2.

2 የ IUISP ዝግጅት አካባቢያዊ ልምምድ

ምንም እንኳን የከተማ መሠረተ ልማት እና አገልግሎቶች እቅድ አንዳንድ ጥረቶች ነበሩ ኢትዮጵያ ግን በስልት
የዳበሩ አልነበሩም። በግልጽ ለማየት እንደሚቻለው, ሁሉም ማለት ይቻላል የመሠረተ ልማት እና የአገልግሎት
ተቋማት (ውሃ, ትራንስፖርት እና ፍሳሽ, ኤሌክትሪክ እና ቴሌኮሙኒኬሽን) እቅዶቻቸውን ከነባሩ እና
ከታቀደው ለ የመንገድ አውታሮች ጋር ለማዋሃድ ሁልጊዜ ሞክረዋል። ነገር ግን፣ ተከታታይ ክትትል
ባለማድረጋቸው፣ ውጥኖቹ የሚጠበቀውን ያህል ስኬታማ ሊሆኑ አልቻሉም።
ባልተቀናጀ እቅድ እና ዲዛይን እና ደካማ ተቋማዊ አደረጃጀቶች የተበላሹ ንድፎችን እንደገና በመገንባት እና
የመገልገያ መስመሮችን እንደገና በመገንባት ከፍተኛ መጠን ያለው ሀብት ባክኗል. በተለያዩ የፍጆታ ኩባንያዎች
በተደጋጋሚ የከተማ መንገዶች መቆራረጥ የአካባቢን ጥራት እና የከተማ ትራንስፖርት ሥርዓቱን ቅልጥፍና
ጎድቷል።
በአዲስ አበባ የፍጆታ ኩባንያዎች (ኢ.ቲ.ሲ.፣ አአውሳ እና ኢኢኮ) አዳዲስ መስመሮችን መትከል ወይም
ከመንገዶቹ ስር ያሉትን ማሻሻል ሲፈልጉ ለአዲስ አበባ ከተማ መንገዶች ባለሥልጣን (አአክራ) አስፋልት
መንገዶችን እንዲቆርጡ ፈቃድ ጠይቀው ነበር። . ብዙ ጊዜ ፈቃዶች ወዲያውኑ አልተሰጡም። በተጨማሪም
የተሰጡት ፈቃዶች በቂ መረጃ እና የውሂብ ጎታ ላይ የተመሰረቱ አይደሉም. እንዲህ ዓይነቱን ፈቃድ
ያስጠበቀው የፍጆታ ኩባንያ የሚያሳስበው ነገር የራሱን የፍጆታ መስመሮችን በመዘርጋት ብቻ ነው.
በውጤቱም, እንደዚህ አይነት እድገቶች ብዙውን ጊዜ የተከናወኑት ቀደም ሲል በነበሩት ሌሎች የመገልገያ
መስመሮች ወጪ ነው. እንደ እውነቱ ከሆነ, ይህ በጥሩ ሁኔታ ውስጥ የሚሰሩ ሌሎች የመሠረተ ልማት
መስመሮች እንዲቆራረጡ እና እንዲወድሙ አድርጓል. በተጨማሪም የፕሮጀክቶች አፈፃፀም መዘግየት
በአጠቃላይ የከተማ መሠረተ ልማትና አገልግሎት አቅርቦት ላይ አሉታዊ ተጽዕኖ አሳድሯል።
ከረዥም ጊዜ ቸልተኝነት በኋላ በአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር የመሰረተ ልማት ዝርጋታ እቅድን የማዋሃድ
ጊዜያዊ ኮሚቴ (ከአአካራ፣ አአውሳ፣ ኢ.ቲ.ሲ፣ ኢኮ፣ ብዉድ የተውጣጡ) የተውጣጣ ኮሚቴ በይፋ
የተቋቋመው ከ 10 አመት በፊት ነበር። . ኮሚቴው ውጤታማ ያልሆነው በዋናነት የህግ ማስፈጸሚያ ዘዴ
ባለመኖሩ እና ጠንካራ አስተባባሪ ተቋም ባለመኖሩ ነው ተብሏል። ከዚህም በላይ ኮሚቴው በሥራ የተጠመዱ
ባለሥልጣናትን ያቀፈ ነበር። በመሆኑም ኮሚቴው ወሳኝ ባልሆኑ ጉዳዮች ላይ ሳይወያይ በነበረበት ወቅት
የተለያዩ ተቋማት ተወካዮች በኮሚቴው ስብሰባ ላይ ሳይገኙ ቀርተዋል። የኮሚቴው ስኬት የከተማ አስተዳደሩ
አንዳንድ የተጀመሩ ፕሮጀክቶችን በማስተባበር ያደረገው ጥረት ብቻ ነው።

የአዲስ አበባ ማስተር ፕላን ማሻሻያ ጽ/ቤት በ 2000 ዓ.ም የተቀናጀ የመሰረተ ልማት ዳታቤዝ ለማዘጋጀት
ሙከራ አድርጓል።ጽህፈት ቤቱ ነባር የመሠረተ ልማት አውታር ዳታቤዝ በማዘጋጀት የቴሌኮሙኒኬሽን፣
የመብራት፣ የውሃ ማፋሰሻ፣ የውሃ እና የመንገድ መስመሮችን በአንድ የተቀናጀ ካርታ አቅርቧል። የተሻሻለው
መሪ ፕላን በከተማው ውስጥ የሚሰሩ የመሰረተ ልማት ተቋማትን ውጤታማ የማስተባበርና የማዋሃድ
የመሰረተ ልማት ባለስልጣን እንዲቋቋምም ሃሳብ አቅርቧል።
የከተማው አስተዳደር በ 2003 ዓ.ም ያደረገውን ማሻሻያ ተከትሎ የአዲስ አበባ መሠረተ ልማትና
ኮንስትራክሽን ባለሥልጣን ተቋቁሟል። ባለሥልጣኑ የመሠረተ ልማት ተቋማትን የማስተባበርና
ፕሮጀክቶቻቸውን የመቆጣጠር ሥልጣን ተሰጥቶታል።
በመሠረተ ልማትና ኮንስትራክሽን ባለስልጣን አስተባባሪነት በመሰረተ ልማት ተቋማት ተወካዮች ሁለት
ኮሚቴዎች ተቋቁመዋል። ዋና ኮሚቴው የተቋቋመው በየመሠረተ ልማት ተቋማት ሥራ አስኪያጆች ሲሆን
በዋናው ኮሚቴ ሥር የቴክኒክ ኮሚቴ ተቋቁሟል። የኮሚቴው አባላት የተካተቱት ከ፡-
1. የአዲስ አበባ መሠረተ ልማትና ኮንስትራክሽን ባለሥልጣን (አኢካ)
 2. የአዲስ አበባ ከተማ መንገዶች ባለሥልጣን (አአክራ)
3. የአዲስ አበባ ውሃና ፍሳሽ ባለስልጣን (አውሳ)
4. የኢትዮጵያ ኤሌክትሪክ ኃይል ኮርፖሬሽን ( ኢፒኮ )
5. የኢትዮጵያ ቴሌኮሙኒኬሽን ኮርፖሬሽን (ኢ.ቲ.ሲ.)
6. የመሬት አስተዳደርና ልማት ባለሥልጣን (LADA)
7. የአዲስ አበባ ከተማ ትራንስፖርት ባለስልጣን (አአሲቲ)
8. ሰፈር ልማት ኤጀንሲ (ኤንዲኤ)
9. የመሠረተ ልማት እና ቤቶች ጉዳይ ቢሮዎች (አይኤኤ)

የመሰረተ ልማትና ኮንስትራክሽን ባለስልጣን ስራውን በብቃት ለማከናወን በከተማና በክፍለ ከተማ ደረጃ ጽ/ቤቶችን
አደራጅቷል። የተቀናጀ የከተማ መሠረተ ልማትን ለመተግበር እያንዳንዱ ባለድርሻ አካል የተወሰኑ ሂደቶችን እና
ሂደቶችን ይከተላል። እነዚህም፦

 ማንኛውም የመሠረተ ልማት ግንባታ ከመካሄዱ በፊት ከ AAICA (ቅርጸት ቁጥር 6) ፈቃድ ማግኘት ግዴታ ነው.
 አሁን ያሉትን የመሬት ውስጥ መስመሮች ለመጠበቅ አመልካቹ ከሁሉም የመሠረተ ልማት ተቋማት በቂ መረጃ
ማግኘት አለበት።
 AAICA አመልካቹ ሁሉንም አስፈላጊ መረጃዎችን እና ከሌሎች የፍጆታ ተቋማት እና ከአዲስ አበባ ከተማ
መንገዶች ባለስልጣን የተገኘውን መረጃ መሙላቱን ያረጋግጣል።
የፈቃዱ ሂደት በሁሉም የመሠረተ ልማት ተቋማት ላይ ተዛማጅ መረጃዎችን ማቀናጀት እና መገምገም እና ቦታውን
ከመንገድ አውታር እቅድ አንጻር ማረጋገጥ ነው. ለውጤታማ ውህደት ሁሉም የመሠረተ ልማት ተቋማት የሶስት አመት
እቅዶቻቸውን ለኤአይሲኤ እንዲያቀርቡ አሳስበዋል። ከዚያም AAICA የሶስት አመት የተቀናጀ የመሰረተ ልማት እቅድ
ያዘጋጃል። የመሠረተ ልማት ማስተባበሪያ መምሪያ እና በ AAICA ውስጥ ያለው ማስተባበሪያ ቡድን የዕለት ተዕለት
ሥራዎችን የማከናወን ኃላፊነት አለባቸው ። የውሳኔ ሃሳቦችን ይገመግማሉ, መረጃውን ከማስተር ፕላኑ ጋር የተጣጣመ
መሆኑን ያረጋግጡ እና የዕለት ተዕለት የመሠረተ ልማት ግንባታ ማመልከቻዎችን ያዋህዳሉ.
ቀደም ብሎ ሲጠናቀቅ እና የሌሎች ተቋማት ድጋፍ እና ትብብር እንደአስፈላጊነቱ እንጂ እንደ አስገዳጅ አሠራር
አይደለም. . እንደነዚህ ያሉ ፕሮጀክቶች አንዳንድ ጊዜ በውህደት ረገድ ስኬታማ ይሆናሉ, ግን የኃይለኛ ተቋም ተሳትፎ
ሲኖር ብቻ ነው.

በኢትዮጵያ ያለው የከተሞች መሠረተ ልማትና የአገልግሎት እቅድ ቅንጅት በሦስት አበይት ዘርፎች መሠረት አለው
ሊባል ይችላል፡- የቴክኒክ እውቀት ማነስ፣ ደካማ ተቋማዊ አደረጃጀት እና ደካማ የሕግ ማዕቀፎች ።

እነዚህን ክፍተቶች በመገንዘብ የስራና ከተማ ልማት ሚኒስቴር የ PASDEP የ 5 አመት (2005/6-009/10) የከተማ
ልማትና ኮንስትራክሽን ኢንደስትሪ አካውንት ይፋ አድርጓል። በመሠረተ ልማትና አገልግሎት ላይ ከፍተኛ
ኢንቨስትመንት እንደሚኖር ዕቅዱ አጽንኦት ሰጥቷል። የከተማ መሠረተ ልማት መርሃ ግብሩ ከተቀናጀ የቤቶች
ፕሮግራም ጋር በጥብቅ እንደሚያያዝ እና የስራ እድል ለመፍጠር እና የመሬት ተደራሽነትን ለማሻሻል የበኩሉን
አስተዋፅኦ እንደሚያበረክትም አብራርቷል።
የተማሩ ትምህርቶች
በጥራትም በመጠንም በበቂ ሁኔታ ያልተሟላ የመሠረተ ልማት አውታሮች በፈጣን ፍጥነት እያሽቆለቆለ መምጣቱን
የኢትዮጵያ ከተሞች ሁኔታ ያመላክታል። ዝቅተኛ የገንዘብ ድጋፍ፣ ከፍተኛ የህዝብ ቁጥር መጨመር፣ የጥራት ቁጥጥር
ማነስ፣ በቂ ቁጥጥርና እንክብካቤ አለመደረግ፣ የዲዛይን፣ የግንባታ እና የአሰራር አሰራር ወጥነት እና ወጥነት የጎደለው
አሰራር በሀገሪቱ የከተሞች መሠረተ ልማት ግንባታ ላይ ከፍተኛ እንቅፋት ሆነዋል። ይህ ሁኔታ የሚከተሉትን ይጠይቃል.

 እቅድ እና ዲዛይን እስካሁን ያጋጠሙትን ችግሮች ለመቅረፍ እንደ መሳሪያ እና እርዳታ ሊጠቀሙበት ይገባል።
 በጂአይኤስ ላይ የተመሰረተ የመረጃ ፍሰት አጠቃቀም።
 ጠንካራ የህግ ማዕቀፍ።
 በመንገድ መቆራረጥ ምክንያት የሚደርሱ ጉዳቶችን የሚቀንሱ እንደ ቦይ-አልባ ቁፋሮዎች ያሉ አዳዲስ
ቴክኖሎጂዎችን መቀበል ።
 በፋይናንስ ውህደት፣ በተቋማዊ ቅንጅት እና በትብብር በዕቅድ እና በትግበራ ደረጃዎች ላይ ጥሩ የሀብት ምደባ።
o የፋይናንሺያል ውህደት - በተወሰኑ አከባቢዎች (ከተማ, ክፍለ ከተማ እና / ወይም የቀበሌ ደረጃ) ላይ
የተመሰረተ በፋይናንሺያል የተቀናጀ ፕሮግራም ማዘጋጀት.
o ተቋማዊ
  የተቀመጡትን ደረጃዎች ለመከተል ቅንጅት ፣ ነባር መስመሮችን ለመጠበቅ ፣የተለያዩ
የአቅራቢዎች መስመሮችን መዘርጋት እና/ወይም ቱቦዎችን ለወደፊት አቅርቦቶች
በማስቀመጥ የተነጠፈውን ተደራሽነት ቁፋሮ እና የመልሶ ማቋቋም/የግንባታ ወጪን
ለመቀነስ።
 ልምድ ለመለዋወጥ ትብብር; የሰለጠነ የሰው ሃይል እና ከባድ ተረኛ ማሽነሪዎች መበደር እና
በጋራ የሚሰራ ባህሪን ማዳበር።

ከተቋም አደረጃጀት አንፃር የአዲስ አበባ አአይሲኤ የመመስረት ልምድ ሊታሰብበት የሚገባ ጥሩ ጉዳይ ሊሆን ይችላል።
የክልል ባለስልጣናት በነባር የዕቅድ ተቋማት ውስጥ ኤጀንሲዎች ወይም ክፍሎች፣ ክፍሎች ወይም ዴስክ በማቋቋም
እነዚህን ተቋማዊ ዝግጅቶች ግምት ውስጥ ማስገባት ይችላሉ። የአማራጮች ስብስብ ከተወሰኑ የአካባቢ ሁኔታዎች
አንጻር ሊገመገም ይችላል። ከ PASDEP የከተማ ክፍል ጋር በተጣጣመ መልኩ፣ 18 ከተሞች የ 5-አመት የማዘጋጃ ቤት
መሠረተ ልማት ኢንቨስትመንት ዕቅዶችን ያዘጋጃሉ ተብሎ ይጠበቃል። 10 ቱ ከተሞች እና ሌሎች ትላልቅ ከተሞች
(በመመሪያው ውስጥ እንደተከፋፈሉት) ይህንን እድል ለመጠቀም እድሉ አላቸው።