ELEKTROTEHNIČKI MATERIJALI – zadaci za vježbu

Zadatak 1
Aluminijum (Al) ima FCC strukturu kristalne rešetke.Relativna atomska masa
aluminijuma je 26,9815 g/mol.Ako je poluprečnik Al atoma 0,184 nm naći ivicu
kristalne rešetke a, gustinu ρ,atomsku koncentraciju i APF.

Rješenje:
Kao što je rečeno u zadatku, Al ima FCC strukturu kristalne rešetke.

To znači da je parametar a:

a2 +a2=(4R)2

2a2=16R2

a= =( )*(0,184nm)=0,52nm

Kao što vidimo na slici imaju 4 atoma unutar kristalne rešetke tako da će masa biti:
( )/ .
ρ= = =25.09
.

Atomska koncentracija je:

nat= .
=28.571*1027

APF= =0.74=74%

1
 ELEKTROTEHNIČKI MATERIJALI – zadaci za vježbu

Zadatak 2
Natrijum ima BCC strukturu kristalne rešetke.Atomska masa natrijuma je
22.989g/mol.Ako je poluprečnik Na atoma 0,227nm naći parametar a, gustinu
ρ,atomsku koncentraciju i APF.

Rješenje:
S obzirom da Natrijum ima BCC strukturu kristalne rešetke

Vidimo da je parametar a:

a2+a2+a2=(4R)2

a= R=0.5242nm

Vidimo da se unutar kristalne rešetke nalaze 2 atoma tako da je gustina:

( )/ .
ρ= = =533.91kg/m3
.

Atomska koncentracija je:

nat= .
=13.9*1027

APF= =0.68=68%

Zadatak 3
Na slici su prikazane kristalne rešetke Ge i ZnS.Dati su parametri a=0.211nm i
a=0.521nm respektivno. Relativne atomske mase se mogu naći za Ge i izračunati za ZnS
iz periodnog sistema.Naći atomsku koncentraciju posebno za svaki element a na kraju i
ukupnu atomsku koncentraciju,kao i gustinu ρ.

2
 ELEKTROTEHNIČKI MATERIJALI – zadaci za vježbu

Rješenje:
Ge i ZnS imaju dijamantsku strukturu kristalne rešetke:

Prvo je potrebno izračunati broj atoma unutar kristalne rešetke.

8 * + 6 * + 4 = 8 atoma

Atomska koncentracija za Ge:

nGe= =37.91*1027m-3

Iz periodnog sistema možemo pročitati da je rel. Atomska masa Ge 72.64g/mol.

( )/ .
ρ= = =107221.11kg/m3
.

U slučaju ZnS vidimo da će biti 4 atoma Zn i 4 atoma S tako da će koncentracija i jednog i

drugog biti:

nZn= = 28.28*1027m-3
.

Ukupna koncentracija:

nu=2*nZn=56.56*1027m-3.
Rel. Atomska masa ZnS je (M(Zn)+M(S)=32.06+65.38=97.44g/mol)
( )/ .
ρ= = =4577.27kg/m-3
.

3
 ELEKTROTEHNIČKI MATERIJALI – zadaci za vježbu

Zadatak 4
Si ima dijamantsku strukturu kristalne rešetke. Ako je data rel. atomska masa Si 28,085
g/mol i njegova gustina 2.33 g/cm3,naći parametar a kristalne rešetke.

Rješenje:
U kristalnoj rešetki ima 8 atoma. Samim tim je gustina

( )/
ρ=

pa je

( ) .
a=√ =√
.

Zadatak 5
AgCl ima NaCl kristalnu strukturu i parametar kubne ćelije 0.555nm. Atomske mase Ag i Cl su
26.98 g/mol i 35.45 g/mol, respektivno. Odrediti gustinu AgCl.

Rješenje:

Kao što se sa slike može vidjeti, unutar kristalne rešetke imamo 4 Ag⁺ jona i 4 Cl⁻ jona u
jediničnoj ćeliji. Parametar a kristalne rešetke predstavlja ivicu kocke. Masu jednog jona
dobijamo kad podijelimo atomsku masu sa Avogadrovim brojem.

( ) ( ) . .

ρ= = . .
=2434.57kg/m3
( . )

4
 ELEKTROTEHNIČKI MATERIJALI – zadaci za vježbu

Zadatak 6
a) Ako su dati poluprečnici jona Ag+ i Cl-, 0.067nm i 0.181nm respektivno, parametar
kubne ćelije a=0.555nm, izračunati APF(faktor atomskog pakovanja) AgCl kristala.
b) Ako su dati poluprečnici jona Ag+ i Cl-, pretpostavljajuci da se joni dodiruju naći faktor
atomskog pakovanja APF.
c) Ako je dat odnos radijusa Ag+ i Cl-, 0.37, a pretpostavljajućii da se joni dodiruju, odrediti
APF.

Rješenje:
a) Pretpostavljajući da su R˖ i R˗ poluprečnici jona Ag+ i Cl-, APF se može odrediti iz
formule:

ć ( ˖ ) ( ˗ )
APF = =
č ć
Nakon uvrštanja brojnih podataka dobija se:
APF=0.610.

b) Pretpostavljajući da se joni dodiruju, a= 2R˖ + 2R˗. Kada to uvrstimo u formulu

dobijamo:
( ˖ ) ( ˗ )
APF=
( ˖ ˗)
Nakon uvrštanja bronih podataka dobija se:
APF= 0.855

˖
( ( ) ) ( )
˗
c) APF=
( ˖ ˗)
Pošto je odnos dat u zadatku dobijen računskim putem iz podataka datim u istom
zadatku pod a, vrijednost APF će biti ista.

Zadatak 7
CsBr jedinična ćelija nalazi se na slici. Poluprečnici jona Cs+ i Br- su 0.167nm i 0.196nm
respektivno. Potvrditi da je koordinacioni broj (CN) 8 kao na slici i izračunati parametar a
jedinične ćelije i naći APF. (Pretpostaviti da se joni međusobno dodiruju.)

Rješenje:

5
 ELEKTROTEHNIČKI MATERIJALI – zadaci za vježbu

Ako uzmemo poluprečnike R˖=0.167nm i R˗=0.196nm i R˖/R˗=0.852, što se nalazi u opsegu

0.732-1 iz tablice za koordinacione brojeve, CN=8.

Pod pretpostavkom da se joni dodiruju, sa slike se jasno uočava da je prostorna dijagonala

+ + = R˗ 2R˖ + R˗. Tada je =2*(R˖+ R˗).

Kada se uvrste brojne vrijednosti, a=0.419nm.

Zadatak 8

Poluprečnici jona su i , 0.100nm i 0.140nm respektivno. Atomske mase ova dva

elementa su 132,90 g/mol i 16.00g/mol respektivno. Odrediti koju strukturu ima CaO kao i
parametar jedinične ćelije a i gustinu.

Rješenje:
Da bi odredili strukturu CaO potrebno je da se odredi koordinacioni broj (slično kao u
prethodnom zadatku).

Ako uzmemo poluprečnike R˖=0.100nm i R˗=0.140nm i R˖/R˗=0.7142, što se nalazi u opsegu

0.414-0.732 i iz tablice za koordinacione brojeve, CN=6. Dakle, CaO ima strukturu kao NaCl.

6
 ELEKTROTEHNIČKI MATERIJALI – zadaci za vježbu

Pretpostavljajući da se joni dodiruju, lako možemo odrediti parametar a kubne ćelije kao
a=2*(R˖+ R˗)=0.480nm.

Na osnovu formule za gustinu imamo da je:

( ) ( )

ρ=

Ovom formulom, gustina se dobija u jedinicama kg/m3, a kada se to pretvori u g/cm3,

ρ=3.35g/ .

Zadatak 9
Aluminijum ima FCC strukturu kristalne rešetke.Parametar a Al rešetke je
0.52nm.Izračunati planarnu koncentraciju ako su dati indexi ravni (100) (110) i (111).

Rješenje:
Na slici su date ravni (100) (110) i (111) u FCC strukturi.

Za prvu ravan (100) je koncentracija:

n100= = =7.4 atoma po nm-2 zato jer imamo 2 atoma na površini a*a
.

Za ravan (110) je koncentracija:

/
n110= = =5.263 atoma po nm-2
.

Za ravan (111) je koncentracija:

7
 ELEKTROTEHNIČKI MATERIJALI – zadaci za vježbu

n111= = =8.583 atoma po nm-2

.

Vidimo da ravan (110) ima najmanje atoma a ravan (111) ima najviše atoma.

Zadatak 10
Si ima dijamanstku strukturu kristalne rešetke.Parametar a kristalne rešetke je
0.542nm.Izračunati koncentraciju atoma za ravni (001), (110) i (111).Koja ravan ima
najmanju površinsku koncentraciju?

Rješenje:

n001= = =6.8 atoma po nm-2

.

Za ravan (110) :

n110= = =9.63 atoma po nm-2

.

Za ravan (111):

8
 ELEKTROTEHNIČKI MATERIJALI – zadaci za vježbu

n111= = = 7.88 atoma po nm-2

.

Vidimo da najviše atoma ima ravan (110) a najmanje (001).

Zadatak 11
Silicijum ima dijamantsku strukturu kristalne rešetke.Parametar a kristalne rešetke je
0.542nm.Izračunati koncentraciju atoma po dužini ako su dati vektori

<100> i <110>.

Rješenje:

n100= = =1.84 atoma po nm-1 jer vidimo da je od kord. početka udaljeno a a na toj
putanji se u dijamantskoj strukturi nalazi samo jedan atom.

n110= = =2,61nm-1
.

Decembar 2018.