FARMAKOLOJİDE TEMEL

KAVRAMLAR
FARMAKOLOJİ NEDİR?
FARMAKOLOJİ = İLAÇ BİLİMİ

(Farmakon; ilaç logos; bilim)

 FARMAKOLOJİ

İlaç ile biyolojik sistemlerin etkileşmesini inceler

Bu incelemeleri

Hücre, doku, organ (in vitro) Deney havyanı ve insan (in vivo)
 FARMAKOLOJİ

- İlaçların kökenleri

- Elde edilişleri

- Fizik ve kimyasal özellikleri

- Veriliş yolları

- Emilimleri, vücuttaki gidişleri, yaptıkları etki ve eylemler

- Yan etkileri, zehirlilik durumları ve bunların tedavileri

- Uygulama koşulları ve kullanılma biçimleri

 AMAÇ

HASTALIKLARIN

-Tedavisi

- Teşhisi

- Profilaksisi

İçin en uygun maddenin

saptanması

ve İLAÇ olarak geliştirilmesi

 FARMAKODİNAMİ FARMAKOKİNETİK

FARMAKOGENOMİK KEMOTERAPİ

FARMAKOLOJİK BİLİMLER

KLİNİK FARMASÖTİK
FARMAKOLOJİ TEKNOLOJİ

TERAPÖTİK
TOKSİKOLOJİ
FARMAKOLOJİ
 FARMAKODİNAMİ

İlaçların organ ve yapılardaki etki kalıpları, etki yerleri ve

etki mekanizmalarını araştırır.

KISACA İLACIN VÜCUDA NE YAPTIĞINI ARAŞTIRIR

 FARMAKOKİNETİK

İlaçların absorbsiyon, dağılım, metabolizma ve itrahlarını inceler.

KISACA VÜCUDUN İLACA NE YAPTIĞINI ARAŞTIRIR

 KEMOTERAPİ

Bakteri ve diğer mikroorganizmalarla, çeşitli parazitlerin yaptığı

hastalıkların tedavisi ile uğraşır.

TOKSİKOLOJİ

ZEHİR BİLİMİ
İlaçların ve günlük yaşamda, tarımda ve

endüstride kullanılan kimyasal maddelerin

toksik tesirlerini inceler. Bu maddelerle

oluşan zehirlenmelerin tanı ve tedavileri ile

uğraşır.
FARMASÖTİK TEKNOLOJİ

İlacın hasta tarafından kolayca

alınabilecek uygun farmasötik şekillerin
yapılması ile uğraşır.
 TERAPÖTİK FARMAKOLOJİ

İlaçların

endikasyonları
dozlamları
kontrendikasyonları
ilaç etkileşmeleri

ile uğraşır
 KLİNİK FARMAKOLOJİ

Yeni ilaçların bulunması ve geliştirilmesi ile uğraşır.

İlaçların deney hayvanlarında denendikten sonra insanlar üzerinde
değerlendirmesini yapar. Pazarlanmış ilaçların güvenlik yönünden izler
(farmakovijilans).
 FARMAKOGENOMİK
Farmakogenomik ilaca verilen terapötik ve toksikolojik yanıtın genetik bağlamda
moleküler temelinin aydınlatılması, bireylerin genetiğindeki değişkenliğin ilaçlara
yanıttaki bireylerarası değişkenliğe yansıması, gen ve genler ürünleri üzerinde yeni
ilaçlar için hedef noktaların bulunması ile uğraşır.
İLAÇ NEDİR?
DSÖ tanımına göre:

Fizyolojik sistemleri veya patolojik durumları alanın yararı için

değiştirmek veya incelemek amacıyla kullanılan madde ya da
ürüne ilaç denir.
 DROG NEDİR?

İlaçların hazırlanmasında kulla-

nılan bitkisel veya hayvansal
kaynaklı ilkel maddedir.

Örneğin; Çiçek, yaprak, kök,

tohum, meyve, reçine, uçucu
yağ
Saf biyoaktif maddeler ve droglar oldukları gibi kullanılmazlar

İnsana kolayca uygulanabilen farmasötik şekiller haline getirilirler

Endüstriyel kuruluşlar bu şekildeki ilacı özel ambalaj içinde ve

özel adla (tıbbi müstahzar, ilaç ürünü) pazarlarlar.

 İlaç kullanma amaçlarının en önemlisi

TEDAVİ

TEDAVİ ŞEKİLLERİ

1- RADİKAL TEDAVİ: Hastalık nedeninin tamamen ortadan kaldırılması

2- SEMPTOMATİK (PALYATİF) TEDAVİ: Hastalığın nedeninin kısmen

engellenmesi, semptomlarının ve gelişmesinin önlenmesi

 İLAÇ ETKİSİNİN ÖZELLİKLERİ
1- Seçicilik (Selektivite)
2- Geçicilik
3- Doza bağımlılık

1- Seçicilik (Selektivite): İlaç sadece kullanılış amacı ile ilgili hücre veya yapılara
etki etmeli, diğer dokulara dokunmamalıdır.

2- Geçicilik: İlaç kesilince etkisi kısa bir süre sonra ortadan kalkmalıdır.

3- Doza bağımlılık: Etki, doz ve dozlar arasındaki zaman aralığına bağlıdır.

Doz : Bir kerede verilen ilaç miktarı

Günlük doz: Bir gün boyunca verilen ilaç miktarı

Dozlam: Doz ve dozlar arasındaki zaman (intervaller)

 İLAÇLARIN KAYNAKLARI
. Bitkiler

DOĞAL . Hayvanlar
KAYNAKLAR . Mikroorganizmalar
. Mineraller
. DNA rekombinasyonu

SENTETİKLER Kimyasal sentez

Digitalis purpurea çiçeklerinden
DİGOKSİN ve DİGİTOKSİN adı verilen
GLİKOZİDLER elde edilir.
Kalp yetmezliğinde kullanılır.
 Opium somniferum kapsüllerinden
OPİUM elde edilir.

Opiumdan MORFİN adlı alkaloid

elde edilir.
Morfin güçlü ağrı kesicidir.
Bazı hormonlar ve enzimler hayvanlardan elde edilir

Safra enzimleri İnsülin

 PENİSİLİN

Penicillium notatum adlı küf

mantarından elde edilen bir
antibiyotiktir.
 MİNERALLER

NaCl
Demir
İyot
Potasyum
Magnezyum
Fosfor
DNA
REKOMBİNASYONU
 İLAÇLARIN KAYNAKLARI
. Bitkiler

DOĞAL . Hayvanlar
KAYNAKLAR . Mikroorganizmalar
. Mineraller
. DNA rekombinasyonu

SENTETİKLER Kimyasal sentez

 İLAÇLARIN ADLARI

GENEL AD:

Sağlıkla ilgili alanlarda uluslararası iletişimin kolaylaştırılması ve

standart hale getirilmesi için ilaçlara verilen addır.

Örnek: Aspirin, fenitoin, digoksin, propranolol

 İLAÇLARIN ADLARI

TİCARİ (MÜSTAHZAR) AD:

İlacı üreten firmaların kendi ürünlerine verdikleri addır. Bir ilacın

çok sayıda müstahzarı bulunabilir.

Örnek: Parasetamol’ün Panadol, Para-nox, Minoset, Termalgine,

Vermidon gibi müstahzarları vardır.
 İLAÇLARIN ADLARI

KİMYASAL AD:

Uluslar arası Kimya Birliğinin saptadığı, kimyasal yapıyı tanımlayan

uzun ve komplike addır.

Örnek: Penisilin G’nin kimyasal formülü

Na 3,3-dimetil-7-okso-6-[(fenilasetil)amino]-4-tiya-1-
azabisiklo[3.2.0]heptan-2-karboksilat