρου, της Κρήτης και των νησιών του Αιγαίου. Δολοφονείται ο
ΚΩΝ΢ΣΑΝΣΙΝΟ΢ Α’ Γεώργιος ο Α’ και τον διαδέχεται στο θρόνο ο γιος του
Κωνσταντίνος ο Α’. Σο όνομά του είναι συνδεδεμένο με
ΒΑ΢ΙΛΙΑ΢ ΣΩΝ κρίσιμες περιόδους της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, από τους
νικηφόρους βαλκανικούς πολέμους, την αντιπαράθεσή του με
ΕΛΛΗΝΩΝ
τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Εθνικό Διχασμό ως τη
Μικρασιατική Καταστροφή.
Διαφωνία του βασιλιά Κωνσταντίνου με τον Πρωθυπουργό

Υεβ – ΢επτ 1915
Ελ. Βενιζέλο για θέματα εξωτερικής πολιτικής. Η
κυβέρνηση Βενιζέλου εξαναγκάζεται δύο φορές σε παραίτηση,
παρότι διέθετε την εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας της Βουλής και
του λαού.
Ειδικότερα, στις 21 ΢επτεμβρίου 1915 γίνεται συζήτηση στη
βουλή για το ζήτημα εφαρμογής της Ελληνοσερβικής συνθήκης
και ο Βενιζέλος δεν αφήνει αμφιβολία ότι η Ελλάς πρέπει να

μπει στον πόλεμο στο πλευρό της ΢ερβίας. Μετά τα μεσάνυκτα, η
βουλή εκφράζει την εμπιστοσύνη της στην κυβέρνηση Βενιζέλου.
Σο απόγευμα της ίδιας ημέρας ο Κωνσταντίνος δέχεται τον
πρωθυπουργό σε συνεργασία και δεν διαφωνεί με τις δηλώσεις
του στη βουλή για τον λόγο ότι είναι πεπεισμένος για την τελική
νίκη της Γερμανίας. Αμέσως ο Βενιζέλος παραιτείται για δεύτερη
φορά. Κυβέρνηση σχηματίζει ο Ζαϊμης αλλά η βουλή δεν του
εκφράζει την εμπιστοσύνη της. Σότε πρωθυπουργός διορίζεται ο
΢κουλούδης. Από τις εκλογές απέχει το κόμμα των
φιλελευθέρων.
Σο συνταγματικό θέμα στο οποίο αποκρυσταλλώνεται η
πολιτική ρήξη είναι η δεύτερη διάλυση βουλής για την ίδια
αιτία. Σο ΢ύνταγμα του 1911 δεν περιέχει κανένα περιορισμό
στο δικαίωμα για τη διάλυση της βουλής, το οποίο
χαρακτηρίζουν τότε προνομία του στέμματος. Η διάλυση της
βουλής δεν μπορεί να επαναλαμβάνεται συνεχώς για να
επιβάλλει κάποτε ο ανεύθυνος βασιλιάς την πολιτική του
ακυρώνοντας την πολιτική της υπεύθυνης κυβέρνησης. Σο
σύνταγμα προβλέπει τη διάλυση της βουλής για να εκφράσει ο
λαός την ετυμηγορία του και όχι για να ακυρώνεται αυτή η
ετυμηγορία. Αρκεί ότι ο λαός κρίνει τη διχογνωμία μία φορά
αλλιώς δεν είναι κυρίαρχος. Άρα ο Κωνσταντίνος με τη δεύτερη
διάλυση της βουλής ολοκληρώνει την παραβίαση του
΢υντάγματος, την οποία είχε αρχίσει εξαναγκάζοντας τον Βενιζέλο
στη δεύτερη παραίτησή του.
Από τη δεύτερη παραίτηση του Βενιζέλου τη χώρα κυβερνά στην
πράξη ο Κωνσταντίνος. Αφού προβάλλεται ως αρχηγός πολιτικής
παρατάξεως του λαού παύει ουσιαστικά να είναι πολιτικά
ανεύθυνος. Οι μετέπειτα κυβερνήσεις είναι διεκπεραιωτικά
όργανα των βασιλικών αποφάσεων όπως είναι και η δεύτερη
βουλή του 1915.
Δημιουργείται το βραχύβιο «κράτος της Θεσσαλονίκης» υπό

΢επτέμβριος 1916
τον Ελ. Βενιζέλο.
Η διαμάχη Κωνσταντίνου και Βενιζέλου προκαλεί εθνικό
διχασμό. Η ψυχική διαίρεση των Ελλήνων σε βενιζελικούς και
αντιβενιζελικούς διαχέεται σε όλο το κοινωνικό φάσμα ακόμη και
μέσα στις οικογένειες. Ο εθνικός διχασμός είναι το μείζον
πολιτικό γεγονός της νεοελληνικής ιστορίας. Με βάση αυτόν
διαμορφώνεται ακόμη και σήμερα το δικομματικό σύστημα.
Φάρη στη βοήθεια του στρατηγού ΢αρράιγ, εκδηλώνεται το
κίνημα της Εθνικής Άμυνας στη Θεσσαλονίκη τον Αύγουστο του
1916 και επιτυγχάνει. Ύστερα από ένα μήνα ο Βενιζέλος φεύγει
από την Αθήνα μαζί με τους συνεργάτες του και πηγαίνει στην
Κρήτη. Εκεί σχηματίζει Προσωρινή Κυβέρνηση που αποτελούν ο
ίδιος, ο ναύαρχος Κουντουριώτης και ο στρατηγός Δαγκλής. Η
προσωρινή κυβέρνηση υποτίθεται ότι λαμβάνει λαϊκό χρίσμα
από συλλαλητήριο στα Φανιά και σύντομα εγκαθίσταται στη
Θεσσαλονίκη. Σώρα υπάρχουν δύο ελληνικά κράτη, το κράτος
των Αθηνών και το κράτος της Θεσσαλονίκης.
Η προσωρινή κυβέρνηση αναγνωρισθείσα ως πραγματική εξουσία
κηρύσσει τον πόλεμο κατά της Βουλγαρίας και της Γερμανίας.
Σο κίνημα της Εθνικής Άμυνας δημιουργεί την αυτοδύναμη

εξουσία. ΢το νέο οργανωτικό σχήμα, κυρίαρχο όργανο είναι η
τριμελής Προσωρινή Κυβέρνηση, που συγκεντρώνει την
εκτελεστική εξουσία και τη νομοθετική καθώς και τη συντακτική
αρμοδιότητα δηλ ισχύει σύγχυση εξουσιών. Ο κρατικός
μηχανισμός διαιρείται σε δύο υπουργεία, εξωτερικών και
στρατιωτικών, και 9 ανώτατες διευθύνσεις με επικεφαλής
συμβούλους. Σο ΢ύνταγμα του 1911 παραμένει θεωρητικά σε
ισχύ αλλά η Προσωρινή Κυβέρνηση που είναι ο κυρίαρχος
αρχηγός του κράτους, μπορεί να τροποποιεί τα διατάγματά της.
Οι υπουργοί και σύμβουλοι δεν μετέχουν στην Προσωρινή
Κυβέρνηση.
Ο Ελ. Βενιζέλος αναλαμβάνει πάλι τη διακυβέρνηση της χώρας.

Ιούνιος 1917
Βασιλιάς αναλαμβάνει ο Αλέξανδρος, δευτερότοκος γιος του
Κωνσταντίνου του Α’.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ΢ Α’
ΒΑ΢ΙΛΙΑ΢ ΣΩΝ
ΕΛΛΗΝΩΝ
Ορκίστηκε η Γ’ Εθνική ΢υνέλευση ως αποτέλεσμα των εκλογών
του 1920 και είχε αναθεωρητικό χαρακτήρα. Έργο της η σύνταξη
και η ψήφιση νέου ΢υντάγματος.
Η συνέλευση άρχισε τις εργασίες της κατά την διάρκεια της
διακυβέρνησης από την Κυβέρνηση Δημητρίου Ράλλη 1920 και
τις συνέχισε ενώ στην εξουσία εναλλάχτηκαν έξη κυβερνήσεις
μέσα στους 21 μήνες διάρκειας ζωής της.
Η επαναστατική κυβέρνηση των Πλαστήρα – Γονατά προκήρυξε
ότι με τις εκλογές του 1923 θα προέκυπτε η Δ’ ΢υντακτική
Εθνοσυνέλευση που θα αποφάσιζε για το πολίτευμα της
Ελλάδας.
Ση Μικρασιατική καταστροφή ακολουθεί στρατιωτική εξέγερση,

΢επτέμβριος 1922
υπό τον Ν. Πλαστήρα, που σταδιακά ανοίγει τον δρόμο για τη
ΓΕΩΡΓΙΟ΢ Β’ ΒΑ΢ΙΛΙΑ΢ μεταπολίτευση. Παραιτείται ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος ο Α’
υπέρ του διαδόχου Γεωργίου του Β’.
ΣΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
V. Η Περίοδος της Δεύτερης Δημοκρατίας (1924-1935)

Η Δ’ ΢υντακτική ΢υνέλευση με ψήφισμά της κηρύσσει
έκπτωτη τη δυναστεία των Γλυξβούργων και εγκαθιδρύει
πολίτευμα (προεδρευόμενης) Δημοκρατίας με κοινοβουλευτική
2η Ελληνική
μορφή.
Δημοκρατία (1924-
1935)
Σίθεται σε ισχύ το οριστικό ΢ύνταγμα της Δεύτερης Ελληνικής
Δημοκρατίας, το οποίο είχε επεξεργασθεί η «Βουλή της Α’
ΣΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑ ΣΟΤ Περιόδου».
Με το ΢ύνταγμα του 1927 καθιερώνεται ο θεσμός του
1927 Προέδρου της Δημοκρατίας στη χώρα μας για πρώτη φορά,
ένας θεσμός με ιδιαίτερη αξία για τον ελληνικό λαό, καθώς με
(=θεσμός ΠτΔ, αυτόν αποτινάσσεται ο βασιλιάς από τα πολιτικά δρώμενα της
καθιερώνονται χώρας. Ο ΠτΔ εκλέγεται για μία πενταετία, εκλογείς του είναι η
βουλή και η γερουσία οι οποίες για την εκλογή του συνέρχονται
δικαιώματα, διάκριση
από κοινού. Πρέπει να είναι παρόντες τουλάχιστον τα 3/5 και να
εξουσιών, δύο βουλές, εκλεγεί με την απόλυτη πλειοψηφία, αν δεν επιτευχθεί η
ψηφοφορία επαναλαμβάνεται όπως έχει, αν δεν επιτευχθεί
απλοποίηση
γίνεται νέα ψηφοφορία μεταξύ των δύο επικρατέστερων. Η θητεία
αναθεώρησης, άρχεται από την ορκωμοσία και δεν μπορεί να είναι πάνω από
2. ΢ε περίπτωση θανάτου, παραίτησης, αδυναμίας τον
ανεύθυνος ΠτΔ και
αναπληρώνει ο Πρόεδρος της Γερουσίας ο οποίος μέσα σε 40
ευθύνη υπουργών) ημέρες πρέπει να συγκαλέσει τα σώματα για εκλογή νέου ΠτΔ.
Είναι ανεύθυνος και εκδίδει τα αναγκαία διατάγματα για την
εκτέλεση των νόμων. Σέλος, μπορεί να διαλύσει τη βουλή με την
σύμφωνη γνώμη της γερουσίας.
Η υπό Κονδύλη κυβέρνηση προκηρύσσει εκλογές για την 7η
Νοεμβρίου 1926, με τις οποίες θα συγκροτείτο νέα βουλή με
αναθεωρητικό χαρακτήρα για να κυρώσει το ΢ύνταγμα του
1925/1926 και να τροποποιήσει όσα άρθρα έκρινε αναγκαία. Η
βουλή αυτή ψήφισε στο σύνολο του το κείμενο του ΢υντάγματος
στις 2 Ιουνίου 1927 και μετατράπηκε σε απλή βουλή. Σην
επόμενη ημέρα το ΢ύνταγμα δημοσιεύεται στην ΕτΚ και αποκτά
τυπικά και ουσιαστική ισχύ. Για πρώτη φορά δημοσιεύθηκε μόνο
με τις υπογραφές του Προέδρου της Βουλής και του
Πρωθυπουργού ενώ συνηθιζόταν να υπογράφεται και από τα
υπόλοιπα μέλη της Κυβέρνησης.
Σα κυριότερα συνταγματικά δικαιώματα που προστατεύει το
΢ύνταγμα του 1927 είναι: α) ισότητα των ελλήνων β) προστασία
ζωής και ελευθερίας γ) ελευθερία θρησκευτικής συνείδησης δ)
απαραβίαστο κατοικίας ε) προστασία ιδιωτικής περιουσίας στ)
ελευθερία έκφρασης και τύπου ζ) δικαίωμα του συνέρχεσθαι και
συνεταιρίζεσθαι η) απαγόρευση βασανιστηρίων.
Η γνωστή διάκριση των εξουσιών του Montesquieu αποτελεί
μέρος του συνταγματικού κειμένου: η νομοθετική ασκείται από
βουλή και γερουσία, η εκτελεστική από ΠτΔ δια των υπευθύνων
υπουργών και η δικαστική ασκείται από τα ανεξάρτητα
δικαστήρια, που υπόκεινται μόνο στους νόμους, οι δε δικαστικές
αποφάσεις εκδίδονται στο όνομα της ελληνικής δημοκρατίας.
Η κυβέρνηση και το υπουργικό συμβούλιο σε αντίθεση με τον
ΠτΔ φέρουν ευθύνη για τις πράξεις τους. Μάλιστα καμία διαταγή
του ΠτΔ δεν τους απαλλάσσει από την ευθύνη τους. Σο
ασυμβίβαστο του αξιώματος ισχύει και για τους Τπουργούς
(=ευθύνη υπουργών).
Εξαιτίας της δυσκολίας που είχε προκύψει τα προηγούμενα
χρόνια όσον αφορά την αναθεώρηση του συνταγματικού
κειμένου, οι συντάκτες του ΢υντάγματος του 1927 θέλησαν να
απλοποιήσουν την διαδικασία αναθεώρησης και εισήγαγαν
τον θεσμό του προαιρετικού συνταγματικού δημοψηφίσματος.
VI. Η Ανώμαλη Περίοδος (1935-1951)

Ομάδα βενιζελικών αξιωματικών επιχειρεί αποτυχημένο κίνημα
για ην κατάληψη της εξουσίας.
΢υνέρχεται η Ε’ Εθνική ΢υνέλευση μετά την καταστολή του

στρατιωτικού κινήματος της 1ης Μαρτίου 1935.
Με στρατιωτικό πραξικόπημα καταλύεται το πολίτευμα της

(προεδρευόμενης) Δημοκρατίας και το ΢ύνταγμα του 1927,
γίνεται η μοναρχική παλινόρθωση και επαναφέρεται σε ισχύ
ΚΑΣΑΛΤ΢Η ΣΗ΢ 2Η΢
το ΢ύνταγμα του 1864/1911.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ΢
ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ΢
Επανέρχεται ο βασιλιάς Γεώργιος Β’.
Νοέμβριος 1935
ΓΕΩΡΓΙΟ΢ Β’ ΞΑΝΑ
ΕΛΛΗΝΩΝ
΢υνέρχεται η Γ΄ Αναθεωρητική Βουλή.
Με τη συγκατάθεση του Γεωργίου Β’, ο πρωθυπουργός Ιωάννης
Μεταξάς επιβάλλει δικτατορικό καθεστώς.
ΚΑΘΕ΢ΣΩ΢ ΣΗ΢ 4Η΢
ΑΤΓΟΤ΢ΣΟΤ
(ΔΙΚΣΑΣΟΡΙΑ)
Ελληνοϊταλικός πόλεμος. Η επίθεση της φασιστικής Ιταλίας
αποκρούεται.
Γερμανική επίθεση και κατάληψη της χώρας από τις δυνάμεις

Απρίλιος 1941
του «Άξονα» (Γερμανία, Ιταλία, Βουλγαρία). Ακολουθεί η Εθνική
ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΚΑΣΟΦΗ Αντίσταση κατά των δυνάμεων κατοχής.
Μετά την αποχώρηση των δυνάμεων κατοχής εγκαθίσταται στην

Αθήνα κυβέρνηση εθνικής ενότητας υπό τον Γ.
Παπανδρέου. Ακολουθεί η δεκεμβριανή εξέγερση.
Με τη συμφωνία της Βάρκιζας στις 12 Υεβρουαρίου του 1945

που υπογράφτηκε από την κυβέρνηση Πλαστήρα και
αποτελούνταν από 9 άρθρα ξεκίνησε η αποκατάσταση των
ελευθεριών που είχαν καταργηθεί με τη δικτατορία του Μεταξά
το 1935. Η σημασία της συμφωνίας αναδεικνύεται ακόμη
περισσότερο από το γεγονός ότι το κείμενό της δημοσιεύθηκε
στην ΕτΚ προσδίδοντας στο περιεχόμενό της ισχύ νόμου.
΢υνέρχεται η Δ’ Αναθεωρητική Βουλή αλλά προφανώς είναι

13 Μαΐου 1946
και αυτή συντακτική. Η Δ αναθεωρητική βουλή με το ψήφισμα
Β/1946 συνιστά από μέλη της επιτροπή αναθεωρήσεως του
΢υντάγματος. Εξαιτίας του εμφυλίου πολέμου, η πλειοψηφία
θεωρεί το σχέδιο του 1948 ακατάλληλο, διότι δυσπιστεί προς την
επανασύνδεση με το συνταγματικό κίνημα.
Διεξάγεται υπό ανώμαλες συνθήκες δημοψήφισμα που

αποβαίνει υπέρ της επανόδου του Γεωργίου του Β’.
Εμφύλιος πόλεμος. Σο 1947 πεθαίνει ο Γεώργιος Β’ και τον

1946-1949
διαδέχεται ο αδελφός του Παύλος.
ΠΑΤΛΟ΢ Α’ ΒΑ΢ΙΛΙΑ΢
ΣΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
VIΙ. Η ΢ύγχρονη Περίοδος (1952-1974)

Σίθεται σε ισχύ το ΢ύνταγμα του 1952 που αποτελεί, κατά
βάση, αναθεώρηση ορισμένων μη θεμελιωδών διατάξεων του
΢υντάγματος του 1864/1911.
ΣΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑ ΣΟΤ
Σο ΢ύνταγμα του 1952 λόγω των ιδιαίτερων κοινωνικοπολιτικών
1864/1911/1952 & ΣΟ συνθηκών, που επικρατούσαν κατά την εκπόνησή του, υπήρξε
ΠΑΡΑ΢ΤΝΣΑΓΜΑ συντηρητικό και έμεινε σε μεγάλο βαθμό προσκολλημένο στα
συνταγματικά κείμενα του 1864/1911 και του 1927. Η βασική
(ΒΑ΢ΙΛΕΤΟΜΕΝΗ του καινοτομία υπήρξε η ρητή κατοχύρωση του
κοινοβουλευτισμού σε καθεστώς βασιλευόμενης δημοκρατίας.
ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ) Οι αρμοδιότητες του βασιλιά παρέμειναν οι ίδιες όπως
προέβλεπε το προηγούμενο ΢ύνταγμα του 1911. Ελάχιστες
(=ρητή κατοχύρωση της υπήρξαν οι καινοτομίες στα άρθρα περί βουλής. Ο αριθμός των
βασιλευόμενης βουλευτών κάθε εκλογικής περιφέρειας προσδιοριζόταν
αναλόγως του πληθυσμού της, ποτέ όμως ο αριθμός όλων των
δημοκρατίας, μία βουλευτών δεν μπορούσε να είναι κατώτερος από 150 και
βουλή, εκλογικό ανώτερος από 300. Με δύο ερμηνευτικές προβλεπόταν ότι η
άσκηση του εκλογικού δικαιώματος ήταν δυνατόν να καταστεί
δικαίωμα στις δια νόμου υποχρεωτική και ότι επιτρεπόταν η δια νόμου
γυναίκες, προεδρική καθιέρωση του δικαιώματος του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι για
τις γυναίκες στις βουλευτικές εκλογές.
βουλής από βασιλιά για ΢ύμφωνα με το άρθρο 35 παρ.2 του ΢υντάγματος, κατά τη
εξαιρετικά επείγον διάρκεια της βουλευτικής περιόδου, κατά το χρόνο απουσίας της
βουλής ή της διακοπής των εργασιών της, ο βασιλιάς είχε την
θέμα) δυνατότητα να προβαίνει σε έκδοση νομοθετικών διαταγμάτων
για τη ρύθμιση εξαιρετικά επειγόντων θεμάτων μετά από
σύμφωνη γνώμη ειδικής επιτροπής από βουλευτές, η οποία
οριζόταν στην αρχή κάθε συνόδου και ήταν σε ισχύ μέχρι την
έναρξη της επομένης.
Αν και προϊόν πρωτογενούς ασκήσεως συντακτικής εξουσίας, το
κείμενο του 1952 γενικώς ακολουθεί το ΢ύνταγμα του 1911 και
παραλαμβάνει ορισμένες διατάξεις από το ΢ύνταγμα του 1927.
Καθιερώνει ρητά τη βασιλευόμενη δημοκρατία και το
κοινοβουλευτικό σύστημα με μονήρη βουλή, αλλά οι αξιόλογες
νέες διατάξεις είναι λίγες. Εκτός από τη βουλή και τον βασιλέα
που αποτελούν το νομοθετικό όργανο, ιδρύεται και δεύτερο. Αυτά
τα νομοθετικά διατάγματα δεν χρειάζονται κύρωση από τη
βουλή και ακολουθούν την ίδια αύξουσα αριθμητική σειρά με
τους νόμους. Με άλλα λόγια, είναι νόμοι που ψηφίζει η
Επιτροπή νομοθετικής εξουσιοδοτήσεως της βουλής και εκδίδει ο
αρχηγός του κράτους.
΢το πολιτικό κλίμα της εποχής, το ΢ύνταγμα του 1952 δεν
περιέχει διατάξεις με κοινωνικό περιεχόμενο αι εισάγει
περιορισμούς σε ορισμένες ατομικές ελευθερίες. Έτσι στην
ελευθερία του τύπου περιλαμβάνει στοιχεία από το προληπτικό

σύστημα και χαρακτηρίζει τα αδικήματα του τύπου αυτόφωρα.
Καθιερώνει περιορισμούς στην ίδρυση ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων.
Όσον αφορά τους δημοσίους υπαλλήλους το δικαίωμά τους να
συνεταιρίζονται μπορεί να περιορισθεί με νόμο, η απεργία τους
απαγορεύεται και ορίζει ότι ο ΔΤ οφείλει πίστη στη Πατρίδα κλπ.
Η βουλή του 1951 ρυθμίζει και την τύχη των συντακτικών
πράξεων και ψηφισμάτων της ανώμαλου περιόδου.
Αυτές οι διατάξεις χάνουν την αυξημένη τυπική ισχύ αλλά
εξακολουθούν να ισχύουν ως κοινοί νόμοι Σο σύνολό τους
επονομάζεται παρασύνταγμα, ισχύει παραλλήλως προς το
΢ύνταγμα και τα αναιρεί σε πολλές και σημαντικές ρυθμίσεις. Σο
΢ύνταγμα του 1952 δεν μπορεί να μελετηθεί παρά μόνο μαζί με
το παρασύνταγμα. Αρκετές διατάξεις των συντακτικών πράξεων
και ψηφισμάτων παρέμεναν σε ισχύ και ως ειδικές υπερίσχυαν,
ενώ τυχόν διαφορετικές διατάξεις του ΢υντάγματος δεν
μπορούσαν να εφαρμοσθούν. Γενικώς, το παρασύνταγμα
καταργείται μόλις μετά την ψήφιση του ΢υντάγματος του 1975.
26 βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος Ε.Ρ.Ε. καταθέτουν στη

βουλή πρόταση για αναθεώρηση του ΢υντάγματος.
Πεθαίνει ο βασιλιάς Παύλος και τον διαδέχεται ο γιος του

Μάρτιος 1964
Κωνσταντίνος ο Β’.
ΚΩΝ΢ΣΑΝΣΙΝΟ΢ Β’
ΕΛΛΗΝΩΝ (τελευταίος)
Ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου εξαναγκάζεται σε παραίτηση
από τον βασιλιά Κωνσταντίνο που αντιτάσσεται έτσι στη θέληση
της πλειοψηφίας της Βουλής και του λαού («βασιλικό
πραξικόπημα»).
Με στρατιωτικό πραξικόπημα επιβάλλεται διδακτορικό

καθεστώς που καταλύει ουσιαστικά το ΢ύνταγμα του 1952.
Σίθεται τυπικά σε ισχύ ένα μέρος του καταρτισθέντος από τη

δικτατορία «΢υντάγματος».
Καταργείται η μοναρχία και κηρύσσεται έκπτωτη η δυναστεία

των Γλυξβούργων.
Σίθεται τυπικά σε ισχύ το δεύτερο «΢ύνταγμα» της δικτατορίας.

Εξέγερση του Πολυτεχνείου.
VIIΙ. Η Περίοδος της Σρίτης Δημοκρατίας (1974-σήμερα)
23/24 Ιουλίου 1974 Κατάρρευση της δικτατορίας. ΢χηματισμός κυβέρνησης «εθνικής

ενότητας» από τον Κ. Καραμανλή.
Επαναφέρεται σε ισχύ το ΢ύνταγμα του 1952, εκτός από τις

διατάξεις του που αφορούν τη μορφή του πολιτεύματος ως
«βασιλευόμενης δημοκρατίας».
΢ύνταγμα υπό την στενή νομική έννοια λαμβάνει το περιεχόμενο
του γραπτού, σε ιδιαίτερο κείμενο διατυπωμένου, υπέρτατου,
γενικού, καθολικού θεμελιώδους νόμου, που έχει τεθεί με ειδική
διαδικασία, ρυθμίζει τη συνολική κοινωνική, πολιτική,
οικονομική ζωή και έννομη τάξη, έχει αυξημένη τυπική δύναμη
και μεταβάλλεται με διαδικασία δυσχερέστερη της
προβλεπόμενης για τους κοινούς νόμους, των οποίων ιεραρχικά
προΐσταται. Επομένως, το ΢ύνταγμα είναι θεμελιώδης, γενικός
και καθολικός νόμος ενώ ως προς την ουσιαστική του διάσταση
είναι υπέρτατος, αυστηρός και γραπτός. Αλλιώς λέγεται
καταστατικός χάρτης.
΢ε δημοψήφισμα ο λαός αποφαίνεται με μεγάλη πλειοψηφία

υπέρ της (αβασίλευτης) Δημοκρατίας (69,2%).
Σίθεται σε ισχύ το νέο ΢ύνταγμα που ψήφισε η Ε’

Αναθεωρητική Βουλή.
ΣΟ Ι΢ΦΤΟΝ ΢ΤΝΣΑΓΜΑ ΢υνταγματική αναθεώρηση ή αναθεωρητική λειτουργία
είναι η συντεταγμένη εξουσία που έχει την αρμοδιότητα της
1975/1986/2001/2008 αναθεώρησης σύμφωνα, πάντα, με τα προβλεπόμενα
διαδικαστικά και ουσιαστικά όρια. Σο άρθρο 110 του ΢υντ.
(ΠΡΟΕΔΡΕΤΟΜΕΝΗ προβλέπει την αναθεώρηση των διατάξεων του ΢υντάγματος,
ΚΟΙΝΟΒΟΤΛΕΤΣΙΚΗ πλην ωστόσο αριθμημένων εξαιρέσεων. Ειδικότερα, απαγορεύεται
ρητά η μεταβολή διατάξεων που καθορίζουν τη βάση και τη
ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ) μορφή του πολιτεύματος ως Προεδρευόμενης Κοινοβουλευτικής
Δημοκρατίας, καθώς και η μεταβολή των διατάξεων των άρθρων 2
3η Ελληνική παρ. 1, 4 παρ. 1-4-7, 5 παρ. 1-3, 13 παρ. 1 και 26.
Δημοκρατία
28 Μαΐου 1979 Τπογράφεται στην Αθήνα η ΢υνθήκη Προσχώρησης της

Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα.
1 Ιανουαρίου 1981 Ένταξη της Ελλάδας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες.
Μάρτιος 1985 Παραιτείται ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κ. Καραμανλής και

αναπληρώνεται από τον Πρόεδρο της Βουλής Ι. Αλευρά.
Εκλέγεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας ο Φρ. ΢αρτζετάκης.
Σίθεται σε ισχύ το αναθεωρημένο ΢ύνταγμα 1975/1986, έργο

της ΢Σ’ Αναθεωρητικής Βουλής.
1Η ΑΝΑΘΕΩΡΗ΢Η Η πρώτη αναθεώρηση του 1986 περιλαμβάνει τη μεταβολή 11
συνολικά άρθρων (=καταργήθηκαν 2 και τροποποιήθηκαν 9).
(=κατάργηση των Είχε χαρακτήρα «θεωρητικό», «αντιπροεδρικό» και «αιφνίδιο» ενώ
καθιέρωσε και την απόλυτη αρχή της δεδηλωμένης.
υπερεξουσιών του ΠτΔ Ιστορική αναδρομή στο θεσμό του ΠτΔ:
ως μοναρχικό Σο αξίωμα του ΠτΔ συναντάται για πρώτη φορά ως θεσμός
στο σώμα του συντάγματος του 1924. Ωστόσο μέχρι το 1927 δεν
κατάλοιπο του έχει πάρει ακόμα του μορφή ενός αυτόνομου υψηλού αξιώματος.
΢υντάγματος του 1927) Μετά το δημοψήφισμα που ανακήρυξε ως πολίτευμα την

αβασίλευτη δημοκρατία, ο μέχρι τότε αντιβασιλέας Παύλος
Κουντουριώτης γίνεται προσωρινός ΠτΔ. Σο 1926 κατά την
κατάληψη της εξουσίας από το Θ. Πάγκαλο, παραιτήθηκε από το
αξίωμα του προέδρου, το οποίο ανέλαβε ύστερα από εκλογές, ο
ίδιος ο Πάγκαλος.
Σην ίδια χρονιά, ύστερα από παραίτηση του Πάγκαλου,
επανήλθε στην προεδρία ο Κουντουριώτης. Με το ΢ύνταγμα του
1927 καθιερώθηκε εκ νέου ο ρόλος του ΠτΔ, ο οποίος ωστόσο
περιοριζόταν στην άσκηση της εκτελεστικής εξουσίας.
΢αν θεσμός επανήλθε επί δικτατορίας των
΢υνταγματαρχών με το ΢ύνταγμα του 1968. Με το δεύτερο
σύνταγμα που καταρτίστηκε επί Φούντας, αυτό του 1973,
δόθηκαν υπερεξουσίες στον ΠτΔ, ο οποίος συγκέντρωνε πια όλη
την δύναμη στο πρόσωπό του.
Με το ΢ύνταγμα του 1975 ρυθμίστηκε εκ νέου ο ακριβής
του ρόλος αλλά οι αρμοδιότητες του ΠτΔ περιορίστηκαν σε
μεγάλο βαθμό με την αναθεώρηση του ΢υντάγματος, το 1986.
Έτσι, σήμερα ο ρόλος του ΠτΔ είναι περισσότερο «διακοσμητικός»
παρά ουσιαστικός.
Οι αρμοδιότητες του ΠτΔ διακρίνονται σε συμβολικές,
ρυθμιστικές, νομοθετικές, διοικητικές και δικαστικές, είναι
συγκεκριμένες, απαριθμούνται περιοριστικά στο ΢ύνταγμα και
διέπονται:
 Από τον ερμηνευτικό κανόνα του άρθρου 50 με τον
οποίο, ο ΠτΔ έχει μόνο όσες αρμοδιότητες του αναθέτουν
ρητά το ΢ύνταγμα και οι νόμοι που είναι σύμφωνοι με
αυτό.
 Από τη ρήτρα του άρθρου 35 παρ. 1 σύμφωνα με την
οποία, καμία πράξη του ΠτΔ δεν ισχύει ούτε εκτελείται
χωρίς την προσυπογραφή του αρμοδίου Τπουργού εκτός
από τις εξαιρέσεις που αναφέρονται περιοριστικά στην
παρ. 2 του ίδιου άρθρου και είναι: α) ο διορισμός
πρωθυπουργού β) η ανάθεση διερευνητικής εντολής για
σχηματισμό κυβέρνησης γ) η διάλυση της βουλής αν δεν
την προσυπογράφει κατά περίπτωση όπως προβλέπεται
από τις διατάξεις του συντάγματος, ο πρωθυπουργός ή το
υπουργικό συμβούλιο δ) η αναπομπή νομοσχεδίου ή
πρότασης νόμου που έχει ψηφιστεί από τη βουλή και ε) ο
διορισμός του προσωπικού των υπηρεσιών της Προεδρίας
της Δημοκρατίας.
Η αναθεώρηση του ΢υντάγματος του 1986 αποτελεί σταθμό
στην ιστορία του θεσμού του ΠτΔ καθώς περιόρισε σε μεγάλο
βαθμό τις αρμοδιότητές του.
Οι σημαντικότερες από τις διατάξεις που τροποποιήθηκαν ήταν
αυτές που αφορούσαν:
 Ση δυνατότητα που διέθετε ο ΠτΔ να διαλύσει το
Κοινοβούλιο σε περίπτωση που η σύνθεσή του εμφάνιζε
δυσαρμονία προς τη λαϊκή βούληση, διάταξη γνωστή ως
«προεδρική διάλυση» η οποία ενεργοποιούνταν με την
αοριστία που τη διέκρινε καθιστούσε σε ισχυρό τον ΠτΔ
έναντι της κυβέρνησης και υποδήλωνε το ενδεχόμενο μιας
διπλής εξάρτησής της όχι μόνο από το Κοινοβούλιο αλλά
και από τον Πρόεδρο, κατά το ημιπροεδρικό πρότυπο.

 Συποποιήθηκαν οι χειρισμοί του ΠτΔ κατά το στάδιο
της παύσης και της ανάδειξης της νέας κυβέρνησης.
Ο ΠτΔ δεν διαθέτει πλέον καμία διακριτική ευχέρεια στο
πεδίο αυτό.
 Καθιερώθηκε ο κανόνας της προσυπογραφής του
συνόλου σχεδόν των πράξεων του ΠτΔ από την
υπεύθυνη κυβέρνηση. Παράλληλα, η επίσημη
επικοινωνία του με το λαό πήρε τη μορφή διαγγελμάτων,
τα οποία υπόκειντο στην προηγούμενη έγκριση του
πρωθυπουργού.
 Σροποποιήθηκε η δυνατότητα veto του ΠτΔ απέναντι
σε νομοσχέδια ψηφισμένα στη βουλή. Η αρμοδιότητα
αυτή πήρε τη μορφή αναβλητικής αρνησικυρίας, αφού
αρκεί η επιψήφιση από το Κοινοβούλιο του
αναπεμφθέντος νομοσχεδίου για να τεθεί σε ισχύ.
Ο ρυθμιστικός ρόλος του ΠτΔ είναι δυνατόν να αναδειχθεί σε
περιόδους πολιτικής αστάθειας, ανυπαρξίας μιας ισχυρής
κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας, διακυβέρνησης από συνασπισμό
κομμάτων κ.λπ.
Ένα ειδικό ζήτημα στη λειτουργία του πολιτεύματος αποτελεί η
διαδικασία ανάδειξης του ΠτΔ. Για την εκλογή του διεξάγονται
3 διαδοχικές ψηφοφορίες όπου απαιτείται: 200/300, 180/300,
180/300, το γεγονός μη συγκέντρωσης των απαιτούμενων
πλειοψηφιών η βουλή διαλύεται και προκηρύσσονται αυτόματα
εκλογές συντελεί και αυτό δραματικά στην προσπάθεια
εξεύρεσης συναινετικής λύσης.
Η αναθεώρηση του 1986 αποτέλεσε τον απόηχο της κριτικής που
είχε ασκηθεί κατά του ΢υντάγματος του 1975 σε σχέση με τις
λεγόμενες «υπερεξουσίες» του ΠτΔ. Οι κυριότερες αλλαγές ήταν η
κατάργηση της δυνατότητας του ΠτΔ για παύση της κυβέρνησης,
για διάλυση της βουλής λόγω προφανούς δυσαρμονίας της προς
το λαϊκό αίσθημα και για προκήρυξη δημοψηφίσματος, η
άσκηση των οποίων προϋπέθετε υπουργική προσυπογραφή. Η
αναθεώρηση αυτή αφαίρεσε από τον ανώτατο άρχοντα τα
περιθώρια παρεμβάσεων, βασικά αποτέλεσε το επιστέγασμα
της αργής και βασανιστικής εξέλιξης, η οποία ξεκίνησε το 1875
με την αρχή της δεδηλωμένης και διήλθε μέσα από τις οδυνηρές
εμπειρίες των βασιλικών εκτροπών από τον κοινοβουλευτισμό,
όπως ο εθνικός διχασμός το 1975 και η αποστασία του 1965.
31 Ιουλίου 1992 Κυρώνεται η ΢υνθήκη του Μάαστριχτ.
17 Υεβρουαρίου 1999 Κυρώνεται η ΢υνθήκη του Άμστερνταμ.

Σίθεται σε ισχύ το νέο ΢ύνταγμα, έργο της Ζ΄ Αναθεωρητικής
Βουλής.
΢την δεύτερη αναθεώρηση του ΢υντάγματος αναθεωρήθηκαν
2Η ΑΝΑΘΕΩΡΗ΢Η
διατάξεις από τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα (15 άρθρα),
(=σχεδόν ολική διατάξεις για τη διεθνή και Ευρωπαϊκή έννομη τάξη (3 άρθρα,
προστέθηκε ερμηνευτική στο 28 ΢), διατάξεις για τον ΠτΔ και τον
αναθεώρηση, πρωθυπουργό (6 άρθρα), διατάξεις για το εκλογικό σώμα και το
status των βουλευτών (6 άρθρα), διατάξεις για την οργάνωση και
συναινετική, λειτουργία της βουλής (8 άρθρα), διατάξεις για την οργάνωση και
λειτουργία της δικαιοσύνης (10 άρθρα) και διατάξεις για την
ασυμβίβαστα
τοπική αυτοδιοίκηση και τις ανεξάρτητες αρχές (5 άρθρα).
βουλευτών, κατάργηση Πρόκειται για μια αναθεώρηση σχεδόν ολική εφόσον
επεκτάθηκε σε όλα τα τμήματα της συνταγματικής ύλης
θανατικής ποινής,
ανεξαιρέτως επιφέροντας 75 τροποποιήσεις και προσθήκες στο
ορίζεται ρητά η αρχή ΢ύνταγμα 1975/1986 και 4 εξολοκλήρου νέα άρθρα. Κατά
δεύτερον η αναθεώρηση θεωρείται συναινετική σε αντίθεση με
του κοινωνικού
την πρώτη. Σέλος, χαρακτηρίζεται μακρόχρονη διότι αν και
κράτους) επίσημα οι συζητήσεις ξεκίνησαν το 1997, με αφετηρία
ουσιαστικά το 1993, η διαδικασία ολοκληρώθηκε το 2001.
Σο «Νέο ΢ύνταγμα» δεν επιχείρησε να διαρρήξει τις πρωταρχικές
επιλογές του συντακτικού (1975) ή του αναθεωρητικού (1986)
νομοθέτη αλλά αντίθετα, διαφύλαξε την ενότητα και την
ταυτότητα του συνταγματικού κειμένου, δείχνοντας σεβασμό στην
Αρχή της ΢υνέχειας του ΢υντάγματος.
Οι σημαντικότερες μεταβολές που επέφερε ήταν:
 Άρθρο 7 παρ. 3 – Ρητή κατάργηση της θανατικής ποινής.
 Άρθρο 12 παρ. 4 – Καταργήθηκε το δικαίωμα του
συνεταιρίζεσθαι.
 Άρθρο 25 παρ. 1 – Εισάγεται ρητά η αρχή του κοινωνικού
κράτους (ίσως η σπουδαιότερη μεταβολή του 2001).
 Άρθρο 28 – Προστέθηκε ερμηνευτική δήλωση για
΢υμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ενοποίηση.
 Άρθρο 31 παρ. 1 – Προστίθενται προσόντα εκλογιμότητας
για τον ΠτΔ.
 Άρθρο 32 – Εκλογή του ΠτΔ με 180 ψήφους και μη
διάλυση της βουλής.
 Άρθρο 38 παρ. 2 – Αδυναμία άσκησης καθηκόντων από
τον πρωθυπουργό.
 Άρθρο 86 – Ευθύνη υπουργών.
 Άρθρο 56 παρ. 1 και 3 – Διεύρυνση του καταλόγου με τα
κωλύματα για την εκλογή στο βουλευτικό αξίωμα.
 Άρθρο 57 – Καθιέρωση ασυμβίβαστου μεταξύ
βουλευτικού αξιώματος και οποιουδήποτε άλλου
επαγγέλματος.
 Άρθρο 100 παρ. 5 – Προστέθηκε η παρ. 5 σχετικά με τον
έλεγχο της συνταγματικότητας από την Ολομέλεια των
Ανωτάτων Δικαστηρίων.
 Άρθρο 101 – Αποκεντρωτικό σύστημα διοίκησης και
ανεξάρτητες αρχές.
 Άρθρο 102 – Σοπική αυτοδιοίκηση.
Κυρώνεται η Μεταρρυθμιστική ΢υνθήκη.

Μετά τη συμπλήρωση 5 ετών από την θέση σε ισχύ του
3η ΑΝΑΘΕΩΡΗ΢Η αναθεωρημένου ΢υντάγματος του 1975/1986/2001
υποβλήθηκε στη βουλή, τόσο από το κόμμα της κυβερνητικής
(=κατάργηση εξουσίας (ΝΔ) όσο και αυτό της αξιωματικής αντιπολίτευσης
(ΠΑ΢ΟΚ), πρόταση αναθεώρησης κατά το άρθρο 110 ΢ και 119
ασυμβίβαστου ΚτΒ. ΢την επιτροπή αναθεώρησης προέκυψε ζήτημα με την
βουλευτικής ιδιότητας) πρόταση αναθεώρησης του άρθρου 24 ΢ από το ΝΔ και στο τέλος
δεν δέχτηκε την πρόταση. Έτσι η βουλή που προέκυψε από τις
εκλογές της 16ης ΢επτεμβρίου 2007 λειτούργησε κατά την Α
σύνοδό της ως Η’ Αναθεωρητική Βουλή.

Η έκθεση της επιτροπής αναθεώρησης υποβλήθηκε στην
ολομέλεια, η ψηφοφορία διεξήχθη στις 27 Μάιου 2008 με
συμμετοχή 197 βουλευτών. Οι αναθεωρημένες διατάξεις τέθηκαν
σε ισχύ μετά την δημοσίευση στην ΕτΚ στις 2 Ιουνίου 2008 με
πράξη του Προέδρου της Βουλής.
Ποιες διατάξεις αναθεωρήθηκαν το 2008:
 Κατάργηση του άρθρου 57 παρ. 1 που επέβαλε το
επαγγελματικό ασυμβίβαστο των βουλευτών και
αντικατάστασή του με άλλο.
 Προσθήκη δύο εδαφίων στην παρ. 1 του άρθρου 79
σχετικά με τη διαδικασία συζήτησης, ψήφισης και
παρακολούθησης της εκτέλεσης του προϋπολογισμού από
τη βουλή.
 Προσθήκη παρ. 4 στο αρ. 101 για τις νησιωτικές περιοχές
και κατάργηση της ερμηνευτικής.
 Σροποποίηση σχετικών μεταβατικών διατάξεων του
άρθρου 115 με την κατάργηση των παρ. 2, 6 και 7.
Η τρίτη αναθεώρηση του ΢υντάγματος ήταν μια ελάσσοντος
σημασίας παρέμβαση στο συνταγματικό κείμενο, η πιο μικρή
και ασήμαντη στη συνταγματική ιστορία της χώρας.
Ουσιαστικά περιορίστηκε στην κατάργηση του
ασυμβίβαστου των βουλευτών, ενώ τόσο οι προσθήκες όσο και
οι καταργήσεις που συμπεριέλαβε δεν κρίθηκαν απαραίτητες.
5 Ιουλίου 2015 ΢ε δημοψήφισμα ο λαός με μεγάλη πλειοψηφία (61,3%)

απορρίπτει «το σχέδιο συμφωνίας το οποίο κατέθεσαν η
Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Σράπεζα και το
Διεθνές Νομισματικό Σαμείο στο Eurogroup της 26/06/2015».
Βιβλιογραφία:
 Αλιβιζάτος Ν., «Εισαγωγή στην ελληνική συνταγματική ιστορία, τεύχος Α’, 1821-
1941, Αθήνα 1981, Εκδόσεις: ΢άκκουλας
 Βενιζέλος Ε., «Μαθήματα ΢υνταγματικού Δικαίου», (αναθεωρημένη έκδοση), Αθήνα-
Κομοτηνή 2008, Εκδόσεις: ΢άκκουλας
 Δημητρόπουλος Α., «Γενική συνταγματική θεωρία», Σόμος Α’, Αθήνα 2004, Εκδόσεις:
΢άκκουλας
 «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., τόμος ΙΕ’
 Παντελής Α., «Εγχειρίδιο ΢υνταγματικού Δικαίου», Αθήνα 2007, Εκδόσεις: Λιβάνης
 ΢ωτηρέλης Γ. – Θ. Ξηρός, «Σο ΢ύνταγμα της Ελλάδας-Ο κανονισμός της Βουλής»,
Αθήνα 2015, Εκδόσεις: Σο Βήμα
Θέματα συνταγματικής θεωρίας που έχουν πέσει στη Νομική Αθηνών:
1. ΢υγκρίνατε την ανάδειξη του Όθωνα και του Γεωργίου Α’ ως βασιλιά.
2. ΢υγκρίνατε τα χαρακτηριστικά του ΢υντάγματος του 1844 με τα χαρακτηριστικά του

΢υντάγματος του 1864.
3. Φαρακτηριστικά του ΢υντάγματος του 1952 και ποια η συνταγματική σημασία του
«παρασυντάγματος» στην μεταπολεμική Ελλάδα;
4. ΢υγκρίνατε το πολίτευμα του Καποδίστρια και το πολίτευμα του Όθωνα.
5. Σο κοινοβουλευτικό σύστημα στα ΢υντάγματα του 1911 και του 2001.
Θέματα συνταγματικής θεωρίας που έχουν πέσει στις κατατακτήριες:
1. Απόλυτη και συνταγματική μοναρχία. Αναφέρατε παραδείγματα.
Ιστορική αναδρομή – Σα Ελληνικά ΢υντάγματα (επιγραμματικά):
1. Σο ΢χέδιο ΢υντάγματος του Ρήγα «Νέα Πολιτική Διοίκηση των Κατοίκων της Ρούμελης
της Μ. Ασίας, των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας, υπέρ των νόμων,
ελευθερία, ισότης, αδελφότης και πατρίτος».
2. Σο Επτανησιακό ΢ύνταγμα του 1800.
3. Σο ΢ύνταγμα του 1803.
5. Σα τοπικά πολιτεύματα (το ΢ύνταγμα της Επιδαύρου 1822, του Άστρους 1823 και της
Σροιζήνας 1827).
6. Σο Ηγεμονικό ΢ύνταγμα του 1832.
9. Σο ΢ύνταγμα του 1911 (αναθεώρηση του1864).
11. Σο ΢ύνταγμα του 1952 (αναθεώρηση του 1911).
12. Σο ΢ύνταγμα του 1975 (αναθεώρηση του 1952).
13. Σο ΢ύνταγμα του 1986 (1η αναθεώρηση του 1975).

φεκ συνταγματική ιστορία

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

φεκ συνταγματική ιστορία

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Σταθμοί της Συνταγματικής Ιστορίας 1821-σήμερα

Ι. Η Επαναστατική Περίοδος (1821-1832)

25 Μαρτίου 1821 Κήρυξη της Εθνικής Επανάστασης.

έναντι της εκτελεστικής αφού πλέον το δικαίωμα της

Η Γ’ Εθνική ΢υνέλευση ψηφίζει, στην Σροιζήνα, το «Πολιτικό

συνάψει συνθήκες ειρήνης και εμπορίου κλπ χωρίς συγκατάθεση

Λίγους μήνες μετά την ψήφιση του ΢υντάγματος του 1828, με

Η Δ’ Εθνική ΢υνέλευση εγκρίνει το αυταρχικό προσωρινό

Με το πρωτόκολλο του Λονδίνου οι τρεις μεγάλες δυνάμεις

΢τις 27/09/1831 ο Ι. Καποδίστριας δολοφονήθηκε στο Ναύπλιο

ΙΙ. Η Περίοδος της Απόλυτης Μοναρχίας (1833-1843)

Ο Όθων με την ενηλικίωσή του αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση

ΙΙΙ. Η Περίοδος της ΢υνταγματικής Μοναρχίας (1843-1862)

υποχρεώθηκε να υπογράψει «πράξη» με την οποία συγκαλούσε

Η Α’ Εθνική ΢υνέλευση («η της Γ’ ΢επτεμβρίου εν Αθήναις

Σο ΢ύνταγμα του 1844 κατήργησε το ΢τΕ και στις διατάξεις του

Ση νύχτα της 10ης Οκτωβρίου 1862 εκδηλώθηκε επαναστατικό

αρχικών 343 βουλευτών δε διέθετε ούτε πολιτική εμπειρία ούτε

ΙV. Η Περίοδος της «Βασιλευόμενης Δημοκρατίας» (1862-1924)

Ύστερα από παρέμβαση της αγγλικής κυβέρνησης, ο θρόνος

Έτσι τίθεται σε ισχύ το ΢ύνταγμα του 1864, με το οποίο

να διαλύσει τη βουλή αλλά το σχετικό διάταγμα της διάλυσης

 Σο ΢ύνταγμα του 1844 κρίνεται ως απολύτως αυστηρό,

Σο ΢ύνταγμα του 1864 όριζε ως πολίτευμα τη βασιλευόμενη

που παρέμεινε αμετάβλητο μέχρι το 1911 στην πράξη υπέστη

Σον Απρίλιο του 1875, ο βασιλιάς θέλησε να αναθέσει την

διάλυσης της βουλής και ανάδειξης υπουργών και

πλειοψηφίας στην πολιτική ζωή και στην ενίσχυση της

καθιέρωσή της, το κοινοβουλευτικό σύστημα ολοκληρώνεται και

Ο Φ. Σρικούπης, επτά φορές πρωθυπουργός της χώρας, συνέδεσε

Εκδηλώνεται στρατιωτικό κίνημα στο Γουδή που εξελίσσεται

Η κυβέρνηση Δραγούμη διεξήγαγε τις εκλογές της 8ης Αυγούστου

Βενιζέλος σχηματίζει την πρώτη του κυβέρνηση. Όμως όταν του

΢υνέρχεται η «Β’ Αναθεωρητική Βουλή» (=γνωστή ως Διπλή

 Απλούστευε την αναθεωρητική διαδικασία.

Κυβέρνηση οφείλει να έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής.

Βαλκανικοί πόλεμοι και απελευθέρωση της Μακεδονίας, της

Διαφωνία του βασιλιά Κωνσταντίνου με τον Πρωθυπουργό

και ο Βενιζέλος δεν αφήνει αμφιβολία ότι η Ελλάς πρέπει να

Δημιουργείται το βραχύβιο «κράτος της Θεσσαλονίκης» υπό

Σο κίνημα της Εθνικής Άμυνας δημιουργεί την αυτοδύναμη

Ο Ελ. Βενιζέλος αναλαμβάνει πάλι τη διακυβέρνηση της χώρας.

Ση Μικρασιατική καταστροφή ακολουθεί στρατιωτική εξέγερση,

V. Η Περίοδος της Δεύτερης Δημοκρατίας (1924-1935)

VI. Η Ανώμαλη Περίοδος (1935-1951)

΢υνέρχεται η Ε’ Εθνική ΢υνέλευση μετά την καταστολή του

Με στρατιωτικό πραξικόπημα καταλύεται το πολίτευμα της

Γερμανική επίθεση και κατάληψη της χώρας από τις δυνάμεις

Μετά την αποχώρηση των δυνάμεων κατοχής εγκαθίσταται στην

Με τη συμφωνία της Βάρκιζας στις 12 Υεβρουαρίου του 1945

΢υνέρχεται η Δ’ Αναθεωρητική Βουλή αλλά προφανώς είναι

Διεξάγεται υπό ανώμαλες συνθήκες δημοψήφισμα που

Εμφύλιος πόλεμος. Σο 1947 πεθαίνει ο Γεώργιος Β’ και τον

VIΙ. Η ΢ύγχρονη Περίοδος (1952-1974)

ελευθερία του τύπου περιλαμβάνει στοιχεία από το προληπτικό

26 βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος Ε.Ρ.Ε. καταθέτουν στη

Πεθαίνει ο βασιλιάς Παύλος και τον διαδέχεται ο γιος του

Με στρατιωτικό πραξικόπημα επιβάλλεται διδακτορικό

Σίθεται τυπικά σε ισχύ ένα μέρος του καταρτισθέντος από τη

Καταργείται η μοναρχία και κηρύσσεται έκπτωτη η δυναστεία

Σίθεται τυπικά σε ισχύ το δεύτερο «΢ύνταγμα» της δικτατορίας.

VIIΙ. Η Περίοδος της Σρίτης Δημοκρατίας (1974-σήμερα)

23/24 Ιουλίου 1974 Κατάρρευση της δικτατορίας. ΢χηματισμός κυβέρνησης «εθνικής

Επαναφέρεται σε ισχύ το ΢ύνταγμα του 1952, εκτός από τις