GRADE 08 - WISDOM

Unang Markahan
TERM
ST. SEBASTIAN INTERNATIONAL SCHOOL S.Y 2022-2023
NEGROS OCCIDENTAL, INC. SUBJECT FILIPINO 8
Tindalo Avenue, Capitol Shopping, Bacolod
City Tel. Nos. (034) 461-7021 / (034) 703-3980 Paunang Tanaw sa Katutubong
SSISBcd@gmail.com Panitikan ng Pilipinas:
SSIS Bacolod
SSIS Bacolod TOPIC Mga Karunungang Bayan |
Mga Akdang Lumaganap Bago
Dumating ang mga Espanyol
COURSE NOTES 1
Teacher Bb. Sandra P. Binatero
Junior High Department

I. PAGTATANAW

 Ipaliwanang ang panitikan ng sinaunang mga Pilipino;

 Magbahagi ng mga pagninilay-nilay sa mga pinakinggang karunungang-bayan; at
 Magsulat ng sariling madudunong na pahayag na naaayon sa kasalukuyang
kalagayan.

II. PAGTUKLAS

Mahilig ka ba sa musika? Masaya ka ba kapag may natututunan ka? Maraming awiting

Pinoy ang edukasyonal o nagtataglay ng mga aral sa buhay. Magbigay ng edukasyonal na
liriko mula sa isang kantang natatandaan mo.

III. PAGTATALAKAY
Karunungan ng Buhay

Sa buhay ng tao ay may mga

karanasan Na kailangang iwasan at
dapat ayusin.
Tamang tandaan, at sa tuwina’y pakaisipin
Mahalagang ingatan tulad ng kayamanan.

Iwasan:
Pag nagtanim ng hangin
Bagyo ang aanihin.
Ubos-ubos na biyaya
Bukas nakatunganga.

Ayusin:
Ang lumakad nang matulin
Kung matinik ay malalim.
Ang hindi lumingon sa pinanggalingan

This learning material is produced for the exclusive use of St. Sebastian International School 1
only.
 Di makararating sa paroroonan.
Pakaisipin:
Sa anumang lalakarin
Makapito munang isipin.
Nasa Diyos ang
awa Nasa tao ang
gawa.

Tandaan:
Kung hindi ukol
Hindi bubukol.
Kung ano ang bukambibig
Siyang laman ng dibdib.

Ingatan:
Anak na di paluhain
Ina ang patatangisin.
Ang kalusugan
Ay kayamanan.

Tularan:
Daig ng maagap
Ang masipag.
Lakas ng katawan
Daig ng paraan.

Nabanggit ni Lolo mga karunungan sa

buhay Na maaaring maging gabay sa aking
buhay Ito ang mga bagay na dapat mong
isabuhay Nang maging huwaran ng mahal
sa buhay.

Mga Akdang Lumaganap Bago Dumating ang mga Espanyol

Sinasabing ang mga sinaunang Pilipino ay may sarili nang panitikang nagtataglay
ng kasaysayan ng lahi bago pa man dumating ang mga Espanyol at iba pang mga dayuhan sa bansa.
Ito ay mga akdang pampanitikang lumaganap sa panahon ng mga katutubo tulad ng karunungang-
bayan (salawikain, sawikain/kawikaaan, at kasabihan), kuwentong-bayan, alamat, at epiko na
sumasalamin sa kinagisnan, kalinangan, at kulturang lahing Pilipino. Mababakas din sa mga nakasulat
at maging sa mga pasalitang panitikan ang kultura, tradisyon, paniniwala, at maging ang mga
panlipunan at kaugalian ng ating mga ninuno.

1. Karunungang-bayan – Ito ay tinatawag ding kaalamang-bayan na binubuo ng mga salawikain,

sawikain, bugtong, palaisipan, kasabihan, at bulong. Karaniwang ang mga ito ay nagmula sa mga
Tagalog at hinango sa mahahabang tula.

This learning material is produced for the exclusive use of St. Sebastian International School 2
only.
 a. Salawikain – Ito ay kaugalian nang sabihin at sundin bilang tuntunin ng kagandahang asal
ng ating mga ninuno na naglalayong mangaral at akayin ang mga kabataan tungo sa kabutihang
asal.
Halimbawa:
Aanhin pa ang damo,
kung patay na ang kabayo.
Ang hindi lumingon sa pinanggalingan
di makararating sa paroroonan.

b. Sawikain o idyoma – ang mga sawikain o idyoma ay mga salita o pahayag na

nagtataglay ng talinghaga. Hindi tiyak ang kahulugang ibinibigay nito sapagkat may natatago
pa itong kahulugan patungkol sa iba’t ibang bagay.

Halimbawa:
bagong tao – binata
bulang-gugo – gastador

c. Kasabihan – noong unang panahon ay yaong mga tugmang sinasambit ngmga bata at
matatanda na katumbas ng mga tinatawag na Mother Goose
Rhymes. Ang kasabihan ay karaniwang ginagamit sa panunukso o pagpuna sa
kilos ng isang tao.

Halimbawa:
Putak, putak
Batang duwag
Matapang ka’t
Nasa pugad.

Tiririt ng ibon
Tiririt ng maya
Kaya lingon nang lingon
Hanap ay asawa.

2. Kuwentong-bayan – Bago pa man lumaganap ang panitikang pasulat ay laganap na sa Pilipinas

ang kuwentong-bayan. Ito ay isang tuluyang kuwentong nagsasalaysay ng mga tradisyong Pilipino.
Karamihan ng mga kuwentong-bayan ng mga Pilipino ay tungkol sa kanilang mga diyos, at mga
espiritu na siyang nagtatakda ng kapalaran ng tao.

Ang mga kuwentong-bayang ito ay naglalarawan ng mga kaugalian, pananampalataya, at

mga suliraning panlipunan ng panahong iyon. Kahit na ang mga kuwentong ito’y mga kababalaghan
at di- kapani-paniwalang mga pangyayari, marami sa mga ito ang nagbibigay ng aral.
Bawat rehiyon ng Pilipinas ay may kani-kaniyang kuwentong bayan. Ang sumusunod
ay kuwentong-bayan ng iba’t ibang lalawigan:
a. Kuwentong-bayan ng mga Tagalog
i. Mariang Makiling

This learning material is produced for the exclusive use of St. Sebastian International School 3
only.
 ii. Si Malakas at Maganda
b. Kuwentong-bayan ng mga Kapampangan
i. Bundok ng Arayat
ii. Sinukuan
c. Kuwentong-bayan ng mga Bisaya
i. Ang Bundok ng Kanlaon
ii. Pinagmulan ng Lahi

IV. PAGTATALIPUSPOS

Pinapatunayan ng panitikan na noon pa man, ang mga Pilipino ay mayroon nang pagmamahal sa pag-aaral,
pagkatuto, o edukasyon na nakalakip sa mga akdang tinatawag na karunungang-bayan.
Kailangang matutunan ng bawat isa sa atin na bigyang-halaga ang mga bagay na tama, totoo, mabuti, at
makakapagpasaya sa atin, sa ating kapwa, at sa ating Diyos na kinikilala.

This learning material is produced for the exclusive use of St. Sebastian International School 4
only.