Skolimowski T. - Badania Czynnoå Ciowe Narzä Du Ruchu W Fizjoterapii

--- ----~ . ""-- ·~ - - - - . ...._...__.:_._ . _ _._, „._ __---.
_ _ _____ · -~- --
· BADANIA
,
. CZYNNOSCIOWE
NARZĄDU· RUCHU
WFIZJOTERAPII
SPIS TREŚCI
Słowo wstępne ... ... ....... ..... .... ........ .. ..... ... ... .... ... .. .... .... ... ... ......................... 4
Wykaz skrótów ................ ......................... ... .. ... .... ............... ... ....... .... .... .... 4
1. Ogólne zasady badania czynnościowego narządu ruchu ....................... 5
2. Badanie czynnościowe stawu skroniowo-żuchwowego ... .... ................ 47
3. Badanie czynnościowe kręgosłupa ............................... .... ... .... .... ... ... ... 57
4. Badanie czynnościowe kręgosłupa szyjnego .... ... .. .... ... ... .... ... ...... ..... ... 89
5. Badanie czynnościowe kręgosłupa piersiowo-lędźwiowego .. .. .... ....... 107
6. Badanie czynnościowe klatki piersiowej .. ...... ....... ... ..... .. ...... ... .. .... .... 127
7. Badanie czynnościowe obręczy kończyny górnej .... ............. ............. 137
8. Badanie czynnościowe stawu łokciowego ............... .. ...... .. .. ..... .. ........ 199
9. Badanie czynnościowe stawów nadgarstka ............ ......... .. .. .... .... ... ... . 225
10. Badanie czynnościowe ręki ... .. ......... .. .. .... ... .... ............................ ..... 247
11. Badanie czynnościowe obręczy biodrowej ................................... .. .. 287
12. Badanie czynnościowe stawu biodrowego .. .......................... .. ... ..... 311
13. Badanie czynnościowe stawu kolanowego ...... ....... ...... .. .. ... ........ .... 343
14. Badanie czynnościowe stopy ............ .. ........... ... .. ...... .... .... ... .... .... .. .. 371
Literatura uzupełniająca ....... ..... ... .. .. .. .... ................... ............................ 416
SŁOWO WSTĘPNE
Oddajemy do rąk Czytelników podrę cznik Badania czynnościowe narządu iuchu

w fizjoterapii, który w zamyśle autorów adresowany jest do szeroko pojętych
środowisk medycznych, zainteresowanych problematyką fizjoterapii w chorobach
i urazach narządu ruchu. Pomimo dynamicznie rozwijających się nowoczesnych
metod diagnostycznych prawidłowo przeprowadzone badanie pacjenta stanowi
nadal zasadniczy czynnik pozwalający na ocenę stopnia zaawansowania zmian
chorobowych w obrębie narządu ruchu i jest podstawą wyboru optymalnego
kierunku postępowania fizjoterapeutycznego, uwzględniającego ogólną sprawność,
a także wydolność chorego.
W kolejnych rozdziałach, odnoszących się do poszczególnych segmentów ciała,
przedstawiono podstawy anatomiczne oraz schemat proponowanego badania
podmiotowego i przedmiotowego, kładąc szczególny nacisk na prawidłową
technikę wykonywania pomiarów i testów klinicznych, umożliwiających ocenę
stopnia dysfunkcji badanego segmentu.
Celem przyświecającym autorom publikacji jest przekazanie Czytelnikom nie tylko
niezbędnej wiedzy teoretycznej w zakresie badania narządu ruchu, lecz przede
wszystkim umiejętności jej praktycznego zastosowania w codziennej pracy.
Tadeusz Skolimowski
WYKAZ SKRÓTÓW
k./kk. - kość/kości
kd/kkd - kończyna dolna/kończyny dolne
kg./kkg. - kończyna górna/kończyny górne
m./mm. - mięsień/mięśnie
1. Badanie i:>edmiotowe 111o"'3:"""'u' :.:~atlll!Dla:icu:i11ri ::lfg,.,az!Zlll:c<e1~mii:11:a:1cu:111i2l!::o::a~ 6
1.1. Dane osobowe
6
1.2. Choroby współistniejące
6
7
7
2. Badanie przedmiotowe
7
2.1 . Oceną wzrokowa ogólna
7
2.2. Ocena J'lalpaeyjna tkanek miękkich
12
2.3. Ocena czucia
17
2.4. Ocena bólu .
iJC:llrll:ll:lfłli:n:i:g:ą:lllZll:~ 19
2.5. Ocena i pomiar parametrów czynnościowych narządl!l ruchu
23
2.6. Pomiar obwodów
31
32
2.8. Ocena i f..>Omiar siły mięśniowej a:z:a:iclDlmqm:im:zm:11!Zlllll»::ijzml:O.Z~i<m11:amciczq~D'JD~ 38
2.9. Ocena i pomiar równowagi ciała
41
3. Ocena stopnia samodzielności
ID.iCD:"łm:ll:ll:lllllt1iq:11Z111D'lllll!'a::i D11i:lłlm<aila 44
BADANIE PODMIOTOWE
Oceny zaburzeń funkcjonalnych narządu ruchu dokonuje się w pomieszczeniu do tego

przeznaczonym i wyposażonym w specjalistyczny sprzęt. Współczesne możliwości ba-
dawcze są stale poszerzane dzięki nowoczesnej aparaturze, a zasadność jej zakupu
zależy od specyfiki i potrzeb ośrodka. Niezależnie jednak od specyfiki ośrodków każdy
gabinet badań powinien mieć odpowiednią powierzchnię, która zapewni swobodny
dostęp do stanowiska badawczego oraz umożliwi dokonanie oceny zarówno w statyce,
jak i w dynamice. Dobrze, aby pomieszczenie było ciepłe, jasne, z możliwością jego
zaciemnienia, wyposażone w stanowisko badawcze, wagę lekarską, ciśnieniomierz, go-
niometr, taśmę centymetrową miękką, dermograf, przybory i aparaty do oceny postawy
ciała oraz wydolności i sprawności organizmu.
Stanowiskiem badawczym powinien być stół o specjalnej konstrukcji z możliwością

regulacji wysokości blatu. Wskazane, aby blat był podzielony na części i wyposażony
w otwory oraz dodatkowy osprzęt, taki jak uchwyty, linki i pasy, co umożliwi ustawienie
poszczególnych segmentów ciała względem siebie i ich ustabilizowanie w dowolnej
pozycji.
Tak przygotowany i wyposażony gabinet umożliwia swobodne przeprowadzenie ba-
dania podmiotowego i przedmiotowego.
1. BADAN IE PODMIOTOWE
Na potrzeby fizjoterapii wywiad powinien zawierać: dane osobowe, choroby współ
istniejące, przebieg dotychczasowego leczenia, wywiad socjalny.
1.1. DANE OSOBOWE

Dostarczają podstawowych informacji o pacjencie: imię, nazwisko, wiek, stan cywilny,
adres zamieszkania, wykształcenie oraz zawód. Wiek pacjenta określa możliwości wy-
korzystania środków i metod postępowania fizjoterapeutycznego oraz wielkości obcią
żenia. U noworodków i niemowląt postępowanie to opiera się na biernej i odruchowej
formie ruchu. W okresie poniemowlęcym i przedszkolnym wykorzystuje się formy
plastyczno-konstrukcyjne, zabawowe, lokomocyjne, równoważne, naśladowcze, opo-
wieści ruchowe oraz elementy szeroko rozumianej rekreacji ruchowej. W następnych
okresach: szkolnym, pokwitania, młodzieńczym i dojrzałości możliwe jest zastosowanie
wszelkich środków i form fizjoterapeutycznych. U osób powyżej 60. roku życia o do-
borze środków, form i obciążenia decyduje wydolność, kondycja i stan czynnościowy
organizmu pacjenta.
1.2. CHOROBY WSPÓŁISTNIEJĄCE

Przeprowadzając wywiad, należy dokładnie dowiedzieć się o wcześniejszych bądź trwa-
jących chorobach. Wiedza o chorobach współistniejących pozwala na dobór odpo-
wiednich form i środków w procesie usprawniania pacjenta.
PRZEBIEG DOTYCHCZASOWEGO LECZENIA
1.3. PRZEBIEG DOTYCHCZASOWEGO LECZENIA

Potrzebne informacje fizjoterapeuta uzyskuje od lekarza prowadzącego.
1.4. WYWIAD SOCJALNY

Ma na celu zdobycie informacji o warunkach bytowych pacjenta. Dotyczy on zarobków
lub danych o innych źródłach utrzymania, warunkach mieszkaniowych, a w chorobach
chronicznych możliwości korzystania z opieki osób postronnych. W tej części badania
należy zapytać o zawód wyuczony i wykonywany, sport i hobby, urazy. Wywiad socjalny
terapeuta przeprowadza tylko z osobami dorosłymi, pełnosprawnymi umysłowo. Dane
dotyczące dzieci czy chorych z ograniczoną sprawnością umysłową należy uzyskać bez-
pośrednio od opiekunów lub lekarza prowadzącego.
2. BADANIE PRZEDMIOTOWE
2.1. OCENA WZROKOWA OGÓLNA

W za leżności od potrzeb może obejmować całe ciało lub jego segment. Osoba badana
musi być rozebrana - kobiety w dwuczęściowym stroju kąpielowym, mężczyźni w spo-
denkach gimnastycznych. Badanie prowadzi się w pozycji swobodnego stania przodem,
tyłem, bokiem oraz w ruchu.
OCENA W STATYCE
Przed oceną wzrokową na skórze badanego zaznacza się dermografem jednoimienne

punkty kostne:
- z tyłu: wyrostki kolczyste, dolne kąty łopatek oraz kolce biodrowe tylne górne (ryc. la),
- z przodu: wyrostki barkowe łopatek, wcięcie szyjne, kolce biodrowe przednie górne,
środki głów kk. udowych (środek fałdu pachwinowego), środek rzepek oraz środek
stawów skokowych (ryc. lb),
- z boku: guzek większy k. ramiennej, nadkłykieć boczny k. ramiennej, wyrostki ryl-
cowate kk. łokciowej i promieniowej, szczyty talerzy kk. biodrowych, szczyty krę
tarzy większych kk. udowych, szpary międzykolanowe, kostki boczne (ryc. le).
Położenie punktu określa się palpacyjnie. W czasie badania trzeba uwzględnić przesu-
walność skóry. Dotyczy to zwłaszcza badania osób otyłych lub lokalizowania punktów
usytuowanych głębiej. Należy wówczas palpacyjnie wyszukać dany punkt, następnie
zapamiętać jego położenie i po ponownym sprawdzeniu zaznaczyć go dermografem.
Na ciele pacjenta położenie punktu zaznacza się przez narysowanie krzyżyka. Miejsce
przecięcia się dwóch odcinków powinno rzutować na szczyt danego punktu kostnego.
Wszystkie punkty kostne powinien zaznaczać jeden badający. Pozwoli to zminimalizo-
wać błędy podczas dalszego postępowania diagnostycznego.
Oceny ukształtowania ciała dokonuje się przez analizę symetrii położenia punktów
BADANIE PRZEDMIOTOWE
10
19
2 11 11
3 12
4 4
5
20
13
14
8
21 21
15 15 22 22
16
2 3 - - -f--o __,_-- - 2 3
>-<--- -- 17
'T----- g
2 4 - - ---;. .0-- --24
1- wyrostek kolczysty c, 13 - nadkłykieć boczny kości ramiennej

2- wyrostek kolczysty Th , 14 - wyrostek łokciowy kości łokciowej Ryc. 1. Oznaczenie punktów
3- wyrostek kolczysty Th, 15 - wyrostki rylcowate kostnych na tułowiu oraz
4- dolne kąty łopatek 16 - krętarz większy kości udowej kończynach dolnych i górnych
5- wyrostek kolczysty Th, 17 - kłykieć boczny kości udowej
6- wyrostek kolczysty Th12 18 - kostka boczna
7- wyrostek kolczysty L.,; 19 - wcięcie szyjne
8- kolce biodrowe tylne górne 20 - wyrostek mieczykowaty
9- głowy strzałek 21 - kolce biodrowe przednie górne
1O - wyrostek sutkowaty 22 - środki pachwin
11 - wyrostek barkowy łopatki 23 - środki rzepek
12 - guzek większy 24 - środki stawów skokowych
kostnych z przodu i z tyłu . W warunkach prawidłowych w płaszczyźnie czołowej jedno-

imienne punkty kostne położone są symetrycznie i nad czworobokiem podparcia.
W płaszczyźnie strzałkowej głowa usytuowana jest nad klatką piersiową, klatka pier-
siowa nad miednicą, miednica nad czworobokiem podparcia. Taki rozkład poszczegól-
nych segmentów ciała to wykładnik prawidłowego zrównoważenia postawy ciała .
OCENA W DYNAMICE
Ocena wzrokowa rozpoczyna się z chwilą wejścia pacjenta do gabinetu. Obserwuje się
sposób jego poruszania się, chód i przygotowywanie si ę do badania. Badanie chodu
wymaga pomieszczenia o większej przestrzeni, tak aby pacjent mógł wykonać 5-10
kroków.
Chód jest sposobem poruszania się polegającym na przemieszczeniu masy ciała, sku-
pionej w jego środku ciężkości, w przestrzeni wzdłuż drogi wymagające j najmniejszego
wydatku energetycznego. W pozycji stojącej obciąża się symetrycznie obie kończyny
OCENA WZROKOWA OGÓLNA
dolne, pozostając w stanie równowagi chwiejnej. Obszar stabilności ciała w tej pozycji
wyznacza czworobok podparcia utworzony przez stopy. Prawidłowy chód człowieka
charakteryzuje się serią cyklicznych, zmiennych ruchów kończyn i tułowia, powodują
cych przesuwanie się do przodu środka ciężkości ciała jako punktu wyznacznikowego.
Kończyny dolne w chodzie spełniają funkcję podporową i napędową, natomiast koń
czyny górne równoważną. Praca kończyn jest naprzemianstronna, tzn. zgięciu prawej
kończyny dolnej towarzyszy zgięcie lewej kończyny górnej. W chodzie każda kończyna
dolna przechodzi przez następujące fazy:
- podporu - trwa od momentu zetknięcia się pięty z podłożem do chwili oderwania
palucha od podłoża,
- przenoszenia - zaczyna się w momencie oderwania palucha od podłoża, a kończy
wraz z zetknięciem pięty z podłożem,
- podwójnego podporu, w której kończyna zakroczna jeszcze ma kontakt z podłożem
poprzez przodostopie, a kończyna wykroczna przez piętę. Czas trwania podwójnego
podporu zależy od szybkości chodu, tzn. im chód jest szybszy, tym faza podwójnego
podparcia jest krótsza, i odwrotnie. W biegu jest ona zastąpiona fazą lotu, podczas
której przodostopie kończyny zakrocznej już się oderwało od podłoża, a pięta koń
czyny wykrocznej jeszcze się z nim nie zetknęła. U zdrowego człowieka podczas
przeciętnie szybkiego chodu faza podporu jednej kończyny dolnej zajmuje około
60% czasu cyklu chodu, a faza przenoszenia około 40%. Określając prędkość chodu
jako częstotliwość kroków na minutę, przyjmuje się, że w chodzie wolnym idący wy-
konuje 70 kroków na minutę, a w bardzo szybkim marszu 120 kroków na minutę.
sposós OCENY Badający zwraca
uwagę na symetryczność obciążenia obu kończyn dolnych,
długość i płynność kroków. Przy ocenie chodu, mimo wyodrębnienia jego charakte-
rystycznych cech, występują pewne odstępstwa mieszczące się w granicach fizjo-
logicznych.
Rodzaje chodu fizjologicznego:

• Chód kołyszący, charakterystyczny najczęściej dla kobiet, polega na zwiększaniu
zakresu ruchu unoszenia i obniżania miednicy z równoczesnym obniżaniem barku
po stronie podporu.
• Chód marynarski obserwowany jest u ludzi pracujących w warunkach niestabilnego
podłoża. Mechanizm jest podobny do chodu kołyszącego, z większym nasileniem
wychyleń miednicy.
• Chód drobnym krokiem charakteryzuje ludzi krótkonogich. Długość kroku jest wy-
raźnie mniejsza, natomiast liczba kroków w jednostce czasu większa.
• Chód majestatyczny spostrzegany jest u osób wolno kroczących, np. w uroczystym

pochodzie. Faza wymachu jest przedłużona, a tułów odchylony do tyłu.
Chód patologiczny
Najczęściej obserwuje się go u osób z dolegliwościami bólowymi, skrótem jednej koń-
10
czyny dolnej, ograniczeniem ruchomości w stawach, zmianami w układzie mięśniowym

i nerwowym.
Rodzaje chodu patologicznego:
• Chód antalgiczny, wynikający z bólu w obrębie jednej kończyny dolnej. Charaktery-
zuje się utykaniem, czyli skróceniem fazy podporu po stronie kończyny bolesnej,
i szybkim przeniesieniem masy ciała na kończynę zdrową.
• Chód antalgiczny, wynikający z zapalenia nerwu kulszowego. Charakteryzuje się
ustawieniem w zgięciu jednej kończyny dolnej we wszystkich stawach - chód na
palcach. To ustawienie kończyny zmniejsza bolesność pojawiającą się podczas wy-
konywania ruchów lokomocyjnych.
• Chód antalgiczny, wynikający z dolegliwości bólowych stawu. Charakteryzuje się usta-
wieniem kończyny dolnej w rotacji zewnętrznej i zmniejszeniem zakresu ruchów.
• Chód utykający, wynikający ze skrótu kończyny dolnej. Skrót kompensowany jest
końskim ustawieniem stopy kończyny krótszej oraz ustawieniem kończyny dłuższej
w zgięciu. Długość kroku zmniejsza się po stronie kończyny dolnej krótszej, a czas
fazy podporu nie zmienia się. W czasie chodu występuje większe wychylenie mied-
nicy w płaszczyźnie czołowej po stronie kończyny dolnej krótszej i wyraźne utykanie.
• Chód utykający, wynikający z zaburzeń funkcji mięśni . Sposób poruszania zależy od
rodzaju zaburzenia funkcji mięśni:
- w wyniku porażenia zginaczy uda charakteryzuje się rotacją miednicy po prze-
ciwnej stronie w czasie fazy wykroku dzięki działaniu mięśni tułowia,
- w wyniku niedowładu m. czworogłowowego uda charakteryzuje się stabilizacją

stawu kolanowego przez mm. kulszowa-goleniowe i m. brzuchaty łydki w fazie
podporu,
- w wyniku porażenia lub osłabienia stabilizatorów tylnych stawu kolanowego
w fazie podporu następuje nagłe zgięcie w stawie kolanowym (objaw scyzo-
rykowy). Chory przeciwdziała zginaniu przez oparcie się ręką o udo kończyny
chorej, blokując staw w wyproście, lub przez wytworzenie mechanizmu Puttiego,
tak aby linia obciążenia mechanicznego przebiegała poza stawem biodrowym
i skokowym, a przed stawem kolanowym.
• Chód szczudłowaty, wynikający z porażenia wiotkiego m. trójgłowego łydki. Cha-
rakteryzuje się brakiem zgięcia podeszwowego stopy i jej propulsji. W fazie podporu
dochodzi do przeprostu w stawie kolanowym.
• Chód brodzący, wynikający z porażenia mm. zginaczy grzbietowych stopy. Charak-
teryzuje się brakiem zgięcia grzbietowego i opadaniem stopy. W fazie przenoszenia
kończyny dolnej chory nadmiernie zgina ją w stawie biodrowym i kolanowym, uno-
sząc stopę nad podłoże.
OCENA WZROKOWA OGÓLNA
11
OCENA ZRÓWNOWAŻENIA CIAŁA
zrównoważenie ciała w płaszczyźnie czołowej
Sposób 1 - linia zrównoważenia
POZYCJA WYJśc1owA Stanie, stopy ustawione na jednej linii w odległości około 5 cm.
sPosóB ocENY Badający przykłada pion z tyłu do szczytu guzowatości potylicznej ze-
wnętrznej, z przodu do szczytu bródki, obserwując jego przebieg.
W warunkach prawidłowych w płaszczyźnie czołowej z tyłu linia pionu
INTERPRETACJA
pokrywa się
z linią wszystkich wyrostków kolczystych kręgosłupa, przebiega przez
bruzdę międzypośladkową, symetrycznie między przyśrodkowymi kłykciami kk. pisz-
czelowych i pada na środek linii łączącej pięty (ryc. 2a). Z przodu przebiega przez
środek wcięcia szyjnego rękojeści mostka, pępek, środek spojenia łonowego, syme-
trycznie między przyśrodkowymi kłykciami kk. piszczelowych i pada na środek linii
łączącej głowy I k. śródstopia (ryc. 2b).
Ryc. 2.
Postawa
ciała .
Widok:
a -z tyłu
b- z przodu
c -z boku
Sposób 2 - test dwóch wag

POZYCJA WYJśc1owA Stanie na dwóch wagach ustawionych obok siebie. Każda stopa na
jednej z wag. Głowa w pozycji frankfurckiej (ryc. 3).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych wylicza się różnicę między wskazaniami wag
12
lub iloraz wartości większej do mniejszej. Przyjmuje się, że róż

nica powinna być mniejsza od 3 kg u dzieci, a od 5 kg u doros-
łych, natomiast iloraz określający współczynnik symetryczności
powinien się mieścić w granicach 1,00-1,15. Większa wartość
ró żnicy lub wskaźnika świadczy o nieprawidłowym zrówno-
ważeniu ciała.
zrównoważenie ciała w płaszczyźnie strzałkowej
Linia zrównoważenia głowowa i podstawna

POZYCJA WYJśc1owA Stanie, stopy ustawione na jednej linii w odleg-
łości około 5 cm.
sPosóe OCENY Linię zrównoważenia głowową wyprowadza się ze
szczytu wyrostka sutkowatego k. skroniowej lub z otworu słucho
wego zewnętrznego (ryc. 2c). Linię zrównoważenia podstawną
wyprowadza się ze środka k. sześciennej.
W warunkach prawidłowych obie linie zrównowa-
INTERPRETACJA
żenia przebiegają przez środek wyrostka barkowego łopatki,

szczyt krętarza wi ększego k. udowej, głowę strzałki i środek
k. sześciennej.
OCENA WZROKOWA ODCINKOWA

Ryc. 3. Test dwóch wag
Badanie dotyczy odcinka ciała, w którym pacjent odczuwa do-
legliwości . Prowadzi się
je u pacjenta rozebranego, uwzględniając symetrię, stan anato-
miczny i czynnościowy. W obrębie skóry zwraca się uwagę na blizny, przebarwienia,
owrzodzenia. Ocenia się symetrię obrysu stawu i tkanek miękkich.
Zmiany kolom skóry wskazują na procesy patologiczne. Miejscowe zaczerwienienia
skóry są często wyrazem przekrwienia towarzyszącego procesom zapalnym, sinica wy-
nika z zaburzenia w odpływie krwi, bladość - zwłaszcza w częściach dystalnych koń
czyn - wskazuje na niedostateczny dopływ krwi tętniczej. Obserwowane zwiększenie
obrysów w obrębie stawów może świadczyć o stanach zapalnych.
2.2. OCENA PALPACYJNA TKANEK MIĘKKICH
Badanie umożliwia rozpoznanie zaburzeń tkanek miękkich, którym towarzyszą za-

równo dolegliwości bólowe, jak i zmiany w obrębie całego narządu mchu. W badaniu
tym określa się ciepłotę, wilgotność, szorstkość skóry, konsystencję i opór tkanek mięk
kich, ich ruchomość lub wraż liwość na bodźce wywołujące ból. Zwraca się uwagę na
blizny, modzele, egzemę i znamiona. Skóra objęta stanem zapalnym jest sucha, zaczer-
wieniona, tkliwa, łuszcząca się lub pokryta pęcherzykami. Zapaleniu skóry zazwyczaj
towarzyszy swędzenie, które jest jednym z najbardziej dokuczliwych objawów. Loka-
lizacja zmian zależy od jednostki chorobowej.
Badania dokonuje się opuszkami palców lub całą ręką . Nie powinno być ono przykre
OCENA PALPACYJNA TKANEK MIĘKKICH
13
dla pacjenta. Trzeba zwracać uwagę, aby ręka badającego była ciepła, sucha i gładka.
Dotyk powinien być delikatny - pozwoli to uniknąć wywołania obronnych reakcji pa-
cjenta. Jeżeli dotyk sprawia ból, badanie to należy wykonać jako ostatnie. Pacjenta trzeba
uprzed z ić o możliwości wykrycia bolesnych miejsc, a dotyk dawkować ostrożnie.
OCENA PALPACYJNA SKÓRY I TKANKI PODSKÓRNEJ
POZYCJA WYJśc1owA
W czasie badania palpacyjnego skóry różna w zależności od celu bada-
nia. Badanie w pozycji leżącej i siedzącej sprzyja rozluźnieniu .
SPOSÓB OCENY
• Metodą Kiblera, tzw. fałdu skórnego. Badanie polega na takim uchwyceniu skóry
kciukiem i palcem wskazującym, aby utworzyły się fałdy, a następnie przesuwaniu
go w różnych kierunkach, najczęściej prostopadle do dermatomów (ryc. 4),
• metodą Leube-Dicka. Badanie polega na ucisku skóry opuszką palca i przesuwaniu
powstałego fałdu skórnego w różnych kierunkach, najczęściej prostopadle do der-
matomów (ryc. 5),
• oceny stanu skóry i tkanki podskórnej można dokonać również przez delikatne roz-
ciąganie, rolowanie, przemieszczanie skóry względem mięśni opuszkami palców lub
łokciowymi powierzchniami skrzyżowanych dłoni do momentu wyczucia sprężys
tego oporu.
W warunkach prawidłowych powstały fałd skórny ma jednakową grubość,
INTERPRETACJA
konsystencję i tak samo się przesuwa na całej badanej powierzchni. Podczas przemiesz-
czania skóry i tkanki podskórnej istnieje pewien zakres swobodnego ruchu, w którym
opór nie występuje lub jest wyczuwalny w niewielkim stopniu. Ruch ten zachodzi aż
do momentu uzyskania położenia krańcowego. Położenie to uzyskuje się stopniowo.
Różna grubość, konsystencja, przesuwalność oraz gwałtowne dojście do położenia
krańcowego mogą wskazywać na zaburzenia w ocenianych tkankach miękkich.
W badaniu metodą Kiblera fałd skórny jest grubszy, trudniej go ująć, a pacjent przy
przesuwaniu fałdu odczuwa intensywny ból.
Ryc. 4. Metoda Kiblera Ryc. 5 . Metoda Leube-Dicka

14
Podczas badania metodą Leube-Dicka palec z trudem zagłębia się w tkance. Powstały
fałd skórny jest gruby, twardy i słabo przesuwalny, a na jego powierzchni pojawiają się
zmiany podobne do skórki pomarańczy. Równocześnie pacjent odczuwa ból. Badanie
to umożliwia określenie stref przeczulicy skórnej - nadwrażliwych pól skórnych - strefy
Heada (HAZ) (ryc. 6).
Th
c, 1
2
Th Cs 3
1
2 4
3 5
4 6
5 Th2 7 Th
8
9
Th1 10
11
Cs 12
L1
L2
1o - ---lh..C- --
11 - ---l'-""- ~
12-__j~'.:_--
powierzchnia przednia powierzchnia tylna powierzchnia boczna
S2
Ryc. 6. Schemat unerwienia

segmentamego skóry ciała
wg Hansena i Schliacke'a
powierzchnia kończyn dolnych (Lewit 1984)
15
OCENA PALPACYJNA MIĘŚNI
Prawidłowa czynność mięśni opiera się na zdolności do kurczenia, rozkurczania, roz-

ciągania, współdziałania
i wyzwalania siły. Mięśnie, kurcząc się, wykonują pewną
pracę. Wynikiem ich czynności jest ruch, stabilizacja oraz utrzymywanie napięcia
i pozycji ciała .
Przy ocenie palpacyjnej mięśni zwraca się uwagę na ścisłe odruchowe związki między
stawami i określonymi grupami mięśniowymi. Każdy mięsień może się charaktery-
zować:
- fizjologicznym napięciem (tonus) - jest to stan napięcia, który nie podlega naszej
woli, lecz autonomicznemu układowi nerwowemu,
- pomocniczym napięciem - jest to napięcie wspomagające siłę m1ęsmową we
wszystkich czynnościach zamierzonych i ruchach dowolnych, zwiększające płynność
i dokładność ruchów,
- zwiększonym napięciem spoczynkowym (hypertonus) z drażliwością uciskową lub
bez niej,
- wzmożonym napięciem (spazm), które występuje w porażeniu spastycznym, cha-
rakteryzującym się elastycznym oporem przeciw wydłużeniu i rozciąganiu,
- sztywnością - oporem przy rozciąganiu mięśni, który jest równomierny przez cały
czas ruchu lub przebiega skokami,
- zmniejszonym napięciem spoczynkowym (hypotonus).
W mięśniach podrażnionych z różnych przyczyn, np. w wyniku wzmożonego lub
zmniejszonego napięcia mięśniowego, w czasie badania palpacyjnego wyczuwa się
zgrubienia w postaci grudek różnej wielkości, napiętych włókien w postaci „sznurów"
czy „ołówków". Każde zaburzenie w obrębie mięśnia może także wywołać zmianę jego
napięcia, powstanie punktów maksymalnej bolesności, punktów spustowych (trigger
points) oraz punktów swoistych dla dysfunkcji stawowej.
Punkty maksymalnej bolesności to miejsca zwiększonego odczuwania bólu w obrębie
poddawanych uciskowi tkanek. Występuje w nich reakcja bólowa miejscowa o natę
żeniu niewspółmiernym do intensywności bodźca. W punktach tych odczuwany jest
ból miejscowy, zarówno samoistny, jak i prowokowany. Nie występują zjawiska bólu
przeniesionego czy promieniującego, nawet po podrażnieniu. Ich występowanie jest
najczęściej związane z konkretnym segmentem ruchowym - w przypadku kręgosłupa,
lub ze stawami - w przypadku kończyn. Po ustąpieniu zaburzenia punkty maksymal-
nej bolesności zanikają.
Punkty spustowe występują w obrębie napiętego pasma tkanki mięśniowej i wywołują
ostry, krótkotrwały ból, promieniujący lub rzutowany w miejscach odległych od niego.
Aktywność punktów spustowych, oprócz bólu, może być przyczyną cierpnięcia, mro-
wienia, zawrotów i innych objawów migrenowa-wegetatywnych.
Punkty spustowe i punkty maksymalnej bolesności mogą towarzyszyć poważnym scho-
rzeniom kręgosłupa, utrudniać ich leczenie, nasilać i wydłużać dolegliwości bólowe.
..
16
Mogą też utrzymywać się i prowokować bóle jeszcze długo po wyleczeniu choroby
podstawowej, stwarzając subiektywne wrażenie jej trwania.
Punkty swoiste dla dysfunkcji stawowej występują w okolicach stawów, czasem
w bezpośrednim lub dalszym ich sąsiedztwie. Ich aktywność zależy od zmian położe
nia względem siebie dwóch elementów stawowych w czasie ruchów biernych.
Określając podczas tych ruchów sektory bólu, można stwierdzić obecność dysfunkcji
stawowej, poziom zaburzenia oraz kierunki zagrożone i kierunki do terapii.
POZYCJA WYJśc1owA
Pozycja, jaką pacjent powinien przyjąć w czasie oceny palpacyjnej
mięśni, jest różna w zależności od celu badania. Badanie w pozycji leżącej i siedzącej
sprzyja ocenie tkanek miękkich w rozluźnieniu. W pozycji stojącej lub, niekiedy,
w ruchu ocenia się skurcz określonego mięśnia lub grup mięśniowych.
sposóB BADANIAPrzy ocenie napięcia mięśni badający ujmuje je kciukami i/lub palcami
wskazującymi i rozciągając lub ściskając, określa barierę ruchu. Przy badaniu dużych
grup mięśniowych oceny tej dokonuje się brzegiem łokciowym jednej ręki i palcami
drugiej. Jeżeli utworzenie fałdu mięśniowego jest niemożliwe, stosuje się delikatny
ucisk palcem prostopadle do powierzchni skóry.
Punkty maksymalnej bolesności wyszukuje si ę przez ucisk wyprostowanym lub zgię
tym palcem wskazującym ustawionym pionowo do bolesnej okolicy ciała . Umiejsco-
wione są one w mięśniach i ich przyczepach, w tkance łącznej i więzadłach. W czasie
ucisku podrażnionego punktu pacjent odczuwa tępy, drążący w głąb lub ostry ból
o charakterze klującym.
Punkty spustowe wyszukuje się najczęściej w obrębie napiętego pasma tkanki mięś
niowej. Drażniąc uciskiem, wywołuje się dolegliwości bólowe. Ujawniają się one
w miejscach odległych od tego obszaru, nadając mu cechy ostrego, krótkotrwałego bólu
promieniującego.
Ryc. 7. Przykładowe punkty spustowe i obszary bólu

17
Badając punkty swoiste dla dysfunkcji stawowej, które występują w okolicach stawów,
wykonuje się ruch bierny w danym stawie. Początkowo ruch ten powinien być wyko-
nany w kierunku, w którym pacjent odczuwa ból. Potem w kierunku wolnym od bólu
(ryc. 7).
OCENA PALPACYJNA ŚCIĘGIEN I KALETEK MAZIOWYCH
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie lub siad

Badania dokonuje się opuszkami palców lub
sposóB BADANIA całą ręką zgodnie z zasadami
przedstawionymi na stronie 12 i 13.
Na zapalenie może wskazywać obrzęk, ocieplenie i zaczerwienienie skóry.
INTERPRETACJA
Podczas badania palpacyjnego występuje tkliwość, w obrzmiałych strukturach wyczuwa

się drobinki typu ziarenek ryżu, a przy ruchu słyszalne są krepitacje (charakterystyczny
odgłos towarzyszący ruchowi).
2.3. OCENA CZUCIA

Przed wykonaniem oceny czucia należy wytłumaczyć pacjentowi, na czym ona polega.
W czasie badania pacjent powinien mieć zamknięte oczy. Określenia obszaru czucia
zawsze dokonuje się, porównując wrażenia po lewej i prawej stronie ciała.
OCENA CZUCIA GŁĘBOKIEGO
Czucie głębokie bada się przez wibrację i ułożenie.
czucie wibracji
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem lub siad.
Do badania używa się widełek stroikowych 128 Hz. Badanie rozpoczyna
sPosóB BADANIA
się od ułożenia ich na opuszkach palców stopy. Przy braku czucia drgań na opuszkach
palców stopy widełki przykłada się kolejno na stawach śródstopno-paliczkowych,
kostce przyśrodkowej, guzowatości k. piszczelowej, kolcu biodrowym przednim gór-
nym. Natomiast w obrębie kkg. na opuszkach palców, następnie na każdym stawie
międzypaliczkowym, śródręczna-paliczkowym, nadgarstkowym, łokciowym i ramien-
nym. Jeżeli w części dystalnej nie stwierdza się zaburzeń czucia, nie ma potrzeby ba-
dania części proksymalnych. W badaniu należy uwzględnić stronę prawą i lewą. W celu
sprawdzenia, czy pacjent właściwie odróżnia czucie drgania od dotyku, badający uderza
w widełki i natychmiast tłumi drgania. Jeśli pacjent stwierdzi, że czuje drgania, dobrze
jest dla uwiarygodnienia badanie powtórzyć.
czucie ułożenia

sposóB BADANIA Badający palcem wskazującym i kciukiem obejmuje paliczek dalszy i wy-
18
konuje biernie naprzemiennie zginanie i prostowanie paliczka, informując jednocześnie

pacjenta o kierunku ruchu. Badanie należy rozpocząć od wykonania ruchu o dużej am-
plitudzie, stopniowo ją zmniejszając, aż do popełnienia przez pacjenta błędu. Zaczyna
się od badania stawów położonych dystalnie, przechodząc do stawów położonych pro-
ksymalnie. W kkg. bada się czucie ułożenia w stawach: międzypaliczkowym dalszym,
bliższym, śródręczno-paliczkowym, nadgarstkowym, łokciowym, ramiennym, natomiast
w kkd w stawach: międzypaliczkowym dalszym, bliższym, śródstopno-paliczkowym,
skokowym, kolanowym i biodrowym. W warunkach prawidłowych pacjent odczuwa
ruch już o bardzo małej amplitudzie.
OCENA CZUCIA POWIERZCHOWNEGO
Czucie powierzchowne bada się przez ból, dotyk, temperaturę oraz dyskryminację.
czucie bólu
Do badania u żywa się szpilki lub pękniętego patyczka. Badający dotyka
sposóB BADANIA
obszaru prawidłowego czucia pacjenta ostrym, a następnie tępym końcem szpilki, za-
pamiętując odpowiedzi pacjenta, który powinien określić, czy dotknięcie wykonane
jest ostrym, czy tępym końcem szpilki. Ocenę czucia bólu rozpoczyna się od części
dystalnych ciała, a kończy na proksymalnych, uwzględniając w badaniu wszystkie
dermatomy i główne nerwy. Jeżeli w częściach dystalnych nie stwierdza się zaburzeń
czucia, nie ma potrzeby badania części proksymalnych. W ten sposób określa się obszar
zaburzenia czucia. W celu porównania bada się lewą i prawą stronę ciała. Aby sprawdzić
prawidłowe odczuwanie bólu przez pacjenta, stosuje się, co pewien czas, bodziec tępym
końcem szpilki. Pozwala to na kontrolę prawidłowego rozumienia badania przez
pacjenta.
czucie dotyku
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem lub siad
Do badania używa się najczęściej kawałka waty, którym badający dotyka
sposóB BADANIA
skóry pacjenta w nieregularnych odstępach czasu (od 10 do 20 s). Każdy bodziec

powinien być podobny. Pacjent powinien za każdym razem określić, czy dotknięcie jest
wyczuwalne, a badający zmierzyć czas reakcji.
czucie temperatury
Do badania używa się dwóch probówek z ciepłą i zimną wodą. Badający
sposóB BADANIA
dotyka skóry na przemian naczyniem z ciepłą i zimną wodą, a pacjent opisuje wrażenie.
czucie dyskryminacji
Do badania używa się np. stępionego cyrkla. Badający dotyka skóry pa-
sposóB BADANIA
cjenta jednym lub dwoma ramionami cyrkla, stopniowo zmniejszając ich rozstaw. Przy
OCENA CZUCIA
19
prawidłowym czuciu, np. na palcu wskazującym odległość między ramionami cyrkla

powinna być mniejsza niż 5, na palcu małym mniejsza niż 7, natomiast na palcach
stopy mniejsza niż 10 mm.
2.4. OCENA BÓLU

Ból jest doznaniem wielowymiarowym i subiektywnym. Dzięki ocenie bólu, przez
ustalenie jego umiejscowienia, stopnia natężenia, charakteru i rodzaju, badający może
uzyskać cenne informacje o skuteczności zastosowanych metod oraz przesłanki dla
konieczności dokonania ewentualnych modyfikacji w dotychczasowym postępowaniu
terapeutycznym. Przystępując do oceny dolegliwości bólowych, należy określić cel,
jakiemu te badania mają służyć. Mogą one dotyczyć doznań bólowych pacjenta,
skuteczności klinicznego postępowania przeciwbólowego lub oceny analgetycznego
działania leku. Dopiero potem należy wybrać odpowiednie metody fizjoterapeutyczne.
Nie jest możliwe dokonanie obiektywnej oceny bólu. Opracowano jednak wiele spo-
sobów, mając na uwadze ustalenie przyczyny bólu, określenie jego umiejscowienia,
stopnia natężenia i charakteru oraz okres występowania. Ocena bólu powinna być
zawsze dokonywana według takich samych kryteriów. Istotna jest obserwacja pacjenta
podczas badania.
Do oceny bólu można zastosować kwestionariusz bólu. Składa się on z czterech za-
sadniczych części :
I - lokalizującej ból, zawierającej opis sensorycznych właściwości bólu,
II - precyzującej charakter bólu, zawierającej określenia opisujące emocjonalne as-
pekty bólu,
III - charakteryzującejprzebieg bólu w czasie, zawierającej słowa odnoszące się do
oceny bólu jako doznania subiektywnego,
IV - oceniającej bezpośrednio natężenie bólu odczuwanego obecnie i przeżywanego
w przeszłości.
OCENA KWESTIONARIUSZOWA
Imię i nazwisko ..... .. .......... ....... ...... .. ........ ..... .. ... ... ..... data . „ „ .. „ „ „ „ „ „ „
Rozpoznanie objawowe
Rozpoznanie przyczynowe
Leki (nazwa, dawka)
I. Umiejscowienie bólu
Na schemacie ciała zakreśla się miejsce maksymalnego bólu oraz obszar jego rozprzestrzeniania bądź pro-
mieniowania. Ból umiejscowiony głęboko oznacza si ę literą G, natomiast uciskowy literą x (ryc. 8).
Il. Charakter bólu

Pacjent w kwestionariuszu, w którym są umieszczone najczęściej używane określenia charakteryz ujące ból,
„ ==-=-'
20
O miejsce najsilniejszego bólu

O obszar bólu
Ryc. 8. Schemat ciała do oznaczenia obszaru i miejsca

najsilniejszego bólu
powinien poci kreślić wyrazy odpowiadające obecnym dolegliwościom. Określenia są zebrane w grupy repre-
zentujące różny charakter bólu. W każdej grupie badany zaznacza tylko jedno określenie lub nie zaznacza
żadnego, jeśli ból nic jest przez niego odczuwany.
Wskaźnik Liczby Wybranych Słów (LWS) uzyskuje się po zsumowaniu liczby przymiotników wybranych
przez badanego cło opisu bólu.
l 2 3 4 5
ćmiący pulsujący drapiący elektryzujący wiercący

przytępiony tętniący szczypiący przenikający drażniący
tępy łupiący gryzący promieniujący świdrujący
ostry walący szarpiący przeszywający
strzelający
6 7 8 9 10
ściskający uciskający ciągnąc-y palący muskający

skręcający gniotący rozpierający piekący głuchy
rżnący zatykający rozrywający parzący klujący
dławiący rozsadzający rwący
miażdżący rozdzierający
11 12 13
nużący niepokojący łagodny

męczący straszny znośny
przygnębiający potworny dokuczliwy
wyczerpujący okrutny dotkliwy
nieznośny
nie do
wytrzymania
OCENA BÓLU
21
Ili. Wys t ępowan i e bó lu

Wys tęp uj ące obecn ie doleg li wośc i bó lowe (zakreśl właściwy punkt) :
a) stałe o jednak owym na sileniu (c i ągłe),
b) stałe o zm iennym nasileniu ,
c) prawie s tałe,
cl) częs te (.. „ .. ... w tygodniu),
e) rzadki e (....... .. w miesiącu),
f) spo radyczne (......... w roku ).
IV Natężen i e bólu (s lowna ska la oce ny bó lu)

Ocena w skal i sześciostopn i owe j (1-6)
Pac jentowi przedstawia s i ę s kal ę p orząd kową zaw i e ra j ącą 6 cy fr z przyp isa nymi do nich ok reś l e ni a mi
stopnia natęże nia bó lu:
1 - ból minimalny, ledwo odczuwa lny,
2 - ból lekki,
1 - bó l ś re dni,
4 - ból silny,
S - ból bardzo silny,
6 - bó l potworny, ni e do wytrzymania.
Zada niem badan ego jest wyb ranie naj bard zie j odpowiadające j cyfry - oceny w jego odczuciu.
a) bó l odczuwany obecni e .... .... .... ...... ... ... ... ..... ..... .. ... ........ .. .. .. .. .. .
b) bó l od czuwa ny wtedy, gdy jest naj silni e jszy ..... ...... .... .... .... „ . .. . . .. . „.„ .. .... .. .. ..... .... „ ..
c) bó l odczuwany wtedy, gdy jest na j s łab szy ... .. ....... .. ....... .. ... ....... .... .... ... ......... ....... .
cl) na jsilniej szy, przeżyty kiedyś ból z~ ba ......... ........ ... ... .... ........... .. .... ............. ... .
e) najsilniejszy, przeżyty kiedyś bó l głowy ......... ...... .... .... .... ......... .......... .. ........ .... .
f) naj si lniejszy, przeżyty kiedyś bó l brzucha .. ... .. ... .... ..... ........ ... ....... ... ..... .. ... ... .. ..... .
OCENA W SKALI WIZUALNO-ANALOGOWEJ
Pacj ent zaznacza na ni ewyskalowane j stronie dolorymetru m1qsce, które odpowiad a

odczuwanemu przez ni ego natę że niu bólu (ryc. 9a). Natężenie bó lu odczytuje się na
wyskal owanej stronie dolorymetrn (0-10 cm) i odnotowuj e w ska li VAS, w której
O oznacza brak bólu, a 10 bardzo ostry ból nie do wytrzymania. Milimetr na ska li nat ę
że nia bólu odpowiada pu nktowi (ryc. 9b) .
Rnrrb-..._1ąrijHil'
1fn m~11r.:u1111.11rn1
F1j
_, .: :
_ Q_
Ryc. 9. Dolorymetr: awe rs (a) i rewers (b)
=
22
OCENA INTENSYWNOŚCI I CZĘSTOTLIWOŚCI BÓLU

ZMODYFIKOWANYM WSKAŹNIKIEM LAITINENA
Ocena bólu
Wskaźnik
przed leczeniem po leczeniu (pkt)
bez bólu o
łagodny 1
A
silny 2
intensywność bólu
bardzo silny 3
nie do wytrzymania 4
nie występuje o
B okresowo 1
częstotliwość często 2
występowania bólu bardzo często 3
ból ciągły 4
bez bólu o
doraźnie 1
c ciągłe (małe dawki) 2
stosowanie leków
ciągłe (duże dawki) 3
ciągłe (bardzo duże dawki) 4
żadne o
D częściowe 1
ograniczenie uniemożliwia pracę 2
aktywności ruchowej częściowa pomoc 3
całkowita pomoc 4
Pacjent w kwestionariuszu w każdej grupie zaznacza tylko jedno określenie odpowia-

dające aktualnym dolegliwośc iom .
Metoda ta umożliwia ocenę bólu w różnych zespołach bólowych. Stanowi sumę punk-
tów czterech skal: A, B, C i D. Porównuje się uzyskaną liczbę punktów przed leczeniem
i po nim.
OCENA BÓLU U MAŁEGO DZIECKA SKALĄ WIZUALNO-OBRAZKOWĄ
Zadaniem dziecka jest zaznaczenie swoich negatywnych doznań bólowych na rysunku

(ryc. 10).
OQQ(;)@
•• •• •• ••
-- -- _......... Q
•
Ryc. 1O. Obrazkowa skala bólu

OCENA BÓLU
23
OCENA BÓLU U DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

SKALĄ WIZUALNO-ANALOGOWĄ VAS ,,-.... ~""
o
r„_,"-l
. . ,., I
Po wybraniu przez dziecko kolorów określa- ~-"
jących intensywność bólu (niewielki, średni, T:.. T ,
duży i bardzo silny) rysuje ono jego

na schemacie. W przypadku dzieci starszych
natężenie (~,=- ~~\ lj~ '-/ J_'- ,
można zastosować kwestionariusz zawie- 1

rający słownictwo stosowane u dorosłych.
Zadaniem dziecka je'1 oznaczenie wiclkośd \Vl' /) "~I l
:~:uu ::i~:~~:::i:~;z;o~:i:~~yć wobec- LJ~ _ j

1
\..
nośd rodziców. LJ. ) KOLORY:
żółty
pomarańczowy
-
-
ból niewielki
ból średni
różowy - ból duży
czerwony - ból bardzo silny
2.5. OCENA I POMIAR PARAMETRÓW Ryc. 11. Schemat ciała do oznaczenia

CZYNNOŚCIOWYCH NARZĄDU RUCHU kolorami umiejscowienia bólu
OCENA I POMIAR DŁUGOŚCI KOŃCZYN
Celem badania jest wykrycie skrócenia kg. lub kd Długość kończyn może być różna
w wyniku patologicznych zmian w obrębie samego kośćca lub na skutek przemieszcze-
nia w jednym ze stawów. W tym drugim przypadku długość samego kośćca kończyny
się nie zmienia.
ORIENTACYJNA OCENA DŁUGOŚCI KOŃCZYN
Badanie polega na wzrokowym porównaniu długości kończyn. Niezbędnym warunkiem

stosowania tej metody jest prawidłowa ruchomość w stawach. Pozycja wyjściowa,
w której dokonywana jest ocena, zależy od badanej kończyny. Długość kkg. oceniana
jest w postawie stojącej lub siedzącej, kkd w pozycji
stojącej, siedzącej, w leżeniu przodem i tyłem. Ocena
długości kończyn ma właściwą wartość, jeżeli jest wy-
konana poprawnie w warunkach porównywalności. Cel
ten realizowany jest przez przestrzeganie określonych
zasad dla każdego odcinka kończyn .
KOŃCZYNY GÓRNE
ocena długości ramion

Ocena różnicy w długości ramion jest trudna.
ocena długości przedramion

POZYCJA WYJśc1owA
Siad, kkg. zgięte w stawach, łokcie oparte
na twardym podłożu, przedramiona i dłonie złączone Ryc. 12. Orientacyjna ocena długości
prostopadle w stosunku do podłoża (ryc. 12). przedramion i rąk
24
W warunkach prawidłowych przedramiona mają taką samą długość,

INTERPRETACJA jeżeli
fałdy zgięciowe
nadgarstka są na jednakowym poziomie. Asymetria ich położenia może
wskazywać na skrócenie przedramienia.
ocena długości rąk
POZYCJA WYJŚCIOWA Jak wyżej (ryc. 12).

W warunkach prawidłowych fałdy zgięciowe nadgarstka i końce opuszek
INTERPRETACJA
palców są na jednakowym poziomie. Asymetria położenia opuszek palców przy syme-

trycznym położeniu fałdów zgięciowych nadgarstka może świadczyć o skróceniu dłu
gości ręki .
KOŃCZYNY DOLNE
POZYCJA WYJśc1owA Stanie tyłem do badającego.
W warunkach prawidłowych kolce biodrowe przednie górne i tylne górne,

INTERPRETACJA
krętarze większekk. udowych i podstawa rzepek są na jednakowym poziomie. Asymetria

położenia kolców biodrowych przednich górnych i tylnych górnych, krętarza większego
kk. udowych i/lub podstawy rzepki może wskazywać na skrócenie długości kd
Wielkość skrócenia kd można ocenić, używając klina lub deseczek o grubości 0,5-1 cm
i powierzchni odpowiadającej stopie pacjenta. Pod stopę krótszej kd podkłada się
deseczki do chwili, aż kolce biodrowe przednie górne i tylne górne będą znajdować się
na tym samym poziomie (ryc. 13).
-
-
Ryc.· 13. Orientacyjna ocena

kończyn dolnych w pozycji
stojącej
OCENA I POMIAR PARAMETRÓW CZYNNOŚCIOWYCH
25
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem .
W warunkach prawidłowych trójkąt zawarty między kolcami przednimi

INTERPRETACJA
górnymi a pępkiem jest równoramienny, kolce biodrowe przednie górne, krętarze

większe kk. udowych, podstawa rzepek, kostki przyśrodkowe podudzi są na jednako-
wym poziomie. Asymetria trójkąta, położenia kolców biodrowych przednich górnych,
krętarzy większych kk. udowych i/lub podstawy rzepek i/lub kostek przyśrodkowych
podudzi może wskazywać na skrócenie długości kd
ocena długości uda
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem,
kd zgięte w stawach biodrowych i kolanowych pod ką
tem 90°, uda ustawione prostopadle do podłoża w płaszczyźnie strzałkowej i czołowej
(ryc. 14a).
W warunkach prawidłowych kolana ustawione są na jednym poziomie.
INTERPRETACJA
Asymetria ich położenia może świadczyć o skróceniu długości uda.

ocena długości podudzia
Sposób 1
POZYCJA WYJŚCIOWA Jak wyżej.
W warunkach prawidłowych kostki przyśrodkowe podudzi i nasady dalsze

INTERPRETACJA
kk. udowych są na jednakowym poziomie. Asymetria położenia kostek przyśrodko

wych podudzi przy symetrycznym położeniu ud może wskazywa ć na skrócenie dłu
gości podudzia (ryc. 14a).
Sposób 2
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie
przodem, kkd zgięte w stawach kolanowych pod kątem 90°, pod-
udzia ustawione prostopadle do podłoża w płaszczyźnie strzałkowej i czołowej (ryc. 14b).
Ryc. 14. Orientacyjna ocena kończyn dolnych w pozycji leżącej tyłem (a), leżącej przodem (b)
i w pozycji si edzącej (c)
26
W warunkach prawidłowych kostki przyśrodkowe są na jednakowym po-

INTERPRETACJA
ziomie. Asymetria ich położenia może wskazywać na skrócenie podudzia. Wielkość

tego skrócenia można ocenić, używając klina.
Sposób 3
POZYCJA WYJśc1owA
Siad na krześle, którego wysokość jest równa długości podudzi. Stopy
oparte na podłożu, podudzia ustawione prostopadle do podłoża w płaszczyźnie strzał
kowej i czołowej (ryc. 14c).
warunkach prawidłowych kolana są na jednakowym poziomie. Asymetria
INTERPRETACJA W
ich położenia może wskazywać na skrócenie podudzia. Wielkość tego skrócenia można
ocenić, używając klina.
ocena długości stóp

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem, kkd. zgięte
w stawach kolanowych pod kątem 90°, pod-

udzia ustawione prostopadle w stosunku do
podłoża w płaszczyźnie strzałkowej i czołowej
(ryc. 15).
W warunkach prawidłowych pięty
INTERPRETACJA
oraz opuszki palców stóp leżą na tych samych

liniach. Asymetria ich położenia może wska-
zywać na skrócenie stopy.
pomiar długości kończyn
Pomiar wykonuje się za pomocą mi ękk iej

taśmy
centymetrowej z dokładnością do 0,5 cm.
Przeprowadza się go raz lub najwyżej dwa
Ryc. 15. Ocena długości stóp razy podczas pobytu pacjenta w szpitalu, po-
nieważ dynamizm zmian dotyczących kośćca,
a tym samym długości, jest niewielki. Wyjątek stanowią zmiany wynikające z ograni-
czeń ruchu w stawach kończyny. Pozycje wyjściowe do badań powinny być symetryczne,
wygodne, stabilne, umożliwiające wzrokową kontrolę wykonywanych czynności. Pod-
czas pomiaru zawsze uwzgl ędnia się te same punkty orientacyjne na kośćcu.
Wyróżnia się długość względną, bezwzględną - absolutną oraz odcinkową (ryc. 16).
Wyniki pomiaru długości kończyn należy zawsze porównać.
KOŃCZYNY GÓRNE
długość względna

sposóe POMIARU Badający zaznacza dermografem wyrostek barkowy łopatki i mierzy od-
ległość tego punktu do opuszki najdłuższego palca ręki (ryc. 16a).
27
Ryc. 16. Pomiar długości

kończyn górnych:
a- długość względna
b- długość bezwzględna
c- długość ramienia
odcinkowa
d- długość przedramienia
odcinkowa
długość bezwzględna - absolutna

sPosóB POMIARU Badający na ciele pacjenta zaznacza dermografem guzek większy k. ra-
miennej i mierzy odległość tego punktu do opuszki najdłuższego palca ręki (ryc. 16b).
długość ramienia
Badający na ciele pacjenta zaznacza dermografem guzek większy k. ra-
sPosóB POMIARU
miennej i nadkłykieć boczny k. ramiennej oraz mierzy odległość między tymi punktami
(ryc. 16c).
28
długość przedramienia
sPosóB POMIARU Badający
mierzy odległość między wyrostkiem łokciowym k. łokciowej
a wyrostkiem rylcowatym k. łokciowej (ryc. 16d).
długość ręki
POZYCJA wYJśc1owA Leżenie tyłem lub siad

sPosóB POMIARU Badającyna ciele pacjenta zaznacza dermografem środek linii łączącej oba
wyrostki rylcowate k. przedramienia i mierzy odległość tego punktu do końca opuszki
III palca po stronie grzbietowej ręki (ryc. 17a).
szerokość ręki

sPosóB POMIARU Badający na stronie grzbietowej ręki mierzy odległość między głowami
II i V k. śródręcza (ryc. 17b ).
KOŃCZYNY DOLNE
Należy zawsze dokładnie opisywać, które punkty były uwzględniane przy pomiarach.
Bardzo ważne jest symetryczne ułożenie pacjenta, tj. takie, aby trójkąt pępek i kolce
biodrowe przednie górne był trójkątem równoramiennym. W przeciwnym razie po-
miar nie jest dokładny, ponieważ odwiedzenie kończyny wydłuża, a przywiedzenie
skraca jej długość względną .
długość względna
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem.
sposóB POMIARU Badającyzaznacza dermografem kolec biodrowy przedni górny i mierzy

odległość od tego punktu do kostki przyśrodkowej lub zewnętrznej podudzia albo od-
ległość od pępka do kostki przyśrodkowej lub zewnętrznej podudzia (ryc. 18a).
długość bezwzględna
sposóB POMIARU Badający na ciele pacjenta zaznacza dermografem szczyt krętarza

większego k. udowej i mierzy odległość od tego punktu do kostki zewnętrznej podudzia
(ryc. 18b).
długość ud
POZYCJA wYJśc1owA Leżenie tyłem.
sPosóB POMIARU Badający zaznacza dermografem szczyt krętarza większego k. udowej

i szparę zewnętrzną stawu kolanowego i mierzy odległość między nimi (ryc. 19a).
długość podudzi
POZYCJA wYJśc1owA Leżenie tyłem .
29
Ryc. 17. Pomiar długości (a) i szerokości ręki (b) Ryc. 18. Pomiar długości kończyn dolnych:
względnej (a) i bezwzględnej (b)
Ryc. 19. Pomiar długości uda (a) i podudzia (b)
sPosóe POMIARU Badający

zaznacza dermografem szparę przyśrodkową stawu kolano-
wego i mierzy odległość tego punktu do szczytu kostki przyśrodkowej goleni
(ryc. 19b).
wysokość stopy
POZYCJA WYJśc1owA Siad, stopa oparta na podłożu.
sPosós POMIARU Badający mierzy odległość od szczytu kostki zewnętrznej podudzia do

podłoża (ryc. 20a).
30
Ryc. 20. Pomiar wysokości stopy (a) i śródstop ia (b)
Ryc. 21. Pomiar długości (a)

i szerokości stopy (b) ' - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - '
wysokość śródstopia
sPosóB POMIARU Badający mierzy odległość od szczytu k. łódkowatej do podłoża (ryc. 20b).
długość stopy
sPosóB POMIARU Badający mierzy odległość między guzem piętowym po stronie podesz-
wowej a końcem najdłuższego palca stopy (ryc. 21a).
szerokość stopy
POZYCJA wY1śc1owA Siad, stopa oparta na podłożu.
sPosóB POMIARU Badający mierzy odległość między głowami I i V k. Śródstopia po stronie

grzbietowej stopy (ryc. 21b) .
31
INTERPRETACJA w warunkach prawidłowych długości stóp są jednakowe. Różnica długości

wskazuje na skrócenie kończyny. W karcie dokumentacyjnej zapisywana jest długość
każdej kończyny i wielkość różnicy.
2.6. POMIAR OBWODÓW

Pomiary obwodów służą do oceny masy mięśniowej, wysięków i obrzęków. Wykonywane
są miękką taśmą centymetrową z dokładnością do 0,5 cm. Przy pomiarach obwodów
należy podać dokładne poziomy, na których zostały one dokonane. Częstość pomiarów
zależy od celu: przy ocenie masy mięśniowej - co siedem dni, przy kontroli obrzęków
i wysięków - co trzy dni. Obwody kg. dominującej mogą różnić się od niedominującej
o 2-3 cm. Duże znaczenie ma tu rodzaj wykonywanej pracy fizycznej.
POMIARY OBWODÓW KOŃCZYN GÓRNYCH

POZYCJA wYJśc1owA Stanie lub siad
MIEJSCE DOKONYWANIA POMIARÓW
m . ramienny długi - wcięcie szyjne rękojeści mostka i brzeg przyśrodkowy łopatki

m. ramienny krótki - przednia krawędź dołu pachowego i brzeg przyśrodkowy
łopatki
m. ramienny - najgrubsze miejsce ramienia
m. łokciowy - nadkłykcie k. ramiennej i wyrostek łokciowy k. łokciowej
m . przedramienia (1) - najgrubsze miejsce przedramienia
m. przedramienia (2) - wyrostki rylcowate k. przedramienia
POMIARY OBWODÓW KOŃCZYN DOLNYCH

POZYCJA WYJśc1owA Stanie bądź leżenie tyłem albo bokiem.
MIEJSCE DOKONYWANIA POMIARÓW
m . pośladkowy długi - spojenie łonowe i szpara pośladkowa

m. pośladkowy krótki - krętarz większy i szpara pośladkowa
m. udowy (1) - najgrubsze miejsce uda
m. udowy (2) - poziom głowy przyśrodkowej m. czworogłowego uda
m. kolanowy - szpara boczna i przyśrodkowa stawu kolanowego
m. goleniowy (1) - najgrubsze miejsce podudzia
m. goleniowy (2) - nad kostkami podudzia
Pomiar obwodu rozpoczyna się od oznaczenia miejsca, w którym będzie
sPosóB BADANIA
dokonywany. Miejsce powinno być identyczne dla obu kończyn. W karcie dokumenta-
cyjnej należy zapisać odległość między poziomem pomiaru a wybranym punktem
kostnym. Taśma centymetrowa powinna przebiegać na całym obwodzie prostopadle
do długiej osi kończyny. Pomiar wykonuje się w jednakowej pozycji przy rozluźnionych
mięśniach i/lub w czasie skurczu izometrycznego.
32
2.7. OCENA I POMIAR ZAKRESU RUCHÓW

Ruchy kątowe czynne i bierne w stawie przebiegają w określonej osi i płaszczyźnie.
W stawie można wykonać ruchy kątowe w płaszczyźnie anatomicznej i czynnościowej.
Płaszczyzna to powierzchnia znajdująca pod kątem prostym w stosunku do osi, wokół
której zachodzi ruch. Oś to linia, wokół której odbywa się ruch (ryc. 22).
Anatomicznie wyróżnia się:
- płaszczyznę czołową, w której ruch odbywa się wokół osi strzałkowej, biegnącej
równolegle do szwu strzałkowego czaszki, a więc w kierunku przednio-tylnym.
Ruchy w płaszczyźnie czołowej wokół osi strzałkowej to skłon boczny tułowia ,
odwodzenie i przywodzenie kończyny (ryc. 22a);
- płaszczyznę strzałkową, w której ruch odbywa się wokół osi czołowej, biegnącej
równolegle do szwu wieńcowego czaszki. Ruchy w płaszczyźnie strzałkowej to
zginanie oraz prostowanie tułowia i kończyn (ryc. 22b);
- płaszczyznę poprzeczną, w której ruch odbywa się wokół osi pionowej, biegnącej od
szczytu sklepienia czaszki do środka czworoboku podparcia. Ruchy w płaszczyźnie
poprzecznej odbywają się podczas ruchu skręcania (ryc. 22c).
W płaszczyźnie czynnościowej istnieje wiele możliwości
wykonania ruchów kątowych
pośrednich. Zachodzą one jednocześnie wokół
wielu osi i w różnych płaszczyznach .
Oprócz ruchów kątowych można biernie wykonać także ruchy w innych niż opisane
płaszczyznach, określane jako gra ślizgu stawowego. Stabilizując jeden człon stawu
drugim, można wykonać ruch bierny:
a) prostopadły do płaszczyzny stawu:
- trakcję,
tzn. odrywanie powierzchni stawowych przez palpacje,
- translację, czyli prostopadłe prostoliniowe przesunięcie ciała tak, że wszystkie
jego punkty poruszają się wzdłuż linii prostej, pokonując taką samą odległość,
z jednakową prędkością i w tym samym kierunku,
- separację, tzn. oddzielenie segmentów ciała;
Ryc. 22. Osie i płaszczyzny ruchów

wg Gardiner
OCENA I POMIAR ZAKRESU RUCHÓW
33
b) równoległy do płaszczyzny stawu:

ślizg, tzn. jeśli między dwoma powierzchniami jeden punkt wchodzi w kontakt
z ciągle nowymi punktami,
- translację paralelną, która polega na prostolinijnym ślizgu między płaskimi
przystającymi powierzchniami;
c) skręt, tzn. ślizg między powierzchniami stawowymi po łuku, czyli wokół osi po-
dłużnej.
Zakres ruchu w stawie jest to droga, którą wykonuje część ciała w stawie w danym
kierunku w odniesieniu do drugiej części ciała tworzącej staw. Zakres ruchu zależy od
kształtu powierzchni stawowych, od tkanek okołostawowych, a więc elastyczności
torebki stawowej, długości i umiejscowienia więzadeł oraz od oporu mięśnia.
Rozróżnia się następujące rodzaje zakresów ruchu (ryc. 23):
- pełny
zakres ruchu, tj. wówczas, kiedy ruch w stawie odbywa się od maksymalnego
rozkurczu do maksymalnego skurczu mięśni lub odwrotnie. Jest to zakres ruchu
rzadko stosowany w życiu codziennym;
środkowy zakres ruchu, tj. wówczas, kiedy ruch w stawie odbywa się od stanu nie-
pełnego skurczu mięśnia do niepełnego rozkurczu lub odwrotnie. Jest to zakres ruchu
najczęściej stosowany w życiu codziennym;
- zewnętrzny zakres ruchu, tj. wówczas, kiedy ruch odbywa się od stanu pełnego
rozkurczu do stanu połowy pełnego skurczu mięśni lub odwrotnie;
wewnętrzny zakres ruchu, tj. wówczas, kiedy ruch w stawie odbywa się od stanu
pełnego skurczu do stanu połowy pełnego rozkurczu mięśni lub odwrotnie.
W terminologii zaburzeń ruchu w stawach spotyka się dwa określenia: przykurcz

i ograniczenie ruchu. Nie są one jednoznaczne, ponieważ do ograniczenia ruchu mogą
doprowadzić:
- przykurcz, czyli zmniejszenie zakresu ruchu w stawie spowodowane zmianami

chorobowymi tkanek miękkich, a więc mięśni, ścięgien, torebki stawowej, więzadeł,
a także skóry;
- ograniczenie ruchomości, czyli zmniejszenie zakresu ruchu spowodowane zmianami
chorobowymi tkanek miękkich i/lub elementów kostnych albo chrzęstnych wcho-
dzących w skład stawu;
- zesztywnienie, czyli brak ruchu.
---
""""""-!'«"~-\...... , ,
' '\
\
pozycja maksymalnego \ pozycja maksymalnego
skurczu mięśni I rozkurczu mięśni
pełnyzakres ruchu
wewnętrzny zakres ruchu
zewnętrzny zakres ruchu
Ryc. 23. Rodzaje zakresu ruchu XX X środkowy zakres ruchu
34
Przykurcz w zgięciu należałoby określić jako ograniczenie prostowania, przykurcz

w wyproście - jako ograniczenie zgięcia.
Ograniczenie ruchu może wystąpić w każdym zakresie oraz dotyczyć ruchu biernego
i/lub czynnego.
OCENA ZAKRESU RUCHÓW
Badanie polega na orientacyjnej ocenie zakresu i jakości ruchu czynnego oraz biernego
w stawach. Ruch czynny jest wynikiem pracy mięśni odpowiedzialnych za jego wy-
konanie. Ruch bierny jest efektem wykonania go siłą zewnętrzną . Koniec ruchu czyn-
nego określa się jako granicę czynnościową, a koniec ruchu biernego - jako granicę
anatomiczną. Dalszy ruch między granicą fizjologiczną i anatomiczną jest możliwy
dzięki elastyc zności części miękkich stawu. Badany najpierw wykonuje ruch czynny,
następnie bezpośrednio po nim badający wykonuje ruch bierny.
W czasie ruchu czynnego ocenia się sposób wyprowadzenia ruchu w określonej płasz
czyźnie, wielkość zakresu, płynność i jakość, tzn. czy w czasie ruchu występują do-
legliwości bólowe i/lub krepitacje. W czasie ruchu biernego ocenia się jakość oporu
końcowego. Opór końcowy jest to wyczuwalne napięcie rozciąganych tkanek miękkich
okołostawowych w czasie pokonania granicy ruchu czynnościowego. W każdym stawie
fizjologiczny opór końcowy jest bezbolesny i ma charakterystyczną dla danego stawu
jakość. Może być:
- elastyczny, w stawach, w których przekroczenie granicy ruchu czynnego odbywa się

dzięki dalszemu rozciąganiu mięśni;
- mocny, w stawach, w których przekroczenie granicy ruchu czynnego odbywa się

dzięki dalszemu rozciąganiu torebki stawowej i więzadeł;
- twardy; w stawach, w których przekroczenie granicy ruchu czynnego jest niemożliwe
ze względu na opór kostny.
Ruch czynny ocenia się w płaszczyznach anatomicznych i czynnościowych.
W warunkach prawidłowych ruch czynny przebiega płynnie i bez zakłóceń do granicy
czynnościowej stawu. Zakres ruchu biernego jest zawsze większy od czynnego. Zmniej-
szenie zakresu ruchu czynnego, ból, zmiana jakości oporu końcowego mogą wskazywać
na zmiany w stawie lub w tkankach okołostawowych.
Celem określenia przyczyny ograniczenia zakresu ruchu lub zaburzenia jego wyko-
nywania stosuje się test oporu, polegający na prowokacji wystąpienia bólu, przeprowa-
dzany w pozycji spoczynkowej stawu lub aktualnej spoczynkowej:
- pozycja spoczynkowa to takie ustawienie stawu, w którym torebka stawowa jest
maksymalnie rozluźniona, dając dużą przestrzeń śródstawową;
- aktualna pozycja spoczynkowa to pozycja, w której torebka stawowa jest maksy-
malnie rozluźniona w danym stanie patologicznym.
SPOSÓB WYKONANIA Badający przykłada maksymalny opór, wywołując napięcie izometryczne
mięśni.
35
W warunkach prawidłowych napięcie izometryczne mięśni nie wywołuje bólu. Jeżeli:

- w czasie wykonywania ruchu kątowego w stawie badany odczuwał ból, a nie odczu-
wa go w czasie testu oporu, to może to wskazywać na zmiany kostne wewnątrz
stawowe;
- w czasie wykonywania ruchu kątowego w stawie nie występował ból, a pojawił się
on w czasie testu oporu, to może to wskazywać na zmiany w tkankach miękkich lub
na zmiany kostne wewnątrzstawowe.
W celu zróżnicowania przyczyny bólu przeprowadza się test kompresji. Polega on na
biernym docisku powierzchni stawowych. Jeżeli kompresja nie wywołała bólu, a po-
jawił się on w czasie testu oporu, to wynik badania potwierdza istnienie zaburzeń
w obrębie tkanek miękkich okołostawowych.
Ograniczenie ruchu kątowego w stawie zawsze zaburza grę ślizgu stawowego, i od-
wrotnie. Kierunek ograniczenia ślizgu stawowego może być zgodny lub niezgodny
z kierunkiem ograniczenia ruchu kątowego w stawie. Jest ono zależne od fizjologicz-
nego ukształtowania powierzchni stawowych tworzących staw:
- jeżeli człon stawu wykonujący ruch kątowy ma wypukłą powierzchnię stawową,
to ograniczenie zakresu ślizgu stawowego jest w kierunku przeciwnym do wykona-
nego ruchu;
- jeżeli człon stawu wykonujący ruch kątowy ma wklęsłą powierzchnię stawową,
to ograniczenie zakresu ślizgu stawowego jest w tym samym kierunku do wykona-
nego ruchu.
Przy ograniczeniach ruchomości w stawach wynikających z przykurczów mięśni
w czasie badania należy maksymalnie oddalić od siebie ich przyczepy początkowe
i końcowe oraz uwzględnić wszystkie funkcje.
manualny test ruchomości w skali 0-6

POZYCJA wY1śc1owA Siad lub leżenie.
SPOSÓB WYKONANIA Badający wykonuje ruch w stawie.

Ankyloza O = brak ruchomości
Hipomobilność 1 = ruchomość bardzo ograniczona
2 = ruchomość w niewielkim zakresie ograniczona
Stan prawidłowy 3 = ruchomość prawidłowa
4 = ruchomość nieznacznie zwiększona, bez bólu
Hipermobilność 5 = ruchomość nadmierna z bólem
6 = pełna niestabilność
POMIAR RUCHOMOŚCI
Zakres ruchu mierzy się goniometrem. Pomiar rozpoczyna się zawsze od pozycji ze-
rowej. Przyjmuje się, że pozycją zerową, a więc wyjściową pomiarów, jest anatomiczna
wyprostna pozycja stawu:
36
stawy: łokciowy, promieniowo-nadgarstkowy, biodrowy, kolanowy, palców rąk

i stóp - pełny wyprost;
- staw skokowo-goleniowy: stopa ustawiona pod kątem prostym względem podudzia;
przedramię: zgięcie w stawie łokciowym pod kątem 90° (ramię przylega do klatki
piersiowej), kciuk zwrócony ku górze. Jest to pozycja pośrednia między nawraca-
niem a odwracaniem;
- staw ramienny: ramię zwisa wzdłuż tułowia w pozycji pośredniej między rotacją na
zewnątrz a do wewnątrz.
W czasie pomiaru należy zwrócić uwagę na prawidłowe umieszczenie osi obrotu go-
niometru - ramienia nieruchomego i ruchomego. Oś obrotu goniometru powinna znaj-
dować się na wysokości osi obrotu stawu, a ramiona w osi długiej lub równolegle do
osi długiej segmentów, których ruch mierzymy. Punkt, w którym ma być umiejscowiona
oś obrotu goniometru, najlepiej jest przed pomiarem oznaczyć dermografem. Pomiar
przeprowadza się, przykładając goniometr po wykonaniu ruchu przez fizjoterapeutę
(ruch bierny) lub przez pacjenta (ruch czynny) w maksymalnym zakresie.
Odcinek bliższy
musi być dobrze ustabilizowany w celu pełnego unieruchomienia, co
uniemożliwia przenoszenie podczas badania wykonywanego ruchu na sąsiednie stawy.
Badanie ruchu biernego pozwala na oznaczenie zakresu ruchomości stawów, jak też
wykrycie wzmożonego napięcia mięśniowego lub przykurczu. Może ono ujawnić pra-
Ryc. 24. Goniometry do pomiaru zakresu ruchu w stawie (a), cyfrowy inklinometr Saundersa do pomiaru
zakresu ruchu kręgosłupa (b) i przykład pomiaru ruchomości kręgosłupa (c)
37
widłową, zwiększoną lub ograniczoną ruchomość, mającą wpływ na ogólną funkcję

stawu oraz grę stawową. Podczas badania ruchów biernych odnotowuje się ograniczenie
ruchomości w porównaniu z analogicznym stawem lub sąsiadującym segmentem ru-
chowym kręgosłupa . Brak stabilizacji może dać nieprawdziwe wyniki badań. Przy
pomiarach ruchów w dużych stawach używa się goniometru o długich ramionach,
a w małych stawach - o krótkich ramionach (ryc. 24a).
Wskazane jest przeprowadzenie pomiaru zakresu ruchów w stawie barkowym oraz od-
wiedzenia i przywiedzenia w stawie biodrowym po równoczesnym wykonaniu danego
ruchu w obu jednoimiennych stawach (np. jednoczesne odwiedzenie w stawie biodro-
wym kd. prawej i lewej). Uzyskuje się przez to lepszą stabilizację i unika wspomagania
ruchu . Trzeba jednak pamiętać, że zakres tak mierzonych ruchów będzie mniejszy od
norm podanych w piśmiennictwi e. Dotyczy to zwłaszcza ruchów wyprostu oraz wy-
prostu poziomego w stawie ramiennym, a także odwiedzenia i przywiedzenia w stawie
biodrowym.
Pomiary przy użyciu goniometru nie są zupełnie ścisłe, a ich dokładność zależy w dużej
mierze od wprawy i doświadczenia badającego.
Uzyskane za pomocą pomiarów wartości zakresu ruchów w stawie porównuje się
z wartościami zakresu ruchów symetrycznego stawu oraz z normami przyjętymi dla
poszczególnych stawów. Należy zaznaczyć, że w piśmiennictwie występują znaczne
różnice w wartościach zakresu ruchów w stawach, dlatego w praktyce nie należy trzy-
mać się ściśle norm, pamiętając o tym, że zakres ruchów w stawach zależy od wielu
czynników, takich jak: wiek badanego, poziom jego ogólnej sprawności fizycznej, stan
odżywienia. Ważne jest natomiast wykonanie pomiarów zakresu ruchów w stawach
symetrycznych oraz porównanie wyników pomiarów wstępnych i kontrolnych.
Przy ocenie zakresu ruchu w stawie można również rozpoznać wzorzec torebkowy,
powstający na skutek obkurczenia torebki stawowej. Kolejność ograniczenia rucho-
mości w różnych kierunkach następuje w każdym stawie z określoną prawidłowością.
Jeżeli ograniczenie ruchomości stawu nie odpowiada wzorcowi torebkowemu, wtedy
istnieje inna przyczyna ograniczenia ruchu w stawie (wolne ciało w obrębie stawu lub
przyczyna pozastawowa). Wzorzec torebkowy stwierdzany jest tylko w stawach po-
ruszanych przez mięśnie. Jego wykrycie opiera się na ocenie ruchów kątowych. Przy-
kładowe wzorce torebkowe opisane przez Cyriaxa to:
- zespół połączeń barku - ograniczenie rotacji zewnętrznej, odwodzenia, rotacji we-

wnętrznej;
w stawie łokciowym ograniczenie ruchu zginania - prostowania; przy ograniczeniu

zginania do około 90° ograniczenie wyprostu wynosi 10°;
- w stawie biodrowym ograniczenie ruchu rotacji wewnętrznej, wyprostu, odwodze-
nia, rotacji zewnętrznej;
w stawie kolanowym ograniczenie zgięcia - wyprostu. Przy 90-stopniowym ogra-
niczeniu zginania występuje tylko 5-stopniowe ograniczenie prostowania.
38
dokumentacja pomiarów zakresu ruchów w stawie

Zapisywanie wartości zakresu ruchów w stawach musi być dokładne i łatwo zrozu-
miałe dla innej osoby. Jest to wyjątkowo ważne w przypadku przykurczów złożonych,
kiedy ruch w stawie odbywa się tylko w pewnym sektorze pełnego zakresu ruchu.
Dokładne oznaczenie tego sektora ma znaczenie funkcjonalne i jest istotne dla doku-
mentowania wyników usprawniania. W tym celu można posłużyć się metodą SFTR
Zapisując zakres ruchu w stawie, używa się trzech liczb: zero określa pozycję wyjściową
(zerową), dwie liczby oznaczają krańcowe pozycje zakresu ruchu. Przed liczbami
określa się staw oraz płaszczyznę, w której dokonuje się pomiaru zakresu ruchu:
płaszczyzna strzałkowa S (sidigitalis) - zgięcie, prostowanie; płaszczyzna czołowa
F (franta/is) - odwiedzenie i przywiedzenie; płaszczyzna poprzeczna T (transversus) -
zginanie i prostowanie; płaszczyzna złożona R (rotatorem) - rotacja zewnętrzna i we-
wnętrzna. W zapisie pierwsza cyfra określa zakres ruchu (w zależności od płaszczyzny)
odwiedzenia, rotacji zewnętrzne j, prostowania, następnie jest zapisywana pozycja ze-
rowa (O), a druga oznacza przywiedzenie, rotację zewnętrzną lub zgięcie. Przy zapisie
dwucyfrowym zawsze określa się ankylozę - unieruchomienie w stawie.
Normy zakresu ruchów we wszystkich stawach podano w tekście w tabelach według
Zembatego.
2.8. OCENA I POMIAR SIŁY MIĘŚNIOWEJ

Test oceny siły mięśni daje obraz sprawności fizycznej jednostki. Służy do doboru od-
powiednich ćwiczeń leczniczych oraz oceny skuteczności postępowania fizjotera-
peutycznego.
Czynność mięśnia może być wyrażona pracą:
- izometryczną, tj. napięciem mięśnia bez zmiany jego długości,

- izotoniczną, tj. zmianą długości mięśnia przy stałym jego napięciu,
- auksoniczną, tj. równoczesną zmianą długości i napięcia mięśnia,
- izokinetyczną, tj. pracą, w której występuje aktywacja mięśnia przy stałych pręd-
kościach kątowych,
- koncentryczną, tj. utrzymaniem napięcia mięśnia w czasie jego skracania,
- ekscentryczną, tj. utrzymaniem napięcia mięśnia w czasie jego wydłużania.
Mięśnie biorące udział w ruchu czynnym dzielą się na następujące grupy:
- mięśnie
agonistyczne, czyli wszystkie mięśnie odpowiedzialne za dany ruch,
- mięśnie
antagonistyczne, czyli wszystkie mięśnie przeciwdziałające pracy wykony-
wanej przez mięśnie agonistyczne,
- mięśnie synergistyczne, czyli wszystkie mięśnie współpracujące w czasie wykony-
wania ruchu,
- mięśnie stabilizujące, czyli mięśnie stabilizujące sąsiednie stawy w czasie wykony-
wania ruchu.
Oceny siły mięśniowej dokonuje się w czasie skurczu izometrycznego w pewnych
OCENA I POMIAR SIŁY MIĘŚNIOWEJ
39
ściśle określonych pozycjach. Przy skurczu izometrycznym nie zmienia się długość
mięśnia, a wzrasta stan jego napięcia.
METODY OCENY SIŁY MIĘŚNIOWEJ
test Lovetta
Testowanie mięśni metodą Lovetta jest najczęściej stosowane w codziennej praktyce,
ponieważ nie wymaga żadnej aparatury. Jest to metoda subiektywna (dlatego używa się
określenia „ocena", a nie „pomiar siły mięśniowej"), umożliwiająca ocenę aktualnej
siły mięśnia podczas jego jednorazowego skurczu. Nieodzownym warunkiem pra-
widłowej oceny siły mięśni testowanych metodą Lovetta jest dobre opanowanie przez
badającego techniki i zdobycie doświadczenia .
Zasadnicze znaczenie w ocenie siły testem Lovetta ma dobór takiej pozycji wyjściowej,
która stwarza warunki sprzyjające izolowanemu skurczowi badanego mięśnia. Jest to
nieraz trudne, np. przy osłabieniu siły mięśnia głównego wykonującego ruch w stawie,
kiedy jego działanie przejmują mięśnie synergistyczne. Pozycje wyjściowe mają zatem
za zadanie głównie eliminowanie - w miarę możliwości - wspomagania ruchu przez
skurcz mięśni synergistycznych. Unika się wielokrotnych powtórzeń testowania tego
samego mięśnia, aby nie spowodować jego zmęczenia. Badany musi dokładnie znać
ruch, jaki ma wykonać. Umożliwia to skupienie uwagi na wykonaniu tej czynności
i współpracę z badającym.
Siłę badanego mięśnia ocenia się według 6-stopniowej skali:
O = 0% - brak śladu skurczu mięśnia,
1 = 10% - ślad skurczu mięśnia bez efektu ruchowego,
2 = 25% - ruch w pełnym zakresie w odciążeniu,
3 = 50% - ruch w pełnym zakresie z pokonaniem masy części ciała,
4 = 80% - ruch w pełnym zakresie z pokonaniem niewielkiego oporu,
5 = 100% - siła mięśnia normalna.
W praktyce często rozszerza się skalę, używając znaków plus lub minus, np. +3, -2.
Stwierdzenie śladu skurczu mięśnia na 1 jest trudne i możliwe tylko dla mięśni leżących
powierzchownie. Ślad tego skurczu można wyczuć palpacyjnie w okolicach brzuśca
mięśnia lub wyczuć i zobaczyć w miejscu, gdzie ścięgno mięśnia przebiega tuż pod
skórą. Wymaga to przyjęcia takiej pozycji wyjściowej, która umożliwi dokładne spraw-
dzenie palpacyjne napięcia mięśnia.
Testując na 2, wymaga się stworzenia warunków umożliwiających pracę mięśnia
w odciążeniu, a więc wyeliminowania ciężaru części ciała, którą badany mięsień po-
rusza. Pozycja wyjściowa jest tak dobrana, aby ruch zachodził zawsze równolegle do
podłoża. Te zasady nie mają zastosowania przy ocenie siły mięśni skręcających tułowia.
Ruchy kręgosłupa, które odbywają się

w jednej płaszczyźnie (zgięcie, wyprost), można
ocenić u pacjenta leżącego na boku poza podłożem, odciążonego na podwieszkach
przy stabilizacji miednicy. Przy doborze pozycji wyjściowych należy uważać, aby uło
żenie nie powodowało ucisku masy ciała na pracującą grupę mięśniową.
40
Odciążenie uzyskuje się przez:

- Ręce badającego. Do odciążenia należy posłużyć się jedną kg., podczas gdy drugą
można wykorzystać do stabilizacji. Badana kończyna pacjenta spoczywa na kg. ba-
dającego. Takie odciążenie eliminuje uczucie strachu i obawę przed ewentualnym
bólem.
- System bloczkowy (podwieszenie). Ten rodzaj odciążenia zapewnia dobre ustawienie
płaszczyzny i kierunku ruchu.
- Płaszczyzny poślizgowe, wykorzystując gładkie, wytalkowane powierzchnie.

Ocena siły mięśnia na 3 jest najłatwiejsza i polega na obserwacji samodzielnego ruchu
w pełnym zakresie z pokonaniem ciężaru danego odcinka ciała. Dobór pozycji wyjś
ciowych uwzględnia zawsze prostopadłe ułożenie kończyn do podłoża.
Ocena siły mięśniana 4 jest trudna, ponieważ mięsień, oprócz masy kończyny, musi
pokonać pewien opór. Wielkość tego oporu nie jest ściśle określona i zależy od do-
świadczenia i umiejętności oceniającego. Pozycje wyjściowe są takie same jak przy
testowaniu na 3 z dodatkowym, najczęściej ręcznie dozowanym, oporem zewnętrznym.
Opór ten należy przykładać zawsze w tym samym miejscu w kolejnych badaniach.
Dlatego też wskazany jest pomiar długości dźwigni przy pierwszym badaniu i zapisanie
go w karcie badań.
Ocena siły mięśnina 5 jest łatwiejsza, jeżeli po stronie przeciwnej mięśnie są zdrowe.
Porównując siłę mięśni strony chorej ze zdrową, można ją ocenić na 5 wówczas, gdy
pokonywany opór po obu stronach jest bardzo podobny. Przy obustronnym niedowła
dzie mięśni określenie siły mięśnia na 4 i 5 sprawia trudności z powodu braku prawi-
dłowego wzorca. W takim przypadku badający opiera się na własnym doświadczeniu.
Badanie rozpoczyna się od testu na 3. Jeżeli pacjent wykona samodzielnie odpowiedni

ruch w pełnym zakresie, wówczas testuje się na 4 i 5. Przy niemożności wykonania
takiego ruchu testuje się na 2 i 1.
Modyfikacje testu Lovetta

Modyfikacje polegają na rozszerzaniu skali ocen przez dodanie plusów i minusów bądź
na prowadzeniu oceny zespołów dynamicznych. Ogólnie pozycje wyjściowe dla każ
dego zespołu dynamicznego i każdego stopnia skali dobrane są zgodnie z zasadami
podanymi przez Lovetta.
POMIAR SIŁY MIĘŚNIOWEJ
Do pomiaru siły skurczu izometrycznego stosowane są różne techniki pomiarowe: ręcz

na, sprężynowa, hydrauliczna - rtęciowa, pneumatyczna, metoda pomiaru naprężenia,
dynamometryczna. Wszystkie wymienione techniki wymagają specjalnych aparatów.
dynamometria
W praktyce najczęściej używa się dynamometrów pneumatycznych, tensometrycznych
OCENA I POMIAR SIŁY MIĘŚNIOWEJ
41
i sprężynowych . Dokładność pomiarów zależy od rodzaju dynamometru oraz warun-

ków badań. Pomiary dynamometryczne pozwalają na określenie siły mięśni tylko
w warunkach pracy izometrycznej (statycznej). Mierząc siłę mięśni, należy pamiętać, że
jej efekt nie zależy od samej siły, lecz od momentu wyrażonego w dżulach. Moment siły
mięśni (M) działającej na staw jest iloczynem długości ramienia obrotu (r), tj. odleg-
łości punktu przyłożenia siły od osi obrotu w stawie, i wartości siły wskazanej przez
dynamometr (F). A zatem: M = F · r.
Przygotowując się do badań, należy zadbać o odpowiednie stanowisko, które musi za-
pewniać możliwość przyjęcia przez pacjenta właściwej pozycji wyjściowej. Powinno
ono zatem być wyposażone w metalową ramę z uchwytami, służącymi do stabilnego
umocowania dynamometru na różnych poziomach, dynamometry, stół z łamaną płytą
lub stół i fotel, pasy i rynienki stabilizujące, podwieszki i mankiety, goniometr, taśmę
centymetrową, dermograf.
Pozycje pacjenta powinny być wygodne, stabilne, a przede wszystkim ułatwiające roz-
winięcie maksymalnych możliwości siłowych w badanej grupie mięśni. Należy dobrać
takie pozycje wyjściowe, które eliminują możliwość zaangażowania niebadanych grup
mięśni. Ponadto, ze względu na różnorodność przypadków chorobowych, konieczne
jest uwzględnienie większej liczby pozycji wyjściowych tej samej grupy mięśni. Do
oceny poszczególnych grup mięśni można zastosować różne sposoby pomiaru:
- ustawienie badanej części ciała w ten sposób, aby jej oś długa biegła prostopadle do
podłoża, co eliminuje jej masę;
- wyłączenie działania siły ciężkości badanego odcinka ciała uzyskuje się również
przez podwieszenie.
Uwzględnia się takie pozycje, w których ustawienie badanej części ciała nie eliminuje
jej masy podczas pomiaru (oprócz oporu stawianego przez dynamometr pacjent
pokonuje dodatkowo masę ciała, na którą działa oceniana grupa mięśni). Siła mięśnia
może być mierzona jako skurcz izotoniczny, podczas którego następuje skrócenie włó
kien mięśniowych bez zmian ich napięcia. Podczas skurczu izotonicznego mierzona jest
siła w istniejącym zakresie ruchu . W warunkach skurczu izotonicznego pomiar dotyczy
raczej pracy niż siły mięśniowej.
2.9. OCENA I POMIAR RÓWNOWAGI CIAŁA

Równowaga to zdolność celowego utrzymania się i poruszania w przestrzeni. Zależy
ona od systemu kontroli nerwowo-mięśniowej, w którego skład wchodzą receptory
wzrokowe, przedsionkowo-ślimakowe, proprioreceptory oraz narząd ruchu. Utrzyma-
nie równowagi możliwe jest dzięki prawidłowemu współdziałaniu trzech ściśle ze sobą
powiązanych układów:
- gałek ocznych w odniesieniu do głowy,

- głowy w odniesieniu do reszty ciała,
- całego ciała w odniesieniu do otaczającej przestrzeni.
42
OCENA RÓWNOWAGI CIAŁA
test stania na jednej kończynie dolnej

POZYCJA WYJśc1owA Swobodne stanie na jednej kd (ryc. 25).
sPosóB WYKONANIA Pacjent stara się utrzymać pozycję pionową z kon-
trolą i bez kontroli wzroku.
W warunkach prawidłowych pacjent utrzymuje pozycję
INTERPRETACJA
stojącą na jednej kd. z wyłączonym i włączonym receptorem

wzroku. W ostrym stadium wypadnięcia funkcji układu przed-
sionkowego pacjent może nie wykonać próby. Osoby, u których
doszło do kompensacji utraty funkcji przedsionka, mogą osiągnąć
wynik prawidłowy. Prawidłowy wynik testu stania na jednej no-
dze (zwłaszcza z zamkniętymi oczami) wyklucza potrzebę dal-
szego testowania odruchu przedsionkowo-rdzeniowego.
próba Romberga
POZYCJA WYJśc1owA Swobodne stanie, ramiona uniesione w przód, stopy
ustawione równolegle do siebie (ryc. 26a).

sPosóe WYKONANIA Pacjent stara się utrzymać pozycję pionową z wy-
łączonym i włączonym receptorem wzroku.
Ryc. 25. Test stania na
jednej kończynie dolnej utrudniona próba Romberga
POZYCJA WYJśc1owA Swobodne stanie, stopy ustawione jedna za drugą,
kkg. uniesione w przód (ryc. 26b).
Pacjent stara
sposóB WYKONANIA się utrzymać pozycję pionową z wyłączonym i włączonym
receptorem wzroku.
W ·warunkach prawidłowych pacjent utrzymuje pozycję wyjściową za-
INTERPRETACJA
równo z wyłączonym, jak i włączonym receptorem wzroku. W przypadkach zaburzeń

równowagi występuje chwianie się lub utrata równowagi i/lub opadanie kkg. Dodatni
wynik obu prób może wskazywać na uszkodzenie móżdżku . Ujemna próba przy oczach
otwartych, a dodatnia przy zamkniętych wskazuje na uszkodzenie aparatu przedsion-
kowego lub sznurów tylnych rdzenia. Chorzy z uszkodzeniem przedsionka mają ten-
dencje do padania w kierunku uszkodzenia.
Zmodyfikowany Test Kliniczny Sensorycznej Integracji Równowagi (CTSIB)

Test ocenia udział układów: wzrokowego, przedsionkowego i somatosensorycznego
w zachowaniu kontroli posturalnej (ryc. 27).
POZYCJA WYJśc1owA Swobodne stanie, ramiona wzdłuż tułowia, stopy ustawione równolegle
do siebie.
sposóB WYKONANIA Test składa się z czterech elementów:
1. Pacjent, stojąc na równym podłożu, stara się utrzymać pozycję pionową przy włą
czonym receptorze wzroku.
OCENA I POMIAR RÓWNOWAGI CIAŁA
43
Ryc. 26. Próba Romberga (a), utrudniona próba Ryc. 27. CTSIB z włączonym receptorem wzroku:
Romberga (b) a - na równym podłożu, b - na podłożu z gąbki
2. Pacjent, stojąc na równym podłożu, stara się utrzymać pozycję pionową przy wyłą
czonym receptorze wzroku.
3. Pacjent, stojąc na podłożu z gąbki, stara się utrzymać pozycję pionową przy włączo
nym receptorze wzrok.
4. Pacjent, stojąc na podłożu z gąbki, stara się utrzymać pozycję pionową przy wyłączo-
nym receptorze wzroku.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych badany utrzymuje pozycję wyjściową w czasie
kontroli i bez kontroli wzroku. Na początku dysponuje on sygnałami ze wszystkich
układów sensorycznych. Zamknięcie oczu eliminuje udział układu wzrokowego, stawia-
jąc układ przedsionkowy i somatosensoryczny w obliczu większych wymagań. Stanie
na podłożu z gąbki z zamkniętymi oczami zmienia sygnały somatosensoryczne i elimi-
nuje sygnały wzrokowe, wobec tego pacjent musi polegać głównie na sygnałach z układu
przedsionkowego. Chorzy z westybulopatią będą mieli trudności z utrzymaniem postawy
wyprostowanej .
POMIAR RÓWNOWAGI CIAŁA
posturograf
Badanie polega na wyznaczeniu współrzędnych położenia rzutu środka ciężkości ciała
osoby stojącej na platformie.
44
o~~..... rn FLZJOT[fł,:.,PU
Ryc. 28. Platforma posturo-
G1141~ZA'.l/?.OiYG lCN.'YSi:fJt/E
\lfrel && W~.i.:91 W::~tl02

graficzna - ocena wychwiań
ciała w płaszczyźnie
m:mm
(•41~~~~.2tt~~~}~ ll~~~?J't!~f::t.!:·~f; ::~/.:'(;~;.~~:.~:~~:;:~~·
strzałkowej:
a - z włączonym
receptorem wzroku
b - z wyłączonym
W_,W ,W
.5 l1
~-·Pi~wo lcr.:I
5 -5 o
lt>VIO·FmYO!tmt
!: .:; o
Lł!ViO ·Pruv41 [t mJ
5
receptorem wzroku
c - sprzężenie zwrotne
Pim.P.ii · to PrQ!cień : 5.2

odlld . l.4Y odtld ; 2.!!S
Fi.k 236 Poli:: 73S p~ . 613
(•h.ąoić : 22: Ol~1;,!;
D.l190'it ' ''
F1~!ć· 1 f'l~lflGfł; \1 Pi~.O:t.: 1l
od :t:1 u cd~d. . 7.00 od1\d; 9.60
Fw,:1„~1br.h l ::t
Lt'W(! Prawo Lewo MćVte Le-..,.;i frb1"(1

Pdd 90 P1:ćd 26
,,. T;t
2{i
1B ll
1'.c..ortli:n...:1'< 29.J~
Zestaw badawczy składa się z platformy posturograficznej czteropodporowej, ten-

sometrycznej oraz z zestawu mikrokomputera typu IBM PC z grafiką kolor SVGA wraz
z monitorem i oprogramowaniem (ryc. 28).
Pacjent staje na platformie posturograficznej, a czujniki tensometryczne

sPosóB BADANIA
umieszczone w narożnikach platformy rejestrują momenty sił nacisku na każdy z nich.

Wszystkie sygnały rejestrowane są w systemie komputerowym, gdzie następuje wy-
znaczenie współrzędnych położenia środka ciężkości ciała pacjenta w rzucie na płasz
czyznę podstawy. Analizę położenia rzutu środka ciężkości ciała wykonuje się w na-
stępujących próbach:
w czasie stania przy włączonym receptorze wzroku,

- w czasie stania z wyłączonym receptorem wzroku.
3. OCENA STOPNIA SAMODZIELNOŚCI
Wskaźnik Funkcjonalny „Repty" (WFR)

Oceny tym wskaźnikiem dokonuje się pięcioma grupami testów: samoobsługi, kontroli
zwieraczy, mobilności, możliwości przemieszczenia i komunikowania się.
Każdy element testu ocenia się oddzielnie w skali ?-punktowej.
Grupa I - testy samoobsługi
1. Spożywanie posiłków. Uwzględnia się przekrojenie bułki, posmarowanie, przenie-

sienie pokarmu do ust, żucie, połykanie.
2. Dbałość o wygląd zewnętrzny i higienę osobistą. Uwzględnia się mycie się, mycie
zębów, czesanie, założenie podpaski, golenie, używanie ręcznika.
3. Kąpiel. Uwzględni a się samodzielną kąpiel.
OCENA STOPNIA SAMODZIELNOŚCI
45
4. Ubieranie górnej ·części ciała. Uwzględnia się stopień samodzielności w ubieraniu się
i zapinaniu guzików koszuli, swetra, piżamy, bielizny.
5. Ubieranie dolnej części ciała . Uwzględnia się stopień samodzielności w ubieraniu
spodni, skarpetek bądź rajstop, bielizny osobistej.
Do punktu 4 i 5 należy również zakładanie ortez i protez.
6. Toaleta. Uwzględnia się używanie papieru toaletowego, podmywanie się, zakładanie
pieluchomajtek.
Grupa II - testy kontroli zwieraczy

1. Oddawanie moczu. Uwzględnia się samodzielność korzystania z toalety, moczenie
się mimowolne częściej niż raz w tygodniu, lecz rzadziej niż raz dziennie - 5 pkt,
jeżeli chory wymaga pomocy w założeniu urządzeń pomocniczych i moczy się
częściej niż raz dziennie, lecz potrafi wezwać pomoc - 3 pkt.
2. Oddawanie stolca. Uwzględnia się samodzielność korzystania z toalety, mimowolne

oddawanie stolca częściej niż raz w miesiącu, ale rzadziej niż raz w tygodniu - 5 pkt,
jeżeli wymaga zakładania czopków przez osoby drugie lub lewatywy, nie utrzymuje
stolca częściej niż raz w tygodniu, lecz potrafi wezwać pomoc - 3 pkt.
Grupa III - testy mobilności
1. Przechodzenie z łóżka na krzesło lub na wózek inwalidzki. W teście tym uwzględnia

się: samodzielność zmiany pozycji - 5 pkt, z pomocą - 3 pkt.
2. Siadanie na muszli klozetowej. W teście tym uwzględnia się: samodzielność w ko-
rzystaniu z toalety- 5 pkt, pomoc osób trzecich - 3 pkt.
3. Wchodzenie pod prysznic lub do wanny. W teście tym uwzględnia się: samodzielność
w korzystaniu z wanny lub prysznica - 5 pkt, pomoc osób trzecich - 3 pkt.
4. Przechodzenie samodzielnie z łóżka na wózek inwalidzki.
Grupa IV - testy lokomocyjne

1. Poruszanie się po płaskim terenie. Jeżeli przechodzi minimum 50 m - 7 pkt, jeżeli
przechodzi z użyciem urządzeń pomocniczych i asekuracją co najmniej 20 m - 5 pkt,
jeśli przejeżdża na wózku inwalidzkim samodzielnie, szybko i sprawnie co najmniej
50 m- 5 pkt.
2. Schody: wchodzi na dwa piętra - 7 pkt, wchodzi na jedno piętro, wymaga asekuracji
i urządzeń pomocniczych - 5 pkt.
Grupa V - testy komunikacji

1. Rozumienie słuchowe lub wizualne oznacza rozumienie poleceń słownych i pisem-
nych oraz konwersację.
- rozumie natychmiast i prowadzi konwersacje na tematy złożone i abstrakcyjne -

7 pkt,
OCENA STOPNIA SAMODZIELNOŚCI
46
- rozumie polecenia z opóźnieniem i prowadzi konwersacje lub rozumie tekst o sy-

tuacjach codziennych - 5 pkt,
- rozumie połowę tekstu i konwersacji, potrzebuje dwa razy więcej czasu - 3 pkt,
- rozumie mniej niż 25% - 1 pkt,
- mowa: afazja ruchowa nieznacznego stopnia - 5 pkt, afazja ruchowa lub amnes-
tyczna znacznego stopnia - 3 pkt.
Wskaźnik Funkcjonalny „Repty" (WFR) kwalifikuje chorego do konkretnej kategorii
niepełnosprawności, określając zakres samodzielności i potrzeby pomocy. Dodaje się
punkty wszystkich 15 funkcji ocenianych przez WFR, a uzyskaną sumę punktów dzieli
przez 15. Daje to wskaźnik, który waha się od 1 do 7:
- 6-7 pkt- w pełni samodzielny, niewymagający żadnej pomocy,
- 4-5,9 pkt - samodzielny pod warunkiem zastosowania środków pomocniczych lub
dokonania określonych modyfikacji w otoczeniu,
- 2,1-3,9 pkt - konieczny nadzór osób trzecich w pewnych czynnościach lub
w większości czynności codziennych,
- 1-2 pkt - konieczna fizyczna pomoc przy pewnych lub wszystkich czynnościach co-
dziennych.
wskaźnik Barthela
Oceny ogólnej sprawności pacjenta dokonuje się na podstawie 10 testów:
1. Spożywanie posiłków.
2. Przechodzenie z łóżka na wózek.
3. Higiena osobista (mycie, golenie się).
4. Korzystanie z toalety, rozpinanie, zapinanie.
5. Kąpiel.
6. Poruszanie się po płaskim terenie.
7. Wchodzenie i schodzenie po schodach.
8. Ubieranie się łącznie ze sznurowaniem obuwia.
9. Kontrola stolca.
10. Kontrola pęcherza moczowego.
Wskaźnik ten jest uznawany za najbardziej efektywny w ocenie stopnia niepełno
sprawności ruchowej. Dokonuje się jej na podstawie liczby punktów. Punkty przyznaje
się w zależności od czasu wykonania czynności i ilości pomocy potrzebnej badanemu
do wykonania testów. Za pełną niezależność przy wykonywaniu każdego testu pacjent
otrzymuje 10 pkt. W sumie może uzyskać 100 pkt.
Punktacja oceny pacjenta według skali Barthela:

0-20 pkt - stan pacjenta bardzo ciężki,
21-85 pkt - stan pacjenta średnio ciężki,
86-100 pkt - stan pacjenta lekki.
1. Podstawy anatomiczme
48
2. Wywiad
r· Sposób wyszukiwania p11nktów kostnych 49
50
14. Ocena wzrokowa .
r·Badanie J'lalpacyjne,i:qilF-'llZllZZIZIDln:cifm-'
.6 . Ocena czy,nnmściowa stawów skroniowo-żuchwowych
50
50
53
6.1 . Orientacyjna oeeoa wchu czynnego
53
6.2. Ocena zakresu _
t;iiem1e!:':}o mzwierania ust
54
6.3. Pomiar ruchów czynnych stawów skroniowo-żuchwowych
55
PODSTAWY ANATOMICZNE
48
1. PODSTAWY ANATOMICZNE
Staw skroniowo-żuchwowy wraz z mięśniami żwaczami, podżuchwowymi i mięśniem
dwubrzuścowym stanowią jedną jednostkę czynnościową zwaną zespołem żuchwowa
-czaszkowym. Jest to jeden z najbardziej złożonych stawów ludzkiego ciała .
Staw skroniowo-żuchwowy, a więc staw między kością skroniową a żuchwą, utworzony

jest przez następujące struktury:
- panewk ę stawu skroniowo-żuchwowego:
tworzy ją dół żuchwowy, należący do
części łuskowej kości
skroniowej - jest to płaska jama na tylnym końcu wyrostka
jarzmowego, przed którą wystaje od dołu guzek stawowy, przy czym tylko przednia
część dołu pokryta jest chrząstką włóknistą i należy do stawu,
- głowę stawu skroniowo-żuchwowego: stanowi ją głowa żuchwy, poprzecznie usta-
wiony krążek na wyrostku kłykciowym żuchwy, o promieniu krzywizny o wiele
mniejszym niż promień panewki,
- krążek stawowy: zbudowany z chrząstki włóknistej przymocowanej do torebki sta-
wowej w taki sposób, że jama stawowa zostaje podzielona na dwie komory,
- torebkę stawową (ryc. 29): sięga ona z tyłu aż do szczeliny skalista-bębenkowej
(między częścią skalistą a bębenkową kości skroniowej), przez którą struna bęben
kowa opuszcza czaszkę, z przodu natomiast do torebki włączony jest guzek stawowy;
od strony przyśrodkowej i bocznej wiotką torebkę wzmacniają naprężone mostki
łącznotkankowe,
- więzadła: więzadło rylcowa-żuchwowe (ryc. 29), biegnące do kąta żuchwy, i więza
dło klinowo-żuchwow e, biegnące do języczka żuchwy, które współd ecydują o moż
liwości wykonywania ruchów w stawie skroniowo-żuchwowym.
Z ruchów mo żliwych do wykonania w stawach skroniowo-żuchwowych należy wy-
odrębnić trzy główne:
więzadło
rylcowa-żuchwowe _ _ _ _ _ _ _ _ _ __,.
Ryc. 29. Staw skroni owo-żuchwowy

49
1. Ruch zawiasowy, który odbywa się podczas otwierania i zamykania ust. W czasie
ruchu głowy żuchwy obracają się wokół osi poprzecznej. Każda głowa żuchwy ślizga
się po krążku stawowym w przód przy otwieraniu, a w tył podczas zamykania ust.
Punkt obrotu żuchwy leży w środku gałęzi żuchwy.
2. Ruch ślizgowy, polegający na przesuwaniu żuchwy w przód i w tył przy otwartych
lub zamkniętych ustach.
3. Ruch mielący, polegający na obracaniu się żuchwy wokół osi pionowej. Podczas gdy
jedna głowa żuchwy ślizga się do przodu, druga obraca się wokół przebiegającej przez
nią osi pionowej. Obydwa stawy skroniowo-żuchwowe wykonują płynne ruGhy
ślizgowe i obrotowe.
2.WYWIAD
Pacjent zgłasza występowanie:
• odgłosów tarcia
INTERPRFrACJA Mogą wskazywać na zmiany artretyczne.
• trzasków podczas otwierania i zamykania ust w różnych momentach
INTERPRETACJA Mogą wskazywać na przemieszczenie krążka stawowego.
• zmiennych trzasków podczas kilkakrotnego otwierania ust
INTERPRFrACJA Mogą wskazywać na nadmierną ruchomość krążka stawowego i/lub trzaski
więzadła bocznego.
• trzasku w końcowej fazie ruchu
INTERPRFrACJA Może wskazywać na nadmierną ruchomość głowy żuchwy.
• ograniczenia otwierania ust

INTERPRETACJA Może wskazywać na dysfunkcję stawów skroniowo-żuchwowych i/lub
mięśni .
Pacjent zgłasza ból w obrębie głowy, stawów skroniowo-żuchwowych, karku:

• ból i odgłosy podczas ruchów biernych i/lub czynnych oraz ból przy napięciu izo-
metrycznym
INTERPRETACJA Mogą wskazywać na zaburzenia czynnościowe zespołu czaszkowo-żuch
wowego na tle stawowym.
• ból podczas napięcia izometrycznego
INTERPRETACJA Może wskazywać na zaburzenia czynnościowe zespołu czaszkowo-żuch
wowego na tle mięśniowym.
• zaburzenie czucia podczas napięcia izometrycznego mięśni okolicy stawów skro-

niowo-żuchwowych oraz zmniejszenie napięcia mięśni przy ruchach czynnych/
biernych
INTERPRETACJA Może wskazywać na neurogenne pochodzenie zaburzeń czynnościowych
zespołu czaszkowo-żuchwowego oraz zmiany zgryzu.
WYSZUKIWANIE PUNKTÓW KOSTNYCH
50
3. SPOSÓB WYSZUKIWANIA PUNKTÓW KOSTNYCH
głowa żuchwy
POlYOA WYJśc1owA Siad bokiem do badającego.
WYSZUKIWANIE PUNKTów Badający układa

opuszki palców wskazującego i środkowego z przodu
w okolicy otworu słuchowego. Przesuwając je ku górze, wyczuwa łuk jarzmowy, na którego
dolnej powierzchni leży panewka stawu skroniowo-żuchwowego. Głowę żuchwy wy-
czuwa się poniżej łuku jarzmowego podczas ruchów żuchwy.
4. OCENA WZROKOWA
OCENA Z PRZODU
POlYOA WYJśc1owA Siad przodem do badającego.
symetria twarzy
W warunkach prawidłowych kształt twarzoczaszki po lewej i prawej stronie
INTIRPRITAOA
jest podobny. Zauważalna asymetria może być następstwem wady zgryzu, przerostu
mięśni lub obrzęków wynikających ze stanu zapalnego.
okluzja*
W warunkach prawidłowych żuchwa jest ustawiona symetrycznie. Asyme-
INTIRPRITAOA
tryczne jej ustawienie jest następstwem nierównego wypełnienia ubytków, źle założo
nej korony czy mostka i może być przyczyną zaburzeń czynnościowych stawów skro-
niowo-żuchwowych.
OCENA Z BOKU
PolYOA WYJśc1owA Siad bokiem do badającego.
zwarcie zębów
INTIRPRITAOA W warunkach prawidłowych górne siekacze powinny stać przed dolnymi -

zwarcie nożycowe. Na wadę może wskazywać ustawienie siekaczy jedne na drugich -
zwarcie obcęgowate, lub dalekie wysunięcie żuchwy do przodu, gdy górne siekacze
ustawione są ukośnie do przodu, a zęby szczęki wystają przed zęby ż uchwy i ustawione
są troch ę do boku.
5. BADANIE PALPACYJNE
BADANIE PALPACYJNE SKÓRY I TKANKI PODSKÓRNEJ

POlYOA WYJśc1owA Siad, głowa w położeniu frankfurckim.
sposós BADANIA Badający delikatnie układa opuszki wszystkich palców po bokach twarzy
i ocenia ciepłotę, grubość, miękkość oraz konsystencję skóry.
* Okluzja - wymuszona pozycja stawu skron iowo -ż uchwowego przy zamk niętych ustach i pełnym kon-
takcie obu rzędów zębów w wyniku silnego napięcia mięśni żuchwy.
BADANIE PALPACYJNE
51
W warunkach prawidłowych skóra jest ciepła, miękka, gładka, o jednakowej

INTERPRETACJA
konsystencji. Podwyższona temperatura, skóra wilgotna, szorstka, bardziej napięta

i nadmiernie wrażliwa na dotyk mogą wskazywać na zaburzenie wynikające z podraż
nienia gałązki tylnej nerwu rdzeniowego.
BADANIE PALPACYJNE MIĘŚNI
mięsień żwacz (ryc. 30a)

POlYCJA WYJśc1owA Siad, głowa w położeniu frankfurckim.
sPosóB BADANIA Badający układa opuszkę
palca wskazującego tuż pod łukiem jarzmowym,
do przodu od stawu skroniowo-żuchwowego i delikatnie uciska mięsień w czasie
zwiększania i zmniejszania przez pacjenta zaciskania zębów.
W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Ból może wskazywać

INTERPRETACJA
na wzmożone napięcie mięśnia, w wyniku czego obserwuje się zgrzytanie zębami i ich
zaciskanie - bruksizm, oraz bóle głowy.
mięsień skrzydłowy przyśrodkowy (ryc. 30b)

POlYCJA WYJśc1owA Siad bokiem do badającego, głowa lekko odchylona do tyłu.
sPosóB BADANIA Badający układa opuszkę palca wskazującego jednej ręki w okolicy kąta
żuchwy, a drugiej wewnątrz ust pacjenta na przyśrodkowej części kąta żuchwy i wy-
konuje delikatny ucisk.
W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Wrażliwość na ucisk
INTERPRETACJA
i odczuwany ból mogą wskazywać na zaburzenia w obrębie stawu skroniowo-żuch

wowego.
m. skroniowy
m. dwubrzuścowy
m. skrzydłowy boczny
m. skrzydłowy przyśrodkowy
Ryc. 30. Mięśnie działające na staw skroniowo-żuchwowy

BADANIE PALPACYJNE
52
mięsień skroniowy (ryc. 30a)

POlYOA WYJśc1owA Siad bokiem do badającego, głowa w położeniu frankfurckim.
sPosóB BADANIA Badający układa
opuszki palców wskazującego i środkowego w tylnej części
dołu skroniowego i wykonując ucisk, przesuwa je w kierunku łuku jarzmowego. Badanie
przeprowadza się w spoczynku i podczas skurczu mięśnia.
INTERPRETAOA W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Wrażliwość na ucisk
oraz ból mogą świadczyć o zaburzeniach w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego.
mięśnie: mostkowo-obojczykowo-sutkowy (opisany w odcinku szyjnym - ryc. 30a),

dwubrzuścowy (ryc. 30a), skrzydłowy boczny (ryc. 30b)
sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców obu rąk w okolicy podżuchwowej prawej
i lewej, a następnie ocenia stan napięcia mięśni.
W warunkach prawidłowych napięcie mięśni jest podobne po obu stronach.
INTERPRETAOA
Różnica w napięciu mięśni powoduje nieprawidłowe ustawienie chrząstki gnykowej

i tarczowej.
Test oporu
POlYOA WYJśc1owA Siad, głowa w pozycji frankfurckiej, usta otwarte na więcej niż 25 mm.
sposóB BADANIA Badający układa
palec wskazujący i środkowy pod brodą, a kciuk na dol-
nych siekaczach. Pacjent kolejno otwiera usta i wysuwa żuchwę - protruzja przeciwko
oporowi (ryc. 3la).
INTERPRETAOA W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Ból może wskazywać
na podrażnieni e mięśni.
mięśnie: skrzydłowy przyśrodkowy (ryc. 30b), żwacz (ryc. 30a)

POlYOA WYJśc1owA Siad, głowa w pozycji frankfurckiej, usta otwarte.
kciuk i palec wskazujący między siekacze i przeciwdziała
zamykaniu ust- przywodzenie żuchwy (ryc. 31b).
na_podrażnienie mięśni.
mięsień dwubrzuścowy (ryc. 30a)

POlYOA WYJśc1owA Siad, głowa w pozycji frankfurckiej, usta otwarte, żuchwa wysunięta.
sPosóB BADANIA Badający układa kciuk na przedniej powierzchni siekaczy górnych, a palec
wskazujący na tylnej powierzchni siekaczy dolnych i przeciwdziała cofaniu żuchwy -
retruzja (ryc. 31c).
na podrażnienie mięśnia.
mięśnie: skrzydłowy przyśrodkowy, skrzydłowy boczny, dwubrzuścowy, żwacz

POlYOA WYJśc1owA Siad, głowa w pozycji frankfurckiej, usta otwarte.
BADANIE PALPACYJNE
53
Ryc. 31 . Test oporu dla odwodzenia i wysuwania żuchwy (a), przywodzenia żuchwy (b),
cofania żuchwy (c), ruchów bocznych żuchwy (d)
sposóB BADANIA Badający układa opuszkę palca wskazującego na górnym kle, a kciuka tej
samej ręki na dolnym kle po przeciwnej stronie i przeciwdziała ruchowi bocznemu
żuchwy. Przy zmianie kierunku ruchu zmiana chwytu (ryc. 3 ld).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Ból może wskazywać
na podrażnienie mięśni.
6. OCENA CZYNNOŚCIOWA
STAWÓW SKRONIOWO-ŻUCHWOWYCH
6.1. ORIENTACYJNA OCENA RUCHU CZYNNEGO
ruchy boczne
POlYCJA WYJśc1owA Siad bokiem do badającego, głowa w położeniu frankfurckim.
sposóB ocENY Badający układa
opuszki palców wskazującego i środkowego do przodu od
otworu słuchowego zewnętrznego na bocznej powierzchni twarzy tuż pod łukiem jarz-
mowym i ocenia ruchy.
W warunkach prawidłowych zakres ruchu jest symetryczny i bezbolesny. Ból
INTERPRETACJA
i różnica w zakresach ruchów może wskazywać na zaburzenia czynnościowe i/lub

zmiany zapalne w stawach skroniowo-żuchwowych.
OCENA CZYNNOŚCIOWA
54
Ryc. 32. Ocena orientacyjna ruchu czynnego Ryc. 33. Ocena zakresu czynnego
odwodzenia i przywodzenia żuchwy rozwierania ust
ruchy otwierania i zamykania ust -

odwodzenia i przywodzenia żuchwy
sPosósocENY Badający układa opuszki palców na bocznej powierzchni twarzy na poziomie
otworu słuchowego zewnętrznego tuż pod łukiem jarzmowym i ocenia ruchy (ryc. 32).
W warunkach prawidłowych ruchy są bezbolesne. Ból może wskazywać na

INTIRPRETAOA
zaburzenia czynnościowe i/lub zmiany zapalne w stawach skroniowo-żuchwowych.
ruchy wysuwania i cofania żuchwy

sPosósocENY Badający układa opuszki palców na bocznej powierzchni twarzy na poziomie
otworu słuchowego zewnętrznego tuż pod łukiem jarzmowym i ocenia ruchy.
W warunkach prawidłowych ruch jest bezbolesny. Ból może wskazywać
1NTIRPRETAOA
na zaburzenia czynnościowe i/lub zmiany zapalne w stawach skroniowo-żuchwowych.
rozwieranie ust
PolYaA WYJśc1owA Siad przodem do badającego, głowa w położeniu frankfurckim.
sPosóB ocENY Pacjent rozwiera usta i umieszcza między górnymi a dolnymi siekaczami
palce własne j ręki zgięte w stawach międzypa liczkowych (ryc. 33).
INTIRPRETAOA W warunkach prawidłowych rozwarcie ust pozwala pacjentowi na umiesz-
czenie między górnymi a dolnymi siekaczami dwóch palców własnej rę ki, zgiętych
w stawach międzypaliczkowych. Podbródek w czasie otwierania ust powinien poruszać
się w linii pionowej, bez odchylania w jedną ze stron. Ból i zmniejszenie zakresu ruchu
mogą wskazywać na zaburzenia czynnościowe i/lub zmiany zapalne w stawach skro-
niowo-żuchwowych.
6.2. OCENA ZAKRESU BIERNEGO ROZWIERANIA UST

POlYOA WYJśc1owA
Siad przodem do badającego, głowa w położeniu frankfurckim, usta ma-
ksymalnie otwarte.
OCENA ZAKRESU BIERNEGO ROZWIERANIA UST
55
SPOSÓB OCENY Badający układa opuszkę kciuka

na brzegu górnych zębów, natomiast opuszkę
III palca na brzegu dolnych zębów i biernie
zwiększa otwarcie ust (ryc. 34).
INTERPRETAOA W warunkach prawidłowych moż

liwe jest bierne bezbolesne zwiększenie otwar-
cia ust o mniej więcej 4 mm. Ograniczenie
ruchomości żuchwy może wskazywać na dys-
funkcję stawów skroniowo-żuchwowych lub/i
zaburzenia czynności mięśni. Ryc. 34. Ocena zakresu biernego rozwierania ust
6.3. POMIAR RUCHÓW CZYNNYCH STAWÓW SKRONIOWO-ŻUCHWOWYCH
POMIAR LINIJNY
otwieranie ust (odwodzenie żuchwy)
PozroA WYJśc1owA Siad przodem do badającego, głowa w położeniu frankfurckim .

Pacjent maksymalnie otwiera usta. Badający mierzy odległość mi ędzy brze-
sPosóB POMIARU
gami siekaczy. Następnie biernie powiększa zakres ruchu i ponownie dokonuje pomiaru
(ryc. 35a).
W warunkach prawidłowych zakres ruchu czynnego wynosi około 40 mm,
INTERPRETAOA
a ruchu biernego zwiększa się o około 4 mm. Zmniejszenie zakresu ruchu i ból mogą
wskazywać na dysfunkcję stawów skroniowo-żuchwowych.
ruch boczny żuchwy
PozroA WYJśc1owA Siad, głowa w położeniu frankfurckim.

sPosóB POMIARU Pacjent wykonuje ruch boczny żuchwy, badający mierzy odległość między
linią środkową siekaczy górnych i dolnych (ryc. 35b).
INTERPRETAOA W warunkach prawidłowych odległość wynosi około 10 mm. Zakres ruchu
mniejszy niż
5 mm może wskazywać na zaburzenie wewnątrztorebkowe.
Ryc. 35. Pomiar ruchu

czynnego odwodzenia
żuchwy (a) i ruchu
czynnego żuchwy
w bok (b)
OCENA CZYNNOŚCIOWA
56
aksjografia - metoda pomiaru zakresu ruchu

w stawach skroniowo-żuchwowych
POlYCJA WYJśc1owA
Siad, głowa w położeniu frankfurc-
kim, oparta o zagłówek fotela.
Aksjograf, zamocowany w otworach
sPosós POMIARU
słuchowych zewnętrznych, rejestruje położenie

szczęki względem płaszczyzny frankfurckiej
w czasie wysuwania i cofania żuchwy oraz ruchu
bocznego żuchwy i jej odwodzenia (ryc. 36). Na
podstawie uzyskanego wykresu aksjograficz-
nego, po porównaniu ze znormalizowanymi tra-
sami aksjograficznymi, można stwierdzić zabu-
rzenia funkcji stawów.
Ryc. 36. Badanie aksjograficzne

58
58
58
59
59
60
60
62
62
63
64
64
64
65
66
66
68
69
70
70
77
83
86
58
Podstawowym zadaniem kręgosłupa jest utrzymywanie konstrukcji szkieletu jako
stałego punktu odniesienia dla ruchów kończyn i głowy, miejsca przyczepu mięśni oraz
narządów wewnętrznych, a także ochrona rdzenia kręgowego - najwrażliwszej na
urazy części ośrodkowego układu nerwowego. Dlatego tak ważna jest maksymalna
stabilność konstrukcji kręgosłupa. Stąd określa się, że kręgosłup jest na tyle stabilny,
na ile to możliwe, i tak ruchomy, na ile to potrzebne. Czynność kręgosłupa jest więc
kompromisem między największą stabilnością a pożądaną ruchomością. Istnieje kilka
ściśle ze sobą współdziałających układów w obrębie samego kręgosłupa, które odpo-
wiadają za kontrolę i jego stabilność. Są to układy: kostny, więzadłowy i mięśniowy.
1.1. UKŁAD KOSTNY

Kręgosłup tworzą 33-34 nieparzyste kręgi, ułożone jeden nad drugim. Ze względu na
lokalizację kręgu wyodrębnia się:odcinek szyjny, zbudowany z 7 kręgów szyjnych,
odcinek piersiowy - 12 kręgów piersiowych, odcinek lędźwiowy - 5 kręgów lędźwio
wych, kość krzyżową - 5 kręgów krzyżowych i kość guziczną, utworzoną przez 4-5
kręgów guzicznych.
Ruchomość w poszczególnych odcinkach kręgosłupa zależy od ukształtowaniatzw.

triady stawowej, w której skład wchodzą krążek międzykręgowy oraz para stawów
międzywyrostkowych . Wysokość krążków międzykręgowych decyduje głównie o wiel-
kości zakresów ruchów, natomiast przestrzenne położenie powierzchni stawowych
stawów międzykręgowych decyduje o jego kierunku. Jedynym niezależnym ruchem
kręgosłupa na całej jego długości jest ruch w płaszczyźnie strzałkowej, natomiast ruch
zgięcia bocznego odbywa się zawsze z rotacją. Ruch kręgosłupa w płaszczyźnie
czołowej jest więc zawsze kombinacją skłonu w bok i rotacji. Analogicznie: nie ma
ruchu rotacji kręgosłupa bez jego skłonu w bok. Kierunek współruchów zależy od
przestrzennego usytuowania powierzchni stawowych krążków międzykręgowych oraz
wielkości krzywizny przednio-tylnej kręgosłupa.
W odcinku szyjnym kręgosłupa na poziomie stawu szczytowo-potylicznego kierunek

rotacji jest przeciwny do kierunku skłonu. Na poziomie kręgów Cz-C7 kierunek rotacji
jest zgodny z kierunkiem skłonu kręgosłupa w bok.
W odcinku piersiowym i l ędźwiowym, przy prawidłowo ukształtowanych krzywiznach
przednio-tylnych kręgosłupa, kierunek rotacji jest przeciwny do kierunku skłonu w bok.
Zmiana wielkości krzywizny przednio-tylnej kręgosłupa sprawia, że kierunek rotacji
i skłonu w bok jest zgodny.
1.2. UKŁAD MIĘŚNIOWY

Zapewnia on stabilizację czynną kręgosłupa i charakteryzuje się zmiennością napięć,
uzależnioną od rozkładu segmentarnych środków ciężkości. Podstawowym warunkiem
zapewnienia równowagi mechanicznej jest, aby środki ciężkości poszczególnych seg-
mentów ciała - głowy, klatki piersiowej, miednicy - równoważyły się. Przemieszczenie
UKŁAD MIĘŚNIOWY
59
środka ciężkości, choćby tylko jednego segmentu ciała, powoduje zaburzenie równo-
wagi ogólnej i kompensacyjne przemieszczenie pozostałych segmentów.
Mięśnie odpowiedzialne za czynną równowagę kręgosłupa dzielą się na trzy układy
odniesienia:
I układ odniesienia - mięśnie krótkie - przykręgosłupowe (m. poprzeczno-kolcowy,
m. kolcowy, m . półkolcowy, mm. międzykolcowe, międzypo
przeczne, m. wielodzielny, mm. skręcające). Pełnią one funk-
cję stabilizatorów kręgosłupa.
II układ odniesienia - długie mięśnie grzbietu (m. biodrowo-żebrowy, m. najdłuż

szy grzbietu) - bezpośrednio związane z kręgosłupem.
III układ odniesienia - mięśnie działające zarówno na kręgosłup, jak i na kończyny
dolne.
1.3. UKŁAD WIĘZADŁOWY
Zadaniem tego układu jest stabilizacja, ograniczenie nadmiernej ruchomości kręgosłupa

oraz osłona struktur wewnątrzkanałowych. Należą do nich:
- więzadło podłużne przednie i tylne, które ze względu na dużą elastyczność w nie-
wielkim stopniu ograniczają ruchy kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej i po-
przecznej,
- więzadła żółte i międzypoprzeczne(ryc. 37a), które ograniczają głównie ruchy
w płaszczyźnie czołowej i poprzecznej,
- więzadła międzykolcowe i nadkolcowe (ryc. 37b), które ograniczają głównie ruchy
zgięcia w płaszczyźnie strzałkowej.
1.4. KRZYWIZNY KRĘGOSŁUPA
Krzywizny - szyjna i lędźwiowa - są giętkie, o znacznej ruchomości, natomiast krzy-

wizna piersiowa jest strefą o małej ruchomości. Duża ruchomość odcinka szyjnego
więzadła
międzypoprzeczne
więzadła
nad kolcowe
Ryc. 37. Układ więzadłowy kręgosłupa

60
kręgosłupa jest możliwa dzięki małym wymiarom trzonów w stosunku do wysokości

krążków mię dzykręgowych. Krzywizna lędźwiowa swą ruchomość zawdzięcza w dużej
mierze wysokim krążkom międzykręgowym oraz budowie wyrostków stawowych i kol-
czystych. Ruchomość ta jest znaczna w skłonach zarówno w przód, jak i w tył i rozkłada
się równomiernie w całym odcinku. Krzywiznę piersiową z powodu jej zespolenia
z klatką piersiową oraz budowy kręgów cechuje mała ruchomość, zwłaszcza na jej szczy-
cie. Dotyczy to przede wszystkim skłonu w tył, w którym to ruchu główną przeszkodę
stanowi dachówkowaty układ wyrostków kolczystych i kształt wyrostków stawowych .
Ruchy zgięcia w przód nie napotykają podobnych przeszkód, czym można tłumaczyć
łatwość zwiększania się kifozy piersiowej.
Zwiększone możliwości ruchów w poszczególnych kierunkach występują w tzw. punk-

tach kluczowych kręgosłupa. Należądo nich:
- połączeni e głowowo-szyjne (C 0-Ci): występują tu ruchy zginania, prostowania,
zgięcia bocznego, rotacji oraz ruchy wielopłaszczyznowe,
- połączenie szyjno-piersiowe (C1 Th 1): ruchy jak wyżej, ale w znacznie większym
zakresie,
- połączenie piersiowo-lędźwiowe {Th 12-L 1 ): ruchy zginania, prostowania, zgięcia
bocznego i rotacji,
- połączenie lędźwiowo-krzyżowe {L_,-S 1 ): ruchy zginania, przeprostu i zgięcia bocznego.
W miejscach tych, przy dodatkowych obciążeniach, istnieją wyjątkowe możliwości
przeciążenia i powstania tym samym choroby przeciążeniowej .
2.WYWIAD
Pacjent zgłasza dolegliwości bólowe:
• pojawiające się okresowo, napadowo, początkowo o niewielkiej intensywności
i krótkotrwałe, w miarę upływu czasu wydłużające się - o większym nasileniu,
• zlokalizowane w różnych odcinkach kręgosłupa, często w połączeniu z zaburzeniami
wegetatywnymi,
• po dłuższym obciążeniu kręgosłupa,
• po dłuższym odpoczynku - spaniu lub siedzeniu,

• po oziębieniu, infekcjach, przy gwałtownej zmianie pogody, w czasie trwania mie-
siączki, w okresie menopauzy, po wzruszeniach, stresie.
INTERPRETACJA Są to typowe cechy zaburzeń pochodzenia kręgosłupowego.

guzowatość potyliczna zewnętrzna
POZYCJA WYJśc1owA Siad tyłem do badającego.

61

opuszki palców II, III i IV na tylnej powierzchni
karku i przesuwa je ku górze wzdłuż linii wyrostków kolczystych kręgosłupa szyjnego,
przechodząc na k. potyliczną czaszki w kierunku szwu strzałkowego. Guzowatość po-
tyliczną zewnętrzną wyczuwa jako wypukłość kostną.
wyrostki kolczyste
POZYCJA WYJśc1owA
Przy wyszukiwaniu wyrostków kolczystych odcinka szyjnego kręgo
słupa siad tyłem do badającego, skłon głowy w przód, przy wyszukiwaniu wyrostków
kolczystych odcinka piersiowego i lędźwiowego kręgosłupa skłon tułowia w przód-
WYszuKIWANIE PUNKTów Badający układa opuszkępalca wskazującego na guzowatości poty-
licznej zewnętrznej
i przesuwa palec w dół, wzdłuż linii kręgosłupa . Wyrostki kolczyste
kręgosłupa wyczuwane są jako punktowa wypukłość kostna. W czasie przesuwania
opuszki palca badający wyczuwa „rytm" wznoszenia i obniżania, który jest skutkiem
naprzemiennie występujących wyrostków kolczystych i przestrzeni między nimi.
wyrostek barkowy łopatki
POZYCJA wYJśc1owA Siad tyłem do badającego.
WYSZUKIWANIEPUNKTóW Badający układa

opuszki palców na grzebieniu łopatki i przesuwa je
wzdłuż grzebienia w stronę boczną aż do momentu, w którym wyczuje krawędź usta-
wioną prostopadle do grzebienia łopatki. Wyrostek barkowy wyczuwany jest jako wy-
pukłość kostna leżąca w bok od obojczyka.
brzeg przyśrodkowy łopatki

opuszki palców po stronie przyśrodkowej dolnego
kąta łopatkii przesuwa je prawie pionowo ku górze. Brzeg przyśrodkowy łopatki leży
w odległości około szerokości trzech palców od płaszczyzny pośrodkowe j ciała.
dolny kąt łopatki
WYSZUKIWANIEPUNKTów Badający układa

opuszki palców na łopatce pacjenta, który wykonuje
naprzemienne ruchy odwodzenia i przywodzenia ramienia po stronie badanej. Podczas
odwodzenia ramienia kąt dolny łopatki oddala się od kręgosłupa.
obojczyk
POZYCJA WYJśc1owA Siad przodem do badającego.

opuszki palców w dole szyjnym, leżącym bezpo-
średnio nad mostkiem. (Po każdej stronie dołu szyjnego koniec mostkowy obojczyka
wyczuwany jest w postaci wyniosłości kostnej). Następnie przesuwa opuszki palców
w kierunku bocznym, wyczuwając powierzchnię tylno-górną i przednio-dolną obojczyka.
OCENA WZROKOWA
62
4. OCENA WZROKOWA
4.1. OCENA UKSZTAŁTOWANIA KRĘGOSŁUPA I TUŁOWIA

W PŁASZCZYŹNIE CZOŁOWEJ
OCENAZTYtu
POZYCJA WYJśc1owA Stanie lub siad tyłem do badającego.
linia przebiegu wyrostków kolczystych

W warunkach prawidłowych, w obu pozycjach, wyrostki kolczyste powinny
INTERPRETACJA
leżećna jednej linii prostej. Odchylenie położenia wyrostków od tej linii wskazuje
na zaburzenie osi mechanicznej kręgosłupa. Natomiast zaburzenie położenia wyrost-
ków kolczystych tylko w pozycji stojącej wynika ze zmian w obrębie miednicy i kkd.
symetria kątów szyjno-barkowych

warunkach prawidłowych kąty szyj no-barkowe powinny być symetryczne,
INTERPRETACJA W
a ich zarys łagodny. Asymetria kątów szyjna-barkowych może wynikać z zaburzeń

równowagi napięć mięśniowych w tej okolicy i/lub zmian przestrzennego ustawienia
kręgosłupa.
symetria ustawienia łopatek

W warunkach prawidłowych położenie obu łopatek jest symetryczne. Górne
INTERPRETACJA
i dolne kąty łopatek leżą na tej samej wysokości, są jednakowo oddalone od linii
wyrostków kolczystych kręgosłupa oraz przylegają do tylnej ściany klatki piersiowej.
Różnice w symetrii ustawienia łopatek . wskazują na zaburzenia osi mechanicznej
kręgosłupa i/lub zaburzenie symetrii napięć mięśni. Odstawanie łopatek od tylnej
ściany klatki piersiowej może być następstwem osłabie nia mięśni je stabilizujących
i/lub zmian wielkości kifozy piersiowej wraz ze zmianą kształtu klatki piersiowej.
symetria trójkątów talii

W warunkach prawidłowych trójkąty talii są symetryczne i zlokalizowane
INTERPRETACJA
na tym samym poziomie. Ich asymetria wskazuje na zaburzenia osi mechanicznej kręgo
słupa w odcinku lędźwiowym, zmiany w obrębie miednicy oraz kkd. i/lub zaburzenia
symetrii napięć mięśni.
OCENA Z PRZODU
POZYCJA WYJśc1owA Stanie przodem do badającego.
zarys mięśni szyi

INTERPRETACJA prawidłowych mm. mostkowo-obojczykowo-sutkowe oraz
W warunkach
mm. pochyłe położone są
symetrycznie. Chrząstka tarczowa krtani znajduje się na linii
pośrodkowej ciała, powyżej dołu szyjnego. Asymetryczne ustawienie głowy i szyi może
wskazywać na zaburzenie równowagi napięć mięśni . Boczne przesunięcie chrząstki
tarczowej krtani, asymetria okolicy podżuchwowej, aż do kąta żuchwy wskazuje na
różnicę w napięciu mm. dwubrzuścowych.
KRĘGOSŁUP I TUŁÓW W PŁASZCZYŹNIE CZOŁOWEJ
63
poziom linii barków ·

W warunkach prawidłowych barki ustawione są symetrycznie, a zarys
INTERPRETACJA
m . czworobocznego części zstępującej oraz mm. dźwigaczy łopatki jest łukowaty. Brak
symetrii ustawienia barków wskazuje na zmianę ustawienia kręgosłupa i/lub asyme-
tryczne napięcie mięśni. Obustronne wzmożone napięcie mięśni prowadzi natomiast
do symetrycznej zmiany ich zarysu i wielkości kąta szyjna-barkowego.
zarys mięśni piersiowych

W warunkach prawidłowych zarys mięśni piersiowych jest symetryczny.
INTERPRETACJA
Przesunięciebarków i ramion do przodu może wskazywać na przykurcz górnej, oboj-
czykowej części mm. piersiowych. Tendencja do garbienia się może być skutkiem
przykurczu części mostkowo-żebrowej m. piersiowego większego.
zarys dolnych łuków żebrowych
W warunkach
INTERPRETACJA prawidłowych dolne łuki żebrowe mają przebieg syme-
tryczny. Ich asymetryczne położenie wskazuje na zmiany ustawienia kręgosłupa lub
zmiany pokrzywicze.
ocena zarysu bocznego mięśni brzucha

W warunkach prawidłowych pępek usytuowany jest w linii pośrodkowej
INTERPRETACJA
ciała, a powłoki
brzucha są symetrycznie ukształtowane. Asymetria położenia pępka
lub powłok brzusznych wskazuje na różnice napięć mięśni oraz na zaburzenie osi
mechanicznej kręgosłupa w odcinku piersiowo-lędźwiowym lub lędźwiowym. Uwy-
puklenie pępka może być następstwem osłabienia mięśni brzucha.
4.2. OCENA UKSZTAŁTOWANIA KRĘGOSŁUPA I TUŁOWIA

W PŁASZCZYŹNIE STRZAŁKOWEJ
POZYCJA wY1śc1owA Stanie lub siad bokiem do badającego.
kształt i wielkość fizjologicznych krzywizn kręgosłupa
W warunkach prawidłowych kręgosłup charakteryzuje się wygięciem ku

INTERPRETACJA
przodowi w odcinku szyjnym - lordoza szyjna, wygięciem do tyłu w odcinku piersio-
wym - kifoza piersiowa, wygięciem ku przodowi w odcinku lędźwiowym - lordoza
lędźwiowa oraz do tyłu w odcinku krzyżowym - kifoza krzyżowa. Wszystkie krzywizny
w postawie stojącej są łagodnie zaznaczone. W pozycji siedzącej natomiast lordoza
lędźwiowa jest zniesiona. Zmiany wielkości krzywizn przednio-tylnych wskazują na
zaburzenie osi mechanicznej kręgosłupa w tej płaszczyźnie. W zależności od lokalizacji
i wielkości zaburzenia powstają zmiany patologiczne zwane wadami postawy.
ustawienie głowy
W warunkach prawidłowych głowa jest ustawiona nad klatką piersiową

INTERPRETACJA
w pozycji frankfurckiej. Zmiana ustawienia głowy wskazuje na zaburzenie wielkości
krzywizny przednio-tylnej kręgosłupa i/lub różnicę napięć mięśniowych.
OCENA WZROKOWA
64
wysklepienie klatki piersiowej

W warunkach prawidłowych przednia ściana klatki piersiowej jest częścią
INTERPRETACJA
ciała najdalej wysuniętą ku przodowi. Zmiany w wysklepieniu klatki piersiowej wska-

zują na jej wady lub są następstwem wad postawy ciała.
uwypuklenie brzucha
W warunkach prawidłowych brzuch jest płaski i niewystający przed płasz
INTERPRETACJA
czyznę klatki piersiowej. Jego wystawanie świadczy o osłabieniu mięśni brzucha z róż
nych przyczyn.
4.3. OCENA UKSZTAŁTOWANIA TUŁOWIA W PŁASZCZYŹNIE POPRZECZNEJ
POZYCJA WYJśc1owA Stanie lub siad tyłem do badając ego.
położenie obręczy barkowej w stosunku do obręczy biodrowej

oraz obręczy biodrowej w stosunku do płaszczyzny podparcia
W warunkach prawidłowych obręcz barkowa jest ustawiona symetrycznie
INTERPRETACJA
nad obręczą biodrową, a obręcz biodrowa symetrycznie nad płaszczyzną podparcia.

Zmiany ustawienia względem siebie obręczy barkowej i biodrowej w stosunku do płasz
czyzny podparcia mogą być spowodowane zaburzeniami osi mechanicznej ciała.
4.4. OCENA UKSZTAŁTOWANIA TUŁOWIA W SKŁONIE W PRZÓD
symetria zarysu prawej i lewej strony tułowia - test Bertranda

POZYCJA WYJśc1owA Skłon tułowia w przód w staniu lub siadzie tyłem do badającego.
W warunkach prawidłowych zarys prawej i lewej strony tułowia jest syme-

INTERPRETACJA
tryczny. Niesymetryczne ukształtowanie żeber w odcinku piersiowym (garb żebrowy)

- widoczne w skłonie w przód - lub asymetria mięśni w odcinku lędźwiowym (wał
mięśniowy) wskazują na boczne skrzywienie kręgosłupa.
5. METODA POMIARU UKSZTAŁTOWANIA KRĘGOSŁUPA
fotogrametria
POZYCJA WYJśc1owA Stanie tyłem do aparatury badawczej, kkg. wzdłuż tułowia.
Przed przystąpieniem do rejestracji obrazu zaznacza się dermografem na

sposós POMIARU
ciele badanego następujące punkty: wyrostki kolczyste od C 7 do Si. wyrostki barkowe

łopatek, kąty dolne łopatek, kolce biodrowe tylne górne (ryc. 38). Następnie badający
dokonuje rejestracji uzyskanego obrazu. Dane analizuje odpowiedni program. Przy
ocenie postawy ciała w płaszczyźnie czołowej do najważniejszych parametrów pod-
dawanych analizie należą m.in.: odchylenie linii wyrostków kolczystych od linii C7 -S 1
(UK), kąt nachylenia tułowia (KNT), kąt nachylenia linii barków (KLB), kąt nachylenia
miednicy (KNM), różnica w wysokości trójkątów talii (TT), różnica w wysokości
POMIAR UKSZTAŁTOWANIA KRĘGOSŁUPA
65
ustawienia dolnych kątów łopatek (UL), różnica w od-

ległości dolnych kątów łopatek od kręgosłupa (OL) .
W warunkach prawidłowych w płaszczyźnie

INTERPRETACJA
czołowej i poprzecznej wszystkie zaznaczone punkty po-

winny znajdować się na tym samym poziomie. Asymetria
punktów jednoimiennych wskazuje na zaburzenie prze-
strzennego ich położenia.
BADANIE PALPACYJNE SKÓRY

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem.
sPosóB BADANIA Badający
delikatnie układa opuszki wszyst-
Ryc. 38. Oznaczanie punktów kostnych
kich palców na tułowiu i ocenia ciepłotę skóry, jej grubość, w fotogrametrii
miękkość oraz konsystencję.
W warunkach prawidłowych skóra jest ciepła, miękka, gładka, o jednakowej

INTERPRETACJA
konsystencji. Podwyższona temperatura, wilgotna, szorstka, bardziej napięta i nadmier-

nie wrażliwa na dotyk skóra mogą wskazywać na zaburzenie wynikające z podrażnie
nia gałązki tylnej nerwu rdzeniowego.
BADANIE PALPACYJNE TKANKI PODSKÓRNEJ

opuszki wszystkich palców na tułowiu i wykonuje nimi
ruchy poziome z większym naciskiem. Ocenia napięcie tkanki podskórnej: czy jest
luźna, czy zbita, w którym kierunku daje się łatwiej przesunąć, oraz jej grubość.
W warunkach prawidłowych tkanka jest luźna, łatwo przesuwalna i nie-

INTERPRETACJA
bolesna. Uchwycenie fałdu skóry i jego przemieszczanie nie powinno sprawiać bada-
nemu bólu. Obecność w tkance podskórnej zgrubień wielkości ziaren pszenicy lub
grochu oraz pogrubienie fałdu i jego bolesność wskazują na zaburzenie ruchomości
w obrębie kręgosłupa.
BADANIE PALPACYJNE POWIĘZI GŁĘBOKIEJ

opuszki palców na tułowiu i, wykonując silniejszy ucisk,
przesuwa głębokie
warstwy tkanki miękkiej względem struktur kostnych. Powięź lędź
wiowo-grzbietową przemieszcza w kierunku pośladków lub barków, a tkanki znajdu-
jące się po bokach tułowia - wzdłuż długiej osi ciała.
W warunkach prawidłowych tkanki miękkie dają się łatwo rozciągać. Wy-

INTERPRETACJA
czuwalny sztywny opór i/lub zwiększona wrażliwość może wskazywać na podrażnie

nie tkanki.
BADANIE PALPACYJNE
66
BADANIE PALPACYJNE MIĘŚNI I TKANEK PRZYKRĘGOSŁUPOWYCH

sposóB BADANIA Badający opuszkę
palca wskazując ego lub środkowego układa w odległości
około 1 cm od wyrostka kolczystego i prowadzi palec, bez dodatkowego nacisku,
równolegle do linii wyrostków kolczystych.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych na każdym poziomie kręgosłupa stan napię cia
tkanek jest jednakowy. Zmiana napięcia tkanek, wyczuwalny obrzęk i ból wskazują na
potrzebę przeprowadzenia diagnostyki różnicującej. W tym celu badający układa
opuszkę palca wskazującego lub środkowego w niewielkiej odległości od kręgosłupa .
Uciskając opuszką skórę, przesuwa ją w kierunku wyrostka kolczystego. W tej pozycji
wywiera ucisk na pęczki mięśniowe przykręgosłupowe, odsuwając je od wyrostka
kolczystego. Wyczuwalne punktowe zgrubienie i ból świadczą o zaburzeniach w stawie
międzykręgowym. Natomiast wyczuwalne w czasie badania stwardniałe włókna tkanki
miękkiej - pęczki -wskazują na podrażnienie gałązki tylnej nerwu rdzeniowego, wyni-
kające z zaburzenia ruchomości jednostki motorycznej kręgosłupa .
BADANIE PALPACYJNE WIĘZADEŁ MIĘDZYKOLCOWYCH I NADKOLCOWYCH
Sposób 1
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem w poprzek leżanki, kkg. i kkd zwisają poza leżanką.
sPosóB BADANIA Badający opuszką kciuka uciska więzadła w przestrzeni między wyrostkami
kolczystymi kolejnych kręgów.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych pacjent nie odczuwa bólu. Ból w czasie badania
wskazuje na podrażnienie więzadeł międzykolcowych i nadkolcowych.
Sposób 2 - próba klucza

POZYCJA WYJśc1owA Siad tyłem do badającego, tułów pochylony w przód
sPosóB BADANIA Badający wąskimkluczem o zaokrąglonych krawędziach uciska przes trzeń
między wyrostkami kolczystymi.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych pacjent nie odczuwa bólu. Ból w czasie badania
wskazuje na podrażnienie więzadeł międzykolcowych i nadkolcowych.
7. OCENA CZYNNOŚCIOWA KRĘGOSŁUPA

7.1. OCENA ZAKRESU RUCHU CZYNNEGO KRĘGOSŁUPA
zginanie w przód
sPosóB OCENY Pacjent wykonuje skłon tułowia w przód.

W warunkach prawidłowych kręgosłup tworzy jednolite łukowate wygięcie,
INTERPRETACJA
a wyrostki kolczyste oddalają się od siebie równomiernie. Spłaszczenie kręgosłupa

wskazuje na ograniczenie ruchomości w tym odcinku.
OCENA RUCHU CZYNNEGO
67
test palce-podłoga - próba oceniająca ruchomość

całkowitą kręgosłupa, tzw. ruchomość użytkową
POZYCJA wYJśc1owA Stanie lub siad prosty bokiem do ba-
dającego.
Pacjent wykonuje skłon tułowia w przód

sPosóB ocENY
przy kkd wyprostowanych w stawach kolanowych

(ryc. 39).
W warunkach prawidłowych w pozycji
INTERPRETACJA
stojącej pacjent powinien dotknąć opuszkami

palców podłogi, w siadzie prostym - brzegów ze-
wnętrznych stóp. Na ograniczenie ruchomości krę
gosłupa wskazuje niemożność dotknięcia opuszka-
mi palców podłogi lub brzegów zewnętrznych stóp.
Ograniczenie ruchomości kręgosłupa może być na- Ryc. 39. Test palce-podłoga
stępstwem: wzmożonego napięcia, skrócenia dłu
gości mięśni, więzadeł i torebek stawowych, bólu, zaburzenia ruchomości stawów
międzykręgowych.
prostowanie kręgosłupa
sPosóB ocENY Pacjent wykonuje skłon tułowia do tyłu.
W warunkach prawidłowych tułów odchyla się do tyłu z równoczesnym

INTERPRETACJA
zmniejszaniem kifozy piersiowej i zwiększaniem lordozy lędźwiowej. Na ograniczenie

ruchomości kręgosłupa wskazuje brak zmian w wielkościach krzywizn przednio-tylnych
kręgosłupa. Ograniczenie prostowania może być następstwem sztywności poszcze-
gólnych segmentów kręgosłupa i bólu.
skłon w bok
PozrCJA WYJśc1owA Stanie lub siad tyłem do badającego.
sposóB ocENY Badany, stojąc, wykonuje skłon tułowia w bok, przesuwając opuszki palców
po zewnętrznej powierzchni uda, siedząc - prostopadle do podłoża.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych w pozycji stojącej pacjent dotyka opuszkami
palców szpary zewnętrznej stawu kolanowego. W pozycji stojącej oraz siedzącej linia
pachy, po stronie przeciwnej do kierunku wykonywanego skłonu, pokrywa się z linią
przechodzącą przez szparę międzypośladkową. Kręgosłup wygina się w kształcie
litery Ci pojawia się wał mięśniowy po stronie wypukłej. Na ograniczenie ruchomości
wskazuje zaburzenie zarysu litery C i/lub wystąpienie wału mięśniowego po stronie
wklęsłości wygięcia kręgosłupa.
skręcanie tułowia
POZYCJA WYJśc1owA Siad okrakiem na taborecie tyłem do badającego, kkg. na karku.

sPosóB ocENY Badany wykonu je skręt tułowia.
OCENA CZYNNOŚCIOWA
68
W warunkach prawidłowych kręgi kręgosłupa układają się w kształcie lite-

INTERPRETACJA
ry S, a zakresy wykonanych ruchów tułowia w obie strony są symetryczne. Na ogranicze-

nie ruchomości wskazuj e zab urzenie kształtu litery S oraz asymetria zakresów ruchów
skręcania.
7.2. OCENA RUCHOMOŚCI BIERNEJ KRĘGOSŁUPA
rozciągliwość kręgosłupa - test Mennela

POZYCJA WYJśc1owA Siad na taborecie bokiem do badającego, mięśnie rozluźnione.
sposóB ocENY Badający, stojąc

z boku pacjenta, opiera swoją stopę na taborecie i oburącz
podchwytem obejmuje potylicę i brodę pacjenta. Opierając się łokciem na swoim ko-
lanie, unosi głowę, rozciąga j ąc biernie kręgosłup w osi poprzez zgięcie podeszwowe
stopy. Test ten można wykonać również czynnie - przez badanego (ryc. 40).
W warunkach prawidłowych kręgosłup poddaje się rozciąganiu i zwiększa
INTERPRETACJA
swoją długość z równoczesnym zmniejszeniem wielkości krzywizn przednio-tylnych.

Na ograniczenie ruchomości wskazuje brak możliwości rozciągania określonego od-
cinka kręgosłupa.
ruchomość poszczególnych kręgów - test Menarda

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, mięśnie rozluźnione.
sPosóB ocENY Badający, stojąc

z boku leżanki, wsuwa rękę odwróconą dłonią ku górze pod
plecy pacjenta i układa opuszki palców II, III i IV na trzech sąsiednich wyrostkach
kolczystych kręgów kręgosłupa, unosząc III palcem kręg (ryc. 41).
W warunkach prawidłowych nacisk III palca na wyrostek kolczysty powo-
INTERPRETACJA
duje wyczuwalne jego uniesienie ku górze względem kręgów sąsiednich. Na ograni-
Ryc. 40. Test Mennela
Ryc. 41. Test Menarda

OCENA RUCHOMOŚCI BIERNEJ
69
Ryc. 42. Pomiar zginania kręgosłupa w przód Ryc. 43. Pomiar zginania kręgosłupa w tył
czenie ruchomości międzysegmentarnej wskazuje jednoczesne unoszenie się wszystkich

badanych kręgów.
7.3. POMIAR RUCHÓW CZYNNYCH KRĘGOSŁUPA
POMIAR LINIJNY
zginanie kręgosłupa w przód

POZYCJA WYJśc1owA Stanie tyłem do badającego, głowa w pozycji frankfurckiej .
SPOSÓB POMIARU Badający przykłada taśmę metryczną do wyrostka kolczystego kręgu C7
i do szczytu szpary pośladkowej, następnie mierzy odległość między tymi punktami
w pozycji wyjściowej i po wykonaniu przez badanego maksymalnego skłonu tułowia
w przód (ryc. 42) . Zakres ruchu kręgosłupa to różnica wartości pomiaru między pozycją
wyjściową a końcową.
zginanie kręgosłupa w tył
POZYCJA WYJśc1owA Stanie przodem do badającego, głowa w pozycji frankfurckiej.

sposóB POMIARU Badający przykłada taśmę metrycznądo szczytu spojenia łonowego i wcię
cia szyjnego rękojeści mostka, a następnie mierzy odległość między tymi punktami
w pozycji wyjściowej i po wykonaniu przez badanego maksymalnego skłonu tułowia
do tyłu (ryc. 43). Różnica odległości między wykonanym skłonem a pozycją wyjściową
stanowi zakres ruchomości kręgosłupa.
POMIAR KĄTOWY
zginanie kręgosłupa w przód

POZYCJA WYJśc1owA Stanie bokiem do badającego, głowa w pozycji frankfurckiej.
OCENA CZYNNOŚCIOWA
70
Po stronie bocznej tułowia, na

os OBROTU GONIOMETRU wysokości około trzech szerokości
palców nad szczytem grzebienia biodrowego.
RAMIĘ NIERUCHOME Równolegle do osi długiej kd.
RAMIĘ RUCHOME Równolegle do środkowej linii pachowej, przez wyrostek kolczysty
kręgu C7.
sposóB POMIARU Badający
przeprowadza pomiar wartości kątowej po wykonaniu przez pa-
cjenta maksymalnego skłonu w przód, a następnie do tyłu.
zginanie kręgosłupa w bok

POZYCJA WYJsc1owA Siad tyłem do badającego, głowa w pozycji frankfurckiej, kkg. na karku.
STABILIZACJA Miednicy przez zaplecenie kkd. o nogi taboretu.
os oBRoTU GONIOMETRU Na wysokości połączenia L5-S 1•
RAMIĘ NIERUCHOME Równolegle do podłoża, wzdłuż linii łączącej kolce biodrowe tylne górne.
RAMIĘ RUCHOME Na linii wyrostków kolczystych kręgosłupa.
sposóB POMIARU Badający przeprowadza pomiar wartości kątowej po wykonaniu przez pa-
cjenta maksymalnego skłonu tułowia w bok, kolejno w stronę prawą i lewą.
skręcanie kręgosłupa
POZYCJA WYJsc1owA Siad tyłem do badającego, głowa w pozycji frankfurckiej, kkg. na karku.
STABILIZACJA Miednicy przez zaplecenie kkd o nogi taboretu.
os OBROTU GONIOMETRU Na wysokości szczytu sklepienia czaszki.
RAMIĘ NIERUCHOME Równolegle do podłoża i linii łączącej kolce biodrowe tylne górne.
RAMIĘ RUCHOME Równolegle do linii łączącej wyrostki barkowe.
sposóB POMIARU Badający
przeprowadza pomiar wartości kątowej po wykonaniu przez ba-
danego maksymalnego skrętu tułowia, kolejno w stronę prawą i lewą.
8. OCENA SIŁY MIĘŚNI DZIAŁAJĄCYCH

_NA STAWY KRĘGOSŁUPA
8.1 . OCENA ZESPOŁÓW MIĘŚNIOWYCH ODCINKA SZYJNEGO
MIĘŚNIE ZGINAJĄCE GŁOWĘ I SZYJĘ W PRZÓD
mięśnie: pochyły przedni, pochyły środkowy, pochyły tylny (ryc. 44)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Wyrostki poprzeczne kręgosłupa szyjnego.
PRZYCZEP KOŃCOWY Żebra I i II.
mięsień prosty przedni głowy (ryc. 44a)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Część boczna kręgu szczytowego.
PRZYCZEP KOŃCOWY Część podstawna k. potylicznej.
OCENA ZESPOŁÓW MIĘŚNIOWYCH ODCINKA SZYJNEGO
71
m. prosty
przedni głowy
m. pochyły przedni
Ryc. 44. Mi ę śni e zginaj ące głowę i szyję w przód
mięśnie: długi głowy, długi szyi (ryc. 44)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Guzek przedni wyrostków poprzecznych kręgów CrC 6, trzony krę
gów Cz-Cs.
PRZYCZEP Kor'lcowY Część podstawna k. potylicznej, trzony dolnych kręgów szyjnych i gór-
nych kręgów piersiowych.
mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy (ryc. 44a)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY
Powierzchnia przednia rękojeści mostka i mostkowy koniec obojczyka.
Wyrostek sutkowaty k. skroniowej, przyl egła część kresy karkowej gór-
PRZYCZEP Kor'lcowY
nej k. potylicznej.
Test Lovetta (ryc. 45)

3. Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kkg. wzdłuż tułowia, stabilizacja przedniej po-
wierzchni rękojeści mostka.
Ruch: samodzielny skłon głowy w przód z przyciągnięciem brody do mostka.
4, 5. Pozycja wyjściowa, stabilizacja i nich: jak wyżej.
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając rękę na czole.
2. Pozycja wyjściowa: leżenie na boku, głowa spoczywa na rękach badającego, stojącego
od strony pleców pacjenta, lub jest podwieszona.
Ruch: samodzielny skłon głowy w przód z przyciągnięciem brody do mostka.
1. Pozycja wyjściowa: jak przy testowaniu na 3. Napięciem. mostkowo-obojczykowo-
-sutkowego wyczuwa się, układając palce na przedniej powierzchni szyi w okolicy
przyczepów, przy próbie wykonania skłonu głowy i szyi w przód
OCENA SIŁY MIĘŚNI
72
Ryc. 45. Ocena

siły mięśni
zginających
głowę i szyję
w przód
MIĘŚNIE ZGINAJĄCE GŁOWĘ I SZYJĘ W TYŁ
mięsień najdłuższy szyi (ryc. 46a)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Wyrostki poprzeczne kręgów Th 1-Th4 oraz kręgów C6-Cr
PRZYCZEP KOŃCOWY Guzki tylne kręgów C2-C5•
mięsień najdłuższy głowy (ryc. 46a)
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Wyrostki poprzeczne kręgów Th 1-Th3 oraz kręgów C.1-C 7•
PRZYCZEP KOŃCOWY Wyrostek sutkowaty k. skroniowej.
mięsień czworoboczny - część zstępująca (ryc. 46b)
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Kresa karkowa górna, guzowatość potyliczna zewnętrzna, więzadło
karkowe.
PRZYCZEP KOŃCOWY Barkowy koniec obojczyka.
mięsień dźwigacz łopatki (ryc. 46b)
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Wyrostki poprzeczne kręgów C 1-C 4 •
PRZYCZEP KOŃCOWY Kąt górny łopatki.
mięsień biodrowo-żebrowy szyi (ryc. 46c)
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Żebra III-VII lub II-VI.
PRZYCZEP KOŃCOWY Wyrostki poprzeczne kręgów CrC6•
mięsień płatowaty głowy (ryc. 46d)
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Wyrostki kolczyste kręgów C4-C7 i kręgów Th 1-Th,.
PRZYCZEP KOŃCOWY Wyrostek sutkowaty k. skroniowej, kresa karkowa górna.
73
m. czworoboczny -
część zstępująca
m. najdłuższy szyi m. najdłuższy głowy
m. biodrowo-żebrowy szyi
m. płatowaty głowy
Ryc. 46. Mięśnie

zginające głowę
i szyję w tył
mięsień płatowaty szyi (ryc. 46d}

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Wyrostki kolczyste kręgów ThrTh 5 •
PRZYCZEP KOŃCOWY Wyrostki poprzeczne kręgów C 1-C 2•

3. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem, głowa oparta czołem na podłożu, stabilizacja
klatki piersiowej ręką badającego, ułożoną między łopatkami pacjenta.
Ruch: samodzielny skłon głowy w tył w pełnym zakresie.
4, 5. Pozycja wyjściowa, stabilizacja i mch: jak wyżej.
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając rękę z tyłu głowy w pobliżu guzowatości
k. potylicznej.
2. Pozycja wyjściowa: leżenie na boku, głowa spoczywa na ręce badającego, stojącego
od strony pleców pacjenta, lub jest podwieszona. Stabilizacja drugą ręką barku.
Ruch: samodzielny skłon głowy w tył.
74
Ryc. 47. Ocena

siły mi ęśni
zgina j ących
głowę i szyję
w tył
1. Pozycja wyjściowa: jak przy testowaniu na 3. Możliwe do sprawdzenia jest jedynie

napięcie m. czworobocznego grzbietu, który przykrywa pozostałe mięśnie z tej grupy,
ponieważ położony jest zewnętrznie. Napięcie wyczuwa się, układając palce w okolicy
karku, przy próbie wykonania skłonu głowy i szyi w tył.
MIĘŚNIE ZGINAJĄCE GŁOWĘ I SZYJĘ W BOK
mięśnie międzypoprzeczne szyi (ryc. 48)

Guzki przednie i tylne wyrostków poprzecz-
3
3 nych kolejnych kręgów szyjnych.
3
.ro·
c. PRZYCZEP KOŃCOWY Guzki przednie i tylne wyrostków poprzecz-
N
'<
u
o
nych sąsiadujących kręgów szyjnych.
u
;::i
CD
mięśnie: najdłuższy głowy i szyi, biodrowo-żebrowyszyi,
"
N
::J
CD czworoboczny - część zstępująca, pochyły przedni,
fJ)
~- pochyły środkowy, pochyły tylny

PRZYCZEPY Opisane wyżej (s. 70 i 72).
Wymienione mięśni e powodują skłon głowy w bok w dzia-
łaniu jednostronnym, przy czym ruch odbywa się w s tronę,
Ryc. 48. Mięśnie zginające

po której w stosunku do osi wyrostków kolczystych leży
głowę i szyję w bok napinający si ę mięsień.
75
Ryc. 49. Ocena

siły mięśni
zgin a jących
głowę i szyję
w bok

3. Pozycja wyjściowa: leżenie na boku nietestowanym, kg. od strony podłoża ugięta
w stawie ramiennym i łokciowym oparta na podłożu, stabilizacja obręczy kg. strony
testowanej.
Ruch: samodzielny skłon głowy i szyi w bok w żądaną stronę.
4, 5. Pozycja wyjściowa, stabilizacja i ruch: jak wyżej .

Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając rękę na bocznej powierzchni głowy pacjenta
w okolicy k. skroniowej .
2. Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, głowa spoczywa na ręce badającego, stojącego od
strony głowy pacjenta, lub jest podwieszona. Stabilizacja obręczy kg. ręką badającego
po tej stronie., w którą wykonywany jest skłon.
Ruch: samodzielny skłon głowy i szyi w bok w żądaną stronę.
1. Pozycja wyjściowa: jak przy testowaniu na 3. Napięcie wyczuwa się, układając palce
na bocznej powierzchni szyi, po stronie badanej, przy próbie wykonania skłonu głowy
i szyi w bok.
MIĘŚNIE SKRĘCAJĄCE GŁOWĘ I SZYJĘ
mięśnie: mostkowo-obojczykowo-sutkowy, płatowaty głowy, płatowaty szyi

PRZYCZEPY Opisane wyżej (s. 71-73).
76
mięśnie skręcające długie i krótkie odcinka szyjnego

(ryc. 50)
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Tylna powierzchnia wyrostków po-
przecznych i stawowych kręgów szyjnych i kręgu Th 1•

PRZYCZEP KOŃCOWY Wyrostek kolczysty kręgu wyżej leżącego.
Wymienione mięśnie powodują skręt głowy i szyi w dzia-

łaniu jednostronnym, rotując w tę samą stronę albo
w przeciwną w zależności od przebiegu włókien.

3. Pozycja wyjściowa: leżenie na boku nietestowanym, kg.
od strony podłoża ugięta w stawie ramiennym i łokcio
wym oparta na podłożu, stabilizacja obręczy kg. strony
testowanej.
Ryc. 50. Mięśnie skręcające głowę
i szyj ę Ruch: samodzielny skręt głowy i szyi w płaszczyźnie po-
przecznej, bez łączenia tego ruchu ze skłonem głowy w tył.
4, 5. Pozycja wyjściowa, stabilizacja i mch: jak wyżej .
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając rękę na bocznej części głowy (okolica po-
liczka i k. skroniowej) po tej stronie, w którą ma być wykonany ruch skręcania.
2. Pozycja wyjściowa: siad z podudziami zwieszonymi poza leżankę, głowa ustawiona
Ryc. 51. Ocena

siły mi ę śni
wykonujących
_ ruchy skrętne
głowy i szyi
77
w pozycji pośredniej,
stabilizacja obręczy kg. z tyłu, na łopatce. Dobrą stabilizację
można uzyskać przez siad na krześle z wysokim oparciem, tak aby sięgało ono wysokości
łopatek. W czasie testowania nie pozwala się pacjentowi na oderwanie od oparcia barku
po stronie niebadanej.
Ruch: samodzielny skręt głowy i szyi w żądaną stronę.
1. Pozycja wyjściowa: jak przy testowaniu na 3. Napięcie wyczuwa się, układając palce
na bocznej powierzchni szyi, przy próbie wykonania skrętu głowy i szyi w żądaną
stronę, z tym że będzie ono wyczuwalne tylko w mięśniach powierzchniowych, takich
jak m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy czy część zstępująca m. czworobocznego. ·
8.2. OCENA ZESPOŁÓW MIĘŚNIOWYCH ODCINKA PIERSIOWO-LĘDŹWIOWEGO
MIĘŚNIE ZGINAJĄCE TUŁÓW W PRZÓD
mięsień prosty brzucha (ryc. 52a)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Chrząstki żeber V-VII, wyrostek mieczykowaty mostka.
PRZYCZEP KOŃCOWY Górna gałąź k. łonowej.
mięsień skośny zewnętrzny brzucha (ryc. 52a)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Powierzchnia zewnętrzna żeber V-XII.
PRZYCZEP KOŃCOWY Warga zewnętrzna grzebienia k. biodrowej, więzadło pachwinowe,
kresa biała.
mięsień skośny wewnętrzny brzucha (ryc. 52a)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Powięź piersiowo-lędźwiowa, kresa pośrednia grzebienia k. biodro-
wej, boczna część więzadła pachwinowego.
PRZYCZEP KOŃCOWY Kresa biała, chrząstki żeber VII-IX, dolny brzeg trzech dolnych że b er.
m. biodrowo-
-lędźwiowy
m. prosty
brzucha
m. skośny
brzucha
zewnętrzny
Ryc. 52. Mięśnie m. skośny brzucha

zginające tułów w przód wewnętrzny
78
mięsień biodrowo-lędźwiowy
(mięśnie: lędźwiowy większy, lędźwiowy mniejszy) (ryc. 52b)
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Boczne powierzchnie trzonu kręgów Th 12 i L1-L4, wyrostki żebrowe
kręgów lędźwiowych, dół biodrowy k. biodrowej.
PRZYCZEP KOŃCOWY Krętarz mniejszy k. udowej.

3. Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kkd. ugięte w stawach biodrowych i kolanowych,
stopy oparte na podłożu . Stabilizacja na przedniej powierzchni ud ponad stawami ko-
lanowymi.
Ruch: samodzielne przejści e z pozycji wyjściowej do siadu z kkg. przylegającymi do
tułowia.
4, 5. Pozycja wyjściowa, stabilizacja i iuch: jak wyżej.
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając rękę na przedniej powierzchni klatki pier-
siowej w okolicy rękojeści.
2. Pozycja wyjściowa: leżenie na dowolnym boku. Głowa i tułów poza podłożem
w płaszczyźnie równoległej do podłoża, podwieszone na podwieszkach. Linki odcho-
dzące od podwieszek zamocowane na kracie sufitowej ponad krętarzem większym.
Stabilizacja od góry miednicy i kd na bocznej powierzchni uda.
Ruch: samodzielny skłon tułowia w przód w pełnym zakresie (do kąta prostego w sto-
sunku do osi długiej kkd), w płaszczyźnie równoległej do podłoża.
Ryc. 53. Ocena

siły mięśni
wykonujących
skłon tułowia
w przód
OCENA ZESPOŁÓW MIĘŚNIOWYCH ODCINKA PIERSIOWO-LĘDŹWIOWEGO
79
l. Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem. Napięcie wyczuwa się, układając palce na przednio-
-bocznych ścianach brzucha, przy próbie kaszlu bądź unoszenia głowy.
MIĘŚNIE ZGINAJĄCE TUŁÓW W TYŁ
mięsień czworoboczny - część wstępująca (ryc. 54a)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Wyrostki kolczyste kręgów Th 7-Th 12•
PRZYCZEP KOŃCOWY Część przyśrodkowa górnego brzegu grzebienia łopatki.
mięsień najszerszy grzbietu (ryc. 54a)

PRZYCZEP POCZĄTKOWYWyrostki kolczyste kręgów Th 7-Th 12 oraz wszystkich lędźwiowych,
grzebień pośrodkowy k. krzyżowej, tylna część wargi zewnętrznej talerza k. biodrowej.
PRZYCZEP KOŃCOWY Grzebień guzka mniejszego k. ramiennej.
mięsień najdłuższy grzbietu (ryc. 54b)

Powierzchnia grzbietowa k. krzyżowej, powierzchnia grzbietowa
talerza k. biodrowej w okolicy kolca biodrowego tylnego górnego, więzadła krzyżowo
-biodrowe tylne.
PRZYCZEP KOŃCOWY Wyrostek sutkowaty k. skroniowej.
mięsień biodrowo-żebrowy (ryc. 54b)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Wspólnie z m . najdłuższym.
PRZYCZEP KOŃCOWY Kąty żeber V-VI.
m. najszerszy
grzbietu
Ryc. 54. Mięśnie zgi nające

tułów w tył
80
; Ryc. 55. Ocena

siły mięśni
wykonujących
skłon tułowia
w tył

3. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem, czoło oparte na podłożu. Stabilizacja na poślad
kach i tylnej powierzchni kkd.
Ruch: samodzielny skłon tułowia w tył, aż do momentu oderwania dolnych części
łuków żebrowych.
4, 5. Pozycja wyjściowa, stabilizacja i iuch: jak wyżej .
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając rękę na tylnej powierzchni tułowia, między
łopatkami.
2. Pozycja wyjściowa: leżenie na dowolnym boku. Głowa i tułów poza podłożem

w płaszczyźnie równoległej do podłoża, podwieszone na podwieszkach. Linki odcho-
dz.ące od podwieszek zamocowane na kracie sufitowej ponad krętarzem większym.
Stabilizacja od góry miednicy i kd. na bocznej powierzchni uda.
Ruch: samodzielny skłon tułowia w tył.
1. Pozycja wyjściowa: leżenieprzodem. Napięcie wyczuwa się, układając palce wzdłuż

kręgosłupa po obu stronach wyrostków kolczystych przy próbie unoszenia głowy.
MIĘŚNIE ZGINAJĄCE TUŁÓW W BOK
mięśnie: skośny zewnętrzny brzucha, skośny wewnętrzny brzucha

PRZYCZEPY Opisane wyżej (s. 77).
Mięsień skośny zewnętrzny brzucha i m. skośny wewnętrzny brzucha tej samej strony
w działaniu jednostronnym powodują skłon w bok w tę samą stronę.
OCENA ZESPOŁÓW MIĘŚNIOWYCH ODCINKA PIERSIOWO-LĘDŹWIOWEGO
81
mięsień biodrowo-żebrowy lędźwi
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Grzebień kości biodrowej.

PRZYCZEP KOŃCOWY Kąty żeber V-XII.
mięsień najdłuższy klatki piersiowej

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Grzebień kości biodrowej, wyrostki kolczyste L1-S 4, wyrostki po-
przeczne ThrTh1 2·
PRZYCZEP KOŃCOWY Wyrostki żebrowe kręgów lędźwiowych, wyrostki poprzeczne kręgów
piersiowych, kąty żeber 11-XII.
mięsień czworoboczny lędźwi (ryc. 52b, s. 77)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Grzebień biodrowy, więzadło biodrowo-lędźwiowe.
PRZYCZEP KOŃCOWY Dolny brzeg XII żebra, wyrostki żebrowe kręgów L1-L4•

3. Pozycja wyjściowa: leże ni e na boku nietestowanym, kg. przeciwna do strony testo-
wanej ugięta w stawie ramiennym do kąta około 90°, zgięta w stawie łokciowym, ręka
- pod głową, kkd. wyprostowane w stawie biodrowym i kolanowym, kg. strony testo-
wanej wzdłuż tułowia . Stabilizacja bocznej powierzchni miednicy, uda i podudzia
strony testowanej.
Ruch: samodzielny skłon tułowia w bok w stronę testowaną (oderwanie tułowia i głowy
od podłoża), bez skręcania tułowia .
4, 5. Pozycja wyjściowa, stabilizacja i ruch: jak wyżej.
Ryc. 56. Ocena

siły mięśni
wykonujących
skłon tułowi a
w bok
82
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając rękę w dole pachowym na bocznej po-
wierzchni klatki piersiowej strony testowanej.
2. Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, tułów i głowa poza podłożem, w podwieszeniu.
Punkt podwieszenia pionowo nad wyrostkiem mieczykowatym mostka, kkg. skrzyżo
wane na klatce piersiowej. Stabilizacja miednicy i kkd.
Ruch: Samodzielny skłon tułowia w bok, bez skręcania tułowia.
l. Pozycja wyjściowa: jak przy testowaniu na 3. Napięcie wyczuwa się, układając palce
na bocznej ścianie tułowia, przy próbie wykonania skłonu tułowia w bok.
MIĘŚNIE SKRĘCAJĄCE TUŁÓW
mięśnie skręcające długie i krótkie (ryc. 57)

Wyrostki poprzeczne poszczególnych kręgów.
PRZYCZEP KOŃcowY
Wyrostek kolczysty kręgu położonego wyżej - dla
Q)
·c;, mm. skręcających krótkich, wyrostek kolczysty kręgu położonego
:::J
'O
Q) wyżej z ominięciem jednego kręgu - dla mm. skręcających długich.
"«l"
"Cif
.,." 3
mięśnie: skośny zewnętrzny brzucha, skośny wewnętrzny brzucha
32
UJ ;:i
E UJ PRZYCZEPY Opisane wyżej (s. 77) .
E .;o"'"
o Mięsień skośny zewnętrzny brzucha jednej strony i m . skośny we-
~-
.DJ
o
(!) wnętrzny brzucha dmgiej strony w działaniu jednoczesnym powo-
"'"
a. dują skręt tułowia w stronę m. skośnego brzucha wewnętrznego.
""a;·
3. Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kkd ugięte w stawach biodro-
wych i kolanowych, kkg. skrzyżowane na klatce piersiowej. Sta-
bilizacja na przedniej powierzchni ud ponad stawami kolanowymi.
Ruch: samodzielne przejście z leżenia tyłem do siadu, z jednoczes-
Ryc. 57. Mięśnie nym skrętem tułowia w żądaną stronę. Skręt musi być rozpoczęty
skręcające tułów
równocześnie z początkiem odrywania tułowia od podłoża.

Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając rękę na powierzchni obręczy barkowej
w miejscu połączenia obojczyka z wyrostkiem barkowym łopatki. Przy badaniu ruchu
skrętu tułowia np. w lewo opór należy przyłożyć na okolicę prawego barku.
2. Pozycja wyjściowa: siad z podudziami zwieszonymi poza leżankę, kkg. skrzyżowane

na przedniej powierzchni klatki piersiowej. Stabilizacja miednicy.
Ruch: samodzielny skręt tułowia w żądaną stronę w pełnym zakresie.
l. Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kkd. wyprostowane. Napięcie wyczuwa się, ukła
dając palce na bocznych powierzchniach tułowia między żebrami i miednicą, przy
próbie wykonania skrętu tułowia. Napięcia należy szukać jednocześnie po obu stronach
tułowia, ponieważ pracują mięśnie obu stron (m. skośny zewnętrzny brzucha jednej
strony im. skośny wewnętrzny brzucha strony przeciwnej).
OCENA ZESPOŁÓW MIĘŚNIOWYCH ODCINKA PIERSIOWO-LĘDŻWIOWEGO
83
Ryc. 58. Ocena

siły mi ęśni
skręcaj ących
tułów
9 . POMIAR SIŁY MIĘŚNI DZIAŁAJĄCYCH

NA STAWY KRĘGOS Ł UPA
MIĘŚNIE ZGINAJĄCE KRĘGOSŁUP
Punkt zaczepienia linki biegnącej od dynamometru w pozycjach opisanych w sposo-
bach 1 i 2 znajduj e si ę w linii pośrodkowe j ciała na wysokości trzonów kręgów
Th 5-Th 7 , natomiast w sposobie 2a punkt ten znajduje się na wysokości kolców bio-
drowych tylnych górnych.
Sposób 1
POZYCJA WYJśc1owA Siad, podudzia zgięte pod kątem około 90° poza stołem (ryc. 59a) lub
siad prosty (ryc. 59b).
STABILIZACJA Kończyn dolnych pasami w 1/J bliżs zej i dalszej ud
POMIAR Odczytu wskazania dynamometru dokonuje się, gdy pacjent usiłuje zgią ć tułów
w przód
Sposób 2
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, ręce na biodrach, górna część tułowia poza stołem, głowa
spoczywa n a podpórce (ryc. 59c).
STABILIZACJA Kończyn dolnych pasami w 1/J bliższej i dalszej ud
POMIAR SIŁY MIĘŚNI
84
Ryc. 59. Pomiar dynamometryczny siły mięśni zginających kręgosłup w przód:

a, b - sposób 1, c - sposób 2, d - sposób Za
Odczytu wskazania dynamometru dokonuje

POMIAR się, gdy pacjent usiłuje zgiąć tułów
w przód.
Sposób 2a
POZYCJA WYJśc1owA Leże nie tyłem, kkd zgięte, kkg. w górę w skos, chwyt rękami za brzeg
stołu (ryc. 59d).
POMIAROdczytu wskazania dynamometru dokonuje się, gdy pacjent usiłuje oderwać
biodra od podłoża.
MIĘŚNIE PROSTUJĄCE KRĘGOSŁUP

Punkt zaczepienia linki biegnącej od dynamometru przy pomiarze mięśni prostujących
kręgosłup znajduj e się w linii pośrodkowej ciała na wysokości trzonu mostka.
Sposób 1
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem, tułów zgięty pod kątem około 90° poza stołem, ręce
na biodrach (ryc. 60a) .
STABILIZACJA Kończyn dolnych pasami w 1h dalszej ud i podudzi.
POMIAR Odczytu wskazania dynamometru dokonuje się, gdy pacjent usiłuje wyprosto-
wać tułów.
85
Ryc. 60. Pomiar dynamometryczny

siły mięśni prostujących kręgosłup :
a - sposób 1, b - sposób 2
Sposób 2
przodem, ręce na biodrach, górna część tułowia poza stołem,
głowa spoczywa na podpórce (ryc. 60b).
STABILIZACJA Kończyn dolnych pasami w 113 dalszej ud i podudzi.
POMIAR się, gdy pacjent usiłuje unieść tułów
nad poziom stołu.
MIĘŚNIE ZGINAJĄCE I PROSTUJĄCE GŁOWĘ I SZYJĘ

Na przedstawionych na rycinach sposobach pomiaru siły mięśni zginających głowę
i szyję w przód oraz w tył w sposobie 1 posłużono się wspólną ilustracją dla obu grup
mięśni. Przebieg linki i położenie dynamometru przy pomiarze siły mięśni zginających
głowę i szyję w przód oznaczono na rycinach linią ciągłą, a przy pomiarze siły mięśni
zginających głowę i szyję w tył - przerywaną. Linka dynamometru przy pomiarze siły
tych grup mięśni jest połączona z mankietem obejmującym głowę na wysokości czoła.
Sposób 1
POZYCJA wYJśc1owA Siad, głowa w ustawieniu pośrednim (ryc. 61a).
STABILIZACJA Obu barków i tułowia pasami przebiegającymi skrzyżnie przez klatkę
piersiową.
Ryc. 61. Pomiar dynamometryczny siły mi ę śni zginających i prostujących głowę i s zyję :
1- sposób 1, b, c - sposób 2
86
POMIAR Odczytu wskazania dynamometru dokonuje się, gdy pacjent usiłuje zgiąć lub
wyprostować głowę i szyję.
Sposób 2
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłemprzy pomiarze siły mięśn i zginających głowę i szyję
w przód (ryc. 61b), natomiast leżenie przodem przy pomiarze siły mięśni prostujących
szyję i głowę w tył (ryc. 61c): głowa i szyja spoczywają poza stołem na podpórce
w ustawieniu pośrednim.
STABILIZACJA Obu barków i tułowia pasami przebiegającymi skrzyżnie przez klatkę
piersiową.
wyprostować głowę i szyj ę.
10. TESTY OCENIAJĄCE WYDOLNOŚĆ MIĘŚNI TUŁOWIA

TEST KRAUSA-WEBERA
ocena mięśni brzucha - partie dolne (ryc. 62a)

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, ręce na karku.
PRÓBAUniesienie wyprostowanych kkd nad podłoże do wysokości 25 cm i utrzymanie
ich w tej pozycji przez 10 s (10 s - 10 pkt).
ocena mięśni brzucha - partie górne (ryc. 62b)

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem,kkd wyprostowane, ręce na karku, stabilizacja kkd na
wysokości stawów skokowych.
PRóBA Samodzielne przejście do siadu prostego - 10 pkt, do 45° - 5 pkt.
ocena mięśni brzucha z wyłączeniem zginaczy stawów biodrowych (ryc. 62c)

kkd zgięte w stawach biodrowych i kolanowych, ręce na
karku, stabilizacja kkd na wysokości stawów skokowych.
PR(>BA Przejście do siadu - 10 pkt.
ocena mięśni grzbietu - odcinek piersiowy (ryc. 62d)

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem z wałkiem pod brzuchem, kkg. na karku, stabilizacja
podudzi.
PRÓBA Uniesienie tułowia nad podłoże i wytrzymanie w tej pozycji 10 s - 10 pkt.
ocena mięśni grzbietu - odcinek lędźwiowy (ryc. 62e)

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem z wałkiem pod brzuchem, kkg. w górę, stabilizacja
tułowia.
PRóBAUniesienie wyprostowanych kkd nad podłoże i utrzymanie ich w tej pozycji przez
10 s -10 pkt.
TESTY OCENIAJĄCE WYDOLNOŚĆ MIĘŚNI TUŁOWIA
87
Ryc. 62. Test Krausa-Webera:

a - ocena mięśni brzucha - partie dolne d - ocena mięśni grzbietu - odcinek piersiowy
b - ocena mięśni brzucha - partie górne e - ocena mięśni grzbietu - odcinek l ędźw i owy
c - ocena mięśni brzucha z wyłączeniem f - ocena skłonu tułowia w przód
zginaczy stawów biodrowych
ocena skłonu tułowia w przód (ryc. 62f)

POZYCJA wY1śc1owA Stanie, kkg. wyprostowane wzdłuż tułowia.
PRÓBA Skłon tułowia w przód, kkd. wyprostowane w stawach kolanowych, dotknięci e

palcami do podłogi - O pkt.
INTERPRETACJA Indeks testu Krausa-Webera w warunkach fizjologicznych:
A ~~ x 10 B ~~ FBA =O
A - pomiar siły mięśni brzucha

Dzielne odnoszą się do górnych,
B - pomiar siły mięśni grzbietu a dzielniki do dolnych partii
FBA - odległość palców od podłogi mięśni brzucha lub grzbietu.
TESTY OCENIAJĄCE WYDOLNOŚĆ MIĘŚNI TUŁOWIA
88
TEST MATTHIASA - OCENA WYDOLNOŚCI MIĘŚNI GRZBIETU

POZYCJA WYJsc1owA Stanie bokiem do badającego.
PRóBA Uniesienie kkg. w przód i wytrzymanie tej pozycji.

INTERPRETACJA Utrzymanie tej pozycji przez 30 s świadczy o właściwej wydolności mięśni
grzbietu (ryc. 63a). Zwiększenie krzywizn przednio-tylnych kręgosłupa i przemieszcze-

nie tułowia ku tyłowi po upływie 30 s lub odchylanie tułowia do tyłu w czasie unoszenia
kkg. w przód świadczy o zmniejszeniu wydolności mięśni grzbietu (ryc. 63b, c).
Ryc. 63. Test Matthiasa:

a - właściwa wydolność mi ęś ni grzbietu
b, c - zmniejszona wydo ln ość mięś ni grzbietu
1. Wywiad 90
2. Sposób wyszukiwania-punktów kostnych 90
3. Ocena wzrokowa 92
3.1. Ukształtowalilie kręgosłupa szyjnego w płaszczyźnie strzałkowej 92
3.2. Ukształtowanie kręgosłupa szyjnego w płaszczyźnie czołowej 93
3.3. Ukształtowanie kręgosłupa szyjnego w płaszczyźnie poprzecznej 93
4. Badanie palpacyjne 94
5. Ocena czynnościowa odcinka szyjnego kręgosłupa 97
5.1. Orientacyjna ocena ruchu czynnego ""llliD'.O'Ulł:IZi'll~IVlcn:l!Dl 97
5.2. Ocena ruchu biernego 98
5.3. Ocena segmentarna ruchu biernego 100
5.4. Pomiar zakresu .ruchów kręgosłupa szyjnego 100
B. Testy diagnostyczne 104
WYWIAD
90
1.WYWIAD
Pacjent zgłasza:
• ból i zawroty głowy
szczególnie dokuczliwe rano zaraz po przebudzeniu, słabsze
nocą . Występuje ograniczenie ruchów w płaszczyźnie strzałkowej w górnej części
odcinka szyjnego oraz dodatkowo nadwrażliwa i bolesna okolica tyłu głowy w obrę
bie mm. krótkich prostowników głowy i szyi.
INTERPRETACJA Dolegliwości mogą wskazywać na zablokowanie połączenia czaszkowo-
-szyjnego Co-C1.
• ból i zawroty głowy oraz karku, a tak że ograniczenie ruchów skręcania i skłonu
w bok głowy i szyi
INTERPRETACJA Dolegliwości mogą wskazywać na zablokowanie między kręgami C1 i Cz.
• ostry ból karku promieniujący do głowy i barków oraz ograniczenie ruchu skręcania
i skłonu w bok głowy i szyi
INTERPRETACJA Dolegliwości mogą wskazywać na zablokowanie między kręgami Cz i C3•
• ból szyi promieniujący do ramion, głowy oraz w okolicy nadkłykci k. ramiennej
i wyrostka rylcowatego k. łokciowej
INTERPRETACJA Dolegliwości mogą wskazywać na zablokowanie segmentów ruchowych
CrC, C-Cs i Cs-C6.
• ból promieniującydo barków i ramion, głowy oraz bolesność i zwiększone napięcie
mięśni obręczy barkowej. Szczególnie bolesne są mięśnie karku i okolicy łopatek.
Ograniczenie ruchomości odcinka szyjnego kręgosłupa i barku.
INTERPRETACJA Dolegliwości mogą wskazywać na zablokowanie segmentów ruchowych
C6-C7, C,Thi, Th1-Thz i Thz-Th1.
WYROSTKI KOLCZYSTE
wyrostek kolczysty drugiego kręgu szyjnego

POZYCJA WYJśc1owA Siad bokiem do badającego, głowa w lekkim pochyleniu w przód
WYSZUKIWANIE PUNKTów Badający jedną ręką
podchwytem podtrzymuje głowę pacjenta w oko-
licy czoła
lub żuchwy. Opuszkę palca wskazującego drugiej ręki układa na guzowa-
tości potylicznej zewnętrznej i przesuwa palec w dół. Pierwszy wyczuwalny punkt to
wyrostek kolczysty kręgu Cz.
wyrostki kolczyste trzeciego i czwartego kręgu szyjnego

Trudne do zlokalizowania.
wyrostek kolczysty piątego kręgu szyjnego

POZYCJAWYJśc1owA Siad bokiem do badającego, głowa w lekkim pochyleniu w przód.
91
Ryc. 64. Wyszukiwanie ·

wyrostka kolczystego
kręgu C,:
a - pozycja wyjściowa
b - pozycja końcowa

podchwytem podtrzymuje głowę pacjenta
w okolicy czoła lub żuchwy. Opuszkę palca wskazującego drugiej ręki układa na
wyrostku kolczystym kręgu Cz i przesuwa palec w dół. Pierwszy wyczuwalny punkt to
wyrostek kolczysty kręgu Cs.
Uwaga: Przesuwając z tego punktu opuszkę palca delikatnie w górę, można wyczuć
wyrostek kolczysty kręgu C4 , natomiast w dół - wyrostek kolczysty kręgu C6.
Układając opuszkę II palca na wyrostku kolczystym kręgu Cz i delikatnie przesuwając
palec w dół, można wyczuć wyrostek kolczysty kręgu C3 •
wyrostek kolczysty siódmego kręgu szyjnego

POZYCJA WYJśc1owA Siad bokiem do badającego, głowa w lekkim pochyleniu w przód
opuszki II i III palca jednej ręki na linii wyrostków
kolczystych tak, aby pod opuszką III palca znajdował się najbardziej wystający punkt
kostny. Drugą ręką podchwytem za czoło podtrzymuje głowę pacjenta (ryc. 64a).
Następnie wykonuje bierny skłon głowy w tył (ryc. 64b). Wyrostkiem kolczystym
kręgu c7jest ten punkt kostny, który w czasie tego ruchu się nie przemieszcza.
WYROSTKI POPRZECZNE
wyrostki poprzeczne pierwszego kręgu szyjnego
POZYCJA WYJśc1owA Siad tyłem, tułów oparty o badającego.

podchwytem podtrzymuje głowę pacjenta w oko-
licy żuchwy. Opuszkę palca wskazującego lub środkowego drugiej ręki układa w prze-
strzeni między żuchwą a wyrostkiem sutkowatym k. skroniowej. Następnie wykonuje
bierny skręt głowy i szyi. Wyrostek poprzeczny prawy kręgu C 1 wyczuwalny jest w tej
przestrzeni po wykonaniu rotacji w lewo, natomiast lewy po wykonaniu rotacji
wprawo.
92
wyrostki poprzeczne drugiego kręgu szyjnego

WYSZUKIWANIE PUNKTÓW Badający jedną ręką

podchwytem
podtrzymuje głowę w okolicy żuchwy. Następnie
opuszkę kciuka i palca wskazującego drugiej ręki
przemieszcza poniżej i przyśrodkowa od wyrostków
sutkowatych k. skroniowej.
wyrostki poprzeczne kręgów szyjnych
od trzeciego do siódmego
POZYCJA WYJśc1owA Siad tyłem, tułów oparty o bada-
jącego.
Wyrostki poprzeczne tych kręgów wyszukuje się po

wcześniejszym oznaczeniu dermografem wyrostków
kolczystych kręgów kręgosłupa szyjnego.
Ryc. 65. Wyszukiwanie stawów
WYSZUKIWANIE PUNKTÓW Badający układa opuszkę
kciuka
międzykręgowych w odcinku
szyjnym kręgosłupa i palca wskazującego z boku wyrostka kolczystego.
Wyrostki poprzeczne badanego kręgu można wy-
czuć, przemieszczając opuszki palców w bok i nieco powyżej szczytu jego wyrostka
kolczystego.
stawy międzykręgowe
POZYCJA WYJśc1owA Siad bokiem do badającego.
WYSZUKIWANIE PUNKTów Badający jedną ręką podchwytem podtrzymuje głowę w okolicy

czoła i wykonuje jej bierny skłon w bok. Staw międzykręgowy można wyczuć, ukła
dając opuszki II i III palca drugiej ręki w odległości około 1 cm w bok od wyrostka
kolczystego badanego kręgu (ryc. 65).
3. OCENA WZROKOWA
3:i. UKSZTAŁTOWANIE KRĘGOSŁUPA SZYJNEGO W PŁASZCZYŹNIE STRZAŁKOWEJ
OCENA USTAWIENIA GŁOWY WZGLĘDEM KLATKI PIERSIOWEJ

POZYCJA WYJśc1owA Stanie bokiem do badającego.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych głowa nie powinna wystawać przed klatkę

piersiową .
OCENA UKSZTAŁTOWANIA I ZARYSU LORDOZY SZYJNEJ

W warunkach prawidłowych lordoza szyjna powinna być łagodnie zazna-

INTERPRETACJA
czona i równomiernie zarysowana. Nadmierne zgięcie głowy w tył ze znacznym od-

KRĘGOSŁUP SZYJNY W PŁASZCZYŹNIE STRZAŁKOWEJ
93
Ryc. 66. Asymetria kątów szyjna-barkowych Ryc. 67. Uniesione barki w wyniku wzmożonego
napięcia mięśni karku
daleniem brody od krtani wskazuje na pogłębienie lordozy szyjnej. Pogłębienie to

może dotyczyć całego odcinka kręgosłupa szyjnego lub tylko górnych jego segmentów
z jednoczesnym zmniejszeniem lordozy szyjnej. Cofnięcie głowy w stosunku do ściany
klatki piersiowej wskazuje na zmniejszenie lordozy szyjnej. Zaburzenie ruchomości na
poziomie przejścia szyjna-piersiowego zaburza zarys karku i objawia się tzw. wdowim
garbem.
3.2. UKSZTAŁTOWANIE KRĘGOSŁUPA SZYJNEGO W PŁASZCZYŹNIE CZOŁOWEJ
OCENA USTAWIENIA GŁOWY
W warunkach prawidłowych głowa powinna być ustawiona w osi długiej

INTERPRETACJA
ciała,pod kątem prostym w stosunku do symetrycznie położonych barków. Wielkość

kątów szyjna-barkowych powinna być jednakowa po obu stronach ciała. Brak symetrii
może m.in. wskazywać na obecność skoliozy szyjna-piersiowej, kręczu karku lub
wrodzonego wysokiego ustawienia łopatki (choroba Sprengla). Uniesienie barków
może świadczyć o wzmożonym napięciu lub przykurczu mięśni karku. Z kolei zaburze-
nie w zarysie barku - „gotycki zarys" - wskazuje na nadmiemy rozrost m. czworo-
bocznego części zstępuj ącej. Zmianie tej towarzyszy wzmożone napięcie mm. dźwigaczy
łopatek (ryc. 66 i 67).
3.3. UKSZTAŁTOWANIE KRĘGOSŁUPA SZYJNEGO W PŁASZCZYŹNIE POPRZECZNEJ
OCENA SYMETRII USTAWIENIA GŁOWY I SZYI WZGLĘDEM OSI PIONOWEJ CIAŁA
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych przegroda nosowa, środek brody i krtań leżą na

OCENA WZROKOWA
94
jednej linii. Przemieszczenie tych punktów w stosunku do osi podłużnej ciała wskazuje
na zaburzenie ustawienia głowy w płaszczyźnie poprzecznej, np. w kręczu szyi, wadach
wzroku i słuchu, dystoniach pochodzenia pozapiramidowego.

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem lub tyłem.
sposós BADANIA Badający układa opuszki palców na skórze głowy i szyi, następnie deli-
katnie przesuwa je w różnych kierunkach. Badając tkankę podskórną, wywiera większy
nacisk na skórę lub ujmuje fałd tkanki podskórnej kciukami i palcami wskazującymi,
tworząc z niego literę U, albo układa kciuki na szyi badanego w pewnej odległości
od siebie, następnie, kierując je do siebie, tworzy z fałdu podskórnego literę S.
W warunkach prawidłowych skóra jest ciepła, miękka, gładka, o jednolitej
INTERPRETACJA
konsystencji, a tkanka podskórna luźna, łatwo przesuwalna i niebolesna. Na podrażnie

nie skóry wskazywać mogą podwyższona ciepłota, wilgotność, szorstkość, zwiększone
napięcie i nadmierna wrażliwość na dotyk. Natomiast podrażnienie tkanki podskórnej
objawia się obecnością zgrubień o różnej wielkości oraz pogrubieniem fałdu i jego
bolesnością.
Podrażnienie skóry:
- tylno-bocznej części głowy oraz małżowiny usznej wskazuje na podrażnienie nerwu
rdzeniowego C 2 ,
- przednio-tylnej okolicy szyi oraz stawu mostkowo-obojczykowego wskazuje na po-
drażnienie nerwu rdzeniowego C 3 ,
- okolicy wyrostka kolczystego kręgu C7 , okolicy nadłopatkowej oraz stawu barkowo-

-obojczykowego, obojczyka i stawu mostkowo-obojczykowego wskazuje na podraż-
nienie nerwu rdzeniowego C4 ,
- okolicy wyrostka barkowego, środkowo-tylnej części barku, tylnej części ramienia,
przednio-bocznej części przedramienia, kłębu kciuka wskazuje na podrażnienie
·nerwu rdzeniowego Cs,
- przedniej części barku, przednio-przyśrodkowej powierzchni ramienia, przyśrod
kowej okolicy łokcia i przedramienia, przedniej, bocznej i tylnej strony kciuka oraz
palca wskazującego, okolicy I-III k. śródręcza po stronie dłoniowej oraz II-IV
k. śródręcza po stronie grzbietowej wskazuje na podrażnienie nerwu rdzeniowego c6,
- tylnej część ramienia, łokcia i przedramienia, grzbietowej strony ręki oraz palca
wskazującego, środkowego i obrączkowego wskazuje na podrażnienie nerwu rdze-
niowego c?,
- dystalnej części przedramienia po stronie bocznej, dłoniowej. strony ręki w części
środkowo-bocznej oraz palców: środkowego, obrączkowego i małego wskazuje na
podrażnienie nerwu rdzeniowego C8 •
BADANIE PALPACYJNE
95
BADANIE PALPACYJNE TKANKI ŁĄCZNEJ OKOŁOSTAWOWEJ PODSKÓRNEJ

POZYCJA wYJśc1owA Leżenie
przodem, głowa oparta na podłożu.
sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców wzdłuż kręgosłupa szyjnego i uciska
przestrzeń między wyrostkami kolczystymi sąsiednich kręgów.
W warunkach prawidłowych badanie palpacyjne nie wywołuj e bólu.

INTERPRETACJA Zgła
szany ból może wskazywać na przeciążenie analizowanych tkanek miękkich .
mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, głowa spoczywa na udach badającego.
sPosóB BADANIA Badając

przyczepy, terapeuta układa opuszki palców: na przedniej części
rękojeścimostka, powierzchni górnej końca mostkowego obojczyka oraz na wyrostku
sutkowatym k. skroniowej i bocznej części kresy karkowej górnej. Badając brzusiec
mięśnia, układa się opuszki palców na przednio-bocznej części szyi między rękoj eścią
mostka a wyrostkiem sutkowatym k. skroniowej.
W warunkach prawidłowych napięcie mięśnia jest fizjologiczne, a badanie
INTERPRETACJA
palpacyjne nie wywołuje bólu. Zgłaszany w czasie badania ból, wyczuwalne zgrubienia
włókien mięśniowych, lokalny wzrost napięcia w danym punkcie wskazują na podraż
nienie mięśnia . Punkty maksymalnie bolesne znajdują się na mostkowym końcu oboj-
czyka oraz w okolicy wyrostka poprzecznego kręgu szczytowego. Punkty spustowe -
w obrębie samego mięśnia w części mostkowej i obojczykowej. Szczególnie aktywny
punkt spustowy znajduje się poniżej wyrostka sutkowatego k. skroniowej i uciśnięty
daj e bóle promieniujące do twarzy i czaszki. Podrażnieniem. mostkowo-obojczykowo-
-sutkowego może wskazywać na zaburzenie
czynności segmentu Co-C1 oraz Cz-C3.
Test długości
POZVCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, głowa

poza le-
żanką spoczywa na dłoniach badającego,
który wykonuje bierny wyprost szyi ze skło
nem głowy w bok i jej rotacją w przeciwnym
kierunku (ryc. 68).
W warunkach prawidłowych za-
INTERPRETACJA
kres ruchu i stan napięcia mięśnia po obu

stronach jest taki sam. Różnica w zakresie
ruchu i w napięciu mięśnia w końcowej fazie
ruchu wskazuje na jego podrażnienie i/lub
przykurcz.
mięśnie krótkie prostowniki głowy i szyi

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem, głowa czo- Ryc. 68. Test długości mięśnia mostkowo-
łem oparta na podłożu. -obojczykowo-sutkowego
BADANIE PALPACYJNE
96
Ryc. 69. Test długości mięśni prostowników szyi Ryc. 70. Test oporu dla mięśni głębokich
z częścią górną mięśnia czworobocznego zginaczy szyi
sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców na kresie karkowej wyrostka poprzecz-
nego kręgu szczytowego kręgosłupa szyjnego.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych
badanie jest bezbolesne, a terapeuta nie wy-
czuwa zgrubień włókien mięśniowych i lokalnego wzmożonego napięcia mięśnia.
Zgłaszany ból, wyczuwalne zgrubienia włókien mięśniowych oraz lokalny wzrost na-
pięcia w danym punkcie wskazują na podrażnienie mięśnia. Punkty spustowe znajdujące
się w obrębie mm. krótkich szyi powodują zaburzenie funkcji segmentu szczytowo-
-potylicznego kręgosłupa szyjnego.
Te_st długości mięśni prostowników szyi z częścią górną mięśnia czworobocznego

POZYCJA WYJśc1owA Siad na taborecie z chwytem rękami za brzegi siedziska.
sPosóB BADANIA Badany wykonuje skłon głowy i szyi w przód (ryc. 69).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych badany dotyka brodą wcięcia szyjnego rękojeści
mostka. Mniejszy zakres ruchu wskazuje na przykurcz mięśni.
mięśnie głębokie zginacze szyi

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem, głowa oparta czołem na leżance.
sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców na wyrostkach poprzecznych kręgów

Ci-C 6 , przesuwa je w kierunku części podstawnej k. potylicznej i delikatnie uciska.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne, a terapeuta nie wy-
BADANIE PALPACYJNE
97
czuwa zgrubień włókien mięśniowych i lokalnego wzmożonego napięcia m1ęsma.

Zgłaszany ból, wyczuwalne zgrubienia włókien mięśniowych oraz lokalny wzrost na-
pięcia w danym punkcie wskazują na podrażnienie mięśnia.
Test oporu
POlYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, badający jedną rękę układa na czole pacjenta, drugą sta-
bilizuje klatkę piersiową.
sPosóB BADANIA Pacjent robi skłon głowy w przód przeciw oporowi badającego (ryc. 70).
Przy prawidłowej sile mięśni pacjent wykonuje skłon głowy w przód
INTERPRETACJA
w pełnym zakresie. Na osłabienie mięśni wskazuje wysuwanie głowy do przodu lub

ruch w niepełnym zakresie. Towarzyszyć temu może wzmożone napięcie mm. most-
kowo-obojczykowo-sutkowych oraz pochyłych.
Test ilościowy
sPosóB BADANIA Pacjent zgina głowę bez odrywania barków od podłoża tak, jakby czytał
książkę opartą na klatce piersiowej .
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych pacjent powinien utrzymać tę pozycję przez
mniej więcej 30 s.
Test długości
POlYCJA wYJśc1owA Leżenie tyłem, głowa i szyja poza stołem podtrzymywane przez bada-
jącego w pozycji pośredniej podchwytem za potylicę i nachwytem za czoło. Usta
pacjenta otwarte.
wykonuje bierne maksymalne odchylenie głowy do tyłu .
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych ruch przebiega płynnie, a pacjent nie odczuwa
dolegliwości bólowych.
5. OCENA CZYNNOŚCIOWA ODCINKA SZYJNEGO KRĘGOSŁUPA
skłon głowy w przód

POZYCJA WYJśc1owA Siad na taborecie z chwytem rękami za brzegi siedziska, głowa w pozycji
frankfurckiej.
sposóB ocENY Pacjent wykonuje samodzielnie skłon głowy w przód
W warunkach prawidłowych przy maksymalnym
INTERPRETACJA skłonie głowy w przód
broda dotyka rękojeści mostka.
skłon głowy w tył
frankfurckiej.
OCENA CZYNNOŚCIOWA
98
sPosóB ocENY Pacjent wykonuje samodzielnie skłon głowy do tyłu.
W warunkach prawidłowych przy maksymalnym

INTERPRETACJA skłonie w tył głowa po-
winna ustawić się horyzontalnie.
skłon głowy w bok

frankfurckiej.
sPosóB ocENY Pacjent wykonuje samodzielnie skłon głowy w bok.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych po wykonaniu maksymalnego skłonu głowy
w bok powinna się ona ustawić pod kątem około 35° w stosunku do barków. Zakres
ruchu skłonu bocznego powinien być symetryczny.
skręt głowy
frankfurckiej.
sPosóB OCENY Pacjent wykonuje samodzielnie skręt głowy.
W warunkach prawidłowych z pozycji frankfurckiej pacjent skręca głowę

INTERPRETACJA
i szyję o 80-90°, natomiast w niewielkim przodozgięciu o 50-60°. Zakres ruchu po-

winien być symetryczny.
5.2. OCENA RUCHU BIERNEGO
skłon w przód głowy i szyi

POZYCJA WYJśc1owA Siad na taborecie bokiem do badającego.
sPosóB OCENY Badający jedną ręką stabilizuje przejście szyjna-piersiowe, drugą układa na
sklepieniu głowy i wykonuje bierne zgięcie głowy i szyi w przód
W warunkach prawidłowych ruch jest bezbolesny, a broda dotyka rękojeści
INTERPRETACJA
mostka. Intensywny ból, po wykluczeniu podrażnienia oponowego lub korzeniowego,

wskazuje na zablokowanie ruchu zginania potylicy względem kręgu szczytowego.
Natomiast narastanie bólu dopiero po upływie 15-20 s świadczy o jego pochodzeniu
więzadłowym.
test Soto-Halla
Pacjent czynnie unosi głowę, starając się dotknąć podbródkiem klatki

sposóe BADANIA
piersiowej.Badający podchwytem za głowę biernie zgina ją do przodu, stabilizując

jednocześnie drugą ręką mostek (ryc. 71).
W warunkach prawidłowych pacjent podczas badania nie odczuwa doleg-

INTERPRETACJA
liwościbólowych. Ból karku przy biernym unoszeniu głowy ze stabilizacją mostka

świadczy o chorobach kości lub więzadeł szyjnego odcinka kręgosłupa. Ból stały,
występujący przy czynnym unoszeniu głowy, wskazuje na skrócenie mięśni karku.
OCENA RUCHU BIERNEGO
99
Ryc. 71 . Test Soto-Halla: a - faza I, b - faza II
skłon głowy i szyi w tył
POZYCJA WYJśc1owA Siad

sPosóB OCENY Badający, stojąc
z boku pacjenta, jedną ręką stabilizuje przejście szyjno-pier-
siowe, drugą podchwytem obejmuje żuchwę i wykonuje zgięcie głowy i szyi w tył.
warunkach prawidłowych ruch jest niebolesny, a głowa ustawia
INTERPRETACJA W się w po-
zycji horyzontalnej.
skłon głowy i szyi w bok

POZYCJA WYJśc1owA. Siad
sposóB OCENY Badający stabilizuje jedną ręką bark, drugą układa na małżowinie usznej
i wykonuje skłon głowy oraz szyi w bok w stronę przeciwną do stabilizowanego barku.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych ruch jest niebolesny i symetryczny.
skręt głowy i szyi w środkowym
odcinku kręgosłupa szyjnego
POZYCJA WYJścmwA Siad, głowa w pozycji horyzontalnej.

sPosóB ocENY Badający jedną rękę układana sklepieniu czaszki, drugą podchwytem obej-
muje żuchwę oraz łokciem tej kończyny stabilizuje bark badanego. Następnie wyko-
nuje skręt głowy i szyi w stronę przeciwną do stabilizowanego barku.
skręt głowy i szyi w segmencie C1-C2

POZYCJA WYJśc1owA Siad tyłem do badającego, głowa i szyja w maksymalnym zgięciu
w przód
sposóB OCENY Badający jedną rękę układa na potylicy, drugą podchwytem obejmuje brodę
pacjenta, a następnie wykonuje skręt głowy i szyi.
OCENA CZYNNOŚCIOWA
100
skręt głowy i szyi w segmencie C2-C3

POZYCJA WYJśc1owA Siad tyłem do badającego, podbródek maksymalnie zbliżony do krtani.
sPosóB ocENY Badający jedną rękę układa na potylicy, drugą podchwytem obejmuje brodę
pacjenta. Następnie wykonuj e skręt głowy i szyi, utrzymując podbródek jak najbli że j
krtani.
5.3. OCENA SEGMENTARNA RUCHU BIERNEGO
zgięcie głowy i szyi w bok

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, głowa
pacj enta poza
leżanką, podtrzymywana podchwytem oburącz,
opuszki palców ułożon e na wyrostkach po-
przecznych.
sPosóB ocENY Badający
wykonuje zgięcie głowy i szyi
w bok, oceniając ruchomość w kole jnych segmen-
tach kręgosłupa szyjnego (ryc. 72).
W warunkach prawidłowych w bada-
INTERPRETACJA
nych segmentach ruch jest wyczuwalny, ni ebol esny

i sym etryczny.
skręt głowy i szyi

wYJśc1owA Siad tyłem. Badający" układa kciuk
POZYCJA
Ryc. 72. Badanie bi ernego z.g i ęcia głowy
i szy i w bok i palec wskazujący na wyrostkach poprzecznych oce-
nianego segmentu, stabilizując łuk kręgowy ni7.szego
segmentu. Następnie drugą ręką obejmuj e podbródek pacjenta.
sPosóB ocENY Badaj ący wykonuje skręt głowy pacjenta do momentu wyczucia kciukiem
lub palcem wska z ującym ruchu wyrostka poprzecznego badanego segmentu.
W warunkach prawidłowych zakres ruchu powinien
INTERPRETACJA się systematycznie zwięk
szać w badaniu ruchomości od góry ku dołowi.
5.4. POMIAR ZAKRESU RUCHÓW KRĘGOSŁUPA SZYJNEGO
POMIAR LINIJNY
zginanie głowy i szyi w przód

POZYCJAWYJśc1owA Siad na taborecie, kkg. wzdłu7. tułowia, głowa w pozycji frankfurckiej.
STABILIZACJA Chwyt dło1'lmi za siedzisko krzesła.
sposóB POMIARU Odległość mierzy sięod guzowatości potylicznej zewnętrznej do szczytu

wyrostka kolczystego kręg u c7 w pozycji wyjściowe j oraz po wykonaniu maksymalnego
POMIAR ZAKRESU RUCHÓW
101
skłonu głowy i szyi w przód (ryc. 73). W warunkach prawidłowych odległość ta powinna
się zwiększyć:
• 18-40 lat - o 2,5-3 cm,

• 41-60 lat - o 2,5 cm,
• 61-85 lat - o 2 cm.
zginanie głowy i szyi w tył
POZYCJA WYJsc1owA Siad na taborecie, kkg. wzdłuż tułowia, głowa w pozycji frankfurckiej.
STABILIZACJA Chwyt dłońmi za siedzisko krzesła .
Odległość mierzy się od najniżej położonego punktu na bródce do wcięcia

sPosóB POMIARU
szyjnego rękojeści mostka w pozycji wyjściowej i po wykonaniu maksymalnego zgięcia

głowy oraz szyi w tył (ryc. 74). W warunkach prawidłowych odległość powinna się
zwiększyć:
• 18-40 lat- o 8,5 cm,

• 41-60 lat- o 7,5 cm,
• 61-85 lat - o 5,5 cm.
Ryc. 73. Pomiar linijn y

zginania głowyi szyi
w przód:
b - pozycja ko1icowa
Ryc. 74. Pomiar linijny

zginania głowy i szyi
w tył:
b - pozycja kmicowa
OCENA CZYNNOŚCIOWA
102
Ryc. 75. Pomiar linijny zginania

głowy i szyi w bok:
zginanie głowy i szyi w bok

POZYCJA WYJsc1owA Siad na taborecie, kkg. wzdłuż tułowia, głowa w pozycji frankfurckiej.
STABILIZACJA Chwyt dłońmi za siedzisko krzesła.
Odległość mierzy się od szczytu wyrostka sutkowatego k. skroniowej do

sPosóB POMIARU
wyrostka barkowego łopatki w pozycji wyjściowej po wykonaniu maksymalnego

zgięcia głowy i szyi w bok (ryc. 75). W warunkach prawidłowych odległość powinna
się zwiększyć:
• 18-40 lat - o 6,5 cm,

• 41-60 lat - o 5 cm,
• 61-85 lat - o 4 cm.
skręcanie głowy i szyi

POZYCJA WYJśc1owA Siad na taborecie, kkg. wzdłuż tułowia, głowa w pozycji frankfurckiej.
Odległość mierzy się od najniższego punktu na bródce do wyrostka bar-

sPosós POMIARU
kowego łopatki lub do wyrostka kolczystego kręgu C7 w pozycji wyjściowej i po wy-

konaniu maksymalnego skręcenia głowy i szyi (ryc. 76). W warunkach prawidłowych
odległość powinna się zwiększyć:
• 18-40 lat - o 8,5 cm,

• 41-60 lat- o 7,5 cm,
• 61-85 lat - o 6 cm.
POMIAR GONIOMETRYCZNY
zginanie głowy i szyi w przód

POZYCJA WYJśc1owA Siad na taborecie, kkg. wzdłuż tułowia, głowa w pozycji frankfurckiej.
103
Ryc. 76. Pomiar linijny ·

skręcania głowy i szyi:
OS OBROTU GONIOMETRU Rzut wyrostka kolczystego kręgu C7 na boczną Ścianę szyi.

RAMIĘ NIERUCHOME Równolegle do podłoża.
RAMIĘ RUCHOME Prostopadle do podłoża.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych zakres ruchu powinien wynosić 35-45°.
zginanie głowy i szyi w tył
POZYCJA wY1Sc1owA Siad na taborecie, kkg. wzdłuż tułowia, głowa w pozycji frankfurckiej.
OS OBROTU GONIOMETRU Rzut wyrostka kolczystego kręgu C7 na boczną Ścianę szyi.

RAMIĘ RUCHOME Prostopadle do podłoża.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych zakres ruchu powinien wynosić 75°.
zginanie głowy i szyi w bok

POZYCJA wY1Sc1owA Siad na taborecie, kkg. wzdłuż tułowia, głowa w pozycji frankfurckiej.
os OBROTU GONIOMETRU Na środku wcięcia jarzmowego rękojeści mostka.

RAMIĘ RUCHOME Równolegle do linii środkowej twarzy.

INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych zakres ruchu powinien wynosić 35°.
skręcanie głowy i szyi

POZYCJA WYJSc1owA Siad na taborecie, kkg. wzdłuż tułowia, głowa w pozycji frankfurckiej.
STABILIZACJA Chwyt dłońmi za siedzisko krzesła .
OCENA CZYNNOŚCIOWA
104
oś OBROTU GONIOMETRU Na najwyższym punkcie sklepienia czaszki.

RAMIĘ NIERUCHOME Równolegle do podłoża, wzdłuż linii łączącej wyrostki barkowe.
RAMIĘ RUCHOME Prostopadle do ramienia nieruchomego.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych zakres ruchu powinien wynosić 60-80°.
6. TESTY DIAGNOSTYCZNE
test ruchomości odcinka kręgosłupa szyjnego
w płaszczyźnie poprzecznej
POZYCJA WYJśc1owA Siad tyłem.
sposóB BADANIA Badający obejmuje rękami głowę pacjenta, a następnie z pozycji neutral-
nej lekko ją prostuje i na przemian skręca (ryc. 77).
W warunkach prawidłowych zakres ruchu jest symetryczny, w końcowym
INTERPRETACJA
zakresie ruchu wyczuwalny jest sprężysty opór. Na ograniczenie ruchomości wskazuje

bolesność i brak sprężynowania w końcowej fazie ruchu.
test perkusyjny
POZYCJA WYJśc1owA Siad na taborecie, głowa w lekkim zgięciu w przód.
sposóB BADANIA Badający opukuje wyrostki kolczyste wszystkich kręgów szyjnych.
W warunkach prawidłowych pacjent podczas badania nie odczuwa doleg-
INTERPRETACJA
liwości bólowych. Ból może świadczyć o złamaniu, zaburzeniu funkcji mięśni lub wię
zadeł. Ból promieniujący świadczy o uszkodzeniu krążka międzykręgowego z podraż

nieniem korzenia nerwowego.
Ryc. 77. Test

ruchomości
odcinka szyjnego
kręgosłupa
w płaszczyźnie
poprzecznej :
a-faza I
b - faza II
TESTY DIAGNOSTYCZNE
105
test O'Donoghue'a
POZYCJAWYJśc1owASiad
na taborecie tyłem do bada-
jącego, kkg. wzdłuż tułowia. Badający obejmuje
głowę pacjenta w ten sposób, że ucho znajduje
się między palcem wskazującym a kciukiem.
SPOSÓB BADANIA Badający biernie zgina głowę w bok,

a pacjent przeciwstawia się dalszemu ruchowi
(ryc. 78).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych test
nie wywołuje bólu. Wystąpienie bólu przy ru-
chach biernych świadczy o zaburzeniach po-
chodzenia więzadłowego lub związane jest ze
zmianami zwyrodnieniowymi stawów. Ból przy
ruchach z oporem świadczy o zaburzeniu po-
Ryc. 78. Test O'Donoghue'a
chodzenia mięśniowego.
test dystrakcyjny
POZYCJA WYJśc1owA Siad na taborecie. Badający obejmuje podchwytem głowę pacjenta za
żuchwę i potylicę.
sPosóB BADANIA Badający wykonuje trakcję odcinka szyjnego kręgosłupa, a następnie ro-
tację (ryc. 79).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych pacjent nie odczuwa bólu. W przypadku do-

legliwości bólowych wynikających z podrażnienia korzeni nerwowych trakcja odcinka
szyjnego zmniejsza ból. Natomiast ból pochodzenia mięśniowo-więzadłowego lub
z powodu zmian zwyrodnieniowych stawów kręgosłupa utrzymuje się.
Ryc. 79. Test

dystrakcyjny
odcinka szyjnego
kręgosłupa :
a - faza I
b - faza II
TESTY DIAGNOSTYCZNE
106
test przemieszczenia barku

w kierunku dystalnym
POZYCJA WYJśc1owA
Siad na taborecie. Badający jedną
rękę układa nachwytem na głowie pacjenta
w okolicy k. skroniowej i jarzmowej, drugą na
jego barku.
sPosóB BADANIA Badający przemieszcza w dół bark
pacjenta, z jednoczesnym biernym skłonem

jego głowy w kierunku przeciwnym (ryc. 80).
W warunkach prawidłowych ba-
INTERPRETACJA
danie jest bezbolesne. Wystąpienie objawów

korzeniowych podczas wykonywania testu
wskazuje na obecność zrostów w przestrzeni
Ryc. 80. Test przemieszczenia barku nadtwardówkowej i/lub korzeni nerwowych.
w kierunku dystalnym
Ból po stronie rozciąganych mięśni świadczy
o wzmożonym napięciu m. mostkowo-oboj-
czykowo-sutkowego lub m . czworobocznego części zstępującej. Ustąpienie bólu po
stronie niebadanej wskazuje na wzmożone napięcia mięśni szyi tej strony.
1. Wywiad 108
2. Sposób wyszukiwania punktów kostnych 108
3. Ocena wzrokowa ukształtowania kręgosłupa piersiowo-lęc:Jźwiowego 109
4. Badanie pa!pacyjr:ie 11 o
5. Ocena czynnościowa odcinka piersiowo-lędźwiowego kręgosłupa 113
5.1. Orientacyjna ocena ruchu czynnego 113
5.2. Ocena ruchu 5iernego 114
5.3. Pomiar zakresu ruchów kręgosłupa piersiowego i lędźwiowego 118
6. Testy diagnostyczne w zespołaclil bólowych kręgosłupa lędźwiowego 123
WYWIAD
·.. ·.
·.'
108
1.WYWIAD
Pacjent zgłasza:
• bóle międzyłopatkowe
INTERPRETACJA Dolegliwości mogą wskazywać na zaburzenie funkcjonowania połączeń

w dolnych segmentach kręgosłupa szyjnego.
• ból podczas wykonywania ruchów oddechowych. Dodatkowo występuje ogranicze-
nie zgięcia bocznego kręgosłupa w odcinku piersiowym po stronie odczuwanych
dolegliwości oraz bolesność uciskowa prostownika grzbietu, mm. piersiowych, m. zę
batego przedniego i m. podłopatkowego.
INTERPRETACJA Dolegliwości mogą wskazywać na zaburzenie funkcjonowania połączeń
kręgosłupa piersiowego oraz zaburzenie ruchomości żeber.
• ból w okolicy lędźwiowo-krzyżowej oraz piersiowej, bolesność uciskowa w obrębie

mięśni: prostownika grzbietu, czworobocznego lędźwi, lędźwiowego i prostego brzu-
cha oraz ograniczenie skręcania tułowia
INTERPRETACJA Dolegliwości mogą wskazywać na zaburzenie funkcjonowania połączenia
kręgosłupa piersiowo-lędźwiowego.
• ból w okolicy stawu biodrowego i pachwiny promieniujący do kolana

INTERPRETACJA Dolegliwości mogą wskazywać na zaburzenie funkcjonowania kręgosłupa
lędźwiowego.
• ból promieniujący wzdłuż bocznej powierzchni kd. oraz okolicy stawu biodrowego
INTERPRETACJA Dolegliwości mogą wskazywać na zaburzenie funkcjonowania dolnego
odcinka kręgosłupa lędźwiowego.
• ból promieniujący wzdłuż tylnej powierzchni kd. oraz ból w okolicy guza kulszowego
i głowy strzałki
INTERPRETACJA Dolegliwości mogą wskazywać na zaburzenie funkcjonowania przejścia
lędźwiowo-krzyżowego.
wyrostki kolczyste kręgów piersiowych

POZYCJA WYJśc1owA Siad tyłem do badającego w lekkim skłonie w przód
wyszuK1wANIE PUNKTów Badający przykłada opuszki trzech palców do wyrostka kolczystego
kręgu C 7 w ten sposób, że opuszka palca środkowego spoczywa na jego szczycie.
Kolejne wyrostki kolczyste wyczuwa, przemieszczając opuszki w dół, wzdłuż kręgo
słupa. Wyrostek kolczysty kręgu Th 1 leży mniej więcej na wysokości linii barków, Th 3 na
wysokości linii łączącej trójkąty grzebieni łopatek, Th 7 na poziomie linii łączącej kąty
dolne łopatek oraz wyrostek kolczysty, Th 11 na osi najniższych żeber.
wyrostki kolczyste kręgów lędźwiowych
POZYCJA WYJśc1owA Siad tyłem do badającego w lekkim skłonie w przód

109
WYSZUKIWANIE PUNKTów Badający przykłada opuszki trzech palców do wyrostka kolczystego

kręgu L5 • Kolejne wyrostki kolczyste kręgów lędźwiowych wyczuwa, przemi eszczając
opuszki w górę, wzdłuż kręgosłupa. Wyrostek kolczysty kręgu L5 znajduje się na środku
linii łączącej kolce biodrowe tylne górne, L4 na wysokości szczytów grzebieni talerzy
biodrowych. Powyżej niego wyczuwa się na przemian wzniesienia i zagłębienia utwo-
rzone przez kolejne wyrostki kolczyste kręgosłupa lędźwiowego.
wyrostki poprzeczne i stawy międzykręgowe kręgosłupa piersiowo-lędźwiowego

WYSZUKIWANIE PUNKTÓW Badający, wyszukującwyrostki poprzeczne, przykłada opuszki pal-
ców w odległości
2-3 cm, natomiast wyszukując stawy międzykręgowe - w odległości
około 1 cm od linii wyrostków kolczystych kręgosłupa. Stawy międzykręgowe kręgów
Th 1-Ths leżą w odległości około 3 cm, kręgów Th6-Th9 około 4 cm, a kręgów Th 10-Th 12
około 3 cm powyżej szczytu wyrostka kolczystego. Natomiast stawy międzykręgowe
kręgosłupa lędźwiowego leżą w odległości około 3 cm powyżej szczytu wyrostka kol-
czystego.
3. OCENA WZROKOWA UKSZTAŁTOWANIA

KRĘGOSŁUPA PIERSIOWO-LĘDŹWIOWEGO
OCENA W PŁASZCZYŹNIE STRZAŁKOWEJ
kształt i wielkość krzywizn

W warunkach prawidłowych kręgosłup tworzy dwie równomiernie ukształ

INTERPRETACJA
towane krzywizny: w odcinku piersiowym uwypuklenie skierowane ku tyłowi - kifoza

piersiowa, w lędźwiowym ku przodowi - lordoza lędźwi owa . Z przodu klatka piersiowa
i ściana mięśni brzucha są na jednej linii, z tyłu łopatki przylegają do tylnej ściany
klatki piersiowej i leżą na jednej linii z obrysem mięśni pośladkowych.
OCENA W PŁASZCZYŹNIE CZOŁOWEJ
symetria tułowia
W warunkach prawidłowych wyrostki barkowe, kąty dolne łopatek, kąty talii

INTERPRETACJA
oraz kolce biodrowe tylne górne są ułożone symetrycznie. Wyrostki kolczyste tworzą
linię prostą.
OCENA W PŁASZCZYŹNIE POPRZECZNEJ

położenie obręczy barkowej w stosunku do obręczy biodrowej
oraz obręczy biodrowej w stosunku do płaszczyzny podparcia
OCENA WZROKOWA
110
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych obręcz barkowa leży równolegle nad obręczą

biodrową i czworobokiem podparcia.

sposóB BADANIA Badanie przeprowadza się według zasad opisanych na stronie 12 i 13.
Podrażnienie skóry:
- na przyśrodkowej powierzchni ramienia do nadkłykcia przyśrodkowego k. ramien-
nej wskazuje na podrażnienie nerwu rdzeniowego Th 1 ,
w okolicy wyrostka kolczystego Th 2, kąta górnego łopatki, grzebienia łopatki, górnej
części dołu pachowego, podobojczykowej części klatki piersiowej, okolicy połączenia
II żebra z mostkiem wskazuje na podrażnienie nerwu rdzeniowego Th 2 ,
w okolicy wyrostka kolczystego Th 3, środkowej części łopatki, dołu pachowego,
okolicy połączenia III żebra z mostkiem, trzonu mostka wskazuje na podrażnienie
nerwu rdzeniowego Th3,
w okolicy od wyrostka kolczystego Th 4 prostopadle do osi długiej ciała poprzez
dolną część dołu pachowego, okolicę nadsutkową do mostka w miejscu połączenia
z IV żebrem wskazuje na podrażnienie nerwu rdzeniowego Th 4 ,
w okolicy od wyrostka kolczystego Th 5 prostopadle do osi długiej ciała przez okolicę
sutkową do mostka w miejscu połączenia z V żebrem wskazuje na podrażnienie
nerwu rdzeniowego Ths,
w okolicy od wyrostka kolczystego Th 6 prostopadle do osi długiej ciała aż do dolnej
części mostka wskazuje na podrażnienie nerwu rdzeniowego Th 6 ,
w okolicy od wyrostka kolczystego Th 7 prostopadle do osi długiej ciała aż do

wyrostka mieczykowatego wskazuje na podrażnienie nerwu rdzeniowego Th 7,
w okolicy od wyrostka kolczystego Th 8 prostopadle do osi długiej ciała aż do kąta
podmostkowego wskazuje na podrażnienie nerwu rdzeniowego Th 8,
_w okolicy od wyrostka kolczystego Th 9 prostopadle do osi długiej ciała aż do nad-
pępkowej części brzucha wskazuje na podrażnienie nerwu rdzeniowego Th 9,
pępkowej części brzucha wskazuje na podrażnienie nerwu rdzeniowego Th 10 ,

podpępkowej części brzucha wskazuje na podrażnienie nerwu rdzeniowego Th11,
w okolicy od wyrostka kolczystego Th 12 prostopadle do osi długiej ciała aż do dolnej

części brzucha wskazuje na podrażnienie nerwu rdzeniowego Th 12,
- w okolicy dolnej części

brzucha, bocznej części miednicy od talerza biodrowego po
okolicę nadkrętarzową, dolnej części tułowia poniżej wcięcia talii wskazuje na po-
drażnienie nerwu rdzeniowego Li,
BADANIE PALPACYJNE
111
- w okolicy górnej części pośladka, nadkrętarzowej aż do pachwin wskazuje na po-

drażnienie nerwu rdzeniowego L2 ,
w okolicy krętarza większego, przednio-przyśrodkowej części uda aż po okolicę

stawu kolanowego wskazuje na podrażnienie nerwu rdzeniowego L3,
- na bocznej powierzchni uda od stawu biodrowego, na zewnętrzna-przedniej po-
wierzchni stawu kolanowego, przednio-przyśrodkowej powierzchni podudzia oraz
stopy i podeszwy w okolicy szczytu wysklepienia podłużnego przyśrodkowego
wskazuje na podrażnienie nerwu rdzeniowego L4 ,
- na bocznej powierzchni podudzia, grzbietowa-przyśrodkowej powierzchni stópy
aż do I i II palca po stronie grzbietowej i podeszwowej wskazuje na podrażnienie
nerwu rdzeniowego L_,.
mięśnie pochyłe
sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców na przymostkowej okolicy I i II żebra .
W warunkach prawidłowych mięsień jest niebolesny i niewrażliwy na dotyk.

INTERPRETACJA
Na podrażnienie wskazują wzrost napięcia mięśni, wyczuwalne zgrubienia włókien

mięśniowych i ból barku z przodu oraz przy mostku. Punkty spustowe zlokalizowane
są pod obojczykiem, w okolicy przyczepu mięśnia do I i II żebra.
Test długości
POZYCJA WYJśc1owA Siad, tułów oparty o badającego.
sPosóB BADANIA Badający jedną rękę układa na klatce piersiowej, stabilizując górne żebra,
drugą podchwytem za żuchwę zgina do tyłu i skręca głowę w stronę przeciwną do
stabilizacji.
W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne, zakres ruchu syme-
INTERPRETACJA
tryczny. Ból i asymetria ruchu oraz nadmierne unoszenie klatki piersiowej podczas
wdechu mogą wskazywać na przykurcz.
mięsień prosty brzucha

sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców w przestrzeni między dolnymi żebrami
a spojeniem łonowym.
W warunkach prawidłowych w czasie badania pacjent nie odczuwa bólu. Na
INTERPRETACJA
podrażnienie mięśni brzucha wskazuje nadmierna wrażliwość w okolicy wyrostka

mieczykowatego oraz spojenia łonowego.
Test oporu
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kkd zgiętew stawach biodrowych i kolanowych, pięty
spoczywają na dłoniach badającego, kkg. wyprostowane w przód.
BADANIE PALPACYJNE
112
sPosóB BADANIA Pacjent, naciskając piętami na dłonie badającego, przechodzi do siadu,

unosząc kolejno głowę, barki i tułów.
W warunkach prawidłowych badany przechodzi swobodnie z leżenia tyłem
INTERPRETACJA
do siadu bez odrywania pięt od podłoża. Na osłabienie mięśni wskazuje brak możliwości
wykonania siadu, wykonanie go w niepełnym zakresie i/lub odrywanie kkd. od podłoża
w czasie próby.
mięsień prostownik grzbietu odcinka piersiowo-lędźwiowego kręgosłupa
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem, czoło oparte na podłożu, kkg. wzdłuż tułowia.

opuszki palców symetrycznie po obu stronach wyrostka
kolczystego Th 11 i przesuwa je w dół do kręgu Ls w przestrzeni między grzebieniem
talerza biodrowego a dolnymi żebrami.
INTERPRETACJA
Na podrażnieniewskazuje wzrost napięcia mięśnia i wyczuwalne zgrubienia włókien

mięśniowych. Punkty spustowe zlokalizowane są w obrębie włókien mięśniowych pros-
townika grzbietu.
Test długości mięśnia prostownika grzbietu - odcinka lędźwiowego
POZYCJA WYJśc1owA Siad w poprzek leżanki, kkd zgięte w stawach biodrowych i kolanowych,
stopy nie dotykają podłoża, ręce ułożone na grzebieniach talerzy biodrowych.
sPosóB BADANIA Pacjent wykonuje skłon tułowia w przód, tzw. ruch garbienia się, bez
zmiany ustawienia miednicy.
W warunkach prawidłowych podczas wykonywania
INTERPRETACJA
tego ruchu lordoza lędźwiowa przechodzi w kifozę. W przy-

padku skrócenia mięśnia nie dochodzi do tej zmiany.
mięsień czworoboczny lędźwi

sPosóB BADANIA Badający układaopuszki palców w przestrzeni
między dolnymi żebrami a grzebieniami talerzy biodrowych
i przemieszcza je w kierunku łuku żebrowego oraz grzebienia
biodrowego.
W warunkach prawidłowych badanie jest bez-
INTERPRETACJA
bolesne. Na podrażnienie mięśnia mogą wskazywać wzrost

napięcia, ból łuków żebrowych, odcinka lędźwiowego kręgo
słupa oraz ból pseudonerkowy. Punkty spustowe zlokalizowane
są na wierzchołkach wyrostków poprzecznych kręgów Lz-L5 •
Test długości
sPosóB BADANIA Pacjent wykonuje skłon tułowia w bok (ryc. 81).

Ryc. 81. Test długości mięśnia
czworobocznego lędźwi INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych zakres ruchu jest sy-
BADANIE PALPACYJNE
113
metryczny; a linia pachy strony przeciwnej osiąga lub przekracza linię wyprowadzoną
z grzebienia pośrodkowego k. krzyżowej. Ograniczenie skłonu tułowia w bok i/lub
jednostronne uniesienie grzebienia k. biodrowej, względne skrócenie długości kończy
ny dolnej oraz wygięcie boczne kręgosłupa lędźwiowego mogą wskazywać na przy-
kurcz mięśnia.
Test oporu
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, pacjent stabilizuje tułów, chwytając za brzegi stołu.
sposóB BADANIA Badający

nachwytem obejmuje dolną nasadę k. podudzia. Chwytem tym
przeciwdziała zbliżaniu talerza k. biodrowej. Pacjent zbliża kolejno talerz k. biodrowej
do klatki piersiowej przeciwko oporowi badającego.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych siła mięśnia jest podobna po obu stronach.
Różnica siły może wskazywać na osłabienie mięśnia.
5. OCENA CZYNNOŚCIOWA ODCINKA

PIERSIOWO-LĘDŹWIOWEGO KRĘGOSŁUPA
skłon odcinka piersiowo-lędźwiowego w przód

POZYCJA WYJśc1owA Stanie, kkg. wzdłuż tułowia.
Pacjent wykonuje maksymalny

sposóB OCENY skłon w przód, kkd wyprostowane w sta-
wach kolanowych.
W warunkach prawidłowych pacjent powinien dotknąć opuszkami palców
INTERPRETACJA
do podłoża, linia wyrostków kolczystych powinna tworzyć równomierne łukowate

wygięcie, a poszczególne wyrostki kolczyste równomiernie oddalać się od siebie. Czyn-
ność tę należy wykonać sprawnie i bezboleśnie, nie oszczędzając kręgosłupa. Odcinki
wypłaszczone lub nadmiernie uwypuklone w łuku kręgosłupa świadczą o zaburzeniach
ruchomości. Niedotknięcie opuszkami palców do podłoża świadczy o ograniczeniu
zginania w przód kręgosłupa, natomiast dotknięcie podłoża całymi dłońmi świadczy
o hipermobilności.
skłon odcinka piersiowo-lędźwiowego w bok

POZYCJA WYJśc1owA Stanie, kkg. wzdłuż tułowia.
Pacjent wykonuje maksymalny

sPosóB ocENY skłon w bok, kkd. wyprostowane w stawach
kolanowych.
W warunkach prawidłowych odległość opuszek palców do podłoża po obu
INTERPRETACJA
stronach ciała powinna być jednakowa, a linia wyrostków kolczystych tworzyć regu-
larny, symetryczny łuk. Podczas wykonywania ruchu zgięcia powinien zachodzić rów-
nież prawidłowy współruch skręcania miednicy w kierunku wypukłości krzywizny; tzn.
w prawo, a przy skłonie bocznym w lewo.
OCENA CZYNNOŚCIOWA
114
skręt odcinka piersiowo-lędźwiowego

POZYCJA WYJśc1owA Siad na taborecie ze stopami zaczepionymi o jego nogi w celu stabilizacji
miednicy.
sPosóB ocENY Pacjent wykonuje maksymalny skręt w prawo i w lewo.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych rotacja kręgosłupa piersiowo-lędźwiowego po-
winna być symetryczna w obie strony i wynosić około 40° w każdą stronę.
test sprężynowania

sPosóB ocENY Badający układa
palec wskazujący i środkowy jednej ręki na wyrostkach po-
przecznych. W poprzek palców układa brzeg łokciowy wyprostowanej drugiej ręki
i wykonuje kilkakrotny, rytmiczny ucisk (ryc. 82).
warunkach prawidłowych wyrostek poprzeczny poddaje się bezbolesnemu
INTERPRETACJA W
przemieszczaniu. Na zaburzenie ruchomości wskazuje zwiększony opór i ból. Na scho-
rzenie krążka międzykręgowego wskazuje intensywny ból podczas badania.
zginanie w przód odcinka piersiowego kręgosłupa
PoZYCJAWYJśc1owA Siad na taborecie bokiem do badającego, kkg. na karku, łokcie skierowane

w przód
sPosóB OCENY Badający układa rękę
i przedramię na łokciach pacjenta i zgina jego tułów
w przód. Równocześnie opuszki palców drugiej ręki układa w przestrzeniach między
wyrostkami kolczystymi i ocenia ruchomość w poszczególnych segmentach. Skłon tu-
łowia należy wykonywać wolno, aby można było dokładnie ocenić ruchomość kręgów
(ryc. 83).
Ryc. 82. Test sprężynowania

odcinka piersiowo-lędżwiowego
kręgosłupa
Ryc. 83. Badanie biernego

zginania w przód odcinka
piersiowego kręgosłupa ~"-"""-==~~--~-i._ _ _ __ _ J
115
W warunkach prawidłowych W czasie skłonu odległość między kręgami

INTERPRETACJA
równomiernie bezboleśnie się zwiększa. Na zaburzenie ruchomości międzysegmentar

nej wskazuje brak wyczuwalnego ruchu i ból.
zginanie w tył odcinka piersiowego kręgosłupa
POZYCJA WYJśc1owA Siad na taborecie bokiem do badającego, kkg. na karku, łokcie skiero-
wane w przód.
sPosóB OCENY Badający
podchwytem układa rękę i przedramię na łokciach badanego
i wykonuje zgięcie jego tułowia w tył. Równocześnie opuszki palców drugiej ręki
układa w przestrzeniach między wyrostkami kolczystymi i ocenia ruchomość w po-
szczególnych segmentach (ryc. 84). Skłon tułowia badanego wykonywany jest wolno,
tak aby badający mógł ocenić ruchomość kręgów podczas skłonu.
W warunkach prawidłowych w czasie skłonu odległość mi ę dzy kręgami
INTERPRETACJA
równomiernie bezboleśnie się zmniejsza. Na zaburzenie ruchomości mi ędzysegmen
tarnej wskazuje brak wyczuwalnego ruchu i ból.
zginanie w bok odcinka piersiowego kręgosłupa
POZYCJA WYJśc1owA Siad, kkg. wzdłuż tułowia.
sPosóB ocENY Badającyopuszki palców jednej ręki układa w przestrzeniach mię dzy wy-
rostkami kolczystymi. Drugą rękę układa na barku pacjenta, wspomagając wykonanie
zgięcia bocznego (ryc. 85).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych wyczuwa się bezbolesne oddalanie od siebie

wyrostków kolczystych i ich przemieszczanie się w stronę wklęsłości powstającego wy-
Ryc. 84. Badanie biernego zginania w tył Ryc. 85. Badanie biernego zginania w bok
odcinka piersiowego kręgosłupa odcinka piersiowego kręgosłupa
OCENA CZYNNOŚCIOWA
116
gięcia. Na zaburzenie ruchomości wskazuje brak wyczuwalnego ruchu, wzmożone

napięcie i ból.
skręcanie odcinka piersiowego kręgosłupa
POZYCJA WYJśc1owASiad na leżance okrakiem, bokiem do badającego, kkg. górne na karku,

łokcie skierowane w przód.
sPosóB ocENY Badający układa opuszki palców jednej ręki w przestrzeniach między wy-
rostkami kolczystymi badanych segmentów. Drugą ręką nachwytem obejmuje bark
w ten sposób, że ramię i przedramię opiera na klatce piersiowej pacjenta i wykonuje
skręt jego tułowia (ryc. 86).
W warunkach prawidłowych wyczuwa się bezbolesne oddalanie od siebie

INTERPRETACJA
wyrostków kolczystych, z tym że wyrostek kolczysty kręgu położonego wyżej prze-

mieszcza się szybciej niż położonego niżej. Na zaburzenie ruchomości wskazuje jedno-
czesne przemieszczanie sąsiednich wyrostków kolczystych i/lub wzmożone napięcie
i ból.
zginanie w przód odcinka lędźwiowego kręgosłupa
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie bokiem, kkd zgięte w stawach biodrowych i kolanowych, ko-
lana poza stołem, oparte o brzuch badającego.
sPosóB ocENY Badający jedną ręką
i przedramieniem stabilizuje odcinek piersiowy krę
gosłupa, opuszki palców drugiej ręki układa w przestrzeniach między wyrostkami
kolczystymi. Następnie przez zmniejszanie kąta przodopochylenia miednicy swoim
przedramieniem i tułowiem wykonuje ruch zginania w przód kręgosłupa lędźwiowego
(ryc. 87). Badanie przeprowadza wolno, aby podczas jego trwania dokonać oceny
ruchomości kręgów.
Ryc. 86. Badanie biernego skręcania

odcinka piersiowego kręgosłupa
Ryc. 87. Badanie biernego zginania w przód

odcinka lędźwiowego kręgosłupa
117
W warunkach prawidłowych wyczuwa się oddalanie wyrostków kolczystych

INTERPRETACJA
oraz bezbolesne narastanie napięcia tkanek. Na zaburzenie ruchomości wskazuje brak

wyczuwalnego ruchu i ból.
zginanie w tył odcinka lędźwiowego kręgosłupa
POZYCJA WYJśc1owA Le żenie

bokiem, kkd. maksymalnie zgięte w stawach biodrowych
i kolanowych, kolana poza stołem, oparte o brzuch badającego.
sPosóB OCENY Badający jedną ręką i przedramieniem stabilizuje odcinek piersiowy
kręgosłupa, a opuszki palców układa w przestrzeniach między wyrostkami kolczystymi.
Drugą rękę układa na miednicy i odcinku lędźwiowym poniżej badanego segmentu.
Następnie tułowiem wykonuje ucisk na kolana pacjenta wzdłuż osi długiej ud (ryc. 88).
Badanie przeprowadza wolno, aby podczas jego trwania dokonać oceny ruchomości
kręgów.
W warunkach prawidłowych wyczuwa się przybliżanie wyrostków kolczys-

INTERPRETACJA
tych, a ruch jest bezbolesny. Na zaburzenie ruchomości wskazuje brak wyczuwalnego

ruchu i ból.
zginanie w bok odcinka lędźwiowego kręgosłupa
POZYCJA WYJśc1owA Leżeniena boku, kkd zgięte w stawach biodrowych i kolanowych do

kąta 90°. Kolana pacjenta przylegają do ud badającego.
opuszki palców jednej ręki układa między wyrostkami kolczys-
tymi, a drugą ręką podchwytem za podudzia unosi je ku górze, w wyniku czego do-
chodzi do skręcenia ud i uniesienia miednicy oraz zgięcia kręgosłupa lędźwiowego
w bok (ryc. 89).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych wyczuwa się bezbolesne oddalanie od siebie
wyrostków kolczystych i ich przemieszczanie się w stronę wypukłości powstającego

wygięcia. Na zaburzenie ruchomości wskazują brak wyczuwalnego ruchu, wzmożone
napięcie i ból.
Ryc. 88. Badanie biernego zginania w tył Ryc. 89. Badanie biernego zginania w bok
odcinka lędźwiowego kręgosłupa odcinka lędźwiowego kręgosłupa
OCENA CZYNNOŚCIOWA
118
Ryc. 90. Badanie biernego skręcania

odcinka lędźwiowego kręgosłupa
skręcanie odcinka lędźwiowego kręgosłupa

na boku niebadanym, kd. po stronie badanej zgięta w stawie
biodrowym i kolanowym, stopa oparta w okolicy dołu podkolanowego.
sposóB ocENY Badający, stojąc
przodem do pacjenta, układa opuszki palców jednej ręki
między wyrostkami kolczystymi jednocześnie stabilizując łokciem bark. Drugą ręką
nachwytem chwyta za miednicę i skręca ją tak daleko, aż ruch rotacji dojdzie do
badanych segmentów (ryc. 90).
W warunkach prawidłowych wyczuwa się bezbolesne oddalanie od siebie
INTERPRETACJA
wyrostków kolczystych, z tym że wyrostek kolczysty kręgu położonego niżej prze-

mieszcza się szybciej niż położonego wyżej. Na zaburzenie ruchomości wskazuje
jednoczesne przemieszczanie sąsiednich wyrostków kolczystych i/lub wzmożone na-
pięcie oraz ból.
5.3. POMIAR ZAKRESU RUCHÓW KRĘGOSŁUPA PIERSIOWEGO I LĘDŹWIOWEGO
POMIAR LINIJNY
zginanie w przód odcinka piersiowego kręgosłupa
POZYCJA WYJśc1owA Stanie tyłem do badającego, głowa w pozycji frankfurckiej, kkg. wzdłuż
tułowia.
sPosóB POMIARU Badający przykłada taśmę metryczną do wyrostków kolczystych kręgów

Th 1 i Th 12, następnie dokonuje pomiaru odległości między tymi punktami w pozycji
wyjściowej i po wykonaniu przez pacjenta maksymalnego skłonu tułowia w przód
(ryc. 91). Zakres ruchu kręgosłupa to różnica wartości pomiaru między pozycją wyjś
ciową a końcową. W warunkach prawidłowych odległość ta powinna się zwiększyć:
• 18-40 lat - o 2,5 cm,

• 41-60 lat - o 2 cm,
• 61-85 lat - o 1,5 cm.
119
Ryc. 91. Pomiar linijny zginania w przód

odcinka piersiowego kręgosłupa:
a - pozycja wyj ściowa
'-'-----""~ b - pozycja końcowa
zginanie w przód odcinka lędźwiowego kręgosłupa
POZYCJA WYJśc1owA Stanie tyłem do badającego, głowa w pozycji frankfurckiej, kkg. wzdłuż
tułowia.
sposóB POMIARU W tej pozycji badający

zaznacza trzy punkty. Pierwszy na wysokości połą
czenia lędźwiowo-krzyżowego, tj . na przecięciu się linii wyrostków kolczystych kręgo
słupa lędźwiowego z linią poziomą łączącą kolce biodrowe tylne górne. Drugi punkt
zaznacza 10 cm powyże j, a trzeci 5 cm niże j. Następnie przykłada taśmę metryczną do
punktu drugiego i trzeciego. Dokonuje pomiaru odległości między nimi po wykonaniu
przez pacjenta maksymalnego skłonu tułowia w przód (ryc. 92). Zakres ruchu kręgo słupa
to różnica wartości pomiaru między pozycją wyjściową a końcową. W warunkach pra-
widłowych odległość ta powinna się zwiększyć:
• 18-40 lat- o 6 cm,

• 41-60 lat- o 5 cm,
• 61-85 lat - o 4,5 cm.
zginanie w bok odcinka piersiowo-lędźwiowego kręgosłupa
POZYCJA WYJśc1owA Siad na taborecie, kkg. na karku .

STABILIZACJA Stopy pacjenta zaczepione o nogi taboretu w celu stabilizacji miednicy.
W tej pozycji badający zaznacza na bocznej ścianie klatki piersiowej dwa
sposóB POMIARU
punkty: jeden na szczycie talerza biodrowego, a drugi prostopadle nad nim na wyso-
kości wyrostka mieczykowatego mostka. Przykładaj ąc taśmę metryczną do zaznaczo-
nych punktów, dokonuje pomiaru odległości między nimi w pozycji wyjściowej oraz
po wykonaniu przez pacjenta maksymalnego skłonu tułowia w bok (ryc. 93) . Zakres
OCENA CZYNNOŚCIOWA
120
Ryc. 92. Pomiar linijny zginania w przód odcinka lędźwiowego kręgosłupa:

a - pozycja wyjściowa, b - pozycja końcowa
Ryc. 93.
Pomiar linijny
zginania w bok
odcinka
piersiowo-
-lędźwiowego
kręgosłupa:
a - pozycja
wyjściowa
b- pozycja
końcowa
ruchu kręgosłupa to różnica wartości pomiaru między pozycją wyjściową a końcową.

W warunkach prawidłowych odległość ta powinna się zwiększyć:
• 18-40 lat - o 6 cm,
• 41-60 lat - o 5 cm,
• 61-85 lat- o 4,5 cm.
121
skręcanie odcinka piersiowo-lędźwiowego kręgosłupa

POZYCJA WY1śc1owA Siad na taborecie, kkg. na karku.
STABILIZACJA Stopy zaczepione o nogi taboretu w celu stabilizacji miednicy.
sPosóB POMIARU Badającyzaznacza dwa punkty. Jeden na końcu wyrostka kolczystego
kręgu L5, drugi na dnie wcięcia szyjnego rękojeści mostka. Przykłada taśmę metryczną
do tych punktów, a następnie dokonuje pomiaru odległości między nimi w pozycji
wyjściowej i po wykonaniu przez pacjenta maksymalnego skrętu tułowia (ryc 94).
Zakres ruchu kręgosłupa to różnica wartości pomiaru między pozycją wyjścio_wą
a końcową. W warunkach prawidłowych odległość ta powinna się zwiększyć:
• 18-40 lat- o 7 cm,
• 41-60 lat - o 6 cm,
• 61-85 lat - o 5,5 cm.
skręcanie odcinka lędźwiowego kręgosłupa
POZYCJAWY1śc1owA Siad na taborecie, kkg. na karku.

sPosóB POMIARU Badającyzaznacza dwa punkty. Jeden na końcu wyrostka kolczystego
kręgu L5 , drugi na wyrostku mieczykowatym mostka. Przykłada taśmę metryczną do
tych punktów, a następnie dokonuje pomiaru odległości między nimi w pozycji wyjś-
Ryc. 94.
Pomiar linijny
skręcania odcinka
piersiowo-
-l ędźwiowego
kręgosłupa:
a - pozycja
wyjściowa
b- pozycja
końcowa
OCENA CZYNNOŚCIOWA
122
Ryc. 95
Pomiar linijny
skręcania
odcinka
lędźwiowego
kręgosłupa :
a - pozycja
wyjściowa
b- pozycja
końcowa
ciowej i po wykonaniu przez pacjenta maksymalnego skrętu tułowia (ryc. 95). Zakres
ruchu kręgosłupa to różnica wartości pomiaru między pozycją wyjściową a końcową.
W warunkach prawidłowych odległość ta powinna się zwiększyć:
• 18-40 lat - o 6 cm,
• 41-60 lat - o 5 cm,
• 61-85 lat- o 4,5 cm.
POMIAR GONIOMETRYCZNY
zginanie w przód i w tył odcinka piersiowo-lędźwiowego kręgosłupa
oś OBROTU GONIOMETRU Na talerzu biodrowym na wysokości wyrostka kolczystego kręgu L5•

RAMIĘ RUCHOME Wzdłuż tułowia.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych zakres ruchu zginania w przód wynosi 85°,

aw tył 30°.
zginanie w bok odcinka piersiowo-lędźwiowego kręgosłupa
oś OBROTU GONIOMETRU Wyrostek kolczysty kręgu Ls.

123
RAMIĘ RUCHOME Wzdłuż iinii wyrostków kolczystych.

INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych zakres ruchu zginania do boku wynosi 30°.
skręcanie odcinka piersiowo-lędźwiowego kręgosłupa
POZYCJA wYJśc1owA Siad na taborecie tyłem do badającego.

OŚ OBROTU GONIOMETRU Szczyt sklepienia czaszki.
RAMIĘ RUCHOME Wzdłuż linii barków.

INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych zakres ruchu skręcania wynosi 40°.
6. TESTY DIAGNOSTYCZNE W ZESPOŁACH BÓLOWYCH

KRĘGOSŁUPA LĘDŹWIOWEGO
test opukiwania wyrostków kolczystych

POZYCJA WYJśc1owA Siad tyłem na taborecie w lekkim pochyleniu tułowia w przód
sPosóB BADANIA Badający opukuje młotkiem neurologicznym wyrostki kolczyste kręgosłupa
oraz położone przykręgosłupowo mięśnie.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych pacjent nie odczuwa bólu. O podrażnieniu

świadczy ból.
test mięśnia lędźwiowego
sposóB BADANIA Pacjent unosi wyprostowaną kd Badający nagle stawia opór na przednią
powierzchnię uda (ryc. 96).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych test przebiega bezboleśnie. Na zmiany zwyrod-
nieniowe, zapalne, chorobę krążka międzykręgowego w lędźwiowym odcinku kręgo

słupa wskazuje ból wywołany przyłożonym oporem.
test złagodzenia

podchwytem za kostki zgina podudzie aż do dotknięcia piętą do
pośladka. Pacjent początkowo nie stawia oporu, a następnie stara się wyprostować kd
w stawie kolanowym przeciw oporowi badającego (ryc. 97).
W warunkach prawidłowych test przebiega bezboleśnie. Na zmiany
INTERPRETACJA
zwyrodnieniowe lub niewydolność więzadłową w stawie krzyżowo-lędźwiowym, krzy-

żowo-biodrowym lub kręgosłupa lędźwiowego wskazuje ból bez promieniowania
i ograniczenie możliwości zgięcia podudzia. Pojawienie się bólu korzeniowego, pro-
mieniującego wzdłuż podrażnionego nerwu, świadczy o uszkodzeniu krążków między
kręgowych lub zwężeniu otworu międzykręgowego.
TESTY DIAGNOSTYCZNE
124
Ryc. 96. Test mięśnia lęd źwiowego Ryc. 97. Test złagodzenia
test Lasegue'a
POZYCJA wYJśc1owA Leżenie tyłem .
POZYCJA WYJśc1owA Badający

podchwytem za staw skokowy wolno unosi wyprostowaną kd.
pacjenta do momentu pojawienia się dolegliwości bólowych (ryc. 98).
W warunkach prawidłowych bierny ruch zginania możliwy jest do mniej
INTERPRETACJA
więcej 90°. Na podrażnienie korzenia nerwowego wskazuje ostry ból, pojawiający się
już przy niewielkim zakresie ruchu. Natomiast na zmiany zwyrodnieniowe okolicy
lędźwiowo-krzyżowej lub przykurcz mięśni kulszowo-lędźwiowych wskazuje ból przy
wyraźnie większym zakresie ruchu.
skrzyżowany objaw Lasegue'a

Ryc. 98. Test Lasegue'a Ryc. 99. Skrzyżowany objaw Lasegue'a

TESTY DIAGNOSTYCZNE
125
sposóB BADANIA Badający unosi wyprostowaną nietestowaną kd pacjenta (ryc. 99).

INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych badanie jest niebolesne. Na wypadnięcie
krążka międzykręgowego i podrażnienie korzenia nerwowego wskazuje ból po stronie
przeciwnej.
objaw udowy Lasegue'a

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem, podudzie kd badanej zgięte.
sPosóB BADANIA Badający jedną ręką podchwytem za udo unosi kd pacjenta, a drugą ręką
stabilizuje jego miednicę (ryc. 100).
W warunkach prawidłowych wykonanie przeprostu uda w stawie biodro-
INTERPRETACJA
wym jest niebolesne. Na podrażnienie korzeni nerwowych segmentu Lr L4 wskazuje
ból w okolicy k. krzyżowej oraz na przedniej stronie uda.
test Bragarda
sPosóB BADANIA Badający podchwytem za udo i podudzie unosi kd pacjenta. W momencie

pojawienia siębólu opuszcza kończynę do ustąpienia bólu. Następnie w tej pozycji
drugą ręką wykonuj e zgięcie grzbietowe stopy (ryc. 101).
„
W warunkach prawidłowych pacjent nie odczuwa bólu. Na podrażnienie
INTERPRETACJA
~ .
korzeni nerwowych segmentów L4-S 1 wskazuje ponowne wystąpienie bólu pro-

mieniującego wzdłuż kd w czasie zgięcia grzbietowego stopy. Tępy, niespecyficzny ból
na tylnej powierzchni uda z promieniowaniem do stawu kolanowego wskazuj e na
podrażnienie mm. kulszowo-goleniowych.
Ryc. 100. Objaw udowy Lasegue'a Ryc. 101. Test Bragarda
test przeprostu kręgosłupa lędźwiowego

sposóB BADANIA Stabilizacja miednicy. Pacjent wykonuje samodzielnie skłon tułowia w tył
(ryc. 102a). Następnie badający obejmuje klatkę piersiową i wykonuje bierny przeprost
kręgosłupa lędźwiowego (ryc. 102b).
TESTY DIAGNOSTYCZNE
126
Ryc. 102. Test przeprostu

kręgosłupa lędźwiowego:
a-faza!
b - faza II

pacjent nie odczuwa bólu. Na zaburzenie
funkcji kręgosłupa lędźwiowego wskazuje ból. Nagłe zatrzymanie ruchu może świad
czyć o zmianach zwyrodnieniowych, a miękkie ograniczenie ruchu - o przykurczu mięś
nia najdłuższego grzbietu.
1. Podstawy anatomiczne
:a:i::ir:vz:m 128
3. Ocena wzrokoWct:am:anzi
129
4. Badanie palpacyjAe
131
5. Gcena czynnościowa klatl<i piersiowej
131
5.1. Ocena ruct;iu czynnege ~· 31
5.2. Ocer.ia ruchu biernego
~33
a::n:i~m 134
7. Ocena czynnościowa układu oddechowego'ali!lllldllzaza_lkil!~m~a;i.;a:m12:41"""'!1Dl 135
7 .1. Pemiar pojemności życiowej płuc
135
128
Klatkę piersiową tworzy 12 par żeber, które są tak usytuowane, że odchodząc od kręgo
słupa, tworzą w połączeniu z mostkiem zamkniętą przestrzeń. Chroni ona znajdujące
się w jej wnętrzu narządy układu oddechowego i krążenia. Siedem górnych par żeber,
łączących się z przodu z mostkiem, nosi nazwę żeber właściwych, kolejne trzy pary
to tzw. żebra rzekome. Żebra: VIII, IX i X, łącząc się swoją częścią chrzęstną z po-
łożonym wyżej żebrem, tworzą łuk żebrowy. Ostatnie dwie pary żeber, noszące nazwę
żeber wolnych, kończą się między mięśniami brzucha. Z tyłu wszystkie żebra są ściśle
połączone z kręgami piersiowymi kręgosłupa za pomocą stawów żebrowa-kręgowych.
Każde żebro łączy się z odpowiadającym mu kręgiem głową żebra oraz guzkiem żebra
z wyrostkiem poprzecznym.

żebra

opuszki palców na ścianie klatki piersiowej i prze-
suwa je wzdłuż długiej osi ciała. Żebra wyczuwalne są jako naprzemienne wznosy
i obniżenia.
pierwsze żebro
Sposób 1
WYSZUKIWANIE PUNKTów Badający opuszką kciuka i palca wskazującego przez ucisk pio-
nowo ułożonego przedramienia wyczuwa I żebro w pobliżu wyrostka poprzecznego
kręgu Th1.
Sposób 2
WYSZUKIWANIE PUNKTów Badający, stojącprzodem do pacjenta, układa opuszki palców

na- przedniej stronie klatki piersiowej, poniżej obojczyka. Żebro I w tej pozycji jest
bardzo dobrze wyczuwalne. Badając od góry, można je zlokalizować, układając palec
wskazujący i środkowy nieco do tyłu od obojczyka. Żebro II można znaleźć, układając
opuszki palców na grzbietowej stronie tułowia, nieco bocznie od wyrostka poprzecz-
nego kręgu Thz.
pozostałe żebra
POZYCJA WYJśc1owA Siad tyłemdo badającego, kkg. założone za głowę, lekkie pochylenie
tułowia w stronę przeciwną do badanej.
WYSZUKIWANIE PUNKTÓW Żebro III badający wyczuwa, układając opuszki palców po stronie
grzbietowej klatki piersiowej, na wysokości kąta dolnego łopatki lub w jamie pachowej.
129
Począwszy od V żebra, prowadzi się palpację, układając opuszki palców w przedniej

linii pachowej. Żebro VII można również zlokalizować po stronie grzbietowej klatki
piersiowej, na wysokości kąta dolnego łopatki. Ostatnie dwa żebra często są trudne do
wyczucia, zwłaszcza u osób otyłych. Żebro XII jest niekiedy niewyczuwalne ze względu
na pokrywający jem. prostownik grzbietu. Po stronie grzbietowej tułowia żebra biegną
od strony przyśrodkowej skośnie w stronę boczną i dolną.
mostek

opuszki palców w linii pośrodkowej klatki piersiowej.
Mostek wyczuwalny jest jako płaska kość. W górnej jego części wyczuwalne jest
wcięcie szyjne rękojeści mostka, w dolnej wyrostek mieczykowaty mostka.
chrząstkozrosty żeber
WYSZUKIWANIE PUNKTów Badający układaopuszki palców obu rąk wzdłuż brzegów bocznych
rękojeści i trzonu mostka. Na wysokości chrząstkozrostu mostkowego, a więc połączenia
rękojeści mostka z trzonem, przyczepia się najczęściej chrząstka II żebra.
3. OCENA WZROKOWA
kształt klatki piersiowej
W warunkach prawidłowych przednia sCiana klatki piersiowej wraz

INTERPRETACJA
z mostkiem jest najdalej wysuniętą ku przodowi częścią ciała. Na zaburzenie ukształ

towania klatki piersiowej wskazują zmiany w położeniu mostka, nieprawidłowy i nie-
symetryczny przebieg żeber. Zapadnięcie dolnej części mostka i żeber wskazuje na
klatkę piersiową lejkowatą (ryc. 103), natomiast uwypuklenie mostka - na klatkę
Ryc. 103. Ryc. 104.

Klatka piersiowa Klatka piersiowa
lejkowata kurza
OCENA WZROKOWA
130
piersiową kurzą (ryc. 104). Wyróżnia się dwie postacie klatki piersiowej kurzej. Pierwsza
z nich cechuje się uwypukleniem tylko rękojeści mostka. Trzon mostka położony jest
wówczas prawidłowo lub nieco odchylony do tyłu. W dmgiej postaci najbardziej
wysunięty jest trzon mostka, a zwłaszcza wyrostek mieczykowaty.
Widoczne zagłębienie dolnej części klatki piersiowej z równoczesnym uwypukle-

niem ostatnich żeber (bmzda Harrisona) wskazuje na zmiany pokrzywicze. Ponadto
w miejscu przejścia żebra kostnego w żebro chrzęstne obserwuje się zgrubienie żeber,
tzw. różaniec pokrzywiczy. Klatka piersiowa jest krótka, głęboka, żebra ustawione po-
ziomo, doły nadobojczykowe i podobojczykowe wypełnione. Kształt jej przypomina
beczkę.
Zbyt skośne ustawienie żeber z wyraźnie zaznaczonymi przestrzeniami międzyże

browymi, odstające łopatki oraz powiększenie dołów nadobojczykowych i podoboj-
czykowych wskazują na klatkę piersiową porażenną. Zwężenie dolnej części klatki
piersiowej, a rozszerzenie jej w górnej części nazywa się klatką piersiową gruszkowatą.
przebieg żeber
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych przebieg żeber jest symetryczny, żebra

prawdziwe biegną poziomo, rzekome skośnie. Asymetryczny przebieg żeber może
świadczyć o rotacji klatki piersiowej, wynikającej z zaburzenia osi mechanicznej
kręgosłupa.
symetria ustawienia łopatek
Symetria ustawienia łopatek została opisana w rozdziale 3 (s. 62).
tor oddychania
sPosóe BADANIA Badający,

podczas wykonywania przez pacjenta głębokich i spokojnych
wdechów i wydechów, ocenia udział w oddychaniu klatki piersiowej w stosunku do
udziału tłoczni brzusznej, tj. określa tor oddychania (piersiowy, piersiowo-brzuszny,
brzuszny).
W warunkach prawidłowych w czasie wdechu unosi się klatka piersiowa
INTERPRETACJA
i uwypukla brzuch, natomiast w czasie wydechu brzuch opada i obniża się klatka
piersiowa. Większy udział klatki piersiowej w procesie oddychania świadczy o piersio-
wym torze oddychania, a tłoczni brzusznej wskazuje na brzuszny tor oddychania.
ruchomość klatki piersiowej podczas wdechu i wydechu

W warunkach prawidłowych klatka piersiowa podczas wdechu i wydechu

INTERPRETACJA
naprzemiennie poszerza się i zwęża. Jeżeli podczas wdechu nie poszerza się ona,
a jedynie unosi dzięki pomocniczym mięśniom oddechowym, może być to wynikiem
wady klatki piersiowej lub schorzenia układu oddechowego.
OCENA WZROKOWA
131
stosunek długości fazy wdechu do długości fazy wydechu

POZYCJA wYJśc1owA Stanie bokiem do badającego.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych stosunek długości fazy wdechu do fazy wydechu
powinien wynosić 1:2. Zaobserwowane różnice wskazują na zaburzenia typu obtura-

cyjnego (niedrożność oskrzeli w przebiegu np. rozedmy płuc, astmy oskrzelowej, prze-
wlekłego zapalenia oskrzeli) lub typu restrykcyjnego (rozszerzalność płuc jest zmniej-
szona przy prawidłowej drożności oskrzeli w następstwie np. chorób ograniczających
ruchy klatki piersiowej, zniekształceń klatki piersiowej, otyłości, chorób i dysfunkcji
mięśni oddechowych, zmian włóknistych w płucach, zrostów opłucnej i innych).
BADANIE PALPACYJNE SKÓRY, TKANKI PODSKÓRNEJ I MIĘŚNI

Badanie palpacyjne skóry, tkanki podskórnej i mięśni zostało opisane w rozdziale 5
(s. 110 i 111).
BADANIE PALPACYJNE KOŚCI
kąty żeber

sPosóBBADANIA Badający, stojąc z boku leżanki, układa opuszkę palca wskazującego i środ
kowego w okolicach kątów żebrowych.
W warunkach prawidłowych ucisk nie powinien

INTERPRETACJA sprawiać bólu. O zabloko-
waniu żeber świadczy ból.
mostek
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kkd zgięte w stawach biodrowych i kolanowych, stopy
oparte na podłożu.
sPosóBBADANIA Badający, stojąc z boku leżanki, układa opuszkę palca wskazującego i środ
kowego w okolicy mostka - poniżej stawów obojczykowych.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych ucisk nie powinien sprawiać bólu. Ból wskazuje
na dysfunkcję pierwszej pary żeber.
5. OCENA CZYNNOŚCIOWA KLATKI PIERSIOWEJ

5.1. OCENA RUCHU CZYNNEGO
ruch żeber
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kkg. ułożone na karku.

sPosóB ocENY Badający, stojąc z boku leżanki, układa dłonie po obu stronach klatki piersio-
wej i wyczuwa ruch żeber podczas wykonywania przez pacjenta wdechu i wydechu.
OCENA CZYNNOŚCIOWA KLATKI PIERSIOWEJ
132
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych ruchy żeber po obu stronach klatki piersiowej
powinny być symetryczne. O zaburzeniu ruchomości żeber świadczy mniejszy zakres

ruchu po tej stronie.
ruch górnych żeber
sposóB OCENY Badający, stojąc

z boku leżanki, układa opuszki palców na górnych żebrach.
Pacjent wykonuje swobodne wdechy i wydechy.
INTERPRETACJAW warunkach prawidłowych żebra unoszą się symetrycznie. Na zaburzenie
ruchomości wskazuje objaw „wyprzedzania", tzn. żebro po jednej stronie unosi się wy-
żej niż odpowiadające mu żebro po stronie przeciwnej.
ruch czynny pierwszego żebra
sposóB ocENY Badający układanachwytem rękę na barku pacjenta i palcem wskazującym

uciska za obojczykiem (ryc. 105).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych ruchy żebra wyczuwane są podczas oddycha-
nia. Ból wskazuje na zaburzenie ruchomości żebra.
ruch żeber środkowych
oraz stawów poprzecznożebrowych
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem, czoło oparte na rękach.
sPosóB OCENY Badający, stojąc z boku leżanki, układa kciuki w okolicy stawów poprzeczno-
żebrowych, a opuszki pozostałych palców w przestrzeniach międzyżebrowych i ocenia
ruchomość żeber w czasie oddychania (ryc. 106).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych w czasie wdechu żebra unoszą się, a przestrzenie

międzyżebrowe równomiernie się rozszerzają. Ból świadczy o ograniczeniu ruchomości
żeber.
Ryc. 105. Ocena ruchu czynnego I żebra Ryc. 106. Ocena ruchów czynnych stawów
poprzecznożebrowych i żeber środkowych
133
Ryc. 107. Ocena ruchów czynnych dolnych żeber
Ryc. 108. Test różnicujący Schepelmanna
ruch czynny dolnych żeber
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie na boku, na wałku podłożonym pod okolicę dolnych żeber,
kg. po stronie badanej maksymalnie odwiedziona.
sPosósocENY Badający układa opuszki palców w przestrzeniach międzyżebrowych po stro-
nie badanej, dokonując oceny ruchomości żeber w czasie wdechu i wydechu (ryc. 107).
W warunkach prawidłowych podczas wdechu przestrzenie międzyżebrowe
INTERPRETACJA
zwiększają się, a podczas wydechu - maleją. Na ograniczenie ruchomości żeber wska-

zuje ból i brak ruchu żeber.
test różnicujący Schepelmanna

POZYCJA WYJśc1owA Siad na taborecie.
sPosós ocENY Pacjent wykonuje skłon tułowia w bok, sięgając dłonią do jednoimiennej
pięty (ryc. 108).
INTERPRETACJA Ból pojawiający się
po stronie wklęsłej klatki piersiowej świadczy o neuralgii
międzyżebrowej, natomiast po stronie wypukłej wskazuje na zapalenie opłucnej. Zła
mania żeber wywołują natomiast ból przy każdym ruchu kręgosłupa.
sPosósocENY Badający stoi, stabilizując tułów pacjenta swoją kfatką piersiową . Jedną rękę
OCENA CZYNNOŚCIOWA KLATKI PIERSIOWEJ
134
układa z boku głowy, a palcem wskazującym drugiej ręki lekko naciska od góry na
I żebro. Następnie rytmicznie powtarza ucisk.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych żebro powinno poddawać się uciskowi. Na
zaburzenie ruchomości wskazuje ból i/lub zwiększony opór.
6. POMIAR RUCHÓW CZYN NYCH KLATKI PIERSIOWEJ
POMIAR LINIJNY
POZYCJA WYJśc1owA Stanie lub siad przodem do badającego.
sPosóB POMIARU Badający układa taśmę centymetrową równolegle do podłoża mierzy

różnicę między najgłębszym wdechem a wydechem kolejno na trzech poziomach:
dołu pachowego (ryc. 109a),
brodawek sutkowych u mężczyzn, a u kobiet nad piersiami lub pod nimi (ryc. 109b),
- dolnego brzegu klatki piersiowej (ryc. 109c).
W warunkach prawidłowych różnice obwodu klatki piersiowej
INTERPRETACJA między ma-
ksymalnym wdechem a wydechem wynoszą 3,5-6 cm.
Ryc. 109. Pomiar linijny ruchów czynnych

klatki piersiowej:
a - na poziomie dołów pachowych
b - pod piersiami u kobiet
--.."'-'-=" c - na poziomie dolnego brzegu klatki piersiowej
OCENA CZYNNOŚCIOWA UKŁADU ODDECHOWEGO
135
7. OCENA CZYNNOŚCIOWA UKŁADU ODDECHOWEGO
7.1. POMIAR POJEMNOŚCI ŻYCIOWEJ PŁUC
badanie spirometryczne
POZYCJA WYJśc1owA Stanie lub siad
Pacjent wykonuje jak najgłębszy wdech, a następnie maksymalny wydech
sPosóB BADANIA
do spirometru. Próbę nal eży przeprowadzać zawsze w tej samej pozycji pacjenta.
W czasie wydechu do spirometru nos powinien być zaciśnięty palcami lub specjalnym
zaciskaczem. Badanie należy powtórzyć trzykrotnie, w odstępach minutowych. Bada-
jący notuje wartość najwyższą i porównuje ją z wartością należną dla danego wieku
oraz wysokością ciała podaną w nomogramie Cournanda (ryc. 110).
WYSOKOŚĆ
WIEK
CIAŁA
- ~ <:f5000 :- 190
=-- 10
: 15 4000 = 185
:
--
=-20
4500
=-= 180
: 25
4000 : 175
=
: 30 3500
=-= 170
=-35 3500 =
: 165
=-40
= 3000 3000 --
=-= 160
=-45 : 155
=
=-50 2500
=
=-150
: 55 = 145
=--
=-= 140
2500
: 60 2000
Ryc. 110. Nomogram Cournanda VC (ml)
próba gaszenia zapałki
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, a następnie siad

Pacjent wykonuje maksymalny wdech, a następnie szybki, nasilony wydech
sposóBBADANIA
przy szeroko otwartych ustach i rozluźnionych mięśniach gardła (ryc. 111). Strumień
powietrza ma być skierowany na palącą się zapałkę, umieszczoną w odległości 15 cm.
Pacjent w czasie próby może mieć podpartą brodę, a w czasie wydechu nie może zwężać
ust ani przyciskać języka do podniebienia. Próbę należy powtórzyć kilkakrotnie, w wa-
runkach całkowitego spokoju, oddzielnie w leżeniu tyłem, oddzielnie w pozycji siedzącej.
OCENA CZYNNOŚCIOWA UKŁADU ODDECHOWEGO
136
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych pa-

cjent zgasi zapałkę w pozycji leżącej i siedzącej.
O zmniejszeniu w stopniu średnim wentylacji
maksymalnej świadczy wynik pośredni - gdy
gasi zapałkę tylko w pozycji siedzącej. O zmniej-
szeniu powyższych wskaźników w stopniu
znacznym świadczy wynik ujemny - pacjent
nie jest w stanie zgasić zapałki w żadnej pozycji.
f l
/
LJ•~·.;,._j'::::i~i!ł!l!-~l:· :===·=-·= ::J Ryc. 111. Próba gaszenia zapałki
1. Podstawy at;iatomiczne
1 .1 . Stawy oeręczy kończyny górnej
1.3. Stabilizacja czynna obręczy kończyny górnej

1.4. Biomechanika obręczy kończyny górnej 140
2. Wywiad
140
141
4. Ocena wzrokowa
143
:ira:b:ICICIC 143
4.2. Ocena w płasz-czyźnie strzałkowej 1D1m::i1CE11~!lll
Zlll:Rll~IZ.'tllll:Dlr.lllCICl:JRlllUll 145
5. Badanie pali:>acyjne
146
157
6.1. Orienfai;;yjna ocena ruchu czyr;meg0 m111~111:1
157
6.2. Ocena rucłrlów biernych obręczy kor.'lczyny górnej 161
6.3. Ocena rue:hów tiiemych w stawacb kończyny g0rnej 161
6.4. Diagnostyka różnicująca źródło bólu w obręczy, kończyny górr.iej 163
6.5. Ocena gry ślizgt:J stawowego
166
6.6. P0miar zakresu ruch0w w obręczy Kończyny górnej 169
7, Ocena siły mięśni działających na obręcz kończyny górnej 172
8. Pomiar siły, mięśni działających na ol!>ręcz Kończyny górnej
138
1.1. STAWY OBRĘCZY KOŃCZYNY GÓRNEJ

Kończyna górna jest połączona z tułowiem obręczą kostną utworzoną przez łopatkę,
obojczyk i nasadę bliższą kości ramiennej. W tym połączeniu wyróżnia się trzy stawy:
barkowo-obojczykowy, ramienny, mostkowo-obojczykowy oraz dwa połączenia czyn-
nościowe: łopatki z tylną ścianą klatki piersiowej i kruczo-barkowe.
• Staw barkowo-obojczykowy tworzy powierzchnia stawowa wyrostka barkowego

łopatki i końca barkowego obojczyka. Torebka stawowa jest wzmocniona od góry
więzadłem barkowo-obojczykowym i więzadłem kruczo-barkowym (ryc. 112).
Dzięki powiązaniu obojczyka i łopatki ruchy tych kości są sprzężone. Unoszenie
łopatki powoduje uniesienie końca barkowego obojczyka, obniżenie - opuszczenie
obojczyka, cofanie łopatki natomiast przesunięcie obojczyka ku przodowi.
• Staw ramienny jest stawem kulistym utworzonym przez wydrążenie stawowe ło
patki i głowę kości ramiennej. Płytka panewka stawu jest pogłębiona przez obrąbek
stawowy. Luźna torebka stawowa pozwala na duży zakres ruchu. Budowa stawu,
stosunek powierzchni stawowych sprawia, że łatwo następuje jego zwichnięcie,
dlatego też staw stabilizowany jest licznymi więzadłami (ryc. 112).
• Staw mostkowo-obojczykowy tworzą wcięcie obojczykowe mostka i mostkowy
koniec obojczyka. Powierzchnie stawowe tych kości nie są dopasowane do siebie -
braki wyrównuje krążek stawowy. Chrząstki o dość znacznej grubości oraz esowaty
kształt obojczyka amortyzują obciążenia kończyn górnych. Staw wzmocniony jest
więzadłem międzyobojczykowym, łączącym oba obojczyki, więzadłem mostkowo-
-obojczykowym przednim i tylnym oraz żebrowa-obojczykowym. Ruchy końca
mostkowego obojczyka są niewielkie, natomiast koniec barkowy może unosić się
o 10-12 cm.
więzadło barkowo-obojczykowe więzadło kruczo-barkowe
więzadło
kruczo-ramienne
Ryc. 112. Stabilizacja więzadłowa stawu ramiennego i barkowo-obojczykowego

STAWY OBRĘCZY KOŃCZYNY GÓRNEJ
139
• Połączenie czynnosc10we łopatki z tylną ścianą klatki piersiowej tworzy po-

wierzchnia przednia łopatki, zwana żebrową, pokrywająca żebra II-VII. Zagłębienie
tej powierzchni nazywa się dołem podłopatkowym, wypełnionym przez m. pod-
łopatkowy.
• Połączenie czynnościowe kruczo-barkowe jest utworzone przez więzadło kruczo-

-barkowe, łączące wyrostek kruczy łopatki z barkowym; pokrywając od góry głowę
k. ramiennej tworzy sklepienie ramienia (ryc. 112).
1.2. STABILIZACJA BIERNA OBRĘCZY KOŃCZYNY GÓRNEJ

Stabilizację zapewniają:
• więzadło kruczo-barkowe, łącząc wyrostek

barkowy i kruczy, tworzy sklepienie ramienia,
• więzadło kruczo-ramienne, łącząc wyrostek
kruczy łopatki i guzki k. ramiennej - większy
i mniejszy, stabilizuje głowę k. ramiennej
w stawie,
• więzadła obrąbkowo-ramienne, biegnące od
obrąbka stawowego do guzka mniejszego, ha-
mują nadmierną rotację zewnętrzną ramienia,
• kaletki maziowe chronią ścięgna i mięśnie przed

tarciem struktur kostnych (ryc. 113). Ważnym
elementem w patologii stawu jest kaletka
Ryc. 113. Kaletki maziowe
podbarkowa położona pod m. naramiennym w okolicy stawu ramiennego
z boku i więzadłem kruczo-barkowym od
przodu oraz stożkiem mięśni rotatorów od tyłu. Kaletka ta pokrywa głowę k. ramien-
nej na kształt przekrzywionego beretu, ułatwiając poślizg mięśni rotatorów. Sumu-
jące się mikrourazy powodują uszkadzanie wszystkich struktur tkanek miękkich
zawartych w przestrzeni podbarkowej.
1.3. STABILIZACJA CZYNNA OBRĘCZY KOŃCZYNY GÓRNEJ

Stabilizacja stawu ramiennego zależy od współdziałania trzech sił równoważących się,
tzn. siły grawitacji działającej na kg., stabilizującej głowę k. ramiennej w panewce oraz
wykonującej zamierzony ruch. Natomiast zwarcie stawu ramiennego jest możliwe
tylko przy czynnym zaangażowaniu mm. dwustawowych - głowy długiej m. dwugło
wego i trójgłowego ramienia.
Stabilizacja łopatki to efekt współdziałania mięśni obręczy barkowej i grzbietu. Uwa-
runkowania biomechaniczne wskazują, że istotną rolę w prawidłowej funkcji stawów
barkowych, oprócz mięśni obręczy barkowej, grają również mięśnie grzbietu i klatki
piersiowej, kończące się na obręczy barkowej, zwłaszcza zębate przednie, czworoboczny
- trzy jego części, najszerszy grzbietu, równoległoboczny, dźwigacze łopatek, piersiowe
i podobojczykowe.
140
Skurcz m. najszerszego grzbietu obniża głowę k. ramiennej w stosunku do panewki

łopatki, natomiast skurcz głowy długiej m. trójgłowego ramienia może powodować jej
uniesienie, przez co wpływa na zmniejszenie przestrzeni podbarkowej.
1.4. BIOMECHANIKA OBRĘCZY KOŃCZYNY GÓRNEJ

Całkowita ruchomość zespołu połączeń barku stanowi wypadkową ruchów zacho-
dzącychwe wszystkich stawach i połączeniach obręczy barkowej. W stawach obręczy
kończyny górnej zachodzą następujące ruchy:
wysuwania i cofania barku,

unoszenia i obniżenia barku,
ruchy obrotowe barku,
w płaszczyźnie strzałkowej - zginanie i prostowanie ramienia,
w płaszczyźnie czołowej - odwodzenie i przywodzenie ramienia,
w płaszczyźnie poprzecznej - zginanie i prostowanie poziome ramienia,
w płaszczyźnie złożonej - ruchy skręcania ramienia do wewnątrz i na zewnątrz,
obwodzenie - ruch po kole.
Ruch skręcania ramienia na zewnątrz jest konieczny do wykonania pełnego zgięcia
i odwodzenia. Podczas ruchu skręcania na zewnątrz oraz wyprostu w płaszczyźnie
poziomej występuje ślizg głowy k. ramiennej w kierunku do przodu, natomiast podczas
skręcania do wewnątrz oraz zginania - ślizg w kierunku do tyłu.
2.WYWIAD
Pacjent zgłasza ból:
• w okolicy bocznej ramienia
INTERPRETACJA Może wskazywać na dysfunkcję tkanek miękkich okolicy stawu ramiennego.
• typu ćmiącego, umiejscowiony głęboko w' okolicy podstawy szyi, barku, ramienia,
poniżej stawu łokciowego
INTERPRETACJA Może wskazywać na podrażnienie tkanek położonych głęboko.
• typu ostrego, umiejscowiony powierzchownie i dający się zlokalizować
INTERPRETACJA Może wskazywać na podrażnienie ścięgien, kaletek maziowych oraz przy-

czepów mięśniowych.
• barku lewego lub w obu barkach z promieniowaniem do IV i V palca, nasilający się

podczas wysiłku fizycznego
INTERPRETACJA Może wskazywać na chorobę wieńcową.
• w szyi, z przodu i z tyłu oraz górnej części barku z zaburzeniami czucia w obrębie
IV i V palca oraz upośledzeniem czynności ręki
INTERPRETACJA Może wskazywać na zespół uciskowy nerwów i naczyń w okolicy mm. po-
chyłych oraz na anomalię ich przyczepów.
WYWIAD
141
• podczas wykonywania ruchów skręcania na zewnątrz i odwodzenia

INTERPRETACJA Może wskazywać na zapalenie stawu.
• w okolicy bocznej ramienia w spoczynku
INTERPRETACJA Wskazuje na ostre zapalenie kaletki maziowej.
• tylko przy wykonywaniu ruchu czynnego
INTERPRETACJA Może wskazywać na przeciążenie ścięgna mięśnia odpowiedzialnego za wy-
konanie tego ruchu.
• górnych żeber, promieniowanie bólu do ręki, ból za mostkiem - imitujący dolegli-
wości kardiologiczne
INTERPRETACJA Może wskazywać na aktywność punktu spustowego m . piersiowego.

• w okolicy wyrostka kruczego łopatki
INTERPRETACJA Może wskazywać na aktywność punktu spustowego m. piersiowego mniejszego.

• z przodu barku i w okolicy mostka
INTERPRETACJA Może wskazywać na aktywność punktu spustowego mm. pochyłych, zabu-
rzenie ruchomości w segmentach CcTh 1 oraz I i II żebra.
• bocznej okolicy klatki piersiowej, pod pachą
INTERPRETACJA Może wskazywać na aktywność punktu spustowego m. zębatego przedniego,

zaburzenie ruchomości w segmentach Cs-Th1 •
wyrostek barkowy łopatki
POZVCJA WYJśc1owA Siad tyłem do badającego.
WYSZUKIWANIE PUNKTów Badający przesuwa opuszki palców Il-V wzdłuż grzebienia łopatki
w stronę boczną, aż do wyczucia krawędzi ustawionej prostopadle do grzebienia łopatki.
kąt dolny łopatki

kciuki na wysokości wyrostka kolczystego Th 7,
w odległości około trzech palców po obu stronach kręgosłupa, i poleca pacjentowi
wykonywać naprzemienne ruchy unoszenia i opuszczania obręczy barkowej.
brzeg przyśrodkowy łopatki
WYSZUKIWANIE PUNKTów Badający przesuwa opuszki palców od kąta dolnego łopatki, po jego
przyśrodkowej stronie, pionowo ku górze, wyczuwając brzeg przyśrodkowy łopatki.
kąt górny łopatki

POZVCJA WYJśc1owA Siad bokiem do badającego.
142
Ryc. 114. Badanie palpacyjne Ryc. 115. Badanie palpacyjne

kąta górnego łopatki grzebienia łopatki
WYSZUKIWANIE PUNKTów Badający

przesuwa opuszki palców II-V wzdłuż brzegu przyśrod
kowego łopatki ku górze do jej końca, podczas gdy pacjent wykonuje naprzemiennie
ruch unoszenia i obniżania obręczy barkowej (ryc. 114).
grzebień łopatki
PozraA WYJśc1owA Siad tyłem do badającego.
WYSZUKIWANIE PUNKTów Badający układa opuszki palców na wyrostku barkowym łopatki,

następnie przemieszcza je w kierunku przyśrodkowym oraz w górę i w dół (ryc. 115).
Grzebień łopatki wyczuwalny jest jako wypukłość kostna na całej szerokości łopatki.
wyrostek kruczy łopatki
PolYCJA WYJśc1owA
Siad tyłem do badającego, kg. zgięta w stawie łokciowym, ramię usta-
wione w przywiedzeniu.
podchwytem podtrzymuje przedramię, opuszki
palców drugiej ręki układa na barku pod barkowym końcem obojczyka. Następnie
wykonuje ruchy skręcania ramienia pacjenta (ryc. 116a). Wyrostek kruczy wyczu-
walny jest wówczas jako nieruchomy punkt kostny.
guzek mniejszy kości ramiennej

POlYCJA WYJśc1owA
palców drugiej ręki układa na barku w okolicy wyrostka kruczego łopatki. Następnie
wykonuje ruchy skręcania ramieniem pacjenta (ryc. 166b). Guzek mniejszy k. ramiennej
wyczuwalny jest wówczas jako przemieszczający się punkt kostny.
143
Ryc. 116. Badanie palpacyjne:

a - wyrostka kruczego łopatki opuszką IV palca
b - guzka mniejszego kości ramiennej op uszką III palca
c - guzka większego kości ramiennej opuszką II palca
guzek większy kości ramiennej

PozraA WYJśc1owA
palców drugiej ręki układa na ramieniu poniżej wyrostka barkowego. Następnie wyko-
nuje ruchy skręcania ramieniem pacjenta (ryc. 166c). Guzek większy k. ramiennej wy-
czuwalny jest wówczas jako przemieszczająca się wyniosłość kostna.
4. OCENA WZROKOWA
4.1. OCENA W PŁASZCZYŹNIE CZOŁOWEJ
OCENA Z PRZODU
symetria położenia barków

PozraA WYJśc1owA Stanie tyłem do badającego (ryc. 117).
INTERPRETAOAW warunkach prawidłowych barki są położone symetrycznie. Asymetria ich
położenia może być objawem bocznego skrzywienia kręgosłupa, zaburzenia równowagi
napięcia mięśni karku, zwichnięcia stawów lub złamania kości.
ustawienie obojczyków
PozraA WYJśc1owA Stanie przodem do badającego (ryc. 118).
INTERPRETAOA W warunkach prawidłowych obojczyki i doły nadobojczykowe są syme-
tryczne. Asymetria ustawienia obojczyków może wskazywać na podwichnięcie lub
OCENA WZROKOWA
144
Ryc. 117. Ocena wzrokowa Ryc. 118. Ocena wzrokowa

symetrii położenia barków ustawienia obojczyków
zwichnięcie stawu mostkowo-obojczykowego albo przesunięcie jednego z nich bardziej

ku górze. Asymetria ukształtowania dołów nadobojczykowych może wskazywać
na dysfunkcję stawu barkowo-obojczykowego i skręcenie obojczyka. Pogłębiony
i węższy dół nadobojczykowy po jednej stronie może wskazywać na skręcenie oboj-
czyka w kierunku grzbietowym, natomiast jego spłycenie - na skręcenie w kierunku
brzusznym.
zarys stawu
PozraA WYJśc1owA Stanie przodem do badającego.
INlIRPRETAaA W warunkach prawidłowych zarys stawów jest podobny po obu stronach.

Różnica może wskazywać na wysięk lub obrzęk - z przodu na wysięk stawowy, z boku
na obrzęk zapalny.
rzeźba mięśni
INTERPRETAaA W warunkach prawidłowych zarys mięśni jest podobny po obu stronach.

Różnica może być wynikiem zaniku lub przerostu mięśni .
skóra
W warunkach prawidłowych powierzchnia skóry jest jednolita, bez przebar-

INTERPRETAaA
wień i blizn. Zaczerwienienie skóry wskazuje na ostry stan zapalny stawu. Blizny i zmia-
ny skórne mogą świadczyć o wcześniejszych urazach lub zabiegach operacyjnych.
145
OCENA Z TYŁU
symetria położenia łopatek
POlYCJA WYJśc1owA Stanie tyłem do badaj ącego (ryc. 119).

W warunkach prawidłowych łopatki poło
INITRPRETACJA
żone są symetrycznie. Asymetria jest objawem skoliozy

lub zespołu bolesnego barku, natomiast odstawanie ło
patki wskazuje na osłabienie funkcji mięśni zębatych
przednich i/lub równoległobocznych.
ustawienie kończyn górnych
PolYCJA WYJśc1owA Stanie tyłem do badającego.
W warunkach prawidłowych kkg. ustawione

INTERPRETACJA
są symetrycznie w pozycji fizjologicznej. Ustawienie

kg. w rotacji wskazuje na zaburzenie równowagi mięśni
skręcających ramię. Ryc. 119. Ocena wzrokowa
symetrii położenia łopatek
rzeźba mięśni
PozraA WYJśc1owA Stanie tyłem do badającego.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych zarys mięśni jest podobny po obu stronach.

Różnica może być wynikiem zaniku lub przerostu mięśni.
4.2. OCENA W PŁASZCZYŹNIE STRZAŁKOWEJ
położenie obręczy kończyny górnej

PozraA WYJśc1owA Stanie bokiem do ba-
dającego (ryc. 120).
W warunkach prawidło
ll'ffil\PRETACJA
wych barki ustawione są w płasz

czyźn ie tułowia. Przesunięcie bar-
ków do przodu może wskazywać
na przykurcz mm. piersiowych
i nasilenie kifozy piersiowej .
ustawienie łopatek
PozraA WYJśc1owA Stanie bokiem do ba-
dającego (ryc. 121).
W warunkach prawidło
INITRPRETACJA
wych łopatki przylegają do ściany Ryc. 120. Ocena wzrokowa Ryc. 121. Ocena wzrokowa
klatki piersiowej. Ich odstawanie położenia obręczy kończyny ustawienia łopatek
górnej w pła szczyźnie w płaszczyźnie strzałkowej
może wskazywać na osłabienie strzałkowej
mm. równoległobocznych i mm. zę
batych przednich oraz zmiany wielkości kifozy piersiowej.
BADANIE PALPACYJNE
146
5. BADANIE PALPACYJ NE
POlYOA WYJśc1owA Siad tyłem do badającego.
sPosóB BADANIA Badający układa opuszki wszystkich palców na powierzchni obręczy bar-
kowej . Przesuwając je po powierzchni skóry, ocenia jej konsystencję, ciepłotę, wilgot-
ność, wrażliwość dotykową i przesuwalność.
INTERPRETAOA W warunkach prawidłowych skóra jest sucha, nie jest nadwrażliwa na dotyk.
Podwyższenie ciepłoty, ból i zaczerwienienie mogą wskazywać na miejscowy stan
zapalny.

POlYOA WYJściowA Siad tyłem do badającego.

ujmuje oburącz skórę między kciuk i pozostałe palce. Utworzony
fałdskórny przesuwa poprzecznie w stosunku do osi długiej ramienia, obręczy kg.,
wzdłuż kręgosłupa i na łopatce (ryc. 122).
W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Ból, nadwrażliwość

INTERPRETAOA
i pogrubienie tkanki wskazują na jej podrażnienie, wynikające z dysfunkcji czynnoś

ciowej stawów międzykręgowych kręgosłupa odcinka szyjnego.
mięsień czworoboczny - część zstępująca
PolYOA WYJśc1owA Leżenie przodem, głowa oparta czołem na podłożu.
Ryc. 122. Badanie palpacyjne fałdu skórnego
Ryc. 123. Badanie palpacyjne podrażnienia

mięśnia czworobocznego - część zstępująca
BADANIE PALPACYJNE
147

opuszki palców na: przyśrodkowej części kresy karkowej
górnej, guzowatości potylicznej zewnętrznej, więzadle karkowym do wysokości wy-
rostka kolczystego kręgu C6, części barkowej obojczyka i delikatnie uciska (ryc. 123).
warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne, a badający nie wyczuwa
INTERPRETACJA W
zgrubień włókien mięśniowych i lokalnego wzmożonego napięcia mięśnia. Ból, wy-
czuwalne zgrubienia włókien mięśniowych, lokalny wzrost napięcia w danym punkcie
wskazują na podrażnienie mięśnia. Punkty spustowe znajdują się na kresie karkowej, na
szczycie kąta szyjna-barkowego oraz na brzuścu mięśnia. Ich ucisk najczęściej wzmaga
lub wyzwala ból głowy i karku.
Test długości
POlYCJA WYJśc1owA Siad na taborecie tyłem do badającego, kkg. wzdłuż tułowia, ręka po
stronie badanej podłożona pod pośladek.
sposóB BADANIA Badający jedną ręką
nachwytem stabilizuje bark pacjenta, drugą - położoną
na k. skroniowej - wykonuje biernie skłon głowy w bok (ryc. 124a).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych zakres ruchu i stan napięcia mięśnia po obu
stronach jest taki sam. Różnica w zakresie ruchu i napięcia mięśnia w końcowej fazie
wskazuje na jego podrażnienie i/lub przykurcz.
W celu jednoznacznego określenia przyczyny ograniczenia ruchomości w końcowym
zakresie ruchu badający unosi bark pacjenta po stronie rozciąganego mięśnia. Zwięk
szenie się zakresu ruchu wskazuje na mięśniową przyczynę deficytu ruchu. Utrzymu-
jący się deficyt świadczy natomiast o torebkowa-stawowej przyczynie ograniczenia
ruchomości .
Ryc. 124. Test

długości mięśnia
czworobocznego:
a- część zstępująca
b- część środkowa
BADANIE PALPACYJNE
148
mięsień czworoboczny - część środkowa
POlYOA WYJśc1owA Leżenie przodem, głowa oparta na le żance, kkg. wzdłuż tułowia.

opuszki palców w przestrzeni między wyrostkami kol-
czystymi kręgów C,Th 3, wyrostkiem barkowym łopatki oraz częścią boczną grzebienia
łopatki.
W warunkach prawidłowych badanie jest niebolesne. Na podrażnienie mięśnia

INTERPRETAOA
wskazują ból w okolicy przyczepów, wyczuwalne zgrubienia włókien mięśniowych

oraz odczuwalny wzrost napięcia w czasie badania. Punkt spustowy umiejscowiony
jest w okolicy kąta dolnego łopatki.
Test długości
POlYOA WYJśc1owA Siad na taborecie, kg. odwiedziona do kąta 90°. Badający nachwytem
jedną ręką stabilizuje bark po stronie niebadanej, drugą chwyta za ramię pacjenta nad
stawem łokciowym.
sposóB BADANIA Badający wykonuje bierne zginanie poziome ramienia pacjenta aż do uzys-
kania napięcia w punkcie przyczepu do kąta łopatki (ryc. 124b).
W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne, a zakres ruchu syme-
INTERPRETAOA
tryczny. Ból i asymetria ruchu i/lub hipertonia, widoczna w postaci napiętego pęczka
włókien w okolicy kąta dolnego łopatki, mogą wskazywać na skrócenie długości
mięśnia.
mięsień czworoboczny - część wstępująca
POlYOA WYJśc1owA Leżenie przodem, głowa oparta czołem na leżance, kkg. wzdłuż tułowia.
sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców w przestrzeni między wyrostkami kol-
czystymi kręgów ThJ-Th 12 a grzebieniem łopatki .
W warunkach prawidłowych badanie jest niebolesne. Na podrażnienie
1NTERPRETAOA
wskazuje ból w czasie badania, wyczuwalne zgrubienia włókien mię ś niowych i lokalny
wzrost napięcia.
Test oporu
POlYOA WYJśc1owA Leżenie
przodem, głowa oparta czołem na leżance, kg. po stronie testo-
wanej wyprostowana w stawie łokciowym i zgięta do kąta 180° w stawie barkowym,
kg. nietestowana wzdłuż tułowia. Badający jedną ręką stabilizuje kąt dolny łopatki,
drugą stawia opór, chwytając nachwytem za dalszą nasadę k. ramiennej (ryc. 125).
sposóB BADANIA Pacjent ściąga kg. w dół i przyśrodkowa przeciw oporowi.

W warunkach prawidłowych dolny kąt łopatki przemieszcza się w dół i przy-
INTERPRETAOA
środkowa, zgodnie z przebiegiem włókien mięśniowych. Przy osłabieniu mięśnia dolny

kąt łopatki przesuwa się natomiast przyśrodkowa i uwypukla, przypominając łopatkę
skrzydlatą.
mięsień dźwigacz łopatki
POlYOA WYJśc1owA Leżenie przodem, głowa czołem oparta na podłożu.

BADANIE PALPACYJNE
149
Ryc. 125. Test oporu mi ęś nia czworobocznego Ryc. 126. Test długości mi ęś nia dźwi ga cza łopatki
- część wstępująca
sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców na wyrostkach poprzecznych kręgów

C1-C 4 oraz na brzegu przykręgosłupowym łopatki, od kąta górnego do podstawy grze-
bienia łopatki, i delikatnie uciska.
badanie jest bezbolesne, a badający nie wy-
czuwa zgrubień włókien mięśniowych i lokalnego wzmożonego napięcia mięśnia.
Zgłaszany w czasie badania ból, wyczuwalne zgrubienia włókien mięśniowych, lokalny
wzrost napięcia w danym punkcie wskazują na podrażnienie mię śnia. Punkty maksy-
malnie bolesne znajdują się na bocznej powierzchni wyrostka poprzecznego kręgu C2
oraz górnym kącie łopatki. Punkty spustowe lokalizują się powyżej górnego kąta ło
patki oraz na karku.
Test długości
POZVCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kg. po stronie badanej zgięta w stawie barkowym do
kąta 180°, przedramię zgięte, dłoń ułożona na karku. Badający, uciskając udem łokieć
wzdłuż długiej osi ciała, stabilizuje łopatkę.
podchwytem rękami obejmuje potylicę oraz szyję pacjenta i wy-
konu je biernie skłon głowy w przód z równoczesnym skłon e m w bok i rotacją
(ryc. 126). W przypadku bólu barku badanie należy wykonać bez zgięcia ramienia.
W warunkach prawidłowych zakres ruchu i stan napięcia mięśnia po obu
INTERPRETACJA
stronach jest taki sam. Różnica w zakresie ruchu i w napięciu mięśnia w końcowej fazie
ruchu wskazuje na jego podrażnienie i/lub przykurcz.
mięsień najszerszy grzbietu

POZVCJA WYJśc1owA Leżenie na boku niebadanym, kg. po stronie badanej maksymalnie od-
wiedziona i zgięta w stawie łokciowym.

sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców na wysokości wyrostków kolczystych
kręgów Th6-Ls w przestrzeni między grzebieniem talerza biodrowego a dolnym kątem
łopatki.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych mięsień jest niebolesny i niewrażliwy na dotyk.

BADANIE PALPACYJNE
150
Na podrażnienie wskazuje wzrost jego napięcia i wyczuwalne zgrubienia włókien mięś

niowych. Punkty spustowe zlokalizowane są poniżej dołu pachowego oraz w okolicy
przyczepów początkowych tego mięśnia.
Test długości
POlYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem,

kkd zgięte w stawach biodrowych i kolanowych. Ramię
odwiedzione lub zgięte po stronie testowanej powyżej poziomu barków i w maksymalnej
rotacji zewnętrznej.
sPosóB BADANIA Badający jedną rękąchwyta za przedramię pacjenta, wykonując rotację
zewnętrzną ramienia, drugą chwyta ramię pacjenta powyżej stawu łokciowego i wyko-
nuje maksymalne odwiedzenie lub zgięcie ramienia w stawie barkowym, utrzymując
rotację zewnętrzną ramienia (ryc. 127).
W warunkach prawidłowych zakres ruchu odwodzenia i zgięcia wynosi

INTERPRETACJA
około 180°, a badanie jest bezbolesne. Na skrócenie długości wskazuje ból w okolicy
poniżej kąta dolnego łopatki i ograniczenie ruchu odwodzenia i/lub zgięcia.
mięsień piersiowy większy
POlYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kg. odwiedziona do kąta 90°.

opuszki palców jednej ręki w przestrzeni między obojczy-
kiem a mostkiem, jednocześnie stabilizując mostek przedramieniem. Drugą ręką wyko-
nuje odwiedzenie ramienia oraz wyprost poziomy w stawie barkowym, aż do osiągnięcia
bariery ruchu.
W warunkach prawidłowych włókna mięśnia nie są napięte nawet w maksy-
INTERPRETACJA
malnym odwiedzeniu i wyproście horyzontalnym ramienia. Na podrażnienie wskazują

ból i wzmożone napięcie ograniczające odwodzenie ramienia.
Test długości
POlYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem na krawędzi leżanki, kg. zgięta w stawie łokciowym, od-
wiedziona do kąta 90° i w rotacji zewnętrznej w stawie barkowym.
Ryc. 127. Test długości mięśnia Ryc. 128. Test długości mięśnia
najszerszego grzbietu piersiowego większego
BADANIE PALPACYJNE
151
sPosóB BADANIA Badający jedną ręką stabilizuje mostek, drugą chwyta za ramię powyżej
stawu łokciowego i wykonuje wyprost poziomy (ryc. 128).
W warunkach prawidłowych ramię osiąga poziom leżanki, a przedramię
INTERPRETAOA
opada nieznacznie poniżej jej poziomu. Na skrócenie mięśnia wskazuje brak możliwości
sprowadzenia kg. do poziomu.
mięsień piersiowy mniejszy
PozroA WYJśc1owA Leżenie tyłem na krawędzi leżanki, kg. swobodnie zwieszona poza jej
krawędź .
sposóB BADANIA Badający układa opuszki palców w przestrzeni mi ędzy wyrostkiem kruczym
a III, IV i V żebrem.
W warunkach prawidłowych kg. swobodnie zwisa. Na przykurcz mięśnia
INTERPRETAOA
wskazuje ból i wysunięcie barku do przodu. Ból zlokalizowany jest w okolicy przyczepu
żebrowego i wyrostka kruczego łop atki.
mięsień zębaty przedni

POZVOA WYJśc1owA Leżeniebokiem na leżance z jedną kd wyprostowaną - spoczywającą na
leżance, i drugą, zgiętą w stawie biodrowym i kolanowym, opartą kolanem na leżance
w celu stabilizacji tułowia. Kończyna górna od strony leżanki trzyma się jej brzegu.
sPosóB BADANIA Badający, stojąc
z boku leża nki, układa opuszkę palca wskazującego lub
środkowego w okolicy przyczepów mięśni - na żebrach, w linii pachowej lub w bez-
pośredniej ich okolicy, a następnie unosi i odwodzi kg. badanego aż do osiągnięcia
bariery ruchu.
W warunkach prawidłowych ucisk wywierany przez badającego nie powinien
INTERPRETAOA
sprawiać bólu. Pojawienie się bolesności podczas palpacji w okolicy przyczepów mięśni
świadczyć może o ich przykurczu.
Test długości
POZVOA WYJśc1owA Siad bokiem, kg. przywiedziona w rotacji
wewnętrznej, przedramię zgięte, oparte na plecach.
sposóB BADANIA Badający, stojąc
po stronie nietestowanej,
stabilizuje tułów pacjenta, opierając go o siebie. Jedną
ręką stabilizuje bark po stronie badanej, drugą pod-
chwytem w okolicy stawu łokciowego zbliża łopatkę
do kręgosłupa i lekko ją unosi (ryc. 129).
W warunkach prawidłowych ruch jest bez-
INTERPRETAOA
bolesny. Na skrócenie mięśnia wskazuje wzmożone
napięcie w okolicy klatki piersiowej i pod łopatką.
mięsień podłopatkowy
POZVOA WYJśc1owA Leżenieprzodem, kg. badana przywie-

dziona i zgięta w stawie łokciowym, przedramię oparte Ryc. 129. Test długości mięśnia
na plecach, głowa oparta czołem na leża nce. zębatego przedniego
BADANIE PALPACYJNE
152
sposóB BADANIA Badający wsuwa opuszki palców ręki pod łopatkę pacjenta od strony
brzegu przyśrodkowego.

INTERPRETAaA
Na podrażnienie wskazuje wzrost napięcia mięśnia i/lub nadwrażliwość na dotyk.

Punkty spustowe zlokalizowane są w dole podłopatkowym łopatki.
Test długości
PozraA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kg. odwiedziona i zgięta w stawie łokciowym do kąta 90°,
badający po stronie testowanej.
sPosóB BADANIA Badający jedną ręką utrzymuje ramię w pozycji wyjściowej, drugą pod-
chwytem za przedrami ę skręca ramię na zewnątrz (ryc. 130).
INTERPRETAOAW warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne, a ramię osiąga poziom

leżanki. Na skrócenie mięśnia wskazuje ból i/lub wzmożone napięcie pod łopatką.
mięsień nadgrzebieniowy
PozraA WYJśc1owA Leżenie przodem lub siad bokiem do badającego.
sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców w dole nadgrzebieniowym łopatki.
INTERPRETAOA W warunkach prawidłowych mięsień jest niebolesny i niewrażliwy na dotyk.

Na podrażnienie wskazuje wzrost napięcia mięśnia lub nadwrażliwość na dotyk.
Test długości
PozraA WYJśc1owA Leżenie
na boku nietestowanym lub siad bokiem do badającego, ramię
w stawie ramiennym wyprostowane i nieco odwiedzione.
sposóB BADANIA Badający wykonuje biernie przywiedzenie i rotację wewnętrzną ramienia,
przesuwając kg. po plecach pacjenta (ryc. 131).
INTERPRETAOA W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Ból w okolicy dołu
Ryc. 130. Test długości mięśnia podłopatkowego
Ryc. 131 . Test długości

mięśnia nadgrzebieniowego '--"-~~-
BADANIE PALPACYJNE
153
nadgrzebieniowego i ograniczenie ruchu przywiedzenia ramienia mogą wskazywać na

skrócenie długości mięśnia.
mięsień podgrzebieniowy
PoZYaA WYJśc1owA Leżenie przodem lub siad.
sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców w dole podgrzebieniowym łopatki.
INTERPRETAaA W warunkach prawidłowych mięsień jest niebolesny i niewrażliwy na dotyk.

Na podrażnienie wskazuje wzrost napięcia mięśnia lub nadwrażliwość na dotyk.
Test długości
PoZYaA WYJśc1owA Leżenie przodem, głowa oparta czołem na leżance, kg. odwiedziona
i zgięta w stawie łokciowym do kąta 90°.
sPosóB BADANIA Badający, stojąc po stronie testowanej, jedną ręką stabilizuje ramię, drugą
nachwytem za przedramię skręca ramię do wewnątrz (ryc.. 132).
INTERPRETAQA W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Na skrócenie mięśnia
wskazuje ból i/lub wzmożone napięcie w okolicy dołu podgrzebieniowego łopatki.

mięsień naramienny
PoZYaA WYJśc1owA Siad lub leżenie na boku niebadanym.
sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców w okolicy guzowatości naramiennej.
INTERPRETAaA
Na podrażnienie wskazują wzrost napięcia mięśni i nadwrażliwość na dotyk. Punkty

spustowe zlokalizowane są w okolicy guzowatości naramiennej.
Test długości - część tylna
PoZYaA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kg. zgięta w stawie ramiennym i łokciowym do kąta
około 90°.
sPosóB BADANIA Badający, stojąc po stronie nietestowanej, chwytem za przedramię i ramię
w okolicy stawu łokciowego zgina poziomo i skręca ramię do wewnątrz (ryc.. 133).
Ryc. 132. Test długości mięśnia podgrzebieniowego Ryc. 133. Test długości mięśnia naramiennego -
część tylna
BADANIE PALPACYJNE
154
W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Na skrócenie

INTERPRETACJA mięśnia
wskazuje ból i/lub wzmożone napięcie w okolicy ramienia i łopatki z tyłu.
mięsień trójgłowy ramienia

POlYCJA WYJŚCIOWA Siad lub leżenie na boku niebadanym.
sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców w okolicy guzka pod panewkowego łopatki
oraz w okolicy wyrostka łokciowego k. łokciowej.
INTERPRETACJA
Na jego podrażnienie wskazuje wzrost napięcia mięśni i nadwrażliwość na dotyk.

Punkty spustowe zlokalizowane są w okolicy guzka podpanewkowego łopatki.
Test długości głowy długiej

PolYCJA WYJśc1owA Siad, kg. maksymalnie zgięta i w rotacji zewnętrznej w stawie barkowym,
przedramię zgięte do kąta około 90°.
sPosóB BADANIA Badający, stojąc po stronie testowanej, jedną ręką stabilizuje ramię w oko-
licy pachy, drugą, nachwytem za przedramię, pogłębia zginanie w stawie łokciowym
(ryc. 134).
wskazuje ból i wzmożone napięcie w okolicy tylnej ramienia.
Test długości głowy przyśrodkowej i bocznej

POlYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, przedramię zgięte do kąta około 90°.
sPosóB BADANIA Badający, stojącpo stronie testowanej, jedną ręką stabilizuje ramię w oko-
licy pachy, drugą, nachwytem za przedramię, wykonuje maksymalne jego zgięcie
(ryc. 135).
Ryc. 134. Test długości głowy długiej

mięśnia trójgłowego ramienia
Ryc. 135. Test długości głowy przyśrodkowej

i bocznej mięśnia trójgłowego ramienia
BADANIE PALPACYJNE
155
INTIRPRffACJA W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Na skrócenie głowy

przyśrodkowej i bocznej mięśnia wskazuje ból i wzmożone napięcie w okolicy tylnej
ramienia.
mięsień dwugłowy ramienia

POlYCJA WYJśc1owA Siad lub leżenie tyłem .

opuszki palców na brzuścu mięśnia i w okolicy jego przy-
czepów, tj. bruzdy międzyguzkowej, wyrostku kruczym łopatki oraz guzowatości
k. promieniowej .
INTERPRffACJA
Na podrażnienie wskazuje wzrost napięcia mięśni i nadwrażliwość na dotyk. Punkty

spustowe zlokalizowane są w okolicy przejścia brzuśca w ścięgno.
Test długości głowy długiej

POZVCJA WYJśc1owA Leżenie na boku niebadanym, kg. wyprostowana, przywiedziona, w ro-
tacji wewnętrznej, przedramię zgięte i w nawróceniu.
sPosóB BADANIA Badający, stojąc za pacjentem, jedną ręką stabilizuje jego ramię, drugą,
nachwytem za przedramię, prostuje je (ryc. 136).
W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Na skrócenie mięśnia
INTERPRffACJA
wskazuje ból i/lub wzmożone napięcie w okolicy przedniej ramienia oraz dołu łok
ciowego.
Test długości głowy krótkiej

POZVCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kg. odwiedziona do kąta około 90° w wyproście pozio-
mym i w rotacji wewnętrznej, przedramię zgięte.
sPosóB BADANIA Badający, stojąc po stronie testowanej, jedną ręką stabilizuje ramię, drugą,
nachwytem za przedramię, prostuje je (ryc. 137).
Ryc. 136. Test długości głowy długiej mi ęśnia Ryc. 137. Test długości głowy krótkiej mięś nia
dwugłowego ramienia dwugłowego ramienia
BADANIE PALPACYJNE
156
INTERPRETAaA W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Na skrócenie mięśnia
wskazuje ból oraz wzmożone napięcie w okolicy przedniej ramienia i dołu łokciowego.
BADANIE PALPACYJNE WIĘZADEŁ
więzadło mostkowo-obojczykowe przednie


opuszki II i III palca z przodu na szparze stawu mostkowo-
obojczykowego i przesuwa je w górę oraz w dół, natomiast pacjent wykonuje ruchy
wysuwania i cofania obręczy barkowej do przodu i do tyłu.
W warunkach
INTERPRETAaA prawidłowych badanie jest bezbolesne. Na podrażnienie wię
zadła wskazuje ból.
więzadło kruczo-obojczykowe
PozraAWYJśc1owA Siad tyłem do badającego, kg. po stronie badanej wyprostowana w stawie
ramiennym.
sPosóB BADANIA Badający układa opuszki II i III palca między wyrostkiem kruczym łopatki
a barkowym końcem obojczyka i przesuwa je w różnych kierunkach.
W warunkach
więzadło kruczo-barkowe
pozraA WYJśc1owA Siad tyłem do badającego.
sposóB BADANIA Badający układa opuszki palców od II do IV między wyrostkiem kruczym

a barkowym łopatki od strony przedniej i przesuwa je w różnych kierunkach.
INTERPRETAaA W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. O podrażnieniu wię
zadła świadczy ból.
więzadło barkowo-obojczykowe

opuszki II i III palca w okolicy szpary stawu barkowo-
-obojczykowego i przesuwa je w różnych kierunkach z jednoczesną rotacją ramienia
pacjenta.
W warunkach
kaletka naramienna
pozraA WYJśc1owA Siad tyłem do badającego.

przy zgiętym ramieniu badanego układa opuszki II i III palca na
przedniej powierzchni stawu ramiennego.
INTERPRETAaA W warunkach prawidłowych kaletka jest niewyczuwalna, a badanie bezbo-
lesne. Na podrażnienie
kaletki wskazują jej obrzęk i ból.
BADANIE PALPACYJNE
157
sklepienie ramienia
POlYCJA WYJśc1owA Siad tyłem do badającego.
sPosóB BADANIA Badający układa opuszki Il i III palca w przestrzeni pod wyrostkiem kru-
czym i barkowym łopatki.
W warunkach
INTERPRETACJA prawidłowych sklepienie jest niebolesne. Na podrażnienie
sklepienia wskazuje ból.
6. OCENA CZYNNOŚCIOWA OBRĘCZY KOŃCZYNY GÓRNEJ

unoszenie obręczy kończyny górnej

sPosóB ocENY Pacjent unosi barki do uszu (ryc. 138a).

W warunkach prawidłowych zakres tego ruchu jest symetryczny. Asymetria
INTERPRETACJA
unoszenia barków wskazuje na ograniczenie ruchomości .
obniżanie obręczy kończyny górnej

PolYCJA WYJśc1owA Siad tyłem do badającego.
sPosóBoCENY Pacjent obniża barki (ryc. 138b).

INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych zakres tego ruchu jest symetryczny. Asymetria
obniżania barków wskazuje na ograniczenie ruchomości.
wysuwanie barku
POlYCJA WYJśc1owA Siad bokiem do badającego.
Ryc. 138. Ocena ruchomości czynnej unoszenia (a), obniżania (b) i wysuwania obręczy barkowej (c)
OCENA CZYNNOŚCIOWA
158
sPosóB OCENY Pacjent wysuwa barki (ryc. 138c).

W warunkach prawidłowych zakres tego ru-
INTERPRETACJA
chu jest symetryczny. Asymetria wysuwania wskazuje na

ograniczenie ruchomości.
cofanie barku
POlYCJA WYJśc1owA Siad bokiem do badającego.
sPosóB ocENY Pacjent cofa barki i jednocześnie zbliża brzegi

przyśrodkowe łopatki do kręgosłupa (ryc. 139).
W warunkach prawidłowych ruch ten wyko-
INTERPRETACJA
nywany jest symetrycznie. Asymetria cofania wskazuje na

ograniczenie ruchomości. Może ono wynikać z dysfunk-
cji stawu mostkowo-obojczykowego, barkowo-oboj-
czykowego, osłabienia siły mm. równoległobocznych,
Ryc. 139. Ocena ruchomości czynnej m. czworobocznego części poprzecznej oraz przykurczu
cofania obręczy barkowej
mm. piersiowych.
zginanie ramienia w stawach połączeń barku

PolYCJA WYJśc1owA Siad tyłem do badającego, głowa w pozycji frankfurckiej.
sposóB ocENY Pacjent zgina kkg. do kąta 180° (ryc. l 40a).
W warunkach prawidłowych ruch jest symetryczny i płynny, do kąta 70°
INTERPRETACJA
odbywa się tylko w stawie ramiennym, powyżej w obrębie całej obręczy. Asymetria
zakresu ruchu, szybsze przemieszczanie dolnego kąta łopatki i/lub zwiększanie lordozy
lędźwiowej mogą wskazywać na ograniczenie ruchomości.
prostowanie ramienia w stawach połączeń barku

POlYCJA WYJśc1owA Siad tyłem do badającego, głowa w pozycji frankfurckiej.
Ryc. 140. Ocena

ruchomości czynnej
zginania (a)
i prostowania
ramienia (b)
159
sPosóBocENY Pacjent prostuje kkg. do kąta 60° (ryc. 140b).

W warunkach prawidłowych ruch odbywa się
INTCRPRETAOA
płynnie, w pe łnym zakresie, bez zmiany pozycji wyjś
ciowej. Na ograniczenie wskazuje ruch w niepełnym
zakresie i/lub pochylenie tułowia w przód
odwodzenie ramienia w stawach połączeń barku

PolYaA WYJśc1owA
Siad tyłem do badającego, głowa w pozy-
cji frankfurckiej .
sposóB ocENY Pacjent odwodzi kkg. do kąta 180° (ryc. 141).
INTCRPRETAOA W warunkachprawidłowych ruch odbywa
się płynnie, bezboleśnie i symetrycznie. Do kąta 90°
odbywa si ę tylko w stawie ramiennym, a powyżej
w obrębie całej obręczy. Ból i asymetria ruchu, szybsze
przemieszczanie dolnego kąta łopatki mogą wskazywać
na ograniczenie ruchu. Ból podczas ruchu odwodzenia Ryc. 14 1. Ocena ruchomości czynnej
ramienia między 120 a 150° może wskazywać na za- odwodzenia ramienia
palenie kaletki podbarkowej, tzw. łuk bólowy.
zginanie i prostowanie poziome ramienia w stawach połączeń barku
PolYaAWYJśc1owA Siad tyłem do badającego, głowa w pozycji frankfurckiej.
sPosóB ocENY Pacjent zgina, a następnie prostuje poziomo kkg. (ryc. 142).
INTCRPRETAOA W warunkach prawidłowych ruch zginania i prostowania odbywa si ę syme-
trycznie i płynnie. Na ograniczenie wskazuje asymetria zakresu ruchu.
rotacja zewnętrzna i wewnętrzna w stawach połączeń barku
PolYaA WYJśc1owA Siad tyłem do badającego, kkg. przywiedzione, przedramiona zgięte.
Ryc. 142. Ocena a

ruchomości czynnej
zginania (a) i prostowania
poziomego ramienia (b)
OCENA CZYNNOŚCIOWA
160
Ryc. 143. Ocena

ruchomości czynnej
rotacji zewnętrzne j (a)
i wewnętrznej
ramienia (b)
sposóB ocENY Pacjent skręca kkg. na zewnątrz i do wewnątrz (ryc. 143).

INlIRPRETACIA W warunkach prawidłowych ruch skręcania na zewnątrz i do wewnątrz od-
bywa się symetrycznie i płynnie. Na ograniczenie wskazuje asymetria zakresu ruchu.
zgięcie i rotacja zewnętrzna w stawach połączeń barku

POlYCIA WYJśc1owA Siad tyłem do badającego.
Pacjent dotyka palcami kończyny badanej przeciwnej

sPosóB ocENY łopatki. Następnie wy-
konuje ruch przeciwną kg. (ryc. 144).
1NTERPRETAC1A W warunkach prawidłowych pacjent dotyka łopatki ręką kończyny badanej.
Ryc. 144. Ocena ruchomości czynnej Ryc. 145. Ocena ruchomośc i czynnej
zginania i rotacji zewnętrznej ramienia prostowania i rotacji wewnętrznej ramienia
161
prostowanie i rotacja wewnętrzna w stawach połączeń barku

pozrCJA WYJśc1owASiad tyłem do badającego, kg. przywiedziona, przedramię zgięte opiera
się na plecach.
sposóB OCENY Pacjent sięga ręką kg. badanej do dolnego kąta przeciwnej łopatki (ryc. 145).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych pacjent dotyka pakami badanej kg. dolnego
kąta łopatki.
6.2. OCENA RUCHÓW BIERNYCH OBRĘCZY

KOŃCZYNY GÓRNEJ
pozrCJA WYJśc1owA Siad tyłem do badającego.
sPosóB ocENY Badający oburącznachwytem za bliższe na-

sady ramienia wykonuje kolejno unoszenie., obniżanie,
wysunięcie i cofnięcie obręczy barkowej (ryc. 146).
W warunkach prawidłowych ruchy są bez-

INTERPRETACJA
bolesne i symetryczne. Na dysfunkcję stawu wskazuje

ból w czasie badania.
6.3. OCENA RUCHÓW BIERNYCH W STAWACH

KOŃCZYNY GÓRNEJ
zginanie i prostowanie ramienia Ryc. 146. Ocena ruchomości biernej

PozrCJA WYJśaowA Siad tyłem do badając ego. obręczy kończyny górnej
sPosóB OCENY Badający jedną ręką

- podchwytem w okolicy
nadgarstka, tak aby palec wskazujący spoczywał w dłoni pacjenta, a przedramię
Ryc. 147. Ocena

ruchomości biernej
zginania (a)
i prostowania
ramienia (b)
OCENA CZYNNOŚCIOWA
162
i staw łokciowy na przedramieniu badającego, przy

stabilizacji barku drugą ręką nachwytem - zgina i pro-
stuje ramię pacjenta (ryc. 147).
W warunkach prawidłowych ruch jest bez-
INTERPRETACJA
bolesny i w pełnym zakresie, a opór końcowy miękki

i elastyczny. Ból, zmiana zakresu i jakości oporu koń
cowego mogą wskazywać na ograniczenie ruchu.
odwodzenie i przywodzenie ramienia

sPosóB ocENY Badający jedną ręką - podchwytem w oko-
licy nadgarstka, tak aby palec wskazujący spoczywał

w dłoni pacjenta, a przedramię i staw łokciowy na
przedramieniu badającego, przy stabilizacji barku
drugą ręką nachwytem - wykonuje ruch odwodzenia
Ryc. 148. Ocena ruchomości biernej
odwodzenia i przywodzenia ramienia i przywodzenia ramienia (ryc. 148).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych ruch jest bez-
bolesny i w pełnym zakresie, a opór końcowy miękki i elastyczny. Na ograniczenie

ruchu wskazuje zmiana zakresu i jakości oporu końcowego.
rotacja zewnętrzna i wewnętrzna ramienia

POlYCJA WYJśc1owA Siad tyłem do badającego, ramię odwiedzione do kąta około 90°, przed-
ramię zgięte, podtrzymywane podchwytem.
- podchwytem w okolicy stawu promieniowo-nadgarst-
kowego, tak aby palec wskazujący spoczywał w dłoni pacjenta, przy stabilizacji drugą
ręką nachwytem w 1/3 dalszej ramienia pacjenta - wykonuje ruch rotacji ramienia na
zewnątrz i do wewnątrz (ryc. 149).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych ruch jest bezbolesny i w pełnym zakresie,
Ryc. 149. Ocena

ruchomości biernej
rotacji zewnętrznej (a)
i wewnętrznej
ramienia (b)
OCENA RUCHÓW BIERNYCH W STAWACH KOŃCZYNY GÓRNEJ
163
Ryc. 150. Ocena

ruchomości biernej
zginania (a)
i prostowania
poziomego
ramienia (b)
a opór końcowy miękki i elastyczny. Na ograniczenie ruchu wskazuje zmiana zakresu

i jakości oporu końcowego.
zginanie i prostowanie poziome ramienia

PozraA WYJścrowA
Siad tyłem do badającego, kg. odwiedziona do kąta około 90° spoczywa
na przedramieniu badającego.
- podchwytem w okolicy stawu promieniowo-nad-
garstkowego, tak aby palec wskazujący spoczywał w dłoni pacjenta, a przedramię
i staw łokciowy na przedramieniu badającego, przy stabilizacji barku drugą ręką -
wykonuje bierne zginanie oraz prostowanie poziome ramienia pacjenta (ryc. 150).
lłillRPRETAaA
W warunkach prawidłowych ruch jest bezbolesny i w pełnym zakresie,
a opór końcowy miękki i elastyczny. Na ograniczenie ruchu wskazuje zmiana zakresu
i jakości oporu końcowego.
6.4. DIAGNOSTYKA RÓŻNICUJĄCA ŹRÓDŁO BÓLU W OBRĘCZY KOŃCZYNY GÓRNEJ
Testy oporu
mięśnie unoszące obręcz kończyny górnej
PozraA WYJśc1owA Siad tyłem do badającego, kkg. lekko zgięte, ręce opuszczone.
sPosóB BADANIA Badający nachwytem za bark pacjenta przeciwdziała ruchowi unoszenia
barku (ryc. 151a).
lłillRPRETAaA
W warunkach prawidłowych maksymalne napięcie mięśni unoszących
bark jest bezbolesne. Wystąpienie bólu wskazuje na podrażnieniem. czworobocznego
części zstępującej oraz m. dźwigacza łopatki.
mięśnie obniżające obręcz kończyny górnej

PozraA WYJśc1owA Siad tyłem do badającego, kkg. zgięte w stawach łokciowych do kąta 90°.
sposóB BADANIA Badający podchwytem za ramię pacjenta przeciwdziała ruchowi obniżenia
barku (ryc. 151b).
OCENA CZYNNOŚCIOWA
164
Ryc. 151. Test oporu

mi ę śni unoszących (a)
i obniżających
obręcz kończyny
górnej (b)
1tmRPRETAOAW warunkach prawidłowych maksymalne napięcie mięśni obniżających

bark jest bezbolesne. Wystąpienie bólu wskazuje na podrażnieniem. czworobocznego
części wstępującej, m. zębatego przedniego, m. najszerszego grzbietu oraz m. podoboj-
czykowego.
mięśnie cofające obręcz kończyny górnej

PozraA WYJśc1owA Siad tyłem do badającego, kkg. lekko zgięte, ręce oparte na udach.
nachwytem za tylną powierzchnię barku pacjenta przeciwdziała
ruchowi jego cofania (ryc. 152a).
1tmRPRETAOAW warunkach prawidłowych maksymalne napięcie mięśni cofających bark
jest bezbolesne. Wystąpienie bólu wskazuje na podrażnienie m. czworobocznego części
poprzecznej, m. najszerszego grzbietu oraz mm. równoległobocznych.

mięśni cofających (a)
i wysuwających
obręcz kończyny
górnej (b)
DIAGNOSTYKA RÓŻNICUJĄCA ŻRÓDŁO BÓLU
165

mięśni skręcających
ramię do wewnątrz (a)
i na zewnątrz (b)
mięśnie wysuwające obręcz kończyny górnej

POlYCJA WYJśc1owA Siad przodem do badającego, kkg. lekko zgięte, ręce oparte na udach.
sPosóB BADANIA Badającynachwytem za przednią powierzchnię barku pacjenta przeciw-
działa ruchowi wysuwania go do przodu (ryc. 152b).
W warunkach prawidłowych maksymalne napięcie mięśni wysuwających
llfilRPRETACJA
bark jest bezbolesne. Wystąpienie bólu wskazuje na podrażnienie m . zębatego

przedniego lub m. piersiowego mniejszego albo m. podobojczykowego.
mięśnie skręcające ramię do wewnątrz
PolYCJA WYJśc1owA Siad tyłem do badającego, przedramię w pozycji pośredniej, zgięte do

kąta około 90°.
sposóB BADANIA Badający przykłada opór na przedramię od wewnątrz i przeciwdziała ru-
chowi skręcania ramienia do wewnątrz (ryc. 153a).
llfilRPRETACJA W warunkach prawidłowych napięcie mięśni przeciw oporowi jest bezbo-
lesne. Wystąpienie bólu wskazuje na podrażnienie m. podłopatkowego.
mięśnie skręcające ramię na zewnątrz
POlYCJA WYJśc1owA Siad tyłem do badającego, przedramię w pozycji pośredniej, zgięte do

kąta około 90°.
sPosóB BADANIA Badający przykłada opór na przedramię z zewnątrz i przeciwdziała ruchowi
skręcania ramienia na zewnątrz (ryc. 153b).
llfilRPRETACJA W warunkach prawidłowych napięcie mięśni przeciw oporowi jest bezbo-
lesne. Wystąpienie bólu wskazuje na podrażnieniem. podgrzebieniowego.
mięśnie odwodzące ramię
POlYCJA WYJśc1owA Siad tyłem do badającego, przedramię w pozycji pośredniej, zgięte do

kąta około 90°.
OCENA CZYNNOŚCIOWA
166
Ryc. 154. Test oporu mięśni Ryc. 155. Test oporu mięśni
odwodzących ramię zginających ramię
sPosóB BADANIA Badający przykłada

opór na ramię powyżej stawu łokciowego i przeciw-
działa ruchowi odwodzenia ramienia (ryc. 154).
W warunkach prawidłowych napięcie mięśni przeciw oporowi jest bezbo-
INTERPRETAaA
lesne. Wystąpienie bólu wskazuje na podrażnienie m. nadgrzebieniowego lub części

środkowej m. naramiennego.
mięśnie zginające ramię
POlYaA WYJśc1owA Siad tyłem do badającego, przedramię w odwróceniu, zgięte do kąta

około 90°.
sPosóB BADANIA Badający nachwytem za ramię prze-
ciwdziała ruchowi zgięcia
stawu ramiennego
(ryc. 155).
W warunkach prawidłowych napięcie
INTERPRETAaA
mięśni przeciw oporowi jest bezbolesne. Wystą

pienie bólu wskazuje na podrażnienie głowy dłu
giej m. dwugłowego ramienia lub części przed-
niej m. naramiennego.
6.5. OCENA GRY ŚLIZGU STAWOWEGO
staw mostkowo-obojczykowy
POlYaA WYJśc1owA
Siad tyłem do badającego, kg. ba-
dana odwiedziona do kąta 90°.
Ryc. 156. Ocena gry ślizgu w stawie sPosóB OCENY Badający jedną ręką
stabilizuje mostek
mostkowo-obojczykowym w okolicy stawu mostkowo-obojczykowego, drugą
OCENA GRY ŚLIZGU STAWOWEGO
167
podtrzymuje odwiedzioną kg. pacjenta i obejmu-

jąc palcem wskazującym i kciukiem obojczyk,
oddala go, z równoczesnym prostowaniem po-
ziomym ramienia (ryc. 156).
W warunkach prawidłowych wyczu-
INlCRPRETACJA
walne jest bezbolesne przemieszczenie mostko-
wego końca obojczyka do przodu i ku górze.
Ból może być następstwem zaburzenia rucho-
mości stawu lub odcinka szyjna-piersiowego
kręgosłupa .
staw barkowo-obojczykowy
POlYCJA WYJśaowA
Siad tyłem do badającego, kg. ba-
dana swobodnie zwisa, ręka spoczywa na udzie.
stabilizuje łopatkę,
obejmując kciukiem i palcem wskazującym wy- Ryc. 157. Ocena gry ślizgu
rostek barkowy łopatki, drugą kciukiem i palcem w stawie barkowo-obojczykowym
wskazującym chwyta za koniec barkowy oboj-
czyka, a następnie przemieszcza go do przodu i do tyłu (ryc. 157).
W warunkach prawidłowych wyczuwalne jest bezbolesne przemieszczenie
INTIRPRETACJA
barkowego końca obojczyka do przodu i do tyłu. Ból może być następstwem zaburzenia
ruchomości stawu.
stawy: łopatkowo-żebrowy, barkowo-obojczykowy i mostkowo-obojczykowy

PolYCJA WYJSc1owA Leżenie bokiem na stronie niebadanej.
sposóB OCENY Badający, stojąc
z przodu pacjenta, jedną ręką nachwytem obejmuje jego
bark, drugą układa na łopatce od strony pachy, kg. pacjenta spoczywa na przedramieniu
badającego. Następnie wykonuje ruchy łopatką kolejno w górę i w dół (ryc. 158a), do
przodu i do tyłu oraz skręcania (ryc. 158b).
W warunkach prawidłowych ruchy łopatką są bezbolesne. Ból
1imRPRETACJA może być
następstwem zaburzenia równowagi napięć mięśni stabilizujących łopatkę-
staw ramienny
POlYCJA WYJśc1owASiad bokiem do badającego, kg. zgięta do kąta około 30°, odwiedziona
do kąta około 55°, przedramię zgięte spoczywa na kg. badającego.
sposóB ocENY Badający jedną ręką nachwytem obejmuje bark pacjenta, stabilizując go,
drugą podchwytem obejmuje głowę k. ramiennej. Następnie wykonuje kolejno ruch
oddalania głowy k. ramiennej od panewki - trakcji (ryc. 159a), przemieszczania jej do
przodu (ryc. 159c), tyłu (ryc. 159d) i w dół (ryc. 159b).
W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Ból
INTIRPRETACJA może być następ
stwem zaburzenia ruchomości stawu.
OCENA CZYNNOŚCIOWA
168
Ryc. 158. Ocena gry ślizgu w stawie łopatkowo-żebrowym, barkowo-obojczykowym

i mostkowo-obojczykowym
Ryc. 159. Ocena gry

ślizgu w stawie
ramiennym:
a - trakcja
b - ślizg w dół
c - ślizg do przodu
d - ślizg do tyłu
169
6.6. POMIAR ZAKRESU RUCHÓW W OBRĘCZY KOŃCZYNY GÓRNEJ
zginanie i prostowanie ramienia (ryc. 160)

rozraA WYJśc1owA
Siad lub leżenie tyłem w pomiarze zginania oraz siad lub leżenie przodem
w pomiarze prostowania.
oś OBROTU GONIOMETRU Nieco poniżej wyrostka barkowego łopatki.
RAMIĘ NIERUCHOME Wzdłuż osi długiej tułowia.
RAMIĘ RUCHOME Wzdłuż osi długiej ramienia.

RUCHPrzodem w górę- zginanie lub tyłem w górę - prostowanie. Ruchy pacjent wykonuje
obiema końc zynami.
1NTERPRETAaA Zakres ruchu w warunkach prawidłowych przedstawiono w tabeli 1.
Ryc. 160. Pomiar
zakresu ruchu
zginania (a)
i prostowania
ramienia (b)
Tab. 1. Zakres zginania i prostowania ramienia

Zakres ruchu (°)
Wiek badanych (lata)
biernego
18-40 s 50-0-175 s 65-0-180
41-60 s 40-0-170 s 55-0-175
61-85 s 35-0-150 s 45-0-160
odwodzenie i przywodzenie ramienia (ryc. 161)
rozraA WYJśc1owA Siad
oś OBROTU GONIOMETRU Nieco poniżej wyrostka barkowego łopatki od strony grzbietu.
RAMIĘ NIERUCHOME Wzdłuż osi długiej tułowia .

RUCH Bokiem w górę, ruch pacjent wykonuje obiema kończynami.
INlfRPRETAQA Zakres ruchu w warunkach prawidłowych przedstawiono w tabeli 2.

OCENA CZYNNOŚCIOWA
170
Ryc. 161. Pomiar

zakresu ruchu
odwodzenia (a)
i przywodzenia
ramienia (b)
Tab. 2. Zakres odwodzenia i przywodzenia ramienia

Zakres ruchu t°)
czynnego biernego
18-40 F 175-0-0 F 180-0-0
.·.. ·. F 175-0-0 F 180-0-0
41-60
61-85 F 160-0-0 F 170-0-0
zginanie i prostowanie poziome ramienia (ryc. 162)

POlYOA WYJśc1owA Siad lub leżenie tyłem dla ruchu zginania, leżenie przodem dla ruchu
prostowania poziomego ramienia, kg. odwiedziona do około 90°.

OŚ OBROTU GONIOMETRU Wyrostek barkowy łopatki od góry.

RUCH Zginanie, prostowanie poziome ramienia.
INTERPRETAOA Zakres ruchu w warunkach prawidłowych przedstawiono w tabeli 3.
Tab. 3. Zakres zginania i prostowania poziomego ramienia

czynnego
~"-·~~~~~~~~~~~
18-40 T (F 90) (35-30)-0-120 T (F 90) 40-0-135

41-60 T (F 90) 30-0-120 T (F 90) 35-0-130
61-85 T (F 90) 30-0-110 T (F 90) 35-0..:.125
171
Ryc. 162. Pozycja wyjściowa (a) oraz pomiar

zakresu ruchu prostowania poziomego (b)
i zginania poziomego ramienia (c)
Ryc. 163. Pozycja wyjściowa (a)

oraz pomiar zakresu ruchu rotacji
zewnętrznej (b) i wewnętrznej ramienia (c)
rotacja zewnętrzna i wewnętrzna ramienia (ryc. 163)

POlYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, przodem lub siad bokiem do blatu stołu, kg. odwiedziona,
prze dramię zgięte w stawie łokciowym do kąta około 90°.
OŚ OBROTU GONIOMETRU Wyrostek łokciowy k. łokciowej.
OCENA CZYNNOŚCIOWA
172
RAMIĘ RUCHOME Wzdłuż osi długiej przedramienia.

RUCH Przedramię ku górze, ramię spoczywa na stole - rotacja zewnętrzna, ruch przed-
ramienia do dołu- ramię spoczywa na stole - rotacja wewnętrzna.
INTERPRETACIA Zakres ruchu w warunkach prawidłowych przedstawiono w tabeli 4.
Tab. 4. Zakres rotacji zewnętrznej i wewnętrznej ramienia
·~~·~~~~~~~~-
Zakres ruchu (0
)

czynnego biernego
18-40 R (F 90) 90-0-75 R (F 90) 95-0-85
41-60 R (F 90) 85-0-75 R (F 90) 95-90-0-85
61-85 R (F 90) 80-0-70 R (F 90) 90-85-0-80

NA OBRĘCZ KOŃCZYNY GÓRNEJ
MIĘŚNIE UNOSZĄCE OBRĘCZ KOŃCZYNY GÓRNEJ
mięsień dźwigacz łopatki (ryc. 164)

PRZYCZEP POCZĄTKOWYGuzki tylne wyrostków poprzecznych kręgów C1-C4.
PRZYCZEP KOŃCOWY Kąt górny łopatki, od podstawy grzebienia łopatki.
mięsień czworoboczny- część zstępująca (ryc. 164)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Przyśrodkowa część kresy karkowej górnej, guzowatość potyliczna ze-
wnętrzna, więzadło karkowe do wyrostka kolczystego kręgu C6.
PRZYCZEP KONCOWY Powierzchnia górna części barkowej obojczyka.
mięsień równoległoboczny
PRZYCZEP POCZĄTKOWYDolny odcinek więzadła karkowego, wyrostki kolczyste kręgów

C6-C 7 , wyrostki kolczyste kręgów Th 1-Th 4 , więzadło nadkolcowe tego odcinka.
PRZYCZEP KoNcoWY Brzeg przyśrodkowy łopatki od podstawy grzebienia łopatki do kąta
dolnego.

3. Pozycja wyjściowa: siad tyłem do badającego, stabilizacja barku przeciwnego
i miednicy.
Ruch: samodzielne unoszenie barku.
4, 5. Pozycja wyjściowa i ruch: jak wyżej.
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając ręce na barkach.

2. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem, czoło oparte na podłożu, kkg. wzdłuż tułowia,
bark spoczywa na ręce badającego.
173
m. czworoboczny -
część zstępująca
m. dźwigacz łopatki
Ryc. 164. Zespół mięśniowy unoszący

obręcz kończyny górnej
Ryc. 165. Ocena

siły mięśni uno-
szących obręcz
kończyny górnej
174
Ruch: samodzielne zbliżanie barków do uszu.

1. Pozycja wyjściowa: jak wyżej, z tym że badający nie podtrzymuje barków. Napięcie
wyczuwa się, układając palce na karku równolegle do kręgosłupa szyjnego.
MIĘŚNIE WYSUWAJĄCE OBRĘCZ KOŃCZYNY GÓRNEJ W PRZÓD
mięsień piersiowy większy (ryc. 166b)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Częśćmostkowa obojczyka, przednia powierzchnia rękojeści i trzonu
mostka oraz chrząstek żeber prawdziwych, blaszka przednia pochewki m. prostego
brzucha.
PRZYCZEP KOŃCOWY Grzebień guzka większego k. ramiennej.
mięsień piersiowy mniejszy (ryc. 166b)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Powierzchnie zewnętrzne końców przymostkowych żeber od II lub III
do V.
PRZYCZEP KOŃCOWY Wyrostek kruczy łopatki.
mięsień zębaty przedni (ryc. 166a)

PRZYCZEP POCZĄTKOWYPowierzchnia boczna żeber I-IX.
PRZYCZEP KOŃCOWY Brzeg przyśrodkowy łopatki.
m. podobojczykowy
m. zębaty przedni
m. piersiowy mniejszy m. piersiowy większy
Ryc. 166. Zespół mięśniowy wysuwający obręcz kończyny górnej

175
mięsień podobojczykowy (ryc. 166b)

PRZYCZEP POCZĄTI<OWY Powierzchnia górna I żebra.
PRZYCZEP KOŃCOWY Powierzchnia dolna końca barkowego obojczyka.

3. Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kg. po stronie testowanej zgięta w stawie ramien-
nym i łokciowym, bark poza podłożem, stabilizacja klatki piersiowej .
Ruch: wysunięcie obręczy barkowej, łokieć skierowany w sufit.
4, 5. Pozycja wyjściowa i stabilizacja: jak wyżej.
Opór: przykładać na okolicę wyrostka łokciowego.
2. Pozycja wyjściowa: siad, ramię zgięte pod kątem 90° spoczywa na rękach badającego,
stabilizacja tułowia.
Ruch: wysunięcie barku w przód
1. Pozycja wyjściowa i stabilizacja: jak w teście na 3. Przy próbie ruchu czynnego wyczu-
wa się napięcie mięśniowe na przednio-górnej powierzchni klatki piersiowej (m. pier-
siowy większy) oraz po stronie bocznej (m. zębaty przedni).
Ryc. 167. Ocena

siły mi ęśni
wysuwających
obręcz kończyny
górnej w przód
176
m. równoległoboczny m. czworoboczny -
część poprzeczna
Ryc. 168. Zespół mi ęś niowy

cofający obręcz kończyny górnej
MIĘŚNIE COFAJĄCE OBRĘCZ KOŃCZYNY GÓRNEJ
mięsień czworoboczny- część poprzeczna (ryc. 168)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Więzadło nadkolcowe i wyrostki kolczyste kręgu c 7 oraz kręgów
Th 1-Th3.
PRZYCZEP KOŃCOWY Wyrostek barkowy i część boczna grzebienia łopatki.
mięsień równoległoboczny (ryc. 168)

PRZYCZEPY Opisane w funkcji unoszenia obręczy kg. w górę (s. 172).

3. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem, kg. zwisa swobodnie ze stołu, stabilizacja strony
nietestowanej w okolicy kręgosłupa .
Ruch: cofnięcie barku w płaszczyźnie poprzecznej z jednoczesnym przesunięciem ło
patki do linii kręgosłupa .
Opór: przykładać w okolicy stawu barkowo-obojczykowego tak, aby ruch był wykonany
w pełnym zakresie.
2. Pozycja wyjściowa: siad z kkg. swobodnie zwieszonymi, stabilizacja barku strony
nietestowanej jedną ręką, drugą stabilizacja miednicy.
Ruch: przesunięcie łopatki do linii kręgosłupa.
1. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem, kg. wzdłuż tułowia, przy próbie ruchu czynnego
wyczuwa się napięcie w części środkowej m . czworobocznego grzbietu.
MIĘŚNIE ZGINAJĄCE KOŃCZYNĘ GÓRNĄ DO KĄTA 90°

W STAWACH ZESPOŁU POŁĄCZEŃ BARKU
mięsień naramienny- część przednia (ryc. 170b)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Koniec barkowy obojczyka.
PRZYCZEP KOŃCOWY Guzowatość naramienna k. ramiennej.
OCENA SJŁY MIĘŚNI
177
Ryc. 169. Ocena

siły mięśni co-
fających obręcz
kończyny górnej
m. naramienny -
część przednia
m. kruczo-ramienny
,....__ _ _ m. dwugłowy ramienia -

obie głowy
Ryc. 170. Zespół mięśniowy zginający kończynę górną

do kąta 90° w stawach połączeń barku
178
mięsień dwugłowy ramienia - obie głowy (ryc. 170a)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Głowa długa - guzek nadpanewkowy łopatki, głowa krótka - wyrostek
kruczy łopatki.
PRZYCZEP KOŃCOWY Guzowatość k. promieniowej i powięź przedramienia.
mięsień kruczo-ramienny (ryc. 170b)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Wyrostek kruczy łopatki.
PRZYCZEP KOŃCOWY Przednio - przyśrodkowa powierzchnia k. ramiennej w połowie długości
trzonu.

3. Pozycja wyjściowa: siad tyłem do badającego, kg. swobodnie zwieszona, stabilizacja
obręczy kg. po stronie testowanej.
Ruch: zgięcie kończyny do kąta 90° w płaszczyźnie strzałkowej.
4, 5. Pozycja wyjściowa i stabilizacja: jak wyżej .
Opór: dawkować nad stawem łokciowym.
2. Pozycja wyjściowa: leżenie na boku nietestowanym tyłem do badającego, kończyna

testowana odciążona ręką badającego, stabilizacja obręczy barkowej od góry.
Ryc. 171. Ocena

siły mięśni
zginających
kończynę górną
do kąta 90°
w stawach
połączeń barku
179
Ruch: zgięcie do kąta 90° w warunkach odciążenia.
l. Pozycja wyjściowa: w leżeniu tyłem, kg. testowana wzdłuż tułowia, podczas próby
wykonania ruchu należy wyczuwać napięcie mięśniowe na przednio-przyśrodkowej
okolicy ramienia.
MIĘŚNIE ZGINAJĄCE KOŃCZYNĘ GÓRNĄ POWYŻEJ KĄTA 90°

mięsień dwugłowy ramienia (ryc. 172a)

mięsień kruczo-ramienny (ryc. 172b)
mięsień naramienny - część przednia (ryc. 172b)
mięsień dźwigacz łopatki (ryc. 172d)
mięsień czworoboczny - część górna (ryc. 172d)
mięsień zębaty przedni - część dolna (ryc. 172c)
PRZYCZEPY Opisane w pozostałych funkcjach mięśni (s. 172, 174, 176 i 178).
m. naramienny -
część przednia
m. kruczo-ramienny
m. dwugłowy ramienia
m. czworoboczny
- część zstępująca
m. zębaty przedni -
część dolna
Ryc. 172. Zespół mięśniowy zginający kończynę górną

powyżej kąta 90° w stawach połączeń barku
180
Ryc. 173. Ocena

siły mięśni
zginających
kończynę górną
powyżej
kąta 90°
w stawach
połączeń barku

3. Pozycja wyjściowa: siad tyłem do badającego, kg. zgięta w stawie ramiennym do
kąta 90° w płaszczyźnie strzałkowej, stabilizacja barku i tułowia poniżej łopatki.
Ruch: zgięcie kończyny w pełnym zakresie.

Op.ór: na nasadzie dalszej ramienia, nad stawem łokciowym, ruch zgięcia kończyny
w pełnym zakresie.
2. Pozycja wyjściowa: leżenie na boku nietestowanym, kg. testowana zgięta do kąta 90°,
odciążona na rękach badającego, ruch zgięcia w warunkach odciążenia.
1. Pozycja wyjściowa: siad tyłem do badającego, kg. zgięta do kąta 90° spoczywa na
stole, napięcie wyczuwa się na nasadzie bliższej ramienia od przodu.
MIĘŚNIE PROSTUJĄCE KOŃCZYNĘ GÓRNĄ W STAWACH ZESPOŁU POŁĄCZEŃ BARKU
mięsień trójgłowy ramienia - głowa długa (ryc. 174)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Głowa długa - guzek podpanewkowy łopatki.
PRZYCZEP KOŃCOWY Wyrostek łokciowy k. łokciowej.
181
mięsień najszerszy grzbietu (ryc. 174)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Wyrostki kolczyste kręgów Th6-Th 12,
wyrostki kolczyste kręgów L1-L5 , grzebień krzyżowy

pośrodkowy, zewnętrzna powierzchnia talerza k. bio- m. obły
większy
drowej w okolicy kolców biodrowych tylnych, wię
zadła krzyżowo-biodrowe grzbietowe.
PRZYCZEP KorilcoWY Grzebień guzka mniejszego k. ramien- m. trójgłowy
ramienia-
nej, przyczepy pośrednie: powierzchnia zewnętrzna gtowa długa
3-4 dolnych żeber oraz kąt dolny łopatki.
mięsień obły większy (ryc. 174)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Powierzchnia grzbietowa dolnego kąta
łopatki.
m. najszerszy grzbietu
PRZYCZEP KorilcoWY Grzebień guzka mniejszego k. ramiennej.
mięsień naramienny - część tylna (ryc. 174)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Grzebień łopatki. •
PRZYCZEP KorilcoWY Guzowatość naramienna k. ramiennej . Ryc. 174. Zespół mięśniowy prostujący
kończynę górną w stawach połączeń barku

3. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem, głowa oparta czołem na leżance, kg. testowana
wzdłuż tułowia, stabilizacja obręczybarkowej .
Ruch: prostowanie ramienia w pełnym zakresie.
Ryc. 175. Ocena

siły mięśni
prostujących
kończynę górną
w stawach
połączeń barku
182

Opór: przykładać na tylną powierzchnię ramienia nad stawem łokciowym.
2. Pozycja wyjściowa: leżenie na boku nietestowanym, kg. nietestowana pod głową,

kg. testowana odciążona ręką badającego, stabilizacja obręczy barkowej.
Ruch: prostowanie ramienia w warunkach odciążenia.
wzdłuż tułowia, napięcie mięśniowe wyczuwa się na tylnej powierzchni ramienia i tylno-
-bocznej powierzchni tułowia.
MIĘŚNIE ODWODZĄCE KOŃCZYNĘ GÓRNĄ DO KĄTA 90°

mięsień naramienny - część środkowa (ryc. 176a)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Wyrostek barkowy łopatki.
PRZYCZEP KOŃCOWY Guzowatość naramienna.
mięsień nadgrzebieniowy (ryc. 176b)
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Dół nadgrzebieniowy łopatki.
PRZYCZEP KOŃCOWY Powierzchnia górna guzka większego k. ramiennej.
mięsień podgrzebieniowy- część górna (ryc. 176b)
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Dół podgrzebieniowy łopatki.
PRZYCZEP KOŃCOWY Guzek większy k. ramiennej.

PRZYCZEPY Opisane w funkcji zginania ramienia (s. 178).
m. naramienny -
część środkowa
m. nadgrzebieniowy
'---'~"1-- m. podgrzebieniowy -
część górna
m. dwugłowy
ramienia
Ryc. 176. Zespół mięśniowy odwodzący kończynę górną

do kąta 90° w stawach połączeń barku
183
Ryc. 177. Ocena

siły mięśn i
odwodzących
kończynę górną
do kąta 90°
w stawach zespołu
połączeń barku

3. Pozycja wyjściowa: siad tyłem do badającego, kg. swobodnie zwieszona, stabilizacja
obręczy barkowej od góry.
Ruch: odwodzenie do kąta 90°.

Opór: przykładać na boczną powierzchnię ramienia powyżej stawu łokciowego.
2. Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kg. wzdłuż tułowia odciążona na rękach bada-
jącego.
Ruch: odwodzenie w warunkach odciążenia.
1. Pozycja wyjściowa: siad, kkg. wzdłu ż tułowia, napięcie mięśniowe wyczuwa się na
bocznej powierzchni nasady bliższej ramienia w okolicy guzka większego.
MIĘŚNIE ODWODZĄCE KOŃCZYNĘ GÓRNĄ POWYŻEJ KĄTA 90°

mięsień naramienny - część środkowa (ryc. 178b)
mięsień nadgrzebieniowy (ryc. 178a)
mięsień podgrzebieniowy - część górna (ryc. 178a)
184
m. czworoboczny - m. naramienny - m. zębaty przedni

część zstępująca część środkowa - część dolna
m. nadgrzebieniowy
m. podgrzebieniowy
- część górna
Ryc. 178. Zespół mięśni odwodzących kończynę górną powyżej kąta 90°
w stawach zespołu połączeń barku
mięsień dwugłowy ramienia - głowa długa (ryc. 178b)

mięsień czworoboczny- część zstępująca (ryc. 178a)
mięsień zębaty przedni - część dolna (ryc. 178c)

3. Pozycja wyjściowa: siad z kg. testowaną odwiedzioną do kąta 90° w stawie ramien-
nym, stabilizacja głowy od boku nietestowanego.
Ruch: odwodzenie w pełnym zakresie.
Opór: przykładać na boczną powierzchnię ramienia nad stawem łokciowym.
2. Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, stabilizacja głowy i barku po stronie testowanej,

kg. po stronie testowanej odwiedziona do kąta 90°, odciążona na rękach badającego.
Ruch: odwodzenie w pełnym zakresie.
1. Pozycja wyjściowa: jak w teście na 3, kg. testowana odwiedziona do kąta 90° w sta-
wie ramiennym, odciążona na ręce badającego. Podczas próby odwodzenia palpacyjnie
wyczuwa się napięcie mięśniowe na bocznej powierzchni nasady bliższej ramienia.
MIĘŚNIE PRZYWODZĄCE KOŃCZYNĘ GÓRNĄ W STAWACH ZESPOŁU POŁĄCZEŃ BARKU

mięsień piersiowy większy (ryc. 180a)
mięsień najszerszy grzbietu (ryc. 180c)
185
Ryc. 179. Ocena

siły mięśni
odwodzących
kończynę górną
powyżej kąta 90°
w stawach zespołu
połączeń barku
mięsień trójgłowy ramienia - głowa długa (ryc. 180c)

mięsień kruczo-ramienny (ryc. 180a)
mięsień podłopatkowy (ryc. 180b)
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Dół podłopatkowy łopatki.
PRZYCZEP KOŃCOWY Guzek mniejszy k. ramiennej.

3. Pozycja wyjściowa: leżenie na boku strony testowanej, górna część tułowia i głowa
poza stołem, odciążone na podwieszce, kg. testowana odwiedziona do kąta 90°,
kg. nietestowana wzdłuż tułowia, stabilizacja barku.
Ruch: przywiedzenie ramienia do tułowia.
4, 5. Pozycja wyjściowa: jak wyżej.

Opór: przykładać od strony przyśrodkowej ramienia, powyżej stawu łokciowego.
2. Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kg. odwiedziona do kąta 90°, na rękach badającego.
Ruch: przywiedzenie w warunkach odciążenia.
1. Pozycja wyjściowa: jak wyżej, kg. odwiedziona do kąta 90°, napięcie jest wyczuwalne
w okolicy tylnej i przedniej dołu pachowego.
186
m. piersiowy większy
m. trójgłowy
ramienia -
głowa długa
m. podłopatkowy
- głowa długa
m. najszerszy grzbietu
m. kruczo-ramienny
Ryc. 180. Zespół mięśniowy przywodzący kończynę górną w stawach zespołu połączeń barku
Ryc. 181 . Ocena

siły mięśni przy-
wodzących
kończynę górną
w stawach
połączeń barku
187
MIĘŚNIE ZGINAJĄCE POZIOMO

KOŃCZYNĘ GÓRNĄ W STAWACH
ZESPOŁU POŁĄCZEŃ BARKU
mięsień piersiowy większy (ryc. 182a)

mięsień kruczo-ramienny (ryc. 182a)
mięsień dwugłowy ramienia -
głowa krótka (ryc. 182b)
PRZYCZEPY Opisane w pozostałych funkcjach

m. dwugłowy
mięśni (s. 174 i 178). m. kruczo- ramienia-
-ramienny głowa krótka
Test Lovetta (ryc. 183) m. piersiowy większy
3. Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kg.

testowana odwiedziona w stawie ramien- Ryc. 182. Zespół mięśniowy zginający poziomo
kończynę górną w stawach zespołu połączeń barku
nym do kąta 90° leży na podłożu, stabili-
zacja obręczy barkowej po stronie testowanej od góry.
Ruch: zginanie poziome ramienia.
Opór: przykładać na przednią część ramienia, nad stawem łokciowym.
2. Pozycja wyjściowa: siad tyłem do badającego, ramię, odwiedzione do kąta 90°, spo-
czywa na rękach badającego, stabilizacja obręczy barkowej od góry.
Ruch: zginanie poziome w warunkach odciążenia .
Ryc. 183. Ocena

siły mięś ni
zginających
poziomo
kończynę górną
w stawach zespołu
połączeń barku
188
1. Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kg. odwiedziona

do kąta 90° spoczywa na podłożu, napięcie wyczuwać
na przedniej stronie dołu pachowego.
MIĘŚNIE PROSTUJĄCE POZIOMO

mięsień naramienny - część tylna (ryc. 184)

mięsień najszerszy grzbietu (ryc. 184)
mięsień trójgłowy ramienia (ryc. 184)
PRZYCZEPY Opisane w pozostałych funkcjach mięśni

(s. 180 i 181).
m. najszerszy
grzbietu Test Lovetta (ryc. 185)
3. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem, głowa oparta
czołem na leżance, kg. odwiedziona do kąta 90°, ramię
spoczywa na stole, staw łokciowy zgięty, stabilizacja
Ryc. 184. Zespół mięśniowy prostujący
obręczy barkowej od tyłu, na łopatce.
poziomo kończynę górną w stawach
zespołu połączeń barku Ruch: prostowanie poziome ramienia w płaszczyźnie
poprzecznej.
Opór: przykładać od strony tylnej ramienia, nad stawem łokciowym.
Ryc. 185. Ocena

siły mięśni
prostujących
poziomo
kończynę górną
w stawach
zespołu
połączeń barku
189
2. Pozycja wyjściowa: siad tyłem do badającego, badana kończyna, odwiedziona w sta-

wie ramiennym do kąta 90° w płaszczyźnie czołowej, odciążona ręką badającego, sta-
bilizacja obręczy barkowej od góry.
Ruch: prostowanie poziomego ramienia w warunkach odciążenia.
1. Pozycja wyjściowa: jak w teście na 3. Podczas próby wykonywania ruchu należy pal-
pacyjnie wyszukać napięcie mięśniowe na przebiegu mięśni.
MIĘŚNIE SKRĘCAJĄCE NA ZEWNĄTRZ m. nadgrzebieniowy

mięsień obły mniejszy (ryc. 186)

PRZYCZEP POCZĄTI(OWY Poniżej
guzka podpa- m. podgrzebieniowy
newkowego łopatki, na brzegu bocznym
łopatki.
PRZYCZEP KOŃCOWY Tylna powierzchnia guz-
ka większego k. ramiennej.
mięsień podgrzebieniowy (ryc. 186) Ryc. 186. Zespół mięśniowy skręcający na zewnątrz
mięsień nadgrzebieniowy (ryc. 186) kończynę górną w stawach zespołu połączeń barku
mięsień naramienny (ryc. 186)
PRZYCZEPY Opisane w pozostałych funkcjach mięśni (s. 182).

3. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem, głowa oparta czołem na leżance, kg. odwiedziona
w stawie ramiennym do kąta 90°, ramię spoczywa na podłożu, przedramię poza stołem
zgięte pod kątem 90°, stabilizacja obręczy barkowej i ramienia.
Ruch: rotacja zewnętrzna w pełnym zakresie, przedramię porusza się w kierunku głowy.
Opór: przykładać na nasad ę dalszą przedramienia.
2. Pozycja wyjściowa: leżenie na boku nietestowanym, ręka niebadana pod głową,
ramię kg. testowanej ustawione pionowo, przedramię spoczywa na rękach badającego.
Ruch: rotacja zewnętrzna w warunkach odciążenia.
1. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem, ramię na podłożu, przedramię poza stołem,

podczas próby wykonania ruchu n a leży wyczuwać napięcie mięśni w okolicy dołu pa-
chowego i na tylnej stronie łopatki.
MIĘŚNIE SKRĘCAJĄCE DO WEWNĄTRZ KOŃCZYNĘ GÓRNĄ

mięsień podłopatkowy (ryc. 188b)

mięsień najszerszy grzbietu (ryc. 188c)
190
Ryc. 187. Ocena

siły mięśni
skręcających
na zewnątrz
kończynę górną
w stawach zespołu
połączeń barku
m. naramienny -
część przednia m. obły większy
m. podłopatkowy
- głowa długa
m. piersiowy większy
Ryc. 188. Zespół mięśniowy skręcający do wewnątrz kończynę górną w stawach zespołu połączeń barku
191
mięsień obły większy (ryc. 188c)

mięsień piersiowy większy
(ryc. 188a)
mięsień naramienny - część przednia (ryc. 188a)
PRZYCZEPY Opisane w pozostałych funkcjach mięśni (s. 174, 176, 178, 181i185).

odwiedziona do kąta 90°, ramię oparte na podłożu, przedramię poza stołem, stabiliza_cja
ramienia i obręczy barkowej od tyłu.
Ruch: rotacja wewnętrzna, przedramię podąża w kierunku kkd
Opór: przykładać na nasadę dalszą przedramienia.
Ryc. 189. Ocena

siły mięśni
skręcających
do wewnątrz
kończynę górną
w stawach zespołu ,_ __
połączeń barku
192
2. Pozycja wyjściowa: leżenie na boku nietestowanym, ręka kg. nietestowanej pod

głową, kg. testowana odwiedziona, ramię ustawione pionowo, przedramię spoczywa
na rękach badającego.
Ruch: rotacja wewnętrzna ramienia w warunkach odciążenia, przedramię podąża
w kierunku kkd.
1. Pozycja wyjściowa: jak w teście na 3, ramię odwiedzione spoczywa na stole, przed-
ramię poza stołem, podczas ruchu rotacji napięcie mięśni wyczuwać w okolicy guzka
mniejszego k. ramiennej na przedniej powierzchni stawu ramiennego.
8. POMIAR SIŁY MIĘŚNI DZIAŁAJĄCYCH

NA OBRĘCZ KOŃCZYNY GÓRNEJ
MIĘŚNIE ZGINAJĄCE I PROSTUJĄCE RAMIĘ

Przedstawiając na rycinach sposoby pomiaru siły mięśni zginających i prostujących
ramię w sposobach 1, la i 2, posłużono się wspólną ilustracją dla obu grup mięśni.
Przebieg linki i położenie dynamometru przy pomiarze siły mięśni zginających ramię
oznaczono na rycinach linią ciągłą, a przy pomiarze siły mięśni prostujących ramię -
przerywaną. Linka dynamometru przy pomiarze siły tych grup mięśni jest połączona
z mankietem obejmującym i!J dalszą ramienia.
Sposób 1 (ryc. 190)

PolYOA WYJśc1owA Siad, przedramię kg. badanej zgięte pod kątem około 90°, w podwie-
szeniu.
STABILIZAOAObu barków i tułowia pasami przebiegającymi skrzyżnie przez klatkę pier-
siową oraz miednicy pasem.
POMIAR Odczytu wskazania dynamometru dokonuje się, gdy pacjent usiłuje zginać lub
prostować ramię.
Ryc. 190. Pomiar siły Ryc. 191. Pomiar siły mięśni Ryc. 192. Pomiar siły mięśni
mięśni zginających zginających i prostujących ramię zginających i prostujących ramię
i prostujących ramię - - sposób la - sposób 2
sposób 1
193
Sposób la (ryc. 191)

POlYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, ramię i przedramię kg. badanej zgięte pod kątem około 90°,
przedramię w podwieszeniu.
Obu barków i tułowia pasami
STABILIZACJA przebiegającymi skrzyżnie przez klatkę pier-
prostować ramię.

POlYCIA WYJśc1owA Leżenie
na boku, ręka kg. niebadanej pod głową, kkd. zgięte, kg. badana
w pozycji zerowej w podwieszeniu (przedramię może być zgięte pod kątem około 90°).
STABIUZACIA Barku po stronie kd badanej pasem przebiegającym skośnie przez klatkę
piersiową oraz pasami klatki piersiowej i miednicy.
prostować ramię.
Sposób 3
POlYCIA WYJśc1owA Leżenie tyłem
- przy pomiarze siły zginaczy ramienia (ryc. 193), nato-
miast leżenie przodem przy pomiarze siły prostowników ramienia (ryc. 194 ), przedramię
kg. badanej zgięte pod kątem około 90°.
STABIUZACIA Obu barków i tułowia pasami przebiegającymi skrzyżnie przez klatkę pier-
siową.
prostować ramię.
Ryc. 193. Pomiar siły mi ęśni Ryc. 194. Pomiar siły mi ę śni
zginających ramię - sposób 3 prostujących rami ę - sposób 3
MIĘŚNIE ODWODZĄCE I PRZYWODZĄCE RAMIĘ
Przedstawiając na rycinach sposoby pomiaru siły mięśni odwodzących i przywodzących

ramię w sposobach 1, 2 i 3, posłużono się wspólną ilustracją dla obu grup mięśni.
194
Przebieg linki i położenie dynamometru przy pomiarze siły mięśni odwodzących ramię
.·.. ·. oznaczono na rycinach linią ciągłą, a przy pomiarze siły mięśni przywodzących -
przerywaną. Linka dynamometru przy pomiarze siły tych grup mięśni połączona jest
mankietem obejmującym 1/J dalszą ramienia.

rozrCJA WYJśc1owA Leżenie na boku, ręka kg. niebadanej pod głową, kkd. zgięte, kg. badana
odwiedziona pod kątem około 90° (przedramię może być zgięte i podwieszone).
STABILIZACJA Barku po stronie kg. badanej pasem przebiegającym skośnie przez klatkę
POMIAR Odczytu wskazania dynamometru dokonuje się, gdy pacjent usiłuje odwodzić lub
przywodzić ramię.

rozrCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kg. badana odwiedziona pod kątem około 90°, w pod-
wieszeniu.
Obu barków i tułowia pasami przebiegającymi skrzyżnie przez klatkę piersiową
STABILIZACJA
oraz miednicy pasem.

przywodzić ramię.

POlYCJA WYJśc1owA Siad, kg. badana odwiedziona pod kątem około 90°.
STABILIZACJAObu barków i tułowia pasami przebiegającymi skrzyżnie przez klatkę pier-
przywodzić ramię.
////(///.
I
I
I
I
I
-f\
Ryc. 195. Pomiar siły mięśni Ryc. 196. Pomiar siły mięśni Ryc. 197. Pomiar siły mięśni
odwodzących i przywodzących odwodzących i przywodzących odwodzących i przywodzących
ramię - sposób 1 ramię - sposób 2 ramię - sposób 3
195
Sposób 3a (ryc. 198)

POZVCJA WYJśaowA Leżenie tyłem, kg. badana odwiedziona pod I
~
I
kątem około 90°, ramię spoczywa na stole. I
I
I
I
STABILIZACJA Obu barków i tułowia pasami przebiegającymi
skrzyżnie przez klatkę piersiową oraz miednicy pasem.
POMIAR się, gdy
pacjent usiłuje odwodzić lub przywodzić ramię.
MIĘŚNIE SKRĘCAJĄCE RAMIĘ DO WEWNĄTRZ

I NA ZEWNĄTRZ
Przedstawiając na rycinach sposoby pomiaru siły mięśni
skręcających ramię na zewnątrz i do wewnątrz, posłużono Ryc. 198. Pomiar siły mi ęś ni
odwodzących i przywod zących
się wspólną ilustracją dla obu grup mięśni. Przebieg linki ramię - sposób 3a
i położenie dynamometru przy pomiarze siły mięśni skrę
cających ramię na zewnątrz oznaczono na rycinach linią ciągłą, a przy pomiarze
siły mięśni skręcających do wewnątrz - przerywaną. Linka dynamometru przy po-
miarze siły tych grup mięśni połączona jest mankietem obejmującym 1/3 dalszą przed-
ramienia.

POZVCJA WYJśc1owA Siad, ramię i przedramię kg. badanej zgięte pod kątem około 90°, ramię
spoczywa w rynience.
Obu barków i tułowia pasami przebiegającymi skrzyżnie przez
STABILIZACJA klatkę pier-
siową, miednicy pasem oraz ramienia przez ustalenie w rynience.
POMIAR się, gdy pacjent usiłuje skręcić ramię
na zewnątrz lub do wewnątrz.

POZVCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, ramię kg. badanej odwiedzione pod kątem 60° spocł.ywa
na stole, przedramię zgięte pod kątem około 90°.
Ryc. 199. Pomiar siły mięś ni Ryc. 200. Pomiar siły mięśni
skręcających ramię do wewnątrz skręcających ramię do wewnątrz
i na zewnątrz - sposób 1 i na zewnątrz - sposób la
196
Obu barków i tułowia pasami przebiegającymi

STABIUZAOA
skrzyżnieprzez klatkę piersiową, miednicy pasem oraz

ramienia przez ustalenie w rynience.
Odczytu wskazania dynamometru dokonuje się,
POMIAR
gdy pacjent usiłuje skręcić ramię na zewnątrz lub do

I
/ wewnątrz.
/
/
/
/ Sposób lb (ryc. 201)
/
/
/ PozvoA WYJśc1owA Leżenieprzodem, ramię kg. badanej
/
odwiedzione pod kątem około 90° spoczywa na stole,
'('1 przedramię zgięte pod kątem około 90° poza stołem.
Obu barków i tułowia pasami przebiegającymi
STABIUZAOA
Ryc. 201 . Pomiar siły mięśni

skrzyżnieprzez klatkę piersiową, miednicy pasem oraz
skręcających ramię do wewnątrz ramienia przez ustalenie w rynience.
i na zewnątrz - sposób lb
Odczytu wskazania dynamometru dokonuje się, gdy
POMIAR
pacjent usiłuje skręcić ramię na zewnątrz lub do wewnątrz.
MIĘŚNIE ZGINAJĄCE I PROSTUJĄCE RAMIĘ POZIOMO

Przedstawiając
na rycinach sposoby pomiaru siły mięśni zginających i prostujących
ramię
poziomo, posłużono się wspólną ilustracją dla obu grup mięśni. Przebieg linki
i położenie dynamometru przy pomiarze siły mięśni zginających ramię poziomo ozna-
czono na rycinach linią ciągłą, a przy pomiarze siły mięśni prostujących ramię poziomo
- przerywaną. Linka dynamometru przy pomiarze siły tych grup mięśni połączona jest
mankietem obejmującym 1/J dalszą ramienia.

PozvoA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kg. badana zgięta pod kątem około 90° (przedramię może
być zgięte pod kątem około 90° w podwieszeniu).
STABl~OA Obu barków i tułowia pasami przebiegającymi skrzyżnie przez klatkę pier-
prostować ramię poziomo.

POZVOA WYJśc1owA Leżenie
na boku, ręka kg. niebadanej pod głową, kkd zgięte, ramię kg.
badanej odwiedzione pod kątem około 90° (przedramię może być zgięte pod kątem
około 90°).
STABIUZAOA Barku po stronie kg. badanej pasem przebiegającym skośnie przez klatkę
197
' -----
-- _J;
ł -----i
Ryc. 202. Pomiar siły mi ęśni Ryc. 203. Pomiar siły mięśni
zginających i prostujących ramię zginających i prostujących ramię
poziomo - sposób 1 poziomo - sposób la
~
~ --·--
Ryc. 204. Pomiar siły mięśni Ryc. 205. Pomiar siły mięśni
zginających i prostujących ramię zginających i prostujących ramię
poziomo - sposób 2 poziomo - sposób 3

PozvaA WYJśc1owA Siad, kg. badana odwiedziona pod kątem około 90°, w podwieszeniu.
STABIUZAOA Obu barków i tułowia pasami przebiegającymi skrzyżnie przez klatkę pier-

POZVOA WYJśc1owA Siad, kg. badana odwiedziona pod kątem około 90°.
STABIUZAOA Obu barków i tułowia pasami przebiegającymi skrzyżnie przez klatkę pier-
POMIAR się, gdy pacjent usiłuje zginać lub
198
Sposób 3 (ryc. 206, 207)

PolYaA WYJśc1owA
Przy pomiarze siły zginaczy poziomych ramienia leżenie tyłem (ryc. 206),
przy pomiarze siły prostowników poziomych ramienia leżenie przodem (ryc. 207),
kg. badana odwiedziona pod kątem około 90°.
STABILIZAaAObu barków i tułowia pasami przebiegającymi skrzyżnie przez klatkę pier-
POMIAR się, gdy pacjent usiłuje zginać lub
zginających ramię poziomo - prostujących ramię poziomo -
sposób 3 sposób 3
1. Podstawy anatomiczne 200
2. Wywiad 201
3. Sposób wyszukiwania !!Junktów kostnych 201
4. Ocena wzrokowa 203
5. Badanie palpacyjne 204
6. Ocena czynnościowa stawu łokciowego 206
6.1. Orientacyjna Gcena ruchu czylilnego i:Ellllll:llm:IEP!llZll~C11Z11l:GZU:mmmm1:111:111 206
6.2. Ocena ruchew l::liemych w stawie łokciowym CD:1mn:a:am:llillla:itica:1ctogica:llll:z:aC11Z1C11Z1:1111;1,207
ID.3. Diagnostyka różnicująca źródło bólu w stawie łokci0wym 208
6.4. Ocena gry ślizgu stawowego 209
7. Pomiar zakresu r,uc;:hów w stawie łokeiowym 211
8. Ocena siły mięśni clziałających lila staw łokciowy 213
9. Pomiar siły mięśni działających na staw łokciow~ 221
10. Testy kliniczne stawu łokciowego 222
200
Staw łokciowy łączy ramię z przedramieniem. Jest stawem złożonym, składającym się
z trzech części (ryc. 208). Wyróżnia się w nim staw ramienna-łokciowy, ramienna-pro-
mieniowy i promieniowo-łokciowy bliższy. Czynnościowo dwa pierwsze stawy odpo-
wiedzialne są za zginanie i prostowanie przedramienia. W trzecim odbywają się ruchy
nawracania i odwracania przedramienia. Staw promieniowo-nadgarstkowy bliższy
czynnościowo jest ściśle związany ze stawem promieniowo-nadgarstkowym dalszym.
Czynnościowo staw łokciowy tworzą dwa stawy o różnym przebiegu osi. Stawy ra-
mienna-łokciowy i ramienna-promieniowy tworzą całość, w której oś obrotu biegnie
poziomo przez środek bloczka i główki kości ramiennej. Nie jest jednak osią obrotu
stałą, lecz ulega ciągłej zmianie. Ruchy zginania i prostowania wykreślają linię wy-
dłużonej spirali, odpowiadającej krokowi śruby. W czasie wyprostu oś przedramienia
nie leży w jednej linii z osią ramienia, lecz odchyla się nieco w kierunku bocznym,
tworząc kąt otwarty ku bokowi (160-180°) (ryc. 209). W stawie promieniowo-łok
ciowym bliższym odbywają się ruchy nawracania i odwracania przedramienia. Ruchy
te czynnościowo są związane ze stawem promieniowo-łokciowym dalszym. Oś obrotu
w stawie promieniowo-łokciowym bliższym i dalszym biegnie równolegle do osi długiej
przedramienia, przechodzi przez środek głowy kości promieniowej i łokciowej. Przy
tych ruchach czynną rolę odgrywa kość promieniowa,
obracając się wokół kości łokciowej.
Staw łokciowy ma wspólną dla wszystkich trzech sta-

wów torebkę stawową. Jest ona słaba od strony przed-
niej i tylnej, natomiast mocna i gruba po stronie bocznej
oraz przyśrodkowej, wzmacniają ją bowiem silne wię
zadła poboczne: łokciowe i promieniowe. Oba więzadła
poboczne napinają się w czasie prostowania przedra-
mienia i hamują ruch.
~---- kość ramienna
kość promieniowa
kość łokciowa
Ryc. 208. Budowa stawu łokciowego Ryc. 209. Osie stawu łokciowego
WYWIAD
201
2.WYWIAD
Pacjent zgłasza ból stawu łokciowego:
• promieniujący do IV i V palca, nasilający się podczas wysiłku fizycznego

INTERPRETAOA Może wskazywać na chorobę wieńcową.
• pojawiający się w nocy lub zaraz po przebudzeniu

INTERPRETAOA Może wskazywać na zespół uciskowy nerwów w odcinku szyjnym kręgo
słupa.
• pojawiający się w czasie wykonywania ruchów

INTERPRETAaA Może wskazywać na stan zapalny w okolicy stawu łokciowego.
• pojawiający się podczas wykonywania ruchu w okolicy nadkłykcia przyśrodkowego
INTERPRETAOA Może wskazywać na objaw łokcia golfisty (stan zapalny przyczepów mięś
niowych).
• pojawiający się podczas wykonywania ruchu w okolicy nadkłykcia bocznego
INTERPRETAOA Może wskazywać na objaw łokcia tenisisty (stan zapalny przyczepów mięś
niowych).

główka kości ramiennej
POlYOA WYJśc1owA Siad lub leżenie tyłem, przedramię zgięte.

opuszki palców na powierzchni bocznej nasady
dalszej k. ramiennej i przemieszcza je w kierunku stawu łokciowego. Główkę k. ra-
miennej wyczuwa się tuż nad szparą stawu (ryc. 210).
nadkłykieć boczny
POlYOA WYJśc1owA Siad lub leżenie tyłem, przedramię zgięte.
WYSZUKIWANIE PUNKTów Badający układa opuszki palców na powierzchni bocznej nasady
Ryc. 210. Wyszukiwanie głowy kości ramiennej Ryc. 211. Wyszukiwanie nadkłykcia bocznego
kości ramiennej
202
dalszej k. ramiennej w miejscu najbardziej uwypuklonym i przemieszcza je ku górze

i na zewnątrz, wyczuwając nadkłykieć boczny k. ramiennej (ryc. 211).
nadkłykieć przyśrodkowy
POlYCJA WYJśc1owA Siad lub leżenie tyłem, przedramię zgięte.

opuszki palców na powierzchni przyśrodkowej
nasady dalszej k. ramiennej w miejscu najbardziej uwypuklonym. Przemieszczając
opuszki palców w kierunku do wewnątrz oraz ku górze, znajduje nadkłykieć przy-
środkowy k. ramiennej (ryc. 212).
dół wyrostka łokciowego

opuszki palców na główce k. ramiennej i przesu-
wając je ku tyłowi, odsuwa ścięgnom. trójgłowego ramienia, a następnie wyczuwa dół
łokciowy powyżej wyrostka łokciowego (ryc. 213).
wyrostek łokciowy
PolYCJA WYJśc1owA Siad lub leżenie tyłem, przedramię zgięte.
WYSZUKIWANIE PUNKTów Badający układa opuszki palców na najniżej położonej części ra-
mienia i przesuwając je w dół, wyczuwa wyrostek łokciowy (ryc. 214).
wyrostek dziobiasty kości łokciowej
Ryc. 212. Wyszukiwanie Ryc. 213. Wyszukiwanie dołu Ryc. 214.· Wyszukiwanie
nadkłykcia przyśrodkowego wyrostka łokciowego wyrostka łokciowego
kości ramiennej
203
WYSZUKIWANIE PUNKTÓW Badający jedną ręką

podchwytem pod-
trzymuje przedramię, drugą podchwytem za łokieć obej-
muje go tak, aby kciuk spoczywał poniżej szpary stawu
łokciowego po stronie dłoniowej przedramienia. Wyrostek
dziobiasty k. łokciowej wyczuwalny jest jako wypukłość
kostna umiejscowiona tuż poniżej szpary stawu (ryc. 215).
4. OCENA WZROKOWA
położenie kończyn górnych

PozraA WYJśc1owA Siad lub stanie przodem i bokiem do ba-
dającego (ryc. 216, 217).
warunkach prawidłowych kkg. wyprostowane
INTERPRETAOA W
w stawach łokciowych zwisają swobodnie wzdłuż tułowia, Ryc. 215. Wyszukiwanie

a punkty kostne są położone symetrycznie. Oś długa ra- wyrostka dziobiastego
mienia pokrywa się z osią długą przedramienia. Brak sy- kości łokciowej
metrii może być następstwem zaburzonej równowagi
napięć mięśni. Kątowe ustawienie przedramienia w stosunku do osi ramienia wskazuje
na koślawość lub szpotawość łokcia.
rzeźba mięśni
POlYOA WYJśc1owA Siad lub stanie przodem i bokiem do badającego (ryc. 216, 217).
W warunkach prawidłowych zarys mięśni obu
INTERPRETAOA kończyn jest podobny. Asy-
metria zarysu mięśni może być wynikiem ich zaniku.
Ryc. 216. Ocena wzrokowa kończyn górnych Ryc. 217. Ocena wzrokowa kończyn górnych
z przodu z boku
OCENA WZROKOWA
204
zarys stawu
pozraA WYJśc1owA Siad lub stanie przodem i bokiem do badającego (ryc. 216, 217).
W warunkach prawidłowych zarys stawów jest podobny po obu stronach.
INTERPRETAaA
Różnica w zarysie lub zaczerwienienie mogą wskazywać na wysięk, obrzęk, krwiak

w jamie stawu lub kaletce stawowej.
skóra
PozraA WYJśc1owA Siad lub stanie przodem i bokiem do badającego (ryc. 216, 217).
W warunkach prawidłowych powierzchnia skóry jest jednolita, bez przebar-
INTERPRETAaA
wień i blizn. Zaczerwienienie skóry wskazuje na ostry stan zapalny stawu. Blizny i zmiany
skórne mogą świadczyć o wcześniejszych urazach czy zabiegach operacyjnych.
PozraA WYJśc1owA Siad przodem do badającego.

podchwytem podtrzymuje przedramię, opuszkami
palców drugiej ręki obejmuje okolice stawu łokciowego, przesuwając je delikatnie
w różnych kierunkach.
INTERPRETAaA W warunkach prawidłowych skóra jest sucha, nie jest nadwrażliwa na dotyk.
Podwyższenie temperatury, ból i zaczerwienienie wskazują na miejscowy stan zapalny.


podchwytem podtrzymuje przedramię, opuszkami
palców drugiej ręki obejmuje okolice stawu łokciowego i delikatnie uciskając, prze-
suwa je w różnych kierunkach.
INTERPRETAaAW warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Ból lub nadwrażliwość
mogą świadczyć o podrażnieniu dermatomu C 5-Th„ wyczuwalne guzki podskórne
mogą być pochodzenia reumatycznego lub moczanowego.
mięśnie: dwugłowy ramienia, trójgłowy ramienia

Badanie opisane w rozdziale 7 (s. 154 i 155).
mięsień ramienny
PozraA WYJśc1owA Siad przodem do badającego, przedramię zgięte i w nawróceniu.
sPosóB BADANIA Badający jedną ręką podchwytem podtrzymuje przedramię w nawróceniu,
opuszki palców drugiej ręki układa na 1/3 bliższej grzbietowej powierzchni przedra-
mienia.
BADANIE PALPACYJNE
205
INTERPRETAaA W warunkach prawidłowych mięsień jest niebolesny i niewrażliwy na dotyk.
Na podrażnienie wskazuje wzrost napięcia mięśni i nadwrażliwość na dotyk.
Test długości
POlYaA WYJśc1owA Siad przodem do badającego, przedramię zgięte w nawróceniu.
sPosóB BADANIA Badający jedną ręką podchwytem podtrzymuje ramię, drugą nachwytem
za przedramię prostuje je w stawie łokciowym (ryc. 218).
W warunkach prawidłowych zakres ruchu i stan napięcia mięśnia w obu
INTERPRETAaA
kończynach jest taki sam. Różnica w zakresie ruchu i napięcia mięśnia w końcowej
fazie ruchu wskazuje na jego podrażnienie i/lub przykurcz.
mięsień ramienna-promieniowy
PozraA WYJśc1owA Siad przodem do badającego, przedramię zgięte w pozycji pośredniej.
sPosóB BADANIA Badający jedną ręką podchwytem podtrzymuje przedramię, a opuszki pal-
ców drugiej ręki układa na h bliższej powierzchni przedramienia.
1

INTERPRETAaA
Na podrażnienie wskazuje wzrost napięcia mięśni i nadwrażliwość na dotyk.
Test długości
PozraAWYJśc1owA Siad przodem do badającego, przedramię zgięte w pozycji pośredniej.
sPosóB BADANIA Badający jedną ręką podchwytem podtrzymuje ramię, drugą nachwytem
za przedramię prostuje przedramię w stawie łokciowym (ryc. 219).
Ryc. 218. Test długości mięśnia ramiennego Ryc. 219. Test długości mięśnia
ramienna-promieniowego
BADANIE PALPACYJNE
206
W warunkach prawidłowych zakres ruchu i stan napięcia mięśnia w obu koń

INlIRPRETAaA
czynach są takie same. Różnica w zakresie ruchu i w napięciu mięśnia w końcowe j fazie
ruchu wskazuj e na jego podrażnienie i/lub przykurcz.
6. OCENA CZYNNOŚCIOWA STAWU ŁOKCIOWEGO

zginanie przedramienia
sPosóB ocENY Pacjent wykonuje ruch zginania przedramion (ryc. 220).

W warunkach prawidłowych ruch odbywa się symetrycznie, płynnie, pacjent
INTERPRETAOA
dotyka opuszkami palców barków. Na ograniczenie wskazuje asymetria zakresu ruchu.
prostowanie przedramienia
PozraA WYJśc1owA Siad przodem do badającego, przedramiona zgięte.
sposóB ocENY Pacjent wykonuje ruch prostowania przedramion (ryc. 221).

W warunkach prawidłowych ruch odbywa się symetrycznie, płynnie, do
INlIRPRETAOA
pełnego wyprostu. Na zaburzenie ruchomości wskazuje asymetria zakresu ruchu - brak

pełnego lub nadmierny wyprost.
nawracanie i odwracanie przedramienia

PozraA WYJśc1owA
Siad przodem do stołu, prze dramię, zgięte do kąta około 90°, oparte
na podłożu, ustawione w odwróceniu przy ocenie nawracania i w nawróceniu przy
ocenie odwracania.
Ryc. 220. Ocena wzrokowa czynnego Ryc. 221. Ocena wzrokowa czynnego
zginania przedramienia prostowania przedramienia
207
Ryc. 222. Ocena wzrokowa

czynnego nawracania
i odwracania przedramienia
b - ruch nawracania
c - ruch odwracania
sPosóB ocENY Badany wykonuje ruch odwracania i nawracania przedramienia (ryc. 222).
INTERPRETAOA W warunkach prawidłowych ruch odbywa się symetrycznie, płynnie i bezbo-
leśnie w pełnym zakresie. Na zaburzenie ruchomości wskazuje asymetria zakresu ruchu.
6.2. OCENA RUCHÓW BIERNYCH W STAWIE ŁOKCIOWYM
zginanie i prostowanie przedramienia

PozraA WYJśaowA Siad przodem do badającego.

stabilizuje ramię w okolicy nasady dalszej ramienia,
drugą chwyta za nadgarstek kończyny badanej, wykonując ruch zginania i prostowania
przedramienia.
W warunkach prawidłowych ruch jest bezbolesny i płynny, opór końcowy
INTERPRETAOA
dla ruchu zginania jest miękki, natomiast dla prostowania - twardy. Na dysfunkcję
stawu wskazuje ból w czasie badania, ograniczenie zakresu ruchu i/lub zmiana jakości
::>poru końcowego.
::>dwracanie i nawracanie przedramienia

•ozrOA WYJśc1owA Siad przodem do stołu, przedramię, zgięte do kąta około 90°, oparte na
OCENA CZYNNOŚCIOWA
208
podłożu,ustawione w odwróceniu przy ocenie nawracania i w nawróceniu przy ocenie

odwracania.
sPosóB ocENY Badający jedną ręką stabilizuje łokieć, drugą chwyta rękę pacjenta jak przy
powitaniu, wykonując ruch odwracania i nawracania przedramienia.
INTERPRETAOA W warunkach prawidłowych ruch jest bezbolesny i płynny, opór końcowy
dla obu ruchów miękki i elastyczny. Na dysfunkcję stawu wskazuje ból w czasie bada-
nia, ograniczenie zakresu ruchu i/lub zmi.a na jakości oporu końcowego.
6.3. DIAGNOSTYKA RÓŻNICUJĄCA ŹRÓDŁO BÓLU

W STAWIE ŁOKCIOWYM
mięśnie zginające przedramię
PozraA WYJśc1owA
Stanie lub siad przodem do badającego, przedramię w odwróceniu lub
w pozycji pośredniej albo w nawróceniu, zgięte do kąta około 90°.
sPosóB BADANIA Badający przykłada maksymalny opór kolejno na dłoniową, promieniową
i grzbietową powierzchnię przedramienia, przeciwdziałając ruchowi zginania.
W warunkach prawidłowych maksymalne napięcie kolejnych mięśni jest
1NTERPRETAOA
bezbolesne. Wystąpienie bólu przy odwróconym przedramieniu wskazuje na podraż
nienie m. dwugłowego ramienia, w pozycji pośredniej na podrażnienie m. ramienna-
-promieniowego, w nawróceniu na podrażnienie m. ramiennego.
mięsień prostownik przedramienia

PozraA WYJśc1owA Stanie lub siad przodem do badającego, przedramię w nawróceniu, zgięte
do kąta około 90°.
sposóB BADANIA Badający jedną ręką stabilizuje ramię, drugą przeciwdziała ruchowi pro-
stowania.
W warunkach prawidłowych maksymalne napięcie mięśnia jest bezbolesne.
INTERPRETAOA
Wystąpienie bólu wskazuje na podrażnienie m. trójgłowego ramienia.
mięśnie nawracające przedramię
PcizraA WYJśc1owA Stanie lub siad przodem do badającego, przedramię w ustawieniu po-
średnim, zgięte do kąta około 90°.
sPosóB BADANIA Badający jedną ręką
obejmuje rękę pacjenta jak przy powitaniu i przeciw-
działa ruchowi nawracania przedramienia.
W warunkach prawidłowych maksymalne napięcie mięśnia jest bezbolesne.
1NTERPRETAOA
Wystąpienie bólu wskazuje na podrażnienie mm. nawrotnego obłego i nawrotnego
czworobocznego.
mięśnie odwracające przedramię
PozraA WYJśc1owA Stanie lub siad przodem do badającego, przedramię w ustawieniu po-
średnim, zgięte do kąta około 90°.
DIAGNOSTYKA RÓŻNICUJĄCA ŻRÓDŁO BÓLU
209

obejmuje rękę pacjenta jak przy powitaniu i przeciw-
działa ruchowi odwracania przedramienia.
INTERPRETAaA W warunkach prawidłowych maksymalne napięcie mięśnia jest bezbolesne.
Wystąpienie bólu wskazuje na podrażnienie m. odwracacza.

staw ramienno-lokciowy
(kierunek dłoniowa-grzbietowy)
pozraA WYJśc1owA Siad przodem do badającego, ramię zgięte do kąta około 45°, przed-
ramię lekko zgięte, ręka
oparta stroną grzbietową na klatce piersiowej badającego.
sPosóB OCENY Badający jedną ręką podchwytem stabilizuje ramię, drugą nachwytem za
bliższą nasadę przedramienia naciska w kierunku prostopadłym do osi przedramienia
(ryc. 223) .
INTERPRETAaA W warunkach prawidłowych wyczuwalne jest bezbolesne przemieszczenie
k. łokciowej i ramiennej względem siebie. Ból może być następstwem zaburzenia ru-
chomości stawu.
staw ramienno-łokciowy
(kierunek przyśrodkowa-boczny)
PozraA WYJśc1owA Siad, przedramię zgięte do kąta około 20°, ustawione w nawróceniu.
sPosóB OCENY Badający obejmuje przedramię badanego w bliższym jego końcu, a jego rękę
Ryc. 223. Ocena gry

ślizgu w stawie ra-
mienna-łokciowym
(kierunek dłoniowa
-grzbietowy)
a - początek ruchu
b- koniec ruchu
Ryc. 224. Ocena gry

ślizgu w stawie ra-
mienna-łokciowym,
(kierunek przyśrod
kowa-boczny)
a - początek ruchu
b- koniec ruchu
OCENA CZYNNOŚCIOWA
210
stabilizuje swoim ramieniem przy tułowiu, prowadzi ruch ślizgowy od strony bocznej
(promieniowej) (ryc. 224a) do strony przyśrodkowe j (łokciowej) (ryc. 224b), układając
swoje ręce w okolicy stawu łokciowego pacjenta: jedną w okolicy nasady dalszej k. ra-
miennej, drugą w okolicy bliższej przedramienia.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych wyczuwalne jest bezbolesne przemieszczenie
k. łokciowej i ramiennej względem siebie. Ból może być następstwem zaburzenia ru-
chomości stawu.
staw łokciowo-promieniowy bliższy
PolYCJA WYJśc1owA
Siad, przedramię, ugięte w stawie łokciowym do kąta około 70°, w nie-
wielkim nawróceniu spoczywa na stole.
sposóB ocENY Badający j e dną ręką
obejmuje k. łokciową pacjenta w odcinku bliższy m,
stabilizując ją
na stole. Kciukiem oraz palcem wskazującym obejmuje głowę k. pro-
mieniowej, wykonując ruchy dłoniowa i grzbietowa (ryc. 225).
W warunkach prawidłowych wyczuwalne jest bezbolesne przemieszczanie
INTERPRETACJA
k. łokciowej
i promieniowej względem siebie. Ból może być następstwem zaburzenia
ruchomości stawu.
staw łokciowo-promieniowy dalszy

POlYCJA WYJśc1owA Siad, ramię zgięte do kąta około 45°, przedramię zgięte w stawie łok
ciowym w niewielkim stopniu, kg. oparta na podłożu w okolicy stawu łokciowego.
Ryc. 225. Ocena gry

ślizgu w stawie
łokciowa-promi e
niowym bliższym
(kierunek dłoniowa
-grzbietowy)
a - początek ruch u
b - koniec ruchu
Ryc. 226. Ocena gry śl izgu

w stawie łokc iowo-promie
niowym dalszym (kierunek
dłoniowa-grzbietowy)
a - początek ruchu
b - koniec ruchu
a
211

kciukiem i palcem wskazującym jednej ręki, obejmując nasadę
dalsząk. łokciowej, a drugą nasadę dalszą k. promieniowej, wykonuje niewielkie ruchy
między k. łokciową i promieniową w kierunkach dłoniowym i grzbietowym (ryc. 226).
W warunkach prawidłowych wyczuwalne jest bezbolesne przemieszczanie

INTCRPRETACJA
k. łokciowej
i promieniowej względ em siebie. Ból może być następstwem zaburzenia
ruchomości stawu.
7. POMIAR ZAKRESU RUCHÓW W STAWIE ŁOKCIOWYM

zginanie i prostowanie przedramienia
POlYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem na leżance, badana kg. wzdłuż tułowia (ryc. 227a, b) lub
siad bokiem do badającego, badana kg. wzdłuż tułowia (ryc. 227c, d).
OŚ OBROTU GONIOMETRU Nadkłykieć boczny k. ramiennej.
RAMIĘ NIERUCHOME Wzdłuż osi długiej k. ramiennej .
RAMIĘ RUCHOME Wzdłuż osi długie j przedramienia.
RUCH Zginanie i prostowanie przedramienia.
INTERPRETACJA Zakres ruchu w warunkach prawidłowych przedstawiono w tabeli 5.
Ryc. 227. Pomiar

zakresu ruchu
zginania i prostowania
przedramienia:
a, b - pozycja l eżąca
c, d - pozycja siedząca
212
Tab. 5. Zakres zginania i prostowania przedramienia

0
Zakres ruchu ( )

czynnego biernego
18-40 s 0-0-150 s 0-0-155
41-60 s 0-0-140 s 0-0-150
61-85 s 0-0-140 s 0-0-145
Tab. 6. Zakres odwracania i nawracania przedramienia

0
Zakres ruchu ( )

czynneg0 biernego
18-40 R (80-85)-0-90 R 90-0-90
41-60 R 80-0-(85-90) R (85-90)-0-90
61-85 R 75-0-85 R 85-0-90
odwracanie i nawracanie (ryc. 228)

PozraA WYJśc1owA Siad, przedramię w pozycji pośredniej, zgięte do kąta około 90°, spo-
czywa na podłożu.
oś OBROTU GONIOMETRU Na przedłużeniu V palca.

RAMIĘ RUCHOME Na linii łączącej opuszki palców.

RUCH Odwracanie i nawracanie przedramienia.
INTERPRETAaA Zakres ruchu w warunkach prawidłowych przedstawiono w tabeli 6.
Ryc. 228. Pomiar zakresu ruchu nawracania i odwracania przedramienia:

a - pozycja wyjściowa, b - pomiar odwracania, c - pomiar nawracania
213
koślawość i szpotawość stawu łokciowego (ryc. 229)

PozraA WYJsc1owA Leżenie tyłem,
kg. odwiedziona do kąta 90°,
lub siad, kg. zwisa wzdłuż tułowia w położeniu pośrednim.
os OBROTU GONIOMETRU W środku linii łączącej nadkłykcie k. ra-
miennej .
RAMIĘ NIERUCHOME Wzdłuż osi długiej ramienia,
RAMIĘ RUCHOME Wzdłuż osi długiej przedramienia.
W warunkach
INTERPRETAaA prawidłowych wskazanie gonio-
metru wynosi 0°.

NA STAW ŁOKCIOWY
MIĘŚNIE ZGINAJĄCE PRZEDREMIĘ W STAWIE ŁOKCIOWYM Ryc. 229. Pomiar szpotawości
i koślawości stawu łokciowego
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Głowa długa - guzek nadpanewkowy łopatki, głowa krótka -wyrostek
kruczy łopatki .
PRZYCZEP KOŃCOWY Guzowatość k. promieniowej.
m. ramienne-
-promieniowy
m. nawrotny obły
m. dłoniowy długi
m. prostownik
promieniowy długi
nadgarstka
promieniowy
nadgarstka
m. zginacz łokciowy
nadgarstka
Ryc. 230. Zespół mięśni zginających przedramię w stawie łokciowym

214
mięsień ramienna-promieniowy (ryc. 230c)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Powyżej nadkłykciabocznego k. ramiennej.
PRZYCZEP KONCOWY Wyrostek rylcowaty k. promieniowej.
mięsień ramienny (ryc. 230b)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Przednia powierzchnia k. ramiennej poniżej guzowatości naramiennej.
PRZYCZEP KoNcoWY Guzowatość k. łokciowej.
mięsień nawrotny obły (ryc. 230b)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Głowaramienna - nadkłykieć przyśrodkowy k. ramiennej, głowa łok
ciowa -wyrostek dziobiasty k. łokciowej.
PRZYCZEP KONCOWY Powierzchnia boczna k. ramiennej w środkowej 1/J części.
mięsień zginacz promieniowy nadgarstka (ryc. 230b)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Nadkłykieć przyśrodkowy k. ramiennej.
PRZYCZEP KoNcoWY Podstawa II k. śródręcza po stronie dłoniowej.
mięsień dłoniowy długi (ryc. 230b)

PRZYCZEP KoNcoWY Rozcięgno dłoniowe na wysokości stawów śródręczna-paliczkowych.
mięsień zginacz łokciowy nadgarstka (ryc. 230b)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Głowaramienna - nadkłykieć przyśrodkowy k. ramiennej, głowa łok
ciowa - tylna powierzchnia wyrostka łokciowego i brzeg tylny k. łokciowej.
PRZYCZEP KONCOWY Kość grochowata oraz poprzez więzadło grochowa-śródręczne podsta-
wa V k. śródręcza.
mięsień prostownik promieniowy długi nadgarstka (ryc. 230c)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Brzeg boczny i nadkłykieć boczny k. ramiennej.
PRZYCZEP KoNcoWY Powierzchnia grzbietowa podstawy II k. śródręcza.

3. Pozycja wyjściowa: siad, stabilizacja ramienia i barku od tyłu.
Ruch: samodzielne zginanie przedramienia w pełnym zakresie w pozycji pośredniej.
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając rękę na promieniowej powierzchni przed-

ramienia w okolicy stawu promieniowo-nadgarstkowego.
2. a) Pozycja wyjściowa: leżenie na boku nietestowanym, testowana kg. wyprostowana,
przedramię w odciążeniu.
Ruch: samodzielne zginanie przedramienia.

b) Pozycja wyjściowa: siad bokiem do stołu, testowana kg. odwiedziona do kąta około
90° i wyprostowana w stawie łokciowym, stabilizacja ramienia i barku.
Ruch: samodzielne zginanie przedramienia.
215
Ryc. 231. Ocena

siły mięśni
zginających
przedramię
w stawie
łokciowym
1. Pozycja wyjściowa: siad lub leżenie tyłem, kg. wzdłuż tułowia.
Napięcie mięśni wyczuwa się na /z przedniej

1 części ramienia.
MIĘŚNIE PROSTUJĄCE PRZEDRAMIĘ W STAWIE ŁOKCIOWYM
mięsień trójgłowy ramienia (ryc. 232)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Głowa długa- guzek podpanewkowy
łopatki, głowa boczna i przyśrodkowa - tylna po-
wierzchnia k. ramiennej.
PRZYCZEP KOŃCOWY Wyrostek łokciowy k. łokciowej.
mięsień łokciowy (ryc. 232)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Nadkłykieć boczny k. ramiennej .
PRZYCZEP KOŃCOWY Brzeg tylny k. łokciowej.

3. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem, testowana kg.
odwiedziona do kąta około 90°, przedramię zgięte
poza stołem w pozycji pośredniej, stabilizacja ramienia.
Ruch: samodzielne prostowanie przedramienia w peł Ryc. 232. Zespół mi ęśni prostuj ących
nym zakresie. przedramię w stawie łokciowym

216
Ryc. 233. Ocena

siły mięśni
prostujących
przedramię
w stawie
łokciowym
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając rękę na 1h dalszej przedramienia.

2. a) Pozycja wyjściowa : leżenie na boku kończyny nietestowanej, kg. testowana zgięta
w stawie łokciowym, przedramię w odciążeniu.
Ruch: samodzielne prostowanie przedramienia w pełnym zakresie.
b) Pozycja wyjściowa: siad bokiem do stołu, testowana kg. odwiedziona do kąta około
90°, przedramię zgięte w nawróceniu spoczywa na stole, stabilizacja ramienia.
Ruch: samodzielne prostowanie przedramienia.
l. Pozycja wyjściowa i stabilizacja: jak na 3.
Napięcie mięśnia wyczuwa się, układając opuszki palców na tylnej części ramienia lub
na ścięgnie mięśnia.
MIĘŚNIE ODWRACAJĄCE PRZEDRAMIĘ
mięsień odwracacz przedramienia (ryc. 234b}

PRZYCZEP POCZĄTI<OWY Nadkłykieć boczny k. ramiennej, torebka stawu łokciowego, grzebień
m. odwracacza.
PRZYCZEP KOŃCOWY Bliższa trzecia część k. promieniowej.
217

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Głowa długa - guzek nad panewkowy łopatki, głowa krótka - wyrostek
kruczy łopatki.
PRZYCZEP KOŃCOWY Guzowatość k. promieniowej.
mięsień ramienno-promieniowy (ryc. 234b)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Powyżej nadkłykcia bocznego k. ramiennej.
PRZYCZEP KOŃCOWY Wyrostek rylcowaty k. promieniowej.
mięsień odwodziciel długi kciuka (ryc. 234b)

Powierzchnia tylna k. ramiennej i błona międzykostna.
PRZYCZEP KOŃCOWY Włókna biegnąc między ścięgnami prostownika palców i prostowników
nadgarstka, przechodzą w ścięgno kończące się na podstawie I k. śródręcza .
mięsień prostownik długi kciuka (ryc. 234b)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Powierzchnia tylna k. łokciowej i błona międzykostna.
PRZYCZEP KOŃCOWY Podstawa paliczka dalszego kciuka.
mięsień prostownik wskaziciela (ryc. 234b)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Kość łokciowa poniżej przyczepu m. prostownika długiego kciuka,
błona międzykostna.
PRZYCZEP KOŃCOWY Rozcięgno dłoniowe.
m. odwracacz przedramienia
m. odwodziciel długi kciuka
m. prostownik długi kciuka
m. prostownik wskaziciela
Ryc. 234. Zespół mięśni odwracających przedramię

218

3. Pozycja wyjściowa:siad, testowana kg. zgięta w stawie łokciowym do kąta około 90°,
przedramię spoczywa na stole w nawróceniu lub podtrzymywane jest przez badającego,
stabilizacja ramienia.
Ruch: samodzielne odwracanie przedramienia.
Opór: przeciwdziała się ruchowi chwytem obejmującym staw promieniowo-nadgarst-

kowy lub ujmując rękę pacjenta jak przy powitaniu.
2. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem, testowana kg. odwiedziona do kąta około 90°,
przedramię poza stołem w nawróceniu, stabilizacja ramienia.
Ruch: samodzielne odwracanie przedramienia.
1. a) Pozycja wyjściowa i stabilizacja: jak na 3.
Napięcie mięśnia trudne do wyczucia, możliwe w 14 bliższej części przedramienia.
b) Pozycja wyjściowa: siad, testowana kg. zgięta w stawie łokciowym do kąta około 90°,
przedramię w nawróceniu oparte na podłożu.
Napięcie mięśnia trudne do wyczucia, możliwe w okolicy nadkłykcia bocznego k. ra-

miennej oraz na bocznej powierzchni górnej nasady przedramienia.
Ryc. 235. Ocena

siły mięśni
odwracających
przedramię
219
MIĘŚNIE NAWRACAJĄCE PRZEDRAMIĘ
mięsień nawrotny obły (ryc. 236b)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Nadkłykieć boczny k. ramiennej.
PRZYCZEP KOŃCOWY W połowie bocznej powierzchni trzonu k. promieniowej.
mięsień nawrotny czworoboczny (ryc. 236b)
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Przednia powierzchnia dalszej części przynasadowej k. łokciowej.
PRZYCZEP KOŃCOWY Przednia i boczna powierzchnia dalszej części przynasadowej k. pro-
mieniowej.
PRZYCZEP KOŃCOWY Podstawa II k. śródręcza po stronie dłoniowej.
mięsień prostownik promieniowy długi nadgarstka (ryc. 236a)
PRZYCZEP POCZĄTKOWYBrzeg boczny i nadkłykieć boczny k. ramiennej.
PRZYCZEP KOŃCOWY Powierzchnia grzbietowa podstawy II k. śródręcza.

PRZYCZEP KOŃCOWY Rozcięgno dłoniowe na wysokości stawów śródręczna-paliczkowych.
mięsień ramienna-promieniowy - zależnie od pozycji wyjściowej (ryc. 236a)
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Powyżej nadkłykcia bocznego k. ramiennej.
PRZYCZEP KOŃCOWY Wyrostek rylcowaty k. promieniowej.
m. prostownik promieniowy
dł ugi
nadgarstka
m. ramienne- m. nawrotny obły

-promieniowy
m. zginacz promieniowy
nadgarstka
m. nawrotny czworoboczny
Ryc. 236. Zespół mi ęśni nawracających przedramię

220
Ryc. 237. Ocena

siły mięśni
nawracających
przedramię

3. Pozycja wyjściowa:siad, testowana kg. zgięta w stawie łokciowym do kąta około 90°,
przedramię spoczywa na stole w odwróceniu lub podtrzymywane jest przez badającego,
stabilizacja ramienia.
Ruch: samodzielne nawracanie przedramienia.
4, 5. Pozycja wyjściowa, stabilizacja i 1uch: jak wyżej.
Opór: przeciwdziała się ruchowi chwytem obejmującym staw promieniowo-nadgarst-

kowy lub ujmując rękę pacjenta jak przy powitaniu.
2. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem, testowana kg. odwiedziona do kąta około 90°,
przedramię poza stołem w odwróceniu, stabilizacja ramienia.
Ruch: samodzielne nawracanie przedramienia.
l. a) Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, testowana kg. zgięta w stawie łokciowym i w od-
wróceniu. Napięciem. nawrotnego obłego wyczuwa się na 1/ 3 przyśrodkowej bliższej
części przedramienia między nadkłykciem przyśrodkowym k. ramiennej a boczną
powierzchnią k. promieniowej. Napięcie m. nawrotnego czworobocznego jest trudne
do wyczucia, możliwe na wewnętrznej stronie przedramienia powyżej nadgarstka.
b) Pozycja wyjściowa: siad, testowana kg. zgięta w stawie łokciowym do kąta około 90°,
w odwróceniu, oparta na podłożu.
221
Napięcie m1ęsma wyczuwa się w okolicy nadkłykcia przyśrodkowego k. ramiennej

oraz na powierzchni przedniej nasady dalszej przedramienia.
9. POMIAR SIŁY MIĘŚNI DZIAŁAJĄCYCH NA STAW ŁOKCIOWY

MIĘŚNIE ZGINAJĄCE I PROSTUJĄCE PRZEDRAMIĘ W STAWIE ŁOKCIOWYM

POlYQA WYJśc1owA Leżenie tyłem, ramię badanej kg. spoczywa na stole, przedramię zgięte
do kąta 90°.
STABILIZAQA Obu barków i tułowia pasami przebiegającymi skrzyż nie przez klatkę pier-
POMIAR Odczytu wskazania dynamometru dokonuje się, gdy pacjent usiłuje zgiąć lub pro-
stować przedramię.
--~
zginających i prostujących zginających i prostujących
przedramię - sposób 1 przedrami ę - sposób 2
Ryc. 240. Pomiar siły mięśni Ryc. 241 . Pomiar siły mięś ni
zginających j prostujących zginających i prostujących
przedramię - sposób 3 przedramię - sposób 4
222

PolYaA WYJśc1owA Siad, badana kg. zgięta do kąta około 90°, ramię spoczywa na podpórce.
STABILIZAQAObu barków i tułowia pasami przebiegającymi skrzyżnie przez klatkę pier-
prostować przedramię.

POlYQA WYJśc1owA Leżenie przodem, ramię badanej kg. odwiedzione do kąta 90°, spoczywa
na stole, przedramię, zgięte pod kątem około 90°, zwisa swobodnie.
STABILIZAQA Obu barków i tułowia pasami przebiegającymi skrzyżnie oraz miednicy
pasem.
prostować przedramię.

pozyaA WYJśc1owA Siad, przedramię zgięte w stawie łokciowym do 90°, spoczywa na pod-
pórce krzesła.
STABILIZAQA Oba barki i tułów przypięte pasami do oparcia krzesła skrzyżnie przez klatkę
piersiową.
POMIAROdczytu wskazania dynamometru dokonuje się, gdy pacjent usiłuje wykonać ruch
zgięcia przedramienia.
10. TESTY KLINICZNE STAWU ŁOKCIOWEGO
test maksymalnego zgięcia
POlYQA WYJśc1owA Siad bokiem do badającego.

stabilizuje ramię, drugą podchwytem obejmuje nad-
garstek pacjenta i wykonuje maksymalne zgięcie przedramienia (ryc. 242).
W warunkach prawidłowych ruch jest bezbolesny i w pełnym zakresie. Ogra-
lmERPRETAaA
niczona ruchomość oraz ból mogą wskazywać na uszkodzenie stawu, przykurcz mięśni,
zapalenie ścięgien lub więzadeł.
test wymuszonego szpotawienia przedramienia

POlYQA WYJśc1owA Siad bokiem do badającego.
sPosóB BADANIA Badający jedną ręką stabilizuje ramię od strony przyśrodkowej, drugą szpo-
tawi je nachwytem za przedramię (ryc. 243).
W warunkach prawidłowych szpotawienie przedramienia w stawie łokcio
INTERPRETAaA
wym jest niebolesne. Ból oraz nadmierna ruchomość mogą wskazywać na rozluźnie
nie więzadeł pobocznych po stronie promieniowej stawu łokciowego.
TESTY KLINICZNE
223
Ryc. 242. Test maksymalnego zgięcia Ryc. 243. Test wymuszonego szpotawienia
przedramienia przedramienia
_...
r
Ryc. 244. Test wymuszonego koślawienia Ryc. 245. Test Thomsona

przedramien ia
test wymuszonego koślawienia
PolYaA WYJśc1owA Siad bokiem do badającego.
sposóB BADANIA Badający jedną ręką stabilizuje ramię od strony bocznej, drugą koślawi je
nachwytem za przedramię (ryc. 244).
W warunkach prawidłowych koślawienie łokcia jest niebolesne. Ból oraz
INTERPRETAQA
nadmierna ruchomość mogą wskazywać na niestabilność więzadeł pobocznych po

stronie łokciowej stawu łokciowego.
test Thomsona
PolYaA WYJśc1owA
Stanie lub siad przodem do badającego, kg. zgięta w stawie ramiennym,
wyprostowana w stawie łokciowym i nieznacznie wyprostowana w stawach nad-
garstka, palce zaciśnięte w pięść.
podchwytem stabilizuje kg. w okolicy stawu łokcio
wego, drugą obejmuje pięść pacjenta. Ten wykonuje ruch prostowania palców prze-
ciwko oporowi lub badający zgina nadgarstek przeciwko oporowi pacjenta (ryc. 245).
INTERPRETAaA W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Ból nad bocznym
TESTY KLINICZNE
224
nadkłykciem k. ramiennej oraz po stronie pro-

mieniowej przedramienia może wskazywać na
zespół bolesności bocznego przedziału stawu
łokciowego (objaw łokcia tenisisty).
objaw łokcia golfisty

pozraA WYJśc1owA
Siad przodem do badającego, kg.
zgiętaw stawie łokciowym, przedramię w na-
wróceniu, nadgarstek ustawiony w zgięciu .
stabilizuje ramię
pacjenta, drugą przeciwdziała ruchowi prosto-
wania w stawie łokciowym (ryc. 246).
W warunkach prawidłowych badanie
INTERPRETAOA
jest bezbolesne. Ból w okolicy nadkłykcia przy-

środkowego k. ramiennej wskazuje na zespół bo-
lesności przedziału przyśrodkowego stawu łok
Ryc. 246. Badanie objawu łokcia golfisty ciowego (objaw łokcia golfisty).
t. Pod$ławy anatomiczne 2"26
2. WywiaEI
227
227
4. Ocena wzrokowa
5. Badanie palpacyjne
6. Ocena czynnościowa nadgarstka 231
6.1 . Orientacyjna ocena ruchu czynnego 231
6.2. Ocena ruchów biernych nadgarstka UDDZICD:ll:llClllllll~l!ZIEllCl.'llltl1'4RIAlm:l:l:llZli:l:r:D:i1Z111ElR11 233
6.3. Ocena gry ślizgtJ staw0wego 233
. Pomiar zakriesu mchów w stawie promieniowo-nadgarstkowym
i stawacł<l śródnadgarstkow.ych 235
8. Ocer;ia siły mięśni działających na stawy Radgarstka 236
9. Pomiar siły mięśr;ii działających na stawy nadgarstka i ręki Ellcl<>aq;R1"l>:ZXIClll "'~ggai;:a1C1ai:C'l!CIC 245
226
W skład nadgarstka wchodzą stawy: promieniowo-nadgarstkowy, międzynadgarstkowe
i śródnadgarstkowy (ryc. 247).
• Staw promieniowo-nadgarstkowy, łączący przedramię z ręką, należy do grupy sta-
wów eliptycznych. Jego panewkę tworzy powierzchnia stawowa kości promieniowej
oraz krążek stawowy przylegający do głowy kości łokciowej. Główka natomiast
utworzona jest z kości: łódeczkowatej, księżycowatej i trójgraniastej. Staw promie-
niowo-nadgarstkowy dzięki specyficznemu (owoidalnemu) kształtowi powierzchni
stawowej pozwala na znaczną ruchomość we wszystkich kierunkach. Jego czynność
ruchowa wraz ze stawami śródnadgarstkowymi polega na zgięciu grzbietowym i dło
niowym oraz na odwodzeniu w kierunku promieniowym i łokciowym. W stawie tym
wykonywane są także ruchy obwodzenia.
• Stawy międzynadgarstkowe leżą między kośćmi
szeregu bliższego i dalszego nad-
garstka, których powierzchnie zwrócone są
do siebie. Są to połączenia między
kośćmi: łódeczkowatą, księżycowatą, trójgraniastą i grochowatą w szeregu bliższym,
a także haczykowatą, główkowatą czworoboczną większą i mniejszą w szeregu dal-
szym. Kości tych stawów są ze sobą silnie połączone więzadłami międzynadgarst
kowymi, międzykostnymi z zachowaniem możliwości wykonywania niewielkich
ruchów.
• Staw śródnadgarstkowy utworzony jest przez kości szeregu bliższego i dalszego.
staw promieniowo-nadgarstkowy
stawy śródnadgarstkowe
stawy nadgarstkowa-śródręczne
stawy śródręczna-paliczkowe
Ryc. 247. Budowa nadgarstka i ręki

WYWIAD
227
2.WYWIAD
• w okolicy nadgarstka, widoczny jest również obrzęk tej okolicy
INTERPRETACJA Może wskazywać na zespół cieśni nadgarstka.
• pojawiający się w czasie wykonywania ruchów
INTERPRETACJA Może wskazywać na stan zapalny w okolicy nadgarstka.

wyrostek rylcowaty kości łokciowej
POZYCJA WYJśc1owA Siad, przedramię zgi ęte w stawie łokcio
wym do kąta około 90°, oparte na podłożu, ręka w zgięciu

dłoniowym poza podłożem.
WYSZUKIWANIE PUNKTÓW Badający układaopuszki palców na po-

wierzchni bocznej nasady dalszej k. łokciowej i przemiesz-
cza je w kierunku palca V. Wyrostek rylcowaty k. łokciowej
wyczuwalny jest jako wypukłość kostna (ryc. 248).
wyrostek rylcowaty kości promieniowej
POZYCJA WYJśc1owA Siad, przedramię, zgi ęte w stawie łokcio
wym do kąta około 90°, oparte na podłożu.
WYSZUKIWANIE PUNKTÓW Badający układaopuszki palców wokół

przyśrodkowej nasady dalszej k. promieniowej i prze-
mieszcza je w kierunku kciuka. Wyrostek rylcowaty Ryc. 248. Wyszukiwanie wyrostka
rylcowatego koś ci łokciow e j
k. promieniowej wyczuwalny jest jako wypukłość kostna
tuż powyżej I k. śródręcza (ryc. 249) .
4. OCENA WZROKOWA
symetria ustawienia nadgarstków
POZYCJA wYJśc1owA Siad lub stanie tyłem do badającego.
W warunkach prawidłowych nadgarstki usta-

INTERPRETACJA
wione są symetrycznie. Brak symetrii może wskazywać

na zmiany zwyrodnieniowe i/lub zaburzenie napięć mięś
niowych.
symetria położenia wyrostków rylcowatych
POZYCJA wYJśc1owA Siad lub stanie tyłem do badającego.
W warunkach prawidłowych wyrostki rylco-

INTERPRETACJA
wate znajdują się na jednakowym poziomie. Brak symetrii Ryc. 249. Wyszukiwanie wyrostka
może wskazywać na zmiany kostne.
rylcowatego ko ści promieniowej
OCENA WZROKOWA
228
symetria zarysu stawu

POZYCJA WYJśc1owA Siad lub stanie tyłem do badającego.
W warunkach prawidłowych nie występują obrzęki oraz zmiany kolorytu

INTERPRETACJA
skóry nad stawem. Zaczerwienienie oraz obrzęk mogą wskazywać na stan zapalny.
stan tkanki skórnej

INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych na skórze nie występują blizny ani zgrubienia.

Zmiany mogą wskazywać na urazy lub zmiany strukturalne.
5. BADAN IE PALPACYJNE

POZYCJA WYJśc1owA Siad.
sPosóB BADANIA Badający jedną ręką podchwytem podtrzymuje przedramię, opuszki palców
drugiej ręki układa w okolicy nadgarstka i przesuwa delikatnie w różnych kierunkach.
W warunkach prawidłowych skóra ma normalną ciepłotę i
INTERPRETACJA barwę, nie jest
nadwrażliwa na dotyk. Zwiększona ciepłota i/lub zaczerwienienie oraz nadwrażliwość
na dotyk mogą wskazywać na zmiany o charakterze zapalnym.

POZYCJA WYJśc1owA Siad.
podchwytem podtrzymuje przedramię, opuszki pal-
ców drugiej ręki układa w okolicy nadgarstka i przesuwa delikatnie tkankę skórną
w różnych kierunkach.
W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Ból,
INTERPRETACJA nadwrażliwość
i pogrubienie tkanki wskazują na jej podrażnienie.
mięsień prostownik promieniowy nadgarstka długi i krótki

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem lub siad, ramię odwiedzione, przedramię zgięte do kąta
około 90° w nawróceniu.
opuszki palców na bocznej powierzchni stawu łokcio
wego przy ocenie m. prostownika promieniowego długiego nadgarstka, a w połowie
przedramienia po stronie bocznej przy ocenie m. prostownika promieniowego krótkiego
nadgarstka.
INTERPRETACJA
Na podrażnienie wskazują wzrost napięcia mięśnia i nadwrażliwość na dotyk.

BADANIE PALPACYJNE
229
Test długości
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, ramię
ustawione w zgięciu do kąta 90°, przedramię,
zgiętew stawie łokciowym do kąta około 90°, ustawione w nawróceniu, ręka zgięta
w stawie promieniowo-nadgarstkowym.
sPosóB BADANIA Badający stabilizuje ramię i rękę w pozycji wyjściowej, a następnie prostuje
przedramię.

wskazuje ból i jego wzmożone napięcie.
mięsień dłoniowy długi
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem lub siad, kg. odwiedziona, przedramię zgięte do kąta
około 90°.
sposóB BADANIA Badający układa opuszki palców na powierzchni przedniej przedramienia
w połowie jego długości.
W warunkach prawidłowych mięsień jest niebolesny i ni ewrażliwy na dotyk.

INTERPRETACJA
Test długości
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kg. odwiedziona, przedramię odwrócone i zgięte do kąta
około 90°, ręka wyprostowana w stawie promieniowo-nadgarstkowym.
sPosóB BADANIA Badający, stabilizując ramię i rękę w pozycji wyjściowej, prostuje przedramię.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Na skrócenie mięśnia
wskazują ból i jego wzmożone napięcie.
mięsień prostownik łokciowy nadgarstka

około 90°.
sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców w części bliższej przedramienia po jego
stronie grzbietowej.
Test długości
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem , kg. zgiętaw rotacji wewnętrznej, przedramię w nawróce-
niu zgięte do kąta około 90°, ręka zgięta i przywiedziona promieniowo.
sPosóB BADANIA Badający stabilizuje ramię i rękę w pozycji wyjściowej oraz prostuje
przedramię.

wskazują ból i wzmożone napięcie mięśnia.
BADANIE PALPACYJNE
230
Test oporu dla prostowników nadgarstka

POZYCJA WYJśc1owA
Siad, przedramię w nawróceniu, zgięte do kąta około 90°, stabilizacja
przedramienia w okolicy wyrostków rylcowatych, opór przykłada się po stronie
grzbietowej kk. śródręcza.
sPosóB BADANIA Pacjent prostuje nadgarstek.
W warunkach prawidłowych pacjent wyzwala
INTERPRETACJA podobną siłę prostowników
nadgarstka w obu kończynach.
mięsień zginacz promieniowy nadgarstka
około 90°.
sposóB BADANIA Badający układa opuszki palców w 1/J bliższej przedramienia po stronie
dłoniowej.

Test długości
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kg. zgięta w rotacji wewnętrznej, przedramię odwrócone
i zgięte, ręka wyprostowana i przywiedziona łokciowa.
przedramię.

mięsień zginacz łokciowy nadgarstka
około 90°.
sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców w 1/J bliższej przedramienia po stronie
przyśrodkowej.

INTERPRETACJA
Test długości
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kg. zgięta w rotacji zewnętrznej, przedramię odwrócone
i zgięte, ręka wyprostowana i przywiedziona promieniowo, palce maksymalnie zgięte.
sPosóB BADANIA Badający stabilizuje ramię i rękę w pozycji wyjściowej i prostuje przed-
ramię.

Test oporu dla zginaczy nadgarstka

POZYCJA wYJśc1owA Siad, przedramię w odwróceniu, zgięte do kąta około 90°, stabilizacja
BADANIE PALPACYJNE
231
przedramienia w okolicy wyrostków rylcowatych, opór przykłada się po stronie dło

niowej kk. śródręcza.
sposóB BADANIA Pacjent zgina nadgarstek.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych pacjent wyzwala podobną siłę w obu kończynach.
mięsień odwracacz
POZYCJAWYJśc1owA Leżenie tyłem lub siad, przedramię w nawróceniu zgięte do kąta około 45°.
sposóB BADANIA Badający układa opuszki palców w okolicy górnej nasady przedramienia.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych mięsień jest niebolesny i niewrażliwy na dofyk.
Test długości
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kg. zgięta w rotacji zewnętrznej, przedramię odwrócone
i zgięte, ręka wyprostowana i przywiedziona promieniowo.
przedramię.

mięsień nawrotny obły
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem lub siad, przedramię zgięte do kąta około 45°.
sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców na powierzchni przedniej nasady dalszej
ramienia.
Test długości
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kg. odwiedziona, przedramię zgięte do kąta około 90°.
sPosóB BADANIA Badający stabilizuje ramię i odwraca przedramię.

6. OCENA CZYNNOŚCIOWA NADGARSTKA
zginanie nadgarstka
POZYCJA WYJśc1owA
Siad przodem do stołu, przedramię, zgięte w stawie łokciowym do kąta
około 90°, oparte na podłożu, ręka poza podłożem.
sPosóB ocENY Pacjent wykonuje czynne zgięcie ręki w stawach nadgarstka (ryc. 250) .
OCENA CZYNNOŚCIOWA
232
Ryc. 250. Ryc. 251.

Ocena Ocena
wzrokowa wzrokowa
czynnego czynnego
zginania prostowania
nadgarstka nadgarstka

INTERPRETACJA
zginania wskazuje na ograniczenie ruchomości.

prostowanie nadgarstka
POZYCJA WYJśc1owA
około 90°, oparte na podłożu, ręka poza podłożem .
sPosósocENY Pacjent wykonuje czynne prostowanie ręki w stawach nadgarstka (ryc. 251).
INTERPRETACJA
prostowania wskazuj e na ograniczenie ruchomości.
odwodzenie łokciowe nadgarstka

POZYCJA WYJśc1owA
około 90°, oparte na podłożu.
sPosós ocENY Pacjent wykonuje odwodzenie łokciowe ręki w stawach nadgarstka (ryc. 252).
INTERPRETACJA
odwodzenia łokciowego wskazuje na ograniczenie ruchomości .
Ryc. 252. Ocena wzrokowa czynnego Ryc. 253 . Ocena wzrokowa czynnego
odwodzenia łokciowego nadgarstka odwodzenia promieniowego nadgarstka
233
odwodzenie promieniowe nadgarstka

POZYCJA WYJśc1owA
około 90°, oparte na podłożu.
sPosóB OCENY Pacjent wykonuje odwodzenie promieniowe ręki w stawach nadgarstka
(ryc. 253).
INTERPRETACJA
odwodzenia promieniowego wskazuje na ograniczenie ruchomości.
6.2. OCENA RUCHÓW BIERNYCH NADGARSTKA
zginanie nadgarstka
POZYCJA WYJśc1owA Siad, przedramię w odwróceniu oparte na podłożu, ręka poza podłożem.
sPosóB OCENY Badający jedną ręką nachwytem stabilizuje przedramię, drugą podchwytem
za śródręcze wykonuje ruch zginania.
W warunkach prawidłowych ruch jest w pełnym zakresie, a opór końcowy
INTERPRETACJA
miękki i elastyczny. Ograniczenie zakresu ruchu i zmiana jakości oporu końcowego

mogą wskazywać na przykurcz tkanek miękkich i/lub zmiany zwyrodnieniowe stawu.
prostowanie nadgarstka
POZYCJA WYJśc1owA Siad, przedramię w nawróceniu oparte na podłożu, ręka poza podłożem .
sPosóB OCENY Badający jedną ręką nachwytem stabilizuje przedramię, drugą podchwytem
za śródręcze wykonuje ruch prostowania ręki.
INTERPRETACJA
miękki i elastyczny. Ograniczenie zakresu ruchu i zmiana jakości oporu końcowego

odwodzenie łokciowe i promieniowe

POZYCJA WYJśc1owA Siad, przedramię w pozycji pośredniej oparte na podłożu, ręka poza
podłożem.

nachwytem stabilizuje przedramię, drugą chwytem jak
przy powitaniu wykonuje kolejno ruch odwodzenia łokciowego i promieniowego.
INTERPRETACJA
miękkii elastyczny. Ograniczenie zakresu ruchu i zmiana jakości oporu końcowego

STAW PROMIENIOWO-NADGARSTKOWY
przemieszczenie przednio-tylne
POZYCJA WYJśc1owA Siad, przedramię w nawróceniu oparte na podłożu, ręka poza podłożem .
OCENA CZYNNOŚCIOWA
234
Ryc. 254. Ocena gry ślizgu w stawie Ryc. 255. Ocena gry ślizgu w stawie
promieniowo-nadgarstkowym, promieniowo-nadgarstkowym,
kierunek przednio-tylny kierunek promieniowy i łokciowy
sPosós OCENY Badający jedną ręką nachwytem stabilizuje przedramię, drugą, obejmując
kk. śródręcza i nadgarstka od strony grzbietowej, wykonuje kolejno ruch ślizgu w kie-
runku dłoniowym i grzbietowym (ryc. 254).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych przemieszczanie kości jest bezbolesne. Ból
może być następstwem zaburzenia ruchomości i/lub zmian zwyrodnieniowych stawu.
przemieszczenie w kierunku promieniowym i łokciowym

POZYCJA WYJśc1owA Siad, przedramię w pozycji pośredniej oparte na podłożu, ręka poza
podłożem.
235

nachwytem stabilizuje przedramię, drugą, obejmując
kk. śródręcza i nadgarstka, wykonuje kolejno ruch ślizgu w kierunku promieniowym
i łokciowym (ryc. 255).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych przemieszczanie kości jest bezbolesne. Ból
może być następstwem zaburzenia ruchomości i/lub zmian zwyrodnieniowych stawu.
7. POMIAR ZAKRESU RUCHÓW W STAWIE PROMIENIOWO-

-NADGARSTKOWYM I STAWACH ŚRÓDNADGARSTKOWYCH
zginanie i prostowanie ręki (ryc. 256)

POZYCJA WYJśc1owA Siad, przedramię spoczywa na podłożu, ręka w nawróceniu poza
podłożem.
OŚ OBROTU GONIOMETRU Wyrostek rylcowaty k. łokciowej.
RAMIĘ NIERUCHOME Wzdłuż osi długiej przedramienia.

RAMIĘ RUCHOME Wzdłuż osi długiej ręki.

Tab. 7. Zakres zginania i prostowania ręki
0
Zakres ruchu ( )
Wiek badanyd1 (lata)

biernego
18-40 s 70-0-(75-80) s 80-0-(85-90)
41-60 s 65-0-70 s 75-0-(80-85)
61-85 s 55-0-65 s (65-70)-0-75
odwodzenie promieniowe i łokciowe ręki (ryc. 257)

POZYCJA WYJśc1owA Przedramię i ręka spoczywają na podłożu w nawróceniu.
oś OBROTU GONIOMETRU Podstawa III k. śródręcza.
RAMIĘ NIERUCHOME Wzdłuż osi długiej przedramienia.

RAMIĘ RUCHOME Wzdłuż osi III k. śródręcza .

Tab. 8. Z akres odwodzenia promieniowego i łokciowego ręki
-----
Zakres ruchu ( 0
)
Wiek badanych (.Iata)

czynnego biernego
~~~~~~~~~~__.
18-40 F 20-0-40 F 25-0-(45-50)

41-60 F (15-20)-0-(35-40) F (20-25)-0-(40-45)
61-85 F 15-0-(30-35) F 20-0-40
236
Ryc. 256. Pomiar zakresu ruchu zginania (b) Ryc. 257. Pomiar zakresu ruchu odwodzenia
i prostowania ręki (c) promieniowego (b) i łokciowego ręki (c)
8. OCENA SIŁY MIĘŚNI DZIAŁAJĄCYCH NA STAWY NADGARSTKA

MIĘŚNIE ZGINAJĄCE RĘKĘ

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Nadkłykieć przyśrodkowy k. ramiennej, powięź przedramienia po
stronie przedniej.
PRZYCZEP KOŃCOWY Podstawa II k. śródręcza.
mięsień zginacz łokciowy nadgarstka (ryc. 258b)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Głowa ramienna - nadkłykieć przyśrodkowy k. ramiennej, powięź
237
m. zginacz długi
kciuka
m. dłoniowy
m. odwodziciel długi długi
kciuka
m. zginacz
promieniowy
nadgarstka
m. zginacz głęboki
palców
Ryc. 258. Zespół mięś ni zginaj ących rękę
przedramienia po stronie przedniej, głowa łokciowa - powierzchnia tylna wyrostka

łokciowego, brzeg tylny k. łokciowej w górnej nasadzie.
PRZYCZEP KONCOWY Kość grochowata nadgarstka.
mięsień zginacz powierzchowny palców (ryc. 258c)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Głowa ramienna-łokciowa - nadkłykieć przyśrodkowy k. ramiennej,
wyrostek dziobiasty k. łokciowej, głowa promieniowa - przednia powierzchnia nasady
bliższej k. promieniowej.
PRZYCZEP KorilcowY Cztery ścięgna biegnące od II do V palca, dzielące się na dwa pasma
przymocowujące się do powierzchni bocznej i przyśrodkowej paliczków środkowych.
mięsień zginacz głęboki palców (ryc. 258d)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Przednia i przyśrodkowa powierzchnia nasady bliższej k. łokciowej
oraz błona międzykostna.
Cztery ścięgna końcowe po przejściu przez rozwidlenie ścięgien końco
PRZYCZEP Korilcowy
wych m. zginacza powierzchownego palców przymocowują się po stronie dłoniowej

paliczków dalszych palców Il-V.
238

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Nadkłykieć przyśrodkowy k. ramiennej oraz przednia powierzchnia
powięzi.
PRZYCZEP KOŃCOWY Rozcięgno dłoniowe na wysokości głów kk. śródręcza.
mięsień zginacz długi kciuka (ryc. 258d)

PRZYCZEP POCZĄTKOWYPrzednia powierzchnia k. promieniowej w połowie jej długości.
mięsień odwodziciel długi kciuka (ryc. 258a)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Powierzchnia grzbietowa obu kk. przedramienia oraz błona między
kostna.
PRZYCZEP KOŃCOWY Podstawa I k. śródręcza po stronie bocznej i przedniej oraz k. czworo-
boczna większa.

3. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię w odwróceniu zgięte do kąta około 90°, oparte
na podłożu. Stabilizacja 1h dalszej przedramienia.
Ruch: samodzielne zgięcie ręki w pełnym zakresie ruchu.
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając rękę na II i V k. śródręcza pacjenta po

stronie dłoniowej.
Ryc. 259. Ocena

siły mięśni
zginających rękę
239
2. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię w pozycji pośredniej zgięte do kąta około 90°,
oparte na podłożu. Stabilizacja 1/J dalszej przedramienia.
Ruch: samodzielne zgięcie ręki w pełnym zakresie ruchu.
1. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię w odwróceniu zgięte do kąta około 90°, oparte
na podłożu. Stabilizacja 1/J dalszej przedramienia .
Napięcie wyczuwa się, układając palce na dłoniowej powierzchni nasady dalszej
kk. przedramienia.
MIĘŚNIE PROSTUJĄCE RĘKĘ
mięsień prostownik promieniowy długi nadgarstka (ryc. 260b)

PRZYCZEP KOŃCOWY Podstawa II k. śródręcza po stronie grzbietowej .
mięsień prostownik promieniowy krótki nadgarstka (ryc. 260b)

PRZYCZEP KOŃCOWY Podstawa III k. śródręcza po stronie grzbietowej.
mięsień prostownik łokciowy nadgarstka (ryc. 260b)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Nadkłykieć boczny k. ramiennej, więzadło poboczne promieniowe
oraz powierzchnia tylna nasady bliższej k. łokciowej.
PRZYCZEP KOŃCOWY Podstawa V k. śródręcza .
m. prostownik
promieniowy długi
nadgarstka
m. prostownik
palca małego m. prostownik
promieniowy krótki
nadgarstka
m. prostownik długi m. prostownik łokciowy _ _ __

kciuka nadgarstka
m. prostownik
wskaziciela
m. prostownik palców
Ryc. 260. Zespół mi ęśni prostujących rękę

240
mięsień prostownik palców (ryc. 260b)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Nadkłykieć boczny k. ramiennej, więzadło pierścieniowate k. promie-
niowej.
PRZYCZEP KOŃCOWY Ścięgno końcowe dzieli się na cztery pasma biegnące do paliczków dal-
szych palców II-V.
mięsień prostownik długi kciuka (ryc. 260a)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Powierzchnia tylna trzonu k. łokciowej w środkowej jej części.
mięsień prostownik wskaziciela (ryc. 260a)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Powierzchnia grzbietowa błony międzykostnej oraz k. łokciowa w po-
łowie jej długości.
PRZYCZEP KOŃCOWY Rozcięgno grzbietowe II palca.
mięsień prostownik palca małego (ryc. 260b)

PRZYCZEP KOŃCOWY Rozcięgno grzbietowe palca małego.

3. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię w nawróceniu, zgięte do kąta około 90°, oparte
na podłożu. Stabilizacja 1/3 dalszej przedramienia.
Ryc. 261. Ocena

siły mięśni
prostujących rękę
241
Ruch: samodzielne prostowanie ręki w pełnym zakresie ruchu.

Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając rę kę na II i V k. śródręcza pacjenta po stro-

nie grzbietowej.
2. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię w pozycji pośredniej, zgięte do kąta około 90°,
Ruch: samodzielne prostowanie ręki w pełnym zakresie ruchu.
l. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię w nawróceniu, zgięte do k ąta około 90°, oparte
Napięci ewyczuwa się, układając palce na grzbietowej powierzchni nasady dalszej przed-
ramienia.
MIĘŚNIE ODWODZĄCE RĘKĘ PROMIENIOWO
mięsień zginacz promieniowy nadgarstka (ryc. 262a)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Nadkłykieć przyśrodkowy k. ramiennej, powięź przedramienia po stro-
nie przedniej.
PRZYCZEP KOŃCOWY Podstawa II k. śródręcza.
m. zginacz promieniowy
nadgarstka
Ryc. 262. Zespół mi ęś ni odwodzących

rękę promieniowo
242
mięsień prostownik promieniowy długi nadgarstka (ryc. 262b)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Nadkłykieć boczny k. ramiennej .
PRZYCZEP KOŃCOWY Podstawa II k. śródręcza po stronie grzbietowej.
mięsień prostownik promieniowy krótki nadgarstka (ryc. 262b)

PRZYCZEP KOŃCOWY Podstawa III k. śródręcza po stronie grzbietowej.
mięsień odwodziciel długi kciuka (ryc. 262b)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Powierzchnia grzbietowa obu kk. przedramienia oraz błona między
kostna.
PRZYCZEP KOŃCOWY Podstawa I k. śródręcza po stronie bocznej i przedniej oraz k. czworo-
boczna większa.
mięsień prostownik wskaziciela (ryc. 262b)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Powierzchnia grzbietowa błony międzykostnej oraz k. łokciowa w po-
łowie jej długości.
PRZYCZEP KOŃCOWY Rozcięgno grzbietowe II palca.
mięsień prostownik długi kciuka (ryc. 262b)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Tylna powierzchnia k. łokciowej i błona międzykostna.
Ryc. 263. Ocena

siły mięśni odwo-
dzących rękę
promieniowo
- 0 --~
243

3. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię w położeniu pośrednim zgięte do kąta około 90°.
Stabilizacja 1/3 dalszej przedramienia.
Ruch: odwodzenie ręki promieniowo w pełnym zakresie.
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając rękę na bocznej powierzchni II k. śródręcza

pacjenta.
na podłożu. Stabilizacja 1/J dalszej przedramienia.
Ruch: samodzielne odwodzenie promieniowe ręki w pełnym zakresie ruchu.
oparte na podłożu. Stabilizacja 1'3 dalszej przedramienia.
Napięciewyczuwa się, układając palce na promieniowej powierzchni nasady dalszej
przedramienia.
MIĘŚNIE ODWODZĄCE RĘKĘ ŁOKCIOWO
mięsień zginacz łokciowy nadgarstka (ryc. 264a)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Głowa ramienna - nadkłykieć przyśrodkowy k. ramiennej, pow1ęz
przedramienia po stronie przedniej, głowa łokciowa - powierzchnia tylna wyrostka
łokciowego, brzeg tylny k. łokciowej w górnej nasadzie.
PRZYCZEP KOŃCOWY Kość grochowata nadgarstka.
mięsień prostownik łokciowy nadgarstka (ryc . 264b)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Nadkłykieć boczny k. ramiennej, więzadło poboczne promieniowe
oraz powierzchnia tylna nasady bliższej k. łokciowej.
PRZYCZEP KOŃCOWY Podstawa V k. śródręcza.
mięsień zginacz głęboki palców (ryc. 264b)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Przednia i przyśrodkowa powierzchnia nasady bliższej k. łokciowej
oraz błona międzykostna.
PRZYCZEP KOŃCOWY
Cztery ścięgna końcowe po przejściu przez rozwidlenie ścięgien końco
wych m. zginacza powierzchownego palców przymocowują się po stronie dłoniowej
paliczków dalszych palców II-V.

3. Pozycja wyjściowa: siad, kg. w rotacji wewnętrznej, odwiedziona, oparta na podłożu.
Stabilizacja 1'3 dalszej przedramienia.
Ruch: odwodzenie ręki łokciowe w pełnym zakresie.
244
m. zginacz łokciowy
nadgarstka
m. prostownik łokciowy
nadgarstka
Ryc. 264. Z espół mięśni odwodzących rę kę łokciowa
Ryc. 265. Ocena

siły mięś ni
odwod zących
rę kę łokciowa
245
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając rękę na bocznej powierzchni V k. śródręcza

pacjenta.
Ruch: samodzielne odwodzenie łokciowe ręki w pełnym zakresie ruchu.
Napięcie wyczuwa się, układając palce na łokciowej powierzchni nasady dalszej przed-
ramienia.

NA STAWY NADGARSTKA I RĘKI
MIĘŚNIE ZGINAJĄCE I PROSTUJĄCE RĘKĘ
Przedstawiając na rycinie 266 i 267 sposoby pomiaru siły mięśni zginających i prostu-
jących rękę, w sposobie 1 i 2 posłużono się wspólną ilustracją dla obu grup mięśni.
Przebieg linki i położenie dynamometru przy pomiarze siły mięśni prostujacych rękę
oznaczono na rycinach linią ciągłą, a przy pomiarze siły mięśni zginających rękę -
przerywaną. Linka dynamometru przy pomiarze siły tych grup mięśni jest połączona
z mankietem obejmującym śródręcze.

POZYCJA WYJśc1owA Siad, ramię i przedramię zgięte do kąta około 90°, ręka w ustawieniu
pośrednim, ramię spoczywa na stole.
STABILIZACJAObu barków i tułowia pasami przebiegającymi skrzyżnie przez klatkę pier-
siową i ramienia przez ustalenie w rynience oraz przedramienia przez zastosowanie
kontrwyciągu.
Ryc. 266. Pomiar siły mięśni zginających Ryc. 267. Pomiar siły mięśni zginających
i prostujących rękę - sposób 1 i prostujących - sposób 2
246

POZYCJA WYJśc1owA Siad, przedramię, zgięte do kąta około 90°, w pozycji pośredniej spo-
czywa na stole.
STABILIZACJA Obu barków i tułowia pasami przebiegającymi skrzyżnie przez klatkę pier-
siową oraz przedramienia w rynience.

POZYCJA WYJśc1owA Siad, przedramię, zgięte do kąta około 90°, w nawróceniu przy pomiarze
siły mięśni zginaczy grzbietowych ręki.

POZYCJA WYJśc1owA Siad, przedramię, zgięte do kąta około 90°, w odwróceniu przy pomiarze
siły mięśni zginaczy dłoniowych ręki.
prostujących rękę - sposób 3 zginających rękę - sposób 4
1. Podstawy anatomiozne
248
2. WywiaCil~m.1.a:alr.llllmlbllam:amr:QZ ~..,......., 248
4. Ocena wzrokowa
251
5. Badanie J!>ąlp.acyjne 251
6 . .P0miary linijne ręki .255
6.1. Orientacyjna oćena dłllgoścµręki 255
6.2. Pomiar długości ręki i palców 255
6.3. Pomiar szerokości ręki 256
6:4. Pomiar o5wodu ręk i
256
7. Ocena czynneściowa ręki
257
7.1 . Orientacyjna oeena ruchu czynnego';a;;.:c10V'llC1P 257
7.2. Ocena czynności chwytnych ręki &lóA'"""'""""onl!!CiDllml:llv'EEll~'11:1<D~h:li:Rll' 258
7.3. Ocena r.uchów biernych 260
262
9. Ocena § cy ślizgu stawowego stawów ręki 266
10. Testy diagnostyczne
269
~ 1. l'esty. czyn m ościowe
270
12. Ocena siły mięśr:ii działającyeh na stawy palców rękilotar!!lł:Gl~l<Rl 273
248
Ręka ludzka jest dystalną częścią kończyny
górnej. Pełni funkcję chwytną i stanowi
doskonały narząd czucia. Obfitość receptorów w skórze powierzchni dłoniowej odróżnia
rękę od innych obszarów ciała. Jej skomplikowana, a zarazem subtelna budowa ana-
tomiczna pozwala na wyzwolenie niemal nieograniczonych możliwości kinestetycznych
i dynamicznych. Upośledzenie nawet niewielkiej części funkcji ręki oznacza zmniej-
szenie zdolności do pracy w dużo większym stopniu niż upośledzenie funkcji innych
części narządu ruchu.
Stawy palców ręki łączą paliczki między sobą oraz paliczki z kośćmi śródręcza. Spośród
pięciu palców cztery są trójczłonowe, mające jeden staw śródręczna-paliczkowy
i dwa stawy międzypaliczkowe, a jeden palec dwuczłonowy, mający jeden staw śród
ręczna-paliczkowy i jeden staw międzypaliczkowy (zob. ryc. 247, s. 226).
• Stawy śródręczno -paliczkowe II-V są stawami kulistymi, w których zachodzą

ruchy zgięcia dłoniowego i grzbietowego w osi poprzecznej oraz ruchy odwodzenia
promieniowego i łokciowego w osi grzbietowa-dłoniowej ręki.
• Staw śródręczno-paliczkowy kciuka jest stawem zawiasowym, o budowie podob-
nej do stawów międzypaliczkowych palców. Torebka stawowa po stronie grzbietowej,
przyśrodkowej i bocznej jest wzmocniona więzadłami. Ruchy dookoła osi grzbie-
towa-dłoniowej oraz ruchy obrotowe nie występują, zachowane są jedynie ruchy
zawiasowe dookoła osi poprzecznej, przy czym są one mniej obszerne niż na po-
zostałych palcach.
• Stawy międzypaliczkowe ręki bliższe i dalsze to stawy zawiasowe, w których moż

liwe są ruchy zgięcia i prostowania. Stawy międzypaliczkowe ręki bliższe powstają
przez połączenie podstawy każdego paliczka środkowego palców z głową każdego
paliczka bliższego, natomiast dalsze z połączenia podstawy każdego paliczka dalszego
z głową każdego paliczka środkowego.
• Staw międzypaliczkowy kciuka jest również stawem zawiasowym, w którym są
możliwe tylko ruchy zginania i prostowania. Torebka stawowa i więzadła poboczne
nie pozwalają na przeprost w tym stawie.
2~WYW I AD

• w okolicy podstaw paliczków dalszych palców II-V przy próbie ich zgięcia
Ból w tej okolicy może świadczyć o zapaleniu ścięgna m. zginacza głębokiego

INTERPRfTAOA
palców lub jego pochewki.

• w okolicy podstaw paliczków bliższych palców II-V przy próbie ich zgięcia.
Ból w tej okolicy może świadczyć o zapaleniu

INTERPRETAOA ścięgna m. zginacza powierz-
chownego palców lub jego pochewki.
• w okolicy wyrostka rylcowatego k. promieniowej i promieniujący do kciuka i przed-
ramienia przy próbie odwodzenia łokciowego nadgarstka
WYWIAD
249
1NTERPRETAOA Ostry ból w tej okolicy może świadczyć o zapaleniu ścięgna m. odwodziciela
długiego kciuka i prostownika krótkiego kciuka.
• w okolicy stawu nadgarstkowa-śródręcznego palców I-V
Ból wzmagający
INTERPRETAaA się podczas ucisku może świadczyć o zmianach zwyrod-
nieniowych tych stawów.
• w stawie śródręczna-paliczkowym i międzypaliczkowym kciuka przy próbie zgię
cia lub wyprostu
Ból
INTERPRETAOA może świadczyć o zmianach zwyrodnieniowych w tych stawach i/lub ich
zapaleniu.
głowy kości śródręcza li-V od strony grzbietowej

POZVOA WYJśc1owA Siad lub leżenie tyłem, przedramię w nawróceniu spoczywa na podłożu.
WYSZUKIWANIE PUNKTów Badający maksymalnie zgina palce badanej ręki w stawach ś ródręczna
-paliczkowych. Głowy kk. śródręcza uwypuklają się w czasie badania (ryc. 270).
głowy kości śródręcza li-V od strony dłoniowej
POZYCJA WYJśc1owA Siad lub leżenie tyłem, przedramię w odwróceniu spoczywa na podłożu.
WYSZUKIWANIE PUNKTóW Badający

nachwytem obejmuje palce ręki i wykonuje maksymalne
prostowanie palców w stawach śródręczno-paliczkowych. Głowy kk. śró dręcza uwy-
puklają się w czasie badania (ryc. 271).
głowa I kości śródręcza
PozvaA WYJśc1owA Siad lub leżenie tyłem, przedramię w pozycji pośredniej spoczywa na
podłożu.
WYSZUKIWANIE PUNKTóW Badający kciukiem i palcem wskazującym stabilizuje I k. śródręcza,
Ryc. 270. Głowy kości śródręcza Il-V Ryc. 271. Głowy kości śródręcza Il-V
od strony grzbietowej od strony dłoniowej
250
Ryc. 2 72. Głowa I kości śródr~cza Ryc. 273. Wyszukiwanie kości śródręcza li-V
Ryc. 274. Wyszukiwanie paliczka bliższego Ryc. 275. Wyszukiwanie paliczków bliższych,
i dalszego kciuka środkowych i dalszych palców II-V
drugązgina paliczek bliższy w stawie śródręczno-paliczkowym. Głowa I k. śródręcza

uwypukla się w czasie badania (ryc. 272).
kości śródręcza li-V

PozraA WYJśc1owA Siad lub le żenie tyłem, przedramię w pozycji nawrócenia.
WYSZUKIWANIEPUNKTów Badający układa opuszki palców na grzbiecie ręki pacjenta (ryc. 273) .
Kości śródręcza wyczuwa opuszkami palców w czasie przesuwania ich po grzbiecie ręki.
paliczek bliższy i dalszy kciuka

PozraAWYJśc1owA Siad lub leżenie tyłem, przedramię w pozycji pośredniej, staw między
paliczkowy kciuka lekko zgięty.
WYSZUKIWANIE PUNKTÓW Badający wyczuwa paliczki, obejmując je kciukiem i placem wska-
zującym (ryc. 274).
paliczki bliższe, środkowe i dalsze palców li-V

pozraAWYJśc1owA Siad lub leżenie tyłem, przedramię w pozycji pośredniej, stawy między
paliczkowe lekko zgięte.
WYSZUKIWANIE PUNKTÓW Badający wyczuwa paliczki, obejmując je kolejno kciukiem i palcem
wskazującym (ryc. 275).
OCENA WZROKOWA
251
4. OCENA WZROKOWA
kształt i wielkość palców

PozrCJA WYJśc1owA Siad, przedramiona, kolejno w odwróceniu i nawróceniu, spoczywają
na podłożu.
W warunkach prawidłowych
INTERPRETACJA kształt i wielkośćpalców obu rąk są podobne
po obu stronach. Zaburzenie kształtu i wielkości może wskazywać na zmiany reuma-
toidalne i zwyrodnieniowe.
kształt i struktura paznokci

pozrCJA WYJśc1owA Siad, przedramion a, kolejno w odwróceniu i nawróceniu, spoczywają
na podłożu.
W warunkach prawidłowych płytka paznokci jest równa, bez bruzd, prze-

INTERPRETACJA
barwień i zniekształceń. Zniekształcenia paznokci, ich łamliwość lub bruzdy wskazują

na proces chorobowy toczący się w obrębie płytki paznokci lub zmiany w organizmie.
zarys stawów
PozrCJA WYJśc1owA Siad, przed ramiona, kol ejno w odwróceniu i nawróceniu, spoczywają
na podłożu.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych zarys stawów jest podobny po obu stronach.

Różnica w zarysie może wskazywać na wysięki i obrzęki.
rzeźba mięśni
PozrCJA WYJśc1owA Siad, przedramiona, kolejno w odwróceniu i nawróceniu, spoczywają

na podłożu.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych zarys mięśni jest podobny po obu stronach.

Różnica może wskazywać na zaniki mięśni.
skóra
PozrCJA WYJŚCIOWA Siad, przed ramiona, kolejno w odwróceniu i nawróceniu, spoczywają
na podło ż u .
W warunkach prawidłowych powierzchnia i zaba rwienie skóry są jednakowe,

INTERPRETACJA
bez ran i blizn. Zaczerwienienie i potliwość skóry mogą wska zywać na ostry stan za-
palny stawu, bladość lub zasinienie - na zaburzenie krążenia obwodowego.

PozrCJA WYJśc1owA Siad lub leż e nie tyłem, pr ze dramię w pozycji pośre dniej spoczywa
na stole.
sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców kolejno na powierzchni dłoniowej i grzbie-
BADANIE PALPACYJNE
252
towej ręki. Przesuwając je po powierzchni skóry, ocenia jej konsystencję, ciepłotę,

wilgotność, wrażliwość dotykową i przesuwalność.
INTERPRETAOA W warunkach prawidłowych skóra jest sucha, nie jest nadwrażliwa na do-
tyk. Podwyższenie ciepłoty, ból i zaczerwienienie mogą wskazywać na miejscowy stan
zapalny.

PozraA WYJśc1owA Siad lub leżenie tyłem, przedramię w pozycji pośredniej spoczywa
na stole.
sposóB BADANIA Badający układa opuszki palców kolejno na powierzchni dłoniowej
i grzbietowej ręki, wywierając silniejszy nacisk. Wyczuwa tkankę podskórną, cechy jej
budowy: czy jest luźna, czy zbita.
W warunkach prawidłowych tkanka podskórna nie jest wrażliwa na dotyk.
INTERPRETAOA
Ból, nadwrażliwość i pogrubienie tkanki mogą wskazywać na jej podrażnienie.
BADANIE PALPACYJNE ŚCIĘGIEN
ścięgno mięśnia zginacza promieniowego nadgarstka

rozraA WYJśc1owA Siad lub leżenie tyłem, przedramię w odwróceniu spoczywa na podłożu,
palce zaciśnięte w pięść.
srosóB BADANIA Badający układa opuszki palców na promieniowej powierzchni przed-
ramienia i wyczuwa ścięg no, gdy pacjent zgina rękę.
na podrażnienie i/lub stan zapalny ścięgna.
ścięgno mięśnia dłoniowego długiego
oraz ścięgna mięśnia zginacza powierzchownego palców
rozraA WYJśc1owA Siad lub leżenie tyłem, przedramię w odwróceniu spoczywa na podłożu .

opuszki palców w śro dkowej części nasady dalszej
k. przedramienia i wyczuwa ścięgno m. dłoniowego długiego od strony promieniowej,
a $cięgnom. zginacza powierzchownego palców od strony łokciowej, gdy pacjent zgina
rękę zaciśniętą w pięść.

ścięgno mięśnia zginacza łokciowego nadgarstka

rozraA WYJśc1owA Siad lub leżenie tyłem, przedramię w odwróceniu spoczywa na podłożu.
sposóB BADANIA Badający układa opuszki palców od strony łokciowej przedramienia i wy-
czuwa ścięgno, gdy pacjent zgina rękę zaciśniętą w pięść.
BADANIE PALPACYJNE
253
ścięgno mięśnia odwodziciela długiego kciuka

POlYCJA WYJŚCIOWA Siad lub leżenie tyłem, przedramię w nawróceniu spoczywa na podłożu.
sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców od strony promieniowej nadgarstka i wy-
czuwa ścięgno, gdy pacjent odwodzi kciuk w płaszczyźnie dłoni i lekko odwodzi pro-
mieniowo rękę.
INTIRPRETACJA W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Ból może wskazywać
ścięgno mięśnia prostownika długiego kciuka
PolYCJA WYJśc1owA Siad lub leżenie tyłem, przedramię w nawróceniu spoczywa na podłożu.
sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców na tylno-bocznej części nadgarstka i wy-
czuwa ścięgno, gdy pacjent prostuje kciuk w stawie śródręczno-nadgarstkowym i śród
ręczno-paliczkowym .

ścięgna mięśni: prostownika palców, palca małego
oraz prostownika łokciowego nadgarstka
POlYCJA WYJśc1owA Siad lub leżenie tyłem, przedramię w nawróceniu spoczywa na podłożu.
sposóB BADANIA Badający układaopuszki palców jednej ręki i stawia opór na paliczkach
bliższych rękipacjenta. Opuszki drugiej układa na środkowej części nadgarstka przy
ocenie ścięgna m . prostownika palców, a na zewnętrznej przy ocenie ścięgna m. pros-
townika palca małego im. prostownika łokciowego nadgarstka. Ścięgna wyczuwa, gdy
pacjent prostuje rękę przy zgiętych palcach.
na podrażnienie i/lub stan zapalny ścięgien.
ścięgna mięśni zginaczy ręki
POlYCJA WYJśc1owA Siad lub leżenie tyłem, przedramię w odwróceniu spoczywa na podłożu.
sPOsóB BADANIA Badający jedną ręką

wykonuje bierny wyprost palców ręki pacjenta w sta-
wach śródręczno -paliczkowych przy maksymalnym ich zgięciu w stawach między
paliczkowych. Opuszkami drugiej ręki wyczuwa ścięgno po stronie dłoniowej ręki
pacjenta.
1NTIRPRETACJA W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Ból może wskazywać
na podrażnienie i/lub stan zapalny ścięgien.
mięśnie: zginacz krótki kciuka, przeciwstawiacz, przywodziciel kciuka,
odwodziciel krótki kciuka - kłęb kciuka
POlYCJA WYJśc1owA Przedramię w pozycji pośredniej spoczywa na podłożu, palce ręki lekko
zgięte.
sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców na kłębie kciuka i delikatnie uciska.
BADANIE PALPACYJNE
254

na podrażnienie mięśnia .
Test długości mięśnia zginacza krótkiego kciuka

PozraA WYJśc1owA Leżenie tyłem, ramię wzdłuż tułowia, przedramię zgięte, ręka w pozycji
pośredniej, kciuk wyprostowany, przywiedziony do palca wskazującego.

stabilizuje głowy kk. śródręcza II-V, drugą kciukiem
i palcem wskazującym chwyta paliczek bliższy kciuka pacjenta i maksymalnie prostuje
kciuk w stawie śródręczna-paliczkowym.
na podrażnienie i/lub stan zapalny.
mięsień przeciwstawiacz i przywodziciel kciuka
PozraA WYJśc1owA Leżenie tyłem, ramię wzdłuż tułowia, przedramię zgięte, ręka w pozycji
pośredniej, kciuk w przywiedzeniu i opozycji.
stabilizuje głowy kk. śródręcza II-V, drugą kciukiem
i palcem wskazującym chwyta paliczek bliższy kciuka oraz I k. śródręcza i wykonuje
maksymalne odwiedzenie wyprostowanego kciuka w stawie międzypaliczkowym.
INTERPRETAOA może wskazywać
mięsień odwodziciel krótki kciuka
PozraA WYJśc1owA Leżenie tyłem, ramię wzdłuż tułowia, przedramię zgięte, ręka odwie-
dziona łokciowa, kciuk odwiedziony.
stabilizuje w wyproście rękę pacjenta, drugą chwyta
paliczek bliższy kciuka i przywodzi kciuk w stawie śródręczna-paliczkowym.
mięsień odwodziciel palca małego
PozraA WYJśc1owA Leżenie tyłem

lub siad, ręka odwrócona, wyprostowana i odwiedziona
promieniowo w stawie promieniowo-nadgarstkowym, palce I-V zgięte w stawach
międzypaliczkowych.

stabilizuje okolice nadgarstka i palce I-IV, drugą pros-
tuje i przywodzi V palec w stawie śródręczna-paliczkowym.
na podrażnienie mięśnia .
mięsień przeciwstawiacz palca małego
pozraA WYJśc1owA Leżenie tyłem, ręka wyprostowana w nawróceniu, V palec zgięty w sta-
wach międzypaliczkowych.
sPosóB BADANIA Badający jedną ręką stabilizuje rękę pacjenta po stronie promieniowej,
BADANIE PALPACYJNE
255
drugą kciukiem i palcem wskazującym chwyta paliczek bliższy palca małego, maksy-
malnie prostuje i odwodzi go w stawie śródręczna-paliczkowym.
INTERPRETAaA W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Ból może wskazywać
na podrażnienie mięśnia.
mięśnie międzykostne dłoniowe i grzbietowe

PolYaA WYJśc1owA Siad lub leżenie tyłem, ręka w odwróceniu spoczywa na podłożu.

opuszki palców na stronie dłoniowej ręki, w przestrzeniach
międzykostnych kk. śródręcza, i wyczuwa napięcie mięśni, gdy pacjent wykonuje nich
zgięcia w stawach śródręczna-p aliczkowych palców II-V przy wyprostowanych pa-
liczkach środkowych i dalszych tych palców.
W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne, a badający nie wy-
INTERPRETAaA
czuwa zgrubień włókien mięśniowych i lokalnego wzmożonego napięcia. Ból i/lub

wzrost napięcia może wskazywać na podrażnienie mięśnia.
mięśnie glistowate
POlYaA WYJśc1owA Leżenie tyłem, ręka w odwróceniu zgięta w stawie promieniowo-
-nadgarstkowym, palce II-V zgięte w stawach śródręczna-paliczkowych i międzypalicz
kowych.
sPosóBBADANIA Badający jedną ręką
stabilizuje palce II-V, drugą wykonuje prostowanie ręki
w stawie promieniowo-nadgarstkowym i palców w stawach śródręczna-paliczkowych.
INTERPRETAaA W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Ból mo że wskazywać
na podrażnienie mięśni .
6. POMIARY LINIJNE RĘKI
6.1. ORIENTACYJNA OCENA DŁUGOŚCI RĘKI

PozvaA WYJśc1owA
Siad przodem do leżanki. Łokcie oparte
na podłożu, przedramiona złączone ze sobą. Pacjent
ustawia w jednej linii fałdy zgięciowe nadgarstków
oraz łączy palce obu rąk (ryc. 276).
INTERPRETAaA W warunkach prawidłowych opuszki obu
rąk pokrywają się ze sobą.
6.2. POMIAR DŁUGOŚCI RĘKI I PALCÓW

PolYaA WYJśc1owA
Siad przodem do leżanki. Przedramię
i ręka w nawróceniu spoczywa na podłożu.
sPosóB BADANIA Długość ręki
mierzy się od linii łączącej Ryc. 276. Orientacyjna ocena
końce obu wyrostków rylcowatych kk. przedramienia długości ręki
POMIARY LINIJNE
256
Ryc. 277. Pomiar długości ręki Ryc. 278. Pomiar długości palców
Ryc. 279. Pomiar szerokości ręki Ryc. 280. Pomiar obwodu ręki
do końca paliczka dalszego III palca po stronie grzbietowej ręki (ryc. 277). Długości
palców mierzy się na grzbietowej stronie ręki od stawu śródręczno-paliczkowego do
końca paliczka dalszego mierzonego palca (ryc. 278).
6.3. POMIAR SZEROKOŚCI RĘKI

POlYCJA WYJśc1owA Siad przodem do leżanki. Przedramię i ręka w nawróceniu spoczywają na
podłożu.
sPo~óB BADANIA Szerokość ręki oznacza się, mierząc na grzbiecie ręki odległość między głową
II a V kk. śródręcza (ryc. 279).
INTERPRETACJA Różnice między szerokością prawej i lewej ręki wynoszące około 1 cm
mieszczą się w granicach normy.
6.4. POMIAR OBWODU RĘKI
POlYCJA WYJśc1owA Siad przodem do leżanki. Przedramię i ręka w nawróceniu spoczywają na

podłożu.
Obwód dłoni mierzy

sPosóB BADANIA się na wysokości głów kk. śródręcza po stronie dło
niowej i grzbietowej (ryc. 280).
OCENA CZYNNOŚCIOWA
257
7. OCENA CZYNNOŚCIOWA RĘKI
zginanie i prostowanie
palców 11-V
PozraA WYJśc1owA
Siad lub leże ni e tyłem, przedramię w po-
zycji pośredniej oparte na podłożu. Ryc. 281. Ocena czynnego ruchu
zginania palców Il-V
Pacjent zbliża opuszki palców II-V do głów
sPosóB ocENY
kk. śródręcza i je prostuje, następnie zaciska rękę
w pięść i prostuje z kciukiem na zewnątrz (ryc. 281, 282).
INTERPRETAQA W warunkach prawidłowych opuszki pal-
ców II-V dotykają głów kk. śródręcza, zamykając rękę

w pięść oraz w czasie wyprostu palców pacjent osiąga
pozycję zerową. Ubytki w tych ruchach mogą być
następstwem bólu, nierównowagi napięć mięśnio
Ryc. 282. Ocena czynnego ruchu
wych, skrócenia długości mi ęśnia oraz zmian zwyrod- prostowania palców Il-V
nieniowych.
zginanie i prostowanie kciuka

PozraA WYJśc1owA
Siad lub leżenie tyłem, przedramię w od-
wróceniu spoczywa na podłożu, I k. śródręcza przylega
do II k. śródręcza.
sposóB OCENY Pacjent zbliża opu szkę kciuka w kierunku do
V k. śródręcza i następnie prostuje kciuk (ryc. 283, 284). zginania kciuka
INTERPRETAaA W warunkach prawidłowych opuszka kciu-
ka dotyka środkowej części IV k. śródręcza.
przeciwstawianie kciuka
PozraA WYJśc1owA Siad lub l eżenie tyłem, przedramię w od-
wróceniu spoczywa na podłożu, I k. śródręcza przylega
do II k. śródręcza .
Pacjent
sPosóB OCENY zbliża opuszkę kciuka do opuszki prostowania kciuka
V palca (ryc. 285).
W warunkach prawidłowych opuszka kciuka
INTERPRETAaA
dotyka opuszki V palca. Ubytki w tych ruchach mogą

być następstwem bólu, nierównowagi napięć mięśnio
wych, skrócenia długości mięśnia oraz zmian zwyrod-
nieniowych.
przeciwstawiania kciuka
OCENA CZYNNOŚCIOWA
258
7.2. OCENA CZYNNOŚCI CHWYTNYCH RĘKI
chwyt precyzyjny
PolYaA WYJśc1owASiad, przedramię w pozycji pośredniej, zgięte w stawie łokciowym.
sPosóB ocENY Pacjent trzyma drobny przedmiot między opuszką kciuka a opuszkami
II i III palca, stawy śródręczna-paliczkowe i międzypaliczkowe pozostają zgięte

(ryc. 286).
W warunkach
INTIRPRETAaA prawidłowych opuszki I, II i III palca ściś le przylegają do chwy-
tanego przedmiotu.
chwyt siłowy
POlYaA WYJśc1owASiad, przedramię w pozycji pośredniej, zgięte w stawie łokciowym.

sPosóB OCENY Pacjent chwyta stroną dłoniową długi wąski przedmiot tak, aby paliczki
pozostawały zgięte w stawach śródręczna-paliczkowych i międzypaliczkowych, a kciuk

znajdował się w przywiedzeniu (ryc. 287).
INTERPRETAaA W warunkach prawidłowych chwytany przedmiot ściśle przylega do części
dłoniowej palców I-V
chwyt dwupunktowy (szczypcowy)

POlYaA WYJśc1owA
Siad, przedramię w pozycji pośredniej, zgięte w stawie łokciowym.
Pacjent wykonuje chwyt opuszkami kciuka i II palca przy zgiętych stawach
sposóB OCENY
śródręczna-paliczkowych, a wyprostowanych międzypaliczkowych (ryc. 288).
INTERPRETAaA W warunkach prawidłowych chwytany przedmiot przylega do opuszki kciuka

i II palca.
chwyt trójpunktowy
PolYaA WYJśc1owA
Siad, przedramię w pozycji pośredniej, zgięte w stawie łokciowym.
Pacjent wykonuje chwyt opuszkami kciuka oraz opuszkami II i III palca
sPosóB ocENY
przy zgiętych stawach śródręczna-paliczkowych i międzypaliczkowych (ryc. 289).

W warunkach
INTIRPRETAaA prawidłowych chwytany przedmiot przylega do opuszki
kciuka oraz II i III palca.
chwyt hakowy
pozyaA WYJśc1owASiad, przedramię w pozycji pośredniej, zgięte w stawie łokciowym.
sposóB ocENY Pacjent wykonuje chwyt przez zgięcie palców II-V w stawach śródręczna
-paliczkowych i międzypaliczkowych. Kciuk jest przywiedziony i zgięty w stawie między

paliczkowym (ryc. 290).
INTERPRETAaA W warunkach prawidłowych chwytany przedmiot przylega do dłoniowej
strony palców II-V i przyśrodkowej strony kciuka.

chwyt cylindryczny
POlYaA WYJśc1owASiad, przedramię w pozycji pośredniej, zgięte w stawie łokciowym.
sPosóB ocENY Pacjent wykonuje chwyt przez zgięcie palców II-V w stawach śródręczna
-paliczkowych i międzypaliczkowych z przeciwstawieniem kciuka (ryc. 291).

OCENA CZYNNOŚCI CHWYTNYCH RĘKI
259
Ryc. 286. Chwyt precyzyjny Ryc. 287. Chwyt siłowy
Ryc. 288. Chwyt dwupunktowy Ryc. 289. Chwyt trójpunktowy

(szczypcowy)
Ryc. 290. Chwyt hakowy Ryc. 291. Chwyt cylindryczny

OCENA CZYNNOŚCIOWA
260
Ryc. 292. Chwyt koncentryczny Ryc. 293. Chwyt boczny
W warunkach prawidłowych chwytany przedmiot przylega do

INlIRPRETAaA dłoniowej
strony kciuka i palców II-V.
chwyt koncentryczny
pozraA WYJśaowA Siad, przedramię w pozycji pośredniej, zgięte w stawie łokciowym.
sPosóB OCENY Pacjent wykonuje chwyt opuszkami wszystkich palców w odwiedzeniu
w stawach śródręczna-paliczkowych i zgięciu w tych stawach oraz stawach między

paliczkowych, kciuk jest przeciwstawny (ryc. 292).
W warunkach
INTERPRETAaA prawidłowych chwytany przedmiot przylega do opuszki kciu-
ka i palców II-V.
chwyt boczny
PozraA WYJśc1owA Siad, przedramię w pozycji pośredniej, zgięte w stawie łokciowym.
sPosóB OCENY Pacjent wykonuje chwyt opuszką kciuka i promieniową stroną II palca
w okolicy wyprostowanego stawu międzypaliczkowego bliższego (ryc. 293).
W warunkach prawidłowych chwytany przedmiot przylega do
INTERPRETAaA przyśrodkowej
strony kciuka i bocznej II palca.
7.3. OCENA RUCHÓW BIERNYCH
zginanie i prostowanie w stawach śródręczno-pałiczkowych

i międzypałiczkowych bliższych i dalszych palców Ił-V
PozraA WYJśc1owA Siad bokiem do stołu, przedramię spoczywa na podłożu, ręka poza
stołem.

nachwytem stabilizuje podstawy kk. śródręcza II-V
przy ocenie ruchu w stawach śródręczna-paliczkowych, paliczki bliższe przy ocenie
ruchu w stawach międzypaliczkowych, paliczki środkowe przy ocenie ruchu w sta-
wach międzypaliczkowych dalszych, drugą podchwytem obejmuje kolejno paliczki
OCENA RUCHÓW BIERNYCH
261
Ryc. 294. Ocena biernego ruchu zginania Ryc. 295. Ocena biernego ruchu zginania
i prostowania w stawach śródręczno i prostowania w stawach: śródręczno-palicz
-paliczkowych (a) i międzypaliczkowych kowym kciuka (a) i międzypaliczkowym
bliższych (b) palców II-V kciuka (b)
bliższe, środkowe i dalsze. Ruch można oceniać w każdym stawie osobno, wykonując
kolejno zginanie i prostowanie palców II-V w stawach śródręczno-paliczkowych
(ryc. 294a), międzypaliczkowych bliższych (ryc. 294b) i dalszych.
INTIRPRETACJAW warunkach prawidłowych ruch jest bezbolesny i w pełnym zakresie, opór
końcowy twardo-elastyczny. Ból, zmiana zakresu i jakości oporu końcowego mogą wska-
zywać na ograniczenie ruchu.
zginanie i prostowanie w stawie śródręczno-paliczkowym
i międzypaliczkowym kciuka
POlYCJA wr1śc1owA Siad bokiem do stołu, przedramię i ręka w pozycji pośredniej spoczywają
na podłożu.
sPosóe OCENY Badający jedną ręką

stabilizuje I k. śródręcza przy ocenie ruchu w stawie
śródręczno-paliczkowym (ryc. 295a) oraz paliczek bliższy przy ocenie w stawie między
paliczkowym (ryc. 295b), drugą obejmuje paliczek bliższy i wykonuje zginanie i pros-
towanie w stawie śródręczno-paliczkowym, a następnie obejmuje paliczek dalszy i wy-
konuje zginanie i prostowanie w stawie międzypaliczkowym kciuka.
W warunkach prawidłowych ruch jest bezbolesny i wykonany w pełnym
INTIRPRETACJA
zakresie, opór końcowy twardo-elastyczny. Ból, zmiana zakresu i jakości oporu końco
wego mogą wskazywać na ograniczenie ruchu.
262
8. POMIAR ZAKRESU RUCHÓW W STAWACH PALCÓW RĘKI
POMIAR ZAKRESU RUCHÓW W STAWACH KCIUKA
odwodzenie i przywodzenie kciuka równolegle do płaszczyzny dłoni (ryc. 296 i 297)

POlYOA WYJśc1owA Przedramię i ręka spoczywają powierzchnią dłoniową na podłożu, palce
wyprostowane, kciuk przylega do promieniowego brzegu II palca.
OŚ OBROTU GONIOMETRU Środek podstawy I k. śródręcza.
RAMIĘ NIERUCHOME Wzdłuż długiejosi II k. śródręcza.
RAMIĘ RUCHOME Wzdłuż długiej osi kciuka.
RUCH Odwodzenie i przywodzenie kciuka równolegle do płaszczyzny dłoni.
Tab. 9. Zakres ruchu odwodzenia i przywodzenia kciuka równolegle do płaszczyzny dłoni
Zakres mchu ( 0
)
18-40
----- czynnego
F (80-90)-30-0
biernego
F 90-30-0
41-60 F 85-30-0 F 85-30-0
61-85 F 80-30-0 F 80-30-0
odwodzenie i przywodzenie kciuka prostopadle do płaszczyzny dłoni (ryc. 298)

POlYOA WYJśc1owA Przedramię i ręka w pozycji pośredniej spoczywają na podłożu, palce
wyprostowane, kciuk przylega do dłoniowego brzegu II palca.
OŚ OBROTU GONIOMETRU Środek podstawy I k. śródręcza.
RAMIĘ NIERUCHOME Wzdłuż długiejosi II k. śródręcza.
RAMIĘ RUCHOME Wzdłuż długiej osi kciuka.
RUCH Odwodzenie i przywodzenie kciuka prostopadle do płaszczyzny dłoni.
Tab. 10. Zakres ruchu odwodzenia i przywodzenia kciuka prostopadle do płaszczyzny dłoni

czynnego biernego
18-40 s 80-30-0 s 90-30-0
41-60 s 85-30-0 s 85-30-0
61-85 s 80-30-0 s 80-30-0
zginanie i prostowanie kciuka w stawie śródręczna-paliczkowym (ryc. 299)

POlYCJA WYJśc1owA Ręka w pozycji zerowej, kciuk nieznacznie odwiedziony.
oś OBROTU GONIOMETRU W osi obrotu stawu śródręczno-paliczkowego.
263
Ryc. 296. Pomiar zakresu ruchu odwodzenia Ryc. 297. Pomiar zakresu ruchu przywodzenia
kciuka równolegle do płaszczyzny dłoni. kciuka równolegle do płaszczyzny dłoni
Pozycja końcowa
Ryc. 298. Pomiar zakresu ruchu odwodzenia

kciuka prostopadle do płaszczyzny dłoni.
Pozycja końcowa
Ryc. 299. Pomiar zakresu ruchu zginania

kciuka w stawie śródręczna-paliczkowym
RAMIĘ NIERUCHOME Wzdłuż I k. śródręcza.
RAMIĘ RUCHOME Wzdłuż paliczka bliższego kciuka.

RUCH Zginanie kciuka w stawie śródręczno-paliczkowym.
ltmRPRETAOA Zakres ruchu w warunkach prawidłowych przedstawiono w tabeli 11.

Tab. 11. Zakres ruchu zginania i prostowania kciuka w stawie śródręczno-paliczkowym
Zakres ruchu (0
)

czynnego
18-40 F 0-0-55
41-60 F 0-0-(55-60) F 0-0-55
61-85 F 0-0-45 F 0-0-(45-50)
264
Ryc. 300. Pomiar zakresu ruchu zginania kciuka Ryc. 301. Pomiar zakresu ruchu
w stawie międzypaliczkowym przeciwstawiania kciuka
zginanie i prostowanie kciuka w stawie międzypaliczkowym (ryc. 300)

pozyCJA WYJśc1owA Ręka w pozycji pośredniej, kciuk nieznacznie odwiedziony.
oś oeRoru GONIOMETRU W osi obrotu stawu międzypaliczkowego.
RAMIĘ NIERUCHOME Wzdłuż paliczka bliższego kciuka.

RAMIĘ RUCHOME Wzdłuż paliczka dalszego kciuka.
RUCH Zginanie i prostowanie kciuka w stawie międzypaliczkowym.
Tab. 12. Zakres ruchu zginania i prostowania kciuka w stawie międzypaliczkowym
Zakres ruchu (°)

czynnego biernego
18--40 F 0-0-90 F 0-0-95
41-60 F 0-0-(85-90) F 0-0-90
61-85 F 0-0-(75-80) F 0-0-80
przeciwstawianie kciuka (ryc. 301)

pozyCJA WYJśc1owA Siad, przedramię w nawróceniu spoczywa na podłożu. Zakres tego ruchu
mierzy się taśm ą centymetrową.
INTERPRETACJA Prawidłowy
zakres ruchu przeciwstawiania jest wówczas, kiedy opuszka
kciuka dotyka opuszek wszystkich pozostałych palców ręki. Ubytek tego ruchu wyraża
się odległością w centymetrach między opuszką kciuka a opuszkami pozostałych
palców.
POMIAR ZAKRESU RUCHÓW W STAWACH PALCÓW li-V
zginanie i prostowanie w stawach śródręczno-paliczkowych (ryc. 302)

pozyCJA WYJśc1owA Siad, ręka w pozycji pośrednie j, kciuk odwiedziony.
265
OŚ OBROlU GONIOMElRU W OSi obrotu Stawu ŚrÓd

ręczno-paliczkowego.
RAMIĘ NIERUCHOME Wzdłuż długiej osi kk. śród

ręcza po stronie grzbietowej ręki.
RAMIĘ RUCHOME Wzdłuż długiej osi paliczka f

bliższego po stronie grzbietowej ręki.
RUCH Zginanie palców ręki w stawach śród
ręczno-paliczkowych.
INTERPRETACIA
zakres ten wynosi około 90°.

Ryc. 302. Pomiar zakresu ruchu zginania w stawach
śródręczno-paliczkowych palców II-V
zginanie i prostowanie w stawach
międzypaliczkowych bliższych (ryc. 303)
i dalszych (ryc. 304)
POlYCIA wr1śc1owA Siad, ręka w pozycji pośredniej, kciuk odwiedziony.
oś oeRoru GONIOMmu W osi stawów międzypaliczkowych.
RAMIĘ NIERUCHOME 1 RUCHOME
Przy pomiarze zginania w stawie międzypaliczkowym bliższym ra-
mię ruchome wzdłuż paliczka środkowego, ramię nieruchome wzdłuż paliczka bliższego.
W przypadku zginania w stawie międzypaliczkowym dalszym ramię ruchome wzdłuż
paliczka dalszego, nieruchome - wzdłuż środkowego.
W warunkach prawidłowych łączny zakres ruchu zgięcia w tych stawach
INTERPRETACIA
wynosi około 180°, natomiast wyprost we wszystkich stawach - 0°. Ograniczenie zgi-
nania i prostowania palców można mierzyć taśmą centymetrową, oznaczając odległość
między szczytem opuszki palca a odpowiednią głową kk. śródręcza.
Szacunkowe normy łącznego czynnego zakresu ruchu zginania w stawach śródręczno

-paliczkowych, międzypaliczkowych bliższych i dalszych przedstawiono w tabeli 13.
Ryc. 303. Pomiar zakresu ruchu zginania w stawach Ryc. 304. Pomiar zakresu ruchu zginania w stawach
międzypaliczkowych bliższych palców II-V międzypaliczkowych dalszych palców II-V
266
Tab. 13. Szacunkowe normy zakresów ruchu zginania i prostowania palców II-V
w stawach śródręczno-paliczkowych i międzypaliczkowych bli ższych i dalszych
Zakres ruchu ( 0
)

czynnego biernego
--...,,""""".,..,-,.
18-40 s 0-0-280 niebadany
odwodzenie i przywodzenie palców ręki (ryc. 305)

POlYCJA WYJśc1owA Siad, przedramię w nawróceniu spoczywa na podłożu.
RUCH Pacjent wykonuje maksymalne odwiedzenie palców. Pomiaru dokonuje się taśmą
centymetrową, oznaczając odległość między poszczególnymi opuszkami palców.
Ryc. 305. Ocena ruchu odwodzenia i przywodzenia

palców rę ki
9. OCENA GRY ŚLIZGU STAWOWEGO STAWÓW RĘKI
STAWY ŚRÓDRĘCZNO-PALICZKOWE I MIĘDZYPALICZKOWE PALCÓW li-V
trakcja i kompresja
POlYCJA WYJśc1owA Siad, przedramię w nawróceniu, palce lekko zgięte w stawach śródręczno
paliczkowych i międzypaliczkowych.
sPosóB BADANIA Badający jedną ręką nachwytem stabilizuje podstawy kk. śródręcza przy
ocenie trakcji i kompresji w stawach śródręczna-paliczkowych (ryc. 306), paliczki bliż

sze przy ocenie w stawach międzypaliczkowych bliższych (ryc. 307), paliczki środkowe
przy ocenie w stawach międzypaliczkowych dalszych, drugą podchwytem obejmuje
kolejno paliczki bliższe, środkowe i dalsze. Badający wykonuje trakcję i kompresję
przez rozsunięcie lub docisk elementów stawu, napięcie torebki stawowej oraz rozciąg
nięcie torebki stawowej .
W warunkach prawidłowych wyczuwalne jest bezbolesne oddalanie po-

INTERPRETACJA
wierzchni stawowych od siebie. Pojawiający się i utrzymujący ból w czasie trakcji może
267
Ryc. 306. Ocena trakcji (a) i kompresji (b) Ryc. 307. Ocena trakcji (a) i kompresji (b)
w stawach śródręczno-paliczkowych w stawach międzypaliczkowych bliższych
palców II-V palców II-V
wskazywać na podrażnienie tkanek okołostawowych, natomiast w czasie kompresji na

zmiany wewnątrzstawowe.
ślizg w płaszczyźnie przednio-tylnej i boczno-przyśrodkowej
POZYCJA wY1śc1owA
Siad, przedramię w nawróceniu, palce lekko zgięte w stawach śródręczna
-paliczkowych i międzypaliczkowych.
sPosóB BADANIA Badający jedną ręką nachwytem stabilizuje podstawy kk. śródręcza po
stronie dłoniowej i grzbietowej przy ocenie ślizgu w stawach śródręczna-paliczkowych

(ryc. 308), paliczki bliższe przy ocenie w stawach międzypaliczkowych bliższych
(ryc. 309), paliczki środkowe przy ocenie w stawach międzypaliczkowych dalszych,
drugą podchwytem obejmuje kolejno paliczki bliższe, środkowe i dalsze. Przy ocenie
ślizgu w kierunku boczno-przyśrodkowym w stawie śródręczna-paliczkowym jedną
ręką nachwytem stabilizuje podstawy kk. śródręcza po stronie promieniowej i łokcio
wej przy ocenie ślizgu w stawach śródręczna-paliczkowych (ryc. 310), paliczki bliższe
przy ocenie w stawach międzypaliczkowych bliższych (ryc. 311), paliczki środkowe
przy ocenie w stawach międzypaliczkowych dalszych, drugą podchwytem obejmuje
kolejno paliczki bliższe, środkowe i dalsze.
W warunkach prawidłowych wyczuwalne jest bezbolesne wzajemne prze-
INTERPRETACJA
mieszczanie się dwóch powierzchni stawowych. Ból może być następstwem zaburzenia
ruchomości stawu lub stanu zapalnego.
268
Ryc. 308. Ocena ś lizgu w płas zczyźnie Ryc. 309. Ocena ślizgu w płaszczyźnie
przednio-tylnej w stawach śródręczno przednio-tylnej w stawach między
-paliczkowych palców II-V paliczkowych bliższych palców II-V
Ryc. 310. Ocena ś li zgu

w płaszczyźnie Ryc. 311. Ocena ślizgu w płaszczyźnie
boczno-przyśrodkowej w stawach boczno-przyśrodkowej w stawach
śródręczno-paliczkowych palców Il-V międzypaliczkowych bliższych palców Il-V
STAW ŚRÓDRĘCZNO-PALICZKOWY I MIĘDZYPALICZKOWY KCIUKA
trakcja i kompresja
PozraA WYJśc1owA Siad, przedramię w pozycji pośredniej spoczywa na podłożu.
stabilizuje I k. śródręcza przy ocenie stawu śródręczno

-paliczkowego (ryc. 312) lub paliczek bliższy przy ocenie stawu międzypaliczkowego.
Drugą ręką, kciukiem i palcem wskazującym chwyta paliczek bliższy kciuka przy
ocenie stawu śródręczno-paliczkowego (ryc. 313) lub paliczek dalszy przy ocenie stawu
międzypaliczkowego. Następnie oddala i przybliża do siebie powierzchnie stawowe.
W warunkach prawidłowych wyczuwalne jest bezbolesne oddalanie po-

INTERPRETACJA
wierzchni stawowych od siebie. Pojawiący się i utrzymujący ból w czasie trakcji może
wskazywać na podrażnienie tkanek okołostawowych, natomiast w czasie kompresji na
zmiany wewnątrzstawowe.
ślizg w płaszczyźnie przednio-tylnej i boczno-przyśrodkowej
pozraA WYJśc1owA Siad, przedramię w pozycji pośredniej spoczywa na podłożu.

269
Ryc. 312. Ocena trakcji w stawie śródręczno Ryc. 313. Ocena kompresji w stawie
-paliczkowym kciuka śródręczno-paliczkowym kciuka
Ryc. 314. Ocena ślizgu w płaszczyźnie Ryc. 315. Ocena ślizgu w płaszczyźnie
przednio-tylnej w stawie śródręczno boczno-przyśrodkowej w stawie śródręczno
-paliczkowym kciuka -paliczkowym kciuka
srosóB BADANIA Badający jedną ręką

stabilizuje I k. śródręcza, drugą ręką obejmuje paliczek
bliższy kciuka przy ocenie stawu śródręczno-paliczkowego lub paliczek dalszy przy
ocenie stawu międzypaliczkowego kciuka. Przy ocenie ślizgu w kierunku przednio-
-tylnym stabilizacja i chwyt jest po stronie dłoniowej i grzbietowej paliczka bliższego
(ryc. 314), przy boczno-przyśrodkowej - po stronie bocznej (ryc. 315). Badający wyko-
nuje kolejno ruchy ślizgowe w kierunku przednio-tylnym i boczno-przyśrodkowym.
W warunkach prawidłowych wyczuwalne jest bezbolesne wzajemne prze-
INTERPRETAaA
mieszczanie dwóch powierzchni stawowych. Ból może być następstwem zaburzenia

ruchomości stawu lub stanu zapalnego.
10. TESTY DIAGNOSTYCZNE

test oporu dla mięśni zginających palce
pozraA WYJśc1owA Siad, przedramię w odwróceniu, palce lekko zgięte w stawach między
paliczkowych.
TESTY DIAGNOSTYCZNE
270
sPosóB BADANIA Badający jedną ręką nachwytem stabilizuje 1h dalszą przedramienia,

drugą stawia opór na paliczkach bliższych, środkowych i dalszych oraz na paliczku bliż
szym kciuka. Pacjent zgina palce w stawach śródręczno-paliczkowych i międzypalicz
kowych.
W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne, wystąpienie bólu
INTERPRETACIA
w samym mięśniu lub w miejscu przyczepu może świadczyć o jego podrażnieniu.

test oporu dla mięśni prostujących palce
POlYCIA WYJśc1owA Siad, przedramię w nawróceniu spoczywa na podłożu, palce badanej
ręki lekko zgięte w stawach międzypaliczkowych.
sPosóB BADANIA Badający jedn ą ręką
nachwytem stabilizuje 1h dalszą przedramienia, drugą
stawia opór na paliczkach bliższych oraz na paliczku bliższym kciuka. Pacjent prostuje
palce w stawach śródręczno-paliczkowych i międzypaliczkowych.
INTERPRETACIA W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne, wystąpienie bólu
w samym mięśniu
lub w miejscu przyczepu może świadczyć o jego podrażnieniu .
test oporu dla mięśni odwodzących palce
rę ki przywiedzione i wyprostowane w stawach międzypaliczkowych.
stabilizuje 1/J dalszą przedramienia, drugą stawia opór
na zewnętrznych brzegach II i V palca oraz po promieniowej stronie paliczka bliższego
kciuka. Pacjent odwodzi palce.
INTERPRETACIA W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne, wystąpienie bólu
w samym mięśniu
lub w miejscu przyczepu może świadczyć o jego podrażnieniu.
test oporu dla mięśni przywodzących palce

ręki odwiedzione i wyprostowane w stawach międzypaliczkowych.
stabilizuje 1/J dalszą przedramienia, drugą stawia opór
na wewnętrznych brzegach II i V palca oraz po wewnętrznej stronie paliczka bliższego
kciuka. Pacjent przywodzi palce przeciw oporowi.
W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne, wystąpienie bólu
INTERPRETACIA
w samym mięśniu lub w miejscu przyczepu może świadczyć o jego podrażnieniu.
11. TESTY CZYNNOŚCIOWE
test mięśni prostowników ręki
POlYCIA WYJśc1owA Siad, przedramiona, w nawróceniu i zgięte do kąta około 90°, spoczy-
wają na podłoż u .
Pacjent wykonuje samodzielne prostowanie obu rąk

sposóB BADANIA wstawach nadgarstka
z jednoczesnym odwodzeniem dłoniowym kciuka (ryc. 316).
TESTY CZYNNOŚCIOWE
271
Ryc. 316. Test czynnościowy Ryc. 317. Test czynnościowy mięś ni

mięśni prostowników ręki prostowników kciuka. Opór na paliczku bliższym
Ryc. 318. Test czynnościowy mięśni Ryc. 319. Test czynnościowy

prostowników kciuka. Opór na paliczku dalszym przeciwstawiania kciuka
W warunkach prawidłowych pacjent wykonuje ruch w pełnym zakresie.

1NTERPRETAaA
Ruch w niepełnym zakresie lub jego brak może wskazywać na niedowład lub porażenie
nerwu promieniowego.
test mięśni prostowników kciuka

PozraA WYJśc1owA
Siad, przedramię w pozycji pośredniej spoczywa na podłożu, kciuk
przywiedziony i zgięty w stawie śródręczno-paliczkowym i międzypaliczkowym.
sposóe BADANIA Badający jedną ręką nachwytem stabilizuje przedramię na wysokości
nadgarstka, drugą kolejno stawia opór na paliczek bliższy (ryc. 317) i dalszy kciuka
(ryc. 318). Pacjent prostuje i odwodzi kciuk przeciw oporowi.
INTERPRETAQA
Ruch w niepełnym zakresie lub jego brak może wskazywać na niedowład lub porażenie
nerwu promieniowego.
test przeciwstawiania kciuka

POlYQA WYJśc1owA Siad, przedramię w odwróceniu spoczywa na podłożu.
TESTY CZYNNOŚCIOWE
272
Pacjent wykonuje kolejno: samodzielne dotkni ęc ie kciukiem opuszki V pal-

sPosóB BADANIA
ca (ryc. 319), zaciśnięcie ręki w pięść i zgięcie wyprostowanej ręki.

W warunkach prawidłowych pacjent wykonuje ruchy w pełnym zakresie.
INTERPRETACJA
.·...: Ruchy w niepełnym zakresie lub ich brak mogą wskazywać na niedowład lub porażenie
nerwu pośrodkowego.
test Ochsnera
POZVCJA WYJśc1owA Siad, przedramiona w pozycji pośredniej,
oparte na podłożu .
sPosóB BADANIA Samodzielne splecenie palców rąk (ryc. 320).

W warunkach prawidłowych pacjent wy-
INTERPRETACJA
konuje czynność w pełnym zakresie. Czynność wyko-
nana w niepełnym zakresie lub brak zgięcia II i III palca
może wskazywać na porażenie nerwu pośrodkowego.
test Phalena
Ryc.. 320. Test Ochsnera
POZVCJA WYJśc1owA Siad, przedramiona zgięte, ręce zamknięte
w pięść.
Maksymalne zginanie nadgarstka przez

sPosóB BADANIA
równoczesne zbliżenie grzbietu obu rąk do siebie i utrzy-

manie tej pozycji przez około 10 s (ryc. 321).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych pacjent wyko-
nuje czynność w pełnym zakresie i czasie. Zaburzenie

czucia i ból w kanale nadgarstka mogą wskazywać na
porażenie nerwu pośrodkowego.
test butelki Uithy'ego
Ryc.. 321. Test Phalena POZVCJA WYJśc1owA Siad.

Pacjent obejmuje przedmiot w
sPosóB BADANIA kształcie
walca (ryc. 322).
W warunkach prawidłowych pacjent wyko-
INTERPRETACJA
nuje czynność w pełnym zakresie. Brak przylegania całej

powierzchni kciuka i II palca do powierzchni walca
może wskazywać na porażenie nerwu pośrodkowego.
test nerwu łokciowego
POZVCJA WYJśc1owA Siad, przedramiona w odwróceniu spo-

czywają na podłożu.
sPosóB BADANIA Pacjent zaciska rękę w pięść (ryc. 323).

INTERPRETACJA W warunkach prawidło\.vych pacjent wyko-
Ryc.. 322. Test butelki Li.ithy'ego nuje czynność w pełnym zakresie. Brak ruchu zgięcia IV
TESTY CZYNNOŚCIOWE
273
Ryc. 323. Test nerwu łokciowego Ryc. 324. Test mięśni środkowych dłoni
i V paka w stawach śródręczno-paliczkowych i międzypaliczkowych bliższych może

wskazywać na porażenie nerwu łokciowego i/lub mm. międzykostnych IV i V palca.
test mięśni środkowych dłoni
POZVCJA WYJśc1owA Siad, przedramię zgięte w nawróceniu oparte na podłożu.
sPosóB BADANIA Pacjent trzyma kartkę papieru między IV i V palcem, a badający stara się ją
wyciągnąć (ryc. 324).
W warunkach prawidłowych pacjent utrzymuje kartkę w czasie
ltmRPRETACJA wyciągania
jej. Nieutrzymanie jej może wskazywać na porażenie nerwu łokciowego.
12. OCENA SIŁY MIĘŚNI DZIAŁAJĄCYCH NA STAWY PALCÓW RĘKI

MIĘŚNIE ZGINAJĄCE PALCE li-V W STAWACH ŚRÓDRĘCZNO-PALICZKOWYCH
I MIĘDZYPALICZKOWYCH
mięsień zginacz powierzchowny palców (zob. ryc. 258c, s. 237)

Odpowiada za ruch zgięcia paków w stawach międzypaliczkowych bliższych.
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Nadkłykieć przyśrodkowy k. ramiennej, część górna przedniej po-

wierzchni k. promieniowej.
KOŃCOWY Środkowe paliczki paków Il-V
PRZYCZEP
mięsień zginacz głęboki palców (zob. ryc. 258d, s. 237)

Odpowiada za ruch zgięcia paków w stawach międzypaliczkowych dalszych.
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Górna dłoniowa powierzchnia k. łokciowej i błona międzykostna.
PRZYCZEP KOŃCOWY Podstawy paliczków dalszych paków Il-V
mięśnie glistowate (ryc. 325a)

Odpowiadają za ruch zgięcia w stawach śródręczno-paliczkowych.
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Ścięgna m. głębokiego zginacza palców.

PRZYCZEP KOŃCOWY Strona promieniowa rozcięgna grzbietowego paków Il-V
274
mm. glistowate
m. odwodziciel
palca małego
mm. międzykostne
mm. międzykostne
dłoniowe
grzbietowe
Ryc. 325. Mięśnie zginające

palce II-V w stawach
śródręczna-paliczkowych
i międzypaliczkowych
mięsień zginacz krótki palca małego (ryc. 325b)

Odpowiada za ruch zgięcia małego palca w stawie śródręczna-paliczkowym.
PRZYCZEP POCZĄTI(OWY Troczek zginaczy, strona dłoniowa k. haczykowatej.

PRZYCZEP KOŃCOWY Powierzchnia dłoniowa podstawy paliczka bliższego palca małego.
mięśnie międzykostne dłoniowe i grzbietowe

Mięśnie międzykostne dłoniowe odpowiadają za ruch zgięcia palców w stawach śród
ręczna-paliczkowych. Mięśnie międzykostne grzbietowe wspomagają wyprost w sta-
wach międzypaliczkowych II-IV.
275
mięśnie międzykostne dłoniowe (ryc. 325c)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Podstawy k. śródręcza II, IV i V na powierzchniach zwróconych
w stronę III palca.
PRZYCZEP KOŃCOWY Rozcięgna grzbietowe palców II-IV oraz po promieniowej stronie V palca.
mięśnie międzykostne grzbietowe (ryc. 325c, d)

Podstawy sąsiadujących ze sobą kk. śródręcza.
PRZYCZEP KOŃCOWY
Torebki stawów śródręczno-paliczkowych, rozcięgna grzbietowe palców
II-IV, pierwsze i drugie ścięgno po stronie promieniowej II i III palca, trzecie i czwarte
po stronie łokciowej III i IV palca.

3. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię zgięte, w odwróceniu, oparte na podłożu, stabili-
zacja w różnych miejscach w zależności od tego, który mięsień jest oceniany.
Ruch: samodzielne zginanie w stawach śródręczno-paliczkowych przy ocenie mm. glis-
Ryc. 326. Ocena siły mięśni

zginającychpalce II-V w stawach
śródręczna-paliczkowych f11'
i międzypaliczkowych ~------------~~~
276
towatych, w stawach międzypaliczkowych bliższych przy ocenie zginaczy palców po-

wierzchownych bądź dalszych - przy ocenie zginaczy głębokich palców.
4, 5. Pozycja wyjściowa i nich: jak wyżej.
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając ręce odpowiednio na paliczkach bliższych (a),
środkowych (b) lub dalszych palców II-V w zależności od testowanych mięśni.
2. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię zgięte w stawie łokciowym w pozycji pośredniej
spoczywa na podłożu, stabilizacja nachwytem kk. śródręcza.
Ruch: samodzielne zginanie palców w odpowiednim stawie w pełnym zakresie ruchu
bez odrywania palców od podłoża.
1. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię w odwróceniu spoczywa na podłożu.
Przy próbie wykonania ruchu napięcie mięśni wyczuwalne jest na przedniej powierzchni
stawów śródręczno-paliczkowych, międzypaliczkowych bliższych i dalszych.
MIĘŚNIE PROSTUJĄCE PALCE li-V W STAWACH ŚRÓDRĘCZNO-PALICZKOWYCH

I MIĘDZYPALICZKOWYCH
mięsień prostownik palców (ryc. 260b, s. 239)

Odpowiada za ruch wyprostu palców w stawach śródręczno-paliczkowych i między
paliczkowych palców II-V.
mięsień prostownik wskaziciela (ryc. 260a, s. 239)
Odpowiada za ruch wyprostu wskaziciela we wszystkich stawach.
mięsień prostownik palca małego (ryc. 260b, s. 239)
Odpowiada za ruch wyprostu palca małego w stawach międzypaliczkowych.
mięśnie międzykostne dłoniowe i grzbietowe (ryc. 325c, s. 274)

Odpowiadają za ruch wyprostu palców II-V w stawach międzypaliczkowych w drugiej
połowie zakresu tego ruchu.
mięśnie glistowate (ryc. 325a, s. 274)
Odpowiadają za ruch jak wyżej.
PRZYCZEPY Opisane wyżej (s. 240, 273 i 275).

3. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię i ręka zgięte, w nawróceniu, palce zgięte poza
stołem, stabilizacja śródręcza po stronie grzbietowej ręki.
Ruch: samodzielne prostowanie palców w stawach śródręczno-paliczkowych w pełnym

zakresie ruchu .
4, 5. Pozycja wyjściowa i nich: jak wyżej.
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając palce na grzbietowej powierzchni paliczków
dalszych palców II-V.
2. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię w pozycji pośredniej oparte na podłożu, stabili-
zacja śródręcza.
277
Ryc. 327.0cena siły

mięśni prostujących
palce II-V w stawach
śródręczna-palicz
kowych i między
paliczkowych
Ruch: samodzielne prostowanie palców w stawach śródręczno-paliczkowych w pełnym

zakresie mchu przez przesuwanie palców po podłożu.
l. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię i ręka, w nawróceniu, oparte na podłożu.
Przy próbie wykonania mchu skurcz mięśni wyczuwa się na grzbietowej stronie ręki
nad kk. śródręcza. Prostowanie w czasie ruchu tylko wskaziciela i palca małego świadczy
o wypadnięciu funkcji m. prostownika palców.
MIĘŚNIE ODWODZĄCE PALCE Il-V OD OSI DŁUGIEJ Ili PALCA
mięśnie międzykostne grzbietowe (ryc. 325c, s. 274)

Odpowiadają za odwodzenie palców w stawach śródręczno-paliczkowych.

mięsień prostownik palców (ryc. 260b, s. 239)
mięsień odwodziciel palca małego (ryc. 325b, s. 274)
Odpowiada za ruch odwodzenia palca małego w stawie śródręczno-paliczkowym.
PRZYCZEP POCZĄTI<OWY Kość grochowata i troczek zginaczy po stronie grzbietowej.

PRZYCZEP KONCOWY Podstawa paliczka bliższego palca małego po stronie łokciowej i roz-
cięgno grzbietowe.

3. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię spoczywa na podłożu w pozycji pośredniej,
palce wyprostowane i złączone poza leżanką, stabilizacja śró dręcza .
278
Ryc. 328. Ocena siły mi ęś ni fJl

odwodzących palce II-V ~-------------L.:J~
Ruch: samodzielne odwodzenie II i III palca w pełnym zakresie ruchu (a), dla IV i V
palca przedramię znajduje się w pozycji nawrócenia, kciuk oparty na podłożu (b).
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając palce na:

- powierzchni promieniowej II palca i łokciowej III palca,
- powierzchni promieniowej III palca i łokciowej IV palca,
- powierzchni łokciowej V palca.
2. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię i ręka, w pozycji nawrócenia, spoczywają na
podłożu, stabilizacja nachwytem śródręcza. Palce ręki testowanej leżą na palcach ba-
dającego.
Ruch: samodzielne odwodzenie palców w pełnym zakresie ruchu.

1. Pozycja wyjściowa: jak wyżej. Skurcz mięśni wyczuwa się na grzbietowej stronie ręki
między kk. śródręcza. Skurcz jest trudny do wyczucia, ponieważ mięśnie te leżą głę
boko między kk. śródręcza .
279
MIĘŚNIE PRZYWODZĄCE PALCE li-V DO OSI DŁUGIEJ Ili PALCA
mięśnie międzykostne dłoniowe (ryc. 325c, s. 274)

Odpowiadają za ruch przywodzenia II, IV i V palca do osi III palca.
mięsień zginacz głęboki palców (ryc. 258d, s. 237)
Wspomaga działanie mm. międzykostnych dłoniowych.
mięsień prostownik wskaziciela (ryc. 260a, s. 239)


3. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię i ręka spoczywają na ręce badającego w nawró-
ceniu, palce wyprostowane poza podłożem, w odwiedzeniu, na palcach badającego,
stabilizacja śródręcza.
Ruch: samodzielne przywodzenie palców w pełnym zakresie ruchu.
4, 5. Pozycja wyjściowa i ntch: jak wyżej.

- powierzchni łokciowej II palca,
- powierzchni promieniowej dla IV i V palca.
2. Pozycja wyjściowa: jak wyżej.
Ruch: samodzielne przywodzenie II, IV i V palca w niepełnym zakresie ruchu.
l. Pozycja wyjściowa: jak wyżej.
Przy próbie wykonania ruchu skurcz mięśni jest wyczuwalny na przednio-bocznej po-
wierzchni paliczków bliższych palców II-V i na powierzchni dłoniowej śródręcza.
Ryc. 329. Ocena siły

mięśni przywodzą
cych palce II-V
280
m. przeciwsta-
wiacz kciuka
m. przywodziciel
kciuka
Ryc. 330. Mięśnie zgina j ące kciuk w stawie śród ręczno-paliczkowym (a) i międzypaliczkowym (b)
MIĘŚNIE ZGINAJĄCE KCIUK W STAWIE ŚRÓDRĘCZNO-PALICZKOWYM

I MIĘDZYPALICZKOWYM
mięsień zginacz długi kciuka (ryc. 258d, s. 237)

Odpowiada za ruch zgięcia kciuka w stawie międzypaliczkowym i śródręczno-palicz
kowym.
mięsień zginacz krótki kciuka (ryc. 330a)
Odpowiada za ruch zgięcia kciuka w stawie śródręczno-paliczkowym.
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Troczek zginaczy, podstawa II k. śródręcza.

PRZYCZEP KOŃCOWY Podstawa paliczka bliższego kciuka.
mięsień przywodziciel kciuka (ryc. 330b)
Odpowiada za ruch wspomagania zgięcia w stawie śródręczno-paliczkowym kciuka.
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Kość główkowata, dłoniowa powierzchnia III k. śródręcza.
PRZYCZEP KOŃCOWY Trzeszczka łokciowa, podstawa paliczka bliższego kciuka.

3. Pozycja wyjściowa: siad, ramię w odwiedzeniu, przedramię zgięte pod kątem prostym
spoczywa na głowie pacjenta, ręka swobodnie zwieszona poza głową. Stabilizacja na-
chwytem kk. śródręcza od strony łokciowej.
Ruch: samodzielne zginanie w stawie śródręczno-paliczkowym przy testowaniu m. zgi-
nacza krótkiego kciuka, w stawie międzypaliczkowym przy testowaniu m. zginacza
długiego kciuka.
4, 5. Pozycja wyjściowa: jak wyżej. Stabilizacja kciukiem I k. śródręcza.

281
Ryc. 331 . Ocena siły

mięśni zginających
kciuk w stawie
śródręczna-palicz
kowym i między
paliczkowym

- dłoniowej powierzchni paliczka bliższego przy testowaniu m. zginacza krótkiego
kciuka,
- dłoniowej powierzchni paliczka dalszego przy testowaniu m. zginacza długiego
kciuka.
2. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię i ręka w pozycji odwrócenia spoczywają na
podłożu. Stabilizacja nachwytem nadgarstka i palców.
Ruch: samodzielne zginanie kciuka w niepełnym zakresie ruchu.

1. Pozycja wyjściowa: jak wyżej. Skurcz m. zginacza krótkiego kciuka jest trudny do
stwierdzenia. Można go wyczuć na dłoniowej powierzchni k. I śródręcza dośrodkowo
od mięśnia odwodziciela krótkiego kciuka. Skurcz m . zginacza długiego kciuka wy-
czuwa się na dłoniowej powierzchni paliczka bliższego kciuka.
MIĘŚNIE PROSTUJĄCE KCIUK W STAWIE ŚRÓDRĘCZNO-PALICZKOWYM

I MIĘDZYPALICZKOWYM
mięsień prostownik długi kciuka (ryc. 260a, s. 239)

Odpowiada za ruch wyprostu kciuka w stawie śródręczna-paliczkowym i międzypa
liczkowym.
282
mięsień prostownik krótki kciuka

Odpowiada za ruch prostowania kciuka w stawie śródręczna-paliczkowym i współdziała
w jego odwodzeniu.
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Tylna powierzchnia połowy k. promieniowej i błona mi ę dzykostna .
PRZYCZEP KOŃCOWY Podstawa paliczka bliższego kciuka.

3. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię i ręka spoc zywają na podłożu w pozycji po-
średniej, kciuk jest zgięty w stawie śródręczna-paliczkowym przy testowaniu m. pros-
townika krótkiego, a w stawie międzypaliczkowym przy testowaniu m. prostownika
długiego kciuka, stabilizacja nachwytem nadgarstka i I k. śródręcza przy testowaniu
m. prostownika krótkiego kciuka, a paliczka bliższego przy testowaniu m. prostownika
długiego kciuka.
Ruch: samodzielne prostowanie w stawie śródręczna-paliczkowym przy testowaniu

m. prostownika krótkiego kciuka, a w stawie międzypaliczkowym przy testowaniu
m . prostownika długiego kciuka.
Opór: przeciwdziała się
ruchowi, układając palce na grzbietowej powierzchni paliczka
bliższegoprzy testowaniu m. prostownika krótkiego kciuka, a na grzbietowej po-
wierzchni paliczka dalszego przy testowaniu m. prostownika długiego kciuka.
2. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię w nawróceniu spoczywa na podłożu, kciuk
zgięty w stawie ś ródręczna-paliczkowym i międzypaliczkowym spoczywa na dłoni ba-
dającego. Stabilizacja nachwytem nadgarstka.

mi ęśni pros tuj ących
kciuk w stawie
śródręczn a-pali czko
wym i mi ę d zy palicz
kowym
283
Ruch: samodzielne prostowanie kciuka przesuwającego się po dłoni badającego

w płaszczyźnie równoległej do podłoża .
1. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię w pozycji pośredniej spoczywa na podłożu.
Przy próbie wykonania ruchu skurcz m . prostownika krótkiego kciuka wyczuwa się na
grzbietowej powierzchni I k. śródręcza po stronie promieniowej, a skurcz m. prostow-
nika długiego kciuka na grzbietowej powierzchni ręki między podstawą I i podstawą II
k. śródręcza.
MIĘŚNIE ODWODZĄCE KCIUK
mięsień zginacz krótki kciuka (ryc. 330a, s. 280)

mięsień odwodziciel krótki kciuka (ryc. 330b, s. 280)

Odpowiada za ruch odwodzenia kciuka w stawie nadgarstkowo-śródręcznym.
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Troczek zginaczy, k. łódeczkowata.

PRZYCZEP KOŃCOWY Brzeg boczny nasady paliczka bliższego kciuka.
mięsień odwodziciel długi kciuka (ryc. 262b, s. 241)

Odpowiada za ruch odwodzenia w stawie nadgarstkowa-śródręcznym.

3. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię i ręka spoczywają na podłożu w pozycji po-
średniej, kciuk jest przywiedziony, stabilizacja nachwytem nadgarstka i palców II-V.

mięśni odwodzących
kciuk
284
Ruch: samodzielne odwodzenie kciuka w pełnym zakresie ruchu. Zbaczanie kciuka

w kierunku grzbietu ręki świa dczy o przewadze m . odwodziciela długiego, a w kierunku
dłoni o przewadze m. odwodziciela krótkiego kciuka.

Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając palec na bocznym brzegu paliczka bliższego
kciuka przy testowaniu m. odwodziciela krótkiego, a na I k. śródręcza przy testowaniu
m. odwodziciela długiego kciuka.
2. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię w pozycji nawrócenia spoczywa na pod-
łożu,kciuk przywiedziony do II k. śródręcza, stabilizacja nachwytem nadgarstka i pal-
ców Il-V.
Ruch: samodzielne odwodzenie kciuka w pełnym zakresie ruchu.
l. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię w pozycji pośredniej spoczywa na podłożu.
Przy próbie wykonania ruchu odwodzenia skurcz m. odwodziciela długiego kciuka

wyczuwa się u podstawy I k. śródręcza po stronie promieniowej tuż za ścięgnem m. pro-
stownika krótkiego kciuka . Skurcz m. odwodziciela krótkiego kciuka wyczuwa się na
kłębie kciuka po stronie promieniowej m. zginacza krótkiego kciuka.
MIĘŚNIE PRZYWODZĄCE KCIUK W STAWIE NADGARSTKOWO -ŚRÓDRĘCZNYM
mięsień prostownik długi kciuka (ryc. 262b, s. 241)

mięsień przywodziciel kciuka (ryc. 330b, s. 280)
Odpowiada za ruch przywodzenia kciuka w stawie nadgarstkowa-śródręcznym i prze-
ciwstawiania pozostałym palcom.
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Kość główkowata, dłoniowa powierzchnia III k. śródręcza.
PRZYCZEP KOŃCOWY Trzeszczka łokciowa, podstawa paliczka bliższego kciuka.

mi.ęsień przeciwstawiacz kciuka (ryc. 330a, s. 280)
Odpowiada za przywodzenie kciuka w stawie nadgarstkowa-śródręcznym.
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Kość czworoboczna większa, troczek zginaczy.

PRZYCZEP KOŃCOWY Brzeg promieniowy I k. śródręcza.

3. Pozycja wyjściowa: siad, ramię odwiedzione, przedramię zgięte w stawie łokciowym
spoczywa na głowie pacjenta, ręka znajduje się poza głową. Kciuk odwiedziony, sta-
bilizacja nadgarstka i palców II-V, które podczas badania są wyprostowane.
Ruch: samodzielne przywodzenie kciuka w pełnym zakresie ruchu.
285

mięśni przywodzą
cych kciuk w stawie
nadgarstkowa-
-śródręcznym
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając pałce na przyśrodkowej powierzchni kciuka

w okolicy stawu śródręczno-paliczkowego.
2. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię w pozycji nawrócenia na podłożu, kciuk znajduje
się w odwiedzeniu i spoczywa na dłoni badającego, stabilizacja nachwytem palców II-V
Ruch: samodzielne przywodzenie kciuka w pełnym zakresie ruchu przez przesunięcie

go po dłoni badającego.
1. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię i ręka w odwróceniu spoczywają na podłożu,
kciuk jest odwiedziony. Skurcz mięśni wyczuwa się po stronie dłoniowej ręki między
I i II k. śródręcza.
MIĘŚNIE PRZECIWSTAWIAJĄCE KCIUK POZOSTAŁYM PALCOM RĘKI
mięsień zginacz długi kciuka (ryc. 258d, s. 237)

mięsień przywodziciel kciuka (ryc. 330b, s. 280)
mięsień przeciwstawiacz kciuka (ryc. 330a, s. 280)
PRZYCZEPY Opisane wyżej (s. 238, 280 i 284) .

3. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię w pozycji nawrócenia spoczywa na podłożu,
286
Ryc. 335. Ocena

sily mi ęś ni
przeciwsta-
wiających
kciuk
pozostalym
palcom ręki
rękapoza podłożem. Palce wyprostowane i przywiedzione, stabilizacja podchwytem

nadgarstka, nachwytem palców II-V.
Ruch: samodzielne zbliżanie opuszki wyprostowanego w stawie międzypaliczkowym
kciuka do opuszki V palca.
Opór: przeciwdziała się ruchowi, przykładając opór na przednio-przyśrodkowej po-
wierzchni podstawy paliczka bliższego kciuka.
2. Pozycja wyjściowa: siad, ramię oparte na podłożu, przedramię zgięte pod kątem
prostym w pozycji pośredniej, palce II-V lekko zgięte w stawach śródręczno-paliczko
wych, wyprostowane w stawach międzypaliczkowych. Kciuk odwiedziony, stabilizacja
nadgarstka.
Ruch: samodzielne zbliżanie opuszki wyprostowanego w stawie międzypaliczkowym
kciuka do opuszki V palca.
l. Pozycja wyjściowa: siad, przedramię i ręka w pozycji odwrócenia spoczywają na pod-
łożu. Stabilizacja nachwytem wyprostowanych palców II-V.
Przy próbie wykonania ruchu przeciwstawiania kciuka skurcz mięśni wyczuwalny jest
u podstawy paliczka bliższego kciuka lub w okolicy kłębu kciuka.
1 . Podstawy anatomiczne 288
2. Wywiad 288
289
4. Ocena wzrokowa Ol:llall:i1:111Cr.v:1 -a:.;1:1111u:1zn:111D11lfD:u '3EKX1CMZ11R1~f:!l:CI~ 292
4.1. Ocena w płaszczyźn ie czołowej ""llllml;l:DnDal#.l!CD:llif,'llXllZll:oEI 292
4.2. Ocena w płaszczyźnie strzałkowej 293
4.3. Oeema w płaszczyźnie poprzecznej "D:IC~CD;il~G:l<Jcr:;QP'flllDDCDlEl:>:IR~llDJ '1DJIUICICEI 294
5. Pomiar ustawienia mie<!lmicy 294
5.1. Pomiar w płaszczyźnie strzałkowej 294
5.2. Pomiar w !'Jłaszczyźnie czołowej 294
5.3. Pomiar w płaszczyźn ie poprzecznej 294
6. Badar;iie palpacyjne 295
7. Ocelila czynnościowa stawów krzyźow0-bibdr0wych 305
8. Diagnostyka różnicującm pochodzenie bólu 30S
288
Obręcz biodrowa w pozycji pionowej jest zawieszona na obu kościach udowych.
Tworzą ją dwie kości miedniczne i kość krzyżowa. Kość krzyżowa, wklinowana między
obie kości biodrowe, stanowi podstawę kręgosłupa. Powierzchnie stawowe stawów
krzyżowo-biodrowych są nierówne i nie pokrywają się ze sobą . Ich ruchomość jest
niewielka. Możliwy jest nieznaczny ruch bierny w kierunku od góry ku dołowi, którego
zakres ograniczony jest m.in. zawieszeniem kości krzyżowej, oraz ruch wahadłowy
kości krzyżowej wokół osi czołowej, przebiegającej na wysokości kręgu 52 • Ruch wa-
hadłowy kości krzyżowej, w którym podstawa kości krzyżowej przemieszcza się ku
przodowi, a jej wierzchołek ku tyłowi, nazywamy nutacją. Ruch w przeciwnym kie-
runku, tzn. gdy podstawa kości krzyżowej przemieszcza się ku tyłowi, a jej wierzchołek
ku przodowi, nazywamy kontrnutacją.
2.WYWIAD
• w okolicy k. krzyżowej
i stawu krzyżowo-biodrowego i/lub promieniujący po stronie
tylno-zewnętrznejpowierzchni uda i podudzia, nasilający się w pozycji stojącej, w czasie
skłonu tułowia w przód lub do tyłu, w leżeniu przodem oraz w czasie chodu, naj-
dotkliwiej odczuwalny wieczorem
INTERPRETACJA Wskazuje na podrażnienie więzadła krzyżowo-biodrowego.
• promieniujący wzdłuż tylnej powierzchni kd poprzez piętę, podeszwową powierzch- .

nię stopy do III i IV palca, odczuwany szczególnie w pozycji siedzącej, podczas
zakładania jednej kd na drugą, w czasie chodu oraz w pozycji stojącej lub tylko silny
ból pięty w czasie obciążania kd, silne napięcie mm. kulszowa-goleniowych i pod-
udzia, odczuwane szczególnie pod kolanem, oraz zginaczy podeszwowych stopy
INTERPRETACJA Wskazuje na podrażnienie więzadła krzyżowo-guzowego.
• w okolicy przejścia lędźwiowo-krzyżowego i/lub w okolicy lęd źwiowej kręgosłupa
INTERPRETACJA Wskazuje na podrażnienie więzadła biodrowo-lędźwiowego.
• w okolicy k. ogonowej i k. krzyżowej
INTERPRETACJA Wskazuje na podrażnienie więzadła krzyżowo-kolcowego.
• tylko w okolicy k. krzyżowej
INTERPRETACJA Wskazuje na podrażnienie więzadeł międzykolcowych i nadkolcowych

k. krzyżowej.
• tylko w okolicy k. ogonowej, nasilający się w czasie siedzenia, l eżenia, chodzenia

i stania oraz w czasie wypróżniania
INTERPRETACJA Wskazuje na podrażnienie więzadła krzyżowo-guzicznego.
• w okolicy k. krzyżowej i krętarza większego k. udowej lub promieniujący wzdłuż

nerwu kulszowego
INTERPRETACJA Wskazuje na podrażnieniem. gruszkowatego.
WYWIAD
289
• w okolicy górnego kąta k. krzyżowej, pośladków i w okolicy krętarza większego

k. udowej
INTERPRETACJA Wskazuje na podrażnienie mm. pośladkowych .
• po stronie bocznej stawu biodrowego

INTERPRETACJA Wskazuje na podrażnieniem . naprężacza powięzi szerokiej .
• w pachwinie, promieniujący na przyśrodkową powierzchnię uda, nasilający się
w czasie napinania mm. brzucha oraz w pozycji stojącej i w czasie ruchów kd. w sta-
wie biodrowym
INTERPRETACJA Wskazuje na neuropatię nerwu biodrowo-pachwinowego.
• zaburzenie czucia na bocznej powierzchni uda w postaci palenia, drętwienia, pieczenia
i/lub ból w czasie stania i chodzenia oraz zmniejszenie dolegliwości bólowych w le-
żeniu tyłem z kd zgiętą w stawie biodrowym
INTERPRETACJA Wskazuje na usidlenie nerwu udowego skórnego bocznego.

• w okolicy pachwiny i przyśrodkowej powierzchni uda, nasilający się w czasie ruchu
w stawie biodrowym z jednoczesnym osłabieniem mm. przywodzicieli uda
INTERPRETACJA Wskazuje na neuropatię nerwu zasłonowego.
• głęboki na tylnej stronie stawu biodrowego

INTERPRETACJA Wskazuje na zapalenie kaletek maziowych m. pośladkowego wielkiego.
• występujący tylko w określonym położeniu kd, najczęściej w przywiedzeniu i maksy-
malnej rotacji zewnętrznej lub w czasie skrzyżowania kkd przez dłuższy czas
INTERPRETACJA Wskazuje na zapalenie kaletki biodrowo-łonowej.

szczyty grzebieni kości biodrowych
WYSZUKIWANIE PUNKTóW Badający układa dłonie nad miednicą i od góry, rozsuwając tkanki
miękkie, odszukuje po obu stronach szczyty grzebieni kk. biodrowych (ryc. 336) .
kolce biodrowe tylne górne

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem lub stanie tyłem do badającego.
WYSZUKIWANIEPUNKTóW Badający układaopuszki kciuków tuż poniżej dołków Wenus. Zagłę

bienia te znajdują się bezpośrednio nad wypukłością pośladków. Następnie przesuwa
kciuki nieco ku górze do momentu oparcia ich o szczyty kolców haczykowato zagiętych
ku dołowi (ryc. 337).
kolce biodrowe przednie górne

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem lub stanie przodem do badającego.
WYSZUKIWANIE PUNKTóW Badający układa opuszki kciuków powyżej końca bruzdy pachwi-
290
Ryc. 336. Wyszukiwanie szczytu Ryc. 337. Wyszukiwanie kolców

grzebieni kości biodrowych biodrowych tylnych górnych
Ryc. 338. Wyszukiwanie kolców biodrowych

~--""'---""-"-__J przednich górnych
nowej. Następnie przesuwa kciuki nieco ku górze do momentu oparcia ich o szczyty
kolców haczykowato zagiętych ku dołowi (ryc. 338).
guzy kulszowe
Sposób 1
opuszki kciuków na bruzdach pośladkowych. Następ
nie przesuwa kciuki nieco ku górze do momentu oparcia ich o guzy kulszowe (ryc. 339).
Sposób 2
bokiem na kończynie nietestowanej. Badana kd zgięta w stawie
biodrowym i kolanowym.
WYSZUKIWANIE PUNKTów Badający, stojąc z tyłu pacjenta, układa opuszkę kciuka w obrębie
pośladka tuż nad bruzdą pośladkową i przesuwa kciuk ku górze do momentu oparcia
o guz kulszowy.
kość krzyżowa
WYSZUKIWANIE PUNKTów Badający oznacza dermografem położenie kolców biodrowych tyl-

nych górnych i łączy je linią ze szczytem szpary pośladkowej. Zaznacza w ten sposób
291
Ryc. 339. Wyszukiwanie guzów kulszowych Ryc. 340. Wyszukiwanie grzebienia

krzyżowego pośrodkowego
Ryc. 341. Wyszukiwanie rożków krzyżowych Ryc. 342. Wyszukiwanie kości guzicznej
trójkątną powierzchnię określaną jako trójkąt krzyżowy. Trójkąt ten wykreśla położenie
k. krzyżowej.
grzebień krzyżowy pośrodkowy

opuszki palców na k. krzyżowej w linii pośrodkowej
ciałapacjenta (ryc. 340). Grzebień krzyżowy pośrodkowy wyczuwalny jest jako po-
dłużne uwypuklenie w czasie przesuwania opuszek palców na boki.
rożki krzyżowe

WYSZUKIWANIE PUNKTÓW Badający układa
opuszki palców na dolnym odcinku grzebienia krzy-
żowego pośrodkowego i przesuwa je w kierunku doino-bocznym (ryc. 341). Rożki krzy-
żowe utworzone przez wyrostki stawowe dolne kręgu 55 wyczuwalne są jako małe guzki.
kość guziczna
WYSZUKIWANIE PUNKTÓW Badający układa opuszki palców na grzebieniu krzyżowym pośrod
kowym i przesuwając je w dół, wyszukuje koniec k. guzicznej (ryc. 342).
292
wi---,----r-y= :;;;;...--7--, Ryc. 343. Wyszukiwanie

spojenia łonowego (a)
i guzków łonowych (b)
spojenie łonowe i guzki łonowe
WYSZUKIWANIE PUNKTów Badający układa brzeg łokciowy ręki na brzuchu poniżej pępka
i przesuwa go w dół wzdłuż kresy białej ciała do momentu oparcia ręki o spojenie ło
nowe (ryc. 343a). Następnie układa opuszki palców na spojeniu łonowym w linii po-
środkowej ciała i przesuwa je około 2-3 cm kolejno w lewą i prawą stronę, wyczuwając
guzki łonowe (ryc. 343b).
4. OCENA WZROKOWA
POZYCJA WYJśc1owA Stanie przodem lub tyłem do badającego.
Ocena z przodu dotyczy:

- położenia kolców biodrowych przednich górnych,
- położenia szczytów grzebieni kości biodrowych,
- symetrii ukształtowania trójkąta utworzonego przez
kolce biodrowe przednie górne i pępek.
Ocena z tyłu dotyczy:
- położenia kolców biodrowych tylnych górnych,
Ryc. 344. Ocena wzrokowa położenia
mi ednicy· z przodu - symetrii zarysu trójkąta krzyżowego,
- czworoboku Michaelisa (utworzonego przez kolce

biodrowe tylne górne, wyrostek kolczysty kręgu L.1
oraz początek szpary pośladkowej),
- położenia szpary pośladkowej w stosunku do prze-
biegu linii zrównoważenia ciała.
W warunkach prawidłowych wszystkie oce-

INTERPRETACJA
niane punkty położone są symetrycznie, podstawa trój-

kąta krzyżowego położona jest poziomo, a boki mają
Ryc. 345. Ocena wzrokowa ustawienia jednakową długość, czworobok Michaelisa jest syme-
miednicy z tyłu tryczny, a linia zrównoważenia przebiega przez szparę
293
pośladkową . Przemieszczenie szpary pośladkowej względem linii zrównoważenia

w płaszczyźnie czołowej
przy symetrycznym położeniu punktów kostnych może wska-
zywać na miednicę wyboczoną. Asymetryczne położenie ocenianych punktów kostnych
może natomiast wskazywać na miednicę skośną lub skręconą.
miednica skośna
Jest to zmiana położenia miednicy polegająca na jednostronnym jej obniżeniu i asyme-

trycznym położeniu wszystkich analizowanych punktów. Po stronie wyżej uniesionej
połowy miednica jest wyboczona, szpara pośladkowa przebiega skośnie w stronę niżej
położonych kolców biodrowych. Istotnym wskaźnikiem skośnego ustawienia miednicy;
w czasie oceny wzrokowej, jest niższe położenie całego grzebienia k. biodrowej. Skośne
ustawienie miednicy może wskazywać na skrót kd., ograniczenia zakresu ruchu stawu
biodrowego oraz na przykurcze mięśniowo-więzadłowa-torebkowe.
miednica skręcona
Jest to zmiana położenia miednicy polegająca na jednoczesnej asymetrii położenia kol-

ców biodrowych przednich górnych i tylnych górnych, tylko kolców biodrowych przed-
nich górnych lub tylko tylnych górnych. Ze zmianami tymi współwystępują: asymetria
grzebieni kk. biodrowych, kątowe zagięcie górnego końca szpary pośladkowej w stronę
niżej położonego kolca biodrowego tylnego górnego.
różnicowanie asymetrii miednicy

W przypadku asymetrii położenia ocenianych punktów kostnych, badający podkłada
klin pod piętę kd po niżej położonej stronie miednicy do momentu wyrównania po-
ziomu miednicy. Wyrównanie miednicy z równoczesną korekcją postawy ciała w płasz
czyźnie czołowej może wskazywać na skośne ustawienie miednicy. Brak korekcji
postawy ciała w płaszczyźnie czołowej lub jej pogorszenie, mimo wyrównania poziomu
miednicy, może wskazywać na skręcenie miednicy.

Ocena z boku dotyczy:

- ukształtowania ściany mięśni brzucha
W warunkach prawidłowych brzuch nie wy-
INTERPRETACJA
staje przed ścianę klatki piersiowej.

- położenia k. krzyżowej i ukształtowania lordozy
lędźwiowe j (ryc 346)
W warunkach prawidłowych kifoza krzyżowa

INTERPRETACJA
i lordoza lędźwiowa są łagodnie zaznaczone. Zmiana ich

wielkości może wskazywać na zaburzenie kąta przodo-
Ryc. 346. Ocena wzrokowa
pochylenia miednicy. ustawienia miednicy z boku
OCENA WZROKOWA
294
4.3. OCENA W PŁASZCZYŹNIE POPRZECZNEJ
wzajemne położenie obręczy biodrowej, barkowej i stóp

POZYCJA WYJśc1owA Stanie tyłem lub przodem do badającego.
W warunkach prawidłowych obręcz barkowa usytuowana jest nad obręczą

INTERPRETACJA
biodrową i nad stopami. Zmiana ustawienia miednicy w stosunku do obręczy barkowej

i stóp może wskazywać na ograniczenia zakresu ruchu stawu biodrowego lub na przy-
kurcze mięśniowo-więzadłowo-torebkowe.
5. POMIAR USTAWIENIA MIEDNICY

5.1. POMIAR W PŁASZCZYŹNIE STRZAŁKOWEJ
pomiar kąta przodopochylenia miednicy

inklinometrem miednicznym
Jedno ramię kątomierza przykłada się do górnego

sPosóB POMIARU
brzegu spojenia łonowego pacjenta, drugie do środka linii łączącej

kolce biodrowe tylne górne (ryc. 34 7). Pion rzutowany ze środka
kątomierza wskazuje wartość kątową przodopochylenia miednicy.
W warunkach prawidłowych miednica w płaszczyźnie

INTERPRETACJA
strzałkowej pochylona jest ku przodowi. Pochylenie to nosi nazwę

Ryc. 347. Pomiar kąta przodopochylenia miednicy i wartość kąta wynosi u mężczyzn 31 °,
przodopochylenia miednicy u kobiet 28° (± 4°).
5.2. POMIAR W PŁASZCZYŹNIE CZOŁOWEJ
pomiar poziomicą z wmontowanym kątomierzem i pionem

sPosóB POMIARU Poziomicę przykłada się do szczytów grzebieni talerzy biodrowych pa-
cjenta. Pion rzutowany ze środka kątomi erza wskazuje wartość kątową skośnego usta-
wienia miednicy.
W warunkach prawidłowych poziomica wskazuje na poziome ustawienie
INTERPRETACJA
miednicy, a pion rzutowany jest prostopadle w dół. Inne wskazanie poziomicy i pionu
może świadczyć o miednicy skośnej lub skręconej.
5.3. POMIAR W PŁASZCZYŹNIE POPRZECZNEJ
metoda fotogrametryczna
sPosóB POMIARU Badający rejestruje położenie miednicy zestawem projekcyj no-odbior-

czym, wykorzystującym zjawisko mory projekcyjnej.
POMIAR USTAWIENIA MIEDNICY
295
INTERPRETACJA W warurikach prawidłowych kąt skręcenia miednicy wynosi 0°. Zmiana

wartości kąta wskazuje na zaburzenie jej ustawienia.
SPOSÓB BADANIA Badający układaopuszki palców
na powierzchni pośladkowej miednicy i deli-
katnie rozciąga skórę (ryc. 348).
W warunkach prawidłowych skóra
INTERPRETACJA
jest sucha, nie jest nadwrażliwa na dotyk.

Objawem podrażnienia skóry są podwyż
szona ciepłota, sprężysty opór i/lub skórne
strefy o nadmiernej bolesności.
Ryc. 348. Badanie palpacyjne skóry
BADANIE PALPACYJNE TKANKI ŁĄCZNEJ

PODSKÓRNEJ
sposóB BADANIA Badający układana powierzchni
pośladkowej miednicy opuszki obu kciuków
lub palców wskazujących i wykonuje kolejno
ruch rozciągania i ściskania skóry (ryc. 349).
INTERPRETACJA
danie jest bezbolesne. Zmiany w obrębie

tkanki łącznej podskórnej wyczuwalne są
przez zmianę jej napięcia i sprężystości. Ryc. 349. Badanie palpacyjne tkanki łączn ej
podskórnej
BADANIE PALPACYJNE POWIĘZI GŁĘBOKIEJ -

POWIĘZI POŚLADKOWEJ
SPOSÓB BADANIA Badającystoi z boku po stronie
badanej powięzi. Jedną ręką stabilizuje odci-
nek piersiowo-lędźwiowy kręgosłupa, drugą
kładzie na pośladki i przesuwa ją w różnych
kierunkach (ryc. 350).
W warunkach prawidłowych tkan-
INTERPRETACJA
ki przemieszczane są swobodnie i bezboleśnie.

Podrażnienie powięzi objawia się bólem
Ryc. 350. Badanie palpacyjne powi ęzi
i ograniczeniem przesuwalności tkanek. pośladkowej
BADANIE PALPACYJNE
296
mięsień naprężacz powięzi szerokiej

SPOSÓB BADANIA Badający układa

opuszki palców
na bocznej powierzchni uda i delikatnie uciska
(ryc. 351).
INTERPRETACJA
jest bezbolesne, a badający nie wyczuwa zgrubień

włókien mi ęśniowych i lokalnego wzmożonego
napięcia mięśnia. Objawem podrażnienia jest
skrócenie długości mięśnia i/lub ból po zewnętrz
Ryc. 351. Badanie palpacyjne mięśnia
nej stronie kd. Punkty spustowe umiejscowione
naprężacza powięzi szerokiej są na bocznej powierzchni talerza k. biodrowej
poniżej jej grzebienia.
Test długości
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kd niebadana zgięta, stopa oparta na podłożu po stronie
kostki zewnętrznej kd badanej.
wykonuje ruch przywodzenia uda w stawie biodrowym wy-
prostowanej kd pacjenta (ryc. 352).
W warunkach prawidłowych zakres ruchu przywodzenia uda w stawie bio-
INTERPRETACJA
drowym powinien być taki sam po lewej i prawej stronie. Mniejszy zakres ruchu
po jednej stronie może wskazywać na skrócenie długości mięśnia.
Testy oporu
Sposób 1
sposóB BADANIA Pacjent utrzymuje kd zgiętą w stawie biodrowym i kolanowym przez 20 s.
f'
Ryc. 352. Test długości mięśnia naprężacza Ryc. 353. Test oporu mięśnia naprężacza
powięzi szerokiej powięzi szerokiej - sposób 2
BADANIE PALPACYJNE
297
W warunkach prawidłowych położenie miednicy nie zmienia się. Przesunię

INTERPRETACJA
cie miednicy lub pochylenie tułowia w bok w kierunku kd obciążonej może wskazywać
na osłabienie mięśnia.
Sposób 2
POlYCJA WYJśc1owA Leżenie na boku nietestowanym, kd testowana wyprostowana w stawie
kolanowym, zgiętaw stawie biodrowym pod kątem około 45° oraz w lekkiej rotacji
wewnętrznej. Stabilizacja miednicy.
sPosóB BADANIA Badający przeciwdziałaruchowi odwodzenia kd w stawie biodrowym ręką
ułożoną na bocznej powierzchni kolana (ryc. 353).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych siła mięśnia po obu stronach jest jednakowa.
mięsień gruszkowaty
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem, podudzie zgięte do kąta około 90°, udo skręcone do
wewnątrz.
sPosóB BADANIA Badający układaopuszki palców na dolnym brzegu mięśnia, tj. na linii łą
czącej kolec biodrowy tylny górny z k. guziczną, i delikatnie uciska (ryc. 354).
W warunkach prawidłowych mię
INTERPRETACJA
sień jest niebolesny i niewrażliwy na dotyk.

Objawem podrażnienia jest skrócenie dłu
gości mięśnia i/lub ból oraz wzrost napięcia
mięśnia. Punkt spustowy umiejscowiony jest
na przyśrodkowej powierzchni krętarza więk
szego k. udowej.
Test długości
przodem, kkd zgięte
w stawach kolanowych do kąta 90°. Ryc. 354. Badanie palpacyjne mięśnia
gruszkowatego
sPosóB BADANIAPacjent wykonuje ruch rotacji
wewnętrznej obu ud w stawach biodrowych.
Zwraca się uwagę na symetrię zakresu ruchu
i jego wielkość (ryc. 355).
Przy prawidłowej długości mięś
INTERPRETACJA
nia kąt
zawarty między podudziem a pod-
łożem jest symetryczny. W przypadku po-
drażnienia mięśnia kąt zawarty między
podłożem a podudziem będzie większy po
stronie podrażnionej na skutek ogranicze-
nia rotacji wewnętrznej uda w stawie bio- Ryc. 355. Test długości mięśnia
drowym. gruszkowatego
BADANIE PALPACYJNE
298
mięsień pośladkowy wielki

sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców na
pośladku i delikatnie uciska.
INTERPRETACJAW warunkach prawidłowych mięsień
jest niebolesny i niewrażliwy na dotyk. Objawem
podrażnienia jest osłabienie siły mięśnia i/lub ból
w okolicy górno-bocznej krawędzi k. krzyżowej
i pośladka . Punkt spustowy umiejscowiony jest
Ryc. 356. Badanie palpacyjne mięśnia w odległości palca w bok od rogu k. krzyżowej
pośladkowego wielki ego (ryc. 356) .
Test oporu
Sposób 1
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem, podudzie zgięte.
Pacjent wykonuje ruch wyprostu

sposóB BADANIA
w stawie biodrowym przeciwko oporowi dłoni

badającego położonej na tylnej powierzchni uda
(ryc. 357a).
INTERPRETACJA siła mięś
nia po obu stronach jest jednakowa.
Sposób 2
POZYCJA WYJśc1owA Leżenieprzodem na krawędzi le-
żanki, kd badana, zgięta w stawie kolanowym do
kąta 90°, poza krawędzią leżanki.
Pacjent unosi kolano na wysokość
sPosóB BADANIA
10-15 cm nad poziom leżanki i wytrzymuje przez

8-10 s (ryc. 357b).
W warunkach prawidłowych pacjent
INTERPRETACJA
b
jest w stanie utrzymać uniesione udo przez
Ryc. 357. Test oporu mięśnia
pośladkowego wielkiego: 8-10 s. Krótszy czas może wskazywać na osła
a - sposób 1, b - sposób 2 bienie siły mięśnia.
mięsień pośladkowy średni

sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców na tylno-bocznej powierzchni pośladka
i delikatnie uciska.
Objawem podrażnienia
jest osłabienie siły mięśnia i/lub ból pośladka po stronie tylno-
BADANIE PALPACYJNE
299
Ryc. 358. Badanie palpacyjne mięśnia Ryc. 359. Test oporu mięśnia pośladkowego
pośladkowego średniego średniego
-bocznej talerza k. biodrowej. Punkt spustowy umiejscowiony jest w odległości około

5 cm w dół od grzebienia k. biodrowej oraz około 3 cm w bok od szpary pośladkowej
(ryc. 358).
Test oporu
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie na boku niebadanym, kd badana zgięta w stawie kolanowym
do kąta 90° oraz w lekkim zgięciu w stawie biodrowym.
sPosóB BADANIA Pacjent w tej pozycji odwodzi kd w stawie biodrowym do kąta 30-45° i ma
utrzymać tę pozycję przez 8-10 s.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych pacjent jest w stanie utrzymać uniesione udo
przez 8-10 s. Krótszy czas może wskazywać na osłabienie siły mięśnia.
mięsień pośladkowy mały

sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców na bocznej powierzchni pośladka i deli-
katnie uciska (ryc. 360).
INTERPRETACJA
Objawem podrażnienia jest osłabienie siły mięśnia i/lub ból tylnej powierzchni uda
Ryc. 360. Badanie palpacyjne

mięśnia pośladkowego małego '-=-~~~-'---===-"-=--'-"~=-'--::.......~
BADANIE PALPACYJNE
300
i/lub podudzia. Punkt spustowy umiejscowiony jest

na bocznej powierzchni pośladka.
Test oporu
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem lub siad z podudziami
zwieszonymi.
Pacjent wykonuje rotację uda do wewnątrz
sPosóBBADANIA
przeciwko oporowi ręki badającego ułożonej nad
kostką boczną podudzia (ryc. 361) .
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych siła mięśnia

po obu stronach jest jednakowa.
Test Trendelenburga - ocena wydolności siłowej
mięśnia pośladkowego średniego i małego
POZYCJA WYJśc1owA Stanie na jednej nodze tyłem do bada-
jącego.
Ryc. 361. Test oporu mięśnia
sPosóB BADANIA Badający obserwuje ustawienie miednicy.
pośladkowego małego
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych miednica usta-
wiona jest poziomo. Na niewydolność mięśni wskazuje opadanie miednicy po stronie
nieobciążonej kd
mięśnie przywodzące udo

sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców na bliższej przyśrodkowej powierzchni

uda i delikatnie uciska (ryc. 362).
INTERPRETACJA
Objawem podrażnienia jest skrócenie długości mm. przywodzicieli krótkich oraz
osłabienie siły m. przywodziciela długiego uda i/lub ból przyśrodkowej okolicy kolana .
Punkty spustowe umiejscowione są w okolicy k. łonowej, górnej i przyśrodkowej części
uda oraz kolana nad rzepką .
Test długości Patricka

POZYCJAWYJśc1owA Leżenie tyłem, kd. niebadana wyprostowana, kd badana zgięta w stawie
biodrowym i kolanowym w taki sposób, że kostka zewnętrzna podudzia leży nad
rzepką wyprostowanej kończyny niebadanej.
sPosóa BADANIA Badający jedną ręką stabilizuje miednicę, drugą, przez nacisk na kolano
w kierunku podłoża, odwodzi zgiętą kd Badanie prowadzi się porównawczo na obu
kończynach (ryc. 363).
W warunkach prawidłowych w czasie odwiedzenia uda kolano zgiętej kd
INTERPRETACJA
dotyka podłoża . Na ograniczenie ruchomości odwodzenia uda lub wzrost napięcia

mm. przywodzicieli wskazuje kolano uniesione nad podłoże. w czasie gdy przy ogra-
niczonym odwodzeniu badający próbuje zwiększyć zakres, pacjent odczuwa ból.
BADANIE PALPACYJNE
301
Ryc. 362. Badanie palpacyjne mięśni Ryc. 363. Test Patricka

przywodzących udo
Ryc. 364. Test oporu mięśni Ryc. 365. Badanie palpacyjne mięś nia
przywodzących udo biodrowo-l ędźwiowego
Test oporu
na boku na kd badanej. Badana kd. jest wyprostowana, nieba-
dana w odwiedzeniu, podtrzymywana przez badającego (ryc. 364).
sPosóB BADANIA Pacjent wykonuje ruch przywodzenia kd przeciwko oporowi ręki bada-
jącego, ułożonej na stronie przyśrodkowej uda.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych siła mięśni po obu stronach jest jednakowa.
mięsień biodrowo-lędźwiowy
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kd po stronie badanej zgięta, stopa oparta na podłożu.
sPosóB BADANIA Badający układaopuszki palców w okolicy krętarza mniejszego k. udowej

pod więzadłem pachwinowym i delikatnie uciska (ryc. 365).
INTERPRETACJA
Objawem podrażnienia jest skrócenie długości mięśnia i/lub ból. Punkt spustowy nie
występuje.
Test długości Thomasa

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem. Badający maksymalnie zgina kd niebadaną pacjenta
w stawie biodrowym i kolanowym (ryc. 366).
BADANIE PALPACYJNE
302
sPosóB BADANIA Badający ocenia położenie drugiej kd

W warunkach prawidłowych kd badana
INTERPRETACJA
pozostaje na stole wyprostowana. Przykurcz mięś

nia objawia się zgięciowym ułożeniem kończyny
w stawie biodrowym i kolanowym.
BADANIE PALPACYJNE WIĘZADEŁ MIEDNICY
więzadło biodrowo-lędźwiowe (ryc. 367)

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem w poprzek leżanki.
sPosóB BADANIA Badający układa opuszkę

kciuka w prze-
Ryc. 366. Test Thomasa
strzeni między wyrostkiem kolczystym kręgu L.1
a grzebieniem k. biodrowej i uciska (ryc. 368).
W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Na
INTERPRETACJA podrażnienie wska-
zuje ból w czasie ucisku.
więzadło biodrowo-lędźwiowe
,~ir"ll.~-- więzadło
krzyżowo- guzowe
Ryc. 368. Badanie palpacyjne

Ryc. 367. Więzadła miednicy więzadła biodrowo-l ędźw iowego
Test napięcia

stoi z boku pacjenta, ugina jego przeciwną kd. w stawie biodro-
wym do kąta 90° i zgina w stawie kolanowym. W tej pozycji wymusza przywodzenie
uda z równoczesnym uciskiem wzdłuż jego długiej osi (ryc. 369).
zuje ból w czasie napięcia.
BADANIE PALPACYJNE
303
Ryc. 369. Test napięcia więzadła Ryc. 370. Badanie palpacyjne więzadła
biodrowo-lędźwiowego krzyżowo-biodrowego
Ryc. 371. Test napięcia więzadła Ryc. 372. Badanie palpacyjne więzadła
krzyżowo-biodrowego krzyżowo-guzowego
więzadło krzyżowo-biodrowe (ryc. 367)

sPosóB BADANIA Badający układa opuszkę kciuka w przestrzeni między k. krzyżową

a k. biodrową i uciska (ryc. 370).
zuje ból w czasie ucisku.
Test napięcia

zgina badaną kd pacjenta w stawie biodrowym i kolanowym
powyżej kąta 90°, przywodząc kolano do przeciwległego barku. W tej pozycji wywołuje
nacisk poprzez kolano wzdłuż długiej osi uda. Celem prowadzonego nacisku jest roz-
warcie stawu krzyżowo-biodrowego (ryc. 371).
W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Na podrażnienie wska-
INTERPRETACJA
zuje ból w czasie napięcia więzadła.
więzadło krzyżowo-guzowe (ryc. 367)

BADANIE PALPACYJNE
304
sPosóB BADANIA Badający układa opuszkę kciuka

w przestrzeni między k. krzyżową a guzem kulszo-
wym i uciska (ryc. 372).
INTERPRETACJA
jest bezbolesne. Na podrażnienie wskazuje ból

w czasie ucisku.
Test napięcia
sPosóB BADANIA Badający wykonuje maksymalne zgię

Ryc. 373. Test napięcia więzadła
krzyżowo-guzowego cie kd pacjenta w stawie biodrowym i kolanowym,
kierując kolano do barku po tej samej stronie.
W tej pozycji wywołuje nacisk poprzez kolano
wzdłuż długiej osi uda (ryc. 373).

INTERPRETACJA

w czasie napięcia więzadła.
więzadła międzykolcowe i nadkolcowe

kości krzyżowej
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem w poprzek le-

żanki.
Ryc. 374. Badanie palpacyjne więzadeł
Badający układa opuszkę kciuka
sPosóB BADANIA
międzykolcowych i nadkolcowych
kości krzyżowej w przestrzeni między wyrostkami kolczystymi
k. krzyżowej i uciska (ryc. 374).
INTERPRETACJA

w czasie ucisku.
BADANIE PALPACYJNE KOŚCI KRZYŻOWEJ

opuszki palców jedno-
cześnie na k. krzyżowej i k. biodrowej (ryc. 375)
i ocenia wzajemne położenie:
Ryc. 375. Badanie palpacyjne - wyrostka stawowego górnego k. krzyżowej wzglę
kości krzyżowej
dem k. biodrowej,
- dolnego odcinka grzebienia krzyżowego bocznego względem k. biodrowej,
- górnego odcinka grzebienia krzyżowego pośrodkowego względem k. biodrowej .
W warunkach prawidłowych wszystkie punkty kostne k. krzyżowej położone
INTERPRETACJA
są symetrycznie w stosunku do długiej osi ciała oraz k. biodrowej. Na zmianę położenia

k. krzyżowej wskazują ich asymetria oraz przemieszczenie względem k. biodrowej.
BADANIE PALPACYJNE
305
Pochylenie k. krzyżowej względem k. biodrowej do przodu określane jest jako nutacja

k. krzyżowej, do tyłu - jako kontrnutacja.
7. OCENA CZYNNOŚCIOWA STAWÓW KRZYŻOWO-BIODROWYCH
Sposób 1
sPosóB BADANIA Badający opuszkami palców sprawdza stan napięcia mm. pośladkowych,
naprężacza powięzi szerokiej, kulszowa-goleniowych i przywodzicieli uda.
W warunkach prawidłowych napięcie spoczynkowe mięśni jest jednakowe
INTERPRETACJA
po obu stronach. Wyczuwalny wzrost napięcia mięśni i zgrubienia w obrębie ich ścię
gien mogą wskazywać na zaburzenie ruchomości w stawach krzyżowo-biodrowych.
Sposób 2
sPosóB BADANIA Badający wyszukuje dwa punkty. Pierwszy, układając opuszkę palca z boku
od długiej osi ciała w odległości około 3 oraz około 5 cm w dół od kolca biodrowego
tylnego górnego. Drugi, układając opuszkę palca z boku od długiej osi ciała w odleg-
łości około 1 cm od dolnego bieguna stawu krzyżowo-biodrowego. Następnie uciska.
W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Ból w czasie ucisku

INTERPRETACJA
tych punktów może wskazywać na zaburzenie ruchomości w stawach krzyżowo-bio

drowych.
testy sprężynowania
Sposób 1
sPoSóB BADANIA Badający układa opuszkępalca wskazującego jednej ręki w poprzek dłu
giej osi ciała na kolcu biodrowym tylnym górnym i na k. krzyżowej, a drugiej ręki na
dolnym końcu k. krzyżowej i wykonuje delikatny, sprężynujący ruch w kierunku
brzusznym.
W warunkach prawidłowych badający wyczuwa pod palcem wskazującym
INTERPRETACJA
ruch między k. krzyżową a kolcem biodrowym tylnym górnym. Brak tego ruchu może
wskazywać na zaburzenie ruchomości.
Sposób 2
sPosóe BADANIA Badający układa opuszkępalca wskazującego jednej ręki na kolcu bio-
drowym tylnym górnym i na k. krzyżowej, palce drugiej ręki podkłada pod kolec
biodrowy przedni górny po tej samej stronie miednicy i wykonuje sprężynujące ruchy
talerzem k. biodrowej w kierunku grzbietowym (ryc. 376).
OCENA CZYNNOŚCIOWA
306
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych badający
wyczuwa pod palcem wskazującym delikatny

ruch między k. krzyżową a kolcem biodrowym
tylnym górnym. Brak tego mchu może wskazywać
na zaburzenie ruchomości.
Sposób 3
SPOSÓB BADANIA Badający jedną ręką

zgina kd w sta-
Ryc. 376. Ocena czynnościowa stawu wie biodrowym i kolanowym, nieznacznie
krzyżowo-biodrowego - sposób 2 przywodząc udo, drugą podkłada pod staw krzy-
żowo-biodrowy. W tej pozycji poprzez kolano
wywiera sprężynujący ucisk wzdłuż długiej osi uda.
W warunkach prawidłowych badający wyczuwa pod palcem wskazującym

INTERPRETACJA
ruch między
tylnym brzegiem k. biodrowej a k. krzyżową. Brak tego ruchu może
wskazywać na ograniczenie ruchomości, natomiast twarde uderzenie w końcowej fazie
na nadmierną ruchomość.
test kolców
sPosóB BADANIA Badający kładzie opuszkę kciuka jednej ręki na kolcu biodrowym tylnym
górnym, a drugiej na tej samej wysokości na grzebieniu krzyżowym pośrodkowym.

Pacjent samodzielnie zgina kd po stronie badanej w stawie biodrowym i kolanowym
z równoczesnym wysuwaniem kolana w przód (ryc. 377).
W warunkach prawidłowych k. biodrowa opada po stronie badanej, a kolec
INTERPRETACJA
biodrowy tylny górny obniża się o 0,5-2 cm. Brak tego ruchu lub przemieszczenie kolca
biodrowego tylnego górnego ku górze może wskazywać na zablokowanie stawu krzy-
żowo-biodrowego.
Ryc. 377.
Test kolców
Ryc. 378. Objaw

wyprzedzania '---------""""--'-"-~
OCENA CZYNNOŚCIOWA
307
objaw wyprzedzania ·
POZYCJA WYJśc1owA Stanie tyłem lub siad okrakiem, stopy oparte na podłożu.
sPosóBBADANIA Badający układa opuszki kciuków na kolcach biodrowych tylnych górnych.

Pacjent wykonuje skłon tułowia w przód (ryc. 378).
W warunkach prawidłowych kolce biodrowe tylne górne w czasie badania
INTERPRETACJA
przemieszczają się
symetrycznie ku górze. Szybsze przemieszczanie się kolca biodro-
wego tylnego górnego wraz z k. krzyżową po jednej stronie (wyprzedzanie) może
wskazywać na zaburzenie ruchomości stawu po tej samej stronie.
objaw zmiennej długości kończyny dolnej Derbolowsky'ego

Badający obejmuje nachwytem podudzia tak, aby kciuki ułożone były pod
sPosóB BADANIA
szczytem kostek przyśrodkowych podudzi. Pacjent wykonuje przejście do siadu.

W czasie tego ruchu badający odciąża kd przez lekkie uniesienie ich ku górze (ryc. 379).
W warunkach prawidłowych w czasie badania kostki przyśrodkowe podudzi
INTERPRETACJA
znajdują się stale na jednakowym poziomie. Zróżnicowanie ich położenia może

wskazywać na skrót kończyny lub zaburzenie ruchomości w stawie krzyżowo-biodro
wym. Kończyna dolna jest rzeczywiście krótsza, jeżeli w pozycji wyjściowej i końcowej
różnica długości się utrzymuje. Na zaburzenie ruchomości stawu krzyżowo-biodro
wego może wskazywać zmiana położenia kostek przyśrodkowych w czasie badania.
Gdy kończyna prawa krótsza w pozycji wyjściowej staje się dłuższa w pozycji końcowej,
wskazuje to na zaburzenie ruchomości lewego stawu krzyżowo-biodrowego.
test Gaenslena
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem
na krawędzi leżanki w ten sposób, że oceniana kd swo-
bodnie zwisa poza leżanką. Kończyna dolna niebadana maksymalnie zgięta i ustabi-
lizowana przy klatce piersiowej (ryc. 380).
sPosóB BADANIA Badający biernie delikatne pogłębia przeprost kd. w stawie biodrowym.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Ból i/lub jego wyzwo-
Ryc. 379. Objaw Derbolowsky'ego Ryc. 380. Test Gaenslena

OCENA CZYNNOŚCIOWA
308
Ryc. 381. Test uciskowy kości biodrowej Ryc. 382. Objaw Mennella
lenie oraz nasilenie w czasie wykonywania przeprostu mogą wskazywać na zaburzenie

ruchomości w stawie.
test uciskowy kości biodrowej

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie na boku.
sPosós BADANIA Badający układa ręce na talerzu k. biodrowej i wywiera ucisk osiowy na
miednicę (ryc. 381).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Ból i/lub jego nasilenie
może wskazywać na zaburzenie ruchomości w stawie i/lub jego zapalenie.
objaw Mennella
stabilizuje k. krzyżową, a drugą ręką wykonuje bierny
przeprost kd. w stawie biodrowym (ryc. 382).
W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Ból i/lub jego wyzwo-
INTERPRETACJA
lenie oraz nasilenie mogą wskazywać na zaburzenie ruchomości w stawie i/lub jego
zapalenie.
8~ DIAGNOSTYKA RÓŻNICUJĄCA POCHODZENIE BÓLU
Sposób 1
sPosóBBADANIA Badający układa opuszkę

palca na dolnej gałęzi k. łonowej w miejscu przy-
czepu mm. przywodzicieli uda i wywiera ucisk (ryc. 383) .
INTERPRETACJA może wskazywać
na zablokowanie stawu krzyżowo-biodrowego.
Sposób 2 - test Laguerre'a

DIAGNOSTYKA RÓŻNICUJĄCA POCHODZENIE BÓLU
309
Ryc. 383. Diagnostyka różnicująca pochodzenie Ryc. 384. Diagnostyka różnicująca

bólu - sposób 1 pochodzenie bólu - sposób 2
Pacjent zgina kd w stawie biodrowym i kolanowym do

sPosóB BADANIA kąta około 90°,
odwodzi i silnie rotuje ją na zewnątrz (ryc. 384).
W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Ból może wskazywać
INTERPRETACJA
na zmiany zwyrodnieniowe, dysplazję stawu biodrowego lub przykurcz m. biodrowo-

-lędźwiowego, natomiast zlokalizowany na poziomie stawu krzyżowo-biodrowego -
na proces chorobowy w tym stawie.
Sposób 3 - trójfazowy test przeprostu

Ryc. 385. Trójfazowy test przeprostu:

a - faza I
!llillilil.illfll!l~l!r""""'~~.._.-.....,....,.,...--:=1 b - faza II
~~~--~--~~-----~c c - faza III
310

obejmuje podchwytem udo pacjenta i wykonuje przeprost w sta-
wie biodrowym (ryc. 385):
faza I - badający drugą ręk::i stabilizuje miednicę,
faza II - badający drugą ręką ułożoną na kości równolegle do stawu krzyżowo-bio-
drowego stabilizuje k. krzyżową,
faza III - badający nadgarstkiem stabilizuje kręg L5 •

W warunkach prawidłowych wszystkie fazy testu są bezbolesne. Ból
INTERPRETACJA
w fazie I świadczy o zaburzeniu stawu biodrowego lub skróceniu m. prostego uda i/lub
mięśnia lędźwiowego. Ból w fazie II świadczy o zablokowaniu i/lub schorzeniu stawu
krzyżowo-biodrowego. Ból w fazie III świadczy o zaburzeniu kręgosłupa w obrębie
przejścia lędźwiowo-krzyżowego.
1 . Ppdstawy anatomiczne 3~2
2. Wywiad 312
312
4. Ocena wzrok0wa
313
§. BadaAie palpacyjne 316
6. Ocena czynnościowa stawu biodrowego
~l!l!ll<lbGP!lólZID'll:l!Zll 317
6.1. Orientacyjna ocr;ina zakresu ruchu czynnego 317
0.2. Orientacyjna ocena ruchu biernego 319
6.3. IYia~Aosfo/ka różnicująca źr©clło bólu obręczy keńczyny dolnej !lln:lftzl:u:aCL!lllC~lll:IC 321
0.4. Oceraa gry ślizgu stawowego 323
7. Pomiar zakr;esw ruclilów w stawie sioclrowym 324
8. Qeena siły mięśni filziatająey,ch na staw l:i>i0drowy !l!llll:~a:IC~:am1DX!IDll:Q:ll1U:i~ma:m 327
9. Pomiar siły mięśni działających na staw biodrowy 339
312
Staw biodrowy jest stawem kulisto-panewkowym, prostym, wieloosiowym, łączącym
miednicę z kończyną dolną. Panewka~. stawu utworzona jest przez powierzchnię księ
życowatą kości miednicznej. Jest ona głęboka i obejmuje głowę kości udowej na dużej
przestrzeni. W stawie biodrowym możliwa jest rotacja uda wokół osi podłużnej, prze-
chodzącej przez staw, zgięcie i wyprost wokół osi poprzecznej przebiegającej przez oba
stawy biodrowe, odwodzenie i przywodzenie wokół osi przednio-tylnej przechodzącej
przez głowę kości udowej.
Zakres ruchomości uda w stawie biodrowym w poszczególnych płaszczyznach zależy
od ustawienia miednicy i lordozy lędźwiowej oraz pozycji wyjściowej uda w stawie:
- przy zniesionej lordozie lędźwiowej ruch prostowania uda w stawie biodrowym jest
zniesiony,
- przy krańcowym wyproście uda w stawie biodrowym nie ma ruchu przywodzenia
i odwodzenia.
2. WYWIAD
• w okolicy odcinka lędźwiowego kręgosłupa, miednicy, kolan
Ból
INTERPRETACJA może wskazywać na zmiany zwyrodnieniowa-zniekształcające stawu
biodrowego.
• przy każdej zmianie pozycji uda w stawie biodrowym
INTERPRETACJA Ból może wskazywać na swoiste lub nieswoiste zapalenie stawu biodro-
wego, martwicę jałową głowy k. udowej, artrozę.
• w czasie chodu i/lub w spoczynku przy: przywodzeniu zgiętej kd w stawie biodrowym,
w czasie mchu rotacji uda na zewnątrz oraz przy zginaniu z równoczesnym przy-
wodzeniem uda. W czasie wykonywania tych ruchów słyszalny jest często „trzask".
INTERPRETACJA Objawy te mogą wskazywać na zespół „trzaskającego" biodra.
krętarz większy kości udowej
Sposób 1
POZYCJA WYJśc1owA Stanie na jednej kd.
wyszuK1wAN1E PUNKTów Badający układa
opuszki palców w dole pośladkowym, umiejscowio-
nym bezpośrednio nad krętarzem większym k. udowej i poniżej grzebienia k. biodrowej.
Krętarz większy k. udowej jest dobrze wyczuwalny, w czasie gdy pacjent wykonuje
naprzemienne mchy rotacji wewnętrznej i zewnętrznej uda w stawie biodrowym przy
lekkim odwiedzeniu i zgięciu kd.
313
Ryc. 386. Wyszukiwanie krętarza większego Ryc. 387. Wyszukiwanie głowy kości udowej -
kości udowej - sposób 2 sposób 1
Sposób 2

opuszki palców jednej ręki w dole pośladkowym,
drugą podchwytem wykonuje lekkie zginanie i prostowanie uda w stawie biodrowym
(ryc. 386). W czasie tych ruchów krętarz większy k. udowej jest dobrze wyczuwalny.
głowa kości udowej
Sposób 1
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem lub stanie przodem do badającego.
WYSZUKIWANIE PUNKTów Badającywyszukuje głowę k. udowej pod tętnicą udową przechodzącą

pod więzadłem pachwinowym, mniej więcej w połowie jego długości lub w okolicy
środka pachwiny (ryc. 387).
Sposób 2
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie na boku na stronie niebadanej, kd badana zgięta w stawie
biodrowym do kąta około 45°.
wyszuKIWANIEPUNKTów Badający j ed ną ręką wywiera ucisk w osi uda, jednocześn ie odwodząc

i skręcając udo na zewnątrz i do wewnątrz, drugą wyszukuje głowę k. udowej pod
m . pośladkowym średnim i małym.
4. OCENA WZROKOWA
OCENA Z TYŁU
ukształtowanie mięśni pośladkowych

W warunkach prawidłowych uwypuklenie mm. pośladkowych jest syme-
INTERPRETACJA
tryczne. Asymetria pośladków może wskazywać na różnicę w masie, napięciu, na

zmiany zwyrodnieniowe lub dysplastyczne w stawie biodrowym.
OCENA WZROKOWA
314
położenie fałdów pośladkowych

W warunkach prawidłowych fałdy pośladkowe znajdują się na jednym po-
INTERPRETACJA
ziomie. Asymetria położenia fałdów może wskazywać na różnicę długości kkd, zwich-
nięcie lub podwichnięcie w stawie biodrowym.
wzajemne położenie linii wyrostków kolczystych

względem linii łączącej kolce biodrowe tylne górne
W warunkach prawidłowych linie te powinny się krzyżować pod kątem
INTERPRETACJA
prostym w połowie linii łączącej kolce biodrowe tylne górne. Zmiana wielkości kąta
może wskazywać na zaburzenie ustawienia kręgosłupa względem miednicy.
symetria ciała
POZYCJA WYJśc1owA Siad na krześle.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych głowa ustawiona w pozycji frankfurckiej, barki
nad symetrycznie obciążoną miednicą, kkd. ustawione symetrycznie. Nierównomierne

obciążenie miednicy, pochylenie głowy w bok, uniesienie barku mogą wskazywać na
skrót kd po stronie przeciwnej.
symetria ciała
POZYCJA WYJśc1owA Siad klęczny.
W warunkach prawidłowych siad klęczny jest symetryczny. Asymetria tuło

INTERPRETACJA
wia lub trudności w wykonaniu siadu mogą wskazywać na zmiany patologiczne stawu
biodrowego.
OCENA Z PRZODU
przebieg linii łączącej kolce biodrowe przednie dolne
w stosunku do linii łączącej szczyty krętarzy większych kości udowych
W warunkach prawidłowych linie te są równoległe do siebie oraz prostopadłe

INTERPRETACJA
do długiej
osi ciała. Zmiana kąta przebiegu tych linii w stosunku do kręgosłupa może
wskazywać na różnicę w długości kkd Przecięcie się obu linii po jednej stronie może
wskazywać na zmiany patologiczne w stawie biodrowym.
ustawienie uda w stawie biodrowym

W warunkach prawidłowych uda w stawie biodrowym są położone w pozycji

INTERPRETACJA
fizjologicznej .
Zgięciowe ustawienie uda może wskazywać na przykurcz zginaczy stawu bio-
drowego.
OCENA WZROKOWA
315
- Przywiedzeniowe ustawienie uda i w rotacji na zewnątrz może wskazywać na zła

manie szyjki k. udowej.
- Nieznaczne zgięcie w stawie biodrowym i kolanowym, przywiedzenie i rotacja we-
wnętrzna uda mogą wskazywać na zwichnięcie głowy k. udowej.
- Silne zgięcie w stawie biodrowym i kolanowym, przywiedzenie i rotacja wewnętrzna

uda mogą wskazywać na zwichnięcie kulszowe.
- Wyprost kd. i jej rotacja zewnętrzna mogą wskazywać na zwichnięcie łonowe.
- Silne zgięcie kd w stawie biodrowym, odwiedzenie uda i rotacja zewnętrzna może

wskazywać na zwichnięcie zasłonowe.
położenie krętarzy większych kości udowych

Sposób 1 - linia Schoemakera
Oceny dokonuje się na podstawie przebiegu linii łączącej szczyt krętarza większego
k. udowej z kolcem biodrowym przednim górnym i kresą białą po obu stronach ciała.
W warunkach prawidłowych linie te przecinają się na kresie białej powyżej
INTERPRETACJA
pępka. Przecięcie się
linii po jednej stronie może wskazywać na zmiany strukturalne
w stawie biodrowym po stronie przeciwnej .
Sposób 2 - trójkąt Bryanta

Oceny dokonuje się
na podstawie trójkąta utworzonego przez linię wyprowadzoną od
krętarza większegok. udowej w górę w przedłużeniu osi długiej uda, wykreśloną od kolca
biodrowego przedniego górnego prostopadle do poprzedniej, oraz linią łączącą szczyt
krętarza większego k. udowej z kolcem biodrowym przednim górnym.
W warunkach prawidłowych wykreślone linie tworzą trójkąt równora-

INTERPRETACJA
mienny. Trójkąt różnoramienny może wskazywać na zmiany patologiczne w stawie
biodrowym.
Sposób 3
Oceny dokonuje się na podstawie przebiegu linii przeprowadzonej przez górny brzeg
spojenia łonowego.
W warunkach prawidłowych szczyty krętarzy większych kk. udowych znaj-
INTERPRETACJA
dują sięna tej linii. Krętarz większy położony powyżej tej linii może wskazywać na
zmiany patologiczne w stawie biodrowym.
symetria położenia grzebieni kości biodrowych

W warunkach prawidłowych grzebienie kk. biodrowych leżą na tym samym

INTERPRETACJA
poziomie. Różnica w poziomie ich położenia może wskazywać na skrót kd., wynikający
z np. jednostronnej szpotawości szyjki k. udowej, zwichnięcia lub zmian zwyrodnie-
niowych w stawie biodrowym albo złamania szyjki k. udowej .
-
OCENA WZROKOWA
316
OCENA Z BOKU
ukształtowanie lordozy lędźwiowej
W warunkach prawidłowych lordoza lędźwiowa jest łagodnie zaznaczona.

INTERPRETACJA
Zmniejszenie lub znaczne zwiększenie krzywizny lordozy lędźwiowej może wskazywać

na zmiany patologiczne stawu biodrowego i tkanek okołostawowych, np. przykurcz
zginaczy albo prostowników uda lub zmiany zwyrodnieniowe w stawie.
BADANIE PALPACYJNE SKÓRY I TKANEK PODSKÓRNYCH

sposóB BADANIA Badający opuszkami palców ocenia ciepłotę skóry, obrzęki i ich konsys-
tencję oraz stan węzłów pachwinowych.
W warunkach prawidłowych skóra jest sucha, niewrażliwa na dotyk. Pod-
INTERPRETACJA
wyższenie temperatury, ból, zaczerwienienie wskazują na miejscowy stan zapalny,
a powiększenie węzłów pachwinowych na stany zapalne stawu biodrowego.
BADANIE PALPACYJNE STAWU
Badanie bezpośrednie stawu jest niemożliwe.
BADANIE POŚREDNIE
Sposób 1
sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców w okolicy skrzyżowania się więzadła pach-
winowego z tętnicą udową i uciska.
na stan zapalny stawu biodrowego.
Sposób 2
SPOSÓB BADANIA Badający układaopuszki palców lub

dłoń zwiniętą w pięść w okolicy krętarza większego
k. udowej i uciska lub opukuje go (ryc. 388).
INTERPRETACJA
jest bezbolesne. Ból może wskazywać na zmiany

zapalne lub zwyrodnieniowe.
Ryc. 388. Badanie pośredni e stawu Sposób 3

biodrowego - sposób 2 POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem.
BADANIE PALPACYJNE
317
Ryc. 389. Badanie palpacyjne dachu panewki Ryc. 390. Badanie palpacyjne
stawu biodrowego punktu bólowego
sPosóB BADANIA Badający uderza pięścią w piętę wyprostowanej kd. badanego.

na zmiany zapalne lub zwyrodnieniowe.
WYSZUKIWANIE REFLEKTORYCZNYCH PUNKTÓW BÓLOWYCH
Sposób 1
sPosóB BADANIA Badający układa opuszkę kciuka w okolicy dachu panewki stawu biodro-
wego i uciska (ryc. 389).
na zmiany zwyrodnieniowe stawu biodrowego.
Sposób 2
sPosóB BADANIA Badający układa opuszkę kciuka na przednio-wewnętrznej powierzchni

nasady bliższej k. piszczelowej tuż poniżej stawu kolanowego i uciska (ryc. 390).
na zmiany zwyrodnieniowe stawu biodrowego.
6. OCENA CZYNNOŚCIOWA STAWU BIODROWEGO
6.1. ORIENTACYJNA OCENA ZAKRESU RUCHU CZYNNEGO
zakres ruchu rotacji wewnętrznej
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem, kkd zgięte w stawach kolanowych pod kątem 90°.
sPosóB ocENYPacjent wykonuje rotację wewnętrzną uda, odchylając podudzia na zewnątrz
(ryc. 355, s. 297).
OCENA CZYNNOŚCIOWA
318
INTERPRETACJA Prawidłowy
zakres ruchu rotacji wewnętrz
nej uda jest wtedy, gdy podudzia odchylają się syme-
trycznie do kąta 45°. Asymetria zakresu ruchu może
wskazywać na skrócenie długości mm. rotujących udo
na zewnątrz po stronie mniejszego zakresu ruchu.
zakres ruchu prostowania stawu biodrowego
{test Mennella)
POZYCJA WYJśc1owA Siad na krawędzi leżanki.
sPosós ocENYPacjent obejmuje jedno kolano dłońmi,

przyciąga je do klatki piersiowej (ryc. 391a) i z tej po-
zycji przechodzi do leżenia tyłem (ryc. 391b). Druga
kd. swobodnie zwisa poza leżanką.
W warunkach prawidłowych udo swobodnie
INTERPRETACJA
zwisającej kd. znajduje się w przedłużeniu leżanki lub

poniżej jej poziomu, a podudzie swobodnie zwisa
w dół. Przykurcz m. biodrowo-lędźwiowego jest wtedy,
gdy udo kd zwisającej nie osiąga poziomu leżanki
przy prawidłowo zwisającym podudziu. Przykurcz
głowy prostej m. czworogłowego jest wtedy, gdy udo
osiąga poziom leżanki, natomiast podudzie ma tenden-
cję do wyprostu w stawie kolanowym. Przykurcz obu
mięśni zginających udo w stawie biodrowym jest wtedy,
gdy udo kd badanej nie osiąga poziomu leżanki, a pod-
udzie ma tendencję do wyprostu w stawie kolanowym.
Ryc. 391. Test Mennella: a - pozycja
wyjściowa, b - pozycja końcowa zakres ruchu odwodzenia uda
sPosóB ocENY Pacjent wykonuje ruch odwodzenia jednocześnie oboma kkd

W prawidłowych warunkach zakres ruchu odwodzenia wynosi około 45°
INTERPRETACJA
i jest symetryczny. Asymetria zakresu ruchu może wskazywać na skrócenie długości

mm. przywodzących udo po stronie mniejszego zakresu ruchu (ryc. 392).
zakres ruchu przywodzenia uda

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem. Kończyna dolna badana wyprostowana, kd niebadana
zgięta w stawie biodrowym i kolanowym, a stopa oparta na leżance po stronie ze-
wnętrznej wyprostowanej kd testowanej (ryc. 393). Badający stoi z boku leżanki od
strony niebadanej i stabilizuje miednicę pacjenta.
sposósocENY Pacjent wykonu je ruch przywodzenia uda .
W warunkach prawidłowych zakres ruchu przywodzenia wynosi 30-40°.
INTERPRETACJA
Zmniejszenie zakresu ruchu może wskazywać na skrócenie długości m. naprężacza po-

więzi szerokiej.
319
Ryc. 392. Orientacyjna ocena zakresu Ryc. 393. Orientacyjna ocena zakresu
czynnego ruchu odwodzenia uda czynnego ruchu przywodzenia uda
6.2. ORIENTACYJNA OCENA ZAKRESU

RUCHU BIERNEGO
zginanie uda
stabilizacja pa-
sami miednicy i uda kd niebadanej.
sPosóB OCENY Badający jedną ręką początkowo
podchwytem, następnie nachwytem na kola-

nie, drugą podchwytem za piętę jednocześnie
zgina udo i podudzie (ryc. 394).
Ryc. 394. Orientacyjna ocena zakresu biernego
INTERPRETACJA ruchu zginania uda
w końcowej fazie ruchu wyczuwalny jest
miękko-elastyczny opór. Na zaburzenie ru-
chomości wskazują ograniczenie ruchu
i twardy opór.
prostowanie uda
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem, stabilizacja
miednicy pasem.
SPOSÓB BADANIA Badający jedną rękądodatkowo
stabilizuje miednicę, a drugą podchwytem za
udo, powyżej stawu kolanowego, wykonuje Ryc. 395. Orientacyjna ocena zakresu biernego
ruch prostowania uda (ryc. 395). ruchu prostowania uda
OCENA CZYNNOŚCIOWA
320
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych w końcow e j fazie ruchu wyczuwalny jest
twardo-elastyczny opór. Na zaburzenie ruchomości wskazuje ograniczenie ruchu

i twardy opór.
odwodzenie uda
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kd. badana zgięta w stawie biodrowym i kolanowym,
stopa oparta na udzie wyprostowanej kd. niebadanej.

sPosóB ocENY Badający jedną ręką stabilizuje miednicę po stronie niebadanej, drugą, na-
chwytem na przyśrodkowej powierzchni stawu kolanowego, wykonuje ruch odwodze-
nia uda (ryc. 363, s. 301).
W warunkach prawidłowych udo osiąga poziom leżanki, a w końcowej fazie
INTERPRETACJA
ruchu wyczuwalny jest twardo-elastyczny opór. Na zaburzenie ruchomości wskazuje

ograniczenie ruchu, twardy opór oraz widoczne napinanie się mm. przywodzicieli uda.
przywodzenie uda
kd niebadana zg ię
ta, stopa oparta na podłożu po stronie zewnętrz
nej kd badanej. Stabilizacja miednicy pasem.
sPosóB ocENY Badający, po stronie niebadanej, pod-
chwytem pod stawem kolanowym wykonuje ruch

przywodzenia uda. Podudzie pacjenta spoczywa
na przedramieniu lub dłoni badającego (ryc. 396).
W warunkach prawidłowych w koń
INTERPRETACJA
Ryc. 396. Orientacyjna ocena zakresu cowej fazie ruchu wyczuwalny jest twardo-elas-
biernego ruchu przywodzenia uda
tyczny opór. Na zaburzenie ruchomości wska-
zuje ograniczenie ruchu i twardy opór.
rotacja uda na zewnątrz i do wewnątrz
sPosós OCENY Badający nachwytem uda tuż powyżej stawu kolanowego i podudzia tuż
Ryc. 397. Orientacyjna ocena zakresu biernego ruchu rotacji ze wn ętrzne j (a) i wewnętrznej uda (b)
321
powyżej stawu skokowego wykonuje ruch skręcania uda kolejno na zewnątrz i do we-
wnątrz (ryc. 397).
W warunkach prawidłowych w końcowej fazie ruchu wyczuwalny jest
INTERPRETACJA
twardo-elastyczny opór. Na zaburzenie ruchomości wskazują ograniczenie ruchu

i twardy opór.
6.3. DIAGNOSTYKA RÓŻNICUJĄCA ŹRÓDŁO BÓLU OBRĘCZY KOŃCZYNY DOLNEJ
mięśnie zginające udo

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem ,
kd niebadana
zgięta,stopa oparta na podłożu, podudzie
kd. badanej zgięte zwisa poza leżanką.
nachwytem kolejno na
udo (ryc. 398) i na podudzie (ryc. 399) pa-
cjenta przykłada maksymalny opór. Badany
wykonuje napięcie mm. zginających udo
i m. prostownika stawu kolanowego.
W warunkach prawidłowych na-
INTERPRETACJA
pięcie izometryczne mięśni jest bezbolesne.

Podrażnienie głowy prostej m. czworogłowe
go uda jest wtedy, gdy ból występuje w czasie
zginania uda oraz prostowania podudzia.
Na podrażnienie m. biodrowo-lędźwiowego Ryc. 398. Test prowokacji bólowej na mięśnie
zginające udo przez maksymalny opór dla
wskazuje ból tylko w czasie zginania uda. mięśni zginających udo
mięśnie prostujące udo

POZYCJA wY1śc1owA Leżenie przodem.
SPOSÓB BADANIA Badający
nachwytem przykłada
maksymalny opór kolejno na udo (ryc. 400)
i na podudzie (ryc. 401). Pacjent wykonuje
napięcie mm. prostujących udo kolejno przez
prostowanie uda w stawie biodrowym i zgi-
nanie podudzia.
W warunkach prawidłowych na-
INTERPRETACJA
pięcie izometryczne mięśni jest bezbolesne.

Podrażnienie mm. kulszowa-goleniowych
jest wtedy, gdy ból występuje w czasie prosto-
wania uda i zginania podudzia. Podrażnienie
m. pośladkowego wielkiego jest wtedy, gdy
Ryc. 399. Test prowokacji bólowej na mięśni e
ból występuje tylko w czasie prostowania zginaj ące udo przez maksymalny opór dla
uda przy zgiętej w stawie kolanowym kd mięśni prostujących staw kolanowy
OCENA CZYNNOŚCIOWA
322
Ryc. 400. Test prowokacji bólowej na mięsień Ryc. 401. Test prowokacji bólowej
pośladkowy wielki na mi ęśnie kułszowo-gołeniowe
Ryc. 402. Test prowokacji bólowej na mięśnie Ryc. 403. Test prowokacji bólowej na mięśnie
odwodzące udo przez maksymalny opór na odwodzące udo przez maksymalny opór na
wyprostowaną kończynę dolną zgiętą kończynę dolną
mięśnie odwodzące udo

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie na boku.
Badający nachwytem na bocznej powierzchni uda przykłada maksymalny
sPosóB BADANIA
opór dla odwodzicieli kolejno przy wyprostowanej (ryc. 402) i zgiętej w stawie kola-
nowym (ryc. 403) kd. pacjenta. Drugą ręką stabilizuje miednicę.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych napięcie
izometryczne mięśni jest bezbolesne.
Podrażnienie mięśnia naprężacza powięzi szerokiej jest wtedy, gdy ból pojawia się tylko
w czasie odwodzenia wyprostowanej kończyny, natomiast m. pośladkowego średniego
wtedy, gdy ból występuje tylko w czasie odwodzenia uda przy zgiętej w stawie kolano-
wym kd
mięśnie przywodzące udo

·, . ·.
sPosóB BADANIA Badający dłonią położoną na przyśrodkowej powierzchni uda i podudzia

przykłada maksymalny opór dla przywodzicieli kolejno przy wyprostowanej (ryc. 404)
i zgiętej w stawie kolanowym (ryc. 405) kd pacjenta.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych napięcie izometryczne mięśni jest bezbolesne.
DIAGNOSTYKA RÓŻNICUJĄCA ŹRÓDŁO BÓLU
323
Ryc. 404. Test prowokacji bólowej na mięśnie Ryc. 405. Test prowokacji bólowej na mięśnie
przywodzące udo przez maksymalny opór przywodzące udo przez maksymalny opór
przy wyprostowanej kończynie dolnej przy zgiętej kończynie dolnej
Podrażnienie mm. przywodzicieli uda manifestuje się bólem występującym w czasie

przywodzenia wyprostowanej kończyny. Podrażnieni e m. przywodziciela krótkiego jest
wtedy, gdy ból występuje w czasie przywodzenia uda kd zgiętej w stawie kolanowym.
trakcja w kierunku osi szyjki kości udowej

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem
na brzegu leżanki. Kończyna dolna badana zgięta w stawie
biodrowym i kolanowym. Stopa oparta na leżance.
sPosóe OCENY Badający siedzi z boku leżanki przodem do pacjenta. Opiera zewnętrzną
stronę jego uda o swój bark, a rękami oplata udo na poziomie pachwiny. W tej pozycji
wykonuje trakcję równocześnie w kierunku grzbietowym i w osi podłużnej szyjki
k. udowej (ryc. 406).
W warunkach prawidłowych wyczuwalne jest bezbolesne oddalenie po-
INTERPRETACJA
wierzchni stawowych. Na zaburzenie ruchomości stawu wskazuje brak wyczuwalnego

ruchu lub zniesienie wcześniej odczuwanych dolegliwości bólowych.
Ryc. 406. Trakcja w stawie biodrowym Ryc. 407. Trakcja w stawie biodrowym
w kierunku osi szyjki kości udowej w kierunku długiej osi kończyny dolnej
OCENA CZYNNOŚCIOWA
324
trakcja w kierunku długiej osi kończyny dolnej

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kd badana w ustawieniu neutralnym. Tułów ustabilizowany
pasem biegnącym nad pachwiną, barkiem strony badanego stawu i krawędzią leżanki.
sPosóB ocENY Badający
stoi od strony stóp pacjenta. Pasem owija jego stopę tak, aby skrzy-
żowanie pasa było pod podeszwą stopy, a drugi koniec owija wokół własnego tułowia.
Obejmuje rękami okolicę kostek kd. badanej i przez delikatne odchylanie tułowia na-
pina pas i wykonuje trakcję kd. (ryc. 407).
W warunk~ch prawidłowych wyczuwalne jest bezbolesne oddalenie powierzchni
INTERPRETACJA
stawowych. Na zaburzenie ruchomości stawu wskazuje brak wyczuwalnego ruchu.
7. POMIAR ZAKRESU RUCHÓW W STAWIE BIODROWYM
zginanie uda (ryc. 408)

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kkd. wyprostowane.
STABILIZACJA Miednicy ręką badającego.
OŚ OBROTU GONIOMETRU Krętarz większy

k. udowej.
RAMIĘ NIERUCHOME Wzdłuż tułowia, równolegle do podłoża.
RAMIĘ RUCHOME Wzdłuż długiej osi uda.
INTERPRETACJA Zakres ruchu zginania uda w warunkach prawidłowych przedstawiono

w tabeli 14.
prostowanie uda (ryc. 409)

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem, stopy poza stołem.
STABILIZACJA Miednicy ręką badającego.
OŚ OBROTU GONIOMETRU Krętarz większy

k. udowej.
RAMIĘ NIERUCHOME Wzdłuż tułowia, równolegle do podłoża.
RAMIĘ RUCHOME Wzdłuż długiej osi uda.
INTERPRETACJA Zakres ruchu prostowania uda w warunkach prawidłowych przedstawiono

w tabeli 14.
Ryc. 408. Pomiar zakresu ruchu zginania uda Ryc. 409. Pomiar zakresu ruchu prostowania uda
325
Tab. 14. Zakres ruchu zginania i prostowania uda w stawie biodrowym

0
Zakres ruchu ( )
18-40
-----------=
s
czynnego
15-0-(120-125)
biernego
s 20-0-130
41-60 s 10-0-110 s (10-15)-0-120
61-85 s 5-0-100 s (5-10)-0-110
odwodzenie uda (ryc. 410)

PozYqA WYJśc1owA Leżenie tyłem.
srABIUZAqA Miednicy pasem stabilizacyjnym albo przez odwiedzenie drugiej kd.

oś OBROTU GONIOMETRU Zgodnie z osią strzałkową stawu (kolec biodrowy przedni górny).
RAMIĘ NIERUCHOME
Prostopadle do osi długiej tułowia (na linii łączącej oba kolce biodrowe
przednie górne).
RAMIĘ RUCHOME Wzdłuż długiej osi uda zorientowane na środek rzepki.
Zakres ruchu odwodzenia uda w warunkach
INTERPRETAqA prawidłowych przedstawiono
w tabeli 15.
przywodzenie uda (ryc. 411)

PozyqA wY1śc1owA Leżenie tyłem, kd niebadana zgięta w stawie biodrowym i kolanowym,
stopa oparta na podłożu.
srABILIZAqA Miednicy pasem stabilizacyjnym.

oś OBROTU GONIOMETRU Zgodnie z osią strzałkową stawu (kolec biodrowy przedni górny).
RAMIĘ NIERUCHOME
Prostopadle do osi długiej tułowia (na linii łączącej oba kolce biodrowe
przednie górne).
RAMIĘ RUCHOME Wzdłuż długiej osi uda zorientowane na środek rzepki.
Ryc. 410. Pomiar zakresu ruchu Ryc. 411. Pomiar zakresu ruchu
odwodzenia uda przywodzenia uda
326
Zakres ruchu przywodzenia uda w warunkach prawidłowych przedstawiono

INTERPRETACJA
w tabeli 15.
Tab. 15. Zakres ruchu odwodzenia i przywodzenia uda

Zakres ruchu ( 0
)

czynnego biernego
18-40 F 40-0-30 F 45-0-35
41-60 F (30-35)-0-(25-30) F (35-40)-0-35
61-85 F 25-0-25 F (30-35)-0-30
rotacja zewnętrzna uda (ryc. 412)

POZYCJA WYJśc1owA Siad, podudzia zwieszone.
STABILIZACJA Uda ręką badającego i autostabilizacja przez chwyt rękoma podłoża .
OŚ OBROTU GONIOMETRU Środek rzepki.

RAMIĘ RUCHOME Wzdłuż długiej osi podudzia.

Zakres ruchu rotacji
INTERPRETACJA zewnętrznej uda w warunkach prawidłowych przedsta-
wiono w tabeli 16.
Ryc. 412. Pomiar zakresu ruchu rotacji Ryc. 413. Pomiar zakresu ruchu rotacji
zewnętrznej uda wewn ę trznej uda
327
rotacja wewnętrzna uda (ryc. 413)

POZYCJA wY1śc1owA Siad, podudzia zwieszone.
STABILIZACJA Uda ręką badającego i autostabilizacja przez chwyt rękoma podłoża.
OŚ OBROTU GONIOMETRU Środek rzepki.

RAMIĘ RUCHOME Wzdłuż długiej osi podudzia.

Zakres ruchu rotacji wewnętrznej uda w warunkach
INTERPRETACJA prawidłowych przedsta-
wiono w tabeli 16.
Tab. 16. Zakres ruchu rotacji zewn ę trzn e j i wewnętrznej uda
Zakres ruchu (
0
)

czynnego biernego
18-40 R (S 90) (30-35)-0-(30-35) R(S90) 45-0-35
41-60 R (S 90) 30-0-(25-30) R(S90) 35-0-35
61-85 R (S 90) 25-0-(20-25) R(S90) 30-0-30
8. OCENA SIŁY MIĘŚNI DZIAŁAJĄCYCH NA STAW BIODROWY
MIĘŚNIE ZGINAJĄCE KOŃCZYNĘ DOLNĄ

W STAWIE BIODROWYM
mięsień biodrowo-lędźwiowy (ryc. 414)
mięsień lędźwiowy większy
Boczna powierzchnia trzonów kręgu Th 12
i kręgów L 1-L4 oraz sąsiednie chrząstki międzykręgowe.
mięsień lędźwiowy mały
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Trzon kręgu Th 12 i L1•
mięsień biodrowy
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Dół
biodrowy od grzebienia k. biodrowej
do kolców biodrowych przednich górnych i do kresy
granicznej.
PRZYCZEP KOŃCOWY Krętarz mniejszy k. udowej (dla mm.: lędź
wiowego większego, lędźwiowego małego, biodrowego).
mięsień prosty uda (ryc. 414)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Kolec biodrowy przedni górny, górny
brzeg panewki i torebka stawu biodrowego.
PRZYCZEP KOŃCOWY Górny i boczny brzeg rzepki, więzadło rzepki
i guzowatość k. piszczelowej. Ryc. 414. Mięśnie zginające udo

328
mięsień przywodziciel wielki - część przednia

Powierzchnia przednia gałęzi dolnych k. łonowej i k. kulszowej oraz
boczna powierzchnia guza kulszowego.
PRZYCZEP KOŃCOWY Warga przyśrodkowa kresy chropawej k. udowej, nadkłykieć przyśrod
kowy k. udowej.
mięsień pośladkowy średni - część przednia
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Powierzchnia boczna talerza k. biodrowej między kresą pośladkową
przednią a tylnąi powięź pośladkowa.
PRZYCZEP KOŃCOWY Powierzchnia boczna krętarza większego k. udowej.
mięsień napinacz powięzi szerokiej
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Powierzchnia boczna kolca biodrowego przedniego górnego i powięź
pośladkowa.
PRZYCZEP KOŃCOWY Kłykieć boczny k. piszczelowej.
mięsień pośladkowy mały (ryc. 426, s. 338)
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Powierzchnia boczna talerza k. biodrowej między kresą pośladkową
przednią a dolną.
PRZYCZEP KOŃCOWY Powierzchnia przednia krętarza większego k. udowej.
mięsień przywodziciel krótki
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Powierzchnia przednia gałęzi dolnej k. łonowej.
PRZYCZEP KOŃCOWY Część górna wargi przyśrodkowej kresy chropawej k. udowej.
mięsień krawiecki
PRZYCZEP POCZĄTKOWYKolec biodrowy przedni górny.
PRZYCZEP KOŃCOWY Poniżej guzowatości k. piszczelowej na „gęsiej stopce".
ZGINACZE STAWU BIODROWEGO ROZPOCZYNAJĄCE RUCH
mięsień prosty uda

mięsień napinacz powięzi szerokiej uda
mięsień krawiecki
PR:Z:YCZEPY Opisane wyżej (s. 327 i 328).
Test Lovetta
3. Pozycja wyjściowa: stanie tyłem do badającego lub leżenie tyłem, stabilizacja
miednicy.
Ruch: uniesienie wyprostowanej kd. do kąta 45°.
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając rękę na udzie, tuż nad stawem kolanowym.
2. Pozycja wyjściowa: leżenie na boku nietestowanym, kd testowana w pozycji po-
średniej odciążona ręką badającego lub za pomocą zestawu bloczkowego, stabilizacja
miednicy.
329
Ruch: zgięcie
kd w stawie biodrowym do kąta 45°.
1. Pozycja wyjściowa: stanie lub leżenie tyłem.
Skurcz mięśni wyczuwalny jest w okolicy krętarza mniejszego k. udowej.
ZGINACZE STAWU BIODROWEGO WYKAZUJĄCE WIĘKSZĄ AKTYWNOŚĆ

W ZGINANIU POWYŻEJ KĄTA 90°
mięsień biodrowy
mięsień lędźwiowy większy
mięsień przywodziciel wielki
mięsień pośladkowy średni

3. Pozycja wyjściowa: siad, podudzia poza stołem.
Ruch: zginanie uda.

Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając rękę na udzie tuż nad stawem kolanowym.
2. Pozycja wyjściowa: leżenie na boku nietestowanym, kd. testowana, zgięta w stawie
biodrowym do kąta około 90°, odciążona ręką badającego lub za pomocą zestawu
bloczkowego, stabilizacja miednicy.
Ruch: zgięcie kd
Ryc. 415. Ocena siły 1--1-;rJllJl~=~TT\I

mięśni zginaczy
stawu biodrowego
330
1. Pozycja wyjściowa: siad, podudzia poza stołem.
Skurcz mięśni wyczuwalny jest w okolicy krętarza

mniejszego k. udowej.
MIĘŚNIE PROSTUJĄCE KOŃCZYNĘ DOLNĄ

W STAWIE BIODROWYM
mięsień pośladkowy wielki (ryc. 416)
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Powięź lędźwiowo-grzbietowa, po-
wierzchnia zewnętrzna talerza k. biodrowej do tyłu
od kresy pośladkowej tylnej, boczny brzeg k. krzy-
m. półbłoniasty żowej i ogonowej, więzadło krzyżowo-guzowe.
PRZYCZEP KOŃCOWY Guzowatość pośladkowa k. udowej.

mięsień półścięgnisty (ryc. 416)
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Powierzchnia przyśrodkowa guza
k. kulszowej.
PRZYCZEP KOŃCOWY Poniżej guzowatości k. piszczelowej
na „gęsiej stopce".
mięsień półbłoniasty (ryc. 416)
Ryc. 416. Prostowniki stawu biodrowego PRZYCZEP POCZĄTKOWY Guz k. kulszowej.

PRZYCZEP KOŃCOWY Poniżej guzowatości k. piszczelowej
na „gęsiej stopce".
mięsień dwugłowy uda (ryc. 416)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Głowa długa - powierzchnia tylna guza k. kulszowej, głowa krótka -
środkowa trzecia część wargi bocznej kresy chropawej k. udowej.
PRZYCZEP KOŃCOWY Głowa strzałki.
mięsień pośladkowy średni (ryc. 420, s. 333)

mięsień smukły
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Gałąź dolna k. łonowej i k. kulszowej.

PRZYCZEP KOŃCOWY Poniżej guzowatości k. piszczelowej na „gęsiej stopce".
mięsień gruszkowaty (ryc. 424, s. 336)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Powierzchnia miedniczna k. krzyżowej.
PRZYCZEP KOŃCOWY Przyśrodkowa strona wierzchołka krętarza większego k. udowej.
331
mięsień zasłaniacz zewnętrzny (ryc. 424, s. 336)

PRZYCZEP POCZĄTKOWYPowierzchnia zewnętrzna błony zasłonowej i brzeg otworu zasłonowego.
PRZYCZEP KOŃCOWY Dół krętarzowy k. udowej.
mięsień zasłaniacz wewnętrzny
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Błona zasłonowa i brzeg otworu zasłonowego.

PRZYCZEP KOŃCOWY Dół krętarzowy k. udowej.
mięsień czworogłowy u_
da
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Mięśnia prostego uda - opisany wyżej (s. 327).
Głowa boczna - powierzchnia boczna krętarza większego, warga boczna kresy chropa-
wej k. udowej, przegroda międzymięśniowa boczna.
Głowa przyśrodkowa -warga przyśrodkowa kresy chropawej.
Głowa pośrednia - powierzchnia przednia i boczna k. udowej od kresy międzykrętarzo
wej do dolnej trzeciej części k. udowej.
PRZYCZEP KOŃCOWY Górny i boczny brzeg rzepki, więzadło rzepki i guzowatość k. piszczelowej.
PROSTOWNIKI STAWU BIODROWEGO, KTÓRE PRZY ODPOWIEDNIM KĄCIE ZGIĘCIA

W STAWIE MOGĄ ROZWINĄĆ WIĘKSZĄ SIŁĘ (m. pośladkowy wielki, m. przywodziciel wielki)

3. Pozycja wyjściowa: leżenie
przodem, kd testowana swobodnie zwieszona poza sto-
łem, zgięta w stawie kolanowym do kąta 90°, stabilizacja miednicy.
Ryc. 4 17. Ocena siły

mięśnia pośladko
wego wielki ego
i mięśnia przywo-
dziciela wielkiego
332
Ruch: wyprost kd. w stawie biodrowym do pozycji

pośredniej.
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając rękę na na-

sadzie dalszej uda.
2. Pozycja wyjściowa: leżenie na boku nietestowanym,
kd. testowana zgięta w stawie biodrowym i kolano-
wym do kąta prostego, odciążona ręką badającego lub
zestawem bloczkowym, stabilizacja miednicy.
Ruch: wyprost kd w stawie biodrowym do pozycji
pośredniej.
1. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem.

Skurcz mięśnia wyczuwalny jest w czasie próby ściąg
nięcia pośladków.
m. półścięgnisty
m. pólbłoniasty
MIĘŚNIE KULSZOWO-GOLENIOWE
m. dwugłowy uda mięsień półścięgnisty (ryc. 418)

mięsień półbłoniasty (ryc. 418)
mięsień dwugłowy uda (ryc. 418)
Ryc. 418. Mięśnie PRZYCZEPY Opisane wyżej (s. 330).
kulszowo-goleniowe

mięśni kulszowa-
-goleniowych
333

3. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem, kd testowana zgięta w stawie kolanowym do
kąta 90°, stabilizacja miednicy.
Ruch: wyprost kd w stawie biodrowym.

4, 5. Pozycja wyjściowa, stabilizacja i rnch: jak wyżej.
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układają~ rękę na tylnej powierzchni nasady dalszej uda.
2. Pozycja wyjściowa: leżenie na boku nietestowanym, kd. testowana odciążona
w pozycji pośredniej w stawie biodrowym i zgięta pod kątem 90° w stawie kolanowym.
Stabilizacja miednicy i odcinka lędźwiowego kręgosłupa.
Ruch: wyprost kd w stawie biodrowym.
1. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem, kkd wyprostowane, stopy poza podłożem.
Skurcz mięśnia wyczuwa się na tylnej powierzchni uda w okolicy guza kulszowego
w czasie próby wyprostu kd w stawie biodrowym.
MIĘŚNIE ODWODZĄCE KOŃCZYNĘ DOLNĄ

W STAWIE BIODROWYM
mięsień pośladkowy średni (ryc. 420)

mięsień napinacz powięzi szerokiej
mięsień krawiecki
mięsień gruszkowaty (ryc. 424, s. 336)

3. Pozycja wyjściowa: leżenie na boku nietestowanym, kd.
testowana w pozycji pośredniej w stawie biodrowym i wy-
prostowana w stawie kolanowym, stabilizacja miednicy.
Ruch: odwiedzenie kd. w stawie biodrowym dokładnie
Ryc. 420. Mięsień
w płaszczyźnie czołowej.
pośladkowy średni
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając rękę na bocznej powierzchni nasady dal-
szej uda.
2. Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem lub przodem, stabilizacja miednicy i odcinka lędź
wiowego kręgosłupa ręką badającego.
Ruch: odwiedzenie kd. w stawie biodrowym.
1. Pozycja wyjściowa: leżenie na boku nietestowanym, kd testowana w pozycji po-
średniejw stawie biodrowym i wyprostowana w stawie kolanowym, stabilizacja mied-
nicy ręką badającego.
Skurcz mięśni wyczuwa się w okolicy krętarza większego k. udowej.
334
Ryc. 421. Ocena

siły mięśni
odwodzących
kończyn ę dolną
w stawie biodrowym
MIĘŚNIE PRZYWODZĄCE KOŃCZYNĘ DOLNĄ

W STAWIE BIODROWYM
mięsień przywodziciel wielki (ryc. 422)

mięsień przywodziciel krótki (ryc. 422)
mięsień przywodziciel długi
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Kość łonowa poniżej guzka łonowego.

m. przywodziciel PRZYCZEP KOŃCOWY Środkowa trzecia część wargi przyśrodkowej
krótki
kresy chropawej k. udowej.
mięsień pośladkowy wielki
mięsień półbłoniasty
mięsień dwugłowy uda
mięsień grzebieniowy
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Grzebień k. łonowej, guzek łonowy, wię
zadło łonowe górne.
PRZYCZEP KOŃCOWY Poniżej krętarza mniejszego na kresie grze-
bieniowej k. udowej.
Ryc. 422. Mi ęśn ie mięsień smukły

przywodząc e udo mięsień gruszkowaty (ryc. 424, s. 336)
335
mięsień zasłaniacz wewnętrzny

mięsień zasłaniacz zewnętrzny (ryc. 424, s. 336)
mięsień czworoboczny uda
PRZYCZEPY Opisane na stronach: 330, 331 i 336.

3. Pozycja wyjściowa: leżenie na boku na wyprostowanej kd testowanej, kd nietes-
towana w odwiedzeniu, stabilizacja miednicy ręką badającego.
Ruch: przywiedzenie kd w stawie biodrowym.
Opór: przeciwdziała się mchowi, układając rękę na przyśrodkowej powierzchni nasady
dalszej uda.
2. Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kd nietestowana odwiedziona lub zgięta w stawie
biodrowym i kolanowym do kąta 90°, podwieszona, stabilizacja miednicy i odcinka
lędźwiowego kręgosłupa ręką badającego.
Ruch: przywodzenie kd w stawie biodrowym.

1. Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kd nietestowana odwiedziona i kd testowana
w pozycji pośredniej spoczywają na podłożu, stabilizacja miednicy ręką badającego.
Skurcz mięśnia wyczuwa się, układając palce na przyśrodkowej powierzchni uda po-
niżej gałęzi k. łonowej.
Ryc. 423. Ocena

siły mięśni
przywodzących
kończynę dolną
w stawie biodrowym
336
MIĘŚNIE SKRĘCAJĄCE KOŃCZYNĘ DOLNĄ NA ZEWNĄTRZ

W STAWIE BIODROWYM
mięsień gruszkowaty (ryc. 424)

mięsień zasłaniacz wewnętrzny i zewnętrzny (ryc. 424)
PRZYCZEPY Opisane wyżej (s. 330, 331).
mięsień czworoboczny uda (ryc. 424)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Brzeg boczny guza kulszowego.
PRZYCZEP KOŃCOWY Część środkowa grzebienia międzykrętarzowego k. udowej.
mięsień bliźniaczy górny
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Kolec kulszowy.
PRZYCZEP KOŃCOWY Ścięgno zasłaniacza wewnętrznego, dół krętarzowy k. udowej.
mięsień bliźniaczy dolny

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Górny brzeg guza kulszowego.
PRZYCZEP KOŃCOWY Ścięgno zasłania cza wewnętrznego, dół krętarzowy k. udowej.
mięsień przywodziciel wielki mięsień pośladkowy średn i

mięsień przywodziciel długi mięsień pośladkowy mały
mięsień przywodziciel krótki mięsień dwugłowy uda
mięsień smukły mięsień pośladkowy wielki
mięsień grzebieniowy mięsień krawiecki
m. gruszkowaty
mm. bliźniacze
m. zasłaniacz zewnętrzny
m. czworoboczny uda
Ryc. 424. Mięśnie rotujące kończynę dolną na zewnątrz

337

3. Pozycja wyjściowa: siad z podudziami zwieszonymi, kd nietestowana odwiedziona
w stawie biodrowym do kąta około 40°, stabilizacja miednicy od przodu na poziomie
kolców biodrowych przednich górnych.
Ruch: rotacja zewnętrzna uda w stawie biodrowym.
Opór: przeciwdziała się ruchowi rotacji zewnętrznej uda w stawie biodrowym, ukła
dając jedną rę kę nad kostką przyśrodkową, a drugą na nasadzie bliższej podudzia.
2. a) Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kd. testowana zgięta w stawie biodrowym
i kolanowym do kąta prostego. Podudzie odciążone ręką badającego.
b) Pozycja wyjściowa: stanie na kd nietestowanej, stabilizacja miednicy.

Ruch: rotacja zewnętrzna uda w stawie biodrowym.
1. Pozycja wyjściowa: leżeni e na boku nietestowanym, kd testowana w rotacji we-
wnętrzne j, stabilizacja miednicy rękami badającego.
Skurcz mięśni można wyczuć palpacyjnie w okolicy krętarz a większego k. udowej
i dołu krętarzowego.

mi ęśni skręcających
kończynę dolną
na zewnątrz
w stawie biodrowym
338
MIĘŚNIE SKRĘCAJĄCE KOŃCZYNĘ DOLNĄ DO WEWNĄTRZ

W STAWIE BIODROWYM
mięsień pośladkowy mały (ryc. 426)

mięsień napinacz powięzi
szerokiej
mięsień pośladkowy średni - część przednia

3. Pozycja wyjściowa: siad z podudziami zwieszonymi,
stabilizacja miednicy od przodu na poziomie kolców
biodrowych przednich górnych i uda kd testowanej.
Ruch: rotacja wewnętrzna uda w stawie biodrowym.
Ryc. 426. Mi ęs ień
pośladkowy mały 4, 5. Pozycja wyjściowa, stabilizacja i mch: jak wyżej.
Opór: przeciwdziała się ruchowi rotacji wewnętrznej uda
w stawie biodrowym, układając jedną rękę nad kostką zewnętrzną, a drugą na nasadzie
bliższej podudzia.

mięśni skręcających
kończynę dolną
do wewnątrz
w stawie biodrowym
339
2. a) Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kd testowana zgięta w stawie biodrowym i ko-

lanowym do kąta prostego. Podudzie odciążone ręką badającego.
b) Pozycja wyjściowa: stanie na kd. nietestowanej, stabilizacja miednicy.
Ruch: rotacja wewnętrzna uda w stawie biodrowym.
1. Pozycja wyjściowa: leżenie na boku nietestowanym, kd. testowana w rotacji ze-
wnętrznej, stabilizacja miednicy rękami badającego.
Skurcz mięśni można wyczuć palpacyjnie w okolicy krętarza większego k. udowej
i na nadkłykciu przyśrodkowym k. udowej.
9. POMIAR SIŁY MIĘŚNI DZIAŁAJĄCYCH NA STAW BIODROWY
MIĘŚNIE ZGINAJĄCE I PROSTUJĄCE

KOŃCZYNĘ DOLNĄ W STAWIE BIODROWYM
Przebieg linki i położenie dynamometru przy po-

miarze siły mięśni zginających udo oznaczono na
rycinach linią ciągłą, a przy pomiarze siły mięśni
prostujących udo - przerywaną. Linka dynamo-
metru przy ocenie tych grup mięśni połączona jest
mankietem obejmującym 1 /J dalszą uda.
Sposób la
kd zgięta w stawie
biodrowym i kolanowym pod kątem 90° - pod-
udzie podwieszone (ryc. 428a).
Ryc. 428. Pomiar siły mięśni zginających
Pasami klatki piersiowej, miednicy oraz
STABILIZACJA i prostujących udo:
a - sposób la, b- sposób lb
uda kd niebadanej .
Sposób lb
przodem, kd zgięta w sta-
wie biodrowym i kolanowym pod kątem 90° - pod-
udzie podwieszone (ryc. 428b).
STABILIZACJA Pasami klatki piersiowej i miednicy.
Sposób 2
na boku kd niebadanej,
ręka pod głową, udo i podudzie kd badanej zgięte
w stawie kolanowym pod kątem 90° w podwie-
szeniu (ryc. 429).
STABILIZACJA Ryc. 429. Pomiar siły mi ęś ni zginających
uda kd niebadanej . · i prostujących udo - sposób 2
340
Ryc. 430. Pomiar siły mięśni zginających

i prostujących udo:
a - sposób 3a, b - sposób 3b, c - sposób 3c
Sposób 3a
przodem, uda spoczywają na stole, podudzie kd niebadanej
poza stołem na podpórce, podudzie kd badanej zgięte w stawie kolanowym pod kątem
90° - przy pomiarze siły mięśni prostujących udo w stawie biodrowym (ryc. 430a).
Sposób 3b, c
POZYCJAWYJśc1owA Leżenie tyłem (ryc. 430b) lub siad (ryc. 430c), podudzia zgięte w stawach
kolanowych pod kątem 90° poza stołem - przy pomiarze siły mięśni zginających udo.
STABILIZACJA Pasami klatki piersiowej, miednicy i uda kd. niebadanej.
MIĘŚNIE ODWODZĄCE I PRZYWODZĄCE KOŃCZYNĘ DOLNĄ

W STAWIE BIODROWYM
W przedstawionych na rycinach sposobach pomiaru siły mm. odwodzących i przy-

wodzących udo w sposobie 1 posłużono się wspólną ilustracją dla obu grup mięśni.
Przebieg linki i położenie dynamometru przy pomiarze siły mm. odwodzących udo
oznaczono na rycinach linią ciągłą, a przy pomiarze siły mm. przywodzących udo -
przerywaną. Linka dynamometru przy pomiarze tych grup mięśni połączona jest
z mankietem obejmującym 1/J dalszą uda.
Sposób 1
POZYCJA WYJśc1owA
Siad na krześle (lub stole) na jed-
nym pośladku, kd badana poza krzesłem, udo wy-
prostowane, podudzie zgięte w stawie kolanowym
pod kątem około 90° w podwieszeniu (ryc. 431).
STABILIZACJA
uda kd niebadanej.
----~ Sposób 2
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kd. niebadana zgię
Ryc. 431. Pomiar siły mięśni ta, stopa oparta na podłożu (lub wyprostowana
odwodzących i przywodzących udo - przy pomiarze siły mięśni przywodzących udo),
sposób 1
kd badana wyprostowana, w podwieszeniu.
341
Ryc. 432. Pomiar siły mięśni

odwodzących i przywo-
dzących udo - sposób 2
---- --i
Ryc. 433. Pomiar siły mięśni

odwodzących i przywo-
dzących udo:
a - sposób 3a
b- sposób 3b
Pasami uda kd niebadanej, miednicy na wysokości kolców biodrowych

STABILIZACJA
przednich górnych oraz w okolicy pachwiny kd niebadanej przy pomiarze siły mięśni
odwodzących udo (ryc. 432a), natomiast w okolicy pachwiny kd badanej przy pomiarze
siły mięśni przywodzących udo (ryc. 432b) .
Sposób 3a
na boku zgiętej kd niebadanej, ręka pod głową, podudzie kd.
badanej poza stołem spoczywa na podpórce - przy pomiarze siły mięśni odwodzących
udo (ryc. 433a).
Sposób 3b
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie na boku kd. badanej, której podudzie spoczywa na podpórce
znajdującej się poza stołem, kd niebadana zgięta w podwieszeniu - przy pomiarze siły
mięśni przywodzących udo (ryc. 433b).
Pasami klatki piersiowej, miednicy na wysokości kolców biodrowych przed-
STABILIZACJA
nich górnych oraz w okolicy pachwiny kd niebadanej przy pomiarze siły mięśni od-
wodzących udo, natomiast w okolicy pachwiny kd badanej przy pomiarze siły mięśni
przywodzących udo.
MIĘŚNIE SKRĘCAJĄCE KOŃCZYNĘ DOLNĄ NA ZEWNĄTRZ I DO WEWNĄTRZ
W przedstawionych na rycinach sposobach pomiaru siły mięśni skręcających udo na ze-

wnątrz i do wewnątrz, w sposobach 1, la, 2 posłużono się wspólną ilustracją dla obu
342
grup mięśni .
Przebieg linki i położenie dynamometru przy pomiarze siły mm . skręca
jącychudo na zewnątrz oznaczono na rycinach linią przerywaną, a przy pomiarze siły
mm. skręcających udo do wewnątrz - ciągłą . Linka dynamometru przy pomiarze siły
tych grup mięśni połączona jest mankietem obejmującym 1/J dalszą podudzia.
Sposób la
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kd. niebadana zgięta, stopa oparta na podłożu, podudzie
kd badanej zgięte w stawie kolanowym pod kątem około 90° poza stołem (ryc. 434a).
STABILIZACJA Miednicy pasami, a uda kd badanej przez ustalenie go w rynience.
Sposób lb
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem, podudzie kd. badanej zgięte w stawie kolanowym pod
kątem około 90° (ryc. 434b).
Miednicy i uda kd. niebadanej pasami, a uda kd badanej przez ustalenie go
STABILIZACJA
w rynience.
Sposób 2
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, udo i podudzie kd badanej zgięte w stawie biodrowym
i kolanowym pod kątem około 90°, podudzie w podwieszeniu (ryc. 435).
STABILIZACJA Miednicy i uda kd niebadanej pasami.
Ryc. 434. Pomiar siły mięśni skręcających udo

na zewnątrz i do wewnątrz:
a - sposób la
b - sposób lb
Ryc. 435. Pomiar siły mięśni skręcających

udo na zewnątrz i do wewnątrz - sposób 2
345
4. Ocena wzrokowa
348
4. ~ . Ocena w J'.)łaszczyźnie czołowej 348
5. Orientacyjna oi;:ena ustawienia kolan za pomocą pionu1ftal:lg1:1.<1:11:a1"" 350
5.1. Ocena w płaszczyźnie czołowej 350
6. Pomiar ustawienia kolan
351
61 . Pomiar w płaszczyźnie czołowej 351
6.2. Pemiar w płaszczyźnie strzałkowej 352
7. Badanie palr;iacyjne
354
8. Ocena czynnościowa stawu kolanowego -llllZlllClll!Rllllmlll!lll;ml:1lllllZll:J..q:iill:ll:ll:QcC:l.a""""""""""""""'lll'I 360
8.1. Orientacyjna ocena ruchu
360
8.2. Ocena gry ślizgu stawowego azf:mllll!l:a:lllDcca:il'1CICID;ta~Gll;l~"l:Dlil:l::llll:~:Q;i11~ 360
8.3. Testy więzadłowe
363
8.4. Testy łąRotkowe
364
9. Pomiar zakresu ruchów w stawie kolanowym 365
1O. Ocena siły mięśni działających na staw kolanowy 366
11 . Pomiar siły mięśni działających na staw kolanowy.lmłil..,.,~=J!:~RZD:'lmV1~,;n:1~ 369
344
Staw kolanowy to staw zawiasowy utworzony przez dwa kłykcie kości udowej (główka
stawowa), dwa kłykcie kości piszczelowej (panewka stawowa) oraz rzepkę (ryc. 436).
Możliwy jest w nim ruch zginania i prostowania, a przy zgiętym podudziu jego skręca
nie. Największa stabilność stawu kolanowego jest przy wyprostowanym podudziu,
natomiast wiotkość przy jego zgięciu. Stabilność stawu kolanowego zależy od struktur
okołostawowych. Jego dysfunkcja może prowadzić do wielu zaburzeń statycznych
i dynamicznych w obrębie kończyn dolnych, a także pozostałych elementów układu
ruchu.
RZEPKA
Rzepka jest owalną spłaszczoną kością włączoną w aparat wyprostny stawu kolano-
wego. Jest wtopiona w ścięgno mięśnia czworogłowego uda, a jej wierzchołek stanowi
miejsce przyczepu więzadła właściwego rzepki. Rzepka, jako element aparatu wyprost-
nego stawu kolanowego, poddawana jest działaniu kilku sił:
w płaszczyźnie czołowej - wypadkowej sił utworzonych przez linię udo-środek
rzepki i guzowatość piszczeli. Zaburzenie przebiegu tych linii wskazuje na boczne
przemieszczenie rzepki,
w płaszczyźnie strzałkowej rzepka podlega działaniu przeciwnie skierowanych sił,
czynnej - mięśnia czworogłowego uda oraz biernej - więzadła właściwego rzepki.
kłykieć przyśrodkowy
rzepka
więzadło poboczne
piszczelowe
więzadło poboczne
strzałkowe
łąkotka boczna łąkotka przyśrodkowa
Ryc. 436. Struktury stawu kolanowego

od strony przedniej
345
ŁĄKOTKI
Łąkotki wyrównują brak zborności powierzchni stawowych, zapewniając tym samym

elastyczne połączenie kości udowej z piszczelową. Dzielą jamę stawową na dwa piętra:
górne i dolne. W górnym piętrze zachodzą ruchy zgięcia i wyprostu, natomiast w dolnym
- przy ustawieniu podudzia w zgięciu w stawie kolanowym - ruchy obrotowe. Naj-
ważniejsze funkcje łąkotek to zapewnienie stabilności, poprawnej geometrii i amorty-
zacji oraz smarowania, zapobieganie wciągnięciu błony maziowej oraz ograniczenie
krańcowego zgięcia i prostowania podudzia w stawie kolanowym.
STABILIZACJA BIERNA STAWU KOLANOWEGO

Po stronie przyśrodkowej i bocznej kolana, od rzepki do dołu podkolanowego, w struk-
turach więzadłowa-torebkowych można wyodrębnić część przednią, środkową i tylną:
- przednia zapewnia prawidłową czynność głowy przyśrodkowej mięśnia czworogło-
wego uda,
- środkowa zapewnia stabilizację łąkotki przyśrodkowej w stosunku do kości udowej
oraz jej ruchomość w stosunku do piszczeli przy ruchach zginania, prostowania
i skręcania podudzia,
- tylno-przyśrodkowa, zwana skośnym więzadłem podkolanowym, wspólnie z toreb-
kowym przyczepem mięśnia podkolanowego pełni funkcję statyczną i stabilizacyjną.
Po bocznej stronie stawu kolanowego przednia część więzadła torebkowego wzmocniona
jest pasmem biodrowo-piszczelowym, uważanym za dynamiczny stabilizator kolana.
Środkowa część wspólnie z więzadłem pobocznym strzałkowym wzmocniona jest le-
żącym pod nim ścięgnem mięśnia dwugłowego uda.
Tylno-boczna część więzadła torebkowego wraz ze środkowym zapewnia boczną sta-
bilizację kolana.
Statyczną stabilizację w płaszczyźnie strzałkowej zapewniają więzadła krzyżowe przed-

nie i tylne oraz tylna torebka stawowa ze skośnym więzadłem podkolanowym i mięś
niem podkolanowym.
2. WYWIAD
Pacjent zgłasza:
• ból kolana głównie w nocy

INTERPRETACJA Może wskazywać na stan zapalny stawu kolanowego.
• ból kolana narastający w ciągu dnia, podczas ruchu lub po jego wykonaniu
INTERPRETACJA Może wskazywać na przyczynę mechaniczną i/lub zmiany zwyrodnieniowe.
• ból kolana podczas wchodzenia, schodzenia ze schodów oraz w czasie długotrwałego
utrzymywania pozycji zgięciowej w stawie kolanowym
INTERPRETACJA Może wskazywać na zaburzenia w obrębie rzepki.
WYWIAD
346
• ból kolana podczas przechodzenia z siadu do pozycji stojącej oraz nasilający s i ę pod-
czas chodu, zwłaszcza wchodzenia po schodach
INTERPRETACJA Może wskazywać na rozmiękanie chrząstki stawowej rzepki.
• ból kolana w okolicy podrzepkowej, nasilaj ący się podczas zginania i prostowania
podudzia w stawie kolanowym przeciw oporowi
INTERPRETACJA Może wskazywać na zespół nadmiernego zewnętrznego nacisku rzepki.
• ból kolana w pozycji maksymalnego zgięcia podudzia
INTERPRETACJA Może wskazywać na zmiany patologiczne łąkotek.
• niestabilność stawu kolanowego

INTERPRETACJA Może wskazywać na zmiany patologiczne w obrębie łąkotek i/lub chrząstek
stawowych.
• trudność utrzymania kd w wyproście podczas obciążania jej w trakcie chodu
INTERPRETACJA Może to wynikać z osłabienia m. czworogłowego uda.
• blokowanie w stawie kolanowym podczas zginania kd. w obciążeniu
INTERPRETACJA Może wskazywać na uszkodzenie łąkotki - uwięźnięcie jej pomi ędzy kłyk
ciami uda i piszczeli .
.·.~ ~
rzepka
PozYqA WYJśc1owA Leżenie tyłem, podudzie zgięte do
około 10°.
WYSZUKIWANIE PUNKTÓW Badający układa opuszki palców
na przedniej powierzchni nasady dalszej k. udowej
i przesuwa je w dół (ryc. 437). Rzepka wyczuwalna
jest jako płaska, trójkątna kość. Górny brzeg rzepki
stanowi jej podstawę, a dolny wierzchołek. Wierz-
chołek rzepki powinien znajdować się na wysokości
Ryc. 437. Wyszukiwanie rzepki
szpary stawu kolanowego.
szpara stawu kolanowego

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, podudzie zgięte, stopa oparta na podłożu.
wyszuKIWANIEPUNKTów Badający układa opuszki

palców obu rąk na bocznych powierzchniach
nasady bliższej
k. piszczelowej i przesuwa je w górę oraz w dół do momentu wyczucia
zagłębień leżących w pobliżu wierzchołka rzepki (ryc. 438). Zagłębienia te oznaczają
położenie szpary stawowej między k. piszczelową a udową.
kłykcie kości udowej

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, podudzie zgięte.
WYSZUKIWANIE PUNKTóW Badający układa opuszki palców na szparze stawu kolanowego po

347
Ryc. 438. Wyszukiwanie szpary Ryc. 439. Wyszukiwanie kłykci

stawu kolanowego kości udowej
Ryc. 440. Wyszukiwanie guzowatości Ryc. 441 . Wyszukiwanie nadklykci

kości piszczelowej kości udowej
obu stronach. Następnie przesuwa je w kierunku bliższym do momentu wyczucia wy-

niosłości - kłykieć boczny i przyśrodkowy k. udowej (ryc. 439).
guzowatość kości piszczelowej

PozrCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, podudzie zgięte do kąta około 10°.
opuszki palców na szczycie rzepki i przesuwa je ku
dołowi do momentu wyczucia wzniesienia na przedniej powierzchni k. piszczelowej
(ryc. 440).
nadkłykcie kości udowej

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, podudzie zgięte do kąta około 90°.
WYSZUKIWANIE PUNKTÓW Badający układa
opuszki palców po obu stronach na szparze stawu
kolanowego i przesuwa je w kierunku bliższym do momentu wyczucia wzniesienia na
bocznej oraz przyśrodkowej powierzchni k. udowej (ryc. 441).
WYSZUKIWAN IE PU NKTÓW KOSTNYC H
348
Ryc. 442. Wyszukiwanie kłykci Ryc. 443. Wyszukiwanie głowy

kości piszczelowej kości strzałkowej
kłykcie kości piszczelowej

POZYCJA wYJśc1owA Leżenie tyłem, podudzie zgięte, stopa oparta na podłożu.

opuszki palców na szparze stawu kolanowego i prze-
suwa je w kierunku dalszym do momentu wyczucia wyniosłości kłykci k. piszczelowej
(ryc. 442).
głowa kości strzałkowej
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, podudzie zgięte lub wyprostowane.

opuszki palców na kłykciu bocznym i przesuwa je
w kierunku dalszym do momentu wyczucia głowy k. strzałkowej (ryc. 443).
4. OCENA WZROKOWA
OCENA Z PRZODU
symetria położenia wybranych punktów kostnych

POZYCJA WYJśc1owA Stanie przodem do badającego lub leżenie tyłem (ryc. 444).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych oceniane punkty kostne położone są syme-
trycznie. Asymetria kolan może wskazywać na wady w ustawieniu kkd, zmiany po-
urazowe, zapalne i zwyrodnieniowe.
zarys kolana
POZYCJA WYJśc1owA Stanie przodem do badającego lub leżenie tyłem (ryc. 444).
W warunkach prawidłowych zarys stawów kolanowych jest jednakowy,
INTERPRETACJA
a rzepka położona centralnie. Zmiana zarysu stawu kolanowego z przodu może wska-
zywać na obecność płynu w stawie, nieprawidłowe ustawienie rzepki, stan zapalny lub
zanik głowy przyśrodkowej m. czworogłowego uda. Zmiana zarysu powyżej górnego
brzegu rzepki i w obrębie skóry może wskazywać na obrzęk pozastawowy i/lub infekcję.
OCENA WZROKOWA
349
Ryc. 444. Ocena wzrokowa ustawienia kolan

w płaszczyźnie czołowej - widok z przodu:
a - pozycja stojąca
b - pozycja leżąca

w płaszczyź nie czołowej - widok z tyłu :
a - pozycja stojąca
b - pozycja leżąca
Nienaturalne wychudzenie okolicy powyżej rzepki może wskazywać na zanik głowy

przyśrodkowej m. czworogłowego uda. Zaburzenie kształtu rzepki i jej centralnego
położenia może świadczyć o zwichnięciu.
OCENA Z TYŁU
symetria zarysu kolana

POZYCJA wY1śc1owA Stanie tyłem lub leżenie przodem (ryc. 445).
W warunkach prawidłowych zarys stawów kolanowych jest jednakowy.
INTERPRETACJA
Zmiana zarysu może wskazywać na cystę Bakera, zmiany zwyrodnieniowe, pozapalne,

pourazowe.
OCENA WZROKOWA
350

w płaszczyźnie strzałkowej:
a - widok od strony bocznej
b - widok od strony przyśrodkowej
OCENA Z BOKU
zarys kolana
POZYCJA WYJśc1owA Stanie bokiem do badającego (ryc. 446a).
INTERPRETACJA
Zmiana zarysu kolana po stronie bocznej może wskazywać na patologię łąkotek, stan
zapalny pasma biodrowo-piszczelowego oraz zmiany zwyrodnieniowe.
OCENA OD STRONY PRZYŚRODKOWEJ
zarys kolana
POZYCJA WYJśc1owA Stanie bokiem do badającego (ryc. 446b).
INTERPRETACJA
Zmiana zarysu kolana może wskazywać na uszkodzenie przyczepu udowego więzadła

pobocznego piszczelowego lub na zmiany zapalne kaletek stawowych w okolicy „gęsiej
stopki".
5. ORIENTACYJNA OCENA USTAWIENIA KOLAN

ZA POMOCĄ PIONU
Sposób 1
POZYCJA WYJśc1owA Stanie przodem, stopy ustawione równolegle na szerokość bioder.
OCENA USTAWIENIA KOLAN
351
sposóBOCENY Badający przykłada pion do środka pachwiny (środka

głowy k. udowej) - linia Mikulicza (ryc. 447a).
W warunkach prawidłowych pion biegnie od środka
INTERPRETACJA
pachwiny przez środek rzepki, stawu skokowego i pada na

II palec stopy. Odchylenie osi anatomicznej kd od mechanicznej
na zewnątrz wskazuje na koślawość, natomiast do wewnątrz na
szpotawość kolan.
Sposób 2
POZYCJA WYJśc1owA Stanie, kostki przyśrodkowe kkd. lub kolana
złączone.
sPosóB OCENY Badający przykłada pion do środka rzepki (ryc. 447b).

W warunkach prawidłowych pion powinien padać
INTERPRETACJA
między pierwszą a drugą k. śródstopia. Przesunięcie pionu

w kierunku wewnętrznej strony stopy wskazuje na koślawość,
natomiast zewnętrznej na szpotawość kolan.

sPosóB OCENY Badający przykłada pion do szczytu krętarza więk

szego k. udowej (ryc. 448).
W warunkach prawidłowych pion przebiega przed
INTERPRETACJA
Ryc. 447. Ocena ustawienia
kolan w płaszczyźnie czołowej
osią stawu kolanowego i skokowego i pada na podłoże na wyso- za pomocą pionu:
kości k. sześciennej. a - sposób 1, b - sposób 2
6. POMIAR USTAWIENIA KOLAN

6.1 . POMIAR W PŁASZCZYŹNIE CZOŁOWEJ
pomiar kątowy ustawienia kolan

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, siad prosty lub stanie przodem.
sPosóB POMIARU Badający układa
goniometr w ten sposób, że oś jego
obrotu znajduje si ę na środku rzepki, jedno ramię wzdłuż osi
długiej uda, drugie wzdłuż osi długiej podudzia (ryc. 449).
W warunkach prawidłowych oś długa uda i oś długa

INTERPRETACJA
podudzia tworzą kąt

nie większy niż 10-15° w stosunku do osi
ciała. Zwiększenie tego kąta wskazuje na koślawość, natomiast
zmniejszenie na szpotawość kolan. W kolanie koślawym oś uda
Ryc. 448. Ocena ustawienia
tworzy z osią podudzia kąt otwarty na zewnątrz (podudzie znaj- kolan w płaszczyźnie strzał
duje się w odwiedzeniu). W kolanie szpotawym oś uda tworzy kowej za pomocą pionu
POMIAR USTAWIENIA KOLAl\J
352
z osią podudzia kąt otwarty do wewnątrz (pod-

udzie znajduje się w przywiedzeniu).
pomiar kąta Q
POZYCJA WYJsc1owA Leżenie tyłem lub stanie przodem.
sPosóB POMIARU Badający układa goniometr w ten
sposób, że oś jego obrotu znajduje się na środku
rzepki, jedno ramię jest skierowane na kolec
biodrowy przedni górny, drugie położone jest
wzdłuż linii więzadła własnego rzepki. Kąt Q
jest to kąt wyznaczony przez linię udo-środek
rzepki-guzowatość piszczeli (ryc. 450).
W warunkach prawidłowych wartość

INTERPRETACJA
kąta Q dla kobiet wynosi 12-15°, a dla mężczyzn

8-10°. Wartość kąta większa niż 20° uważana
Ryc. 449. Pomiar kątowy ustawienia
kolan w płaszczyźnie czołowej jest za patologię; może powodować przemiesz-
czenie i ból rzepki.
pomiar linijny ustawienia kolan

POZYCJA WYJśc1owA Stanie przodem lub leżenie tyłem, kostki przyśrodkowe kkd lub kolana
złączone.
sPosóB POMIARU Badający linijką lub taśmą centymetrową mierzy odległość między kost-
kami przyśrodkowymi lub nadkłykciami kk. udowych (ryc. 451).
W warunkach prawidłowych kostki przyśrodkowe goleni i nadkłykcie przy-
INTERPRETACJA
środkowe kk. udowych stykają się. Zwiększenie odległości między kostkami przy-
środkowymi przy złączonych kolanach wskazuje na ich koślawość. Zwiększenie od-
ległości między nadkłykciami kk. udowych przy złączonych kostkach przyśrodkowych
wskazuje natomiast na szpotawość kolan. W okresie tzw. fizjologicznej koślawości,
która przypada na 4.-6. rok życia, odległość między kostkami przyśrodkowymi przy
złączonych kolanach wynosząca nie więcej niż 4-5 cm uważana jest za stan pra-
widłowy.
6.2. POMIAR W PŁASZCZYŹNIE STRZAŁKOWEJ

POZYCJA wYJśc1owA Leżenie przodem, podudzia poza podłożem.
sposóB POMIARU Badający układa kątomierz

w ten sposób, że oś jego obrotu znajduje się na
nadkłykciu bocznym k. udowej, jedno ramię wzdłuż osi długiej uda, drugie wzdłuż osi
długiej podudzia (ryc. 452).
W warunkach prawidłowych kąt zawarty między osią długą uda i osią długą
INTERPRETACJA
podudzia wynosi 0°. Kąt rozwarty po stronie przedniej wskazuje na przeprost, natomiast
po stronie tylnej na przykurcz zgięciowy w stawie kolanowym.
POMIAR W PŁASZCZYŹNIE STRZAŁKOWEJ
353
Ryc. 451.
Pomiar linijny
ustawienia kolan
w płaszczyźnie
kolec biodrowy czołowej:
przedni górny a- koślawość
b- szpotawość
Ryc. 452. Pomiar kątowy ustawienia kolan

Ryc. 450. Pomiar kąta Q w płaszczyźnie strzałkowej
BADANIE PALPACYJNE
354

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem z wałkiem pod stawem kolanowym lub przodem z wał
kiem pod dalszą nasadą podudzia.
sposóB BADANIA Badający układa opuszki palców na okolicę nasady dalszej k. udowej
i, wywierając delikatny nacisk, przesuwa je w kierunku nasady bliższej k. piszczelowej
(ryc. 453). Przesuwając je po powierzchni skóry, ocenia jej konsystencję, ciepłotę,
wilgotność, wrażliwość dotykową i przesuwalność.
W warunkach prawidłowych kolano jest zimniejsze od uda i goleni, skóra

INTERPRETACJA
sucha, nie jest nadwrażliwa na dotyk. Podwyższenie temperatury, ból i zaczerwienienie

wskazują na miejscowy stan zapalny.

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem z wałkiem pod stawem kolanowym lub przodem z wał
kiem pod dalszą nasadą podudzia.
ujmuje oburącz skórę między kciuk i pozostałe palce. Utworzony
fałd skórny przesuwa poprzecznie w stosunku do osi długiej kolana (ryc. 454).
W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Ból, nadwrażliwość
INTERPRETACJA
i pogrubienie tkanki wskazują na jej podrażnienie. Gruby fałd, dający się unieść dwoma
palcami ponad górnym zachyłkiem rzepki, może wskazywać na zmiany przerostowe
błony maziowej charakterystyczne zwłaszcza dla schorzeń reumatoidalnych.
BADANIE OBJAWU CHEŁBOTANIA W STAWIE KOLANOWYM

sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców w okolicy rzepki i wywiera delikatny na-
cisk kciukiem prawej ręki, podczas gdy kciuk lewej ręki spoczywa biernie, bez ruchu
(ryc. 455).
Ryc. 453. Badanie palpacyjne skóry Ryc. 454. Badanie palpacyjne tkanki podskórnej
BADANIE PALPACYJNE
355
Ryc. 455. Badanie objawu chełbotania Ryc. 456. Badanie objawu balotowania rzepki
W warunkach prawidłowych ucisk na rzepkę jednym palcem nie jest wy-

INTERPRETACJA
czuwalny przez drugi palec. Przy dodatnim objawie chełbotania każdy nacisk na rzepkę
jest wyczuwalny.
BADANIE OBJAWU BALOTOWANIA RZEPKI

sposóB BADANIA Badający układa opuszkę kciuka na rzepce i wywiera na nią równomierny
nacisk (ryc. 456).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych nacisk nie powoduje ruchu rzepki, natomiast
w przypadku obecności wysięku pod wpływem nacisku na rzepkę płyn uderza o kłykcie
k. udowej, a po zwolnieniu nacisku rzepka wraca ku górze.
BADANIE PALPACYJNE WIĘZADŁA RZEPKOWO-UDOWEGO

PRZYŚRODKOWEGO I BOCZNEGO (TROCZKI RZEPKI)
sposóB BADANIAPrzy ocenie więzadła rzepkowo-udowego przyśrodkowego badający układa

opuszki palców jednej ręki tuż przy rzepce w jej
części przyśrodkowej i dalszej, natomiast przy
ocenie więzadła rzepkowo-udowego bocznego -
w jej części bocznej (ryc. 457). Więzadło staje się
wyczuwalne, jeżeli palcami drugiej ręki „wciśnie
się" rzepkę po stronie bocznej więzadła rzep-
kowo-udowego przyśrodkowego, a przy badaniu
więzadła bocznego po stronie przyśrodkowej.

INTERPRETACJA
jest bezbolesne, a więzadło wyczuwalne. Ból,

trudności w odnalezieniu więzadła i boczne prze-
mieszczenie rzepki mogą wskazywać na zerwa- Ryc. 457. Badanie więzadła rzepkowo-
nie więzadeł rzepkowo-udowych. -udowego przyśrodkowego i bocznego
BADANIE PALPACYJNE
356
mięsień czworogłowy uda (ryc. 458)

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kkd. w niewiel-
kim odwiedzeniu.
SPOSÓB BADANIA Badający układaopuszki palców:
na kolcu biodrowym przednim dolnym i prze-
mieszcza je wzdłuż środkowo-przedniej po-
wierzchni uda w kierunku rzepki, wyczuwając
m. prosty uda; w okolicy krętarza większego
i przemieszcza je wzdłuż boczno-przedniej
m. prosty uda powierzchni uda w kierunku bocznej krawędzi
podstawy rzepki, wyczuwając m. obszerny
boczny; w okolicy wargi przyśrodkowej kresy
chropawej i przemieszcza je wzdłuż przy-
środkowa-przedniej powierzchni uda w kie-
m. obszerny
boczny
runku przyśrodkowej krawędzi podstawy
rzepki, wyczuwając m. obszerny przyśrod
kowy; poniżej pachwiny i przemieszcza je
wzdłuż uda w kierunku podstawy rzepki, wy-
czuwając mięsień obszerny pośredni; na wierz-
chołku rzepki i przesuwa je wzdłuż więzadła
rzepki do guzowatości k. piszczelowej, wyczu-
wając przyczep końcowy m. czworogłowego
uda (ryc. 459).
W warunkach prawidłowych bada-
INTERPRETACJA
Ryc. 458. Mięsień czworogłowy uda niem. czworogłowego uda jest niebolesne. Na
jego podrażnienie wskazują ból w okolicy
przyczepów, wyczuwalne zgrubienia włókien mięśniowych oraz odczuwalny wzrost
napięcia w czasie badania. Punkt spustowy dla głowy przyśrodkowej umiejscowiony
jest na wysokości kłykcia przyśrodkowego k. udowej oraz w połowie brzuśca na przed-
niej części uda (między pachwiną a przyśrodkową częścią rzepki), dla m. prostego
w okolicy przyczepu początkowego, tuż poniżej kolca biodrowego przedniego dolnego,
dla głowy pośredniej nieco poniżej pachwiny (ryc. 460).
Test długości
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem, stopy poza stołem.
sPosóB BADANIA Badający zgina biernie kd pacjenta w stawie kolanowym (ryc. 461).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych badający, delikatnie naciskając na podudzie
pacjenta, dotyka piętą pośladka. Objawem przykurczu mięśnia jest unoszenie się
biodra w czasie zginania kd w stawie kolanowym, odczucie silnego rozciągania mięśnia,
znaczny opór w końcowej fazie ruchu zginania oraz niedotykanie piętą do pośladka.
BADANIE PALPACYJNE
357
Ryc. 459. Badanie

palpacyjne mięśnia
czworogłowego uda:
a - mięsień prosty
b - mięsień obszerny
boczny
c - mięsień obszerny
przyśrodkowy
d- mięsień obszerny
pośredni
Ryc. 460. Badanie punktów spustowych

w obrębie mięśnia czworogłowego uda:
a - głowa przyśrodkowa
b - mięsień prosty uda
Ryc. 461. Test długości mięśnia
c - głowa pośrednia
czworogłowego uda
BADANIE PALPACYJNE
358
mięśnie kulszowo-goleniowe (ryc. 462)

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem z wałkiem
pod nasadą dalszą podudzi.
SPOSÓB BADANIA Badający układa opuszki palców
jednej rękina guzie kulszowym i przesuwa
wzdłuż brzuśców po tylno-bocznej powierzch-
ni uda w kierunku głowy strzałki przy ocenie
m. dwugłowego uda, a wzdłuż tylno-przy-
środkowej w kierunku przyśrodkowego kłyk
cia k. piszczelowej przy ocenie mm. półścięg
nistego i półbłoniastego (ryc. 463).
INTERPRETACJA
danie mm. kułszowo-goleniowych jest nie-

m. półścięgnisty bolesne. Na ich podrażnienie wskazują ból
w okolicy przyczepów, wyczuwalne zgrubie-
nia włókien mięśniowych oraz odczuwalny
wzrost napięcia w czasie badania. Punkt spus-
m. półbłoniasty
towy m. dwugłowego uda umiejscowiony
jest w okolicy dołu podkolanowego po jego
zewnętrznej stronie, a po przyśrodkowej dla
m. półbłoniastego i półścięgnistego (ryc. 464).
Test długości (test Lasegue'a)

m. brzuchaty POZYCJA wYJśc1owA Leżenie tyłem.
łydki
SPOSÓB BADANIA Badający jedną ręką obejmuje
piętę, drugą kładzie
na przedniej powierzchni
kolana pacjenta. Następnie unosi biernie wy-
prostowaną kd. ku górze do momentu, w któ-
Ryc. 462. Mięśnie kulszowo-goleniowe
rym pacjent odczuwa napinanie i ból mięśni
Ryc. 463. Badanie palpacyjne mięśni kulszowo-goleniowych:

a - mięsień dwugłowy; b - mięsień półścięgnisty i mięsień półbłoniasty
BADANIE PALPACYJNE
359
Ryc. 464. Badanie punktów spustowych w obrębie mięśni kulszowo-goleniowych:

a - mięśnia dwugłowego uda, b - mięśnia półbłoniastego i mięśnia półścięgnistego
pod kolanem. W tej pozycji określa się kąt zawarty

między kończyną a podłożem (ryc. 465).
warunkach prawidłowych kąt zawarty

INTERPRETACJA W
między kończyną a podłożem wynosi około 90°.
Skrócenie długości mm. kulszowa-goleniowych jest
wtedy, gdy wartość kąta jest mniejsza od 80°.
BADANIE PALPACYJNE WIĘZADEŁ
więzadło poboczne piszczelowe

POZYCJA wY1śc1owA Leżenie tyłem, kkd zgięte, stopy
oparte na podłożu.
sPosóB BADANIA Badający układaopuszki palców na

szparze stawowej po stronie przyśrodkowej wię
zadła rzepki i przesuwa je ku tyłowi, dochodząc
do przedniej krawędzi więzadła pobocznego pisz-
czelowego (ryc. 466). Ryc. 465. Test długości
mięśni kulszowo-goleniowych
INTERPRETACJA
jest niebolesne. Ból podczas badania może wskazywać na uszkodzenie więzadła i nie-
stabilność przyśrodkową.
więzadło poboczne strzałkowe
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kd. zgięte, stopy oparte na podłożu .

opuszki palców na szparze stawowej po stronie zewnętrz
nej więzadła rzepki i przesuwa je ku tyłowi, dochodząc do przedniej krawędzi więzadła
pobocznego strzałkowego (ryc. 467).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych badanie jest niebolesne. Ból podczas badania
może wskazywać na uszkodzenie więzadła i niestabilność boczną.
BADANIE PALPACYJNE
360
Ryc. 466. Badanie więzadła pobocznego Ryc. 467. Badanie więzadła pobocznego
piszczelowego strzałkowego
8. OCENA CZYNNOŚCIOWA
STAWU KOLANOWEGO
8.1. ORIENTACYJNA OCENA RUCHU
ruch zgięcia i wyprostu

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem, podudzia poza
podłożem.
sPosóB ocENY Badający jedną rękąstabilizuje mied-

nicę, drugą podchwytem za dalszą nasadę pod-
udzia kolejno zgina i prostuje je w stawie kola-
nowym (ryc. 468).
W warunkach prawidłowych ruch
INTERPRETACJA
jest bezbolesny. W czasie zgięcia pięta pacjenta

powinna dotknąć pośladka, a w czasie wyprostu
osiągnąć pozycję zera neutralnego. Opór koń
Ryc. 468. Orientacyjna ocena biernego ruchu

cowy w czasie ruchu prostowania i zginania jest
zginania podudzia w stawie kolanowym twardo-elastyczny.
STAW RZEPKOWO-UDOWY
trakcja rzepki
sposóB OCENY Badający

obejmuje kciukami i palcami wskazującymi obu rąk rzepkę
w okolicy wierzchołka i podstawy oraz wykonuje ruch separacji (oddzielania) rzepki,
prowadzony prostopadle do stawu kolanowego (ryc. 469).
INTERPRETACJAW warunkach prawidłowych oddalenie powierzchni stawowych jest niebo-
lesne. Ból i brak trakcji mogą wskazywać na proces zwyrodnieniowy i zapalny.
361
ślizg przyśrodkowo-boczny rzepki (dyslokacja rzepki)

POZYCJA WYJŚCIOWA Jak wyżej .
sPosóB ocENY Badający obejmuje kciukami i palcami wskazującymi obu rąk rzepkę w oko-
licy wierzchołka oraz podstawy i przesuwa ją bocznie i przyśrodkowa (ryc. 470).
przemieszczanie rzepki na boki nie powinno
przekraczać 1/4- 1/3 szerokości
rzepki, jest niebolesne i przebiega bez krepitacji. Wzrost
ruchomości może wskazywać na wiotkość aparatu więzadłowego. Słyszalne krepitacje,
spowodowane tarciem rzepki, mogą wskazywać na zmiany zwyrodnieniowe.
ślizg w kierunku bliższym i dalszym rzepki

sposóB OCENY Badający

obejmuje kciukami i palcami wskazującymi obu rąk rzepkę w oko-
licy wierzchołka i podstawy, a następnie przesuwa ją zgodnie z osią długą kończyny
w górę i w dół z uciskiem i bez ucisku (ryc. 471).
W warunkach prawidłowych przemieszczanie rzepki jest swobodne, bez-
INTERPRETACJA
bolesne i bez krepitacji. Ograniczenie ślizgu rzepki w kierunku dalszym może wskazy-
wać na przykurcz m. prostego uda. Słyszalne trzaski w czasie ślizgu z równoczesną
kompresją rzepki mogą wskazywać na zmiany zwyrodnieniowe.
Ryc. 469. Trakcja rzepki Ryc. 470. Ślizg przyśrodkowo-boczny rzepki

OCENA CZYNNOŚCIOWA
362
Ryc. 471. Ślizg w kierunku bli ższym (a) i dalszym rzepki (b)
STAW KOLANOWY
trakcja w stawie kolanowym

POZYCJA WYJSc1owA Leżenie
przodem, podudzie zgięte
do 70-80°, stabilizacja uda pasem.
sPosóB ocENY Badający oburącz
obejmuje nasadę bliż
szą podudzia, opierając goleń na swoim tułowiu,
i wykonuje ruch separacji (oddzielania) goleni
w stawie kolanowym (ryc. 472).
W warunkach prawidłowych trakcja jest
INTERPRETACJA
Ryc. 472. Trakcja w stawie kolanowym
bezbolesna. Ból występujący w czasie trakcji i ro-
tacji wewnętrznej podudzia może wskazywać na
uszkodzenie bocznych struktur torebkowa-więza
dłowych, a w czasie trakcji i rotacji zewnętrznej na
uszkodzenie przyśrodkowych struktur torebkowa-
-więzadłowych.
ślizg przyśrodkowa-boczny
w stawie kolanowym
POZYCJA WYJSc1owA Leżenie tyłem, podudzie spoczywa
na przedramieniu między ramieniem a klatką
Ryc. 473. Ślizg przyśrodkowa-boczny piersiową badającego.
w stawie kolanowym
obejmuje pod-
chwytem dalszą nasadę
k. udowej od strony przy-
środkowej, drugą podchwytem za bliższą nasadę podudzia od strony zewnętrznej i wy-
konuje ruch przesuwania goleni w kierunku przyśrodkowym, a po zmianie chwytu -
w kierunku zewnętrznym (ryc. 473).
W warunkach prawidłowych ruch jest bezbolesny, a pacjent odczuwa sprę
INTERPRETACJA
żynowanie struktur miękkich stawu. Widoczne przemieszczanie się struktur kostnych

może wskazywać na rozluźnienie tych struktur.
363
Ryc. 4 74. Ślizg przednio-tylny Ryc. 475. Test koślawienia

w stawie piszczelowo-strzałkowym
STAW PISZCZELOWO-STRZAŁKOWY
ślizg przednio-tylny
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kd zgięta, stopa oparta na podłożu.
sPosós ocENY Badający jedną ręką

stabilizuje k. piszczelową w części bliższej, kciukiem i pal-
cem wskazującym drugiej ręki chwyta główkę k. strzałkowej i przemieszcza ją w kierunku
przednio-tylnym (ryc. 474) .
INTERPRETACJAW warunkach prawidłowych ruch jest bezbolesny. Ból i ograniczenie ślizgu
mogą wskazywać na zaburzenie funkcjonalne w stawie.
8.3. TESTY WIĘZADŁOWE

test odwodzenia-przywodzenia podudzia w stawie kolanowym
(koślawienia i szpotawienia)
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kd wyprostowana lub lekko zgięta, podudzie spoczywa
na przedramieniu badającego między ramieniem a klatką piersiową.
sPosóBOCENY Badający jedną rękąobejmuje podchwytem dalszą nasadę k. udowej pacjenta
po stronie zewnętrznej, a drugą chwytem dalszą nasadę podudzia od strony wewnętrznej
i wykonuje ruch koślawienia podudzia w stawie kolanowym (ryc. 475). Zmieniając
chwyt na podchwyt za nasadę dalszą podudzia po stronie zewnętrznej i nasadę dalszą
uda po stronie przyśrodkowej, wykonuje ruch szpotawienia w stawie kolanowym.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych zakres ruchu koślawienia i szpotawienia
w stawie kolanowym jest nieznaczny i bezbolesny. Znaczne koślawienie stawu w wy-

proście kd może wskazywać na uszkodzenie więzadeł: pobocznego piszczelowego,
przyśrodkowego torebkowego, tylnego skośnego, tylnego krzyżowego oraz, czasami,
przedniego więzadła krzyżowego. Natomiast szpotawienie może wskazywać na uszkodze-
nie więzadeł: pobocznego piszczelowego, przyśrodkowego torebkowego, tylnego skoś
nego oraz przedniego krzyżowego.
OCENA CZYNNOŚCIOWA
364
Ryc. 476. Test szufladkowy przedni (a) i tylny (b)
test szufladkowy przedni

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, podudzie zgięte do kąta 90°, stopa oparta na podłożu.
sposóB OCENY Badający, opierając się pośladkiem na stopie pacjenta, stabilizuje kd i obej-
mując oburącz bliższą nasadę podudzia, przemieszcza ją do przodu (ryc. 476a).
W warunkach prawidłowych ruch k. piszczelowej do przodu jest niewielki
INTERPRETACJA
- do około 3 mm, a opór końcowy twardy. Przemieszczanie piszczeli w stosunku do uda

o więcej niż 5 mm i miękki opór końcowy mogą wskazywać na uszkodzenie więzadła
krzyżowego przedniego.
test szufladkowy tylny

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, podudzie zgięte do kąta 90°, stopa oparta na podłożu.
sPosóB ocENY Badający, opierając się pośladkiem na stopie pacjenta, stabilizuje kd i obej-
mując oburącz bliższą nasadę podudzia, przemieszcza ją do tyłu (ryc. 476b).
INTERPRETACJAW warunkach prawidłowych ruch k. piszczelowej do tyłu jest niewielki,
a opór końcowy twardy. Zwiększenie zakresu ruchu może wskazywać na uszkodzenie
więzadła krzyżowego tylnego.
8.4. TESTY ŁĄKOTKOWE
test dystrakcyjna-kompresyjny (test Apleya)

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem, podudzie zgięte do kąta 90°, stabilizacja ud pasem.
sposóB ocENY Badający
chwyta obiema rękami za stopę pacjenta w okolicy pięty oraz
k. śródstopia i wykonuje ruch podudzia ku górze (dystrakcja), a następnie ku dołowi
(kompresja), dociskając powierzchnie stawowe. Ruchy te połączone są z rotacją we-
wnętrzną i zewnętrzną podudzia (ryc. 477).
Ból (w czasie dystrakcji i kompresji) w rotacji zewnętrznej przemawia za

INTERPRETACJA
uszkodzeniem łąkotki przyśrodkowej, w rotacji wewnętrznej za uszkodzeniem łąkotki

bocznej .
TESTY ŁĄKOTKOWE
365
Ryc. 477. Test

dystrakcyj no-
-kom presyjny
a - dystrakcja
b- kompresja
test zgięciowo-rotacyjny (test McMurraya)

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kończyna badana zgięta maksymalnie w stawie biodro-
wym i kolanowym.
sPosóe ocENY Badający jedną ręką obejmuje kolano, a drugą stopę, po czym wykonuje
silną rotację podudzia na zewnątrz i do wewnątrz z równoczesnym prostowaniem do
kąta 90° (ryc. 4 78).
Ostry ból w trakcie rotacji zewnętrznej i prostowania połączony z uczuciem
INTERPRETACJA
przeskakiwania przemawia za uszkodzeniem łąkotki przyśrodkowej, w rotacji we-
wnętrznej - za uszkodzeniem łąkotki bocznej.
9. POMIAR ZAKRESU RUCHÓW W STAWIE KOLANOWYM

zginanie podudzia (ryc. 497a)
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem, kkd wyprostowane w stawach kolanowych, stopy
poza stołem.
POMIARY ZAKRESU RUCHÓW
366
Ryc. 479. Pomiar zakresu ruchu w stawie kolanowym:

a - zginanie podudzia, b - prostowanie podudzia
oś OBROTU GONIOMETRU Nadkłykieć boczny k. udowej lub okolica głowy strzałki.
RAMIĘ NIERUCHOME Wzdłuż osi długiej uda, skierowane na krętarz większy k. udowej.
RAMIĘ RUCHOME Wzdłuż osi długiej podudzia, skierowane na kostkę zewnętrzną goleni.
prostowanie podudzia (ryc. 497b)

przodem, przy czym podudzie kd. badanej jest całe wysunięte
poza podłoże. Umożliwia to pomiar ewentualnego przeprostu stawu kolanowego. Po-
zostałe warunki pomiaru jak przy zginaniu podudzia.
Zakres ruchu zginania i prostowania podudzia przedstawiono w tabeli 17.
Tab. 17. Zakres ruchu zginania i prostowania podudzia

Zakres ruchu ( 0
)

czy,IlFl ego biernego
18-40 s 0-0-(130-135) s 0-0-140
41-60 s 0-0-125 s 0-0-135
61-85 s 0-0-(110-115) s 0-0-125

NA STAW KOLANOWY
MIĘŚNIE PROSTUJĄCE PODUDZIE
mięsień czworogłowy uda (ryc. 458, s. 356)

PRZYCZEP POCZĄTKOWYKolec biodrowy przedni dolny (m. prosty), przednia i boczna po-
wierzchnia k. udowej.
PRZYCZEP KoNcowY Guzowatość piszczeli (poprzez rzepkę i jej więzadło).
367

podudzie

3. Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem lub siad, podudzia zwisają poza stołem. W leżeniu
stabilizacja uda w okolicy kłykci k. udowej (unikając ucisku nam. czworogłowy uda),
a w siadzie stabilizacja miednicy.
Ruch: samodzielne prostowanie podudzia.
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając rękę na przedniej powierzchni podudzia tuż
powyżej kostek.
2. Pozycja wyjściowa: leżenie na boku na kd testowanej, kd. nietestowana odwiedziona
spoczywa na przedramieniu badającego, stabilizacja uda, podudzie kd testowanej zgięte.
Ruch: samodzielne prostowanie podudzia przez przesuwanie go po podłożu.
1. Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kd nietestowana wyprostowana, podudzie kd

testowanej zgięte pod kątem około 30°. Napięcie mięśnia wyczuwa się, układając palce
na jego ścięgnie poniżej rzepki.
MIĘŚNIE ZGINAJĄCE PODUDZIE
mięsień dwugłowy uda (ryc. 462, s. 358)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Głowa długa - guz kulszowy, głowa krótka - warga boczna kresy chro-
pawej k. udowej.
PRZYCZEP KOŃCOWY Głowa strzałki.
368
mięsień półścięgnisty i mięsień półbłoniasty (ryc. 462, s. 358)

PRZYCZEP POCZĄTKOWY Guz kulszowy.
PRZYCZEP KONcowy Mięśnia półścięgnistego: kłykieć przyśrodkowy k. piszczelowej („gęsia
stopa"), m. półbłoniastego: kłykieć przyśrodkowy k. piszczelowej, torebka stawu ko-
lanowego.

3. Wspólnie dla m. dwugłowego uda, półścięgnistego i półbłoniastego.
Pozycja wyjściowa: Leżenie przodem, kkd. wyprostowane, stopy poza stołem, stabili-
zacja miednicy.
Ruch: samodzielne zginanie podudzia. Kierowanie się podudzia na zewnątrz w czasie
ruchu świadczy o większej sile m. dwugłowego uda. Kierowanie się podudzia do we-
wnątrz świadczy o większej sile m. półścięgnistego i półbłoniastego.
4, 5. Wspólnie dla m. dwugłowego uda, półścięgnistego i półbłoniastego.

Pozycja wyjściowa i ruch: jak wyżej.
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając rękę na dalszej części podudzia powyżej
pięty.
Chcąc ocenić tylko siłę m. dwugłowego uda, badający ujmuje ręką okolicę stawu sko-
kowego od tyłu, skręca podudzie pacjenta na zewnątrz i przeciwdziała ruchowi zginania
podudzia. Chcąc ocenić siłę m. półścięgnistego i półbłoniastego, badający ujmuje ręką
okolicę stawu skokowego od tyłu, skręca podudzie pacjenta do wewnątrz i przeciw-
działa ruchowi zginania podudzia.

mięśni kulszowo-
-goleniowych
369
2. Pozycja wyjściowa: Leżenie na boku na kd. testowanej, kd. testowana wyprostowana,

kd nietestowana odwiedziona spoczywa na przedramieniu badającego, który drugą
ręką stabilizuje udo kd. testowanej.
Ruch: samodzielne zginanie podudzia przez przesuwanie go po podłożu.
Występujące w czasie ruchu kierowanie się podudzia na zewnątrz świadczy o większej

sile m. dwugłowego uda, a do wewnątrz o większej sile m. półścięgnistego i półbło
niastego.
1. Pozycja wyjściowa: Leżenie przodem, podudzie kd testowanej zgięte do około 30°,
kd. nietestowana wyprostowana.
Napięcie m. dwugłowego uda w czasie usiłowania wykonywania zginania podudzia
wyczuwa się na jego ścięgnie na zewnętrznym brzegu dołu podkolanowego. Napięcie
m. półbłoniastego i półścięgnistego wyczuwa się na przyśrodkowym brzegu dołu pod-
kolanowego.

NA STAW KOLANOWY
MIĘŚNIE ZGINAJĄCE I PROSTUJĄCE PODUDZIE
Przedstawiając na rycinach sposoby pomiaru siły mięśni zginających i prostujących pod-

udzie w sposobach 1, la, lb, 2 posłużono się wspólną ilustracją dla obu grup mięśni.
Przebieg linki i położeni e dynamometru przy pomiarze siły mięśni zginających pod-
udzie oznaczono na rycinach linią ciągłą, a przy pomiarze siły mięśni prostujących
podudzie - przerywaną. Linka dynamometru przy pomiarze siły tych grup mięśni po-
łączona jest z mankietem obejmującym 1 /3 dalszą podudzia.
Sposób 1
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kd. niebadana zgięta, stopa oparta na podłożu, podudzie
kd badanej zgięte pod kątem około 90° poza stołem (ryc. 482a).
STABILIZACJA Miednicy pasem.
Sposób la
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem, ręce pod brodą, podudzie kd. badanej zgięte pod ką
tem około 90° (ryc. 482b).
Sposób lb
POZYCJA WYJśc1owA Siad, podudzia zgięte pod kątem około 90° poza stołem (ryc. 482c) .
370
Ryc. 482. Pomiar siły mięśni zginających i prostujących

podudzie:
a - sposób 1
b- sposób la
c - sposób lb Ryc. 483. Pomiar siły mięśni
d - sposób 2 zginających podudzie
Sposób 2
POZYCJA WYJśc1owA Leżeniena boku kd badanej, podudzie kd badanej zgięte pod kątem
około 90°, kd niebadana w podwieszeniu (ryc. 482d).
STABILIZACJA Pasami, miednicy oraz uda kd badanej.
Sposób 3
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem, ręce pod brodą, stopa oraz 1/3 dalsza podudzia poza
stołem (ryc. 483).
4. Ocel'la wzr.ekowa
376
4.1. Ukształtowanie st0p - ocena w odciążeniu i ebciążetiiu 376
4.2. Ukształtowanie stóp - ocena w ezasie chodu'CUllF-'Km 378
4.3. testy funkcjonalne stopy 378
4.4. Metody oceny ukształtowaRia sklepienia podłużnego stopy 379
4.5. Metody oceny ukształtowania sklepienia poprzecznego stopy i:all:lll"l:ICICll:mai
383
4.6. Metody oceny ukształtowania palców stor:iy
383
4.7. Pomiar ustawienia p ięty 384
. Badanie palpacyjneillll:lrm-am
384
6. Ocena czynnośeiowa stawów stORY amiEllD[J:IAl~'IO:D:lll 390
6.1. Ocena ruchu biernego"1Z11D1111;qD111:a:11:mm:l:l".:m:1U:1c 390
6.2. Ocena ruch l!l czynme§o caD111m::i111:1:1111Z1cv:icm!ll ~:taza:1nZlll:l!1111:1:D1:1:Q:l'D\'Jll 'Ull:JDirfg:g;;llpg 391
6.3. DiagRostyka różnicująca pochodzenie bólu1-11:111i;p;iimiqa:llbll:ICR.:1'-"'C1iu .,......,,,,~ 392
6.4. Ocena gry stawowej
394
. Pomiar zakresu ruchó w w obrębie stawów stopy 397
. . Ocena siły mięśn i działających na stawy skokowo-goleniewe i stawy stopy
~- Pomia~ siły mięśni działających na stawy stopy
372
Stopa składa się z trzech odcinków: tylnego, środkowego i przedniego. Odcinek tylny
to stęp, w którego skład wchodzą kości: piętowa, skokowa, łódkowata, sześcienna i trzy
kości klinowate. Odcinek środkowy to śródstopie utworzone przez pięć kości śródstopia.
Odcinek przedni to pięć palców: cztery składające się z trzech paliczków (bliższego,
środkowego i dalszego) i paluch mający ich dwa (bliższy i dalszy).
Przy prawidłowejbudowie morfologicznej stopy siła nacisku przenoszona przez kość

piszczelową na kość skokową dzieli się na dwie składowe. Jedna biegnie w kierunku
guza piętowego, a druga wzdłuż długiej osi kości skokowej, przez staw skokowo-łód
kowy do głowy I i V kości śródstopia. Stopa ma trzy punkty podparcia. Tylną podporę
stanowi guz kości piętowej, przednią zaś głowa I i V kości śródstopia.
staw skokowy górny
stawy stępowo-śródstopne
stawy śródstopno-paliczkowe
stawy rniędzypaliczkowe stopy
staw skokowy
dolny
Ryc. 484. Budowa anatomiczna stopy: a - strona grzbietowa, b - strona przyśrodkowa

373
W skład stopy wchodzą następujące połączenia stawowe:

1. Staw skokowo-goleniowy- staw skokowy górny (ryc. 484) stanowi połączenie kości
piszczelowej i strzałkowej z bloczkiem kości skokowej. Jest stawem zawiasowym,
w którym odbywają się ruchy zginania i prostowania stopy.
2. Staw skokowo-piętowo-łódkowaty- staw skokowy dolny (ryc. 484b) stanowi połą
czenie między kością skokową a kośćmi piętową i łódkowatą. W stawie tym odbywają
się ruchy: zginania i prostowania, przywodzenia i odwodzenia oraz nawracania i od-
wracania stopy.
3. Stawy stępowo-śródstopne (ryc. 484a) - łączy trzy kości klinowate i kość sześcienną
z kośćmi śródstopia I-V
4. Stawy międzyśródstopne (ryc. 484a) - są utworzone przez skierowane do siebie
powierzchnie podstaw kości śródstopia II-V
5. Stawy śródstopno-paliczkowe (ryc. 484) utworzone są przez kości śródstopia i pa-
liczków bliższych. W stawach tych odbywają się ruchy zginania, prostowania i odwo-
dzenia palców stopy.
6. Stawy międzypaliczkowe stopy (ryc. 484) bliższe i dalsze utworzone są przez paliczki
bliższe i dalsze stopy. W stawach tych odbywają się ruchy zginania i prostowania pal-
ców stopy.
2.WYWIAD
• okolicy poniżej głów kk. śródstopia
INTERPRETACJA Wskazuje na zaburzenie w ukształtowaniu sklepienia poprzecznego.

• w okolicy IV palca
INTERPRETAqA Może wskazywać na nerwiaka międzypalcowego (neuralgię Mortona).
• w okolicy podeszwowej głów kk. śródstopia II-V
INTERPRETACJA Może wskazywać na modzele powstałe w wyniku reumatoidalnego zapalenia
stawów.
• w przodostopiu
INTERPRETAqA Może wskazywać na zmiany zwyrodnieniowe, stany zapalne stawów.
• między głowami kk. śródstopia z promieniowaniem do sąsiednich palców
INTERPRETAqA Może wskazywać na nerwiaka międzypalcowego oraz na wyraźne obniżenie
łuków poprzecznych stopy.
• w okolicy głowy I k. śródstopia
INTERPRETAqA Może wskazywać na zapalenie kaletki maziowej stawu śródstopno-paliczko

wego I palca (paluch koślawy).
WYWIAD
374
• w okolicy I palca (palucha)

INTERPRETACJA Może wskazywać na paluch sztywny (ograniczenie ruchomości w stawie
śródstopno-paliczkowym I palca).
• pod k. piętową
INTERPRETACJA Może wskazywać na ostrogę piętową.
3. SPOSÓB WYSZUKIWANIA WYBRANYCH PUNKTÓW KOSTNYCH
kostka boczna i przyśrodkowa kości strzałkowej i piszczelowej

POZYCJA WYJśc1owA Siad prosty lub leżenie tyłem.

opuszki palców na nasadzie dalszej k. strzałkowej
i piszczelowej, następnie przesuwa je w kierunku dalszym do momentu wyczucia wy-
pukłości kostek (ryc. 485).
brzeg boczny kości sześciennej
POZYCJA wYJśc1owA Siad prosty lub leżenie tyłem.
WYSZUKIWANIE PUNKTów Badający układa opuszkę

kciuka na podstawie V k. śródstopia, na-
stępnie przesuwa go w kierunku pięty. Brzeg boczny k. sześciennej wyczuwalny jest
w zagłębieniu położonym tuż u jej podstawy (ryc. 486).
guzowatość kości łódkowatej
POZYCJA WYJśc1owA Siad prosty lub leżenie tyłem.
WYSZUKIWANIE PUNKTóW Badający jedną ręką

stabilizuje śródstopie, opuszkę palca wskazu-
jącego drugiej ręki układa
na przyśrodkowej krawędzi stopy w okolicy nasady bliższej
I k. śródstopia i przesuwa ją w kierunku pięty do momentu wyczucia guzkowatego
uwypuklenia, znajdującego się w dolnej części powierzchni przyśrodkowej k. łódko
watej (ryc. 487).
powierzchnia przyśrodkowa kości klinowatej przyśrodkowej
Poz.rcJA wYJśc1owA Siad prosty lub leżenie tyłem.
wYsZUKIWANIEPUNKTów Badający jedną ręką

stabilizuje stopę w odwróceniu i zgięciu grzbie-
towym, opuszkę palca wskazującego drugiej ręki układa przed kostką przyśrodkową
i przesuwa wzdłuż ścięgna mięśnia piszczelowego przedniego, dochodząc do jego przy-
czepu końcowego. W tym miejscu znajduje się powierzchnia przyśrodkowa k. klino-
watej przyśrodkowe j (ryc. 488).
głowy kości śródstopia
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, stopa poza leżanką.
WYSZUKIWANIE PUNKTów Badający nachwytem obejmuje wszystkie palce stopy i zgina je, uwi-
daczniając głowy kk. śróds topia
I-V (ryc. 489).
375
. „.. -
Ryc. 485. Kostka boczna i przyśrodkowa Ryc. 486. Brzeg boczny kości sześciennej
kości strzałkowej i piszczelowej
Ryc. 487. Guzowatość kości łódkowatej Ryc. 488. Powierzchnia przyśrodkowa

kości klinowatej przyśrodkowej
Ryc. 489. Głowy kości śródstopia Ryc. 490. Powierzchnia tylna_

kości piętowej
376
powierzchnia tylna kości piętowej
POZYCJA WYJśc1owA Stanie lub leżenie tyłem, stopa w po-

zycji pośredniej.
WYSZUKIWANIE PUNKTów Badający przesuwa opuszką II pal-

ca wzdłuż ścięgna Achillesa w dół, wyczuwając roz-
szerzoną i chropowatą powierzchnię, stanowiącą
miejsce przyczepu tego ścięgna (ryc. 490).
wyrostek przyśrodkowy i boczny
guza piętowego
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, podudzie zgięte w sta-
wie kolanowym pod kątem prostym.
WYSZUKIWANIE PUNKTÓW Badający opuszką
I palca wyczuwa
po stronie podeszwowej i przyśrodkowej k. piętowej
Ryc. 491. Wyrostek przyśrodkowy wyrostek przyśrodkowy, natomiast wyrostek boczny
i boczny guza piętowego wyczuwa po podeszwowej i bocznej stronie (ryc. 491).
4. OCENA WZROKOWA
4.1. UKSZTAŁTOWANIE STÓP - OCENA W ODCIĄŻENIU I OBCIĄŻENIU
ukształtowanie sklepienia podłużnego
POZYCJA WYJśc1owA Siad, stopy oparte na podłożu (ryc. 492), stanie (ryc. 493).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych w stopie dojrzałej wysokość łuku podłużnego
przyśrodkowego (dynamicznego) powinna wynosić około 25 mm (ryc. 492a), natomiast
Ryc. 492. Ukształto

wanie stóp - ocena
w odciążeniu:
a - łuk podłużny
przyśrodkowy
b- łuk podłużny
boczny
b
OCENA UKSZTAŁTOWANIA STÓP
377
Ryc. 493. Ukształto

wanie stóp - ocena
w obciążeniu:
a - łuk podłużny
przyśrodkowy
b- łuk podłużny
boczny
łuku bocznego (statycznego) około 5 mm (ryc. 492b). W pozycji stojącej wysokość łuku
podłużnego przyśrodkowego może nieznacznie się obniżyć (ryc. 493a). Wyraźne obni-
żenie sklepienia może wskazywać na płaskostopie podłużne.
ustawienie palców
POZYCJA WYJśc1owA Siad, stopy oparte na podłożu (ryc. 492), stanie (ryc. 493).
W warunkach prawidłowych wszystkie palce stykają się z podłożem . Brak
INTERPRETACJA
lub niepełny kontakt palca lub palców z podłożem może wskazywać na zaburzenia
w obrębie przedniej strefy nośnej stopy.
ustawienie pięt
POZYCJA WYJśc1owA
Stanie w pozycji swobodnej, sto-
py ustawione w lekkim rozkroku (ryc. 494).
W warunkach prawidłowych oś długa
INTERPRETACJA
podudzia i pięty leżą na tej samej linii. Odchylenie

osi pięty do wewnątrz może wskazywać na
szpotawość, na zewnątrz - na koślawość.
ukształtowanie sklepienia poprzecznego

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem lub siad prosty.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych po-
wierzchnia podeszwowa przodostopia jest mięk

ka i elastyczna. Pogrubienie naskórka pod głową
II, III i IV k. śródstopia może wskazywać na
płaskostopie poprzeczne. Ryc. 494. Ocena ustawienia pięt
OCENA WZROKOWA
378
4.2. UKSZTAŁTOWANIE STÓP - OCENA W CZASIE CHODU
ukształtowanie sklepienia podłużnego
POZYCJA WYJśc1owA Pacjent wykonuje kilka kroków po równym, twardym podłożu.
INTERPRETACJAW warunkach prawidłowych w fazie podporu łuki sklepienia podłużnego

obniżają się, jednak nie kontaktują się z podłożem, natomiast w fazie przenoszenia są
wyraźnie zaznaczone.
ustawienie palców
POZYCJA WYJśc1owA Pacjent wykonuje kilka kroków po równym, twardym podłożu.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych w czasie fazy podporu i odbicia palce silnie przy-
wierają do podłoża.
4.3. TESTY FUNKCJONALNE STOPY
ocena sklepienia podłużnego
sPosóBBADANIA Wspięcie na palce (ryc. 495).

W warunkach prawidłowych sklepienie podłużne stopy utrzymuje się, oś
INTERPRETACJA
pięty pokrywa się z osią podudzia. Utrzymujące się spłaszczenie łuków podłużnych
i koślawość pięty mogą wskazywać na stopę płasko-koślawą przykurczoną. Natomiast
uwidocznienie sklepienia podłużnego przyśrodkowego oraz zmniejszenie koślawości
w kierunku szpotawego ustawienia pięty - na stopę płasko-koślawą wiotką.
ocena sklepienia poprzecznego - test Grifki

POZYCJA WYJśc1owA Siad lub leżenie tyłem.
sPosóB BADANIA Badający jedną ręką podchwytem stabilizuje piętę pacjenta, a drugą chwy-
Ryc. 495. Ocena sklepienia podłużnego - Ryc. 496. Test Grifki

test wspięcia na palce
TESTY FUNKCJONALNE STOPY
379
Ryc. 497. Test Strunsky'ego Ryc. 498. Chwyt Giinsslena
ta palce od strony podeszwowej i wykonuje bierny wyprost grzbietowy palców stopy

z równoczesnym naciskiem od strony podeszwowej na głowy kk. śródstopia (ryc. 496).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Ból w okolicach głów
kk. śródstopia może wskazywać na płaskostopie poprzeczne stopy.
test Strunsky'ego
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, stopy poza leżanką .
sPosós BADANIA Badający nachwytem obejmuje palce stóp II-V i wykonuje zgięcie po-
deszwowe w stawach środstopno-paliczkowych
(ryc. 497).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Ból w okolicy stawów
środstopno-paliczkowych może wskazywać na ich podrażnienie.
chwyt Gansslena
sPosóB BADANIA Badający jedną ręką podchwytem obejmuje piętę, natomiast drugą na-
chwytem - głowy kk. śródstopia i ściska je (ryc. 498).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Ból w czasie badania
może wskazywać na nerwiaka międzypalcowego lub na płaskostopie poprzeczne.
4.4. METODY OCENY UKSZTAŁTOWANIA SKLEPIENIA PODŁUŻNEGO STOPY
WSKAŹNIKI OCENY PLANTOKONTUROGRAMU
kąt Clarke'a
sPosóB BADANIA Badający wykreśla na odbitce stopy kąt zawarty między dwoma prostymi:
jedną, przechodzącą przez punkt najbardziej wysunięty przyśrodkowa na przodostopiu
OCENA WZROKOWA
380
i na pięcie, drugą także przez punkt najbardziej wysunięty przyśrodkowo na przodo-

stopiu oraz punkt przejścia na odbitce stopy strefy zacienionej w niezacienioną (tab. 18).
Wartości kąta Clarke'a dla dziewcząt i chłopców z uwzględnieniem wieku
Tab. 18.
Wiek (lata)
Kąt Clarke'a (°) ---
dziewczęta chłopcy
8 33-45 27-42
9 33-45 28-43
10 32-46 30-44
11 32-46,5 31-45
12 32-47 32-46
13 40-48 33-47
metoda Wejsfloga
sPosóB BADANIA Badający na odbitce stopy wykreśla styczne do brzegu przyśrodkowego
i zewnętrznego stopy. W miejscu największego przewężenia zatoki stępu wykreśla
prostą prostopadłą do stycznej zewnętrznej i dzieli ją na trzy równe odcinki.
Typologia Wejsfloga:
- stopa prawidłowo wysklepiona jest wtedy, gdy zacieniona powierzchnia odbitki
stopy obejmuje najwyżej 1/J prostej prostopadłej,
- płaskostopie r jest wtedy, gdy część zacieniona sięga do 213 linii prostej prostopadłej,
0
- płaskostopie II° jest wtedy, gdy część zacieniona przekracza 2/3 linii prostej prosto-
padłej,
- płaskostopie III jest wtedy, gdy część zacieniona sięga do stycznej przyśrodkowej,
0
- płaskostopie rv jest wtedy, gdy część zacieniona przekracza styczną przyśrodkową,

0
- stopa wydrążona jest wtedy, gdy jest brak zacienienia w środkowej części odbitki.
wskaźnik KV (Sztritera-Godunowa)
sPo~óBBADANIA Badający na odbitce stopy wykreśla styczne do brzegu przyśrodkowego
i bocznego stopy. W miejscu największego przewężenia zatoki stępu wykreśla prostą

prostopadłą do długiej osi stopy. Na odcinku prostej zawartej między dwoma stycznymi
określa stosunek długości odcinka zacienionego do niezacienionego.
Klasyfikacja stóp na podstawie wskaźnika KY dla osób dorosłych:
- stopa wydrążona 0,00-0,25

- stopa normalna 0,26-0,45
- stopa obniżona r0 0,46-0,49
- stopa obniżona II 0
0,50-0,75
- stopa płaska 0,76-1,00
OCENA UKSZTAŁTOWANIA SKLEPIENIA PODŁUŻNEGO STOPY
381
POMIAR KĄTOWY (GONIOMETRIA) (ryc. 499)

POZYCJA WYJśc1owA Siad, stopy oparte na podłożu.
OŚ OBROTU GONIOMETRU Kość łódkowata.
RAMIĘ NIERUCHOME Wzdłuż osi podłużnej k. piętowej.
RAMIĘ RUCHOME Wzdłuż osi podłużnej I k. śródstopia.
W stopie prawidłowo wysklepionej

INTERPRETACJA
kąt powinien wynosić około 115°.
POMIAR LINIJNY
Ryc. 499. Goniometryczna ocena sklepienia
POZYCJA WYJśc1owA Siad na krześle, stopy oparte na podłużnego stopy
podłożu.
sPosóB POMIARU Wysokość sklepienia podłużnego jest to odległość między podłożem

a dolną powierzchnią k. łódeczkowatej.
INTERPRETACJA Przy prawidłowym sklepieniu odległość ta powinna wynosić 25 mm.
METODA FOTOGRAMETRYCZNA
POZYCJA WYJśc1owA
Siad na krześle, stopy oparte na płycie stanowiska, ustawione pod kątem
prostym w stosunku do podudzi, a podudzia pod kątem prostym do ud, lub pozycja
stojąca.
Oceny ukształtowania sklepienia podłużnego stopy dokonuje się przez po-

sposóB BADANIA
równanie wysokości I, II, Ili, IV i V łuku podłużnego w dwóch warunkach statody-

namicznych - w odciążeniu i obciążeniu.
INTERPRETACJA Typologia Demczuk-Włodarczyk:
- Typ I - stopa nadmiernie wysklepiona - charakteryzuje się tym, że w odciążeniu

V łuk podłużny uniesiony jest nad podłoże ponad 5 mm, natomiast po obciążeniu
masą własnego ciała nie obniża się poniżej 3 mm. Pozostałe łuki są w kierunku przy-
środkowym coraz wyższe (ryc. 500a).
- Typ II - stopa prawidłowa - charakteryzuje się sklepieniem, w którym V łuk

podłużny w warunkach odciążenia przylega do podłoża lub może być uniesiony nad
podłoże nie wyżej niż 3 mm, a w obciążeniu dochodzi do nieznacznego obniżenia
łuków leżących przyśrodkowa. W obu warunkach statodynamicznych II i III łuk
podłużny (dach sklepienia podłużnego stopy) są uniesione nad podłoże (ryc. 500b).
- Typ III - stopa zagrożona płaskostopiem - charakteryzuje się sklepieniem, w którym

w odciążeniu IV i V łuk podłużny przylega do podłoża, łuki przyśrodkowe są unie-
sione, a w obciążeniu V, IV i III łuk przylega do podłoża, II łuk przebiega nad nimi
stosunkowo nisko. Jest to typ sklepienia podłużnego, w którym w wyniku obciążenia
dochodzi do spłaszczenia II i III łuku podłużnego stopy (ryc. 500c).
- Typ IV - stopa płaska - charakteryzuje się sklepieniem, w którym w odciążeniu łuki
podłużne V, IV i III przylegają do podłoża. W warunkach obciążenia do podłoża
przylega V, IV, III i II łuk, a w wielu przypadkach również I łuk (ryc. 500d).
w
co o
I\.) o
m
z
)>
~
N
JJ
o
/l>l 10 i=:'" / ~l- U< f\

r/? I"\ Ir- r--.
~ I 'i I'\ ~ N --
c
''\ u .\ r r" )
' ' 1 I I) \ l t
i"
I\\ \ ~ „r"'-_1; I I\\ '\ ">;,·

Fr~ \.i ~ I /;
\ ,\'
I"'\', '.
r;-,..::
(...,~<
::',__...
w I
,,\ \
\ ' ~'.:
I~ 1 I
;:? 11 r;
l !U
I~ 1' 7 I/ I I
\_ ) I\ V \, / \ '/
j I
Ryc. 500. Ocena sklepienia podłużnego stopy według metody fotogrametrycznej:
a - stopa nadmiernie wysklepiona w odciążeniu i obciążeniu, b - stopa prawidłowa w odciążeniu i obciążeniu,
c - stopa zagrożona płaskostopiem w odciążeniu i obciążeniu, d - stopa płaska
OCENA UKSZTAŁTOWANIA SKLEPIENIA POPRZECZNEGO STOPY
383
4.5. METODY OCENY UKSZTAŁTOWANIA SKLEPIENIA POPRZECZNEGO STOPY
wskaźnik Wejsfloga
na odbitce stopy wykreśla jej długość od guza piętowego do naj-
dłuższego palca, a następnie jej szerokość na wysokości przodostopia, na koniec określa
stosunek długości stopy do jej szerokości.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych stosunek długości stopy do jej szerokości po-
winien wynosić 3,00-2,44, stopa płaska poprzecznie - 2,43-2,00.
POZYCJA WYJśc1owA
Siad na krześle, stopy, oparte na płycie stanowiska, ustawione pod kątem
stojąca.
sPosóB BADANIA Oceny ukształtowania

sklepienia poprzecznego stopy dokonuje się przez
analizę intensywności przylegania głów kk. śródstopia do płyty podoskopu. Na inten-
sywnoś ć przylegania głów kk. śródstopia wskazuje wysycenie barwą ich okolic i/lub
występowanie poziomic.
INTERPRETACJA Typologia Demczuk-Włodarczyk:
- Sklepienie poprzeczne prawidłowe to stopa, w której kolor płaszczyzny pod głowami

kk. śródstopia jest jednakowy na całej powierzchni lub intensywne wysycenie koloru
uwidacznia się pod głowami I i V k. śródstopia. Układ poziomic wskazuje na strefę
o większej sile nacisku na poziomie głów I i V k. śródstopia.
- Stopa płaska poprzecznie to typ sklepienia, w którym na obrazie powierzchnie
pod głowami środkowych kk. śródstopia mają barwę czarną, natomiast pod głowami
I i V k. śródstopia barwę czerwoną przechodzącą w żółtą. Jed nocześn ie przechodzenie
ciemnej barwy w jaśniejszą lokalizuje strefę nadmiernie obciążoną, najczęściej na
wysokości głowy Il k. śródstopia, rzadziej II i III, a sporadycznie pod wszystkimi
środkowymi głowami kk. śródstopia.
POMIAR KĄTA PIĘTOWEGO
Kątten wyznaczają dwie styczne do wewnętrznej i zewnętrznej krawędzi stopy (odbitej

na plantokonturografie). Styczne te przecinają się poza piętą, tworząc kąt piętowy.
Norma dla kąta piętowego wynosi 15-18°.
4.6. METODY OCENY UKSZTAŁTOWANIA PALCÓW STOPY
kąt koślawości I palca (palucha)

sposóB BADANIA Badający na odbitce stopy wykreśla styczną do przyśrodkowego brzegu
stopy i prostą styczną do zewnętrznego brzegu palucha.
OCENA WZROKOWA
384
INTERPRETACJA Prawidłowa wartość tego kąta to 0°. Zmiana wartości kąta wskazuje na
koślawość palucha.
kąt szpotawości V palca

sPosóB BADANIA Badający na odbitce stopy wykreśla styczną do bocznego brzegu stopy
i prostą styczną do zewnętrznego brzegu V palca.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych kąt szpotawości V palca powinien wynosić 0°.
POZYCJA WYJśc1owA
Siad na krześle, stopy oparte na płycie stanowiska, ustawione pod kątem
stojąca.
sPosóB BADANIA Badający analizuje układ palców i ich kontakt z podłożem.

W warunkach prawidłowych układ palców charakteryzuje się równomiernym
INTERPRETACJA
i proporcjonalnym kontaktem z podłożem oraz równomierną intensywnością przylegania

ich do podłoża. Gdy któryś z palców nie kontaktuje się z podłożem lub intensywność
jego kontaktu z podłożem jest mniejsza, wskazuje to na niewłaściwe ustawienie palców.
4.7. POMIAR USTAWIENIA PIĘTY
goniometria (ryc. 501)

POZYCJA WYJśc1owA Stanie lub siad.
OŚ OBROTU GONIOMETRU Środek ścięgna Achillesa na wysokości
kostek.
RAMIĘ NIERUCHOME Wzdłuż osi długiej podudzia.
RAMIĘ RUCHOME Oś długa pięty.
W warunkach prawidłowych kąt piętowa-go

INTERPRETACJA
leniowy powinien wynosić 0°. Kąt otwarty na zewnątrz

wskazuje na koślawe ustawienie pięty, do wewnątrz - na
szpotawe.

Ryc. 501. Goniometryczny
pomiar ustawienia pięty POZYCJA WYJśc1owA Siad, stopa spoczywa na kolanie badającego.
sPosóBBADANIA Badający układa opuszki palców na powierzchni
grzbietowej stopy i delikatnie przemieszcza je w różnych kierunkach. Ocenia ciepłotę,

grubość, szorstkość, miękkość i wilgotność skóry oraz miejsca tkliwe i bolesne.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych skóra jest sucha, nie jest nadwrażliwa na dotyk.
Podwyższenie temperatury, ból i zaczerwienienie wskazują na miejscowy stan zapalny,
BADANIE PALPACYJNE
385
chłodna i wilgotna skóra może świadczyć o zaburzeniach krążenia obwodowego i/lub

czucia.

POZYCJA WYJśc1owA Siad, stopa spoczywa na kolanie badającego.
sPosóB BADANIA Badający układaopuszki palców na powierzchni grzbietowej stopy i prze-

mieszcza je wraz ze skórą w różnych kierunkach, wyczuwając tkankę podskórną, tętnice
i żyły.
W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Zgrubienia i ogranicze-

INTERPRETACJA
nia przesuwalności
tkanek wskazują na podrażnienie, brak wyczuwalnego tętna może
świadczyć o zmianach naczyniowych.
BADANIE PALPACYJNE MIĘŚNI I ŚCIĘGIEN
mięsień piszczelowy przedni

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kd zgięta, pięta oparta na podłożu, stopa w odwróceniu
i zgięciu grzbietowym.
stabilizuje stopę, drugą natomiast układa na ścięgnie
bezpośrednio przed kostką przyśrodkową, wyczuwając różnicę napięć w pozycji wyjś
ciowej stopy i po jej rozluźnieniu. Następnie przesuwa je wzdłuż przebiegu ścięgna,
dochodząc do brzuśca mięśnia, i ponownie ocenia różnicę napięć.
W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Zgłaszany w czasie

INTERPRETACJA
badania ból może wskazywać na stan zapalny mięśnia i/lub ścięgna.
mięsień prostownik długi palucha

sPosóB BADANIA Badający układa opuszkę kciuka jednej ręki na powierzchni grzbietowej
palucha i stabilizuje go, a opuszki palców drugiej ręki przykłada do ścięgna uwidacz-
niającego się w czasie usiłowania prostowania palucha. Następnie przesuwa palce
wzdłuż przebiegu ścięgna, dochodząc do brzuśca mięśnia i wyczuwa różnicę napięć
w pozycji wyjściowej oraz po jego rozluźnieniu.
INTERPRETACJA
badania ból i/lub krepitacje mogą wskazywać na stan zapalny mięśnia i/lub ścięgna .
mięsień prostownik długi palców

sPosóB BADANIA Badający układaopuszki palców jednej ręki na powierzchni grzbietowej

palców stopy i stabilizuje je, a opuszki palców drugiej ręki przykłada do ścięgien
uwidaczniających się w czasie usiłowania prostowania palców. Następnie przesuwa
palce wzdłuż przebiegu ścięgien, dochodząc do brzuśca mięśnia, i wyczuwa różnicę
napięć w pozycji wyjściowej i po jego rozluźnieniu.
BADANIE PALPACYJNE
386

INTERPRETACJA
badania ból i/lub krepitacje mogą wskazywać na stan zapalny mięśnia i/lub ścięgna.
mięsień strzałkowy krótki

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kd zgięta, stopa w pozycji pośredniej, pięta powierzchnią
przyśrodkową oparta na podłożu.

opuszki palców jednej ręki na powierzchni bocznej pod-
udzia, pacjent wykonuje ruch nawracania stopą przy jej pośrednim ustawieniu, wówczas
poszukiwany brzusiec pojawia się do przodu od ścięgna m. strzałkowego długiego.
INTERPRETACJA
ścięgno mięśnia strzałkowego krótkiego

sPosóB BADANIA Badający układa jedną rękę na brzegu bocznym stopy, przeciwdziałając
ruchowi nawracania stopy, drugą poniżej kostki bocznej wyczuwa napięcie ścięgna.
W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne.
INTERPRETACJA Zgłaszany w czasie
badania ból może wskazywać na podrażnienie mięśnia.
mięsień strzałkowy długi
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, stopa ustawiona w pozycji pośredniej.
sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców na bliższej bocznej powierzchni łydki,
pacjent nawraca stopę.

INTERPRETACJA
ścięgno mięśnia strzałkowego długiego
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, stopa ustawiona w pozycji pośredniej.
sPosóB BADANIA Badający układa opuszki palców poniżej kostki zewnętrznej.

INTERPRETACJA
mięsień trójgłowy łydki
brzusiec głowy przyśrodkowej
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem, podudzie zgięte do kąta około 60°.

nachwytem obejmuje piętę, a przedramię opiera na
podeszwowej stronie stopy, opuszki palców drugiej ręki układa na bliższej przyśrod
kowej powierzchni podudzia. Napięcie mięśnia wyczuwa, gdy pacjent zgina stopę
i podudzie przeciwko oporowi stawianemu przez badającego.
INTERPRETACJA
BADANIE PALPACYJNE
387
brzusiec głowy bocznej

pozyCJA WYJśc1owA Leżenie przodem, podudzie zgięte do kąta około 45°.
podeszwowej stronie stopy, opuszki palców drugiej ręki układa na bliższej bocznej po-
wierzchni podudzia. Napięcie mięśnia wyczuwa, gdy pacjent zgina stopę i podudzie
przeciwko oporowi stawianemu przez badającego.
INTERPRETACJA
brzusiec części bliższej głowy strzałkowej mięśnia płaszczkowatego
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem, podudzie zgięte do kąta około 30°.

podeszwowej stronie stopy, opuszki palców drugiej ręki układa na bliższej bocznej po-
wierzchni podudzia powyżej głowy strzałki. Napięcie mięśnia wyczuwa, gdy pacjent
zgina stopę przeciwko oporowi stawianemu przez badającego.
INTERPRETACJA
ścięgno Achillesa
sposóB BADANIA Badający układa opuszki palców na ścięgnie i wywiera delikatny ucisk ko-
lejno z różnych stron.
INTERPRETACJA
mięsień piszczelowy tylny
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kd. w rotacji zewnętrznej, stopa zgięta .

opuszki palców jednej ręki na podudziu poniżej kostki
przyśrodkowej, drugiej na przyśrodkowa-grzbietowej stronie stopy. Napięcie mięśnia
wyczuwa, przesuwając opuszki palców wzdłuż jego przebiegu, gdy pacjent wykonuje
ruch odwracania stopy przeciwko oporowi stawianemu przez badającego.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych badanie jest bezbolesne. Zgłaszany w czasie
ścięgno mięśnia piszczelowego tylnego
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, stopa zgięta.

opuszki palców jednej ręki na podudziu poniżej kostki
przyśrodkowej, drugiej na przyśrodkowa-grzbietowej stronie stopy. Napięcie ścięgna
wyczuwa opuszkami palców, gdy pacjent wykonuje ruch odwracania stopy przeciwko
oporowi stawianemu przez badającego.
INTERPRETACJA
BADANIE PALPACYJNE
388
mięsień zginacz długi palców

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, kd. w rotacji zewnętrznej, stopa w pozycji zgięcia.
sposós BADANIA Badający układa

opuszki palców po przyśrodkowej stronie podudzia na
wysokości około 1O cm powyżej kostki przyśrodkowej . Napięcie wyczuwa, w czasie
gdy pacjent wykonuje naprzemienne ruchy palców stopy.
INTERPRETACJA
ścięgno mięśnia zginacza długiego palców
sPosóB BADANIA Badający jedną ręką wykonuje biernie naprzemienne ruchy zginania
i prostowania palców II-V, opuszki palców drugiej ręki układa za kostką przyśrodkową
i uciska na ścięgno na szczycie podpórki k. skokowej.
INTERPRETACJA
mięsień zginacz długi palucha


wykonuje naprzemienne ruchy zginania i prostowania
palucha, opuszki palców drugiej ręki układa na powierzchni podeszwowej I k. śród
stopia.
INTERPRETACJA
ścięgno mięśnia zginacza długiego palucha

opuszki jednej ręki na podeszwowej powierzchni palucha
i przeciwdziała ruchowi jego zginania, drugą ręką wywiera ucisk na ścięgno na podudziu
za kostką przyśrodkową.
INTERPRETACJA
mięsień prostownik krótki palców
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, stopa w pozycji pośredniej.

opuszki palców jednej ręki przed kostką boczną i wywiera
ucisk na ścięgno, drugą na paliczkach bliższych i przeciwdziała ruchowi prostowania
palców w stawach śródstopno-paliczkowych.
INTERPRETACJA
badania ból i/lub krepitacj e mogą wskazywać na stan zapalny mięśnia i/lub ścięgna.
mięsień prostownik krótki palucha
BADANIE PALPACYJNE
389
sposóB BADANIA Badający jedną rękę układana śródstopiu i stabilizuje stopę w pozycji
wyjściowej, opuszkępalca wskazującego drugiej ręki układa nad stawem śródstopno
-paliczkowym palucha i delikatnie uciska w czasie prostowania palucha.
INTERPRETACJA
mięsień odwodziciel palca małego
sposóB BADANIA Badający jedną rękę układa

na brzegu bocznym śródstopia i stabilizuje
stopę w pozycji wyjściowej, opuszkę palca wskazującego drugiej ręki układa nad
stawem śródstopno-paliczkowym V palca i wyczuwa napięcie mięśnia w czasie odwo-
dzenia palca.
INTERPRETACJA
mięsień zginacz krótki palca małego
sPosóB BADANIA Badający jedną rękę układa na brzegu bocznym śródstopia i stabilizuje
stopę w pozycji wyjściowej, opuszkę palca wskazującego drugiej ręki układa pod sta-
wem śródstopno-paliczkowym V palca i wyczuwa napięcie mięśnia w czasie zginania
palca.
INTERPRETACJA
mięsień odwodziciel palucha

sPosóB BADANIA Badający jedną rękę układa na brzegu przyśrodkowym śródstopia i sta-
bilizuje stopę w pozycji wyjściowej, opuszkę palca wskazującego drugiej ręki układa na
bocznej powierzchni stawu śródstopno-paliczkowego palucha i wyczuwa napięcie
mięśnia w czasie odwodzenia palucha.

INTERPRETACJA
mięsień zginacz krótki palucha

sPosóB BADANIA Badający jedną rękę układa na brzegu przyśrodkowym śródstopia i stabi-
lizuje stopę w pozycji pośredniej, opuszkę palca wskazującego drugiej ręki układa po
stronie podeszwowej stawu śródstopno-paliczkowego palucha i wyczuwa napięcie
mięśnia w czasie zginania palucha.

INTERPRETACJA
BADANIE PALPACYJNE
390
mięsień zginacz krótki palców

sPosóB BADANIA Badający jedną rękę układana brzegu bocznym śródstopia i stabilizuje
stopęw pozycji pośredniej, opuszki palców drugiej ręki układa po stronie podeszwowej
nad stawami śródstopno-paliczkowymi i wyczuwa napięcie mięśnia w czasie zginania
palców.
INTERPRETACJA
6. OCENA CZYNNOŚCIOWA STAWÓW STOPY

zginanie stopy
sPosóBOCENY Badający jedną ręką nachwytem stabilizuje staw skokowy, drugą podchwytem
obejmuje śródstopie.
RUCH Badający zgina stopę.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych opór końcowy jest twardo-elastyczny, spowo-

dowany napięciem m. piszczelowego przedniego.
prostowanie stopy
sposóB OCENY Badający jedną ręką nachwytem stabilizuje staw skokowy, drugą podchwy-
tem obejmuje piętę, a swoje przedramię układa
na stronie podeszwowej stopy.
RUCH Badający prostuje stopę.

dowany napięciem m. trójgłowego łydki.
prostowanie stopy z wyłączeniem m. brzuchatego
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem, kd zgięta w stawie kolanowym do kąta 90°.
sposóBOCENY Badający jedną ręką nachwytem stabilizuje staw skokowy, drugą podchwytem
obejmuje piętę, a swoje przedramię układa na stronie podeszwowej stopy.
RUCH Badający prostuje stopę.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych opór końcowy jest twardo-elastyczny.

odwracanie stopy
sPosóB ocENY Badający jedną ręką nachwytem stabilizuje staw skokowy, drugą podchwytem
obejmuje boczną i podeszwową stronę stopy.
RUCH Badający odwraca stopę.
391

dowany napięciem mm. strzałkowych.
nawracanie stopy
POZYCJA WYJŚCIOWA Leżenie tyłem.
sposóBOCENY Badający jedną ręką nachwytem stabilizuje staw skokowy, drugą podchwytem
obejmuje przyśrodkową i podeszwow ą stronę stopy.
RUCH Badający nawraca stopę.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych opór końcowy jest twardo-elastyczny, spowodo-

wany napięciem m. piszczelowego tylnego i przedniego.
zginanie i prostowanie palców w stawach śródstopno-paliczkowych
sPosóB OCENY Badający jedną ręką nachwytem od strony zewnętrzne j stopy stabilizuje
kk. ś ródstopia, drugą obejmuje kolejno paliczki bliższe poszczególnych palców.
RUCH Badający kolejno zgina i prostuje palce stóp w stawach śródstopno-paliczkowych.
warunkach prawidłowych opór końcowy jest twardo-elastyczny, spowodo-

INTERPRETACJA W
wany napięciem mm. prostowników palców i palucha.
6.2. OCENA RUCHU CZYNNEGO
zginanie stopy
sPosóB ocENY Badający jedną ręką stabilizuje podudzie w okolicy stawu skokowego, ma-
ksymalnie zgina stopę w stawie skokowo-goleniowym.
W warunkach prawidłowych stopa ustawia się w przedłużeniu podudzia.
INTERPRETACJA
Ból i zmniejszenie zakresu ruchu mogą wskazywać na osłabienie m. trójgłowego łydki,

przykurcz m. piszczelowego przedniego, m . prostownika długiego palców lub/i palucha
oraz zmiany zwyrodnieniowe.
prostowanie stopy
sPosóB ocENY Badający jedną ręką stabilizuje podudzie w okolicy stawu skokowego, pa-
cjent maksymalnie prostuje stopęw stawie skokowo-goleniowym.
W warunkach prawidłowych stopa przekracza ustawienie pośrednie. Ból
INTERPRETACJA
i zmniejszenie zakresu ruchu mogą wskazywać na osłabienie m. piszczelowego

przedniego, m. prostownika długiego palców lub/i palucha, przykurcz m. trójgłowego
łydki oraz zmiany zwyrodnieniowe.
odwracanie stopy
POZYCJA WYJśc1owA Le żenie tyłem.
OCENA CZYNNOŚCIOWA
392
sPosóB ocENY Badający jedną ręką nachwytem stabilizuje staw skokowy, a pacjent ma-
ksymalnie odwraca stopę.

INTERPRETACJA
Ból i zmniejszenie zakresu ruchu może wskazywać na osłabienie mm. piszczelowych

i/lub przykurcz mm. strzałkowych oraz zmiany zwyrodnieniowe.
nawracanie stopy
sPosóBOCENY Badający jedną ręką nachwytem stabilizuje staw skokowy, a pacjent maksy-
malnie nawraca stopę.

INTERPRETACJA
Ból i zmniejszenie zakresu ruchu mogą wskazywać na osłabienie mm. strzałkowych

i/lub przykurcz mm. piszczelowych oraz zmiany zwyrodnieniowe.
zginanie palców w stawach śródstopno-paliczkowych
sPosóB ocENY Badający jedną ręką stabilizuje śródstopie, pacjent maksymalnie zgina palce
w stawach śródstopno-paliczkowych.

INTERPRETACJA
Ból i zmniejszenie zakresu ruchu mogą wskazywać na osłabienie mm. zginaczy palców
oraz palucha i/lub przykurcz mm. prostowników palców i palucha, płaskostopie po-
przeczne oraz zmiany zwyrodnieniowe stawu.
prostowanie palców w stawach śródstopno-paliczkowych
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, stopy w pozycji pośredniej.
sPosóB ocENY Badający jedną ręką stabilizuje śródstopie, pacjent prostuje palce w stawach
śródstopno-paliczkowych.

INTERPRETACJA
Ból i zmniejszenie zakresu ruchu mogą wskazywać na osłabienie mm. prostowników

palców i palucha i/lub przykurcz mm. zginaczy oraz zmiany zwyrodnieniowe.
6.3. DIAGNOSTYKA RÓŻNICUJĄCA POCHODZENIE BÓLU
mięśnie prostujące stopę
sPosóB BADANIA Badający jedną ręką podchwytem stabilizuje podudzie, drugą nachwytem
obejmuje stopę i przeciwdziała ruchowi prostowania stopy.
INTERPRETACJA W Warunkach prawidłowych napięcie mięśni przeciw oporowi jest bezbolesne.
Ból może wskazywać na podrażnienie mm. prostowników stopy.
mięśnie zginające stopę

393
sposóB BADANIA Badający jedną ręką nachwytem stabilizuje dalszą część podudzia, drugą
podchwytem obejmuje stopę i przeciwdziała ruchowi zgięcia stopy.
W warunkach prawidłowych napięcie mięśni przeciw oporowi jest bez-
INTERPRETACJA
bolesne. Ból może wskazywać na podrażnienie mm. zginaczy stopy.
mięśnie odwracające stopę
SPosóB BADANIA Badający jedną ręką podchwytem stabilizuje dalszą część podudzia, drugą
nachwytem obejmuje stopę od strony przyśrodkowej i przeciwdziała ruchowi odwra-
cania stopy.
INTERPRETACJA
bolesne. Ból może wskazywać na podrażnienie mięśni odwracających stopę.
mięśnie nawracające stopę

podchwytem stabilizuje dalszą część podudzia, drugą
nachwytem obejmuje stopę od strony bocznej i przeciwdziała ruchowi nawracania stopy.
INTERPRETACJA
bolesne. Ból może wskazywać na podrażnienie mięśni nawracających stopę.
mięśnie prostujące palce li-V

w stawach śródstopno-paliczkowych
sPosóB BADANIA Badający j e dną ręką

stabilizuje śródstopie, drugą nachwytem za paliczki
bliższe przeciwdziała ruchowi prostowania palców w stawach śródstopno-palicz
kowych.
INTERPRETACJA
bolesne. Ból może wskazywać na podrażnienie mm. prostowników palców II-V
mięśnie zginające palce li-V

sPosóB BADANIA Badający jedną ręką stabilizuje śródstopie, drugą podchwytem za paliczki
bliższe przeciwdziała ruchowi zgi ęciapalców w stawach śródstopno-paliczkowych.
INTERPRETACJA
bolesne. Ból może wskazywać na podrażnienie mm. zginaczy palców II-V
mięśnie prostujące paluch


OCENA CZYNNOŚCIOWA
394
sposóB BADANIA Badający jedną ręką stabilizuje śródstopie, drugą nachwytem obejmuje pa-
liczek bliższy palucha i przeciwdziała ruchowi prostowania palucha w stawach śród
stopno-paliczkowych.
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych napięcie mięśni przeciw oporowi jest bezbo-
lesne. Ból może wskazywać na podrażnienie mm. prostowników palucha.
mięśnie zginające paluch

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, stopa w pozycji pośredniej .
sposóB BADANIA Badający jedną ręką stabilizuje śródstopie, drugą podchwytem za paliczek
bliższy przeciwdziała ruchowi zgięcia palucha w stawach śródstopno-paliczkowych.
INTERPRETACJA
bolesne. Ból może wskazywać na podrażnienie mm. zginaczy palucha.
6.4. OCENA GRY STAWOWEJ
STAWY ŚRÓDSTOPNO-PALICZKOWE
trakcja i kompresja
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, stopa w pozycji
pośredniej ułożona na udzie badającego.

podchwytem
kolejno stabilizuje głowy kk. śródstopia,
drugą podobnym chwytem obejmuje paliczki
bliższe palców i wykonuje trakcję w stawach
Ryc. 502. Trakcja i kompresja w stawach
śródstopno-paliczkowych
śródstopno-paliczkowych (ryc. 502).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych trak-

cja jest wyczuwalna i bezbolesna. Ból może wskazywać na zaburzenia ruchomości,
stan zapalny, zmiany zwyrodnieniowe stawu.
ślizg grzbietowo-podeszwowy i boczno-przyśrodkowy
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, stopa w pozycji pośredniej ułożona na udzie badającego.
Ryc. 503. Ślizg

w stawach
śródstopno
-paliczkowych :
a - grzbietowa-
-podeszwowy
b - boczno-przy-
ś rodkowy
OCENA GRY STAWOWEJ
395
sposóB OCENY Badający jedną ręką podchwytem kolejno stabilizuje głowy kk. śródstopia,
natomiast drugą obejmuje paliczek bliższy palca stopy i wykonuje ślizg w kierunku
grzbietowo-podeszwowym (ryc. 503a). Przy ślizgu boczno-przyśrodkowym chwyt pa-
liczka bliższego jest od strony bocznej i przyśrodkowej (ryc. 503b).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych ślizg jest wyczuwalny i bezbolesny. Ból może
wskazywać na zaburzenia ruchomości, stan zapalny, zmiany zwyrodnieniowe stawu.
STAWY STĘPOWO-ŚRÓDSTOPNE
trakcja i kompresja
sPosóB ocENY Badający jedną ręką podchwytem kolejno stabilizuje od strony przyśrod
kowej kk. klinowate, a od strony bocznej k. sześcienną. Drugą podobnym chwytem
obejmuje od strony przyśrodkowej podstawę I i II k. śródstopia, a od strony bocznej III,
IV i V, i wykonuje trakcję w stawach stępowo-śródstopnych (ryc. 504).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych trakcja jest wyczuwalna i bezbolesna. Ból może
ślizg grzbietowa-podeszwowy w stawach stępowo-śródstopnych
sposóB ocENY Badający jedną rękąpodchwytem kolejno stabilizuje od strony przyśrodko

wej kk. klinowate, a od strony bocznej k. sześcienną. Drugą obejmuje od strony przy-
środkowej podstawę I i II k. śródstopia, a od strony bocznej III, IV i V, i wykonuje ślizg
w kierunku grzbietowo-podeszwowym w stawach stępowo-śródstopnych (ryc. 505).
W warunkach prawidłowych ślizg jest wyczuwalny i bezbolesny. Ból może
INTERPRETACJA
ślizg grzbietowa-podeszwowy w stawach śródstopnych
Ryc. 504. Trakcja i kompresja w stawach stępowo Ryc. 505. Ślizg grzbietowa-podeszwowy
-śródstopnych w stawach stępowo-śródstopnych
OCENA CZYNNOŚCIOWA
396
Ryc. 506. Ślizg grzbietowe-podeszwowy Ryc. 507. Ślizg grzbietowe-podeszwowy mi ędzy

w stawach śródstopnych kośćmi: III klinowatą lub łódkowatą a sześci e nną

chwytem bocznym stabilizuje poszczególne kk. śród
stopia u ich podstawy, natomiast drugą chwytem bocznym wykonuje ślizg w kierunku
grzbietowa-podeszwowym w stawach śródstopnych (ryc. 506).
INTERPRETACJA W warunkach prawidłowych ślizg jest niewielki i bezbolesny. Ból może
ślizg grzbietowo-podeszwowy między kośćmi:

Ili klinowatąlub łódkowatą a sześcienną
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, pięta oparta na kolanie badającego.
sposóB OCENY Badający jedną ręką stabilizuje nachwytem III k. klinowatą i k. łódkowatą,
drugą obejmuje k. sześcienną i wykonuje ślizg w kierunku grzbietowa-podeszwowym
(ryc. 507).
ślizg grzbietowo-podeszwowy między kością skokową i łódkowatą

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, badana stopa oparta na podłożu.

stabilizuje od strony przyśrodkowej k. skokową, drugą ręką
nachwytem obejmuje k. łódkowatą i wykonuje ślizg w kiernnku grzbietowa-podeszwowym.
W warunkach prawidłowych ślizg jest wyczuwalny i bezbolesny. Ból może
INTERPRETACJA
wskazywać na zaburzenia rnchomości, stan zapalny, zmiany zwyrodnieniowe stawu.
trakcja kości piętowej
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, badana stopa oparta na biodrze badającego.
sPosóB OCENY Badający jedną ręką nachwytem stabilizuje widełki kostek i k. skokową,
drngą ręką podchwytem obejmuje k. piętową i wykonuje jej trakcję w kierunku podesz-
wowym.
INTERPRETACJA W warnnkach prawidłowych trakcja jest wyczuwalna i bezbolesna. Ból może
OCENA GRY STAWOWEJ
397
ślizg przyśrodkowo-boczny kości piętowej
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, badana stopa oparta na biodrze badającego.

nachwytem stabilizuje widełki kostek i k. skokową,
drugą ręką podchwytem obejmuje k. piętową i wykonuje jej ślizg w kierunku boczno-
-przyśrodkowym .

trakcja kości skokowej

POZYCJA wYJśc1owA Leżenie tyłem, badana stopa poza leżanką.
sPosóBOCENY Badający obiema rękami obejmuje i stabilizuje goleń i widełki kostek, a nas-
tępnie wykonuje trakcjęk. skokowej w kierunku podeszwowym.
W warunkach prawidłowych trakcja jest wyczuwalna i bezbolesna. Ból może
INTERPRETACJA
7. POMIAR ZAKRESU RUCHÓW W OBRĘBIE STAWÓW STOPY

prostowanie i zginanie stopy (ryc. 508)
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem, stopa w pozycji zerowej.
OŚ OBROTU GONIOMETRU Tuż poniżej kostki bocznej .
RAMIĘ NIERUCHOME Wzdłuż długiej osi podudzia.
RAMIĘ RUCHOME Równolegle do długiej osi V k. śródstopia.
Ryc. 508. Prostowanie (a) b

i zginani e stopy (b) -
p omiar goniometryczny
Tab. 19. Zakres ruchu prostowania i zginania stopy
Zakres ruchu (0
)
Wiek badanyd1 (lal'a)

Gzynnego biernego
~~--__,. ......
.,..,..,...,.__,..,....~~,--....,...~--~~~~----
18--40 s 20-0--45 s 25-0-50

41-60 s (15-20)-0-(40--45) s (20-25)-0-(45-50)
61-85 s 15-0-(35--40) s (15-20)-0-(40--45)
398
RUCH Kolejno prostowanie i zginanie stopy.

Zakres ruchu prostowania i zginania w warunkach
INTERPRETACJA prawidłowych przedsta-
wiono w tabeli 19.
nawracanie i odwracanie stopy (ryc. 509)

POZYCJA WYJśc1owA Siad, stopy oparte na podłożu, stabilizacja tylnej części podudzia tuż nad
stawem skokowo-goleniowym.
oś OBROTU GONIOMETRU Rzutowana na głowę V k. śródstopia przy pomiarze zakresu ruchu
odwracania, na głowie I k. śródstopia przy pomiarze zakresu ruchu nawracania.
RAMIĘ NIERUCHOME I RUCHOME Przebiega na linii łączącej głowy I i V k. śródstopia.
RUCH Kolejno odwracanie i nawracanie stopy.

Zakres ruchu nawracania i odwracania w warunkach
INTERPRETACJA prawidłowych przed-
stawiono w tabeli 20.
Ryc. 509.
Nawracanie (a)
i odwracanie
stopy (b)
- pomiar gonio-
metryczny
Ryc. 510.
Nawracanie (a)
i odwracanie
przodostopia (b)
- pomiar gonio-
metryczny
Tab. 20. Zakres ruchu nawracania i odwracania stopy

Zakres ruchu ( 0
)

czynnego
R (15-20)-0- 30 R (20-25)-0-35
41-60 R 15-0-25 R (15-20)-0-(25-30)
61-85 R 10-0-(15-20) R 15-0-(20-25)
399
nawracanie i odwracanie przodostopia (ryc. 51 O)

POZYCJA WYJśc1owA Siad, stopy oparte na podłożu, stabilizacja pięty.
oś OBROTU GONIOMETRU Rzutowana na głowę V k. śródstopia przy pomiarze zakresu ruchu
odwracania, na głowie I k. śró dstopia przy pomiarze zakresu ruchu nawracania.
RAMIĘ NIERUCHOME I RUCHOME Przebiega na linii łączącej głowy I i V k. śródstopia.
RUCH Kolejno nawracanie i odwracanie przodostopia.

NA STAWY SKOKOWO-GOLENIOWE I STAWY STOPY
MIĘŚNIE ZGINAJĄCE STOPĘ W STAWIE SKOKOWO-GOLENIOWYM
mięsień trójgłowy łydki: mięsień brzuchaty łydki, płaszczkowaty i podeszwowy

mięsień brzuchaty łydki (ryc. 511a)
Odpowiada za ruch zgięcia stopy w stawie skokowo-goleniowym, odwracania i przy-
wodzenia stopy w stawach międzystępowych.
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Powyżej kłykcia przyśrodkowego i bocznego k. udowej.
PRZYCZEP KOŃCOWY Guz piętowy.
mięsień płaszczkowaty (ryc. 511a)

Odpowiada za ruch zgięcia stopy w stawie skokowo-goleniowym, odwracania w sta-
wach mi ędzystępowych oraz przywodzenia stopy.
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Górny odcinek k. piszczelowej, głowa oraz górna i tylna powierzchnia
strzałki.
PRZYCZEP KOŃCOWY Guz piętowy.
mięsień podeszwowy (ryc. 511 b)

Odpowiada za ruch zgięcia stopy w stawie skokowo-goleniowym.
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Powierzchnia podkolanowa k. udowej powyżej kłykcia bocznego.
PRZYCZEP KoŃcowY Guz piętowy.
mięsień zginacz długi palucha (ryc. 511b)

wodzenia w stawach międzystępowych, zginania palucha w stawie śródstopno-palicz
kowym i międzypaliczkowym.
PRZYCZEP POCZĄTKOWYTylna powierzchnia k. strzałkowej, błona mi ę dzykostna.
PRZYCZEP KOŃCOWY Paliczek dalszy palucha.
mięsień zginacz długi palców (ryc. 511 b)

wodzenia w stawach międzystępowych oraz zgina palce w stawach śródstopno-palicz
kowych i międzypaliczkowych stopy.
OCENA SltY M IĘŚf\J I
400
m. podeszwowy
m. brzuchaty
łydki
m. zginacz m. zginacz
długi palców długipalucha
m. płaszczkowaty
m. piszczelowy m. strzałkowy
przedni m. piszczelowy długi
tylny
m. strzałkowy
krótki
~ @]
·~
Ryc. 511 . Mięśnie zginające stopę w stawie skokowo-goleniowym

401
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Tylna powierzchnia k. piszczelowej, błona międzykostna.

PRZYCZEP KOŃCOWY Podstawy dalszych paliczków palców Il-V.
mięsień piszczelowy tylny (ryc. 511c)

wodzenia w stawach międzystępowych.
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Tylna powierzchnia k. piszczelowej i strzałkowej, błona międzykostna.
PRZYCZEP KOŃCOWY Guzowatość k. łódkowatej, kk. klinowate, podstawy kk. śródstopia Il-V.
mięsień strzałkowy długi i krótki (ryc. 511d)

Odpowiadają za ruch zgięcia stopy w stawie skokowo-goleniowym oraz nawracania
jej w stawach międzystępowych.
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Głowa i boczna powierzchnia strzałki, kłykieć boczny k. piszczelowej.

PRZYCZEP KOŃCOWY Mięsień strzałkowy długi - powierzchnia podeszwowa k. klinowatej
przyśrodkowej, guzowatość I k. śródstopia; m. strzałkowy krótki - guzowatość V k.
śródstopia.

3. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem, badana kończyna wyprostowana w stawie
kolanowym, stopy poza leżanką w pozycji pośredniej . Stabilizacja podudzia powyżej
stawu skokowo-goleniowego.
Ruch: zginanie stopy kd. testowanej.
4, 5. Pozycja wyjściowa i mch: jak wyżej.
Opór: na boczno-przyśrodkową i tylną powierzchnię guza piętowego.
2. Pozycja wyjściowa: leżenie na boku testowanym, stopa kończyny badanej ustawiona

w pozycji pośredniej, staw kolanowy wyprostowany, kd nietestowanej zgięty, stabi-
lizacja nasady dalszej podudzia.
Ruch: samodzielne zgięcie stopy przez przesuwanie jej po podłożu.
l. Pozycja wyjściowa: jak wyżej.

Napięcie mięśniowe wyczuwa się na tylnej powierzchni goleni w okolicy przebiegu
ścięgna Achillesa.
Ten zespół mięśni można testować jeszcze w pozycji stojącej na jednej kończynie -
testowanej, kończyna nietestowana jest zgięta w stawie biodrowym i kolanowym.
Jednokrotne wspięcie na palce (samodzielne - jednonóż) jest odpowiednikiem stopnia
na 3, trzykrotne - na 4, pięciokrotne szybkie wspięcie odpowiada 5.
Mięsień płaszczkowaty testuje się jak wyżej, z tym że pacjent wykonuje zgięcie stopy
przy zgiętym podudziu kd testowanej . Przy sile mięśnia na 3 pacjent może w tej pozycji
oderwać piętę od podłoża. Przy sile na 4 wykonuje z trudem ruch zginania stopy w peł
nym zakresie. Przy sile na 5 pacjent wykonuje ruch zgięcia stopy w pełnym zakresie
i może go powtórzyć 4-5 razy.
OCENA S I ŁY M I ĘŚNI
402
Ryc. 512. Ocena siły mięśni

zginających stopę
w stawie
skokowo-goleniowym
Jeżeli
pacjent nie może stać, wówczas testuje się na 3, 4 i 5 w leżeniu przodem, przeciw-
działającruchowi przez ułożenie ręki na tylnej, bocznej i przyśrodkowej powierzchni
guza piętowego. W zależności od siły oporu ocenia się siłę mięśnia na 4 lub 5. Mięsień
płaszczkowaty testuje się jak wyżej, z tym że pacjent wykonuje opisane ruchy przy
zgiętym podudziu.
MIĘŚNIE PROSTUJĄCE STOPĘ W STAWIE SKOKOWO-GOLENIOWYM
mięsień piszczelowy przedni (ryc. 511 c, s. 400)

Odpowiada za ruch prostowania stopy w stawie skokowo-goleniowym i odwracanie
stopy w stawach międzystępowych.
403
m. prostownik
długi palców
~I m. prostownik
długi palucha
m. strzałkowy
trzeci
Ryc. 513. Mięśnie prostujące stopę

w stawie skokowo-goleniowym
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Kłykieć boczny i górna część powierzchni bocznej k. piszczelowej,

błona międzykostna.
PRZYCZEP KONcowy Podeszwowa strona k. klinowatej przyśrodkowej, guzowatość I k. śród
stopia.
mięsień prostownik długi palców (ryc. 513a)

Odpowiada za ruch prostowania stopy w stawie skokowo-goleniowym, nawracanie jej
w stawach międzystępowych oraz wyprost wszystkich członów palców II-V.
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Kłykieć boczny k. piszczelowej, głowa i brzeg przedni strzałki, błona
międzykostna.
PRZYCZEP KONCOWY Rozcięgna grzbietowe palców II-V.
mięsień prostownik długi palucha (ryc. 513b)

Odpowiada za ruch prostowania stopy w stawie skokowo-goleniowym oraz wyprost
palucha.
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Przyśrodkowa powierzchnia k. strzałkowej i błona międzykostna.
PRZYCZEP KONCOWY Paliczek dalszy palucha.

3. Pozycja wyjściowa: siad, podudzia zwieszone poza kozetką, stopa ustawiona w po-
zycji pośredniej . Stabilizacja podudzia powyżej stawu skokowo-goleniowego.
OCENA SI ŁY M I ĘŚNI
404

stopę w stawie
skokowo-
-goleniowym
Ruch: samodzielne prostowanie stopy w stawie skokowo-goleniowym w pełnym za-

kresie.
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając rękę na grzbietowej i przyśrodkowej po-

wierzchni stopy.
2. Pozycja wyjściowa: leżenie bokiem na kończynie testowanej, stopa spoczywa na
podłożu, stabilizacja nachwytem powyżej kostek.
Ruch: samodzielne prostowanie stopy w stawie skokowo-goleniowym przesuwanej po

dłoni badającego.
l. Pozycja wyjściowa: siad, podudzia poza podłożem, stopa kończyny testowanej usta-
wiona w pozycji pośredniej lub swobodnie zwieszona.
Przy próbie prostowania w stawie skokowo-goleniowym napięcie mięśniowe wyczu-
wa się na przednio-bocznej powierzchni bliższej nasady goleni.
405
MIĘŚNIE ODWRACAJĄCE STOPĘ W STAWACH MIĘDZYSTĘPOWYCH
mięsień brzuchaty łydki

(ryc. 511a, s. 400)
mięsień płaszczkowaty (ryc. 511a, s. 400)
mięsień piszczelowy tylny (ryc. 511c, s. 400)
mięsień prostownik długi palucha (ryc. 513b, s. 403)
mięsień zginacz długi palców (ryc. 511 b, s. 400)
mięsień piszczelowy przedni (ryc. 511c, s. 400)
PRZYCZEPY Opisane wyżej (s. 399 i 401-403).

zycji pośredniej. Stabilizacja okolicy stawu kolanowego i podudzia powyżej stawu
skokowo-goleniowego.
Ryc. 515.
Ocena siły
mięś ni odwra-
cających stopę
w stawach
między
stępowych
~. ·.
OCENA S I ŁY M IĘŚ N I
406
Ruch: samodzielne odwracanie stopy w stawach międzystępowych w pełnym zakresie.

4, 5. Pozycja wyjściowa i ruch: jak wyżej. Badający stabilizuje podudzie od tyłu.
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając rękę na przyśrodkowej powierzchni stopy.

2. Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, stopa testowana poza podłożem, stabilizacja nad-
chwytem powyżej stawu skokowo-goleniowego.
Ruch: samodzielne odwracanie stopy w stawach międzystępowych.
1. Pozycja wyjściowa: le żenie przodem, stopa poza podłożem swobodnie zwieszona.

Przy próbie wykonania odwracania stopy w stawach międzystępowych napięcie mięś
niowe wyczuwa się w okolicy m. trójgłowego łydki.
MIĘŚNIE NAWRACAJĄCE STOPĘ W STAWACH MIĘDZYSTĘPOWYCH
mięsień strzałkowy długi i krótki (ryc. 511d, s. 400)

mięsień prostownik długi palców (ryc. 513a, s. 403)
mięsień strzałkowy trzeci (ryc. 513b, s. 403)

Odpowiada za ruch prostowania stopy w stawie skokowo-goleniowym, nawraca stopę
w stawach międzystępowych.
Boczna część m. prostownika długiego palców.
PRZYCZEP KOŃCOWY Powierzchnia grzbietowa podstawy V k. śródstopia.

zycji pośredniej. Stabilizacja okolicy stawu kolanowego i podudzia powyżej stawu
skokowo-goleniowego.
Ruch: samodzielne nawracanie stopy w stawach międzystępowych w pełnym zakresie.
4, 5. Pozycja wyjściowa i ruch: jak wyżej. Badający stabilizuje podudzie od tyłu.
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając rękę na bocznej powierzchni stopy.

2 . .Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, testowana stopa poza podłożem, stabilizacja na-
chwytem powyżej stawu skokowo-goleniowego.
Ruch: samodzielne nawracanie stopy w stawach międzystępowych.
1. Pozycja wyjściowa: leżenie bokiem na kończynie nietestowanej, stopa badana poza

podłożem spoczywa na dłoni badającego.
Przy próbie wykonania nawracania stopy w stawach międzystępowych napięcie mięś

niowe wyczuwa się na bocznej powierzchni goleni lub nad kostką boczną.
MIĘŚNIE ZGINAJĄCE PALCE STOPY li-V
mięsień zginacz długi palców (ryc. 511b, s. 400)

407
Ryc. 516.
Ocena siły
mięśni nawra-
cających stopę
w stawach
między
stępowych
mięsień zginacz krótki palców (ryc. 517a)

Odpowiada za ruch zginania palców II-V w stawach śródstopno-paliczkowych bliższych.
PRlYCZEP POCZĄTKOWY Powierzchnia dolna guza piętowego i rozcięgno podeszwowe.

PRZYCZEP KOŃCOWY Podstawy paliczków środkowych palców II-V
mięśnie glistowate (ryc. 517b)

Odpowiadają za ruch zginania palców II-V w stawach śródstopno-paliczkowych.
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Końcowe ścięgna m. zginacza długi ego palców.

PRZYCZEP KOŃCOWY Strona przyśrodkowa podstawy bliższego paliczka palców II-V
mięsień odwodziciel palca małego (ryc. 517c)

Odpowiada za odwodzenie V palca oraz za jego zginanie w stawie śródstopno-palicz
kowym.
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Powierzchnia boczna i podeszwowa guza k. piętowej.
PRzrczEP KOŃCOWY Guzowatość V k. śródstopia i podstawa paliczka bliższego V palca.
OCENA SIŁY M IĘ ŚNI
408
m. odwodzicie
mm. glistowate palca małego
m. zginacz
palca małe
Ryc. 517. Mięśni e zginające palce stopy II-V
mięsień zginacz krótki palca małego (ryc. 517c)

Odpowiada za zginanie V palca w stawie śródstopno-paliczkowym.
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Podeszwowa powierzchnia podstawy V k. śródstopia i więzadło po-

deszwowe długie.
PRZYCZEP KOŃCOWY Podeszwowa powierzchnia podstawy paliczka bliższego V palca.

3. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem, kończyna testowana zgięta w stawie kolanowym
pod kątem prostym, stopa ustawiona w pozycji pośredniej. Stabilizacja nachwytem
śródstopia.
Ruch: samodzielne zginanie w pełnym zakresie palców II-V w stawach międzypalicz

kowych bliższych i dalszych.
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając rękę na podeszwowej powierzchni pa-
liczków dalszych palców II-V (dla m. zginacza długiego palców) i na podeszwowej
powierzchni paliczków środkowych palców II-V (dla m. zginacza krótkiego palców).
Opór przyłożony na paliczki bliższe ocenia funkcję mięśni glistowatych.
2. Pozycja wyjściowa: leżeniebokiem na kończynie testowanej, stopa poza podłożem
podtrzymywana ręką badającego, stabilizacja śródstopia.
Ruch: samodzielne zginanie palców II-V w stawach międzypaliczkowych bliższych

i dalszych stopy.
409
Ryc. 518.
Ocena siły
mięśni zgina-
jących palce
stopy II-V
1. Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, stopy poza pod-

łożem, stabilizacja śródstopia.
Przy próbie wykonania ruchu zginania palców II-V m. prostownik
krótki palców
napięcie mięśniowe wyczuwa się na podeszwowej
powierzchni palców II-V w okolicach stawów śród
stopno-paliczkowych. m. prostownik
krótki palucha
MIĘŚNIE PROSTUJĄCE PALCE STOPY li-V
mięsień prostownik długi palców (ryc. 513a, s. 403)

mięsień prostownik krótki palców (ryc. 519)

Odpowiada za prostowanie paków II-IV w stawach
śródstopno-paliczkowych i międzypaliczkowych stopy,
odwodzi palce II-IV od osi długiej III paka.
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Górna i boczna powierzchnia przed-
niej części k. piętowej .
PRZYCZEP KOŃCOWY Rozięgna
grzbietowe palców II-IV Ryc. 519. Mięśnie prostujące
(wspólnie z m. prostownikiem długim palców). palce stopy II-V
OCENA S I ŁY MI Ę ŚN I
410

3. Pozycja wyjściowa: siad, podudzia zwieszone poza leżanką, stopa powierzchnią po-
deszwową oparta na podłożu, stabilizacja nachwytem śródstopia.
Ruch: samodzielne prostowanie palców Il-V w stawach śródstopno-paliczkowych oraz
międzypaliczkowych bliższych i dalszych stopy.
Opór: opór przyłożony na paliczki bliższe ocenia siłę m. prostownika krótkiego palców,
natomiast przyłożony na paliczki dalsze ocenia siłę m. prostownika długiego palców.
2. Pozycja wyjściowa: leżenie bokiem na kończynie testowanej, stopa poza podłożem
podtrzymywana ręką badającego, stabilizacja śródstopia.
Ruch: samodzielne prostowanie palców Il-V w stawach śródstopno -paliczkowych
i międzypaliczkowych stopy.
1. Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, stopa oparta piętą na podłożu.
Przy próbie wykonania czynnego wyprostu palców II-V napięcie mięśniowe m. pros-
townika długiego palców wyczuwa się na jego ścięgnie na grzbiecie stopy w okolicy
Ryc. 520.
Ocena siły
mięśni prostu-
jących palce
stopy II-V
411
m. zginacz
krótki palucha
Ryc. 521. Mięśnie zginające paluch
kk. śródstopia, skurcz m. prostownika krótkiego wyczuwa się na grzbiecie stopy przed
kostką boczną.
MIĘŚNIE ZGINAJĄCE PALUCH
mięsień zginacz długi palucha (ryc. 511b, s. 400)

mięsień zginacz krótki palucha (ryc. 521 a)
Odpowiada za ruch zgięcia palucha w stawie śródstopno-paliczkowym.
PRzyczEP POCZĄTKOWY Powierzchnia podeszwowa wszystkich trzech kk. klinowatych i k. łód

kowatej.
PRZYCZEP KOŃCOWY Powierzchnia podeszwowa podstawy paliczka bliższego palucha.
mięsień odwodziciel palucha (ryc. 521 b)

Odpowiada za ruch odwodzenia palucha od II palca oraz za zgięcie w stawie śródstopno
-paliczkowym.
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Powierzchnia przyśrodkowa guza k. piętowej.
PRZYCZEP KOŃCOWY Powierzchnia przyśrodkowa podstawy paliczka bliższego palucha.

3. Pozycja wyjściowa: leżenie przodem, stabilizacja paliczka bliższego palucha (przy
m. zginaczu długim palucha) lub I k. śródstopia (przym. zginaczu krótkim palucha).
Ruch: samodzielne zginanie paliczka dalszego palucha (m. zginacz długi palucha) lub
palucha w stawach śródstopno-paliczkowych (m. zginacz krótki palucha).
OCENA S IŁY M IĘ ŚN I
412
Ryc. 522.
Ocena siły
mięśni zgina-
jących paluch
4, 5. Pozycja wyjściowa i ruch: jak wyżej, stabilizacja śródstopia.
Opór: przeciwdziała się ruchowi, układając rękę na podeszwowej powierzchni paliczka

dalszego (m. zginacz długi palucha) lub bliższego (m. zginacz krótki palucha) palucha.
2. Pozycja wyjściowa: leżenie na boku testowanym, stopa poza podłożem ustawiona
w pozycji pośredniej, stabilizacja śródstopia od strony przyśrodkowej oraz palców
stóp II-V
Ruch: samodzielne zginanie palucha w płaszczyźnie równoległej do podłoża .
1. Pozycja wyjściowa: jak przy testowaniu na 3.

Przy próbie wykonania czynnego zginania palucha napięcie m. zginacza długiego pa-
lucha wyczuwa się na podeszwowej powierzchni paliczka bliższego palucha, natomiast
napięcie m. zginacza krótkiego palucha jest trudne do stwierdzenia.
MIĘŚNIE PROSTUJĄCE PALUCH
mięsień prostownik długi palucha (ryc. 513b, s. 403)

mięsień prostownik krótki palucha (ryc. 519, s. 409)
Odpowiada za ruch prostowania palucha w stawie śródstopno-paliczkowym oraz za
jego odwiedzenie.
PRZYCZEP POCZĄTKOWY Powierzchnia górna i przyśrodkowa przedniej części k. piętowej.
PRZYCZEP KOŃCOWY Grzbietowa powierzchnia paliczka bliższego palucha.
413

3. Pozycja wyjściowa: siad, podudzia poza leżanką, stopa oparta na podłożu, stabiliza-
cja nachwytem śródstopia.
Ruch: samodzielne prostowanie paliczka dalszego palucha lub w stawie śródstopno
-paliczkowym.
Opór: przyłożony na paliczku bliższym ocenia siłę m. prostownika krótkiego palucha,
przyłożony na paliczku dalszym - m. prostownika długiego palucha.
2. Pozycja wyjściowa: leżenie na boku testowanym, stopa poza podłożem podtrzy-
mywana ręką badającego, stabilizacja przyśrodkowej powierzchni stopy na wysokości
pierwszej głowy k. śródstopia oraz stabilizacja palców II-V
Ruch: samodzielne prostowanie palucha w płaszczyźnie równoległej do podłoża.
1. Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem.
Przy próbie wykonania czynnego wyprostu palucha napięcie m. prostownika długiego

wyczuwa się na grzbietowej powierzchni stawu śródstopno-paliczkowego palucha,
natomiast napięcie m. prostownika krótkiego palucha jest trudne do stwierdzenia.
Ryc. 523.
Ocena siły
mięśni prostu-
jących paluch
414
9. POMIAR SIŁY MIĘŚNI DZIAŁAJĄCYCH NA STAWY STOPY
MIĘŚNIE ZGINAJĄCE I PROSTUJĄCE STOPĘ

Napięcieizometryczne (statyczne) mięśni stóp oceniane jest za pomocą dynamometrów.
Linka dynamometru przy pomiarze mięśni stóp powinna być połączona z mankietem
obejmującym śródstopie. Pozostałe części narządu ruchu muszą być dobrze ustabili-
zowane.
Sposób 1 (ryc. 524a)

STABILIZACJA Pasami miednicy oraz uda kd badanej.
Sposób la (ryc. 524b)

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem, stopa oraz 1h dalsza podudzia poza stołem.
STABILIZACJA Pasami miednicy oraz uda kd. badanej.
Sposób 2
POZYCJA WYJśc1owA Siad, podudzia zgięte pod kątem około 90° poza stołem przy pomiarze
siły mięśni zginających stopę (ryc. 524c), natomiast le żenie przodem, podudzie kd
~ I
I
I
I
I
Ryc. 524. Badanie dynamometryczne ruchu zginania i prostowania stopy w stawie skokowo-goleniowym:
a - sposób 1; b - sposób la; c, d - sposób 2; e, f - sposób 3
415
badanej zgięte pod kątem około 90° przy pomiarze siły mięśni prostujących stopę
(ryc. 524d).
STABILIZACJA Pasami miednicy oraz uda kd badanej.
Sposób 3
POZYCJA WYJśc1owA Leżenie przodem, podudzie kd badanej zgięte pod kątem około 90° przy
pomiarze siły mięśni zginających stopę (ryc. 524e), natomiast przy pomiarze siły mięśni
prostujących stopę siad, podudzia zgięte pod kątem około 90° poza stołem (ryc. 524f).
STABILIZACJA Pasami miednicy oraz uda kd. badanej.
=
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA
ACKERMANN WP.: Chiropraktyka ukierunkowana. Diagnoza i technika. Natura Medica, Poznań 1997.
ARENDT W: Dbaj o stopy. PZWL, Warszawa 1991.
ARKUSZEWSKI Z.: Podręcznik medycyny manualnej. Atlas zabiegów - kręgosłup szyjny. Elipsa-Jaim,
Kraków 2001.
AsH M.M., RAMFJORD S.P., Sc1-1M1DSEDER j.: Terapia przy użyciu szyn okluzyjnych. Wyd. I polskie
pod red. 1: Maślanki. Urban & Partner, Wrocław 1999.
BACKUP K.: Testy kliniczne w badaniu kości, stawów i mięśni. PZWL, Warszawa 2004.
BoscI-IEINEN-MORRIN j., CoNOLLY WB.: Ręka - podstawy terapii. Elipsa-Jaim, Kraków 2003.
CYRIA Xj.: Textbooks of Orthopaedic Medicine. Cassel, London 1982.
DEGA W, SENGER A.: Ortopedia i rehabilitacja. PZWL, Warszawa 1996.
DEMCZUK-Wt.oDARCZYK E.: Budowa stopy w okresie rozwoju progresywnego człowieka. Studia
i Monografie AWF we Wrocławiu, 2003, 66.
EvJENTH O, GLOECI< C: Lokalizacja objawów w obrębie kręgosłupa i kończyn. Rolewski, Tornń 2002.
FRISCH H., RoEx j.: lcrapi a manualna. Poradnik wykonywania ćwiczeń. PZWL, Warszawa 2001.
GROSSMAN j. (red.): Fizjoterap ia XXI wieku. Olszty1iska Szkoła Wyższa im. Józefa Rusieckiego,
Olsztyn 2004.
!GNAS IAK Z., jANUS7. A. (red.): Rozwój sprawności ora7. wydolności fizycznej w aspekcie morfolo-
gicznego zaawansowania i dojrzałości biologicznej dzieci i młodzieży. Studia i Monografie
A\,VF we Wrocławiu, 1992, 31.
JoruuTSMA W: Anatom ia na żywym człowieku. Wstęp do terapii manualnej. Wyd. I polskie pod
red. Z. Ignasiak i G. Żu rka . Urban & Partner, Wrocław 2004.
KALTENBORN F.: Kręgosłup. Badanie manualne i mobilizacja. Rolewski, Toruń 1998.
KALTENBORN F.: Manualne mobilizacje stawów kończyn. Rolewski, Toruń 1997.
KASPERC7.YK T:: Wady postawy ciała. Diagnostyka i leczenie. Kasper, Kraków 2001.
KuTZNER-KOZIŃSKA M., OLSZEWSKA E., POPIEL M., TRZCIŃSKA D.: Proces korygowania wad postawy.
Podręcznik dla stud entów wychowania fizycz nego. AWF, Warszawa 2001.
KWOLEK A.: Rehabilitacja medycwa. Urban & Partner, Wrocław 2004.
Lf.E D.: Obręcz biodrowa. Badanie i leczenie okolicy Jędźwiowo-miedniczno-biodrowej. DB Pu-
blishing, Warszawa 2001.
l.Ewrr K.: Leczenie manualne zab urze1i czynności narządu ruchu. PZWL, Warszawa 1984.
LEWIT K.: Terapia manualna w rehabilitacji chorób narządu ruchu. Zl. Natura, Kielce 2001.
I.u.is P. : Kształtowan i e się wysklepienia łuku podłużnego stopy i problemy korekcji płaskostop i a
w dzieci i młodzieży w wieku rozwojowym. AWF, Kraków 2000.
NEUMANN H.D.: Medycyna manualna. PZWL, Warszawa 1992.
NowmNY j.: Podstawy fizjoterapii. Część 3: Wybrane metody fizjoterapii. Kasper, Kraków 2005.
RAKOWSKI A.: Krc;gosłup w stresie. Jak usunąć ból i jego przyczyny. GWP, Gdańsk 2007.
RostAWSKI A., SKOl.IMOWSKI T.: Badania czynnościowe w kinezyterapii. AWF, Wrocław 2000.
Ros1·.AWSK1 A., WoźN1EWsK1 M.: Fizjoterapia oddechowa. AWF, Wrocław 1997.
STODOI.NY j. : Choroba przeciążeniowa kręgosłupa. ZL Natura, Kielce 2000.
T1XA S.: Atlas anatomii palpacyjnej. Badanie manualne powłok. lom 1: Szyja, tułów i kończyna
górna. PZWL, Warszawa 2003.
T1XA S.: Atlas anatomii palpacyjnej. Badanie manualne powłok. Tom 2: Kończyna dolna. PZWL,
Warszawa 2003.
TYLMAN D.: Patomechanika bocznych skrzywień kręgosłupa. Severus, Warszawa 1995.
WALASZEK R., KASPERCZYK T., MAGIFRA L.: Diagnostyka w kinezyterapii i masażu. Biosport,
Kraków 2007.
ZEMBATY A. (red.): Kinezyterapia. Tom 1 i 2. Kasper, Kraków 2002, 2003.
ZEYl.AND-MALAWKA E.: Badanie postawy ciała. AWF, Gdańsk 1997.

Skolimowski T. - Badania Czynnoå Ciowe Narzä Du Ruchu W Fizjoterapii

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Skolimowski T. - Badania Czynnoå Ciowe Narzä Du Ruchu W Fizjoterapii

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

--- ----~ . ""-- ·~ - - - - . ...._...__.:_._ . _ _._, „._ __---.

Oddajemy do rąk Czytelników podrę cznik Badania czynnościowe narządu iuchu

Oceny zaburzeń funkcjonalnych narządu ruchu dokonuje się w pomieszczeniu do tego

Stanowiskiem badawczym powinien być stół o specjalnej konstrukcji z możliwością

1.1. DANE OSOBOWE

1.2. CHOROBY WSPÓŁISTNIEJĄCE

1.3. PRZEBIEG DOTYCHCZASOWEGO LECZENIA

1.4. WYWIAD SOCJALNY

2.1. OCENA WZROKOWA OGÓLNA

Przed oceną wzrokową na skórze badanego zaznacza się dermografem jednoimienne

2 4 - - ---;. .0-- --24

1- wyrostek kolczysty c, 13 - nadkłykieć boczny kości ramiennej

kostnych z przodu i z tyłu . W warunkach prawidłowych w płaszczyźnie czołowej jedno-

Rodzaje chodu fizjologicznego:

• Chód majestatyczny spostrzegany jest u osób wolno kroczących, np. w uroczystym

czyny dolnej, ograniczeniem ruchomości w stawach, zmianami w układzie mięśniowym

- w wyniku niedowładu m. czworogłowowego uda charakteryzuje się stabilizacją

OCENA ZRÓWNOWAŻENIA CIAŁA

zrównoważenie ciała w płaszczyźnie czołowej

Sposób 1 - linia zrównoważenia

Sposób 2 - test dwóch wag

lub iloraz wartości większej do mniejszej. Przyjmuje się, że róż­

zrównoważenie ciała w płaszczyźnie strzałkowej

Linia zrównoważenia głowowa i podstawna

żenia przebiegają przez środek wyrostka barkowego łopatki,

OCENA WZROKOWA ODCINKOWA

2.2. OCENA PALPACYJNA TKANEK MIĘKKICH

Badanie umożliwia rozpoznanie zaburzeń tkanek miękkich, którym towarzyszą za-

OCENA PALPACYJNA SKÓRY I TKANKI PODSKÓRNEJ

Ryc. 4. Metoda Kiblera Ryc. 5 . Metoda Leube-Dicka

powierzchnia przednia powierzchnia tylna powierzchnia boczna

Ryc. 6. Schemat unerwienia

OCENA PALPACYJNA MIĘŚNI

Prawidłowa czynność mięśni opiera się na zdolności do kurczenia, rozkurczania, roz-

Ryc. 7. Przykładowe punkty spustowe i obszary bólu

OCENA PALPACYJNA ŚCIĘGIEN I KALETEK MAZIOWYCH

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie lub siad

Podczas badania palpacyjnego występuje tkliwość, w obrzmiałych strukturach wyczuwa

2.3. OCENA CZUCIA

OCENA CZUCIA GŁĘBOKIEGO

Czucie głębokie bada się przez wibrację i ułożenie.

POZYCJA WYJśc1owA Leżenie tyłem lub siad.

konuje biernie naprzemiennie zginanie i prostowanie paliczka, informując jednocześnie

OCENA CZUCIA POWIERZCHOWNEGO

skóry pacjenta w nieregularnych odstępach czasu (od 10 do 20 s). Każdy bodziec

prawidłowym czuciu, np. na palcu wskazującym odległość między ramionami cyrkla

2.4. OCENA BÓLU

Il. Charakter bólu

O miejsce najsilniejszego bólu

Ryc. 8. Schemat ciała do oznaczenia obszaru i miejsca

ćmiący pulsujący drapiący elektryzujący wiercący

ściskający uciskający ciągnąc-y palący muskający

nużący niepokojący łagodny

Ili. Wys t ępowan i e bó lu

IV Natężen i e bólu (s lowna ska la oce ny bó lu)

OCENA W SKALI WIZUALNO-ANALOGOWEJ

Pacj ent zaznacza na ni ewyskalowane j stronie dolorymetru m1qsce, które odpowiad a

Ryc. 9. Dolorymetr: awe rs (a) i rewers (b)

OCENA INTENSYWNOŚCI I CZĘSTOTLIWOŚCI BÓLU

Pacjent w kwestionariuszu w każdej grupie zaznacza tylko jedno określenie odpowia-

OCENA BÓLU U MAŁEGO DZIECKA SKALĄ WIZUALNO-OBRAZKOWĄ

Zadaniem dziecka jest zaznaczenie swoich negatywnych doznań bólowych na rysunku

Ryc. 1O. Obrazkowa skala bólu

lub iloraz wartości większej do mniejszej. Przyjmuje się, że róż

kk. udowych są na jednakowym poziomie. Asymetria położenia kostek przyśrodko