Professional Documents
Culture Documents
ΑΡΥΑΙΑ ΔΛΛΑΓΑ
ΤΖΩΡΤΖΙΝΑ ΤΖΟΥΜΕΡΚΑ
Α4
Πελοποννησιακός Πόλεμος
• Ο Πελοποννηζιακός Πόλεμος αλάκεζα
ζηε Αζελατθή θαη ηελ Πεινπνλλεζηαθή πκκαρία, ππό ηελ
εγεκνλία ηεοπάξηεο, δηήξθεζε, κε κεξηθέο αλαθσρέο,
από ην 431 π.Υ.έσο ην 404 π.Υ. θαη έιεμε κε ηελ
νινθιεξσηηθή ήηηα ησλ Αζελαίσλ, δίλνληαο ηέινο ζηνλ
πνιηηηζκηθό «ρξπζό αηώλα». Όηαλ ηειηθά
ε Πεινπνλλεζηαθή πκκαρία θαηάθεξε λα επηθξαηήζεη,
βξέζεθε αξθεηά απνδπλακσκέλε θαη ε ίδηα, ζηελ εγεζία
πόιεσλ θησρώλ ή θαη απνδεθαηηζκέλσλ από ηνλ
πόιεκν, νη νπνίεο δελ έπαπαλ εληνύηνηο λα έρνπλ
θηινδνμίεο, δηαθνξεηηθέο νηθνλνκίεο αιιά θαη δηάθνξε
πνιηηηθή ηνπνζέηεζε ζηνλ ηξόπν δηαθπβέξλεζήο ηνπο.
Αίτια
• Ζ απόπεηξα ηεο Αζήλαο λα δεκηνπξγήζεη ηζρπξό
ηκπεξηαιηζηηθό εκπνξηθό θξάηνο, ρσξίο λα κπνξεί λα
ειέγμεη ηηο αληηδξάζεηο ησλ άιισλ πόιεσλ ηεο
πκκαρίαο.
• Σα νηθνλνκηθά θαη πνιηηηθά ζπκθέξνληα ησλ
αξηζηνθξαηηθώλ ζηηο ζπκκαρηθέο πόιεηο ησλ Αζελώλ,
ζηηο νπνίεο κόλνλ νη έκπνξνη θαη νη βηνηέρλεο έβιεπαλ
ζεηηθά ηελ αζελατθή εγεκνλία. Οη γαηνθηήκνλεο θαη
γεληθά ηα αξηζηνθξαηηθά θόκκαηα επεδίσθαλ ηελ
αλαηξνπή ηνπ «αζελατθνύ θαηεζηεκέλνπ».
• Σα ηνπηθά νηθνλνκηθά ζπκθέξνληα ησλ πεξηζζόηεξσλ
πόιεσλ ηεο Διιάδαο θαη ηνπ επξύηεξνπ Διιεληθνύ
Μεζνγεηαθνύ ρώξνπ, νη νπνίεο αθόκα θαη όηαλ
δηνηθνύληαλ από δεκνθξαηηθά θόκκαηα, έβιεπαλ όηη ε
αλάπηπμε ηνπ αζελατθνύ εκπνξίνπ ζπληζηνύζε άκεζε
απεηιή γηα ην δηθό ηνπο.
σνέτεια….
• Οη αληηθεηκεληθέο δπλαηόηεηεο ηεο πάξηεο λα επηβηώζεη ζην
λέν ζρήκα, κε έρνληαο αλεπηπγκέλν ηνκέα εκπνξίνπ θαη
δηαβιέπνληαο όηη είρε καθξνπξόζεζκα κόλνλ δύν επηινγέο:
ή λα απνδερηεί ηνλ κειινληηθά βέβαην ππνβηβαζκό ηεο από
ηελ πξσηνθαζεδξία πνπ θαηείρε ήδε ή λα πνιεκήζεη γηα λα
απνδείμεη εθ λένπ ηε ζέζε ηεο ζηελ εγεζία ηεο Διιάδαο.
• Οη ζεκαληηθέο πνιηηηζκηθέο δηαθνξέο αλάκεζα ζηελ
αζελατθή θνηλσλία θαη ηε ζπαξηηαηηθή.
• Σα ζπκθέξνληα ησλ Πεξζώλ, πνπ ππεηζήιζαλ ζηελ πνξεία
ηνπ πνιέκνπ θαη όρη εμαξρήο θαη ηα νπνία πάλησο
ρξεκαηνδόηεζαλ θαη ηξνθνδόηεζαλ ζε θξίζηκεο ζηηγκέο ηηο
ελδνειιεληθέο δηακάρεο.
Αυορμές τοσ πολέμοσ
Αθνξκή ηνπ πνιέκνπ ζηάζεθε νπζηαζηηθά ε απόθαζε ηεο
Αζήλαο λα δηεπξύλεη αθόκα πεξηζζόηεξν ην εκπόξην αιιά
θαη ηηο πνιηηηθέο ηεο ζρέζεηο κε ηε Μεγάιε Διιάδα, δειαδή
ηηο πόιεηο ηεο Κάησ Ηηαιίαο θαη ηεο ηθειίαο. Οη Αζελαίνη
ήζειαλ κε θάζε ηξόπν λα επεθηαζνύλ δπηηθά θαη ε αθνξκή
γηα λα κεηξηάζνπλ ηελ επηξξνή ηεο Κνξίλζνπ ήξζε όηαλ
θεξύρηεθε πόιεκνο κεηαμύ Κνξίλζνπ θαη Κέξθπξαο.
Οη ζρέζεηο ηεο Κέξθπξαο κε ηελ Κόξηλζν δελ ήηαλ ηδηαίηεξα
θαιέο ιόγσ ηνπ εκπνξηθνύ αληαγσληζκνύ ηνπο θαη όηαλ ην
433 π.Υ. ηέζεθε δήηεκα κε ηελ Δπίδακλν -άιιε
αληαγσλίζηξηα πόιε ζην εκπόξην ηνπ Ηνλίνπ- ε Κέξθπξα δελ
δίζηαζε λα έξζεη ζε αλνηρηή ξήμε κε ηελ Κόξηλζν.
σνέτεια….
Οη Αζελαίνη ζεώξεζαλ όηη δελ ζπληζηνύζε παξαβίαζε ε
απνζηνιή «ακπληηθνύ ζηόινπ» θαη απνθάζηζαλ ηα
πνιεκηθά πινία ηνπο λα είλαη παξόληα ζηελ επηθείκελε
λαπκαρία αιιά λα αλακηρζνύλ κόλνλ αλ απεηιείηαη ε
πόιε ηεο Κέξθπξαο. Απηό δελ εξκελεύζεθε κε ηνλ ίδην
ηξόπν από ηνπο Κνξίλζηνπο πνπ έθξηλαλ θαη κόλν ηελ
απεηιεηηθή παξνπζία ησλ αζελατθώλ πινίσλ σο
παξέκβαζε, απνρώξεζαλ από ηε λαπκαρία θαη ζέιεζαλ
λα ζπγθαιέζνπλ ζπκβνύιην ηεο Πεινπνλλεζηαθήο
πκκαρίαο γηα θήξπμε πνιέκνπ.
Οι σσμματίες τοσ πολέμοσ
ε απηό ηνλ ζρεδόλ 30εηή πόιεκν, δηακνξθώζεθαλ δύν
κεγάια αληίπαια ζηξαηόπεδα ή ζπκκαρίεο
ε Πεινπνλλεζηαθή πκκαρία θαη ε Αζελατθή πκκαρία.
• Με ηελ Αζήλα ζπληάρζεθαλ νη Πιαηαηέο, νη πεξηζζόηεξεο
πόιεηο ηεο Αθαξλαλίαο, πόιεηο ηεο Θεζζαιίαο,
ε Ναύπαθηνο (όπνπ όκσο δελ θαηνηθνύζαλ πηα Λνθξνί,
αιιά Μεζζήληνη πνπ είραλ δησρζεί από ηνλ ηόπν ηνπο θαη
ηνπο νπνίνπο νη Αζελαίνη θαηά θάπνην ηξόπν θηινμελνύζαλ
εθεί), ε Υίνο, ε Λέζβνο (πνπ απνζηάηεζε αιιά ηελ
επαλέθεξαλ ζηε ζπκκαρία) θαη πνιιά λεζηά ηνπ Αηγαίνπ,
όπσο θαη πόιεηο ηεο Ησλίαο θαη ηνπ Διιεζπόληνπ. Από ηα
λεζηά ηνπ Ηνλίνπ θαη ηε Μεγάιε Διιάδα, ε Κέξθπξα θαη
ε Εάθπλζνο θαη κεξηθέο πόιεηο ηεο ηθειίαο θαη ηεο Κάησ
Ηηαιίαο.
σνέτεια….
Ο ζηξαηόο ηνπο ζπλνιηθά αλαθέξεηαη όηη ήηαλ ν κηζόο
θαη ιηγόηεξνο ησλ αληηπάισλ (πεξί ηηο 32.000 έλαληη
60.000 ή θαη' άιινπο 100.000), αιιά ν ζηόινο ησλ
Αζελαίσλ αξηζκνύζε πάλσ από 300 ηξηήξεηο, ρσξίο
κάιηζηα ηα πινία ησλ ζπκκάρσλ ηνπο. Δπίζεο νη
Αζελαίνη είραλ πνιύ πεξηζζόηεξν ζπγθεληξσκέλν
ρξήκα, αθνύ είραλ κεηαθέξεη ζηελ πόιε ηνπο ην ηακείν
ηεο Γειηαθήο πκκαρίαο.
• Με ηε πάξηε ζπληάρζεθαλ ε Κόξηλζνο θαη όιεο νη
πεινπνλλεζηαθέο πόιεηο (εθηόο από ησλ Αξγείσλ θαη ησλ
Αραηώλ, αλ θαη πνιιέο αρατθέο πόιεηο ζηε ζπλέρεηα
κεηέβαιαλ ζηάζε), ηα Μέγαξα θαη όιεο νη πόιεηο
ηεο Βνησηίαο (εθηόο ησλ Πιαηαηώλ), κεξηθέο πόιεηο
ηεο Αηησιίαο, ε Φσθίδα, ε Ακβξαθία θαη νη πόιεηο πνπ
θαηνηθνύληαλ από ηνπο Λνθξνύο. Από ην Ηόλην ζύκκαρνί
ηνπο ήηαλ νηΛεπθαδίηεο θαη από ηελ Κάησ Ηηαιία θαη ηθειία,
κεηαμύ άιισλ, ν Σάξαο (ζεκεξηλό Σαξάλην) θαη νη
πξαθνύζεο. Ζ πεινπνλλεζηαθή ζπκκαρία είρε ηδηαίηεξα
ππνινγίζηκν πεδηθό θαη ηππηθό, αιιά ν κόλνο αμηόκαρνο θαη
πξαθηηθά αμηνπνηήζηκνο άκεζα ζηόινο ηεο, ήηαλ ν
θνξηλζηαθόο -πηζαλόλ πεξί ηηο 200 ηξηήξεηο. ύκθσλα κε ηνλ
ηζηνξηθό Παπαξξεγόπνπιν, ίζσο είραλ ζεσξεηηθά
δηαζέζηκεο άιιεο 300, από καθξηλέο όκσο πεξηνρέο, όπσο
ηεο ηθειίαο. Ζ πάξηε δελ δηέζεηε νηθνλνκηθό πινύην. Δίρε
όκσο κε ην κέξνο ηεο ηελ θνηλή γλώκε πνιιώλ πόιεσλ πνπ
ήζειαλ λα απαιιαγνύλ από ηελ αζελατθή θπξηαξρία ή
απεηιή.
Οι υάσεις τοσ πολέμοσ
Γηαθξίλνληαη ηξεηο θάζεηο: ν Αξρηδάκεηνο πόιεκνο, ε
ηθειηθή εθζηξαηεία, θαη ν Γεθειεηθόο πόιεκνο. ύκθσλα
κε απηήλ ν πόιεκνο ρσξίδεηαη ζε ηξεηο θάζεηο αλάινγα κε
ηελ έληαζε ησλ ζπγθξνύζεσλ θαη όλησο νη ζπγθξνύζεηο
ησλ εκπιεθνκέλσλ ήηαλ ζαθώο εληνλόηεξεο θαηά ηελ
πξώηε δεθαεηία, ζηε ζπλέρεηα θαηά ηε ζηθειηθή
εθζηξαηεία θαη, ηέινο, θαηά ηνλ Γεθειεηθό Πόιεκν.
• Ζ πξώηε θάζε ηνπ πνιέκνπ νλνκάδεηαη Αρχιδάμειος
Πόλεμος θαη ραξαθηεξίδεηαη
• από ηηο εηζβνιέο ησλ παξηηαηώλ ζηελ Αηηηθή,
• ηηο ιεειαζίεο ησλ παξαιίσλ ηεο Πεινπνλλήζνπ από ηηο
Αζελατθέο δπλάκεηο
• ηελ επηδεκία πνπ απνδεθάηηζε ηελ Αζήλα.
Μεσοπόλεμος
ην κεζνπόιεκν, νη ερζξνπξαμίεο αιιά θαη ν ςπρξόο πόιεκνο
ζπλερίζηεθαλ κε απνθνξύθσκα ηελ εθζηξαηεία ζηε ηθειία,
πνπ πξνθάιεζε θαη ηελ νξηαθή ξήμε. Βαζηθά γεγνλόηα θαη
ραξαθηεξηζηηθά ηνπ κεζνπνιέκνπ είλαη
• ε εθζηξαηεία ησλ Αζελαίσλ γηα ηελ αλάθηεζε ηεο Ακθίπνιεο
• Ζ πξνζπάζεηα Αζελαίσλ θαη παξηηαηώλ λα πξνζεηαηξηζηνύλ
θάζε πόιε γηα ινγαξηαζκό ηεο ηνλ εγέηε ηεο Μαθεδνλίαο
Πεξδίθθα ώζηε λα απνδπλακσζεί ε ζπκκαρία ηνπ αληηπάινπ
ηεο
• νη ζπρλέο ιεζηξηθέο επηζέζεηο ησλ Αζελαίσλ ζηε Μεζζελία κε
νξκεηήξην ηελ Πύιν
• νη ζπνξαδηθέο λαπκαρίεο κεηαμύ Κνξηλζίσλ θαη Αζελαίσλ
• ε επέκβαζε ησλ Αζελαίσλ ζηε Μήιν
• ε ζπκκαρία ησλ Αζελαίσλ κε ηνπο Αξγείνπο (νπζηαζηηθά
ελαληίνλ ηεο πάξηεο)
• ε εθζηξαηεία ησλ Αζελαίσλ ζηε ηθειία
ΙΚΔΛΙΚΗ ΔΚΣΡΑΣΔΙΑ
ηθειηθή εθζηξαηεία σο ηε δεύηεξε θάζε ηνπ πνιέκνπ.
εκαληηθόηεξα γεγνλόηα ζηε δηάξθεηα ηεο ζηθειηθήο
εθζηξαηείαο είλαη:
• ε αλαπνθαζηζηηθόηεηα θαη ε αζζέλεηα ηνπ Νηθία
• ε απηνκόιεζε ηνπ Αιθηβηάδε ζην ζηξαηόπεδν ησλ
παξηηαηώλ θαη νη εηζεγήζεηο ηνπ πξνο απηνύο
• ε παξνπζία (κεηά ην 414 π.Υ.) ζην πιεπξό ησλ
πξαθνπζίσλ ελόο ηθαλνύ Λαθεδαηκνλίνπ ζηξαηεγνύ,
ηνπ Γύιηππνπ
• ν ζάλαηνο εθεί αξρηθά ηνπ ζηξαηεγνύ Λακάρνπ θαη
κεηέπεηηα ηνπ Νηθία αιιά θαη ηνπ ζηξαηεγνύ Γεκνζζέλε,
δειαδή πξνζώπσλ πνπ ήηαλ ζεκαληηθά όρη κόλνλ γηα ηε
ζηξαηησηηθή, αιιά θαη γηα ηελ πνιηηηθή δσή ηεο Αζήλαο
• Ζ ζπληξηβή ηνπ αζελατθνύ λαπηηθνύ αιιά θαη ε απώιεηα
ρηιηάδσλ καρίκσλ Αζελαίσλ ζηα νξπρεία ζηα νπνία
νδεγήζεθαλ από ηνπο ληθεηέο γηα θαηαλαγθαζηηθά έξγα
θαη ζηα νπνία νη πεξηζζόηεξνη πέζαλαλ από ηηο θαθνπρίεο.
Γεκελεικός Πόλεμος