迪庆朗仁学会·法宝编排系列---

༄༅། ། ང་ བ་སེམས་དཔའི་ ོད་པ་ལ་འ ག་པ་ཞེས་ ་བ་བ གས་སོ། །

入菩萨行论——藏汉对照

德钦·曲美多吉 编

བདེ་ཆེན་ལམ་རིམ་ ོབ་ ོང་ཚགས་པ།

 序 言

《入行论》全称《入菩萨行论》，是说明菩萨如何修行的要典。
中国西藏佛教前弘期，曾由印度一切智天同西藏吉祥积，依据迦湿弥
罗国本，在大约公元 750～850 年间译成藏文。后弘期初(980～1015)
起， 印度法祥贤同西藏宝贤又重译和校改。其后宝贤同释迦慧，又
依中印度本修改一次。再后，俄·罗敦喜饶到迦湿弥罗国求法 (1076～
1108)又同印度善慧称（贾曹杰注中说是尼泊尔人），依照迦湿弥罗国
本，经过修订和润文，成为现在流通的藏文颂本。
在汉文译典中，宋太宗雍熙二年(985)由天息灾翻译，名为《菩提
行经》共四卷，八品，七百八十六颂，较藏文本缺两品，少一百二十
七颂零三句，文义也有出入。本文据藏文颂本略作介绍。
作者寂天，梵文 Śāntideva 的意译，(约 650～750)，为南印度梭
罗修多罗国德铠王之子，原名寂铠。他成长以后，不愿继承王位，在
登位前夕，逃出宫廷，行至一片森林地带，遇见一个妇女，把他带到
森林深处，见到一位瑜伽行者，传授他许多甚深教法，依法修习，获
得禅定和智慧。后到中印度那烂陀寺从胜天出家，取名寂天，著有《学
处要集论》(汉译名《大乘集菩萨学论》)和《诸经要集》，后来又为大
众说了一部《入菩萨行论》。由在座的学者们，听后记诵下来。
关于本论颂文有多少，当时各地学者说法不一。迦湿弥罗人说共
有一千多颂，在论的前面增加了皈敬颂；东印度人说有七百颂，论首
加上了中论的皈敬颂，但少忏悔颂和智慧颂；中印度人则说无皈敬颂
和作者誓言颂，共有千颂，因而引起了争论。于是有三位学者到迦怜
伽城去见寂天，请问他《学处要集论》和《诸经要集》收藏的处所及
《入菩萨行论》共有多少颂。他回答说：《学处要集论》和《诸经要
集》用树皮亲笔写的小字，放在住室的窗户上。 《入菩萨行论》颂文，
中印度人所说是正确的。
本论文体全以颂文写成，所以又名千颂。但现在通行的藏文本，
只有九百一十三颂零三句。除第一颂皈敬三宝，第二第三颂说明造论
的因由外，其余的颂，共分十品，分别说明发菩提心和修菩萨行的方
法。说发菩提心的有四品，说修菩萨行的有六品。其内容略述如下。
赞菩提心功德品
共有三十三颂，分两大科。一、菩提心的胜利，说明一切被业和
烦恼所系缚的众生，只要能发菩提心，一刹那间，就能称为佛子，就
可受人天的供养，广赞胜利，无量无边。二、菩提心的种类，说菩提
心有两种，即愿菩提心和行菩提心。"为利他故愿成佛"的心是愿心，
为施等波罗蜜多向着成佛的路上走去的心是行心。
忏罪品
共有六十五颂，分四大科。一、供养。是用大自然中的无主物山
水森林等和有主物乃至自身为供物，供养三宝。二、礼敬。以观想我
身变为无量身，到诸佛刹土而作礼拜，并于现前塔庙、和尚、阿阇黎
前，也作恭敬礼拜。三、皈依。从今日起，直到获得菩提果位，皈依
一切如来、正法、菩萨众会。四、忏悔。由具足四力门忏悔业障。(一)
能破现行力。即从无始以来直到今生，由于愚痴，对"殊胜境"--父、
母、师长等所作的一切罪业，现在发至诚心，于导师(佛)前，发露忏
悔。(二)依止力。思维所造罪业，即从今日，皈依佛、法、僧三宝，
如教而行。(三)对治现行力。说三毒的大病，唯有大医王佛所说的教
法，才能医治。应从今日，依佛说法而修对治。(四)遮止罪恶力。 对
所造的性罪或者遮罪，心生追悔，于佛菩萨前，恭敬礼拜而作忏悔，
以后，决定不造。
总持菩提心品
共有三十三颂零两句，分三大科。一、加行。是在发菩提心以前
先集顺缘资粮，随喜一切善法，见有作世间功德和修解脱的正因或由
修持能得无上菩提的善法，都心生欢喜随喜赞叹。二、正行。是正发
起菩提心的方便。为作众生的现时和究竟的利益，发起菩提愿心和行
心，并依次学习菩萨学处等。三、结归。是总结发心以后的功德。想
这一生，能发菩提心，从此生于佛的种族中，得名菩萨了。愿望得到
实现，心中欢喜，常受安乐。
本品上半品所说的随喜功德等，就是集积顺缘资粮，结合第二品
的《忏罪品》，就是净违缘障。由修习这两个前方便以后，下半品才
说明发起二种菩提心的方便。这样正适合于三士道的修习次第，先修
共下中士道，然后才修上士道。
不放逸品
共有四十八颂，分三大科。一、弃舍菩提心的过失。说明发菩提
心，是经过多次思维其功德以后，才发起的。如果弃舍菩提心，就是
欺骗诸佛和一切众生，应堕恶趣。经常思维这些道理，不令菩提心衰
退。二、应勤舍罪业。说明菩提心衰退的主要因素，就是不喜作善而
喜造恶业。现在既得难得的人生，就应勤修善法，三、应断除烦恼。
说明恶业是由烦恼生起的，所以应当勤求断除烦恼。对于烦恼，如对
死敌作战一样，不怕艰苦，勤修善法，勤学菩萨行来对治它。
守护正知品
共有一百零九个颂，分三大科。一、守护心的方便。说明要守护

3
心住于善所缘时，必须守护正念和正知。若离正知，则妄念生，不仅
将已生的善财夺去，并且障碍未生的善法，不令生起，甚至摧折能得
解脱的慧命。守护正知还须正念，要以正念之绳，系心象于善所缘的
柱上，不令散乱。二、怎样生起正念。说明生起正念，须要依止善知
识，听从善知识的指示和教导，激发自羞的惭和怖畏他人毁谤的愧，
并且相信异熟果报。由具有这些善因，就能生起正念，然后由正念守
护正知，以正知防护自心，不令散乱。三、怎样守护三聚戒。先说守
护律仪戒，就是观察身语的行为及造业前的等起心(动机)，不令有过
失(烦恼)。其次说明守护摄善法戒，应思维身是不净，不应贪着，但
可用作修善的工具，依此得渡轮回大海，到达彼岸而成佛。其次说明
怎样守护饶益有情戒，应当常以财、法施与有情，随护有情心，不令
三业染罪。
安忍品
共有一百三十四颂，分两大科。一、瞋恚的过失。常怀瞋恚的人，
身心经常是痛苦的。一念瞋心，即能摧毁善根。二、修忍的方法。当
思在轮回中，苦多乐少。若因不忍小苦而造恶业，则将来生于恶趣的
苦，更是不可想象。瞋恚是不顺善法的，当以修忍的方法，防止瞋恚
的为害。
精进品
共有七十六颂零三句，分两大科。一、思维精进相违品的过失。
说明懈怠就是精进的相违品。懈怠有两种，一是对于善法能做而不去
做。二是贪著庸俗无义利的事，空过时日。二、修习精进的方法。当
思维已得的人身，终归死亡，应当常时警惕，不要贪著睡眠懈怠。现
在为求菩提，成就自他大利，当勤精进。
静虑品
共有一百八十七颂，分三大科。一、静虑相违品的过失。静虑的
相违品就是世间愦闹和颠倒分别。即颠倒分别对于五欲受用执以为
乐，不净之身执以为净。思维这些过失以后，当于静处生起爱慕。二、
住于静处的胜利。说明住于森林静处，资具简单，少欲知足，修习静
虑与菩提心。三、修自他相换的菩提心。先修自他同等，然后修自他
相换。修菩提心的菩萨，当给一切人以安乐和除一切人的痛苦。自他
既是同等，是可以相换，以爱执自己的心转移到他人身上，将自己的
身财善根，布施给一切有情。
般若品
共有一百六十七颂零一句，分两大科。一、二谛的建立。由破实
事师等所说的实有而成立中观性空的说法。否认经部师说色等境是现

4
量所得、是实有，以及唯识师所说心为实有，主张心境等一切法，都
是假立的，自性本空。二、广说修二种无我的方法。分为二，(一)广
说修补特伽罗无我。说明补特伽罗有两种，俱生我执和分别我执，以
观察六大非我的方法来破除我执。(二)广说修法无我。先由四念处说
明法无我，其次用缘起为因，成立一切法无自性。
回向品
共有五十七颂零一句，分两大科。一、总回向，愿以造论的功德，
回向一切众生，共同趣入菩萨行。二、别回向分三。(一)为利他回向。
(二)为自利回向。(三)为安乐的生源，广弘教法回向。
本论梵文注释很多，仅从西藏大藏经中由梵文译成藏文的注释就
有下列十种：一、《入菩萨行论释难广释智品》，作者慧生。二、《入
菩萨行论释难》，作者不明。三、《入菩萨行论释千九百七十五颂》，
作者善天。四、《入菩萨行论难解处决择》，作者黑论师。五、《入菩
萨行论释难》，作者遍照护。六、 《入菩萨行论智品释难》，无作者名。
七、《入菩萨行论智品及回向品释难》，无作者名。八、《入菩萨行三
十六义略摄》，作者金洲。九、《入菩萨行论十一要义略摄》，作者金
洲。十、 《入菩萨行密意释殊胜光显疏》，作者毕补底旃陀罗。本论译
传到西藏后，又为噶当派宗为六论之一。以后各派都有注释，其中以
宗喀巴的上首弟子贾曹杰所著《入菩萨行论释佛子津梁论》为最著称。
宗喀巴所著《菩提道次第广·略论》未问世以前，本论是修菩萨行的
代表作。宗喀巴也非常珍视这部论，他著的《菩提道次第广论》中引
用了本论三分之一以上的文句。西藏行者有以本论作为课诵本每日分
段念诵。尤以本论最后第十《回向品》列为藏族佛教徒课诵的"五大
愿文"之一《入菩萨行愿》，影响巨大。
由于我藏文、汉文的水平有限，加之编排经验不足，难免出现一
些错误，希望见到此法本的各位大德、师兄们指正。我的邮箱是：
417149110@qq.com
ཡིག་ནོར་དང་ཆད་ ག་ཡོད་ཚ་འ ེལ་བ་གནང་ན་དགའ་ ོའ་ངང་ནས་བཟོ་བཅོས་ ་ཆོག
་ᩂ་ᨮ་᪣ᩏ་ᨎ 417149110@qq.com

祈愿善德法师长住世，贤慧持法之士遍大地，
助教施主安乐财运旺，胜者善慧教法得昌盛。

二零二零年三月八日

5
 目 录
ལེ ་དང་པོ། ང་ བ་སེམས་ ི་ཕན་ཡོན་བཤད་པ།
第一品：赞菩提心功德品·····························································1
ལེ ་གཉིས་པ། ིག་པ་བཤགས་པ།
第二品：忏悔品······································································10
ལེ ་ག མ་པ། ང་ བ་ ་ི སེམས་ཡོངས་ ་ག ང་བ།
第三品：受持菩提心品······························································24
ལེ ་བཞི་པ། བག་ཡོད་བ ན་པ།
第四品：不放逸品···································································31
ལེ ་ ་པ། ཤེས་བཞིན་བ ང་པ།
第五品：守护正知品·································································42
ལེ ་ ག་པ། བཟོད་པ་བ ན་པ།
第六品：忍辱品······································································64
ལེ ་བ ན་པ། བ ོན་འ ས་བ ན་པ།
第七品：精进品······································································91
ལེ ་བ ད་པ། བསམ་གཏན་བ ན་པ།
第八品：禅定品·····································································107
ལེ ་ད ་པ། ཤེས་རབ་བ ན་པ།
第九品：般若波罗蜜多品···························································144
ལེ ་བ ་པ། བ ོ་བ་བ ན་པ།
第十品：回向品·····································································177

***********************************************************

版权声明：汉文版权归译者所有，此电子版仅供法友们在电子媒
体上内部学习使用，如欲出版印刷请与译师联系。特此声明！
 ལེ ་དང་པོ། ང་ བ་སེམས་ ི་ཕན་ཡོན་བཤད་པ།

༄༅། ། ང་ བ་སེམས་དཔའི་ ོད་པ་ལ་འ ག་པ་ཞེས་ ་བ་བ གས་སོ། །

入菩萨行论
寂天菩萨 造
༄༅། ། ་གར་ ད་ ། བོ་དྷི་ས ་ཙ ་ཨ་བ་ཏ་ར། བོད་ ད་ ། ང་ བ་སེམས་
དཔའི་ ོད་པ་ལ་འ ག་པ། སངས་ ས་དང་ ང་ བ་སེམས་དཔའ་ཐམས་ཅད་ལ་ ག་
འཚལ་ལོ། །
梵语:菩提萨埵嘉尔雅阿瓦打日阿。汉语:入菩萨行论。
敬礼一切佛菩萨。

ལེ ་དང་པོ། ང་ བ་སེམས་ ི་ཕན་ཡོན་བཤད་པ།

第一品：赞菩提心功德品
བདེ་གཤེགས་ཆོས་ ི་ ་མངའ་ ས་བཅས་དང༌། ། ག་འོས་ ན་ལའང་ ས་པས་
ག་འཚལ་ཏེ། །བདེ་གཤེགས་ ས་ ི་ ོམ་ལ་འ ག་པ་ནི། ། ང་བཞིན་མདོར་
བ ས་ནས་ནི་བ ོད་པར་ ། །
【隆莲法师译本】
善逝具足法身及佛子 一切应礼敬处敬礼已
如来胜子律仪趣入处 遵依教言总摄当宣说
【如石法师译本】 善逝法身佛子伴，及诸应敬我悉礼。
今当依教略宣说，趋入佛子律仪法。
ོན་ཆད་མ་ ང་བ་ཡང་འདིར་བ ོད་མེད། ། ེབ་ ོར་མཁས་པའང་བདག་ལ་ཡོད་མིན་
ཏེ། །དེ་ ིར་གཞན་དོན་བསམ་པའང་བདག་ལ་མེད། །རང་གི་ཡིད་ལ་བ ོམ་ ིར་ངས་
འདི་བ མས། །
昔所未闻此中既未述 韵音善巧亦非我所能
故我亦非意乐为利他 唯为自心练修造斯论
此论未宣昔所无，诗韵吾亦不善巧，
是故未敢言利他，为修自心撰此论。
དགེ་བ་བ ོམ་ ིར་བདག་གི་དད་པའི་ གས། །འདི་དག་གིས་ ང་རེ་ཞིག་འཕེལ་
འ ར་ལ། །བདག་དང་ ལ་བ་མཉམ་པ་གཞན་ ིས་ ང༌། །ཅི་ ེ་འདི་དག་མཐོང་ན་དོན་
ཡོད་འ ར། །

1
 第一品：赞菩提心功德品

为修善法我心净信力 因作斯论亦能令增长
与我根机相等余有情 由见斯论或能成义利
循此修习善法故，吾信亦得暂增长，
善缘等我诸学人，若得见此容获益。
དལ་འ ོར་འདི་ནི་ ེད་པར་ཤིན་ ་དཀའ། ། ེས་ འི་དོན་ བ་ཐོབ་པར་ ར་པ་ལ།
གལ་ཏེ་འདི་ལ་ཕན་པ་མ་བ བས་ན། ། ིས་འདི་ཡང་དག་འ ོར་པར་ག་ལ་འ ར། །
暇满此身获得甚艰难 善士义利即今能成办
若于此时不勤作饶益 后时此事何从得圆满
暇满人生极难得，既得能办人生利，
倘若今生利未办，后世怎得此圆满。
ཇི་ ར་མཚན་མོ་ ན་ནག་ ིན་ མ་ན། ། ོག་འ ་ ད་ཅིག་རབ་ ང་ ོན་པ་ ར། །དེ་
བཞིན་སངས་ ས་མ ་ཡིས་བ ་ལམ་ན། །འཇིག་ ེན་བསོད་ནམས་ ོ་ ོས་ཐང་
འགའ་འ ང༌། །
犹如长夜黑暗阴云覆 刹那电闪万象暂显明
如是以佛神力加持故 世人福慧万一须臾生
犹如乌云暗夜中，刹那闪电极明亮，
如是因佛威德力，世人暂萌修福意。
དེ་ ས་དགེ་བ་ཉམ་ ང་ཉིད་ལ་ ག ། ིག་པ་ ོབས་ཆེན་ཤིན་ ་མི་བཟད་པ། །དེ་ནི་
ོགས་པའི་ ང་ བ་སེམས་མིན་པ། །དགེ་གཞན་གང་གིས་ཟིལ་ ིས་གནོན་པར་
འ ར། །
如是常以微弱之善根 极难对抗罪障大势力
是时若无圆满菩提心 余善威力何能遮彼罪
以是善行恒微弱，罪恶力大极难挡，
舍此圆满菩提心，何有余善能胜彼。
བ ལ་པ་ ་མར་རབ་དགོངས་མཛད་པ་ཡི། ། བ་དབང་ མས་ ིས་འདི་ཉིད་ཕན་པར་
གཟིགས། །འདིས་ནི་ཚད་མེད་ ེ་བོའ ་ཚགས་ མས་ ིས། །བདེ་མཆོག་བདེ་ ག་ཉིད་
་ཐོབ་པར་ ེད། །
于多劫中恒时作护念 诸能仁主观见此利益
无量士夫多资粮所成 胜乐由斯不难安隐得
佛于多劫深思维，见此觉心最饶益，
无量众生依于此，顺利能获最胜乐。
2
 ལེ ་དང་པོ། ང་ བ་སེམས་ ི་ཕན་ཡོན་བཤད་པ།

ིད་པའི་ ག་བ ལ་བ ་ ག་གཞོམ་འདོད་ཅིང༌། །སེམས་ཅན་མི་བདེ་བསལ་བར་

འདོད་པ་དང༌། །བདེ་མང་བ ་ ག་ ོད་པར་འདོད་པས་ ང༌། ། ང་ བ་སེམས་ཉིད་
ག་ ་བཏང་མི་ ། །
百千生死苦痛欲摧坏 有情忧恼不安欲遣除
众多百千妙乐欲受享 菩提心体常应不舍离
欲灭三有百般苦，及除有情众不安，
欲享百种快乐者，恒常莫舍菩提心。
ང་ བ་སེམས་ ེས་ ར་ན་ ད་ཅིག་གིས། །འཁོར་བའི་བཙན་རར་བ མས་པའི་
ཉམ་ཐག་ མས། །བདེ་གཤེགས་ མས་ ི་ ས་ཞེས་བ ོད་ ་ཞིང༌། །འཇིག་ ེན་ ་
མིར་བཅས་པའི་ ག་ ར་འ ར། །
若发菩提心者刹那间 生死囹圄坚牢苦逼身
即名一切如来殊胜子 世间天人悉皆应恭敬
生死狱系苦有情，若生刹那菩提心，
即刻得名诸佛子，世间人天应礼敬。
གསེར་འ ར་ ི་ཡི་ མ་པ་མཆོག་ ་ ར། །མི་གཙང་ ས་འདི་ ངས་ནས་ ལ་བའི་
། །རིན་ཆེན་རིན་ཐང་མེད་པར་བ ར་བས་ན། ། ང་ བ་སེམས་ཞེས་ ་བ་རབ་
བ ན་ག ང་། །
如丹点金转成殊胜相 将此不净之身能转成
稀有无价大宝如来身 是故于菩提心应坚持
犹如最胜冶金料，垢身得此将转成，
无价之宝佛陀身，故应坚持菩提心。
འ ོ་བའི་དེད་དཔོན་གཅིག་ ་ཚད་མེད་ ོས། །ལེགས་པར་ཡོངས་ ་བ གས་ན་རིན་
ཆེ་བས། །འ ོ་བའི་གནས་དང་ ལ་བར་འདོད་པ་ མས། །རིན་ཆེན་ ང་ བ་སེམས་
ལེགས་བ ན་པར་ ངས། །
众生唯一导师无量慧 善巧普观见为极珍奇
五趣众生欲求出离者 大宝菩提妙心应坚持
众生导师以慧观，彻见彼心极珍贵，
诸欲出离三界者，宜善坚持菩提心。
དགེ་བ་གཞན་ ན་ ་ཤིང་བཞིན་ ་ནི། །འ ས་ ་བ ེད་ནས་ཟད་པར་འ ར་བ་ཉིད། །

3
 第一品：赞菩提心功德品

ང་ བ་སེམས་ ི་ ོན་ཤིང་ ག་པར་ཡང༌། །འ ས་ ་འ ིན་པས་མི་ཟད་འཕེལ་བར་

འ ར། །
一切余善不久如芭蕉 一次生果凋谢不再生
菩提妙心嘉树常茂密 与果恒时无尽辗转增
其余善行如芭蕉，果实生已终枯槁，
菩提心树恒生果，非仅不尽反增茂。
ིག་པ་ཤིན་ ་མི་བཟད་ ས་ན་ཡང༌། །དཔའ་ལ་བ ེན་ནས་འཇིགས་པ་ཆེན་པོ་ ར། །
གང་ལ་བ ེན་ནས་ ད་ ིས་ ོལ་འ ར་བ། །དེ་ལ་བག་ཅན་ མས་ ིས་ཅིས་མི་
བ ེན།།
如作极恶难容诸重罪 须依有力勇者脱诸怖
若于谁人归投即蒙救 诸谨畏者于彼何不归
如人虽犯极重罪，然依勇士得除畏，
若有速令解脱者，畏罪之人何不依。
དེས་ནི་ ས་མཐའི་མེ་བཞིན་ ིག་ཆེན་ མས། ། ད་ཅིག་གཅིག་གིས་ངེས་པར་ ེག་
པར་ ེད། །དེ་ཡི་ཕན་ཡོན་དཔག་ ་མེད་པ་དག ། མས་མགོན་ ོ་དང་ ན་པས་ནོར་
བཟང་བཤད། །
菩提妙心犹如劫尽火 刹那能焚诸罪尽无余
是故发心功德量无边 慈氏依怙广为善财说
菩提心如末劫火，刹那能毁诸重罪。
智者弥勒谕善财，彼心利益无限量。
ང་ བ་སེམས་དེ་མདོར་བ ས་ན། ། མ་པ་གཉིས་ ་ཤེས་ ་ ེ། ། ང་ བ་ ོན་
པའི་སེམས་དང་ནི། ། ང་ བ་འ ག་པ་ཉིད་ཡིན་ནོ། །
总摄而言菩提心 应知有二种差别
谓即发起菩提愿 及与趣入菩提行
略摄菩提心，当知有二种，
愿求菩提心，趣行菩提心。
འ ོ་བར་འདོད་དང་འ ོ་བ་ཡི། ། ེ་ ག་ཇི་ ར་ཤེས་པ་ ར། །དེ་བཞིན་མཁས་པས་
འདི་གཉིས་ ི། ། ེ་ ག་རིམ་བཞིན་ཤེས་པར་ ། །
如人欲行兴趣行 差别如何易了知
如其次第愿行别 智者当知亦如是

4
 ལེ ་དང་པོ། ང་ བ་སེམས་ ི་ཕན་ཡོན་བཤད་པ།

如人尽了知，欲行正行别，
如是智者知：二心次第别。
ང་ བ་ ོན་པའི་སེམས་ལས་ནི། །འཁོར་ཚ་འ ས་ ་ཆེ་འ ང་ཡང༌། །ཇི་ ར་འ ག་
པའི་སེམས་བཞིན་ ། །བསོད་ནམས་ ན་ཆགས་འ ང་བ་མིན། །
愿菩提心虽亦能 于生死中予大果
然不如行菩提心 出生福德恒无尽
愿心于生死，虽生广大果，
犹不如行心，相续增福德。
གང་ནས་བ ང་ ེ་སེམས་ཅན་ཁམས། །མཐའ་ཡས་རབ་ ་ད ོལ་བའི་ ིར། །མི་ ོག་
པ་ཡི་སེམས་ ིས་ ། །སེམས་དེ་ཡང་དག་ ངས་ ར་པ། །
普为无边有情界 悉皆解脱安隐故
发心坚固无退转 何时真发如是心
何时为度尽，无边众有情，
立志不退转，受持此行心，
དེང་ནས་བ ང་ ེ་གཉིད་ལོག་གམ། །བག་མེད་ ར་ ང་བསོད་ནམས་ གས། ། ན་
མི་འཆད་པ་ ་མ་ཞིག །ནམ་མཁའ་མཉམ་པར་རབ་ ་འ ང༌། །
即当从于彼时起 纵令倚卧行放逸
福德势力流无尽 量等虚空遍出生
即自彼时起，纵眠或放逸，
福德相续生，量多等虚空。
འདི་ནི་འཐད་པ་དང་བཅས་པར། །ལག་བཟང་གིས་ནི་ ས་པ་ལས། །དམན་མོས་
སེམས་ཅན་དོན་ ི་ ིར། །དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ཉིད་ ིས་ག ངས། །
此有经文可为证 出于妙臂请问经
为利小心有情故 如来欢喜亲宣说
为信小乘者，妙臂问经中，
如来自宣说，其益极应理。
སེམས་ཅན་ མས་ ི་ ད་ནད་ཙམ། །བསལ་ལོ་ མ་ ་བསམས་ན་ཡང༌། །ཕན་
འདོགས་བསམ་པ་དང་ ན་ཏེ། །བསོད་ནམས་དཔག་མེད་ ན་ ར་ན། །
若人但略一思惟 欲为有情除首疾
亦为具足饶益想 所有福德亦无量
若令思疗愈，有情诸头疾，

5
 第一品：赞菩提心功德品

具此饶益心，获福无穷尽，
སེམས་ཅན་རེ་རེའི་མི་བདེ་བ། །དཔག་ ་མེད་པ་བསལ་འདོད་ཅིང༌། །རེ་རེའང་ཡོན་
ཏན་དཔག་མེད་ ། །བ བ་པར་འདོད་པ་ ོས་ཅི་དགོས། །
况为别别众有情 各欲为除无量苦
无量功德各成办 其为福德何待言
况欲除有情，无量不安乐，
乃至欲成就，有情无量德。
ཕའམ་ཡང་ན་མ་ཡང་ ང༌། ། ་ལ་འདི་འ འི་ཕན་སེམས་ཡོད། ། ་དང་ ང་ ོང་ མས་
ང་ ང༌། །ཚངས་པ་ལ་ཡང་འདི་ཡོད་དམ། །
纵令若父或若母 孰有如斯饶益心
诸天仙人梵行者 宁有何人心似此
是父抑或母，谁具此心耶？
是仙或天人，梵天有此耶？
སེམས་ཅན་དེ་དག་ཉིད་ལ་ ོན། །རང་གི་དོན་ ་འདི་འ འི་སེམས། ། ི་ལམ་ ་ཡང་མ་
ིས་ན། །གཞན་ ི་དོན་ ་ག་ལ་ ེ། །
彼诸有情于往昔 为自利故如是心
梦中尚未暂梦见 此利他心从何生
彼等为自利，尚且未梦及，
况为他有情，生此饶益心？
གཞན་དག་རང་གི་དོན་ ་ཡང༌། །མི་འ ང་སེམས་ཅན་དོན་སེམས་གང༌། །སེམས་ ི་
རིན་ཆེན་ ད་པར་འདི། ། ་ན་མེད་པའི་ ད་ཅིག་འ ངས། །
他人即使求自利 尚且未发利众心
殊胜菩提心妙宝 空前稀有始诞生
他人为自利，尚且未能发，
珍贵此愿心，能生诚稀有！
འ ོ་བ་ ན་ ི་དགའ་བའི་ ། །སེམས་ཅན་ ག་བ ལ་ ིར་ ར་པ། །རིན་ཆེན་
སེམས་ ི་བསོད་ནམས་གང༌། །དེ་ལ་ཇི་ ར་གཞལ་ ིས་ལང༌། །
一切有情喜乐因 有情诸苦普疗药
菩提妙心福云何 于彼以何量可测
珍贵菩提心，众生安乐因，
除苦妙甘霖，其福何能量？

6
 ལེ ་དང་པོ། ང་ བ་སེམས་ ི་ཕན་ཡོན་བཤད་པ།

ཕན་པར་བསམས་པ་ཙམ་ ིས་ ང༌། །སངས་ ས་མཆོད་ལས་ ད་འཕགས་ན། །

སེམས་ཅན་མ་ ས་ཐམས་ཅད་ ི། །བདེ་དོན་བ ོན་པ་ ོས་ཅི་དགོས། །
仅唯发起饶益心 犹胜供养诸如来
况于无余众有情 勤作利益安乐事
仅思利众生，福胜供诸佛，
何况勤精进，利乐诸有情。
ག་བ ལ་འདོར་འདོད་སེམས་ཡོད་ ང༌། ། ག་བ ལ་ཉིད་ལ་མངོན་པར་ ག །བདེ་
བ་འདོད་ ང་གཏི་ ག་པས། །རང་གི་བདེ་བ་ད ་ ར་འཇོམས། །
心欲舍离诸苦痛 现于诸苦转趣近
虽欲安乐而愚昧 摧坏己乐如仇人
众生欲除苦，反行痛苦因，
愚人虽求乐，毁乐如灭仇。
གང་ཞིག་བདེ་བས་ཕོངས་པ་དང༌། ། ག་བ ལ་མང་ ན་དེ་དག་ལ། །བདེ་བ་ ན་ ིས་
ཚམ་པ་དང༌། ། ག་བ ལ་ཐམས་ཅད་གཅོད་ ེད་ཅིང༌། །
若人匮乏安乐具 具足众多痛苦事
谁以诸乐令满足 复为断除诸苦痛
于诸乏乐者，多苦诸众生，
足以众安乐，断彼一切苦。
གཏི་ ག་ ང་ནི་སེལ་ ེད་པ། །དེ་དང་དགེ་མ ངས་ག་ལ་ཡོད། །དེ་འ འི་བཤེས་ ང་
ག་ལ་ཡོད། །བསོད་ནམས་དེ་འ འང་ག་ལ་ཡོད། །
愚痴暗昧能遣除 如此善心何能匹
如斯善友何可得 如斯福德何能及
更复尽其痴，宁有等此善！
安得似此友！岂有如此福！
ཕན་བཏགས་ལན་ ོན་གང་ཡིན་པ། །དེ་ཡང་རེ་ཞིག་བ གས་འོས་ན། །མ་བཅོལ་
ལེགས་པར་ ེད་པ་ཡི། ། ང་ བ་སེམས་དཔའ་ ོས་ཅི་དགོས། །
或为受恩作酬报 彼亦尚应获称扬
况为众生不请友 菩提萨埵何待言
若人酬恩施，尚且应称赞，
何况未受托，菩萨自乐为。
འ ོ་བ་ ང་ཟད་ནར་མའི་ཟས་ ོར་བ། ། ད་ཅིག་ཟས་ཙམ་ ིན་པར་ ེད་པ་དང༌། །
7
 第一品：赞菩提心功德品

བ ས་བཅས་ཉིན་ ེད་འ ངས་པར་ ེད་པ་ཡང༌། །དགེ་བ་ ེད་པ་ཡིན་ཞེས་ ེ་བོས་

བ ར། །
于少有情作抟食 刹那施予一餔醊
轻心嗟来半日施 世人敬赞犹称善
偶备微劣食，嗟施少众生，
令得半日饱，人敬为善士，
སེམས་ཅན་ ངས་མཐའ་ཡས་ལ་ ས་རིང་ ། །བདེ་བར་གཤེགས་ ི་བདེ་བ་ ་ན་
མེད། །ཡིད་ལ་བསམ་པ་མཐའ་དག་ ོགས་ ེད་པ། ། ག་ ་ ིན་པ་ ་ཞིག་ ོས་ཅི་
དགོས། །
况于无边诸有情 无上菩提大安乐
随心所欲悉圆满 恒时施与何待言
何况恒施予，无边有情众，
善逝无上乐，满彼一切愿。
གང་ཞིག་དེ་འ འི་ ལ་ ས་ ིན་བདག་ལ། །གལ་ཏེ་ངན་སེམས་ ེད་པར་ ེད་པ་དེ། །
ངན་སེམས་བ ེད་པའི་ ངས་བཞིན་བ ལ་པར་ནི། །ད ལ་བར་གནས་པར་འ ར་
ཞེས་ བ་པས་ག ངས། །
如是佛子大施主 若谁于彼起恶心
佛言随其心念数 当堕泥犁尔许劫
博施诸佛子，若人生恶心，
佛言彼堕狱，长如心数劫。
འོན་ཏེ་གང་ཞིག་ཡིད་རབ་དང་ ེད་ན། །དེ་ཡི་འ ས་ ་དེ་བས་ ག་པར་འཕེལ། ། ལ་
ས་ མས་ལ་དོ་གལ་ཆེན་པོས་ ང༌། ། ིག་པ་མི་འ ང་དགེ་བ་ངང་གིས་འཕེལ། །
若谁于彼生净信 其果如前信转增
于诸佛子极珍重 罪垢不生善自增
若人生净信，得果较前胜。
佛子虽逢难，善增罪不生。
གང་ལ་སེམས་ ི་དམ་པ་རིན་ཆེན་དེ། ། ེས་པ་དེ་ཡི་ ་ལ་ ག་འཚལ་ཞིང༌། །གང་ལ་
གནོད་པ་ ས་ ང་བདེ་འ ེལ་བ། །བདེ་བའི་འ ང་གནས་དེ་ལ་ བས་ ་མཆིས། །
谁具胜义妙宝心 于彼之身当敬礼
纵损彼者犹沾乐 安乐生处我皈依

8
 ལེ ་དང་པོ། ང་ བ་སེམས་ ི་ཕན་ཡོན་བཤད་པ།

何人生此心，我礼彼人身，
加害结乐缘，皈依乐源尊。
ང་ བ་སེམས་དཔའི་ ོད་པ་ལ་འ ག་པ་ལས། ང་ བ་སེམས་ ི་ཕན་ཡོན་བཤད་པ་ཞེས་ ་བ་ ེ་
ལེ ་དང་པོའ ོ།། །།
第一品：赞菩提心功德品 终

9
 第二品：忏悔品

ལེ ་གཉིས་པ། ིག་པ་བཤགས་པ།
第二品：忏悔品
རིན་ཆེན་སེམས་དེ་ག ང་བར་ ་བའི་ ིར། །དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ མས་དང་དམ་
པའི་ཆོས། །དཀོན་མཆོག་ ི་མ་མེད་དང་སངས་ ས་ ས། །ཡོན་ཏན་ ་མཚ་ མས་
ལ་ལེགས་པར་མཆོད། །
为应受持如是妙宝心 于诸如来正法菩萨心
殊胜三宝清净无垢染 功德大海胜妙供品陈
为持珍宝心，我今供如来，
无垢妙法宝，佛子功德海。
མེ་ཏོག་འ ས་ ་ཇི་ ེད་ཡོད་པ་དང༌། ། ན་ ི་ མ་པ་གང་དག་ཡོད་པ་དང༌། །འཇིག་
ེན་རིན་ཆེན་ཇི་ ེད་ཡོད་པ་དང༌། ། ་གཙང་ཡིད་ ་འོང་བ་ཅི་ཡོད་དང༌། །
尽其所有妙花并嘉果 尽其所有良药百味俱
尽其所有希世诸珍奇 尽其所有悦意妙供水
鲜花与珍果，种种诸良药，
世间珍宝物，悦意澄净水。
རིན་ཆེན་རི་བོ་དང་ནི་དེ་བཞིན་ ། །ནགས་ཚལ་ས་ ོགས་དབེན་ཞིང་ཉམས་དགའ་
དང༌། ། ོན་ཤིང་མེ་ཏོག་ ན་ ས་ ད་པ་དང༌། །ཤིང་གང་འ ས་བཟང་ཡལ་ག་ ད་པ་
དང༌། །
如是乃至殊胜妙宝山 园林寂静景物宜人地
嘉树奇花绚烂色庄严 繁柯美实茂密枝叶垂
巍巍珍宝山，静谧宜人林，
花严妙宝树，珍果垂枝树。
་སོགས་འཇིག་ ེན་ན་ཡང་ ི་དང་ནི། ། ོས་དང་དཔག་བསམ་ཤིང་དང་རིན་ཆེན་
ཤིང༌། །མ་ ོས་འ ངས་པའི་ལོ་ཏོག་ མ་པ་དང༌། །གཞན་ཡང་མཆོད་པར་འོས་པའི་
ན་ མས་དང༌། །
天龙世间俱生和合香 如意宝树七珍饰林苑
自然香稻不由耕稼生 种种庄严堪为供养具
世间妙芳香，如意妙宝树，
自生诸庄稼，及余诸珍饰，
མཚ་དང་ ིང་ ་པ ས་བ ན་པ་དང༌། །ངང་པ་ཤིན་ ་ ད་ ན་ཡིད་འོང་ ན། །ནམ་
10
 ལེ ་གཉིས་པ། ིག་པ་བཤགས་པ།

མཁའ་རབ་འ མས་ཁམས་ ི་མཐས་ག གས་པ། །ཡོངས་ ་བ ང་བ་མེད་པ་དེ་དག་

ན། །
明湖清沼灼灼发芙渠 凫雁和鸣妙音极哀雅
遍虚空界广博无边际 所有一切无主执持物
莲花诸湖泊，悦吟美天鹅。
浩瀚虚空界，一切无主物，
ོ་ཡིས་ ངས་ནས་ བ་པ་ ེས་ ི་མཆོག ། ས་དང་བཅས་པ་ མས་ལ་ལེགས་
འ ལ་ན། །ཡོན་གནས་དམ་པ་ གས་ ེ་ཆེ་ མས་ ིས། །བདག་ལ་བ ེར་དགོངས་
བདག་གི་འདི་དག་བཞེས། །
慧心摄取善巧而献陈 殊胜士夫能仁诸佛子
清净功德生处大悲心 愿祈愍念于我垂纳受
意缘敬奉献，牟尼诸佛子，
祈请胜福田，悲愍纳吾供。
བདག་ནི་བསོད་ནམས་མི་ ན་བ ེན་ཆེན་ཏེ། །མཆོད་པའི་ནོར་གཞན་བདག་ལ་ཅང་མ་
མཆིས། །དེས་ན་གཞན་དོན་དགོངས་པའི་མགོན་ ིས་འདི། །བདག་གི་དོན་ ད་ཉིད་ ི་
མ ས་བཞེས་ཤིག །
今我福德不具极困贫 别余供具资财悉非有
依怙唯为他义作殷勤 饶益我故神力祈受享
福薄我贫穷，无余堪供财，
祈求慈怙主，利我受此供。
ལ་དང་དེ་ ས་ མས་ལ་བདག་གིས་ནི། །བདག་གི་ ས་ ན་གཏན་ ་ད ལ་བར་
བ ི། །སེམས་དཔའ་མཆོག་ མས་བདག་ནི་ཡོངས་བཞེས་ཤིག ། ས་པས་ ེད་ ི་
འབངས་ ་མཆི་བར་བ ི། །
我于一切诸佛佛子前 尽我自身无余至诚献
祈诸殊胜勇识咸摄受 至心愿为诸尊作臣民
愿以吾身心，恒献佛佛子，
恳请哀纳受，我愿为尊仆。
བདག་ནི་ ེད་ ིས་ཡོངས་ ་བ ང་བས་ན། ། ིད་ན་མི་འཇིགས་སེམས་ཅན་ཕན་པར་
བ ིད། ། ོན་ ི་ ིག་ལས་ཡང་དག་འདའ་བ ིད་ཅིང༌། ། ིག་པ་གཞན་ཡང་ ན་ཆད་

11
 第二品：忏悔品

མི་བ ིད་དོ། །
我由诸尊咸作摄持故 饶益有情不怖生死轮
往昔众罪清净得超脱 别余罪垢此后不再生
尊既慈摄护，利生无怯顾，
远罪净身心，誓断诸恶业！
ས་ ི་ཁང་པ་ཤིན་ ་ ི་ཞིམ་པ། །ཤེལ་ ི་ས་གཞི་གསལ་ཞིང་འཚར་བ་བ ར། །རིན་
ཆེན་འབར་བའི་ཀ་བ་ཡིད་འོང་ ན། ། ་ཏིག་འོད་ཆགས་ ་རེ་ ེས་པ་དེར། །
浴殿香熏旃檀气芬馥 水晶布地晃耀色晶莹
众宝轩楹辉煌悦人意 珍珠华盖垂覆灿光明
馥郁一净室，晶地亮莹莹，
宝柱生悦意，珠盖频闪烁。
དེ་བཞིན་གཤེགས་དང་དེ་ཡི་ ས་ མས་ལ། །རིན་ཆེན་ མ་པ་མང་པོ་ ོས་ ི་ ། །
ཡིད་འོང་ལེགས་པར་བཀང་བ་ ་དང་ནི། །རོལ་མོར་བཅས་པ་ ་མས་ ་ ས་གསོལ།།
于诸如来及诸如来子 奉献众多充盈妙宝瓶
善盛悦意妙香甘露水 妙歌天乐无量浴具陈
备诸珍宝瓶，盛满妙香水，
洋溢美歌乐，请佛佛子浴。
དེ་དག་ ་ལ་མ ངས་པ་མེད་པའི་གོས། །གཙང་ལ་ ི་རབ་བ ོས་པས་ ་ ིའོ། །དེ་
ནས་དེ་ལ་ཁ་དོག་ལེགས་བ ར་བའི།། ན་བཟའ་ཤིན་ ་ ི་ཞིམ་དམ་པ་འ ལ། །
无比天衣清洁离垢染 妙香沾洒涂拭如来身
次复于诸圣身敬奉献 芬馥天衣妙色善染成
香熏极洁净，浴巾拭其身。
拭已复献上，香极妙色衣。
གོས་བཟང་ བ་ལ་འཇམ་པ་ ་ཚགས་དང༌། ། ན་མཆོག་བ ་ ག་དེ་དང་དེ་དག་
གིས། །འཕགས་པ་ ན་ ་བཟང་དང་འཇམ་ད ངས་དང༌། །འཇིག་ ེན་དབང་ ག་
སོགས་ལའང་བ ན་པར་བ ི། །
并及种种轻柔妙天衣 百千种类殊胜庄严等
奉献庄严大行普贤王 圣妙吉祥观世音自在
亦以细柔服，最胜庄严物，
庄严普贤尊，文殊观自在。
ོང་ག མ་ ན་ ་ ི་ངད་ ང་བ་ཡི། ། ི་མཆོག་ མས་ ིས་ བ་དབང་ ན་ ི་ ། །
12
 ལེ ་གཉིས་པ། ིག་པ་བཤགས་པ།

གསེར་ ངས་བཙ་མ་ ི་དོར་ ས་པ་ ར། །འོད་ཆགས་འབར་བ་དེ་དག་ ག་པར་

བ ི། །
香气芬腾遍满三千界 以诸妙香涂抹如来身
如炼纯金磨莹露光彩 威光赫奕瞻仰诸能仁
香遍三千界，妙香涂敷彼，
犹如纯炼金，发光诸佛身。
བ་དབང་མཆོད་གནས་མཆོག་ལ་ཡིད་འོང་བའི། །མེ་ཏོག་མ ་ར་དང་པ ་དང༌། །
ལ་ལ་སོགས་ ི་ཞིམ་ཐམས་ཅད་དང༌། ། ེང་བ་ ེལ་ལེགས་ཡིད་འོང་ མས་ ིས་
མཆོད། །
于诸能仁自在胜供境 曼陀罗花妙莲优钵罗
种种端严美妙悦人意 芬芳妙花环鬘作供陈
于诸胜供处，供以香莲花，
曼陀青莲花，及诸妙花鬘。
ོས་མཆོག་ཡིད་འ ོག་ ི་ངད་ བ་པ་ཡི། །བ ག་པའི་ ིན་ཚགས་ མས་ ང་དེ་ལ་
ད ལ། །ཞལ་ཟས་བཟའ་བ ང་ ་ཚགས་བཅས་པ་ཡི། ། ་བཤོས་ མས་ ང་དེ་ལ་
ད ལ་བར་བ ི། །
次复奉献夺意殊妙香 遍满虚空涌聚妙香云
肴馔羹汤善调具百味 种种天厨妙善悉进呈
亦献最胜香，香溢结香云。
复献诸神馐，种种妙饮食。
གསེར་ ི་པ ་ཚར་ ་དངར་བ་ཡི། །རིན་ཆེན་ ོན་མེ་ མས་ ང་ད ལ་བར་བ ི། །
ས་གཞི་བ ར་བ་ ོས་ ིས་ གས་པ་དེར། །མེ་ཏོག་ཡིད་འོང་སིལ་མ་ད མ་པར་
བ ི།།
次复奉献众宝灯明炬 金色莲花环鬘次第陈
净地无尘妙香善涂莹 悦意杂花遍布极芳馨
亦献金莲花，齐列珍宝灯。
香敷地面上，散布悦意花。
གཞལ་མེད་ཕོ་ ང་བ ོད་ད ངས་ཡིད་འོང་ ན། ། ་ཏིག་རིན་ཆེན་ ན་འ ང་མཛས་
འབར་བ། །དཔག་ཡས་ནམ་མཁའི་ ན་ ར་དེ་དག་ ང༌། ། གས་ ེའི་རང་བཞིན་ཅན་

13
 第二品：忏悔品

ལ་ད ལ་བར་བ ི། །
无量宫殿妙香闻赞咏 珍宝庄严垂覆色晶莹
遍满虚空无量庄严具 悉皆奉献大悲自性身
广厦扬赞歌，悬珠耀光泽，
严空无量饰，亦献大悲主。
རིན་ཆེན་ག གས་མཛས་གསེར་ ི་ ་བ་ཅན། །ཁོར་ ག་ ན་ ི་ མ་པ་ཡིད་འོང་
བ ན། །ད ིབས་ལེགས་བ ་ན་ ག་པ་བ ེང་བ་ཡང༌། ། ག་ ་ བ་དབང་ མས་ལ་
ད ལ་བར་བ ི། །
众宝庄严伞盖纯金柄 轮围种种庄严可众心
妙相端严见者咸爱乐 常时擎持奉上诸能仁
金柄撑宝伞，周边缀美饰，
形妙极庄严，亦展献诸佛。
དེ་ལས་གཞན་ཡང་མཆོད་པའི་ཚགས། །རོལ་མོ་ད ངས་ ན་ཡིད་འོང་ ན། །སེམས་
ཅན་ ག་བ ལ་སིམ་ ེད་པའི། ། ིན་ མས་སོ་སོར་གནས་ ར་ཅིག །
复以别余供云聚 并诸悦耳和雅音
解除有情诸苦痛 如云普覆处处闻
别此亦献供，悦耳美歌乐，
愿息有情苦，乐云常住留。
དམ་ཆོས་དཀོན་མཆོག་ཐམས་ཅད་དང༌། །མཆོད་ ེན་ མས་དང་ ་ག གས་ལ། །རིན་
ཆེན་མེ་ཏོག་ལ་སོགས་ཆར། ། ན་མི་འཆད་པར་འབབ་པར་ཤོག །
于诸正法胜妙宝 塔寺伽蓝妙相严
普雨众宝妙花雨 恒时不断愿降霖
惟愿珍宝花，如雨续降淋，
一切妙法宝，灵塔佛身前。
ཇི་ ར་འཇམ་ད ངས་ལ་སོགས་པས། ། ལ་བ་ མས་ལ་མཆོད་མཛད་པ། །དེ་བཞིན་
བདག་གིས་དེ་བཞིན་གཤེགས། །མགོན་པོ་ ས་དང་བཅས་ མས་མཆོད། །
云何文殊师利等 于诸如来修供养
如来依怙佛子前 我今供养亦如是
犹如妙吉祥，昔日供诸佛，
吾亦如是供，如来诸佛子。
ཡོན་ཏན་ ་མཚ་ མས་ལ་བདག །བ ོད་ད ངས་ཡན་ལག་ ་མཚས་བ ོད། །བ ོད་
14
 ལེ ་གཉིས་པ། ིག་པ་བཤགས་པ།

ད ངས་ ན་ ིན་དེ་དག་ལ། །ངེས་པར་ ན་ ་འ ང་ ར་ཅིག །

我于一切功德海 普以韵音支分海
赞扬悦耳妙音云 一切如来定普闻
我以海潮音，赞佛功德海，
愿妙赞歌云，飘临彼等前。
ས་ག མ་གཤེགས་པའི་སངས་ ས་ ན། །ཆོས་དང་ཚགས་ ི་མཆོག་བཅས་ལ། །
ཞིང་ ལ་ ན་ ི་ ངས་ ེད་ ི། ། ས་བ ད་པ་ཡིས་བདག་ ག་འཚལ། །
三世如来一切佛 并诸妙法贤圣僧
尽其所有刹尘身 我今恭敬而顶礼
化身微尘数，匍伏我顶礼，
三世一切佛，正法最胜僧，
ང་ བ་སེམས་ ི་གཞི་ མས་དང༌། །མཆོད་ ེན་ མས་ལ་བདག་ ག་འཚལ། །
མཁན་པོ་དེ་བཞིན་ ོབ་དཔོན་དང༌། །བ ལ་ གས་མཆོག་ལ་ ག་འཚལ་ལོ། །
于诸菩提心所依 及诸塔庙我顶礼
于诸和尚阿阇黎 持净戒者我顶礼
敬礼佛灵塔，菩提心根本，
亦礼戒胜者，堪布阿阇黎。
ང་ བ་ ིང་པོར་མཆིས་ ི་བར། །སངས་ ས་ མས་ལ་ བས་ ་མཆི། །ཆོས་དང་
ང་ བ་སེམས་དཔའ་ཡི། །ཚགས་ལའང་དེ་བཞིན་ བས་ ་མཆི། །
乃至未证菩提间 于诸如来我皈依
于诸正法菩萨僧 我今皈依亦如是
乃至菩提果，皈依诸佛陀，
亦依正法宝，菩萨诸圣众。
ོགས་ མས་ ན་ན་བ གས་པ་ཡི། ། ོགས་སངས་ ས་དང་ ང་ བ་སེམས། །
གས་ ེ་ཆེན་པོ་མངའ་ མས་ལ། །ཐལ་མོ་ ར་ཏེ་གསོལ་བ་ནི། །
普于十方善安住 圆满正觉诸菩萨
具足大悲诸圣前 合掌志心而启请
我于十方佛，及具菩提心，
大悲诸圣众，合掌如是白：
ཐོག་མ་མེད་ ན་འཁོར་བ་ནས། །ཚ་རབས་འདིའམ་གཞན་དག་ ། །བདག་གིས་མ་
འཚལ་ ིག་བ ིས་པའམ། །བ ིད་ ་བ ལ་བ་ཉིད་དང་ནི། །
15
 第二品：忏悔品

经于无始生死来 或于今生或他世
无知自作诸罪愆 或复教他令作罪
无始轮回起，此世或他生，
无知犯诸罪，或劝他作恶，
གཏི་ ག་འ ལ་པས་བདག་ནོན་ཏེ། ། ེས་ ་ཡི་རང་གང་བ ིས་པ། །ནོངས་པ་དེ་ནི་
མཐོང་བ ིས་ནས། །བསམ་པ་ཐག་པས་མགོན་ལ་བཤགས། །
愚痴忧乱所胜故 或见他作而随喜
所作罪愆悉观见 依怙尊前志心忏
或因痴所牵，随喜彼所为，
见此罪过已，对佛诚忏悔。
བདག་གིས་དཀོན་མཆོག་ག མ་དང་ནི། །ཕ་མའམ་ ་མ་གཞན་དག་ལ། །ཉོན་མོངས་
ོ་ནས་ ས་ངག་དང༌། །ཡིད་ ིས་གནོད་བ ིས་གང་ལགས་པ། །
我于殊胜三宝前 父母师长诸尊重
由烦恼门诸所作 身语意之一切罪
惑催身语意，于三宝父母，
师长或余人，造作诸伤害。
ཉེས་པ་ ་མས་ ོན་ཆགས་པའི། ། ིག་ཅན་བདག་གིས་ ིག་པ་གང༌། །ཤིན་ ་མི་
བཟད་བ ིས་པ་དེ། །ཐམས་ཅད་འ ེན་པ་ མས་ལ་བཤགས། །
众多过患集我身 极恶重罪难幸免
尽其所有诸罪愆 诸导师前求忏悔
因昔犯众过，今成有罪人，
一切难恕罪，佛前悉忏悔。
བདག་ནི་ ིག་པ་མ་ ང་བར། ། ོན་ ་འ མ་པར་འ ར་ ་མཆི། །ཇི་ ར་འདི་ལས་
ངེས་ཐར་བར། ། ར་བའི་ ལ་ ིས་བ བ་ ་གསོལ། །
我今罪垢未净治 或遇灾横先时死
故欲解脱诸罪愆 定须速疾求皈救
罪业未净前，吾身或先亡，
云何脱此罪，故祈速救护！
ཡིད་བ ན་མི་ ང་འཆི་བདག་འདི། ། ས་དང་མ་ ས་མི་ ོད་པས། །ན་དང་མི་ན་ ན་
ིས་ ང༌། ། ོ་ ར་ཚ་ལ་ཡིད་མི་བ ན། །
死王倏忽难保信 已作未作不相待

16
 ལེ ་གཉིས་པ། ིག་པ་བཤགས་པ།

有病无病悉齐等 命如朝露何可赖
死神不足信，不待罪净否，
无论病未病，寿暂不可恃。
ཐམས་ཅད་བོར་ཏེ་ཆ་དགོས་པར། །བདག་གིས་དེ་ ར་མ་ཤེས་པས། །མཛའ་དང་མི་
མཛའི་དོན་ ི་ ིར། ། ིག་པ་ མ་པ་ ་ཚགས་ ས། །
悉当弃舍终离散 我于此理昧无知
分别亲及非亲故 造作种种诸罪业
因吾不了知，死时舍一切，
故为亲与仇，造种种罪业。
མི་མཛའ་ མས་ ང་མེད་འ ར་ཞིང༌། །མཛའ་བ་ མས་ ང་མེད་པར་འ ར། །བདག་
ང་མེད་པར་འ ར་བ་ ེ། །དེ་བཞིན་ཐམས་ཅད་མེད་པར་འ ར། །
所谓非亲毕竟无 所谓亲爱亦非有
乃至我身性尚空 如是别余何所有
仇敌化虚无，诸亲亦烟灭，
吾身必死亡，一切终归无。
ི་ལམ་ཉམས་ ་ ོང་བ་བཞིན། །དངོས་པོ་གང་དང་གང་ ད་པ། །དེ་དེ་ ན་པའི་ ལ་
་འ ར། །འདས་པ་ཐམས་ཅད་མཐོང་མི་འ ར། །
宛如梦境之所经 景物斑斑曾亲历
彼彼毕成忆念境 逝者如斯不可见
人生如梦幻，无论何事物，
受已成念境，往事不复见。
རེ་ཞིག་གསོན་ཚ་འདི་ཉིད་ལའང། །མཛའ་དང་མི་མཛའ་ ་མ་འདས། །དེ་དག་དོན་ ་
ས་པའི་ ིག །མི་བཟད་གང་ཡིན་མ ན་ན་གནས། །
或复即于清醒时 众多怨恨悉亡逝
为彼所造众罪业 极重难忍现在前
复次于此生，亲仇半已逝，
造罪苦果报，点滴候在前。
དེ་ ར་བདག་ནི་ ོ་ ར་ཞེས། །བདག་གིས་ ོགས་པར་མ་ ར་པས། །གཏི་ ག་
ཆགས་དང་ཞེ་ ང་གིས། ། ིག་པ་ མ་པ་ ་མ་ ས། །
空言年命倏尔尽 无常之理未证知
愚痴贪欲瞋恚力 作诸众罪难数计

17
 第二品：忏悔品

因吾不甚解：命终如是骤，
故起贪瞋痴，造作诸恶业。
ཉིན་མཚན་ ོད་པ་ཡོང་མེད་པར། །ཚ་འདི་ ག་ ་གོད་འ ར་ཞིང༌། ། ོན་པ་ ད་ནས་
འོང་མེད་ན། །བདག་ ་འཆི་བར་ཅིས་མི་འ ར། །
无间昼夜如逝水 年命消竭不暂留
空乞延年何可得 人生安得长不朽
昼夜不暂留，此生恒衰减，
额外无复增，吾命岂不亡？
བདག་ནི་མལ་ན་འ ག་བཞིན་ ། །གཉེན་བཤེས་ ན་ ིས་མཐའ་བ ོར་ ང༌། ། ོག་
འཆད་པ་ཡི་ཚར་བ་དག །བདག་ཉིད་གཅིག་ ས་ ོང་བར་འ ར། །
当我辗转困床褥 纵多亲友相环守
毕竟临终命断时 死苦唯吾一人受
临终弥留际，众亲虽围绕，
命绝诸苦痛，唯吾一人受。
གཤིན་ ེའི་ཕོ་ཉས་ཟིན་པ་ལ། །གཉེན་ ིས་ཅི་ཕན་བཤེས་ཅི་ཕན། །དེ་ཚ་བསོད་ནམས་
གཅིག་ བས་ན། །དེ་ཡང་བདག་གིས་མ་བ ེན་ཏོ། །
堕落死王使者手 亲知何补友何能
时唯福业堪依怙 奈余片善亦未修
魔使来执时，亲朋有何益？
唯福能救护，然我未曾修。
མགོན་པོ་བག་མེད་བདག་གིས་ནི། །འཇིགས་པ་འདི་འ ་མ་འཚལ་ནས། །མི་ ག་ཚ་
འདིའི་ཆེད་དག་ ། ། ིག་པ་མང་པོ་ཉེ་བར་བ བས། །
哀余昔时由放逸 如斯怖畏非所谋
乃为无常现生事 造作众多诸罪垢
放逸我未知：死亡如是怖，
故为无常身，亲造诸多罪。
ེ་བོ་ཡན་ལག་གཅོད་པའི་སར། །དེ་རིང་ ིད་པའང་ ེད་འ ར་ཏེ། །ཁ་ མས་མིག་ ་
ངན་ལ་སོགས། ། ་ལས་གཞན་ ་འ ར་ ང་ན། །
罪人断肢赴刑场 牵引之时犹慞惶
况人吻燥眼根坏 宿业转变见异物
若今赴刑场，罪犯犹惊怖，

18
 ལེ ་གཉིས་པ། ིག་པ་བཤགས་པ།

口干眼凸出，形貌异故昔。
གཤིན་ ེའི་ཕོ་ཉ་འཇིགས་འཇིགས་ འི། །ཤ་ གས་ཅན་ ིས་བ ང་ ར་ཅིང༌། །
འཇིགས་ཆེན་ནད་ ིས་ཐེབས་ ར་པ། །རབ་ ་ཉམ་ཐག་ ོས་ཅི་དགོས། །
死王使者面狰狞 形象现前来攫捕
极大怖畏病苦缠 衰损难堪何待言
何况形恐怖，魔使所执持，
大怖忧苦缠，苦极不待言。
་ཞིག་འཇིགས་ཆེན་འདི་ལས་བདག །ལེགས་པར་ ོབ་པར་ ེད་འ ར་ཞེས། ། ེད་
ཤ་ཐོན་པའི་མིག་བ ད་ནས། ། ོགས་བཞིར་ བས་དག་ཚལ་བར་ ེད། །
哀呼谁能为救护 令我脱此大怖畏
瞠目仓惶睛肉露 四方狂顾求皈救
谁能救护我，离此大怖畏，
睁大凸怖眼，四方寻救护，
ོགས་བཞིར་ བས་མེད་མཐོང་ནས་ནི། །དེ་ནས་ ན་ ་ཡི་ ག་འ ར། །གནས་དེར་
བས་ཡོད་མ་ཡིན་ན། །དེ་ཚ་བདག་གིས་ཇི་ ར་ ། །
若见四顾无可归 嗒然自失心颓丧
若时无处可皈投 我于尔时当奈何
四方遍寻觅，无依心懊丧，
彼处若无依，惶惶何所从？
དེ་བས་ ལ་བ་འ ོ་བའི་མགོན། །འ ོ་བ་ ོབ་པའི་དོན་བ ོན་པ། ། ོབས་ཆེན་
འཇིགས་པ་ ན་སེལ་ལ། །དེ་རིང་ཉིད་ནས་ བས་ ་མཆི། །
是故有情依怙尊 为护众生勤精进
大力能除诸怖畏 即于现前应皈依
佛为众怙主，慈悲勤护生，
力能除众惧，故我今皈依。
དེ་ཡི་ གས་ ་ ད་པའི་ཆོས། །འཁོར་བའི་འཇིགས་པ་སེལ་བ་དང༌། ། ང་ བ་
སེམས་དཔའི་ཚགས་ལ་ཡང༌། །དེ་བཞིན་ཡང་དག་ བས་ ་མཆི། །
佛心证入微妙法 能除生死诸恐怖
菩提萨埵贤圣僧 正应皈依亦如是
如是亦皈依，能除轮回怖，
我佛所悟法，及菩萨圣众。

19
 第二品：忏悔品

བདག་ནི་འཇིགས་པས་ མ་ ག་པས། ། ན་ ་བཟང་ལ་བདག་ཉིད་འ ལ། །འཇམ་

པའི་ད ངས་ལ་བདག་ཉིད་ ིས། །བདག་གི་ ས་འདི་ད ལ་བར་བ ི། །
众怖所逼及惊惶 我今皈命普贤王
复于文殊妙吉祥 自以此身为供献
因怖惊颤栗，将身奉普贤，
亦复以此身，敬献文殊尊。
གས་ ེས་ ོད་པ་མ་འ ལ་བ། ། ན་རས་གཟིགས་མགོན་དེ་ལ་ཡང༌། །ཉམ་ཐག་ང་
རོས་འོ་དོད་འབོད། ། ིག་ ན་བདག་ལ་བ བ་ ་གསོལ། །
大悲心行无动转 观音自在依怙前
疾痛哀号声惨切 恳求于我施救护
哀号力呼求，不昧大悲行，
慈尊观世音，救赎罪人我！
འཕགས་པ་ནམ་མཁའི་ ིང་པོ་དང༌། །ས་ཡི་ ིང་པོ་དག་དང་ནི། ། གས་ ེ་ཆེ་མགོན་
ཐམས་ཅད་ལ། ། བས་འཚལ་ ིང་ནས་འོ་དོད་འབོད། །
圣者虚空藏菩萨 地藏菩萨诸圣众
一切大悲依怙前 志心呼吁求皈救
复于虚空藏，及地藏王等，
一切大悲尊，由衷祈救护。
གང་ཞིག་མཐོང་ནས་གཤིན་ ེ་ཡི། །ཕོ་ཉ་ལ་སོགས་ ང་བ་ མས། ། ག་ནས་ ོགས་
བཞིར་འ ེར་ ེད་པ། ། ོ་ ེ་ཅན་ལ་ བས་ ་མཆི། །
死王使者最狞恶 见之恐怖四散逃
谁具威德能如是 持金刚手我皈依
皈依金刚手，怀瞋阎魔使，
见彼心畏惧，四方速逃逸。
ོན་ཆད་ ེད་ ི་བཀའ་ལས་འདས། །ད་ནི་འཇིགས་པ་ཆེ་མཐོང་ནས། ། ེད་ལ་ བས་
་མཆི་ལགས་ ིས།། འཇིགས་པ་ ར་ ་བསལ་ ་གསོལ། །
昔违诸尊教敕言 今见现前大怖畏
即今皈投诸圣前 愿祈速除诸恐怖
昔违尊圣教，今生大忧惧。
愿以皈命尊，求速除怖畏！
ཐ་མལ་ནད་ ིས་འཇིགས་ན་ཡང༌། ། ན་པའི་ངག་བཞིན་ ་དགོས་ན། །འདོད་ཆགས་
20
 ལེ ་གཉིས་པ། ིག་པ་བཤགས་པ།

ལ་སོགས་ཉེས་བ ་ཡི། །ནད་ ིས་ ག་བཏབ་ ོས་ཅི་དགོས། །

寻常病恼之所怖 犹当谨畏奉医言
况复欲贪诸过患 百千重病常相逼
若惧寻常疾，尚须遵医嘱，
何况贪等患，百罪恒缠身。
དེ་གཅིག་གིས་ ང་འཛམ་ ིང་ན། །གནས་པའི་མི་ ན་བ ག་ ེད་ན། །དེ་དག་གསོ་
བའི་ ན་གཞན་ནི། ། ོགས་ མས་ ན་ནས་མི་ ེད་ན། །
即其一端亦已胜 尽陷阎浮所有人
若求他药疗诸病 遍访十方终不得
一瞋若能毁，赡部一切人，
疗惑诸药方，遍寻若不得。
དེ་ལ་ ན་པ་ཐམས་ཅད་མ ེན། ། ག་ ་ཐམས་ཅད་འ ིན་པ་ཡི། །བཀའ་ ར་མི་ ེད་
སེམས་པ་ནི། །ཤིན་ ་གཏི་ ག་ ད་པའི་གནས། །
惟大医王一切智 圣教拔苦尽无余
若不依教而修行 是大愚痴可呵处
医王一切智，拔苦诸圣教，
知已若不行，痴极应诃责。
གཡང་ས་ཐ་མལ་ ང་ ་ལའང༌། །བག་ཡོད་གནས་པར་ ་དགོས་ན། །དཔག་ཚད་ ོང་
་ ང་བ་ཡི། ། ན་རིང་གཡང་སར་ ོས་ཅི་དགོས། །
若遇寻常小坑坎 犹须谨畏毋轻玩
况临长劫生死渊 一堕千寻何可忽
若遇寻常险，犹须慎防护，
况堕千由旬，长劫险难处。
དེ་རིང་ཁོ་ན་མི་འཆི་ཞེས། །བདེ་བར་འ ག་པ་རིགས་མ་ཡིན། །བདག་ནི་མེད་པར་
འ ར་བའི་ ས། །དེ་ནི་གདོན་མི་ཟ་བར་འ ང༌། །
谓尔许时可不死 坦然安住不应理
我身决定归坏灭 死亡无时旦夕尔
若思今不死，安逸此非理，
吾生终归尽，死期必降临。
བདག་ལ་མི་འཇིགས་ ་ཡིས་ ིན། །འདི་ལས་ཇི་ ར་ངེས་ཐར་འ ར། །གདོན་མི་ཟ་
བར་མེད་འ ར་ན། །ཇི་ ར་བདག་ཡིད་བདེ་བར་འ ག །
21
 第二品：忏悔品

谁能于我施无畏 决定于死得解脱
若无决能解救者 云何坦然安乐住
谁赐我无惧？云何定脱苦？
倘若必死亡，为何今安逸？
ོན་ཆད་ ོང་ ེ་ཞིག་པ་ལས། །བདག་ལ་ ག་པ་ཅི་ཡོད་ན། །བདག་ནི་དེ་ལ་མངོན་
ཞེན་ནས། ། ་མའི་བཀའ་དང་འགལ་བར་ ས། །
昔所受用皆坏灭 所存于我今何有
而我于彼起贪着 违越上师教示言
除忆昔经历，今吾复何余？
然因执着彼，屡违上师教。
གསོན་ཚ་འདི་དང་དེ་བཞིན་ ། །གཉེན་དང་བཤེས་པ་ མ་ ངས་ནས། །གཅིག་ ་ག་
ཤེད་འ ོ་དགོས་ན། །མཛའ་དང་མི་མཛའ་ ན་ཅི་ ང༌། །
今我身命尚存时 乃至亲友皆远离
独行茕茕迷所往 从于不善众苦生
此生若须舍，亲友亦如是，
独行无定所，何须结亲仇？
མི་དགེ་བ་ལས་ ག་བ ལ་འ ང༌། །དེ་ལས་ཇི་ ར་ངེས་ཐར་ཞེས། །ཉིན་མཚན་ ག་ ་
བདག་གིས་ནི། །འདི་ཉིད་འབའ་ཞིག་བསམ་པའི་རིགས། །
任何亲友及非亲 谁能定令脱彼苦
我心夙夜常不宁 恒念此理无暂舍
不善生诸苦，云何得脱除？
故吾当一心，日夜思除苦。
བདག་ནི་མི་ཤེས་གཏི་ ག་པས། །རང་བཞིན་ཁ་ན་མ་ཐོ་འམ། །བཅས་པའི་ ིག་པ་གང་
ཡིན་ལས། །གང་ཡང་ ང་བ་བ ིས་པ་ མས། །
我由无知愚昧故 造作众多自性罪
及彼俱有诸罪业 凡其所作一切罪
吾因无明痴，犯诸自性罪，
或佛所制罪，如是众过罪，
མགོན་པོའ ་ ན་ ར་མངོན་ མ་ ། །ཐལ་ ར་ ག་བ ལ་འཇིགས་སེམས་ ིས། །
ཡང་དང་ཡང་ ་ ག་འཚལ་ཏེ། །དེ་དག་ཐམས་ཅད་བཤགས་པར་བ ི། །
今对依怙圣目前 合掌思惟诸苦怖

22
 ལེ ་གཉིས་པ། ིག་པ་བཤགས་པ།

数数皈命恭敬礼 一切诸罪皆忏悔
合掌怙主前，以畏罪苦心，
再三礼诸佛，忏除一切罪。
འ ེན་པ་ མས་ ིས་བདག་གི་ ིག །ནོངས་པ་ལགས་པར་ག ང་ ་གསོལ། །འདི་ནི་
བཟང་པོ་མ་ལགས་པས། ། ན་ཆད་བདག་ནི་ཡོང་མི་བ ིད། །
恳祈一切大导师 许我发露忏诸罪
此是不善不应为 从今我誓不再造
诸佛祈宽恕，往昔所造罪，
此既非善行，尔后誓不为！
ང་ བ་སེམས་དཔའི་ ོད་པ་ལ་འ ག་པ་ལས། ིག་པ་བཤགས་པའི་ལེ ་ ེ་གཉིས་པའོ།། །།
第二品：忏悔品 终

23
 第三品：受持菩提心品

ལེ ་ག མ་པ། ང་ བ་ ི་སེམས་ཡོངས་ ་ག ང་བ།

第三品：受持菩提心品
སེམས་ཅན་ ན་ ི་ངན་སོང་གི ། ག་བ ལ་ངལ་སོའ ་དགེ་བ་དང༌། ། ག་བ ལ་ཅན་
དག་བདེར་གནས་ལ། །དགའ་བས་ ེས་ ་ཡི་རང་ངོ། །
一切有情恶趣苦 能令解脱诸善根
令受苦者安乐住 我心欣悦常随喜
欣乐而随喜，一切众有情，
息苦诸善行，得乐诸福报。
ང་ བ་ ར་ ར་དགེ་བསགས་པ། །དེ་ལ་ ེས་ ་ཡི་རང་ངོ། ། ས་ཅན་འཁོར་བའི་
ག་བ ལ་ལས། །ངེས་པར་ཐར་ལ་ཡི་རང་ངོ། ། ོབ་པ་ མས་ ི་ ང་ བ་དང༌། །
ལ་ ས་ས་ལའང་ཡི་རང་ངོ། །
成菩提因积诸善 我心于彼亦随喜
有情脱离生死苦 决定解脱我随喜
诸救护尊证菩提 诸菩萨地皆随喜
随喜积善行：彼为菩提因。
随喜众有情，实脱轮回苦。
随喜佛菩提，佛子地诸果。
སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་བདེ་མཛད་པའི། ། གས་བ ེད་དགེ་བ་ ་མཚ་དང༌། །སེམས་
ཅན་ཕན་པ་མཛད་པ་ལ། །དགའ་བས༌ ེས་ ་ཡི་རང་ངོ། །
令诸有情得安乐 发心妙善广大海
于诸有情作饶益 我心欣悦常随喜
亦复乐随喜：能与有情乐，
发心福善海，及诸饶益行。
ོགས་ མས་ ན་ ི་སངས་ ས་ལ། །ཐལ་མོ་ ར་ཏེ་གསོལ་བ་ནི། །སེམས་ཅན་
ག་བ ལ་ ན་འཐོམས་ལ། །ཆོས་ ི་ ོན་མེ་ ར་ ་གསོལ། །
普于十方一切佛 合掌志心作祈请
为诸有情除苦暗 请燃妙法光明炬
我于十方佛，合掌诚祈请，
为苦痴迷众，燃亮正法灯。
ལ་བ་ ་ངན་འདའ་བཞེད་ལ། །ཐལ་མོ་ ར་ཏེ་གསོལ་བ་ནི། །འ ོ་འདི་ ོངས་པར་མི་

24
 ལེ ་ག མ་པ། ང་ བ་ ་ི སེམས་ཡོངས་ ་ག ང་བ།

དགོད་ཅིང༌། །བ ལ་པ་ ངས་མེད་བ གས་པར་གསོལ། །

诸佛若欲入涅盘 合掌志心作祈请
勿盲一切众生目 愿住世间无数劫
知佛欲涅盘，合掌速祈请，
住世无量劫，莫遗世间迷。
དེ་ ར་འདི་དག་ ན་ ས་ཏེ། །དགེ་བ་བདག་གིས་བསགས་པ་གང༌། །དེས་ནི་སེམས་
ཅན་ཐམས་ཅད་ ི། ། ག་བ ལ་ཐམས་ཅད་བསལ་བར་ཤོག །
如是所修一切行 我今所积诸善根
以彼回向诸有情 悉令解除一切苦
如是诸观行，所积一切善，
以彼愿消除，有情一切苦。
འ ོ་བ་ནད་པ་ཇི་ ིད་ ། །ནད་སོས་ ར་ ི་བར་ ་ནི། ། ན་དང་ ན་པ་ཉིད་དག་
དང༌། །དེ་ཡི་ནད་གཡོག་ ེད་པར་ཤོག །
有情诸病所逼恼 乃至尽其病愈时
愿我为医或为药 或为侍疾看病人
乃至众生疾，尚未疗愈前，
愿为医与药，并作看护士。
ཟས་དང་ ོམ་ ི་ཆར་བབ་ ེ། །བ ེས་དང་ ོམ་པའི་གནོད་པ་བསལ། ། ་གེའི་བ ལ་
པ་བར་མའི་ཚ། །བདག་ནི་ཟས་དང་ ོམ་ ་ ར། །
若遇凶年饥馑劫 愿我化身供饮食
降澍食饮如甘霖 普为有情除饥渴
盼天降食雨，解除饥渴难，
于诸灾荒劫，愿成充饥食。
སེམས་ཅན་ཕོངས་ཤིང་ད ལ་བ་ལ། །བདག་ནི་མི་ཟད་གཏེར་ ར་ཏེ། །ཡོ་ ད་མཁོ་
ད ་ ་ཚགས་ ། །མ ན་ ་ཉེ་བར་གནས་ ར་ཅིག །
有情贫困乏资财 愿我成为无尽藏
随心所欲诸资具 莫不现前咸备陈
为济贫困者，愿成无尽藏，
愿诸资生物，悉现彼等前。
ས་དང་དེ་བཞིན་ལོངས་ ོད་དང༌། ། ས་ག མ་དགེ་བ་ཐམས་ཅད་ ང༌། །སེམས་
ཅན་ ན་ ི་དོན་ བ་ ིར། །ཕངས་བ་མེད་པར་གཏང་བར་ ། །
25
 第三品：受持菩提心品

如是我身及受用 乃至三时诸善根
为成有情义利故 悉能施舍无顾惜
为利有情故，不吝尽施舍，
身财诸受用，三世一切善。
ཐམས་ཅད་བཏང་བས་ ་ངན་འདའ། །བདག་ ོ་ ་ངན་འདས་པ་ བ། །ཐམས་ཅད་
གཏོང་བར་ཆབས་གཅིག་ལ། །སེམས་ཅན་ མས་ལ་བཏང་བ་མཆོག །
一切能施得涅盘 为证涅盘始修行
总摄一切布施中 施诸有情最为胜
舍尽则脱苦，吾心成涅盘，
死时既须舍，何若生尽施。
བདག་གིས་ ས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ། ། ས་འདི་ཅི་བདེར་ ིན་ཟིན་ ིས། ། ག་ ་
གསོད་དང་ ོད་པའམ། །བ ེག་སོགས་ཅི་དགར་ ེད་ལ་རག །
我于一切有情前 此身已施自恣请
若杀若骂若捶楚 随其所乐常顺承
吾既将此身，随顺施有情，
一任彼欢喜，恒常打骂杀。
བདག་གི་ ས་ལ་ ེ་ ེད་དམ། །ཅོ་འ ི་ག་ཞའི་ ་ ེད་ ང༌། །བདག་གི་ ས་འདི་ ིན་
ཟིན་ ིས། །འདི་ཡི་ཁ་ཏས་ཅི་ཞིག་ ། །
若于我身施诘难 或复以为调笑具
今我此身已施竟 于此何得复争论
纵人戏我身，侵侮并讥讽，
吾身既已施，云何复珍惜？
དེ་ལ་གནོད་པར་མི་འ ར་བའི། །ལས་གང་ཡིན་པའང་ ེད་ ་ ག །བདག་ལ་དམིགས་
ནས་ནམ་ ་ཡང༌། །འགའ་ཡང་དོན་མེད་མ་ ར་ཅིག །
若于彼人无损害 唯命是听悉顺从
愿于何时缘我身 勿作些微无义事
一切无害业，令身尽顺受。
愿彼见我者，悉获众利益。
བདག་ལ་དམིགས་ནས་གང་དག་གི ། ོའམ་དད་པའི་སེམས་ ང་བ། །དེ་ཉིད་ ག་ ་དེ་
དག་གི །དོན་ ན་འ བ་པའི་ ར་ ར་ཅིག །
愿任何人缘我身 或生瞋恼或生信

26
 ལེ ་ག མ་པ། ང་ བ་ ་ི སེམས་ཡོངས་ ་ག ང་བ།

即彼常时能转变 为彼成办众事因
若人因见我，生起信憎心，
愿彼恒成为，成办众利因。
གང་དག་བདག་ལ་ཁ་ཟེར་རམ། །གཞན་དག་གནོད་པ་ ེད་པའམ། །དེ་བཞིན་ ར་ཀ་
གཏོང་ཡང་ ང༌། །ཐམས་ཅད་ ང་ བ་ ལ་ ན་ ར། །
若人于我作讥毁 或复于我作损恼
乃至施以骂辱言 愿悉转成菩提因
愿彼毁我者，及余害我者，
乃至辱我者，皆具菩提缘。
བདག་ནི་མགོན་མེད་ མས་ ི་མགོན། །ལམ་ གས་ མས་ ི་དེད་དཔོན་དང༌། །
བ ལ་འདོད་ མས་ ི་ ་དང་ནི། །གཟིངས་དང་ཟམ་པ་ཉིད་ ་ ར། །
诸无依怙我为依 诸入道者我为导
诸欲渡者为舟楫 或为巨舸或桥梁
路人无怙依，愿为彼引导，
并作渡者舟、船筏与桥梁！
ིང་དོན་གཉེར་ལ་ ིང་དང་ནི། །མར་མེ་འདོད་ལ་མར་མེ་དང༌། །གནས་མལ་འདོད་ལ་
གནས་མལ་དང༌། །བདག་ནི་ ས་ཅན་ ན་འདོད་པ། ། ན་ ི་ ན་ ་ ར་པར་ཤོག །
求洲渚者为洲渚 求灯炬者为灯炬
求舍宅者为舍宅 有情欲役使我者
愿为仆使供驱走
求岛即成岛，欲灯化为灯，
觅床变作床，凡需仆从者，
我愿成彼仆。
ཡིད་བཞིན་ནོར་དང་ མ་པ་བཟང༌། །རིག་ གས་ བ་དང་ ན་ཆེན་དང༌། །དཔག་
བསམ་ ི་ནི་ཤིང་དག་དང༌། ། ས་ཅན་ མས་ ི་འདོད་འཇོར་ ར། །
如意牟尼妙宝瓶 持明成就阿伽药
随欲出生如意树 众生所欲悉能成
愿成如意牛，妙瓶如意宝，
明咒及灵药，如意诸宝树。
ས་སོགས་འ ང་བ་ཆེན་པོ་དང༌། །ནམ་མཁའ་བཞིན་ ་ ག་པར་ཡང༌། །སེམས་ཅན་
དཔག་ ་མེད་པ་ཡི། ། མ་མང་ཉེར་འཚའི་གཞིར་ཡང་ཤོག །

27
 第三品：受持菩提心品

愿如地等四大种 亦如虚空常无尽
有情种类多无量 悉能为彼俱有因
如空及四大，愿我恒成为，
无量众有情，资生大根本。
དེ་བཞིན་ནམ་མཁའི་མཐས་ག གས་པའི། །སེམས་ཅན་ཁམས་ལ་ མ་ ན་ ། །ཐམས་
ཅད་ ་ངན་འདས་བར་ ། །བདག་ནི་ཉེར་འཚའི་ ར་ཡང་ཤོག །
如是尽于虚空际 一切种类有情界
乃至未证涅盘间 愿我为其俱有因
迨至尽空际，有情种种界，
殊途悉涅盘，愿成资生因。
ཇི་ ར་ ོན་ ི་བདེ་གཤེགས་ ིས། ། ང་ བ་ གས་ནི་བ ེད་པ་དང༌། ། ང་ བ་
སེམས་དཔའི་བ བ་པ་ལ། །དེ་དག་རིམ་བཞིན་གནས་པ་ ར། །
如其往昔诸如来 从于生起菩提心
菩提萨埵诸学处 如其次第善安住
如昔诸善逝，先发菩提心，
复次循序住，菩萨诸学处。
དེ་བཞིན་འ ོ་ལ་ཕན་དོན་ ། ། ང་ བ་སེམས་ནི་བ ེད་བ ི་ཞིང༌། །དེ་བཞིན་ ་ནི་
བ བ་པ་ལའང༌། །རིམ་པ་བཞིན་ ་བ བ་པར་བ ི། །
如是为利有情故 愿我亦发菩提心
如其所学诸学处 亦如次第能修学
如是为利生，我发菩提心，
复于诸学处，次第勤修学。
དེ་ ར་ ོ་དང་ ན་པ་ཡིས། །རབ་དང་ ང་ བ་སེམས་བ ང་ནས། །མ ག་ ང་ ས་
པར་ ་བའི་ ིར། །སེམས་ནི་འདི་ ར་གཟེངས་བ ོད་དོ། །
具足如是慧心者 已发无上菩提心
为令起行并增长 如是妙心当赞扬
智者如是持，清净觉心已，
复为增长故，如是赞发心。
དེང་ ་བདག་ཚ་འ ས་ ་ཡོད། །མི་ཡི་ ིད་པ་སེམས་པར་ཐོབ། །དེ་རིང་སངས་ ས་
རིགས་ ་ ེས། །སངས་ ས་ ས་ ་ད་ ར་ཏོ། །
今我此生不虚度 今我善来人中生

28
 ལེ ་ག མ་པ། ང་ བ་ ་ི སེམས་ཡོངས་ ་ག ང་བ།

今我生于如来家 成为如来亲长子
今生吾获福，善得此人身，
复生佛家族，今成如来子。
ད་ནི་བདག་གིས་ཅི་ནས་ ང༌། །རིགས་དང་མ ན་པའི་ལས་བ མས་ཏེ། ། ོན་མེད་
བ ན་པའི་རིགས་འདི་ལ། ། ོག་པར་མི་འ ར་དེ་ ར་ ། །
无论如何我自今 当勤荷负此家业
勿令所行有玷污 于此无垢尊贵种
尔后我当为，宜乎佛族业，
慎莫染污此，无垢尊贵种。
ལོང་བས་ ག་དར་ ང་པོ་ལས། །ཇི་ ར་རིན་ཆེན་ ེད་པ་ ར། །དེ་བཞིན་ཅི་ཞིག་ ར་
ེས་ནས། ། ང་ བ་སེམས་འདི་བདག་ལ་ ེས། །
如人偶于粪扫中 无心拾得希世珍
如是依于谁之力 菩提妙心我能生
犹如目盲人，废聚获至宝，
生此菩提心，如是我何幸！
འ ོ་བའི་འཆི་བདག་འཇོམས་ ེད་པའི། །བ ད་ ི་མཆོག་ ང་འདི་ཡིན་ནོ། །འ ོ་བའི་
ད ལ་བ་སེལ་བ་ཡི། །མི་ཟད་གཏེར་ཡང་འདི་ཡིན་ནོ། །
能为众生摧死王 此是不死妙甘露
能为众生除贫困 此是无尽大宝藏
灭死胜甘露，即此菩提心，
除贫无尽藏，是此菩提心，
འ ོ་བའི་ནད་རབ་ཞི་ ེད་པའི། ། ན་ ི་མཆོག་ ང་འདི་ཡིན་ནོ། ། ིད་ལམ་འ མ་
ཞིང་ བ་པ་ཡི། །འ ོ་བའི་ངལ་སོ་ ོན་ཤིང་ཡིན། །
能为众生疗诸疾 此是殊胜阿伽陀
众生跋涉三有途 此是止息浓荫树
疗疾最胜药，亦此菩提心。
彼为泊世途，众生休憩树，
འ ོ་བ་ཐམས་ཅད་ངན་འ ོ་ལས། ། ོལ་བར་ ེད་པའི་ ི་ ེགས་ཡིན། །འ ོ་བའི་ཉོན་
མོངས་ག ང་སེལ་བའི། །སེམས་ ི་ ་བ་ཤར་བ་ཡིན། །
拔众生出恶趣苦 此是越渡总津梁
烦恼热逼众生心 此是除热清凉月

29
 第三品：受持菩提心品

复是出苦桥，迎众离恶趣。
彼是除恼热，清凉心明月。
འ ོ་བའི་མེ་ཤེས་རབ་རིབ་དག །ད ིས་འ ིན་ཉི་མ་ཆེན་པོ་ཡིན། །དམ་ཆོས་འོ་མ་
བ བས་པ་ལས། །མར་ ི་ཉིང་ ་ ང་བ་ཡིན། །
众生无知昏雾塞 此是破暗皎日轮
搅正法乳成酥酪 此是醍醐无上味
复是璀璨日，能驱无知霾。
是拌正法乳，所出妙醍醐。
འ ོ་བའི་འ ོན་པོ་ ིད་པའི་ལམ་ ་ཞིང༌། །བདེ་བའི་ལོངས་ ོད་ ད་པར་འདོད་པ་ལ།
།འདི་ནི་བདེ་བའི་མཆོག་ ་ཉེར་གནས་ཏེ། །སེམས་ཅན་འ ོན་ཆེན་ཚམ་པར་ ེད་པ་
ཡིན། །
有情行人驰驱生死道 欲求受用资具安乐因
此是随身资斧胜安乐 能令满足有情大宾心
于诸漂泊客，欲享福乐者，
此心能足彼，令住最胜乐。
བདག་གིས་དེ་རིང་ ོབ་པ་ཐམས་ཅད་ ི། ། ན་ ར་འ ོ་བ་བདེ་གཤེགས་ཉིད་དང་ནི།
།བར་ ་བདེ་ལ་འ ོན་ ་བོས་ཟིན་ ིས། ། ་དང་ ་མིན་ལ་སོགས་དགའ་བར་ ིས། །
我今现对一切依怙前 唱言愿为一切众生侣
乃至成佛中间不少离 天及非天闻者皆欢喜
今于怙主前，筵众为上宾，
宴飨成佛乐，普愿皆欢喜。
ང་ བ་སེམས་དཔའི་ ོད་པ་ལ་འ ག་པ་ལས། ང་ བ་ ི་སེམས་ཡོངས་ ་ག ང་བ་ཞེས་ ་བ་ ེ་
ལེ ་ག མ་པའོ།།
第三品：受持菩提心品 终。

30
 ལེ ་བཞི་པ། བག་ཡོད་བ ན་པ།

ལེ ་བཞི་པ། བག་ཡོད་བ ན་པ།

第四品：不放逸品
ལ་བའི་ ས་ ིས་དེ་ ་ ར། ། ང་ བ་སེམས་རབ་བ ན་བ ང་ནས། །གཡེལ་བ་
མེད་པར་ ག་ ་ཡང༌། །བ བ་ལས་མི་འདའ་འབད་པར་ ། །
如是如来最胜子 已发坚固菩提心
复应恒时无动摇 励力无违诸学处
佛子既如是，坚持菩提心，
恒勤勿懈怠，莫违诸学处。
བབ་ཅོལ་བ མས་པ་གང་ཡིན་པའམ། །གང་ཞིག་ལེགས་པར་མ་བ གས་པ། །དེ་ནི་
དམ་བཅས་ ས་ ར་ ང༌། ། འམ་བཏང་ཞེས་བ ག་པའི་རིགས། །
若率尔作本无心 或虽观察未详辨
是事虽已誓愿为 容当再思慎作止
遇事不慎思、率尔未经意，
虽已誓成办，后宜思舍否。
སངས་ ས་ མས་དང་དེ་ཡི་ ས། །ཤེས་རབ་ཆེན་པོས་གང་བ གས་ཤིང༌། །བདག་
ཉིད་ ིས་ ང་བ ག་བ གས་པ། །དེ་ལ་བཤོལ་ ་ཅི་ཞིག་ཡོད། །
若经诸佛及佛子 以大般若所观察
自心亦已屡研寻 此中尚复何犹豫
诸佛及佛子，大慧所观察，
吾亦屡思择，云何舍誓戒？
གལ་ཏེ་དེ་ ར་དམ་བཅས་ནས། །ལས་ ིས་བ བ་པ་མ་ ས་ན། །སེམས་ཅན་དེ་དག་
ན་བ ས་པས། །བདག་གི་འ ོ་བ་ཅི་འ ར་འ ར། །
若已如是发誓言 而于其事不成办
则为欺诳诸有情 我当堕落生何趣
若誓利众生，而不勤践履，
则为欺有情，来生何所似？
དངོས་པོ་ཕལ་བ་ ང་ཟད་ལའང༌། །ཡིད་ ིས་ ིན་པར་བསམ་ ས་ནས། །མི་གང་ ིན་
པར་མི་ ེད་པ། །དེ་ཡང་ཡི་ གས་འ ར་ག ངས་ན། །
经云若心欲布施 微少下劣寻常物
其人布施不果行 后当堕入饿鬼中
意若思布施，微少凡常物，
31
 第四品：不放逸品

因悭未施与，经说堕饿鬼。
་ན་མེད་པའི་བདེ་བ་ལ། །བསམ་པ་ཐག་པས་མ ོན་གཉེར་ནས། །འ ོ་བ་ཐམས་ཅད་
བ ས ས་ན། །བདེ་འ ོར་ཇི་ག་འ ོ་འ ར་རམ། །
今于无上菩提果 志心思惟作施助
欺诳一切诸众生 欲生善趣何可得
况请众生赴，无上安乐宴，
后反欺众生，云何生善趣？
མི་གང་ ང་ བ་སེམས་བཏང་ཡང༌། །དེ་དག་ཐར་བར་མཛད་པ་ནི། །ལས་ ལ་བསམ་
ིས་མི་ བ་ ེ། །ཐམས་ཅད་མ ེན་པ་ཁོ་ནས་མ ེན། །
或有弃舍菩提心 能成声闻解脱者
业果之理不思议 唯一切智能了知
有人舍觉心，却办解脱果，
彼业不可思，知唯一切智。
དེ་ནི་ ང་ བ་སེམས་དཔའ་ལ། ། ང་བའི་ནང་ན་ ི་བ་ ེ། །འདི་ ར་དེ་ནི་ ང་ ར་
ན། །སེམས་ཅན་ ན་ ི་དོན་ལ་དམན། །
菩提萨埵诸堕中 退菩提心为最重
若有违犯如是行 是坏一切众生利
菩萨戒堕中，此罪最严重，
因彼心若生，将损众生利。
གང་གཞན་ ད་ཅིག་ཙམ་ཡང་འདིའི། །བསོད་ནམས་བར་ཆད་གེགས་ ེད་པ། །སེམས་
ཅན་དོན་ལ་དམན་ ར་པས། །དེ་ཡི་ངན་འ ོ་ ་མཐའ་མེད། །
若人但于刹那间 障碍菩萨作福德
即为坏诸有情利 应受恶趣无边苦
虽仅一刹那，障碍此福德，
因损有情利，恶趣报无边。
སེམས་ཅན་གཅིག་གི་བདེ་བ་ཡང༌། །བཤིག་ན་བདག་ཉིད་ཉམས་འ ར་ན། །ནམ་
མཁའ་མ་ ས་མཐའ་ ས་པའི། ། ས་ཅན་བདེ་བཤིག་ ོས་ཅི་དགོས། །
坏一有情安乐事 尚于自身致衰损
况坏遍满虚空界 有情义利何待言
毁一有情乐，自身且遭损，
况毁尽空际，有情众安乐。

32
 ལེ ་བཞི་པ། བག་ཡོད་བ ན་པ།

དེ་ ར་ ང་བ་ ོབས་ ན་དང༌། ། ང་ བ་སེམས་ ོབས་ ན་པ་དག །འཁོར་བར་རེས་

ིས་འ ེ་ ེད་ན། །ས་ཐོབ་པ་ལ་ ན་རིང་ཐོགས། །
如是由斯罪堕力 复依菩提心威力
辗转升沉生死轮 登菩萨地常为碍
故杂罪堕力、菩提心力者，
升沉轮回故，登地久蹉跎。
དེ་ ས་ཇི་ ར་དམ་བཅས་བཞིན། །བདག་གིས་ ས་པར་བ བ་པར་ ། །དེང་ནས་
བ ོན་པར་མ་ ས་ན། །འོག་ནས་འོག་ ་འ ོ་བར་འ ར། །
是故如其所发愿 我应敬慎期必成
若不从今奋精勤 愈趋愈下转沉溺
故如所立誓，我当恭敬行，
今后若不勉，定当趋下流。
སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཕན་མཛད་པའི། །སངས་ ས་ ངས་མེད་འདས་ ར་ ང༌། །
བདག་ནི་རང་གི་ཉེས་པས་དེའི། །གསོ་བའི་ ོད་ ལ་མ་ ར་ཏོ། །
往昔为利诸有情 无数如来出于世
我由众罪所障覆 未得亲承如来教
饶益众有情，无量佛已逝，
然我因昔过，未得佛化育。
ད་ ང་དེ་བཞིན་བདག་ ེད་ན། །ཡང་དང་ཡང་ འང་དེ་བཞིན་ཏེ། །ངན་འ ོར་ནད་དང་
འཆིང་བ་དང༌། །བཅད་དང་གཤག་སོགས་ ོང་བར་འ ར། །
我今坏戒仍如此 数数如初难值遇
恶趣逼恼并系缚 备遭割截屠戳苦
若今依旧犯，如是将反复，
恶趣中领受，病缚剖割苦。
དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་འ ང་བ་དང༌། །དད་དང་མི་ ས་ཐོབ་པ་དང༌། །དགེ་གོམས་ ང་
བ་དེ་ ་ ། །དཀོན་ན་ནམ་ཞིག་ཐོབ་པར་འ ར། །
既值如来出世间 更得人身具信心
堪修善法如今者 实为稀有难多得
若值佛出世，为人信佛法，
宜修善稀有，何日复得此？
ནད་མེད་ཉི་མ་འདི་ ་ ། །ཟས་བཅས་འཚ་བ་མེད་ ང་ནི། །ཚ་ནི་ ད་ཅིག་བ ་བ་ ེ། །
33
 第四品：不放逸品

ས་ནི་ཐང་ཅིག་བ ན་པོ་བཞིན༑ །
虽如此日身无病 饮食支身暂未死
年命刹那难保信 色身须臾如泡影
纵似今无病，足食无损伤，
然寿刹那逝，身犹须臾质。
བདག་གི་ ོད་པ་འདི་འ ས་ནི། །མི་ཡི་ ས་ ང་འཐོབ་མི་འ ར། །མི་ ས་ཐོབ་པར་
མ་ ར་ན། ། ིག་པ་འབའ་ཞིག་དགེ་བ་མེད། །
以我如今所行为 再得人身尚难必
若时不能得人身 无缘修善唯作恶
凭吾此行素，复难得人身，
若不得人身，徒恶乏善行。
གང་ཚ་དགེ་ ད་ ལ་ ན་ཡང༌། །དགེ་བ་བདག་གིས་མ་ ས་ན། །ངན་སོང་ ག་
བ ལ་ ན་ ོངས་པ། །དེ་ཚ་བདག་གིས་ཅི་ ར་ཡོད། །
若时有缘能行善 而我不作诸善业
恶趣众苦所惛蒙 尔时我何能为力
若具行善缘，而我未为善，
恶趣众苦逼，彼时复何为？
དགེ་བ་དག་ ང་མ་ ས་ལ། ། ིག་པ་དག་ ང་ཉེར་བསགས་ན། །བ ལ་པ་ ེ་བ་
བ ར་ཡང་ནི། །བདེ་འ ོའ ་ ་ཡང་ཐོས་མི་འ ར། །
若时众善不修行 唯积众罪多无量
纵经百千俱胝劫 善趣之名亦不闻
既未行诸善，复集众恶业，
纵历一亿劫，不闻善趣名。
དེ་ཉིད་ ིར་ན་བཅོམ་ ན་ ིས། ། ་མཚ་ཆེར་གཡེངས་གཉའ་ཤིང་གི ། ་གར་ ས་
ལ་མ ིན་ ད་ ར། །མི་ཉིད་ཤིན་ ་ཐོབ་དཀར་ག ངས། །
以此之故世尊言 幸得人身极稀有
如大海中盲龟项 几希能值浮木孔
是故世尊说，人身极难得，
如海中盲龟，颈入轭木孔。
ད་ཅིག་གཅིག་ ས་ ིག་པས་ ང༌། །བ ལ་པར་མནར་མེད་གནས་འ ར་ན། །ཐོག་
མེད་འཁོར་བར་བསགས་ ིག་གིས། །བདེ་འ ོར་མི་འ ོ་ ོས་ཅི་དགོས། །
34
 ལེ ་བཞི་པ། བག་ཡོད་བ ན་པ།

于一刹那作罪恶 当堕无间经长劫
无始轮回积众罪 不生善趣何待言
刹那造重罪，历劫住无间，
何况无始罪，积重失善趣。
དེ་ཙམ་ཁོ་ན་ ོང་ ར་ནས། །དེ་ནི་ མ་ཐར་མི་འ ར་ཏེ། །འདི་ ར་དེ་ནི་ ོང་བཞིན་
། ། ིག་པ་གཞན་དག་རབ་ ་ ེ། །
非唯仅受此罪已 便从恶趣得解脱
即于正受此罪时 又复广造诸余罪
然仅受彼报，苦犹不得脱，
因受恶报时，复生余多罪。
འདི་འ འི་དལ་བ་ ེད་ ར་ནས། །བདག་གིས་དགེ་གོམས་མ་ ས་ན། །འདི་ལས་
བ ས་པ་གཞན་མེད་དེ། །འདི་ལས་ ོངས་པའང་གཞན་མེད་དོ། །
获得如是有暇身 我今若不修善法
诳惑自欺无逾此 愚蒙过此亦无有
既得此闲暇，若我不修善，
自欺莫胜此，亦无过此愚。
གལ་ཏེ་བདག་གིས་དེ་ ོགས་ནས། ། ོངས་པས་ ིས་ ང་ ིད་ ག་ན། །འཆི་བར་
འ ར་བའི་ ས་ ི་ཚ། ། ་ངན་ཆེན་པོ་ ང་བར་འ ར། །
若我即达如是理 由愚痴故行怯弱
逮其临欲命终时 必当心生大忧悔
若我已解此，因痴复怠惰，
则于临终时，定生大忧苦。
ད ལ་མེ་བཟོད་དཀས་ ན་རིང་ ། །བདག་གི་ ས་ལ་བ ེགས་འ ར་ན། །འ ོད་པ་
མི་བཟད་མེ་འབར་བས། །སེམས་ག ང་འ ར་བ་གདོན་མི་ཟ། །
地狱烈火难堪忍 若于我身久燔矣
炽然难忍忧悔火 定当热恼逼我心
难忍地狱火，长久烧身时，
悔火亦炙燃，吾心必痛苦。
ཤིན་ ་ ེད་དཀའ་ཕན་པའི་ས། །ཇི་ཞིག་ ར་ ེས་ ེད་ ར་ནས། །བདག་ཉིད་ཤེས་དང་
ན་བཞིན་ ། ། ིར་ཡང་ད ལ་བ་དེར་ ིད་ན། །
极难幸遇有利地 何幸我今忽遭逢

35
 第四品：不放逸品

我身若尚具慧心 后复牵缠入地狱
难得有益身，今既侥幸得，
亦复具智慧，若仍堕地狱，
གས་ ིས་ ོངས་པར་ ས་པ་བཞིན། །བདག་ལ་འདིར་སེམས་མེད་ ་ཟད། །ཅིས་
ོངས་བདག་ ང་མ་ཤེས་ཏེ། །བདག་གི་ཁོང་ན་ཅི་ཞིག་ཡོད། །
岂非咒术迷我心 今我于此无知觉
不知何物令愚蒙 究竟我心有何物
则如咒所惑，令我心失迷。
惑患无所知，何蛊藏心耶？
ཞེ་ ང་ ེད་སོགས་ད ་ མས་ནི། ། ང་ལག་ལ་སོགས་ཡོད་མིན་ལ། །དཔའ་འཛངས་
མིན་ཡང་ཇི་ཞིག་ ར། །དེ་དག་གིས་བདག་ ན་བཞིན་ ས། །
瞋恚贪欲诸怨敌 并无手足能动转
亦非善巧具雄力 云何役我如仆使
瞋贪等诸敌，无手也无足，
非勇非精明，役我怎如奴？
བདག་གི་སེམས་ལ་གནས་བཞིན་ ། །དགའ་མ ར་བདག་ལ་གནོད་ ེད་པ། །དེ་ལའང་
མི་ ོ་བཟོད་པ་ནི། །གནས་མིན་བཟོད་པ་ ད་པའི་གནས། །
泰然安住我心中 恣意于我作侵损
于彼含忍不愤发 所忍非处堪呵遣
惑住我心中，任意伤害我，
犹忍不瞋彼，非当应呵责。
གལ་ཏེ་ ་དང་ ་མིན་ མས། །ཐམས་ཅད་བདག་ལ་ད ར་ལངས་ ང༌། །དེ་དག་གིས་
ང་མནར་མེད་པའི། །མེ་ནང་ ིད་ཅིང་འ ག་མི་ ས། །
若时诸天及非天 悉皆群起为我敌
彼终不能牵挽我 令入无间烈火中
纵使天非天，齐来敌对我，
然彼也不能，掷我入无间。
ཉོན་མོངས་ ོབས་ཅན་ད ་འདིས་ནི། །གང་དང་ ད་ན་རི་རབ་ ང༌། །ཐལ་བ་ཡང་ནི་མི་
ས་པ། །དེར་བདག་ ད་ཅིག་གཅིག་ལ་འདོར། །
彼烦恼敌具大力 能一刹那抛掷我
须弥一触成灰烬 猛烈无间巨焰中

36
 ལེ ་བཞི་པ། བག་ཡོད་བ ན་པ།

强力烦恼敌，掷我入狱火，
须弥若遇之，灰烬亦无余。
བདག་གི་ཉོན་མོངས་ད ་བོ་གང༌། ། ས་རིང་ཐོག་མཐའ་མེད་པ་ ར། །ད ་གཞན་ ན་
ང་དེ་ ་ ར། ། ན་རིང་ བ་པ་མ་ཡིན་ནོ། །
我之所有烦恼敌 长时相逼无终始
世间所有诸怨仇 未有如斯长相守
吾心烦恼敌，长住无尽期，
其余世间敌，命不如是久。
མ ན་པར་རིམ་ ོ་བ ེན་ ས་ན། །ཐམས་ཅད་ཕན་དང་བདེ་ ེད་ལ། །ཉོན་མོངས་
མས་ནི་བ ེན་ ས་ན། ། ིར་ཞིང་ ག་བ ལ་གནོད་པ་ ེད། །
若能随顺及承事 他人悉为作利乐
诸烦恼敌徒顺承 后仍苦厄相逼恼
若我顺侍敌，敌或利乐我，
若随诸烦恼，徒遭伤害苦。
དེ་ ར་ ན་རིང་ ན་ཆགས་ད ར་ ར་པ། །གནོད་པའི་ཚགས་རབ་འཕེལ་བའི་ ་
གཅིག་ ། །བདག་གི་ ིང་ལ་ངེས་པར་གནས་འཆའ་ན། །འཁོར་བར་འཇིགས་མེད་
དགའ་བར་ག་ལ་འ ར། །
如是恒时相续为怨敌 损恼大聚唯一增长因
若于我心不动常坚住 何能欢喜不畏生死轮
无始相续敌，孽祸唯一因，
若久住我心，生死怎无惧？
འཁོར་བའི་བ ོན་ འི་ ང་མ་ད ལ་སོགས་ ། །གསོད་ ེད་གཤེད་མར་ ར་པ་འདི་
དག་ནི། །གལ་ཏེ་ ོ་གནས་ཆགས་པའི་ ་བ་ན། །གནས་ན་བདག་ལ་བདེ་བ་ག་ལ་ཡོད།།
此是生死坚牢巡逻者 亦是地狱等处行刑手
若住我心贪着缠网中 何由令我身心得安乐
生死牢狱卒，地狱刽子手，
若皆住我心，安乐何能有？
དེ་ ར་ཇི་ ིད་བདག་གིས་ད ་འདི་མངོན་ མ་ ། །ངེས་པར་མ་བཅོམ་དེ་ ིད་བདག་
འདིར་བ ོན་མི་འདོར། །རེ་ཞིག་གནོད་ ེད་ ང་ ་ལ་ཡང་ ོས་ ར་པ། །ང་ ལ་བདོ་
མས་དེ་མ་བཅོམ་པར་གཉིད་མི་འོང༌། །

37
 第四品：不放逸品

乃至此敌未见决定降伏时 一切时中我当不舍勤精进
若人稍作损恼尚且发愤怒 我慢盛者未降斯敌勿安眠
乃至吾未能，亲灭此惑敌，
尽吾此一生，不应舍精进。
于他微小害，尚起瞋恼心，
是故未灭彼，壮士不成眠。
རང་བཞིན་འཆི་བས་ ག་བ ལ་ ར་པའི་ཉོན་མོངས་དག །ག ལ་ངོར་དངར་ཚ་ནན་
ིས་གཞོམ་པར་འདོད་པ་ཡང༌། །མདའ་མ ང་མཚན་ ིས་ཕོག་པའི་ ག་བ ལ་ ད་
བསད་ནས། །དོན་མ་ བ་པར་ ིར་ ོགས་འ ེར་བར་མི་ ེད་ན། །
不杀自死世间众苦烦恼敌 对垒交锋奋力克敌欲致果
纵为锋镞中伤创巨痛亦深 所求大欲未成犹不甘退却
列阵激战场，奋力欲灭除，
终必自老死，生诸苦恼敌。
仅此尚不顾，箭矛着身苦，
未达目的已，不向后逃逸。
ག་ ་ ག་བ ལ་ ན་ ི་ ར་ ར་པ། །རང་བཞིན་ད ་ངེས་གཞོམ་བ ོན་བདག་ལ་
དེང༌། ། ག་བ ལ་བ ་ ག་ ར་ ར་གང་གིས་ ང༌། །ཡི་ཆད་ ིད་ ག་མི་འ ར་
ོས་ཅི་དགོས། །
况为长时一切众苦因 唯一自性怨仇欲摧伏
纵令能生百千诸苦痛 应须勇毅不却何待言
况吾正精进，决志欲灭尽，
恒为痛苦因，自然烦恼敌。
故今虽遭致，百般诸痛苦，
然终不应当，丧志生懈怠。
དོན་མེད་ད ་ཡིས་ ་ ོལ་བཏོད་པ་ཡང༌། ། ས་ལ་ ན་དང་འ ་བར་ ེལ་ ེད་ན། །
དོན་ཆེན་ བ་ ིར་ཡང་དག་བ ོན་ ར་པ། །བདག་ལ་ ག་བ ལ་ཅི་ ིར་གནོད་ ེད་
ཡིན། །
为无义事遭敌曾负伤 犹如严身之具常矜炫
为成大义而奋正精勤 纵受诸苦于我何足恤
将士为微利，赴战遭敌伤，
战归炫身伤，犹如佩勋章。
吾今为大利，修行勤精进，
38
 ལེ ་བཞི་པ། བག་ཡོད་བ ན་པ།

所生暂时苦，云何能害我？
ཉ་པ་གདོལ་པ་ཞིང་པ་ལ་སོགས་པ། །རང་གི་འཚ་བ་ཙམ་ཞིག་སེམས་པ་ཡང༌། ། ང་
དང་ཚ་ལ་སོགས་པའི་གནོད་བཟོད་ན། །འ ོ་བ་བདེ་ ིར་བདག་ ས་ཅིས་མི་བཟོད། །
若渔若猎或复事农田 仅为自身温饱支身命
祁寒暍暑逼恼犹堪忍 利众生故何苦不能堪
渔夫与屠户，农牧等凡俗，
唯念己自身，求活维生计，
犹忍寒与热，疲困诸艰辛。
我今为众乐，云何不稍忍？
ོགས་བ ་ནམ་མཁའི་མཐས་ག གས་པའི། །འ ོ་བ་ཉོན་མོངས་ལས་བ ལ་བར། །
དམ་བཅས་གང་ཚ་བདག་ཉིད་ ང༌། །ཉོན་མོངས་ མས་ལས་མ་ ོལ་བ། །
十方虚空尽边际 有情烦恼誓愿断
既发是愿而自身 不能解脱诸烦恼
虽曾立此誓，欲于十方际，
度众出烦恼，然我未离惑。
བདག་གི་ཚད་ ང་མི་ཤེས་པར། ། ་བ་ཇི་ ར་ ོན་པ་མིན། །དེ་ ས་ཉོན་མོངས་
གཞོམ་པ་ལ། ། ག་ ་ ིར་མི་ ོག་པར་ ། །
于己忖度不自量 所言安得非欺妄
是故常应勤精进 摧诸烦恼毋退缩
出言不量力，云何非颠狂？
故于灭烦恼，应恒不退怯。
འདི་ལ་བདག་གིས་ཞེན་ ་ཞིང༌། །ཁོན་ ་བ ང་ནས་ག ལ་ ད་དེ། ། མ་པ་དེ་འ འི་
ཉོན་མོངས་པ། །ཉོན་མོངས་འཇོམས་ ེད་མ་གཏོགས་སོ། །
我于此事应贪着 怀恨不舍而遣除
虽如是具烦恼相 能断烦恼非所断
吾应乐修断，怀恨与彼战，
似瞋烦恼心，唯能灭烦恼。
བདག་ནི་བ ེགས་ཏེ་བསད་ ར་ཏམ། །བདག་གི་མགོ་བོ་བཅད་ ང་ འི། ། མ་པ་
ན་ ་ཉོན་མོངས་པའི། །ད ་ལ་འ ད་པར་མི་ འོ། །
刀锯鼎镬加我身 虽断吾头亦易事
终不应于烦恼敌 甘心俯首而归顺

39
 第四品：不放逸品

吾宁被烧杀，或遭断头苦，
然心终不屈，顺就烦恼敌。
ཐ་མལ་ད ་བོ་ ལ་ནས་ ང་ཡང་ནི། ། ལ་གཞན་དག་ ་གནས་ཤིང་ཡོངས་བ ང་
ནས། ། ས་པ་བ ས་ནས་དེ་ནས་ ིར་ ོག་གི །ཉོན་མོངས་ད ་ ལ་དེ་དང་འ ་མ་
ཡིན། །
世间怨敌被驱虽出境 还于他国潜伏收残余
养精蓄锐卷土复重来 烦恼怨敌其相不如是
常敌受驱逐，仍可据他乡，
力足旋复返，惑贼不如是。
ཉོན་མོངས་ཉོན་མོངས་ཤེས་རབ་མིག་གིས་ ང༌། །བདག་ཡིད་ལས་བསལ་གང་ ་འ ོ་
བར་འ ར། །གང་ ་གནས་ནས་བདག་གནོད་ ་ ིར་འོང༌། ། ོ་ཞན་བདག་ལ་བ ོན་པ་
མེད་པར་ཟད། །
烦恼以识烦恼慧眼断 从何心中遣除更何往
住于何处还来为我害 唯是自心怯弱乏精勤
惑为慧眼断，逐已何所住？
云何返害我，然我乏精进。
ཉོན་མོངས་ མས་ནི་ ལ་ན་མི་གནས་དབང་ཚགས་ལ་མིན་བར་ནའང་མིན། །དེ་ལས་
གཞན་ནའང་མིན་ན་འདི་དག་གར་གནས་འ ོ་བ་ ན་གནོད་ ེད། །
是诸烦恼不住于境不住于根不住中
此外亦复不住他处依于何处损有情
惑非住外境，非住根身间，
亦非其它处，云何害众生？
འདི་ནི་ ་འ ་དེ་ ིར་ ིང་ལ་འཇིགས་ ོངས་ཤེས་ ིར་བ ོན་པ་བ ེན། །དོན་མེད་
ཉིད་ ་བདག་ལ་ད ལ་སོགས་ མས་ ་ཅི་ ེ་གནོད་པ་ ེད། །
彼如幻故心离怖畏正知不倒勤精进
为无义事地狱等苦何能侵损及我身
惑幻心莫惧，为智应精进。
何苦于地狱，无义受伤害？
དེ་ ར་ མ་བསམས་ཇི་ ད་བཤད་པ་ཡི། །བ བ་པ་བ བ་པའི་ཆེད་ ་འབད་པར་ །
། ན་པའི་ངག་མ་མཉན་ན་ ན་དག་གིས། །བཅོས་དགོས་ནད་པ་སོས་པ་ག་ལ་ཡོད། །

40
 ལེ ་བཞི་པ། བག་ཡོད་བ ན་པ།

如其宣说应修诸学处 如是思惟应当勤奋修
不听医言而欲求医治 其疾能疗古今所未有
思已当尽力，圆满诸学处，
若不遵医嘱，病患何能愈？
ང་ བ་སེམས་དཔའི་ ོད་པ་ལ་འ ག་པ་ལས། བག་ཡོད་བ ན་པ་ཞེས་ ་བ་ ེ་ལེ ་བཞི་པའོ།།
第四品：不放逸品 终。

41
 第五品：守护正知品

ལེ ་ ་པ། ཤེས་བཞིན་བ ང་པ།

第五品：守护正知品
བ བ་པ་བ ང་བར་འདོད་པ་ཡིས། །རབ་ ་བ ིམས་ནས་སེམས་བ ང་ ེ། །སེམས་
འདི་བ ང་བར་མ་ ས་ན། །བ བ་པ་བ ང་བར་ཡོང་མི་ ས། །
诸欲守护学处者 首须谨畏护其心
若于自心不防护 必不能护其学处
欲护学处者，策励当护心，
若不护此心，不能护学处。
སེམས་ ི་ ང་པོ་ཡན་བཏང་བས། །མནར་མེད་གནོད་པ་ ེད་པ་ ར། ། ང་ཆེན་མ་
ལ་ ོས་པ་ཡིས། །འདི་ན་དེ་འ འི་གནོད་མི་ ེད། །
由于放纵心象故 能作无间大损恼
虽有狂象未调驯 所作损害犹逊此
若纵狂象心，受难无间狱，
未驯大狂象，为患不及此。
ན་ནས་ ན་པའི་ཐག་པ་ཡིས། །སེམས་ ི་ ང་པོ་དམ་བཏགས་ན། །འཇིགས་པ་
ཐམས་ཅད་མེད་འ ར་ཞིང༌། །དགེ་བ་ཐམས་ཅད་ལག་ ་འོང༌། །
若人常持正念绳 系自心象不暂舍
一切怖畏悉不生 一切众善在掌握
若以正念索，紧拴心狂象，
怖畏尽消除，福善悉获至。
ག་དང་སེང་གེ་ ང་ཆེན་ ེད། ། ལ་དང་ད ་ མས་ཐམས་ཅད་དང༌། །སེམས་ཅན་
ད ལ་བའི་ ང་མ་དང༌། ། ད་མ་དེ་བཞིན་ ིན་པོ་ མས། །
虎狼狮象爪牙铦 蚖蛇怨敌心怀毒
泥犁守者面狰狞 魔女空行夜叉等
虎狮大象熊，蛇及一切敌，
有情地狱卒，恶神并罗刹，
སེམས་འདི་གཅིག་ ་བཏགས་པ་ཡིས། །དེ་དག་ཐམས་ཅད་བཏགས་པར་འ ར། །
སེམས་འདི་གཅིག་ ་བ ལ་བས་ན། །དེ་དག་ཐམས་ཅད་ ལ་བར་འ ར། །
但能系执于此心 彼等悉皆受拘系
但能调伏于此心 彼等悉皆受调伏
唯由系此心，即摄彼一切，
42
 ལེ ་ ་པ། ཤེས་བཞིན་བ ང་པ།

调伏此一心，一切皆驯服。
འདི་ ར་འཇིགས་པ་ཐམས་ཅད་དང༌། ། ག་བ ལ་དཔག་ ་མེད་པ་ཡང༌། །སེམས་
ལས་ ང་བ་ཡིན་ནོ་ཞེས། །ཡང་དག་ག ང་པ་ཉིད་ ིས་བ ན། །
是故世尊正宣示 谓言一切诸怖畏
一切痛苦不可量 皆由此心而出生
实语者佛言：一切诸畏惧，
无量众苦痛，皆从心所生。
སེམས་ཅན་ད ལ་བའི་མཚན་ཆ་ མས། ། ་ཞིག་གིས་ནི་ཆེད་ ་ ས། ། གས་
བ ེགས་ས་གཞི་ ་ཡིས་ ས། །མེ་ཚགས་དེ་དག་ཅི་ལས་ ང༌། །
有情地狱诸刀剑 谁为主宰而制作
热铁地狱谁铸造 众多女鬼从何出
有情狱兵器，何人故意造？
谁制烧铁地？女众从何出？
དེ་འ ་དེ་དག་ཐམས་ཅད་ ང༌། ། ིག་སེམས་འ ང་བར་ བ་པས་ག ངས། །དེ་ ར་
འཇིག་ ེན་ག མ་པོ་ན། །སེམས་ལས་འཇིགས་པ་གཞན་འགའ་མེད། །
如是一切出生因 佛说皆由造罪心
是故于此三界中 可怖无过于心者
佛说彼一切，皆由恶心造，
是故三界中，恐怖莫甚心。
གལ་ཏེ་འ ོ་བ་ད ལ་བོར་ནས། ། ིན་པའི་ཕ་རོལ་ ིན་ཡིན་ན། །ད་ ང་འ ོ་བ ེན་
ཡོད་ན་ ོན། ། ོབ་པ་ཇི་ ར་ཕ་རོལ་ ིན། །
若须尽救众生贫 方名布施波罗蜜
现前今尚有贫人 诸佛云何到彼岸
若除众生贫，始圆施度者，
今犹见饥贫，昔佛云何成？
བདོག་པ་ཐམས་ཅད་འ ས་བཅས་ཏེ། ། ེ་བོ་ ན་ལ་བཏང་སེམས་ ིས། ། ིན་པའི་ཕ་
རོལ་ ིན་ག ངས་ཏེ། །དེ་ ས་དེ་ནི་སེམས་ཉིད་དོ། །
一切所有及其果 尽施于人舍心生
说名布施波罗蜜 是故彼唯心体性
身财及果德，舍予众生心，
经说施度圆，故施唯依心。

43
 第五品：守护正知品

ཉ་ལ་སོགས་པ་གང་ཞིག་ ། །དེ་དག་གསོད་མི་འ ར་བར་བ ད། ། ོང་བའི་སེམས་ནི་

ཐོབ་པ་ལས། ། ལ་ ིམས་ཕ་རོལ་ ིན་པར་བཤད། །
尽驱鱼鸟至何方 令彼悉免遭杀害
由其成就断离心 说名持戒波罗蜜
遣鱼至何方，始得不遭伤？
获断恶之心，说为戒度圆。
སེམས་ཅན་མི་ ན་ནམ་མཁའ་བཞིན། །དེ་དག་གཞོམ་ ིས་ཡོང་མི་ལང༌། ། ོ་བའི་
སེམས་འདི་གཅིག་བཅོམ་ན། །ད ་དེ་ཐམས་ཅད་ཆོམ་དང་འ ། །
悖逆有情等虚空 何能一一皆折伏
但能摧自忿恚心 一切怨敌皆调伏
顽者如虚空，岂能尽制彼？
若息此瞋心，则同灭众敌。
ས་ ེངས་འདི་དག་ཀོས་གཡོག་ ། །དེ་ ེད་ཀོ་བས་ག་ལ་ལང་། ། མ་མཐིལ་ཙམ་ ི་
ཀོ་བས་ནི། །ས་ ེངས་ཐམས་ཅད་གཡོག་དང་འ ། །
欲持广皮覆大地 尔许皮革何可得
但敷皮革衬富罗 大地无处不普覆
何需足量革，尽覆此大地，
片革垫靴底，即同覆大地。
དེ་བཞིན་ ི་རོལ་དངོས་པོ་ཡང༌། །བདག་གིས་ ིར་བ ོག་མི་ལང་གི། །བདག་གི་
སེམས་འདི་ ིར་བ ོག་ འི། །གཞན་ མས་བ ོག་གོ་ཅི་ཞིག་དགོས། །
如是外境一切法 非我力能可遮止
但须遮止于自心 何须更复遮余法
如是吾不克，尽制诸外敌，
唯应伏此心，何劳制其余？
སེམས་གསལ་གཅིག་བ ེད་འ ས་ ་གང༌། །ཚངས་ལ་སོགས་པ་ཡིན་པ་ ར། ། ས་
ངག་བཅས་པའི་འ ས་ ་ཡང༌། ། ོད་པ་ཞན་པས་དེ་ ་མིན། །
一念净心所生果 能生梵净诸天等
唯由身语所起行 得果微劣不如是
生一明定心，亦得梵天果，
身口善纵勤，心弱难成就。
བ ས་བ ོད་དང་ནི་དཀའ་ བ་ ན། ། ན་རིང་ ས་ ་ ད་ ས་ ང༌། །སེམས་
44
 ལེ ་ ་པ། ཤེས་བཞིན་བ ང་པ།

གཞན་གཡེངས་པས་ ས་པ་ནི། །དེ་ཉིད་རིག་པས་དོན་མེད་ག ངས། །

佛言纵于长时中 念诵勤修诸苦行
心于余境而驰散 虽持明咒终无益
虽久习念诵，及余众苦行，
然心散它处，佛说彼无益。
གང་གིས་ཆོས་ ི་དོན་པོ་མཆོག །སེམས་ ི་གསང་འདི་མ་ཤེས་ན། །བདེ་ཐོབ་ ག་
བ ལ་གཞོམ་འདོད་ ང༌། །དེ་དག་དོན་མེད་ ི་ནར་འ མས། །
若人于此胜法要 心之秘密不了知
欲求安乐除诸苦 唐劳漂流无义渊
若不知此心，奥秘法中尊，
求乐或避苦，无义终漂泊。
དེ་ ས་བདག་གི་སེམས་འདི་ནི། །ལེགས་བ ང་ལེགས་པར་བ ང་བར་ ། །སེམས་
བ ང་བ ལ་ གས་མ་གཏོགས་པ། །བ ལ་ གས་མང་པོས་ཅི་ཞིག་ ། །
是故我今于此心 应善执持善防护
若除防心真忏悔 别余忏法多何益
故吾当善持，善护此道心，
除此护心戒，何劳戒其余？
མ་ ངས་ ོལ་བའི་ ོད་གནས་ན། ། ིམས་ཏེ་ ་ཡི་བག་ ེད་བཞིན། ། ེ་བོ་ངན་ ོད་
གནས་པས་ ང༌། །སེམས་ ི་ ་འདི་ ག་ ་བ ང༌། །
如于取暖群居处 应须谨畏护创伤
如是居于恶人群 亦应常护自心疮
如处乱众中，人皆慎护疮，
置身恶人群，常护此心伤。
་ཡི་ གབ ལ་ ང་ ་ཡིས། ། ག་པའང་ ་ཡི་བག་ ེད་ན། །བ ས་འཇོམས་རིས་
འཇོམས་ ག་པ་ཡིས། །སེམས་ ི་ ་ ་ཅིས་མི་ ང༌། །
若畏身疮轻微苦 尚须谨慎而将护
众合山压诸怖畏 如是心疮能不护
若惧小疮痛，犹慎护疮伤，
畏山夹毁者，何不护心伤？
ོད་པ་འདི་འ ས་གནས་ ེད་ན། ། ེ་བོ་ངན་པའི་ ོད་གནས་སམ། ། ད་མེད་ ོད་ན་
གནས་ ང་ ང༌། ། ོམ་བ ོན་བ ན་པ་ཉམས་མི་འ ར། །
45
 第五品：守护正知品

若能安住如是行 任处恶人众会中
或复居于妇女内 坚勤护戒无坏失
若持此行为，纵住恶人群，
抑处女人窝，勤律士不毁。
བདག་གི་ ེད་དང་བ ར་ ི་དང༌། ། ས་དང་འཚ་བ་མེད་ ་ཞིང༌། །དགེ་བ་གཞན་ཡང་
ཉམས་ ་ཡི། །སེམས་ནི་ནམ་ཡང་ཉམས་མི་ ། །
宁失利养及恭敬 乃至身命亦可舍
亦宁失坏余善法 唯此胜心勿失坏
吾宁失利养，资身众活计，
亦宁失余善，终不损此心。
སེམས་བ ང་འདོད་པ་ མས་ལ་ནི། ། ན་པ་དང་ནི་ཤེས་བཞིན་དག ། ོག་ལ་བབ་ ང་
ངས་ཤིག་ཅེས། །བདག་ནི་དེ་ ར་ཐལ་མོ་ ོར། །
诸欲守护心者前 我今合掌虔诚请
愿于正念及正知 励力常时勤护守
合掌诚劝请，欲护自心者，
致力恒守护，正念与正知。
ནད་ ིས་ད གས་པའི་མི་དག་ནི། །ལས་ མས་ ན་ལ་མ ་མེད་པ། །དེ་བཞིན་ ོངས་
པས་སེམས་ད གས་པ། །ལས་ མས་ ན་ལ་མ ་མེད་དོ། །
世人若为病所缠 于诸事业无能力
如是愚昧所缠心 于诸事业亦无力
身疾所困者，无力为诸业，
如是惑扰心，无力成善业。
ཤེས་བཞིན་མེད་པའི་སེམས་ ན་པའི། །ཐོས་དང་བསམས་དང་བ ོམས་པ་ཡང༌། ། ོ་
ོལ་ མ་པའི་ ་བཞིན་ ། ། ན་པ་ལ་ནི་དེ་མི་གནས། །
若时心不具正知 虽有闻思修等善
宛如罅漏瓶中水 空劳汲引难贮积
心无正知者，闻思修所得，
如漏瓶中水，不复住正念。
ཐོས་ ན་དད་པ་ཅན་དང་ནི། །བ ོན་པ་ ར་ལེན་ ་མ་ཡང༌། །ཤེས་བཞིན་མེད་པའི་
ོན་ཆགས་པས། ། ང་བའི་ ོག་དང་བཅས་པར་འ ར། །
虽具多闻及净信 常时奋勉勤精进

46
 ལེ ་ ་པ། ཤེས་བཞིན་བ ང་པ།

由不正知之过患 终为罪堕所染污
纵信复多闻，数数勤精进，
然因无正知，终染犯堕垢。
ཤེས་བཞིན་མེད་པའི་ཆོམ་ ན་དག ། ན་པ་ཉམས་པའི་ ེས་འ ང་བས། །བསོད་
ནམས་དག་ནི་ཉེར་བསགས་ ང༌། ། ན་པོས་ ོགས་བཞིན་ངན་འ ོར་འ ོ། །
不正知如诸窃盗 随于坏失正念起
虽勤积集诸福德 如被盗劫趋恶趣
惑贼不正知，尾随念失后，
盗昔所聚福，令堕诸恶趣。
ཉོན་མོངས་ཆོམ་ ན་ཚགས་འདི་ནི། ། གས་ བས་ཚལ་བར་ ེད་པ་ ེ། ། གས་ ེད་
ར་ནས་དགེ་འ ོག་ཅིང༌། །བདེ་འ ོའ ་ ོག་ ང་འཇོམས་པར་ ེད། །
如斯烦恼劫贼群 常时乘隙伺人便
遇隙乘机劫善根 能坏一切善趣命
此群烦恼贼，寻隙欲打劫，
得便夺善财，复毁善趣命。
དེ་བས་ ན་པ་ཡིད་ ོ་ནས། ། ད་ ་ནམ་ཡང་མི་གཏོང་ངོ། །སོང་ནའང་ངན་འ ོ་གནོད་
པ་དག ། ན་པར་ ས་ཏེ་ཉེ་བར་བཞག །
故须常以正念力 护意根门无暂舍
若稍纵念急摄心 正念恶趣诸损恼
故终不稍纵，正念离意门，
离则思诸患，复住于正念。
་མ་དང་ནི་འ ོགས་པ་ལས། །མཁན་པོས་ ེས་ ་བ ན་པ་དང༌། །འཇིགས་པས་ ལ་
ན་ ས་ ེད་ལ། ། ན་པ་བདེ་ ག་ཉིད་ ་ ེ། །
或从师长或善友 或复依止亲教师
具足善根能畏敬 正念无难自生起
恒随上师尊，堪布赐开示，
畏敬有缘者，恒易生正念。
སངས་ ས་ ང་ བ་སེམས་དཔའ་དག ། ན་ ་ཐོགས་མེད་གཟིགས་པར་ ན། །དེ་
དག་ཐམས་ཅད་ ན་ ་ན། ། ག་པར་བདག་ནི་གནས་སོ་ཞེས། །
诸佛如来及菩萨 常时具足无碍眼
我身恒时正安住 诸佛菩萨圣目前

47
 第五品：守护正知品

佛及菩萨众，无碍见一切，
故吾诸言行，必现彼等前。
དེ་ ར་བསམས་ནས་ངོ་ཚ་དང༌། ། ས་དང་འཇིགས་ ན་དེ་བཞིན་མནོས། །དེས་ན་
སངས་ ས་ ེས་ ན་པའང༌། །དེ་ལ་ཡང་དང་ཡང་ ་འ ང༌། །
如是思惟具惭耻 恭敬怖畏如是思
如是亦能数数生 正念随念于诸佛
如是思惟已，则生惭敬畏，
循此复极易，殷殷随念佛。
གང་ཚ་ ན་པ་ཡིད་ ོ་ནས། །བ ང་པའི་དོན་ ་གནས་ ར་པ། །དེ་ཚ་ཤེས་བཞིན་འོང་
འ ར་ཞིང༌། །སོང་བ་དག་ ང་འོང་བར་འ ར། །
若为守护意根门 其时正念能安住
尔时正知即现前 纵或暂失能复生
为护心意门，安住正念已，
正知即随临，逝者亦复返。
རེ་ཞིག་དང་པོ་འདི་འ འི་སེམས། །འདི་ནི་ ོན་བཅས་ཤེས་ ས་ནས། །དེ་ཚ་བདག་
གིས་ཤིང་བཞིན་ ། ། ངས་ བ་པར་ནི་གནས་པར་ ། །
初以如是正知心 若知此事有过失
尔时即应舍所作 寂然而住如株杌
心意初生际，知其有过已，
实时当稳重，坚持住如树。
དོན་མེད་གཡེང་བར་ ་བ་ནི། །ནམ་ཡང་བདག་གིས་མི་ ་ ེ། །ངེས་པར་སེམས་པས་
ག་ ་ནི། །མིག་ནི་ཕབ་ ེ་བ ་བར་ ། །
见之无义唯散乱 我终不应观此境
常时如是应思惟 目不他瞬正瞻视
吾终不应当，无义散漫望，
决志当恒常，垂眼微下望。
་བ་ངལ་བསོའ ་ཆེད་ ་ནི། །རེས་འགའ་ ོགས་ ་བ ་བར་ ། །འགའ་ཞིག་མིག་ལམ་
ང་ ར་ན། །བ ས་ནས་འོངས་པ་ལེགས་ཞེས་བ ོད། །
若为暂息疲劳故 偶一放目瞻诸方
若见有人来目前 舒颜平视赞善来
苏息吾眼故，偶宜顾四方，

48
 ལེ ་ ་པ། ཤེས་བཞིན་བ ང་པ།

若见有人至，正视道善来。
ལམ་སོགས་འཇིགས་པ་བ ག་པའི་ ིར། །ཡང་དང་ཡང་ ་ ོགས་བཞིར་བ ། །ངལ་
བསོས་ཁ་ནི་ ིར་བ ས་ནས། ། བ་ ི་ ོགས་ ་བ ་བར་ ། །
谛察道途怖畏故 亦应数数观四方
憩息之时应回顾 审谛观察于后方
为察道途险，四处频观望，
憩时宜回顾，背面细检索。
མ ན་དང་ བ་ ་བ ག་ ས་ནས། །འ ོའམ་ཡང་ན་འོང་ ་ ེ། །དེ་ ར་གནས་ བས་
ཐམས་ཅད་ ། །དགོས་པ་ཤེས་ནས་ ད་པར་ ། །
前后审视谛观已 或当前进或退行
如是一切时处中 知所当为而后行
前后视察已，续行或折返，
故于一切时，应视所需行。
ས་ ིས་འདི་ ར་གནས་ ་ཞེས། ། ་བ་བ ོགས་ནས་དེ་ནས་ནི། ། བས་ ་ ས་
འདི་ཇི་ ་ ར། །གནས་པ་ཡིན་ཞེས་བ ་བར་ ། །
是否身应如是住 当于事先预思惟
今我此身如何住 复应时时勤观察
欲身如是住，安妥威仪已，
时时应细察，此身云何住？
སེམས་ ི་ ང་ཆེན་ ོས་པ་ནི། །ཆོས་ལ་སེམས་པའི་ཀ་ཆེན་ལ། །ཇི་ ར་བཏགས་པ་
མི་འཆོར་བར། །དེ་ ར་འབད་པ་ ན་ ིས་བ ག །
心如狂象未调驯 正法于心如大柱
云何系心令不逸 如是常时应练修
尽力遍观察，此若狂象心，
紧系念法柱，已栓未失否？
ཅི་ནས་ཏིང་འཛན་བ ོན་པ་ནི། ། ད་ཅིག་གཅིག་ ང་མི་འཆོར་བར། །བདག་གི་ཡིད་
འདི་གར་ ོད་ཅེས། །དེ་ ར་ཡིད་ལ་སོ་སོར་བ ག །
若人勤修三摩地 终勿刹那纵放心
今我此心何所行 应当如是勤观察
精进习定者，刹那勿弛散，
念念恒伺察，吾意何所之？

49
 第五品：守护正知品

འཇིགས་དང་དགའ་ ོན་སོགས་འ ེལ་བས། །གལ་ཏེ་མི་ ས་ཅི་བདེར་ ། །འདི་ ར་

ིན་པའི་ ས་དག་ ། ། ལ་ ིམས་བཏང་ ོམས་བཞག་པར་ག ངས། །
怖畏大施会等俱 若力不能许听便
是故佛言行布施 应当舍置于律仪
危难喜庆时，心散亦应安，
经说行施时，可舍微细戒。
གང་ཞིག་བསམས་ཏེ་ ར་བ མས་པ། །དེ་ལས་གཞན་ ་མི་བསམ་ ེ། །དེར་གཏད་པ་
ཡི་བསམ་པ་ཡིས། །དེ་ཉིད་རེ་ཞིག་བ བ་པར་ ། །
思应先作当从事 此外更不思余法
即于此事系其心 唯求成办于此事
思已欲为时，莫更思他事，
心志应专一，且先成办彼。
དེ་ ་ན་ནི་ ན་ལེགས་ ས། །གཞན་ ་གཉིས་ཀར་མི་འ ར་རོ། །ཤེས་བཞིན་མ་ཡིན་
ཉེ་ཉོན་མོངས། །དེ་ ་ན་ནི་འཕེལ་མི་འ ར། །
如是所作皆善妙 并修余法非所能
不正知之随烦恼 如是能令不增长
如是事皆成，否则俱不成。
随惑不正知，由是不增盛。
ེ་མོའ ་གཏམ་ནི་ ་ཚགས་དང༌། །ངོ་མཚར་ ད་མོ་ མ་མང་པོ། ། ན་ལ་འ ག་པར་
ར་པ་ན། །དེ་ལ་ཆགས་པ་ ང་བར་ ། །
戏笑谈论有多门 稀有奇观亦多种
若时趣入此等事 于彼贪着应断离
无义众闲谈，诸多赏心剧，
临彼境界时，当断意贪着。
དོན་མེད་ས་ ོ་ ་གཅོད་དང༌། །ས་རིས་འ ི་སོགས་ ེད་ ར་ན། །བདེ་གཤེགས་
བ བ་པ་ ན་ ས་ནས། ། ག་པས་དེ་ཡི་མོད་ལ་དོར། །
无故掘地断生草 或复占相观星宿
应念如来制学处 实时恐惧而弃舍
无义掘挖割，于地绘图时，
当忆如来教，惧罪舍彼行。
གང་ཚ་བ ོད་པར་འདོད་ ར་ཏམ། ། ་བར་འདོད་པར་ ར་ན་ཡང༌། །དང་པོར་རང་གི་
50
 ལེ ་ ་པ། ཤེས་བཞིན་བ ང་པ།

སེམས་བ གས་ནས། །བ ན་པས་རིག་པ་ ན་པར་ ། །

若于何时欲动身 或于何时欲发语
先应审观于自心 具足正理坚毅行
若身欲移动，或口欲出言，
应先观自心，安隐如理行。
གང་ཚ་རང་ཡིད་ཆགས་པ་དང༌། ། ོ་བར་འདོད་པ་དེ་ཡི་ཚ། །ལས་ ་མི་ ་ ་མི་ ། །
ཤིང་བཞིན་ ་ནི་གནས་པར་ ། །
若时自心具贪着 或复欲起瞋恚意
应当静止如槁木 勿动其身勿发语
吾意正生贪，或欲瞋恨时，
言行应暂止，如树安隐住。
ོད་དང་ག་ཞར་བཅས་པའམ། །གལ་ཏེ་ང་ ལ་ གས་ ན་པའམ། །མཚང་འ ་བ་ཡི་
བསམ་པ་དང༌། །གལ་ཏེ་ ོར་འ ིན་ ་སེམས་སམ། །
或由掉举或戏笑 或具我慢或醉傲
或复由于激恼心 或复研磨思欺诳
掉举与藐视，傲慢或骄矜，
或欲揭人短，或思伪与诈，
གང་ཚ་བདག་བ ོད་ ར་ལེན་པའམ། །གཞན་ལ་ ོད་པ་ཉིད་དང་ནི། །གཤེ་བཅས་
འ ོད་དང་བཅས་ ར་པ། །དེ་ཚ་ཤིང་བཞིན་གནས་པར་ ། །
或时自赞作阿谀 或复毁他与讥谤
或作轻侮或斗诤 尔时应如槁木住
或思勤自赞，或欲诋毁他，
粗言兴诤斗，如树应安住。
ེད་དང་བ ར་ ི་ གས་འདོད་པའམ། །གཡོག་འཁོར་དོན་ ་གཉེར་འདོད་པའམ། །
བདག་སེམས་རིམ་ ོ་འདོད་ ར་ན། །དེ་ཚ་ཤིང་བཞིན་གནས་པར་ ། །
欲求名利与恭敬 或复贪求徒眷众
或求于已心顺承 尔时应如槁木住
或思名利敬，若欲差仆役，
若欲人侍奉，如树应安住。
གཞན་དོན་ཡལ་བར་འདོར་བ་དང༌། །རང་དོན་གཉེར་བར་འདོད་པ་དང༌། ། ་བར་འདོད་
པའི་སེམས་ ང་ན། །དེ་ཚ་ཤིང་བཞིན་གནས་པར་ ། །
51
 第五品：守护正知品

利众生事欲轻弃 渴欲追求唯自利
若时作意欲发言 尔时应如槁木住
欲削弃他利，或欲图己利，
因是欲语时，如树应安住。
མི་བཟོད་ལེ་ལོ་འཇིགས་པ་དང༌། །དེ་བཞིན་ ི་བ ོལ་ ་ཅོར་དང༌། །རང་གི་ ོགས་
ཞེན་སེམས་ ང་ན། །དེ་ཚ་ཤིང་བཞིན་གནས་པར་ ། །
不忍懈怠而怖畏 如是无惭及诳妄
贪着自党心生起 尔时应如槁木住
不耐懒与惧，无耻言无义，
亲友爱若生，如树应安住。
དེ་ ར་ ན་ནས་ཉོན་མོངས་དང༌། །དོན་མེད་བ ོན་པའི་ཡིད་བ གས་ནས། །དེ་ཚ་
དཔའ་བོས་གཉེན་པོ་ཡིས། །དེ་ནི་བ ན་པོར་ག ང་བར་ ། །
如是恒应自观心 若具烦恼勤无义
应如勇士具大力 对治克服坚执持
应观此染污，好行无义心，
知已当对治，坚持守此意。
ཤིན་ ་ངེས་དང་རབ་དད་དང༌། །བ ན་དང་ ས་དང་ཞེ་སར་བཅས། །ངོ་ཚ་ཤེས་དང་
འཇིགས་བཅས་དང༌། །ཞི་ཞིང་གཞན་དགའ་ ེད་ལ་བ ོན། །
极深胜解殊胜信 坚毅恭敬谦下心
知惭识愧具怖畏 寂静勤求悦众心
深信极肯定，坚稳恭有礼，
知惭畏因果，寂静勤予乐。
ཕན་ ན་མི་མ ན་ ིས་པ་ཡི། །འདོད་པ་ མས་ ིས་མི་ ོ་ཞིང༌། །ཉོན་མོངས་ ེས་པ་
འདི་དག་གི །སེམས་འདི་ ང་ མ་བ ེར་ ན་དང༌། །
若遇愚人作相违 于所欲求无厌患
烦恼使彼生此心 如是思惟悲愍彼
愚稚意不合，心且莫生厌，
彼乃惑所生，思已应怀慈。
ཁ་ན་མ་ཐོ་མེད་དངོས་ལ། །བདག་དང་སེམས་ཅན་དབང་ ས་ཤིང༌། ། ལ་བ་བཞིན་ ་
ང་མེད་པར། །ཡིད་འདི་ ག་ ་ག ང་བར་ །
于诸无罪善事中 不损于已利有情

52
 ལེ ་ ་པ། ཤེས་བཞིན་བ ང་པ།

犹如幻化无自性 应常坚持如是心
为自及有情，利行不犯罪，
更以幻化观，恒常守此意。
རིང་ཞིག་ལོན་ནས་དལ་བའི་མཆོག །ཐོབ་པ་ཡང་དང་ཡང་བསམས་ནས། །སེམས་དེ་
་ ར་རི་རབ་ ར། །རབ་ ་མི་གཡོ་ག ང་བར་ ། །
得此殊胜有暇身 须经长劫熟思惟
应当坚持如是心 令不动摇如须弥
吾当再三思，历劫得暇满，
故应持此心，不动如须弥。
་ ོད་ཤ་ལ་ཆགས་པ་ཡིས། །ཕན་ ན་ ན་ ་བཤལ་ ིད་ ང༌། །ཡིད་ ོད་མི་དགར་
མི་ ེད་ན། །ད་ ་ཅི་ ིར་ཁ་ཏ་ ེད། །
鸟鸢贪食死尸肉 互相攫夺与斗诤
死时汝心不知忧 今何为身起诤竞
秃鹰贪食肉，争夺扯我尸，
若汝不经意，云何今爱惜？
ས་འདི་བདག་གིར་ག ང་ ས་ནས། །ཡིད་ ོད་ཅི་ ིར་ ང་བར་ ེད། ། ོད་དང་
འདི་གཉིས་སོ་སོ་ན། །དེས་ཀོ་ ོད་ལ་ཅི་ཞིག་ ། །
执持此身为我所 何为防护劳汝心
心与此身既别异 身之所属心何涉
意汝于此身，何故执且护？
汝彼既各别，于汝何所需？
ོངས་པའི་ཡིད་ ོད་ཅི་ཡི་ ིར། །ཤིང་ག གས་གཙང་མ་ག ང་མི་ ེད། །མི་གཙང་
ཚགས་ ི་འ ལ་འཁོར་འདི། ། ལ་བ་བ ངས་ཏེ་ཅི་ཞིག་ ང༌། །
问愚痴心尔何故 不于木像而执持
此不净聚朽机轮 勤加防护有何益
痴意汝云何，不护净树身？
何苦勤守护，腐朽臭皮囊？
ཐོག་མར་པགས་པའི་རིམ་པ་འདི། །རང་གི་ ོ་ཡིས་ཐ་དད་ ེ། །ཤ་ཡང་ ས་པའི་ ་བ་
ལས། །ཤེས་རབ་མཚན་ ིས་ ད་ ་ ེ། །
先从皮肤次第观 以自慧心而分析
血肉骨锁联络中 般若利刃今剖割

53
 第五品：守护正知品

首当以意观，析出表皮层，
次以智慧剑，剔肉离身骨。
ས་པ་ མས་ ང་ད ེ་ ས་ནས། ། ང་གི་བར་ ་བ ་ ་ཞིང༌། །འདི་ལ་ ིང་པོ་ཅི་
ཡོད་ཅེས། །བདག་ཉིད་ ིས་ནི་བ ག་པར་ ིས། །
乃至骨骼悉分散 从头至足当观察
此中有何坚实法 自身于此应熟观
复解诸骨骼，审观至于髓，
当自如是究，何处见精妙？
དེ་ ར་འབད་དེ་བཙལ་ ང་དེར། ། ོད་ ིས་ ིང་པོ་མ་མཐོང་ན། །ད་ ང་ཅི་ ིར་
ཆགས་ ལ་ ིས། ། ོད་ནི་ ས་འདི་ ང་བར་ ེད། །
如是虽已勤寻求 不见其中有坚实
汝当何故坚贪着 于此躯骸勤守护
如是勤寻觅，若未见精妙，
何故犹贪着，爱护此垢身？
ོད་ ིས་མི་གཙང་བཟར་མི་ ང༌། ། ག་ ང་བ ང་ ་མི་ ང་ལ། ། ་ ོའང་གཞིབ་ ་
མི་ ང་ན། ། ས་ ིས་ ོད་ལ་ཅི་ཞིག་ ། །
汝既不能食不净 汝亦不能饮脓血
不能吸吮诸脏腑 此身于汝有何益
若垢不堪食，身血不宜饮，
肠胃不适吮，身复何所需？
ཉིས་ན་ཝ་དང་ ་ ོད་ ིས། །ཟས་ ི་དོན་ ་འདི་བ ང་རིགས། །མི་འོ་ཅོག་གི་ ས་
འདི་ནི། །བཀོལ་བར་ ་བ་ཉིད་ ་ཟད། །
唯为狐狸及鸱枭 供食噉故护此身
如是圆满有暇身 唯应倚彼成盛业
贪身唯一因，为护狐鹫食。
故应惜此身，独为修诸善，
འདི་ ར་ ོད་ ིས་བ ངས་ ང་ནི། །འཆི་བདག་བ ེ་བ་མེད་པ་ཡིས། ། ོགས་ཏེ་ ་
དང་ ིར་ ིན་ན། །དེ་ཚ་ ོད་ ིས་ཅི་ ར་ཡོད། །
汝当防护虽勤劬 死王于汝无悲愍
夺取投之鸟兽食 其时于汝复何有
纵汝护如此，死神不留情，

54
 ལེ ་ ་པ། ཤེས་བཞིན་བ ང་པ།

夺已施鹫狗，届时复何如？
ན་གཡོག་བཀོལ་ ་མི་བ བ་ལའང༌། །གོས་ལ་སོགས་པ་མི་ ིན་ན། ། ས་འདི་
བ ོད་ ང་གཞན་འ ོ་ན། ། ོད་ཀོ་ཅི་ ེ་ཤ་ཐང་གསོ། །
若雇仆使不听命 不应报酬与雇值
此身受雇复他往 何用辛勤与衣食
若仆不堪使，主不与衣食，
养身而它去，为何善养护？
འདི་ལ་ ་ ན་ ིན་ནས་ནི། །ད་ནི་རང་གི་དོན་ ེད་ ག །ཕན་པ་མེད་པར་འདི་ལ་ནི། །
ཐམས་ཅད་ ིན་པར་མི་ འོ། །
于彼已酬佣雇资 今须令作我家事
于彼若无利可图 何苦一切皆施予
既酬彼薪资，当今办吾利，
无益则于彼，一切不应与。
འ ོ་དང་འོང་བའི་ ེན་ཙམ་ ། ། ས་ལ་ ་ཡི་ ོ་བཞག་ ེ། །སེམས་ཅན་ མས་དོན་
བ བ་པའི་ ིར། །ཡིད་བཞིན་ ི་ནི་ ས་ ་བ ར། །
于身建立如船想 若往若来所依托
为成有情义利故 此身重若如意珠
念身如舟楫，唯充去来依，
为办有情利，修成如意身。
དེ་ ར་རང་དབང་ཡོད་ ིས་དེ། ། ག་ ་འ མ་པའི་བཞིན་ ་ ིས། ། ོ་གཉེར་ངོ་ མ་
ཡོངས་ཐོང་ ེ། །འ ོ་བའི་བཤེས་དང་གསོང་པོར་ ིས། །
如是自身得自在 常时悦豫含笑颜
颦眉蹙额若见时 是为亲友正直语
自主己身心，恒常露笑颜，
平息怒纹眉，善成众生友。
ི་ལ་སོགས་པ་བབ་ཅོལ་ ། ། ་དང་བཅས་པར་མི་དོར་རོ། ། ོ་ཡང་ ག་ ་མི་ད ེ་
ེ། ། ག་ ་གཅོམ་བ ངས་དགའ་བར་ ། །
慎勿投掷床座等 轻率粗浮令有声
若启户时勿粗猛 恒时谨畏悦他意
移座勿随意，至发大音声，
开门勿粗暴，温文悦人心。

55
 第五品：守护正知品

་ ར་ ི་ལ་ཆོམ་ ན་དག ། ་མེད་འཇབ་ཅིང་འ ོ་བ་ཡིས། །མངོན་པར་འདོད་པའི་

དོན་ བ་པ། ། བ་པས་ ག་ ་དེ་བཞིན་ ད། །
犹如水鸟猫狸贼 蹑足潜行勿有声
欲成所求大义利 佛言恒应如是行
水鸥猫盗贼，无声行隐蔽，
故成所欲事，佛谕如是行。
གཞན་ལ་བཞེན་བ ལ་འདེབས་མཁས་ཤིང༌། །མ་བཅོལ་ཕན་པ་ ེད་པའི་ངག ། ས་
པས་ ི་བོས་ ང་ ིས་ཏེ། ། ག་ ་ ན་ ི་ ོབ་མར་ ར། །
于他善巧而劝请 未请而作饶益语
欢喜恭敬顶戴持 谦下恒求居学地
宜善劝勉人，未请饶益语，
恭敬且顶戴，恒为众人徒。
ལེགས་པར་ ས་པ་ཐམས་ཅད་ལ། །དགེ་བར་ག ངས་ཞེས་བ ོད་པར་ ། །བསོད་
ནམས་ ེད་པ་མཐོང་ ར་ན། །བ ོད་པས་ལེགས་པར་དགའ་བ་བ ེད། །
于诸一切善言词 应悉赞扬称善说
若见他人作福事 当善称扬生欢喜
一切妙隽语，皆赞为善说，
见人行福善，欢喜生赞叹。
ོག་ན་ཡོན་ཏན་བ ོད་ ་ཞིང༌། །ཡོན་ཏན་བ ོད་ན་ ེས་ ་བ ོད། །རང་གི་ཡོན་ཏན་
བ ོད་ན་དེ། །ཡོན་ཏན་ཤེས་པར་རིག་པར་ ། །
赞他功德勿面谀 闻赞他善当随许
若闻人称自功德 唯应知为功德事
暗称他人功，随和他人德，
闻人称己德，应忖自有无。
ོམ་པ་ཐམས་ཅད་དགའ་ ིར་ཏེ། །དེ་ནི་རིན་ ིས་ཉོ་ནའང་དཀོན། །དེ་ ས་གཞན་ ས་
ཡོན་ཏན་ ིས། །དགའ་བའི་བདེ་བ་ ད་པར་ ། །
一切精进悉随喜 重价难购极珍罕
由是随喜功德故 现当欢喜受大乐
一切行为喜，此喜价难估，
故当依他德，安享随喜乐。
བདག་ལ་འདིར་གོང་ཡོང་མེད་ལ། །ཕ་རོལ་ ་ཡང་བདེ་བ་ཆེ། །ཉེས་པས་མི་དགའ་ ག་
56
 ལེ ་ ་པ། ཤེས་བཞིན་བ ང་པ།

བ ལ་ཞིང༌། །ཕ་རོལ་ ་ཡང་ ག་བ ལ་ཆེ། །

现生于我无衰损 后世亦得多安乐
若不随喜现生苦 后世还成众苦因
如是今无损，来世乐亦多，
反之因嫉苦，后世苦更增。
་ན་ཡིད་ཕེབས་འ ེལ་པ་དང༌། །དོན་གསལ་ཡིད་ ་འོང་བ་དང༌། །ཆགས་དང་ཞེ་ ང་
ངས་བ་དང༌། །འཇམ་ཞིང་རན་པར་ ་བར་ ། །
志诚发心义联属 文义显明令欢喜
远离贪瞋善说词 软语及时应当说
出言当称意，义明语相关，
悦意离贪瞋，柔和调适中。
མིག་གིས་སེམས་ཅན་ ་ན་ཡང༌། །འདི་དག་ཉིད་ལ་བ ེན་ནས་བདག །སངས་ ས་
ཉིད་ ་འ ར་རོ་ཞེས། ། ང་ཞིང་ མས་པའི་ ལ་ ིས་བ ། །
目睹一切有情时 思惟我当未成佛
唯依彼等为因缘 舒颜平视慈祥目
眼见有情时，诚慈而视之，
念我依于彼，乃能成佛道。
ག་པར་མངོན་ཞེན་ ིས་བ ང་བའམ། །གཉེན་པོ་ཡིས་ནི་བ ང་བ་ཉིད། །ཡོན་ཏན་
དང་ནི་ཕན་འདོགས་ཞིང༌། ། ག་བ ལ་བ་ལ་དགེ་ཆེན་འ ར། །
恒常现行贪着起 或复由其对治心
于诸功德及恩田 苦恼悲田成大善
热衷恒修善，或勤兴对治。
施恩悲福田，成就大福善。
མཁས་ཤིང་ ང་དང་ ན་ ས་ནས། །ལས་ མས་བདག་གིས་ ག་ ་ ། །ལས་ མས་
ན་ལ་ ་ལ་ཡང༌། ། ོས་པར་ ་བ་མ་ཡིན་ནོ། །
善巧止作具净信 我应常修诸善业
一切善行不待他 勇毅精勤自担荷
善巧具信已，即当常修善，
众善己应为，谁亦不仰仗。
ིན་པའི་ཕ་རོལ་ ིན་ལ་སོགས། །གོང་ནས་གོང་ ་ ད་ གས་ ད། ། ང་ འི་ ིར་
ནི་ཆེ་མི་གཏང༌། །གཙ་ཆེར་གཞན་ ི་དོན་བསམ་མོ། །
57
 第五品：守护正知品

布施等等波罗蜜 辗转向上趣殊胜
勿为细行伤大节 志在利他大义利
施等波罗密，层层渐升进，
因小勿失大，大处思利他。
དེ་ ར་རིག་ ས་གཞན་དོན་ལ། ། ག་ ་བ ོན་པར་གནས་པར་ ། ། གས་ ེ་མངའ་
བ་རིང་གཟིགས་པས། །བཀག་པ་ མས་ ང་དེ་ལ་གནང༌། །
如是知已为利他 应当恒时住勤勇
具大悲心远见者 诸制止事亦开许
前理既已明，应勤饶益他。
慧远具悲者，佛亦开诸遮。
ལོག་པར་ ང་དང་མགོན་མེད་དང༌། །བ ལ་ གས་གནས་ལ་བགོ་ ་ཞིང༌། །རན་པ་
ཙམ་ ་བཟའ་ ་ ེ། །ཆོས་གོས་ག མ་མ་གཏོགས་པ་ ིན། །
饮食适量足支身 三衣以外悉分施
颠倒堕落无依怙 同住禁戒悉应分
食当与堕者，无怙住戒者，
己食唯适量，三衣余尽施。
དམ་པའི་ཆོས་ནི་ ོད་པའི་ ས། ། ན་ཚགས་ཆེད་ ་གནོད་མི་ ། །དེ་ ར་ ས་ན་
སེམས་ཅན་ ི། །བསམ་པ་ ར་ ་ ོགས་པར་འ ར། །
正法修行所依身 为他琐屑不应损
如是若能善将护 有情意乐速圆满
修行正法身，莫为小故伤，
行此众生愿，迅速得圆满。
ིང་ ེའི་བསམ་པ་མ་དག་པར། ། ས་འདི་གཏང་བར་མི་ ་ ེ། །ཅི་ནས་འདི་དང་
གཞན་ ་ཡང༌། །དོན་ཆེན་ བ་པའི་ ར་གཏང་ངོ། །
悲心意乐不清净 不应轻易而施身
任于此生或他世 舍身当为大义因
悲愿未清净，不应施此身，
今世或他生，利大乃可舍。
མ་ ས་པ་ལ་ཆོས་མི་བཤད། །མི་ན་བཞིན་ ་མགོ་ད ིས་དང༌། །ག གས་དང་འཁར་
བ་མཚན་ཐོགས་དང༌། །མགོ་བོ་གཡོགས་པ་དག་ལ་མིན། །
于不敬者不说法 若无病患衣缠颈

58
 ལེ ་ ་པ། ཤེས་བཞིན་བ ང་པ།

擎持盖杖及刀剑 覆头人等皆不宜
无病而覆头，缠头或撑伞，
手持刀兵杖，不敬勿说法。
དམན་ལ་ཟབ་དང་ ་ཆེ་དང༌། ། ེས་པ་མེད་པར་ ད་མེད་མིན། །དམན་དང་མཆོག་གི་
ཆོས་ མས་ལ། །མ ངས་པར་ ས་པས་ ན་ ་ ད། །
于劣慧说深广法 无男子共教女人
于大小乘诸法要 等应恭敬悉修行
莫示无伴女，慧浅莫言深，
于诸浅深法，等敬渐修习。
་ཆེན་ཆོས་ ི་ ོད་ ར་པ། །དམན་པའི་ཆོས་ལ་ ར་མི་ ། ། ོད་པ་ཡོངས་ ་དོར་
མི་ ། །མདོ་དང་ གས་ ིས་འ ིད་མི་ ། །
若已转为大乘器 说小乘法非所宜
一切戒行无弃舍 勿以经咒惑他人
于诸利根器，不应与浅法，
不应舍律行，经咒诳惑人。
སོ་ཤིང་དང་ནི་མཆིལ་མ་དག །དོར་བ་ན་ནི་དགབ་པར་ ། །གཅི་ལ་སོགས་པའང་
ལོངས་ ོད་པའི། ། ་དང་ཐང་ལ་དོར་བ་ ད། །
凡弃杨枝及涕唾 应择背人隐蔽处
大小便行作净水 弃近人处所应呵
牙木与唾涕，弃时应掩蔽，
用水及净地，不应弃屎溺。
ཁ་བཀང་བ་དང་ ་བཅས་དང༌། །ཁ་གདངས་ནས་ནི་བཟའ་མི་ ། ། ང་པ་བ ང་ ེ་མི་
འ ག་ཅིང༌། །ལག་པ་མཉམ་པར་མི་མཉེའོ། །
食时勿含饭盈口 嚼饭作声张口食
舒足蹲踞非威仪 二手交摩亦不应
食时莫满口，出声与咧嘴。
坐时勿伸足，双手莫揉搓。
བཞོན་པ་མལ་ ན་གནས་དག་ ། ། ད་མེད་གཞན་དང་གཅིག་མི་ ། །འཇིག་ ེན་མ་
དད་ ར་པ་ ན། །མཐོང་དང་ ིས་ཏེ་ ང་བར་ ། །
骑乘床榻等坐处 不应与他妇女共
能令世人不信事 知应防止勿令见

59
 第五品：守护正知品

车床幽隐处，莫会他人妇，
世间所不信，随俗避讥嫌。
སོར་མོས་བ ་ནི་མི་ ་ ེ། ། ས་དང་བཅས་པས་གཡས་པ་ཡི། །ལག་པ་དག་ནི་ ན་
ིས་ ང༌། །ལམ་ཡང་དེ་ ར་བ ན་པར་ ། །
若欲于他作指示 勿用左手而指麾
当具恭敬举右手 指示道途亦应尔
单指莫示意，心当怀恭敬，
平伸右手掌，示路亦如是。
ལག་པ་ཤས་ཆེར་བ ོད་མིན་ཏེ། ། ང་ཟད་བ ོད་ལ་ ་བ གས་པ། །སེ་གོལ་ལ་
སོགས་བ ་ ས་ཏེ། །གཞན་ ་མ་བ མས་པར་འ ར་རོ། །
不可轻躁猛摇手 不可粗莽出高声
轻动其手微弹指 否则不顺威仪行
肩臂莫挥摆，示意以微动，
出声及弹指，否则易失仪。
མགོན་པོ་ ་ངན་འདས་གཟིམས་ ར། །འདོད་པའི་ ོགས་ ་ཉལ་བར་ ། །ཤེས་
བཞིན་ ར་ ་ ང་སེམས་ལ། །ཐོག་མ་ཉིད་ ་ངེས་པར་ ར། །
应如世尊涅盘时 向所欲处狮子卧
正知速疾思早起 最初定应如是行
睡如佛涅盘，应朝欲方卧，
正知并决志：觉已速起身。
ང་ བ་སེམས་དཔའི་ ོད་པ་དག །ཚད་མེད་པར་ནི་ག ངས་པ་ལས། །སེམས་ ང་
བ་ཡི་ ོད་པ་ནི། །ངེས་པར་དེ་ ིད་ ད་པར་ ། །
菩提萨埵之所行 经论所言虽无量
净治其心之所行 此是定须修行事
菩萨诸行仪，经说无有尽。
然当尽己力，修持净心行。
ཉིན་དང་མཚན་མོ་ལན་ག མ་ ། ། ང་པོ་ག མ་པ་གདོན་ ་ཞིང༌། ། ལ་དང་ ང་
བ་སེམས་བ ེན་ནས། ། ང་བའི་ ག་མ་དེས་ཞི་ ། །
日夜六时各三次 应须读诵三聚戒
依于三宝菩提心 罪堕残余令消灭
昼夜当各三，诵读三聚经，

60
 ལེ ་ ་པ། ཤེས་བཞིན་བ ང་པ།

依佛菩提心，悔除堕罪余。
རང་ངམ་གཞན་ ི་དབང་ཡང་ ང༌། །གནས་ བས་གང་ ་ཅི་ ོད་ ང་། །བ བ་པར་
ག ངས་པ་གང་ཡིན་པའི། །གནས་ བས་དེ་ལ་འབད་དེ་བ བ། །
不论为自或为他 任何时处何作行
如经所言诸学处 于彼时处当勤学
为自或为他，何时修何行，
佛说诸学处，皆当勤修习。
ལ་ ས་ མས་ ིས་མི་བ བ་པ། །དེ་ནི་གང་ཡང་ཡོད་མིན་ཏེ། །དེ་ ར་གནས་པའི་
མཁས་པ་ལ། །བསོད་ནམས་མི་འ ར་གང་ཡང་མེད། །
佛子未学之学处 任于何处亦无有
如是住戒善巧者 有何福德不能生
佛子不需学，毕竟皆无有，
善学若如是，福德焉不至？
དངོས་སམ་ཡང་ན་བ ད་ ང་ ང༌། །སེམས་ཅན་དོན་ལས་གཞན་མི་ ད། །སེམས་
ཅན་ཁོ་ནའི་དོན་ ི་ ིར། །ཐམས་ཅད་ ང་ བ་ ིར་བ ོའ །ོ །
或于现行或加行 唯利有情不为余
唯为利益有情故 一切回向菩提因
直接或间接，所行唯利他，
为利诸有情，回向大菩提。
ག་པར་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ནི། །ཐེག་ཆེན་དོན་ལ་མཁས་པ་དང༌། ། ང་ བ་
སེམས་དཔའི་བ ལ་ གས་མཆོག ། ོག་གི་ ིར་ཡང་མི་བཏང་ངོ། །
常时依止善知识 大乘法义善巧者
安住最胜菩萨戒 宁失身命不舍离
舍命亦不离，善巧大乘义，
安住净律仪，珍贵善知识。
དཔལ་འ ང་བ་ཡི་ མ་ཐར་ལས། ། ་མ་བ ེན་པའི་ ལ་ ར་བ བ། །འདི་དང་སངས་
ས་བཀའ་ ལ་གཞན། །མདོ་ ེ་བ གས་ནས་ཤེས་པར་ ། །
如密严经能害喻 依师之理当修学
此外别余如来教 读诵诸经可了知
应如吉祥生，修学侍师规。
此及余学处，阅经即能知。

61
 第五品：守护正知品

མདོ་ ེ་ མས་ལས་བ བ་པ་ ང༌། །དེ་བས་མདོ་ ེ་བ ག་པར་ ། །ནམ་མཁའི་ ིང་

པོའ ་མདོ་ ེ་ནི། །ཐོག་མར་ཉིད་ ་བ ་བར་ ། །
诸经示菩萨学处 是故应当勤诵经
特于虚空藏戒经 最初受戒当先诵
经中学处广，故应阅经藏，
首当先阅览，虚空藏经部，
གང་ ིར་ ག་ ་ ད་པ་ནི། །དེ་ལས་ ་ཆེར་རབ་ ོན་པས། །བ བ་པ་ ན་ལས་
བ ས་པ་ཡང༌། །ངེས་པར་ཡང་དང་ཡང་ ་བ ། །
何故常时当学行 于彼论中多宣说
集诸菩萨学处论 定须再再勤浏览
亦当勤阅读，学处总集论，
佛子恒修行，学集广说故。
ཡང་ན་རེ་ཞིག་མདོར་བ ས་པའི། །མདོ་ མས་ ན་ལས་བ ས་པ་བ ། །འཕགས་པ་
་ བ་ ིས་མཛད་པའི། །གཉིས་པོ་འང་འབད་པས་བ ་བར་ ། །
又复苦乐总略者 当观诸经集论文
圣者龙树所作论 卷二定须勤阅读
或暂阅精简，一切经集论。
亦当偶披阅，龙树二论典。
གང་ལས་གང་ནི་མ་བཀག་པ། །དེ་ཉིད་ ད་པར་ ་བ་ ེ། །འཇིག་ ེན་སེམས་ནི་བ ང་
བའི་ ིར། །བ བ་པ་མཐོང་ནས་ཡང་དག་ ད། །
若于其中未遮止 是所听许可行事
为护世间众生心 见为学处应修行
经论所未遮，皆当勤修学。
为护世人心，知已即当行。
ས་དང་སེམས་ ི་གནས་ བས་ལ། །ཡང་དང་ཡང་ ་བ ག་ ་བ། །དེ་ཉིད་ཁོ་ན་
མདོར་ན་ནི། །ཤེས་བཞིན་བ ང་བའི་མཚན་ཉིད་དོ། །
于自身心应随时 数数审观毋放任
总摄而言唯此法 是护正知之行相
再三宜深观，身心诸状态，
仅此简言之，即护正知义。
ས་ ིས་འདི་དག་ ད་པར་ ། །ཚག་ཙམ་བ ོད་པས་ཅི་ཞིག་འ བ། ། ན་ད ད་
62
 ལེ ་ ་པ། ཤེས་བཞིན་བ ང་པ།

བ གས་པ་ཙམ་ ིས་ནི། །ནད་པ་དག་ལ་ཕན་འ ར་རམ། །

此事实践须躬行 唯诵文词有何益
岂有徒诵医方文 便能疗愈诸病者
法应躬谨行，徒说岂获益，
唯阅疗病方，疾患云何愈？
ང་ བ་སེམས་དཔའི་ ོད་པ་ལ་འ ག་པ་ལས། ཤེས་བཞིན་བ ང་བར་ ་བ་ ེ་ལེ ་ ་པའོ།།
第五品：守护正知品 终。

63
 第六品：忍辱品

ལེ ་ ག་པ། བཟོད་པ་བ ན་པ།

第六品：忍辱品
བ ལ་པ་ ོང་ ་བསགས་པ་ཡི། ། ིན་དང་བདེ་གཤེགས་མཆོད་ལ་སོགས། །ལེགས་
ང་གང་ཡིན་དེ་ ན་ ང༌། །ཁོང་ ོ་གཅིག་གིས་འཇོམས་པར་ ེད།
百千劫中所积集 布施妙供供如来
所有一切诸善行 一念瞋心能摧毁
一瞋能摧毁，千劫所积聚，
施供善逝等，一切诸福善。
ཞེ་ ང་ ་ འི་ ིག་པ་མེད། །བཟོད་པ་ ་ འི་དཀའ་ བ་མེད། །དེ་བས་བཟོད་ལ་ནན་
ཏན་ ། ། ་ཚགས་ ལ་ ིས་བ ོམ་པར་ ། །
重罪无如瞋恚罪 难行无如忍辱行
是故于此应殷勤 以多方便修忍辱
罪恶莫过瞋，难行莫胜忍，
故应以众理，努力修安忍。
ཞེ་ ང་ ག་ འི་སེམས་འཆང་ན། །ཡིད་ནི་ཞི་བ་ཉམས་མི་ ོང༌། །དགའ་དང་བདེ་
བའང་མི་འཐོབ་ལ། །གཉིད་མོ་འོང་ཞིང་བ ན་མེད་འ ར། །
若怀瞋恚逼恼心 心不寂静不平等
不生欢喜及安乐 寝卧不安难入寐
若心执灼瞋，意即不寂静，
喜乐亦难生，烦躁不成眠。
གང་དག་ནོར་དང་བ ར་ ི་ཡིས། ། ིན་ ིན་དེ་ལ་བ ེན་ ར་པ། །དེ་དག་ ང་ནི་ ང་
ན་པའི། ། ེ་དཔོན་དེ་ལ་གསོད་པར་ ོལ། །
利养恭敬施恩惠 纵令其人相亲附
若使其人怀恚心 能令变叛相杀害
纵人以利敬，恩施来依者，
施主若易瞋，反遭彼弑害。
དེ་ཡིས་མཛའ་བཤེས་ ོ་བར་འ ར། ། ིན་པས་བ ས་ ང་བ ེན་མི་ ེད། །མདོར་ན་
ོ་བ་འདིར་གནས་པ། །དེ་ནི་འགའ་ཡང་ཡོད་མ་ཡིན། །
由瞋亲知生憎厌 施恩摄受不相亲
总之人若有瞋心 终不能得安乐住
瞋令亲友厌，虽施亦不依。
64
 ལེ ་ ག་པ། བཟོད་པ་བ ན་པ།

若心有瞋恚，安乐不久住。
ོ་བའི་ད ་ཡིས་དེ་ལ་སོགས། ། ག་བ ལ་དག་ནི་ ེད་པར་འ ར། །གང་ཞིག་
བ ིམས་ཏེ་ ོ་འཇོམས་པ། །དེ་ནི་འདི་དང་གཞན་ ་བདེ། །
由瞋恚魔于其中 便能兴起诸苦恼
若人谨慎伏瞋心 现生后世皆安乐
瞋敌能招致，如上诸苦患。
精勤灭瞋者，享乐今后世。
མི་འདོད་ ས་དང་འདོད་པ་ཡི། །གེགས་ ས་པ་ལ་ ང་ ར་པ། །ཡིད་མི་བདེ་བའི་ཟས་
ེད་ནས། །ཞེ་ ང་བ ས་ཏེ་བདག་འཇོམས་སོ། །
作所不欲遮所欲 瞋恚由斯二者生
心不愉悦如饮食 长养瞋心应摧伏
强行我不欲，或挠吾所欲，
得此不乐食，瞋盛毁自己。
དེ་ ས་བདག་གིས་ད ་བོ་དེའི། །ཟས་ནི་ མ་པར་གཞོམ་པར་ ། །འདི་ ར་བདག་ལ་
གནོད་པ་ལས། །ད ་འདི་ལ་ནི་ལས་གཞན་མེད། །
是故我应于此敌 毁其粮秣令无余
唯除如是为我害 此敌更无他事业
故应尽断除，瞋敌诸粮食，
此敌唯害我，更无他余事。
ཅི་ལ་བབ་ ང་བདག་གིས་ནི། །དགའ་བའི་ཡིད་ནི་ད གས་མི་ ། །མི་དགའ་ ས་ ང་
འདོད་མི་འ བ། །དགེ་བ་དག་ནི་ཉམས་པར་འ ར། །
我今任为何因缘 不应动乱欢喜心
不乐所求仍不得 且令诸善皆失坏
遭遇任何事，莫扰欢喜心，
忧恼不济事，反失诸善行。
གལ་ཏེ་བཅོས་ ་ཡོད་ན་ནི། །དེ་ལ་མི་དགར་ཅི་ཞིག་ཡོད། །གལ་ཏེ་བཅོས་ ་མེད་ན་
ནི། །དེ་ལ་མི་དགའ་ ས་ཅི་ཕན། །
若求补救犹可及 此时何用不乐为
若于此事无补救 为之犹恼有何益
若事尚可改，云何不欢喜？
若已不济事，忧恼有何益？

65
 第六品：忍辱品

བདག་གམ་བདག་གི་བཤེས་ མས་ལ། ། ག་བ ལ་བ ས་དང་ཚག་ བ་དང༌། །མི་

ན་ཞེས་ ་མི་འདོད་དེ། །ད ་ལ་དེ་ལས་བ ོག་པས་སོ། །
众苦逼恼轻蔑行 逆耳恶名粗恶语
不欲施我及所亲 岂能禁敌不出此
不欲吾与友，历苦遭轻蔑，
闻受粗鄙语，于敌则相反。
བདེ་བའི་ ་ནི་རེས་འགའ་འ ང༌། ། ག་བ ལ་ ་ནི་ཤིན་ ་མང༌། ། ག་བ ལ་མེད་
པར་ངེས་འ ང་མེད། །དེ་བས་སེམས་ ོད་བ ན་པར་མནོས། །
安乐之因偶一生 苦因极多数无量
无苦出离心不生 故心当生坚定解
乐因何其微，苦因极繁多，
无苦无出离，故心应坚忍。
དཀའ་ ོག་དད་དང་ཀ ་པ། །བ ེག་དང་བཅད་སོགས་ཚར་བ་ནི། །དོན་མེད་བཟོད་
ེད་ཐར་པ་ཡི། །དོན་ ་བདག་གོ་ཅི་ ིར་ ར། །
为遮苦行好角斗 烧身断肢诸苦受
为无义事尚能忍 为求解脱复何恨
苦行伽那巴，无端忍烧割，
吾今求解脱，何故反畏怯？
གོམས་ནི་ ་བར་མི་འ ར་བའི། །དངོས་དེ་གང་ཡང་ཡོད་མ་ཡིན། །དེ་བས་གནོད་པ་
ང་གོམས་པས། །གནོད་པ་ཆེན་པོ་བཟོད་པར་ ོས། །
难事久习转为易 世间何事不如此
故于小事当练修 令于大事能堪忍
久习不成易，此事定非有，
渐习小害故，大难亦能忍。
ལ་དང་ཤ་ ང་དག་དང་ནི། །བ ེས་ ོམ་ལ་སོགས་ཚར་བ་དང༌། །གཡན་པ་ལ་
སོགས་བཅས་པ་ཡི། །དོན་མེད་ ག་བ ལ་ཅིས་མ་མཐོང༌། །
不见蛇虫蚊蚋苦 或为饥渴等苦逼
或生疥癞身掻痒 诸无义苦久亦安
蛇及虻蚊噬，饥渴等苦受，
乃至疥疮等，岂非见惯耶？
ཚ་ ང་ཆར་དང་ ང་སོགས་དང༌། །ནད་དང་འཆིང་དང་ ེགསོགས་ལ། །བདག་གིས་
66
 ལེ ་ ག་པ། བཟོད་པ་བ ན་པ།

བཟེ་རེ་མི་ ་ ེ། །དེ་ ར་ ས་ན་གནོད་པ་འཕེལ། །

若遇寒热风雨侵 疾病拘囚及捶打
不应嗟吁以为苦 若以为苦害转增
故于寒暑风，病缚捶打等，
不宜太娇弱，若娇反增苦。
ལ་ལ་བདག་གིས་ ག་མཐོང་ན། །དཔའ་བ ན་ ག་པར་ ེ་འ ར་ཡོད། །ལ་ལ་གཞན་
ི་ ག་མཐོང་ན། །བོག་ཅིང་བ ལ་བར་འ ར་བ་ཡོད། །
或人见自身出血 临敌无却倍勇毅
或人见他身出血 惊惶颠倒身仆地
有人见己血，反增其坚勇，
有人见他血，惊慌复闷绝。
དེ་ནི་སེམས་ ི་ངང་བ ན་དང་། ། ར་མའི་ ལ་ལས་ ར་པ་ཡིན། །དེ་བས་གནོད་པ་
ད་བསད་ཅིང༌། ། ག་བ ལ་ མས་ ིས་མི་ གས་ ོས། །
彼由心性或坚毅 或复怯弱而差别
是故虽负致命伤 应不以其苦为害
此二大差别，悉由勇怯致，
故应轻害苦，莫为诸苦毁。
མཁས་པས་ ག་བ ལ་ ང་ཡང་ནི། །སེམས་ ི་རབ་དང་ ོག་མི་ ། །ཉོན་མོངས་
མས་དང་ག ལ་འ ེད་ལ། །ག ལ་འ ེད་ཚ་ན་གནོད་པ་མང༌། །
诸有智者受苦时 不令心体受昏扰
与诸烦恼作战斗 临阵之时伤害多
智者纵历苦，不乱心澄明，
奋战诸烦恼，虽生多害苦。
ག་བ ལ་ཐམས་ཅད་ ད་བསད་ནས། །ཞེ་ ང་ལ་སོགས་ད ་འཇོམས་པ། །དེ་དག་
ལ་ ེད་དཔའ་བོ་ ེ། ། ག་མ་རོ་ལ་གསད་པའོ། །
虽有极苦断命伤 瞋等怨敌终降伏
是为勇士称胜者 否则唯歼自死敌
然应轻彼苦，力克瞋等敌，
制惑真勇士，余唯弑尸者。
གཞན་ཡང་ ག་བ ལ་ཡོན་ཏན་ནི། ། ོ་བས་ ེགས་པ་སེལ་བར་ ེད། །འཁོར་བ་པ་
ལ་ ིང་ ེ་ ེ། ། ིག་ལ་འཛམ་དང་དགེ་ལ་དགའ། །
67
 第六品：忍辱品

次应于苦观功德 由厌患故除骄慢
于轮回者起悲心 于罪羞惭乐善法
苦害有诸德，厌离除骄慢。
悲愍生死众，羞恶乐行善。
མ ིས་པ་ལ་སོགས་ ག་བ ལ་ ི། །འ ང་གནས་ཆེ་ལ་མི་ ོ་བར། །སེམས་ཡོད་
མས་ལ་ཅི་ ེ་ ོ། །དེ་དག་ ན་ ང་ ེན་ ིས་བ ལ། །
于诸大苦出生处 胆等病原不瞋恨
何故瞋于诸有情 彼亦缘逼不自主
不瞋胆病等，痛苦大渊薮，
云何瞋有情，彼皆缘所成。
དཔེར་ན་མི་འདོད་བཞིན་ ་ཡང༌། །ནད་འདི་འ ང་བར་འ ར་བ་ ར། །དེ་བཞིན་མི་
འདོད་བཞིན་ ་ཡང༌། །ནན་ ིས་ཉོན་མོངས་འ ང་བར་འ ར། །
譬如吾人遭病苦 虽非所欲病自起
如是彼虽非所欲 亦由逼迫生烦恼
如人不欲病，然病仍生起，
如是不欲恼，烦恼强涌现。
ོ་བར་ ་ཞེས་མ་བསམས་ ང༌། ། ེ་བོ་ མས་ནི་ ི་ནར་ ོ། །བ ེད་པར་ ་ཞེས་མ་
བསམས་ ང༌། ། ོ་བ་དེ་བཞིན་ ེ་བར་འ ར། །
虽未思惟彼应瞋 世人率尔生瞋恚
虽未思惟彼应生 如是瞋心自生起
心虽不思瞋，而人自然瞋。
如是未思生，瞋恼犹自生。
ཉེས་པ་ཇི་ ེད་ཐམས་ཅད་དང༌། ། ིག་པ་ མ་པ་ ་ཚགས་པ། །དེ་ ན་ ེན་ ི་ ོབས་
ལས་ ང༌། །རང་དབང་ཡོད་པ་མ་ཡིན་ནོ། །
所有一切诸罪失 恶行种类多无量
悉从众缘力所生 非能主宰得自在
所有众过失，种种诸罪恶，
彼皆缘所生，全然非自力。
ེན་ མས་ཚགས་པ་དེ་དག་ ང༌། །བ ེད་པར་ ་ཞེས་སེམས་པ་མེད། །དེས་བ ེད་
དེ་ཡང་བདག་བ ེད་ཅིས། །སེམས་པ་ཡོད་པ་མ་ཡིན་ནོ། །
彼诸缘等亦未尝 思惟此苦当生起

68
 ལེ ་ ག་པ། བཟོད་པ་བ ན་པ།

彼所生者亦无心 思惟我今当生起
彼等众缘聚，不思将生瞋，
所生诸瞋恼，亦无已生想。
གཙ་བོ་ཞེས་ ར་གང་འདོད་དང༌། །བདག་ཅེས་བ གས་པ་གང་ཡིན་པ། །དེ་ཉིད་བདག་
ནི་འ ང་ ་ཞེས། །ཆེད་ ་བསམས་ཤིང་འ ང་བ་མེད། །
所谓神我何所许 安立我名是何物
彼亦非由作是想 谓我当生始出生
纵许有主物，施设所谓我，
主我不故思，将生而生起。
མ་ ེས་པར་ནི་དེ་མེད་ན། །དེ་ཚ་ ེ་བར་འདོད་པ་གང༌། ། ལ་ལ་ ག་ ་གཡེང་འ ར་
བ། །འགག་པར་འ ར་བའང་མ་ཡིན་ནོ། །
若不生者彼非有 彼时许生是何物
于境恒时驰散故 彼当不能得涅盘
不生故无果。常我欲享果，
于境则恒散，彼执亦不息。
ཅི་ ེ་བདག་དེ་ ག་ན་ནི། །མཁའ་བཞིན་ ེད་པ་མེད་པར་མངོན། ། ེན་ མས་གཞན་
དང་ ད་ན་ཡང༌། །འ ར་བ་མེད་ལ་ཅི་ ར་ཡོད། །
彼我若许是常法 见无作用如虚空
纵遇一切诸外缘 终无转变何所作
彼我若是常，无作如虚空，
纵遇他缘时，不动无变异。
ེད་པའི་ཚ་ཡང་ ོན་བཞིན་ན། ། ེད་པས་དེ་ལ་ཅི་ཞིག་ ས། །དེ་ཡི་ ེད་པ་འདི་ཡིན་
ཞེས། །འ ེལ་པར་འ ར་བ་གང་ཞིག་ཡོད། །
正作之时亦如前 能作于彼何所作
谓此是彼能作者 此中何法相联属

作时亦如前，则作有何用？
谓作用即此，我作何相干？
དེ་ ར་ཐམས་ཅད་གཞན་ ི་དབང༌། །དེ་ཡི་དབང་གིས་དེ་དབང་མེད། །དེ་ ར་ཤེས་ན་
ལ་ ་ འི། །དངོས་པོ་ ན་ལ་ ོ་མི་འ ར། །
如是悉由他自在 非由己力能主宰

69
 第六品：忍辱品

于诸一切如幻法 如是知已无瞋恚
是故一切法，依他非自主。
知已不应瞋，如幻如化事。
གང་གིས་གང་ཞིག་བ ོག་ ་ ེ། །བ ོག་པའང་རིགས་པ་མིན་ཞེ་ན། །དེ་ལ་བ ེན་ནས་
ག་བ ལ་ མས། ། ན་ཆད་འ ར་འདོད་མི་རིགས་མེད། །
若尔以谁遮逻谁 今为遮止亦非理
依此能断诸苦流 是所许故理无违
由谁除何瞋，除瞋不如理，
瞋除诸苦灭，故非不应理。
དེ་བས་ད འམ་མཛའ་ཡང་ ང༌། །མི་རིགས་ ེད་པ་མཐོང་ ར་ན། །འདི་འ འི་ ེན་
ལས་ ར་ཏོ་ཞེས། །དེ་ ར་སོམས་ཏེ་བདེ་བར་མནོས། །
是故不论怨与亲 若见行于非理事
谓由如是因缘生 如是思惟获安乐
故见怨或亲，非理妄加害，
思此乃缘生，受之甘如饴。
གལ་ཏེ་རང་དགས་འ བ་འ ར་ན། །འགའ་ཡང་ ག་བ ལ་མི་འདོད་པས། ། ས་ཅན་
དག་ནི་ཐམས་ཅད་ ང༌། ། ་ལའང་ ག་བ ལ་འ ང་མི་འ ར། །
若自所求悉成就 痛苦是何人所欲
于诸有情任何时 悉应不生诸苦事
若苦由自取，而人皆厌苦，
以是诸有情，皆当无苦楚。
བག་མེད་པས་ནི་བདག་ལའང་བདག །ཚར་མ་ལ་སོགས་གནོད་པ་ ེད། ། ད་མེད་ལ་
སོགས་ཐོབ་ འི་ ིར། ། མ་ཞིང་ཟས་གཅོད་ལ་སོགས་ ེད། །
有情有时偶不慎 辄以尖扦自戳伤
或为欲求财色等 思慕彷徨而绝食
或因己不慎，以刺自戮伤，
或为得妇心，忧伤复绝食，
ཁ་ཅིག་འགག་ཅིང་གཡང་སར་མཆོང༌། ། ག་དང་མི་འ ོད་ཟ་བ་དང༌། །བསོད་ནམས་
མ་ཡིན་ ོད་པ་ཡིས། །རང་ལ་གནོད་པ་ ེད་པ་ཡོད། །
若人被诅或投岩 或服毒物诸不宜
以如是等非福行 而于自身作损害

70
 ལེ ་ ག་པ། བཟོད་པ་བ ན་པ།

纵崖或自缢，吞服毒害食，
妄以自虐行，于己作损伤。
གང་ཚ་ཉོན་མོངས་དབང་ ར་པས། །བདག་ ག་ཉིད་ ང་གསོད་ ེད་པ། །དེ་ཚ་དེ་
དག་གཞན་ ས་ལ། །གནོད་མི་ ེད་པར་ཇི་ ར་འ ར། །
若为烦恼自在时 不恤杀自所爱身
若时彼等于他身 何能顾恤不损恼
自惜身命者，因惑尚自尽，
况于他人身，丝毫不伤损？
ཉོན་མོངས་ ེས་པས་དེ་ ་ ར། །བདག་གསོད་ལ་སོགས་ གས་པ་ལ། ། ིང་ ེ་ ་ལ་
མ་ ེས་ན། ། ོ་བར་འ ར་བ་ཅི་ཐ་ཚག །
如是烦恼生起时 能杀自身无顾恤
于彼纵未生大悲 但生烦恼何其愚
故于害我者，心应怀慈愍，
慈悲纵不起，生瞋亦非当。
གལ་ཏེ་གཞན་ལ་འཚ་ ེད་པ། ། ིས་པ་ མས་ ི་རང་བཞིན་ནི། །དེ་ལ་ ོ་བ་མི་རིགས་
ཏེ། ། ེག་པའི་རང་བཞིན་མེ་བཀོན་འ ། །
若于他人作损恼 凡愚自性本如是
于彼生瞋不应理 如瞋于火燃烧性
设若害他人，乃愚自本性，
瞋彼则非理，如瞋烧性火。
འོན་ཏེ་ ོན་དེ་ ོ་ ར་ལ། །སེམས་ཅན་རང་བཞིན་དེས་པ་ནའང༌། །འོ་ནའང་ ོ་བ་མི་
རིགས་ཏེ། །མཁའ་ལ་ ད་འ ལ་དཀོན་པ་བཞིན། །
若彼有情性决定 偶然生起此过失
于彼亦不应生瞋 如瞋虚空聚烟云
若过是偶发，有情性仁贤，
则瞋亦非理，如瞋烟蔽空。
ད ག་པ་ལ་སོགས་དངོས་བཀོལ་ཏེ། །གལ་ཏེ་འཕེན་པ་ལ་ ོ་ན། །དེ་ཡང་ཞེ་ ང་གིས་
ད་པས། །གཉིས་ན་ཞེ་ ང་ལ་ ོ་རིགས། །
于杖等事起瞋恚 若瞋于彼投杖者
彼亦由于瞋恚逼 二者之中应责瞋
棍杖所伤人，不应瞋使者，

71
 第六品：忍辱品

彼复瞋使故，理应憎其瞋。
བདག་གིས་ ོན་ཆད་སེམས་ཅན་ལ། །འདི་འ ་བ་ཡི་གནོད་པ་ ས། །དེ་བས་སེམས་
ཅན་འཚ་ ེད་པ། །བདག་ལ་གནོད་པ་འདི་འ ང་རིགས། །
由我昔于诸有情 曾作如斯损害事
故应有情受害者 于我如是作损恼
我昔于有情，曾作如是害，
既曾伤有情，理应受此损。
དེ་ཡི་མཚན་དང་བདག་གི་ ས། །གཉིས་ག་ ག་བ ལ་ ་ཡིན་ཏེ། །དེས་མཚན་
བདག་གི་ ས་ ང་ན། །གང་ཞིག་ལ་ནི་ ོ་བར་ ། །
由他兵仗及我身 二者共为生苦因
若由他仗我身出 二者之中何所瞋
敌器与我身，二皆致苦因，
双出器与身，于谁该当瞋？
་བ་མི་ཡི་ག གས་འ ་བ། །རེག་ ་མི་བཟོད་ ག་བ ལ་ཅན། ། ེད་མདོངས་བདག་
གིས་བ ང་ ར་ན། །དེ་ལ་གནོད་པ་ ་ལ་ ོ། །
人身苦聚如疮疱 偶一触之痛难忍
贪爱愚盲自取之 于彼损恼当咎谁
身似人形疮，轻触苦不堪，
盲目我爱执，遭损谁当瞋？
ིས་པ་ ག་བ ལ་མི་འདོད་ཅིང༌། ། ག་བ ལ་ ་ལ་བ མ་པས་ན། །རང་གི་ཉེས་
པས་གནོད་ ར་པ། །གཞན་ལ་བཀོན་ ་ཅི་ཞིག་ཡོད། །
愚夫于苦非所欲 而于苦因常贪慕
咎由自取受其害 何能瞋恚责他人
愚夫不欲苦，偏作诸苦因，
既由己过害，岂能憎于人？
དཔེར་ན་ད ལ་བའི་ ང་མ་དང༌། །རལ་ ི་ལོ་མའི་ནགས་ཚལ་ ར། །རང་གི་ལས་
ིས་འདི་བ ེད་བ། །གང་ཞིག་ལ་ནི་ ོ་བར་ ། །
譬如地狱诸逻卒 亦如刀山剑叶林
皆由自业之所生 当于何人生瞋恨
譬如地狱卒，及诸剑叶林，
既由己业生，于谁该当瞋？

72
 ལེ ་ ག་པ། བཟོད་པ་བ ན་པ།

བདག་གི་ལས་ ིས་བ ལ་ ས་ནས། །བདག་ལ་གནོད་ ེད་ མས་འ ང་ ེ། །དེས་ནི་

སེམས་ཅན་ད ལ་དོང་ན། །བདག་གིས་དེ་དག་མ་བ ག་གམ། །
由我先业所招感 遇诸有情为我害
彼若因此堕地狱 得非由我令颠坠
宿业所引发，令他损恼我，
因此若堕狱，岂非我害他？
འདི་དག་ལ་ནི་ ེན་བཅས་ནས། །བཟོད་པས་བདག་ ིག་མང་ ་འ ང༌། །བདག་ལ་
བ ེན་ནས་དེ་དག་ནི། ། ན་རིང་ ག་བ ལ་ད ལ་བར་འདོང༌། །
由依彼等修忍辱 令我众罪得祛除
由我彼等坠地狱 长劫沉沦受诸苦
依敌修忍辱，消我诸多罪，
怨敌依我者，堕狱久受苦。
བདག་ནི་དེ་ལ་གནོད་ ེད་ལ། །དེ་དག་བདག་ལ་ཕན་འདོགས་ན། ། ིན་ཅི་ལོག་ ་ཅི་ཡི་
ིར། །མ་ ངས་སེམས་ ོད་ ོ་བར་ ེད། །
是我于彼作损害 彼等咸皆饶益我
云何作是颠倒行 于彼悖忤生瞋恚
若我令受害，敌反饶益我，
则汝粗暴心，何故反瞋彼？
གལ་ཏེ་བདག་ལ་བསམ་པ་ཡི། །ཡོན་ཏན་ཡོད་ན་ད ལ་མི་འ ོ། །གལ་ཏེ་བདག་གིས་
བདག་བ ངས་ན། །དེ་དག་ལ་འདིར་ཅི་ཞིག་ ང༌། །
若我意乐有功德 何能堕于地狱中
若我于己善防护 于彼有何福可生
若我有功德，必不堕地狱。
若吾自守护，则彼何所得？
འོན་ཏེ་ལན་ ་གནོད་ ས་ན། །དེ་དག་བ ངས་པར་མ་ ར་ལ། །བདག་གི་ ོད་པའང་
ཉམས་པར་འ ར། །དེས་ན་དཀའ་ བ་ཞིག་པར་འ ར། །
若以损害为酬答 即于彼不能防护
我之善行即失坏 且亦坏我忍辱行
若以怨报怨，则更不护敌，
吾行将退失，难行亦毁损。
ཡིད་ནི་ ས་ཅན་མ་ཡིན་པས། ། ས་ ང་གང་ འང་གཞོམ་མི་ ས། ། ས་ལ་མངོན་
73
 第六品：忍辱品

པར་ཞེན་པས་ན། ། ས་ནི་ ག་བ ལ་དག་གིས་གནོད། །

心非色质无形体 谁由何处能损坏
若于色身起贪着 此身始为众苦侵
心意无形体，谁亦不能毁，
若心执此身，定遭诸苦损。
བ ས་དང་ཚག་ བ་ ་བ་དང༌། །མི་ ན་པ་ཡི་ཚག་དེ་ཡིས། ། ས་ལ་གནོད་པར་མི་
འ ར་ན། །སེམས་ ོད་ཅི་ ིར་རབ་ ་ ོ། །
或说轻蔑粗恶言 或作讥诽不悦耳
于汝身肢无损害 汝心何用瞋于彼
轻蔑语粗鄙，口出恶言辞，
于身既无害，心汝何故瞋？
གཞན་དག་བདག་ལ་མི་དགའ་བ། །དེས་ནི་ཚ་འདིའམ་ཚ་གཞན་ལ། །བདག་ལ་ཟ་བར་
མི་ ེད་ན། །བདག་ནི་ཅི་ ིར་དེ་མི་འདོད། །
他人对我心不喜 或于今生或他世
若彼不能吞食我 我心何用不乐为
谓他不喜我，然彼于现后，
不能毁损我，何故厌讥毁？
ེད་པའི་བར་ཆད་ ེད་པའི་ ིར། །གལ་ཏེ་འདི་བདག་མི་འདོད་ན། །བདག་གི་ ེད་པ་
འདིར་འདོར་ ི། ། ིག་པ་དག་ནི་བ ན་པར་གནས། །
若由障我之所求 故我于彼心不悦
所求必舍终归尽 瞋心诸罪恒坚住
谓碍利养故，纵我厌受损，
吾利终须舍，诸罪则久留。
བདག་ནི་དེང་ཉིད་ཤི་ཡང་ འི། །ལོག་འཚས་ ན་རིང་གསོན་མི་ ང༌། །བདག་ ་ ན་
རིང་གནས་ ར་ ང༌། །འཆི་བའི་ ག་བ ལ་དེ་ཉིད་ཡིན། །
我宁今日舍寿命 不愿长生邪命活
如我纵能长寿住 死时痛苦亦犹是
宁今速死殁，不愿邪命活，
苟安纵久住，终必遭死苦。
ི་ལམ་ལོ་བ ར་བདེ་ ོང་ནས། །སད་པར་ ར་པ་གང་ཡིན་དང༌། །གཞན་ཞིག་ ད་
ཙམ་བདེ་ ོང་ནས། །སད་པར་ ར་པ་གང་ཡིན་པ། །
74
 ལེ ་ ག་པ། བཟོད་པ་བ ན་པ།

梦中受乐经百年 梦觉之时何所有
余人梦受须臾乐 梦觉之时亦犹是
梦受百年乐，彼人复苏醒，
或受须臾乐，梦已此人觉，
སད་པ་དེ་དག་གཉིས་ཀ་ལའང༌། །བདེ་བ་དེ་ནི་ ིར་འོང་མེད། །ཚ་རིང་ཚ་ ང་གཉི་ག་
ཡང༌། །འཆི་བའི་ ས་ ་དེ་འ ར་ཟད། །
于斯二人久暂乐 觉时同一难再得
人寿修短虽不同 死时均等亦如是
觉已此二人，梦乐皆不还。
寿虽有长短，临终唯如是。
ེད་པ་མང་པོ་ཐོབ་ ར་ཏེ། ། ན་རིང་ ས་ ་བདེ་ ད་ ང་། །ཆོམ་པོས་ ོགས་པ་ཇི་
བཞིན་ ། ། ེན་མོ་ལག་པ་ ོང་པར་འ ོ། །
纵能获得诸所求 复于长时受安乐
终如被劫寸缕无 命终独往唯空手
设得多利养，长时享安乐，
死如遭盗劫，赤裸空手还。
གལ་ཏེ་ ེད་པས་གསོན་ ར་ན། ། ིག་ཟད་བསོད་ནམས་ ་ཞེ་ན། ། ེད་པའི་དོན་ ་
ོས་ ར་ན། །བསོད་ནམས་ཟད་ ིག་མི་འ ར་རམ། །
若谓求利为支身 消除罪业作福德
若为求利生瞋恚 宁不折福生罪愆
谓利能活命，净罪并修福，
然为利养瞋，福尽恶当生。
གང་གི་དོན་ ་བདག་གསོན་པ། །དེ་ཉིད་གལ་ཏེ་ཉམས་ ར་ན། ། ིག་པ་འབའ་ཞིག་
ེད་པ་ཡི། །གསོན་པ་དེས་ཀོ་ཅི་ཞིག་ ། །
我为此事而活命 即令其事成失坏
唯作恶事邪命生 如此生存亦何益
若为尘俗活，复因彼退堕，
唯行罪恶事，苟活义安在？
གལ་ཏེ་སེམས་ཅན་ཉམས་ ེད་པས། །མི་ ན་ ་ལ་ ོ་ཞེ་ན། །གཞན་ལ་མི་ ན་བ ོད་
ལའང་ ོད། །དེ་བཞིན་ཅི་ ེ་ ོ་མི་ ེད། །
若谓为坏有情信 对彼恶言生瞋恼

75
 第六品：忍辱品

若于他人播恶名 尔时汝何不生瞋
谓谤令他疑，故我瞋谤者，
如是何不瞋，诽谤他人者？
མ་དད་གཞན་ལ་རག་ལས་པས། །དད་པ་མེད་ལ་ ོད་བཟོད་ན། །ཉོན་མོངས་ ེ་ལ་རག་
ལས་པས། །མི་ ན་ ་ལ་ཅིས་མི་བཟོད། །
若对他人心不信 于不信者能安忍
依烦恼生出恶言 汝心何故不能忍
谓此唯关他，是故吾堪忍，
如是何不忍，烦恼所生谤？
་ག གས་མཆོད་ ེན་དམ་ཆོས་ལ། །འ ལ་ཞིང་འཇིག་པར་ ེད་པ་ལའང༌། །བདག་
གིས་ཞེ་ ང་མི་རིགས་ཏེ། །སངས་ ས་སོགས་ལ་གནོད་མི་མངའ། །
若于塔像及正法 或作诽谤或毁损
我仍不应生瞋恼 佛等无人能损故
于佛塔像法，诽诋损毁者，
吾亦不应瞋，因佛远诸害。
་མ་གཉེན་ལ་སོགས་པ་དང༌། །བཤེས་ལ་གནོད་པ་ ེད་ མས་ལའང༌། ། ་མའི་ ལ་
ིས་ ེན་དག་ལས། །འ ར་བར་མཐོང་ནས་ ོ་བ་བ ོག །
若于师友及亲知 作侵损者亦如是
依前述理而观察 见从缘生息瞋恚
于害上师尊，及伤亲友者，
思彼皆缘生，知已应止瞋。
ས་ཅན་ མས་ལ་སེམས་ཡོད་དང༌། །སེམས་མེད་གཉིས་ཀས་གནོད་ ས་ན། །
སེམས་ཡོད་ཅི་ ེ་བཀར་ཏེ་བཀོན། །དེ་བས་གནོད་པ་བཟོད་པར་ ིས། །
于有情作损害者 有心无心有二类
易唯简择瞋有心 故于损恼当安忍
情与无情二，俱害诸有情，
云何唯瞋人？故我应忍害。
ལ་ལ་ ོངས་པས་ཉེས་པ་ ེད། །ལ་ལ་ ོངས་ཏེ་ ོས་ ར་ན། །དེ་ལ་ ོན་མེད་གང་
གིས་ ། ། ོན་དང་བཅས་ཏེ་གང་ཞིག་ཡིན། །
一人愚昧作损恼 一人愚昧生瞋恚
若无过失何待言 若有过失当咎谁

76
 ལེ ་ ག་པ། བཟོད་པ་བ ན་པ།

或由愚损人，或因痴还瞋，
此中孰无过？孰为有过者？
གང་གིས་གཞན་དག་གནོད་ ེད་པའི། །ལས་དེ་ ོན་ཆད་ཅི་ ིར་ ས། །ཐམས་ཅད་
ལས་ལ་རག་ལས་ན། །བདག་གིས་འདི་ལ་ཅི་ ེ་བཀོན། །
所有能作损害业 昔时何故而造成
一切唯依业力转 我于此事何必瞋
因何昔造业，于今受他害？
一切既依业，凭何瞋于彼？
དེ་ ར་མཐོང་ནས་ཅེ་ནས་ ང༌། །ཐམས་ཅད་ཕན་ ན་ མས་སེམས་ ། །འ ར་བ་དེ་
ར་བདག་གིས་ནི། །བསོད་ནམས་དག་ལ་བ ིམས་ཏེ་ ། །
如是知已任何时 悉皆相对起慈心
我当如是自奋勉 于诸福业勤造修
如是体解已，以慈互善待。
故吾当一心，勤行诸福善。
དཔེར་ན་ ིམ་ཚག་ ར་པའི་མེ། ། ིམ་གཞན་ཞིག་ ་སོང་ནས་ནི། ། ་སོགས་གང་ལ་
མཆེད་ ེད་པ། །དེ་ནི་ ང་ ེ་དོར་བ་རིགས། །
譬如房舍着火燃 旋见延烧及邻宅
蔓草柴薪易燃物 应悉曳出速抛弃
譬如屋着火，燃及他屋时，
理当速移弃，助火蔓延草。
དེ་བཞིན་གང་ལ་སེམས་ཆགས་ན། །ཞེ་ ང་མེ་ནི་མཆེད་ ར་པ། ། བསོད་ནམས་ཚག་
པར་དོགས་པ་ཡིས། །དེ་ནི་དེ་ཡི་མོད་ལ་དོར། །
如是于谁心贪着 即为瞋火所延烧
为慎焚烧福德林 须臾即弃勿暂留
如是心所贪，能助瞋火蔓，
虑火烧德屋，应疾厌弃彼。
གསད་ འི་མི་ཞིག་ལག་བཅད་དེ། །གལ་ཏེ་ཐར་ན་ཅིས་མ་ལེགས། །གལ་ཏེ་མི་ཡི་ ག་
བ ལ་ ིས། །ད ལ་བ་ ལ་ན་ཅིས་མ་ལེགས། །
当死囚徒若可逃 仅断肢体岂不善
若由人中受轻苦 免地狱苦何不为
如彼待杀者，断手获解脱，

77
 第六品：忍辱品

若以修行苦，离狱岂非善？
ད་ འི་ ག་བ ལ་འདི་ཙམ་ལའང༌། །བདག་གིས་བཟོད་པར་མི་ ས་ན། །དེས་ན་
ད ལ་བའི་ གབ ལ་ ། ། ོ་བ་ཅི་ ེ་བ ོག་མི་ ེད། །
今于如是轻微苦 我尚瞋厌难安忍
瞋恚为入地狱因 于彼云何不遮止
于今些微苦，若我不能忍，
何不除瞋恚，地狱众苦因？
འདོད་པའི་དོན་ ་ ེག་ལ་སོགས། །ད ལ་བར་ ོང་ ག་ ོང་ ར་ ང༌། །བདག་གིས་
རང་གི་དོན་དང་ནི། །གཞན་ ི་དོན་ཡང་མ་ ས་སོ། །
为求诸欲百千劫 曾经地狱焚烧苦
而于自利及他利 徒受诸苦无所成
为欲曾千返，堕狱受烧烤，
然于自他利，今犹未成办。
འདི་ནི་དེ་ཙམ་གནོད་མིན་ལ། །དོན་ཆེན་དག་ ང་འ བ་འ ར་བས། །འ ོ་བའི་གནོད་
སེལ་ ག་བ ལ་ལ། །དགའ་བ་འབའ་ཞིག་འདིར་ ་རིགས། །
些微损恼不足言 能令大义皆成办
为除有情损恼故 唯应欣然忍诸苦
安忍苦不剧，复能成大利，
为除众生害，欣然受此苦。
གཞན་ ིས་ཡོན་ཏན་ ན་བ ོད་ནས། །གལ་ཏེ་དགའ་བའི་བདེ་ཐོབ་ན། །ཡིད་ ོད་ ང་
ནི་དེ་བ ོད་ནས། །ཅི་ ིར་དེ་ ར་དགའ་མི་ ེད། །
赞扬怨敌具功德 彼若欢喜得安乐
我心何不随赞扬 亦能令我心欢喜
人赞敌有德，若获欢喜乐，
意汝何不赞，令汝自欢喜？
ོད་ ི་དགའ་བའི་བདེ་བ་འདི། །བདེ་འ ང་ཁ་ན་མ་ཐོ་མེད། །ཡོན་ཏན་ ན་པ་ མས་
ིས་གནང༌། །གཞན་ ད་པ་ཡི་མཆོག་ ང་ཡིན། །
如是我心随喜乐 能生安乐亦无罪
诸有德者所赞许 亦是摄他殊胜法
如是所生乐，唯乐无性罪，
诸佛皆称许，复是摄他法。

78
 ལེ ་ ག་པ། བཟོད་པ་བ ན་པ།

གཞན་ཡང་དེ་ ར་བདེ་འ ར་ཞེས། །གལ་ཏེ་ ོད་བདེ་འདི་མི་འདོད། ། ་ ན་ ིན་

སོགས་ ངས་པའི་ ིར། །མཐོང་དང་མ་མཐོང་ཉམས་པར་འ ར། །
若谓他获如是乐 汝不欲彼安乐者
佣工雇值不酬故 见与不见利俱失
谓他获乐故，然汝厌彼乐，
则应不予酬，此坏现后乐。
རང་གི་ཡོན་ཏན་བ ོད་པའི་ཚ། །གཞན་ལ་བདེ་བའང་འདོད་པར་ ེད། །གཞན་ ི་ཡོན་
ཏན་བ ོད་པའི་ཚ། །རང་ལའང་བདེ་བ་མི་འདོད་ ེད། །
他人赞我功德时 若许为他安乐事
何故赞他功德时 不许我心得安乐
他赞吾德时，吾亦欲他乐，
他赞敌功德，何故我不乐？
སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་བདེ་འདོད་པས། ། ང་ བ་ ་ནི་སེམས་བ ེད་ནས། །སེམས་
ཅན་རང་གིས་བདེ་ ེད་ན། །དེས་ཀོ་ཅི་ ེ་ ོ་བར་ ེད། །
欲求一切有情乐 菩提妙心既生起
有情若自得安乐 何故由斯生瞋恚
初欲有情乐，而发菩提心，
有情今获乐，何故反瞋彼？
འཇིག་ ེན་ག མ་མཆོད་འཚང་ ་བར། །སེམས་ཅན་ མས་ནི་འདོད་ཅེ་ན། །བ ེན་
བ ར་ངན་ངོན་ཙམ་མཐོང་ནས། །ཅི་ ིར་དེ་ལ་ག ང་བར་ ེད། །
发愿欲令诸有情 成佛堪受三界供
仅见微劣利养时 何故于彼予热恼
初欲令有情，成佛受他供，
今见人获利，何故生嫉恼？
གསོ་ ་གང་ཞིག་ ོད་གསོ་བ། ། ོད་ཉིད་ ིས་ནི་ ིན་ ་དེ། །གཉེན་ ིས་འཚ་བ་ ེད་
ར་ན། །དགར་མི་འ ར་བར་ ར་ ོའམ། །
自应赡者自赡养 自行施予大勤劬
若从亲友能自活 何反瞋怒不欣喜
所应恩养亲，当由汝供给，
亲人得自活，不喜岂反瞋？
དེ་ཅི་འ ོ་ལ་མི་འདོད་ན། །དེ་ལ་ ང་ བ་འདོད་གང་ཡིན། །གང་ཞིག་གཞན་འ ོར་ ོ་
79
 第六品：忍辱品

དེ་ལ། ། ང་ བ་སེམས་ནི་ག་ལ་ཡོད། །
此犹不许众生得 是谁许彼得菩提
若瞋他人圆满事 云何能有菩提心
不愿人获利，岂愿彼证觉？
妒憎富贵者，岂有菩提心？
གལ་ཏེ་དེས་དེ་ལས་ ེད་དམ། ། ིན་བདག་ ིམ་ན་གནས་ ར་པ། ། ན་ ་དེ་ ོད་ལ་
མེད་ན། ། ིན་མ་ ིན་ བ་དེས་ཅི་ ། །
若从他家有所获 其物或在施主家
一切悉非汝所有 施与不施汝何涉
若已从他得，或利在施家，
二俱非汝有，施否何相干？
བསོད་ནམས་དང་ནི་དད་པའམ། །རང་གི་ཡོན་ཏན་ཅི་ ིར་འདོར། ། ེད་པ་ ར་པ་མི་
འཛན་པ། །གང་གིས་ ོ་བ་མི་ ེད་ ོས། །
或由福德或信心 何故弃舍自功德
获得功德不执持 请问何不自瞋恨
何故弃福善，信心与己德？
不守已得财，何不自瞋责？
ོད་ནི་རང་གིས་ ིག་ ས་ལ། ། ་ངན་མེད་པར་མ་ཟད་ ི། །བསོད་ནམས་ ས་པ་
གཞན་དག་དང༌། ། ན་ཅིག་འ ན་པར་ ེད་འདོད་དམ། །
汝于自先所作罪 不唯护过无忧悔
转于他作福德事 妄冀齐驱作争竞
于昔所为恶，犹无忧愧色，
岂还欲竞胜，曾培福德者？
གལ་ཏེ་ད ་ཞིག་མི་དགའ་ནའང༌། །དེ་ལ་ ོད་དགར་ཅི་ཞིག་ཡོད། ། ོད་ ི་ཡིད་ ོན་
ཙམ་ ིས་ནི། །དེ་ལ་གནོད་པའི་ ར་མི་འ ར། །
若令怨敌心不乐 于汝心中有何安
仅由汝心希愿力 亦不成彼损害因
纵令敌不喜，汝有何可乐？
唯盼敌受苦，不成损他因。
ོད་ ི་འདོད་པས་ ག་བ ལ་དེ། ། བ་ནའང་ ོད་དགར་ཅི་ཞིག་ཡོད། །གལ་ཏེ་
འཚངས་པར་འ ར་ཞེ་ན། །དེ་ལས་ ང་བའང་གཞན་ཅི་ཡོད། །
80
 ལེ ་ ག་པ། བཟོད་པ་བ ན་པ།

虽令由汝心希求 能使他苦汝何乐
若谓满足快意故 为害之烈孰过此
汝愿纵得偿，他苦汝何乐？
若谓满我愿，招祸岂过此？
ཉོན་མོངས་ཉ་པས་བཏབ་པ་ཡི། །མཆིལ་པ་འདི་ནི་མི་བཟད་གཟེ། །དེས་བ ང་སེམས་
ད ལ་ མ་པར་ཡང༌། །ད ལ་བའི་ ང་མས་བདག་འཚད་ངེས། །
烦恼渔夫投钓钩 锋锐难堪大痛苦
执我投于心狱镬 定为鬼卒相烹煮
若为瞋渔夫，利钩所钩执，
陷我入地狱，定受狱卒煎。
བ ོད་དང་ གས་པའི་རིམ་ ོས་ནི། །བསོད་ནམས་མི་འ ར་ཆེར་མི་འ ར། །བདག་
ོབས་མི་འ ར་ནད་མེད་མིན། ། ས་བདེ་བར་ཡང་མི་འ ར་རོ། །
赞扬美誉相阿谀 不能增福不延寿
不增色力不愈疾 亦不能令身安乐
受赞享荣耀，非福非增寿，
非力非免疫，非令身安乐。
བདག་ནི་རང་དོན་ཤེས་ ར་ན། །དེ་ལ་རང་དོན་ཅི་ཞིག་ཡོད། །ཡིད་བདེ་འབའ་ཞིག་
འདོད་ན་ནི། ། ན་སོགས་ཆད་ཡང་བ ེན་དགོས་སོ། །
若能辨别自义利 此中于我何有益
若但为求快意故 不如严饰耽美酒
若吾识损益，赞誉有何利？
若唯图称心，应依赌与酒。
གས་པའི་དོན་ ་ནོར་གཏོང་ཞིང༌། །བདག་ཉིད་ ང་ནི་གསོད་ ེད་ན། །ཚག་འ ་
མས་ ིས་ཅི་ཞིག་ ། །ཤི་ན་དེས་ཀོ་ ་ལ་བདེ། །
为求名誉失资财 乃至丧身亦不惜
语言文字有何用 死后虚名为谁悦
若仅为虚名，失财复丧命，
誉词何所为？死时谁得乐？
ེ༌མའི་ཁང་ ་ ིབ་ ར་ན། ། ིས་པ་ མས་ནི་ག་ཆད་ ། །དེ་བཞིན་བ ོད་དང་ གས་
ཉམས་ན། །རང་གི་སེམས་ནི་ ིས་པ་བཞིན། །
聚沙为屋若摧倒 令诸童稚号啕哭

81
 第六品：忍辱品

若失赞誉与名闻 我心恼丧亦同彼
沙屋倾颓时，愚童哀极泣，
若我伤失誉，岂非似愚童？
རེ་ཞིག་ ་ལ་སེམས་མེད་ ིར། །བདག་ལ་བ ོད་སེམས་ཡོད་མི་ ིད། །བདག་ལ་
གཞན་དགའ་ཞེས་ གས་པ། །དེ་ནི་དགའ་བའི་ ་ཡིན་ ང༌། །
若乐其声声非心 于我无有赞扬意
若称我能令他喜 计此以为欢喜因
声暂无心故，称誉何足乐？
若谓他喜我，彼赞是喜因？
གཞན་ནམ་ཡང་ན་བདག་ལའང་ ང༌། །གཞན་དགའ་བདག་ལ་ཅི་ཞིག་ཕན། །དགའ་
བདེ་དེ་ནི་དེ་ཉིད་ ི། །བདག་གིས་དེ་ལས་ཤས་མི་འཐོབ། །
或赞他人或赞我 令他欢喜我何益
彼心欢喜或安乐 非我行境不知故
受赞或他喜，于我有何益？
喜乐属于彼，少分吾不得。
དེ་བདེ་བ་ཡི་བདག་བདེ་ན། ། ན་ལའང་དེ་བཞིན་ ་དགོས་ན། །ཅིའི་ ིར་གཞན་ལ་
དགའ་བ་ཡིས། །བདེ་བར་ ར་ན་བདག་མི་བདེ། །
若由彼乐故我乐 应于世人皆如是
云何余人心喜乐 便能令我心不安
他乐故我乐，于众应如是，
他喜而赞敌，何故我不乐？
དེ་བས་བདག་ནི་བ ོད་དོ་ཞེས། །རང་གི་དགའ་བ་ ེ་འ ར་བ། །དེ་ཡང་དེ་ ར་མི་
འཐད་པས། ། ིས་པའི་ ོད་པ་ཁོ་ནར་ཟད། །
若唯思彼赞扬我 便令我心生欢喜
如是此亦不应理 唯是愚夫行径尔
故我受赞时，心若生欢喜，
此喜亦非当，唯是愚童行。
བ ོད་སོགས་བདག་ནི་གཡེང་བར་ ེད། །དེས་ནི་ ོ་བའང་འཇིག་པར་ ེད། །ཡོན་ཏན་
ན་ལ་ ག་དོག་དང༌། ། ན་ མ་ཚགས་པའང་འཇིག་པར་ ེད། །
赞扬令我心驰散 亦能坏失厌离心
于他有德生嫉妒 亦能坏诸圆满事

82
 ལེ ་ ག་པ། བཟོད་པ་བ ན་པ།

赞誉令心散，损坏厌离心，
令妒有德者，复毁圆满事。
དེ་ ིར་བདག་གི་བ ོད་སོགས་ནི། །གཞིག་ ིར་གང་དག་ཉེར་གནས་པ། །དེ་དག་
བདག་ནི་ངན་སོང་ ། ། ང་བ་བ ང་ ིར་ གས་མིན་ནམ། །
是故若人恒趣求 破坏我之名闻等
岂非恒时防护我 免令堕于恶趣中
以是若有人，欲损吾声誉，
岂非救护我，免堕诸恶趣。
བདག་ནི་ ོལ་བ་དོན་གཉེར་ལ། ། ེད་དང་བ ར་ ི་འཆིང་མི་དགོས། །གང་དག་བདག་
བཅིངས་ ོལ་ ེད་པ། །དེ་ལ་བདག་ནི་ཇི་ ར་ ོ། །
为求解脱义利故 我不应为名利缚
若人为我解缠结 云何对彼生瞋恚
吾唯求解脱，无需利敬缚，
于解束缚者，何故反生瞋？
བདག་ནི་ ག་བ ལ་འ ག་འདོད་ལ། །སངས་ ས་ ིས་ནི་ ིན་བ བས་བཞིན། །མི་
གཏོང་ ོ་འཕར་ཉིད་ ར་པ། །དེ་ལ་བདག་ནི་ཇི་ ར་ ོ། །
犹如我将欲入苦 诸佛菩萨作加被
闭恶趣门不令入 云何于彼生瞋恚
如我欲趣苦，然蒙佛加被，
闭门不放行，云何反瞋彼？
འདི་ནི་བསོད་ནམས་གེགས་ ེད་ཅེས། །དེ་ལའང་ ོ་བར་རིགས་མིན་ཏེ། །བཟོད་
མ ངས་དཀའ་ བ་ཡོད་མིན་ན། །དེ་ལ་བདག་ནི་མི་གནས་སམ། །
谓彼能障碍福德 于彼生瞋亦非理
难行无如行忍辱 今我何不修安忍
谓敌能障福，瞋敌亦非当，
难行莫胜忍，云何不忍耶？
གལ་ཏེ་བདག་ནི་རང་ ོན་ ིས། །འདི་ལ་བཟོད་པ་མི་ ེད་ན། །བསོད་ནམས་ ་ནི་ཉེར་
གནས་པ། །འདི་ལ་བདག་གེགས་ ེད་པར་ཟད། །
若唯由我之过失 于此怨敌不安忍
福德之因恒现前 但由我自为障碍
若我因己过，不堪忍敌害，

83
 第六品：忍辱品

岂非徒自障，习忍福德因？
གང་ཞིག་གང་མེད་མི་འ ང་ལ། །གང་ཞིག་ཡོད་ན་ཡོད་ ར་པ། །དེ་ཉིད་དེ་ཡི་ ་ཡིན་
ན། །ཇི་ ར་དེ་ལ་གེགས་ཞེས་ ། །
若无怨害忍不生 若有怨害成忍福
怨碍即是福德因 云何说彼为障碍
无害忍不生，怨敌生忍福，
既为修福因，云何谓障福？
ས་ ་ ིན་པའི་ ོང་མོ་བས། ། ིན་པའི་གེགས་ ས་ཡོད་མ་ཡིན། །རབ་ ་འ ིན་
པར་ ེད་ ར་པ། །རབ་ ང་གེགས་ཞེས་ ར་མི་ ང༌། །
时至而来求乞者 不可说为施障碍
亦如和尚阿阇黎 不可说为出家碍
应时来乞者，非行布施障，
授戒阿阇黎，亦非障出家。
འཇིག་ ེན་ན་ནི་ ོང་བ་མོད། །གནོད་པ་ ེད་པ་དཀོན་པ་ ེ། །འདི་ ར་ཕར་གནོད་མ་
ས་ན། །འགའ་ཡང་གནོད་པ་མི་ ེད་དོ། །
较诸世间来乞者 作损恼者犹难得
以我若不损恼他 必无人来恼我故
世间乞者众，忍缘敌害稀，
若不外施怨，必无为害者。
དེ་བས་ངལ་བས་མ་བ བས་པའི། ། ིམ་ ་གཏེར་ནི་ ང་བ་ ར། ། ང་ བ་ ོད་པའི་
ོགས་ ར་པས། །བདག་གིས་ད ་ལ་དགའ་བར་ ། །
如人无心未搜求 忽得家中大宝藏
得菩提道胜伴侣 倍应于彼生欢喜
故敌极难得，如宝现贫舍，
能助菩提行，故当喜自敌。
འདི་དང་བདག་གིས་བ བས་པས་ན། །དེ་ ིར་བཟོད་པའི་འ ས་ ་ནི། །འདི་ལ་ཐོག་
མར་བདར་འོས་ཏེ། །འདི་ ར་དེ་ནི་བཟོད་པའི་ ། །
因彼及我起修行 后时成就忍辱果
应须于彼先回向 彼是我修忍因故
敌我共成忍，故此安忍果，
首当奉献彼，因敌是忍缘。

84
 ལེ ་ ག་པ། བཟོད་པ་བ ན་པ།

གལ་ཏེ་བཟོད་བ བ་བསམ་མེད་པས། །ད ་འདི་མཆོད་ ་མིན་ཞེ་ན། ། བ་པ་ཡི་ནི་

ར་ ང་བ། །དམ་པའི་ཆོས་ ང་ཅི་ ེ་མཆོད། །
若无令我修忍想 谓不应供彼怨敌
正法堪为修行因 于彼亦何须供养
谓无助忍想，故敌非应供，
则亦不应供，正法修善因。
གལ་ཏེ་ད ་འདི་གནོད་ ་བའི། །བསམ་ཡོད་མཆོད་ ་མིན་ཞེ་ན། ། ན་པ་བཞིན་ ་
ཕན་བ ོན་ན། །བདག་གི་བཟོད་པ་ཇི་ ར་འ བ། །
若谓彼有损害心 不应供养彼怨敌
勤求饶益如医师 于彼云何修忍辱
谓敌思为害，故彼非应供，
若如医利我，云何修安忍？
དེ་བས་རབ་ ་ ང་སེམས་ལ། །བ ེན་ནས་བཟོད་པ་ ེ་བས་ན། །དེ་ཉིད་བཟོད་པའི་ ་
ཡིན་པས། །དམ་པའི་ཆོས་བཞིན་མཆོད་པར་འོས། །
故依极恶瞋害心 方能生起忍辱行
唯此是修忍辱因 堪受供养如法宝
既依极瞋心，乃堪修坚忍，
故敌是忍因，应供如正法。
དེ་ ིར་སེམས་ཅན་ཞིང་དང་ནི། ། ལ་བའི་ཞིང་ཞེས་ བ་པས་ག ངས། །འདི་དག་
མ ་ ས་མང་པོ་ཞིག །འདི་ ར་ ན་ མ་ཕ་རོལ་ ིན། །
是故如来常宣说 众生田即诸佛田
如是恭敬诸众生 能令资粮速圆满
本师牟尼说，生佛胜福田。
常敬生佛者，圆满达彼岸。
སེམས་ཅན་ མས་དང་ ལ་བ་ལས། །སངས་ ས་ཆོས་འ བ་འ ་བ་ལ། ། ལ་ལ་
ས་ ་དེ་བཞིན་ ། །སེམས་ཅན་ལ་མིན་ཅི་ཡི་ ལ། །
依诸有情及如来 能成佛法力等同
当敬有情如诸佛 不能如是是何理
成佛所依缘，有情等诸佛，
敬佛不敬众，岂有此言教？
བསམ་པའི་ཡོན་ཏན་རང་གིས་མིན། །འ ས་ ་ལས་ཡིན་དེས་མ ངས་པར། །སེམས་
85
 第六品：忍辱品

ཅན་ མས་ལའང་ཡོན་ཏན་ཡོད། །དེ་ ིར་དེ་དག་མཉམ་པ་ཡིན། །

非唯由意乐功德 由彼果报二均等
依诸有情亦成佛 是故彼二相齐等
非说智德等，由用故云等，
有情助成佛，故说生佛等。
མས་སེམས་ ན་ལ་མཆོད་པ་གང༌། །དེ་ནི་སེམས་ཅན་ཆེ་བ་ཉིད། །སངས་ ས་དད་
པའི་བསོད་ནམས་གང༌། །དེ་ཡང་སངས་ ས་ཆེ་བ་ཉིད། །
供慈心者福无量 缘境有情殊胜故
信佛福德大无量 亦由如来境胜故
怀慈供有情，因彼尊贵故，
敬佛福德广，亦因佛尊贵。
སངས་ ས་ཆོས་འ བ་ཆ་ཡོད་པ། །དེས་ན་དེ་དག་མཉམ་པར་འདོད། །ཡོན་ཏན་ ་
མཚ་མཐའ་ཡས་པའི། །སངས་ ས་ མས་དང་འགའ་མི་མཉམ། །
皆是能成佛法因 故许彼二相齐等
如来功德如大海 广深无垠无与等
助修成佛故，许众生佛等，
然生非等佛，无边功德海。
ཡོན་ཏན་མཆོག་ཚགས་གཅིག་ ་ཡི། །ཡོན་ཏན་ཤེས་ཙམ་འགའ་ཞིག་ལ། ། ང་ནའང་
དེ་ལ་མཆོད་དོན་ ། །ཁམས་ག མ་ ལ་ཡང་ ང་བར་འ ར། །
若人于此功德聚 但能显现一少分
是人应受之供养 尽三界供犹嫌少
唯佛功德齐，于具少分者，
虽供三界物，犹嫌不得足。
སངས་ ས་ཆོས་མཆོག་ ེ་བའི་ཤེས། །སེམས་ཅན་ མས་ལ་ཡོད་པས་ན། །འདི་ཙམ་
ངག་གིས་ཆ་བ ན་ནས། །སེམས་ཅན་མཆོད་ ར་རིགས་པར་འ ར། །
于诸有情若具足 能生微妙佛法分
仅依此分而较量 有情亦应受供养
有情具功德：能生胜佛法，
唯因此德符，即应供有情。
གཞན་ཡང་གཡོ་མེད་གཉེན་ ར་ཅིང༌། །ཕན་པ་དཔག་མེད་མཛད་ མས་ལ། །སེམས་
ཅན་མ ་ ་མ་གཏོགས་པར། །གཞན་གང་ཞིག་གིས་ལན་ལོན་འ ར། །
86
 ལེ ་ ག་པ། བཟོད་པ་བ ན་པ།

复次于诸不请友 为作无量饶益者
若不敬事于有情 余事何能报恩者
无伪众生亲，诸佛唯利生，
除令有情喜，何足报佛恩？
གང་ ིར་ ་གཏོང་མནར་མེད་འ ག་པ་ལ། །དེ་ལ་ཕན་བཏགས་ལན་ལོན་འ ར་བས་
ན། །དེ་བས་འདི་དག་གནོད་ཆེན་ ེད་ན་ཡང༌། །ཐམས་ཅད་བཟང་ད ་ཞིག་ ་ ད་པར་
།།
为谁舍身甘心入地狱 饶益于彼即为报佛恩
是故彼虽为我大损害 终不瞋恚甘心恒顺承
利生方足报，舍身入狱佛，
故我虽受害，亦当行众善。
རེ་ཞིག་བདག་གི་ ེར་ ར་ཉིད་ ང་ནི། །གང་ ིར་རང་གི་ ་ལའང་མི་གཟིགས་པ། །དེ་
ལ་ ོངས་པ་བདག་གིས་ཇི་ ར་ན། །ང་ ལ་ ་ཞིང་ ན་ ི་དངོས་མི་ ། །
若即如来圣主我所尊 为利有情尚不顾身命
云何我于彼前愚无识 我慢纵傲不肯作臣民
诸佛为有情，尚且不惜身，
愚痴我何故，骄慢不侍众？
གང་དག་བདེ་བས་ བ་ མས་ད ེས་འ ར་ཞིང༌། །གང་ལ་གནོད་ན་མི་ད ེས་འ ང་
འ ར་བ། །དེ་དག་དགའ་བས་ བ་པ་ ན་ད ེས་ཤིང༌། །དེ་ལ་གནོད་ ས་ བ་ལ་
གནོད་པ་ ས། །
若谁安乐诸佛即欢喜 谁遭损恼佛心不悦生
有情欢喜诸佛即欢喜 损恼有情即伤如来心
众乐佛欢喜，众苦佛伤悲，
悦众佛愉悦，犯众亦伤佛。
ཇི་ ར་ ས་ལ་ ན་ནས་མེ་འབར་བ། །འདོད་པ་ ན་ ིས་ཡིད་བདེར་མི་འ ར་བ། །
དེ་བཞིན་སེམས་ཅན་གནོད་པ་ ས་ན་ཡང༌། ། གས་ ེ་ཆེ་ མས་ད ེས་པའི་ཐབས་
མེད་དོ། །
若人遍身烈火所烧燃 一切妙欲不能令心安
若人损恼有情亦如是 更无余法可使佛欢喜
遍身着火者，与欲乐不生，
若伤诸有情，云何悦诸佛？
87
 第六品：忍辱品

དེ་བས་བདག་གིས་འ ོ་ལ་གནོད་ ས་པས། ། གས་ ེ་ཆེ་ ན་མི་ད ེས་ ར་པ་

གང༌། ། ིག་དེ་དེ་རིང་སོ་སོར་བཤགས་བ ི་ཡིས། །མི་ད ེས་གང་ལགས་དེ་ བ་
བཟོད་པར་གསོལ། །
是故由我损恼诸有情 所有诸大悲者不喜事
此罪现今各各皆忏悔 所有不喜能仁悉鉴谅
因昔害众生，令佛伤心怀，
众罪我今悔，祈佛尽宽恕！
དེ་བཞིན་གཤེགས་ མས་ད ེས་པར་བ ི་ ད་ ། །དེང་ནས་ངེས་བ ལ་འཇིག་ ེན་
ན་ ་མཆི། །འ ོ་མང་ ོག་པས་བདག་གི་ ིར་འཚག་གམ། །འ མས་ ང་མི་བ ོ་
འཇིག་ ེན་མགོན་ད ེས་མཛད། །
为令一切如来欢喜故 从今誓为世间作仆使
假令众生践我顶上行 至死不报为令世依喜
为令如来喜，止害利世间，
任他践吾顶，宁死悦世主。
འ ོ་བ་འདི་ ན་ གས་ ེའི་བདག་ཅན་དེས། །བདག་ ་མཛད་པ་འདི་ལ་ཐེ་ཚམ་མེད། །
སེམས་ཅན་ངོ་བོར་མཐོང་བ་འདི་དག་ཉིད། །མགོན་དེ་བདག་ཉིད་ཅི་ ིར་ ས་མི་ ེད།།
大悲体性于一切众生 修自他换成就定无疑
若见有情自性即如来 于如来身何故不恭谨
大悲诸佛尊，视众犹如己，
生佛既同体，何不敬众生？
འདི་ཉིད་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་མཉེས་ ེད་ཡིན། །རང་དོན་ཡང་དག་ བ་པའང་འདི་
ཉིད་དོ། །འཇིག་ ེན་ ག་བ ལ་སེལ་བའང་འདི་ཉིད་དེ། །དེ་ ས་བདག་གིས་ ག་ ་དེ་
ཉིད་ ། །
此事能令如来心欢喜 此事能令自义决定成
此事能除世间诸苦恼 是故我应恒时如是行
悦众令佛喜，能成自利益，
能除世间苦，故应常安忍。
དཔེར་ན་ ལ་པོའ ་མི་འགའ་ཞིག ། ེ་བོ་མང་ལ་གནོད་ ེད་ ང༌། ། ེ་བོ་མིག་ ང་རིང་
པོ་དག ། ས་ ང་ ིར་གནོད་མི་ ེད་དེ། །
喻如王臣有一人 于诸人民作损恼
88
 ལེ ་ ག་པ། བཟོད་པ་བ ན་པ།

众多人民远见者 虽能为损不报复
譬如大王臣，虽伤众多人，
谋深虑远者，力堪不报复，
འདི་ ར་དེ་གཅིག་མ་ཡིན་ ི། ། ལ་པོའ ་མ ་ ོབས་དེ་ཡི་མ ། །དེ་བཞིན་གནོད་
ེད་ཉམ་ ང་བ། །འགའ་ཡང་ ད་ ་གསད་མི་ ། །
非彼王臣一人力 国王威势为其助
故虽轻微损恼事 宁死亦勿伤害他
因敌力非单，王势即彼援，
故敌力虽弱，不应轻忽彼。
འདི་ ར་ད ལ་བའི་ ང་མ་དང༌། ། གས་ ེ་ ན་ མས་དེ་ཡི་ད ང༌། །དེ་ ར་
དམངས་ ིས་ ལ་ག མ་བཞིན། །སེམས་ཅན་ མས་ནི་མ ་བར་ ། །
狱卒及诸大悲者 悉皆为彼援助故
是故如民怖暴君 于诸有情当恭敬
悲佛与狱卒，吾敌众依怙，
故如民侍君，普令有情喜。
ལ་པོ་ ་ཞིག་ ོས་ན་ཡང༌། །སེམས་ཅན་མི་མ ་ ས་པ་ཡིས། ། ོང་བར་འ ར་བ་
གང་ཡིན་པ། །ད ལ་བའི་གནོད་པ་དེས་ ེད་དམ། །
纵令国王赫然怒 岂能为作大灾害
如于有情不恭敬 堕于地狱所受苦
暴君纵生瞋，不能令堕狱，
然犯诸有情，定遭地狱害。
ལ་པོ་ ་ཞིག་མ ་ན་ཡང༌། །སེམས་ཅན་མ ་བར་ ས་པ་ཡིས། །འཐོབ་པར་འ ར་
བ་གང་ཡིན་པ། །སངས་ ས་ཉིད་ ིན་མི་ ིད་དོ། །
纵于国王作恭敬 岂能施我大菩提
如由恭敬于有情 便能令我成就者
如是王虽喜，不能令成佛，
然悦诸众生，终成无上觉。
སེམས་ཅན་མ ་ལས་ ང་བ་ཡི། །མ་འོངས་སངས་ ས་འ བ་ ་ཞོག །ཚ་འདི་ཉིད་ལ་
དཔལ་ཆེན་དང༌། ། གས་དང་ ེད་འ ར་ཅིས་མ་མཐོང༌། །
当观未来成佛果 尚由恭敬有情生
名闻安乐大吉祥 即生成办何不睹

89
 第六品：忍辱品

云何犹不见，取悦有情果，
来生成正觉，今世享荣耀。
འཁོར་ཚ་བཟོད་པས་མཛས་སོགས་དང༌། །ནད་མེད་པ་དང་ གས་པ་ཡིས། །ཤིན་ ་
ན་རིང་འཚ་བ་དང༌། །འཁོར་ལོས་ ར་བའི་བདེ་ ས་ཐོབ། །
由修忍辱轮回中 成就端严无病果
名称普闻极长寿 轮王大乐亦能成
生生修忍得，貌美无病障，
誉雅命久长，乐等转轮王。
ང་ བ་སེམས་དཔའི་ ོད་པ་ལ་འ ག་པ་ལས། བཟོད་པ་བ ན་པ་ཞེས་ ་བ་ ེ་ལེ ་ ག་པའོ།། །།
第六品：忍辱品 终。

90
 ལེ ་བ ན་པ། བ ོན་འ ས་བ ན་པ།

ལེ ་བ ན་པ། བ ོན་འ ས་བ ན་པ།

第七品：精进品
དེ་ ར་བཟོད་པས་བ ོན་འ ས་བ མ། །འདི་ ར་བ ོན་ལ་ ང་ བ་གནས། ། ང་
མེད་གཡོ་བ་མེད་པ་བཞིན། །བསོད་ནམས་བ ོན་འ ས་མེད་མི་འ ང༌། །
如是忍辱起精进 如是精进住菩提
犹如无风焰不起 若无精进福不生
忍已需精进，精进证菩提，
无风灯不动，无勤福不生。
བ ོན་གང་དགེ་ལ་ ོ་བའོ། །དེ་ཡི་མི་མ ན་ ོགས་བཤད་ ། །ལེ་ལོ་ངན་ལ་ཞེན་པ་
དང༌། ། ིད་ ག་བདག་ཉིད་བ ས་པའོ། །
精进云何善法勇 彼相违品应当说
懈怠贪着不善法 怯弱卑下自轻蔑
进即勇于善。下说其违品：
懈怠耽劣事，自轻而退怯。
ོམ་ལས་བདེ་བའི་རོ་ ང་དང༌། །གཉིད་ལ་བ ེན་པའི་ ེད་པ་ཡིས། །འཁོར་བའི་ ག་
བ ལ་མི་ ོ་ལས། །ལེ་ལོ་ཉེ་བར་ ེ་བར་འ ར། །
怠玩贪味于逸乐 耽着倚卧恒纵恣
于生死苦不厌患 由斯能令懈怠生
贪图懒乐味，习卧嗜睡眠，
不厌轮回苦，频生强懈怠。
ཉོན་མོངས་ ་བས་བཤོར་ནས་ནི། ། ེ་བའི་ ར་ནི་ ད་ ར་ནས། །འཆི་བདག་ཁར་ནི་
སོང་ ར་པ། །ཅི་ ེ་ད་ ང་མི་ཤེས་སམ། །
为烦恼力相追逐 已投生死极深坑
旋当入于死王口 尔今云何不自知
云何犹不知，身陷惑网者，
必入生死狱，终至死神口？
རང་ ེ་རིམ་ ིས་གསོད་པ་ཡང༌། ། ོད་ ིས་མཐོང་བར་མ་ ར་ཏམ། །འོན་ ང་གཉིད་
ལ་བ ེན་པ་གང༌། །གདོལ་པ་དང་ནི་མ་ཧེ་བཞིན། །
同辈次第遭诛戮 汝岂于此未现见
若犹耽着于倚卧 如犊子与旃陀罗
有生必有死，汝岂不见乎？
91
 第七品：精进品

然乐睡眠者，如牛见屠夫。
ལམ་ནི་ ན་ནས་བཀག་ནས་ ། །འཆི་བདག་གིས་ནི་བ ས་བཞིན་ ། །ཇི་ ར་ ོད་ནི་
ཟ་དགའ་ཞིང༌། །འདི་ ར་གཉིད་ལོག་ཇི་ ར་དགའ། །
如见死王来屠戮 往不死城诸道绝
云何酣卧自安闲 如牛临死耽草秣
通道遍封已，死神正凝望，
此时汝何能，贪食复耽眠？
ར་བ་ཉིད་ ་འཆི་འ ར་བས། །ཇི་ ིད་ ་ནི་ཚགས་བསག་ ། །དེ་ཚ་ལེ་ལོ་ ངས་
ང་ནི། ། ས་མ་ཡིན་པར་ཅི་ཞིག་ ། །
死王倏尔飘忽至 及其未至积资粮
此时方断诸懈怠 惜哉已晚徒仓惶
死亡速临故，及时应积资。
届时方断懒，迟矣有何用！
འདི་ནི་མ་ ས་བ མས་པ་དང༌། །འདི་ ེད་ ས་པར་གནས་པ་ལ། ། ོ་ ར་འཆི་བདག་
འོངས་ནས་ནི། ། ི་ ད་བཅོམ་ཞེས་སེམས་པར་འ ར། །
此事未作方创始 此事正作方半途
死王倏尔至无时 悲哉休矣心颓丧
未肇或始做，或唯半成时，
死神突然至，呜呼吾命休！
་ངན་ གས་ ིས་ ངས་པ་ཡི། །མིག་དམར་གདོང་ལ་མཆི་མ་འཛག །ཉེ་ ་རེ་ཐག་
ཆད་པ་དང༌། །གཤིན་ ེའི་ཕོ་ཉའི་བཞིན་ལ་བ ། །
由忧恼力所逼故 目赤脸疱泪如滴
眷属须臾成远隔 死王使者像现前
因忧眼红肿，面颊泪双垂，
亲友已绝望，吾见阎魔使。
རང་ ིག་ ན་པས་ག ང་པ་དང༌། །ད ལ་བའི་ ་ནི་ཐོས་པ་ཡིས། ། ག་པས་མི་གཙང་
ས་གོས་ཤིང༌། ། ོས་པར་འ ར་ཚ་ཅི་ཞིག་ ། །
思惟自罪心热恼 闻地狱声生怖畏
身染不净心迷闷 我于尔时何能为
忆罪怀忧苦，闻声惧堕狱，
狂乱秽覆身，届时复何如？

92
 ལེ ་བ ན་པ། བ ོན་འ ས་བ ན་པ།

ོད་ནི་ཉ་གསོན་འ ེ་བ་ འི། །ཚ་འདིར་འཇིགས་དང་ ན་ ར་ན། ། ིག་ ས་ད ལ་

བ་མི་བཟད་པའི། ། ག་བ ལ་ མས་ནི་ ོས་ཅི་དགོས། །
若尔此时尚怖畏 如生鱼转热沙中
何况由前所作罪 当受地狱难忍苦
死时所怀惧，犹如待宰鱼，
何况昔罪引，难忍地狱苦。
་ཚན་ ིས་ནི་རེག་པ་ན། །གཞོན་ཤ་ཅན་ལ་རབ་ཚ་བའི། །ད ལ་བ་ཡི་ནི་ལས་ ས་
ནས། །ཅི་ ིར་འདི་ ར་བདེ་བར་གནས། །
如触热汤皮肉裂 地狱难堪热如是
若人已作如是业 何故似此安然坐
如婴触沸水，灼伤极刺痛，
已造狱业者，云何复逍遥？
བ ོན་མེད་འ ས་ ་འདོད་པ་དང༌། །བཟེ་རེ་ཅན་ལ་གནོད་མང་ཞིང༌། །འཆི་བས་བ ང་
བཞིན་ ་འ ་བ། ། ི་ ད་ ག་བ ལ་དག་གིས་བཅོམ། །
不勤修善希乐果 乖戾不忍苦恼多
死王所执希天寿 哀哉众苦所摧伤
不勤而冀得，骄弱频怨苦，
必死犹似仙，定受众苦煎！
མི་ཡི་ ་ལ་བ ེན་ནས་ ། ། ག་བ ལ་ ་བོ་ཆེ་ལས་ ོལ། ། ་འདི་ ི་ནས་ ེད་དཀའ་
བས། ། ོངས་པ་ ས་ ་གཉིད་མ་ལོག །
依此人身如舟航 得渡生死大苦流
此舟后时难再得 愚夫斯时勿酣卧
依此人身筏，能渡大苦海，
此筏难复得，愚者勿贪眠。
དགའ་བའི་ ་ནི་མཐའ་ཡས་པའི། །དམ་ཆོས་དགའ་བའི་མཆོག་ ངས་ནས། ། ག་
བ ལ་ ་ཡིས་གཡེང་བ་དང༌། ། ོད་སོགས་ལ་ ོད་ཅི་ ིར་དགའ། །
欢喜之因亦无数 独舍正法殊胜喜
好乐散乱及掉举 是众苦因汝何取
弃舍胜法喜，无边欢乐因，
何故汝反喜，散掉等苦因？
ིད་ ག་མེད་དང་ད ང་ཚགས་དང༌། ། ར་ ང་བདག་ཉིད་དབང་ ་དང༌། །བདག་
93
 第七品：精进品

དང་གཞན་ ་མཉམ་པ་དང༌། །བདག་དང་གཞན་ ་བ ེ་བར་ ིས། །

无怯弱集精进军 勤求自身得堪能
应修自他平等观 亦修自他易地想
勿怯积资粮，策励令自主，
自他平等观，勤修自他换。
བདག་གིས་ ང་ བ་ག་ལ་ཞེས། ། ིད་ ག་པར་ནི་མི་ ་ ེ། །འདི་ ར་དེ་བཞིན་
གཤེགས་པ་ནི། །བདེན་པ་ག ང་བས་བདེན་འདི་ག ངས། །
不应怯弱作是言 我何能成大菩提
一切如来真语者 悉皆谛实如是说
不应自退怯，谓我不能觉。
如来实语者，说此真实言：
ང་ ་ཤ་ ང་ ང་བ་དང༌། །དེ་བཞིན་ ིན་ ར་གང་ ར་པ། །དེས་ ང་བ ོན་པའི་
ོབས་བ ེད་ན། ། ང་ བ་ཐོབ་དཀའ་ ་མེད་འཐོབ། །
蚊蝇虻蚋及蜂蚁 乃至任何虫豸类
若依之生精进力 亦得无上大菩提
所有蚊虻蜂，如是诸虫蛆，
若发精进力，咸证无上觉。
བདག་ ་རིགས་ ིས་མིར་ ེས་ལ། །ཕན་དང་གནོན་པའི་ངོ་ཤེས་པས། ། ང་ བ་ ོད་
པ་མ་བཏང་ན། །བདག་གིས་ ང་ བ་ཅིས་མི་འཐོབ། །
如我生于人类中 已知利害明取舍
若能不舍菩提行 云何不证菩提果
况我生为人，明辨利与害，
行持若不废，何故不证觉？
འོན་ཏེ་ ང་ལག་ལ་སོགས་པ། །བཏང་དགོས་བདག་ནི་འཇིགས་ཤི་ན། ། ི་དང་ཡང་བ་
མ་ད ད་པར། ། ོངས་པས་བདག་ནི་འཇིགས་པར་ཟད། །
若言须舍手足等 如是难行我所畏
我今怖畏但愚痴 不能辨别轻重尔
若言我怖畏，须舍手足等，
是昧轻与重，愚者徒自畏。
བ ལ་པ་ ེ་བ་ ངས་མེད་ ། །ལན་ ངས་ ་མར་བཅད་པ་དང༌། །ད ག་དང་བ ེག་
དང་གཤེགས་འ ར་ ི། ། ང་ བ་ཐོབ་པར་མི་འ ར་རོ། །
94
 ལེ ་བ ན་པ། བ ོན་འ ས་བ ན་པ།

曾于无数俱胝劫 经地狱苦百千返
割截焚烧并杀戮 未能令我得菩提
无量俱祇劫，千番受割截，
刺烧复分解，今犹未证觉。
བདགགིས་ ང་ བ་ བ་པ་ཡི། ། ག་བ ལ་འདི་ནི་ཚད་ཡོད་དེ། ། ག་ ༌ཁོང་བ ག་
གནོད་བསལ་ ིར། ། ས་ ་བཏོད་པའི་ ག་བ ལ་བཞིན། །
我为修行成菩提 但受此苦有限量
如人欲除心腹疾 令身略受针砭苦
吾今修菩提，此苦有限期，
如为除腹疾，暂受疗割苦。
ན་པ་ ན་ ང་གསོ་ད ད་ ི། །མི་བདེ་བ་ཡིས་ནད་མེད་ ེད། །དེ་བས་ ག་བ ལ་
མང་པོ་དག །གཞོམ་ ིར་མི་བདེ་ ང་བཟོད་ ། །
医人须以众手术 为不安者除病苦
为摧众多大苦故 轻微不适当忍受
医皆以小苦，疗治令病除，
为灭众苦故，当忍修行苦。
གསོ་ད ད་ཕལ་པ་འདི་འ ་བ། ། ན་པ་མཆོག་གིས་མ་མཛད་དེ། །ཆོ་ག་ཤིན་ ་འཇམ་
པོ་ཡིས། །ནད་ཆེན་དཔག་མེད་གསོ་བར་མཛད། །
世间常医固如是 无上医王殊不尔
但以轻和微妙法 能疗无量沉疴起
凡常此疗法，医王不轻用，
巧施缓妙方，疗治众疴疾。
ཚད་མ་ལ་སོགས་ ིན་པ་ལའང༌། །འ ེན་པས་ཐོག་མར་ ོར་བར་མཛད། །དེ་ལ་
གོམས་ནས་ ི་ནས་ནི། །རིམ་ ིས་རང་གི་ཤ་ཡང་གཏོང༌། །
道师最初作加行 亦施菜羹糜粥等
此时修已后渐能 虽自身肉亦易舍
佛初亦先行，菜蔬等布施，
习此微施已，渐能施己肉。
གང་ཚ་རང་གི་ ས་ལ་ནི། །ཚད་སོགས་ ་ འི་ ོ་ ེས་ནས། །དེ་ཚ་ཤ་ལ་སོགས་
གཏོང་བ། །དེ་ལ་དཀའ་བ་ཅི་ཞིག་ཡོད། །
若时彼人于自身 能起犹如菜羹想

95
 第七品：精进品

其时令施身肉等 彼于此事有何难
一旦觉自身，卑微如菜蔬，
尔时舍身肉，于彼有何难？
ིག་པ་ ང་ ིར་ ག་བ ལ་མེད། །མཁས་པའི་ ིར་ན་མི་དགའ་མེད། །འདི་ ར་ལོག་
པར་ ོག་པ་དང༌། ། ིག་པས་སེམས་དང་ ས་ལ་གནོད། །
由断恶故即无苦 由善巧故即无忧
如是能害于身者 唯颠倒见恶思惟
身心受苦害，邪见罪为因，
恶断则无苦，智巧故无忧。
བསོད་ནམས་ ིས་ནི་ ས་བདེ་ལ། །མཁས་པ་ཡིས་ནི་སེམས་བདེ་ན། །གཞན་དོན་
འཁོར་བར་གནས་ ང་ནི། ། ིང་ ེ་ཅན་དག་ཅི་ ེ་ ོ། །
若由福德令身安 由善巧故心安乐
虽为利他处轮回 诸大悲者何忧患
福德引身适，智巧令心安，
为众处生死，菩萨岂疲厌？
འདི་ནི་ ང་ བ་སེམས་ ོབས་ ིས། ། ོན་ ི་ ིག་པ་ཟད་ ེད་ཅིང༌། །བསོད་ནམས་
་མཚ་ ད་ ེད་ ིར། །ཉན་ཐོས་ མས་པས་མཆོག་ ་བཤད། །
此由菩提心盛力 尽能消除往昔罪
能积福德如大海 故言胜于诸声闻
以此菩提心，能尽宿恶业，
能聚福德海，故胜诸声闻。
དེ་བས་ ོ་ངལ་ ན་སེལ་བའི། ། ང་ བ་སེམས་ ི་ ་ཞོན་ནས། །བདེ་ནས་བདེ་བར་
འ ོ་བ་ལ། །སེམས་ཤེས་ ་ཞིག་ ིད་ ག་འ ར། །
是故悉除疲厌心 菩提心马为乘载
转从安乐趋安乐 心既了知何怯为
故应除疲厌，驭驾觉心驹，
从乐趋胜乐，智者谁退怯？
སེམས་ཅན་དོན་ བ་ ་ ིར་ད ང༌། །མོས་བ ན་དགའ་དང་དོར་བ་ཡིན། །མོས་པ་
ག་བ ལ་འཇིགས་པ་དང༌། །དེ་ཡི་ཕན་ཡོན་བསམ་པས་བ ེད། །
为利有情集四军 胜解勇毅及喜舍
由思惟彼功德故 诸怖苦者生胜解

96
 ལེ ་བ ན་པ། བ ོན་འ ས་བ ན་པ།

勤利生助缘，信解坚喜舍，
畏苦思利益，能生希求力。
དེ་ ར་མི་མ ན་ ོགས་ ངས་ཏེ། །མོས་དང་ང་ ལ་དགའ་དང་དོར། ། ར་ལེན་དབང་
བ ར་ ོབས་ ིས་ནི། །བ ོན་འ ས་ ེལ་ ིར་འབད་པར་ ། །
如是断诸相违品 胜解我慢及喜舍
以恭谨自在转力 增精进故应勤修
故断彼违品，以欲坚喜舍。
实行控制力，勤取增精进。
བདག་དང་གཞན་ ི་ཉེས་པ་ནི། །དཔག་མེད་བདག་གིས་གཞོམ་ ་ ེ། །གང་ ་ཉེས་པ་
རེ་རེ་ལའང༌། །བ ལ་པ་ ་མཚ་ཟད་འ ར་བ། །
自他罪恶多无量 我曾誓愿悉摧毁
是中仅唯一一罪 亦经劫海难消尽
发愿欲净除，自他诸过失！
然尽一一过，须修一劫海。
ཉེས་ཟད་ ོམ་པ་དེ་ཡི་ནི། །ཆ་ཡང་བདག་ལ་མ་མཐོང་ན། ། ག་བ ལ་དཔག་ ་མེད་
པའི་གནས། །བདག་ཀོ་ཅིའི་ ིར་ ིང་མ་གས། །
精勤消除罪障事 于我纤毫未见有
无量众苦出生处 我心于此能不裂
若我未曾有，除过精进分，
定受无量苦，吾心岂无惧？
བདག་དང་གཞན་ ི་ཡོན་ཏན་ནི། །མང་པོ་བདག་གིས་བ བ་ ་ ེ། །དེ་ལ་ཡོན་ཏན་རེ་
རེ་ཡང༌། །བ ལ་པ་ ་མཚས་གོམས་འ ར་ན། །
自他功德广无边 我曾誓愿悉修行
是中仅一分功德 亦须修行经劫海
发愿欲促成，自他众功德，
成此一一德，须修一劫海。
བདག་ནི་ཡོན་ཏན་ཆ་ལ་ཡང༌། །གོམས་པ་ནམ་ཡང་མ་ ེས་ཏེ། །ཇི་ཞིག་ ར་ ེད་ ེ་བ་
ནི། །བདག་གིས་དོན་མེད་ ས་པ་མཚར། །
我于如是功德分 纤毫亦未修生起
此生获得何其难 我令无义而已矣
然我终未生，应修功德分，

97
 第七品：精进品

无义耗此生，莫名太希奇！
བདག་གིས་བཅོམ་ ན་མ་མཆོད་ཅིང༌། །དགའ་ ོན་ཆེན་པོའ ་བདེ་མ་ ིན། །བ ན་ལ་
་བ་མ་ ས་དང༌། །ད ལ་པོའ ་བསམ་པ་ ོགས་མ་ ས། །
我未供养诸世尊 亦未曾设大施会
圣教所示未随行 贫匮意乐未令满
吾昔未供佛，未施喜宴乐，
未曾依教行，未满贫者愿，
འཇིགས་ལ་མི་འཇིགས་མ་ ིན་དང༌། །ཉམ་ཐག་བདེ་མ་ ིན་ན་བདག །མ་ཡི་མངལ་ ི་
ག་ ་དང༌། ། ག་བ ལ་འབའ་ཞིག་བ ེད་པར་ཟད། །
怖畏者未施无畏 衰损者未施安乐
唯于母人胎藏中 生起大痛奇苦耳
未除怖者惧，未与苦者乐，
故唯得胎苦，及老病死苦。
བདག་ནི་ ོན་དང་ད་ ར་ཡང༌། །ཆོས་ལ་མོས་དང་ ལ་བ་ཡིས། །ཕོངས་པ་འདི་འ ་
ང་ ར་ན། ། ་ཞིག་ཆོས་ལ་མོས་པ་གཏོང༌། །
我由昔时及今日 于如来法舍胜解
故遭困厄有如此 何可于法舍胜心
从昔至于今，于法未信解，
故遭此困乏，谁复舍信解？
དགེ་བའི་ ོགས་ནི་ཐམས་ཅད་ ི། ། ་བ་མོས་པར་ བ་པས་ག ངས། །དེ་ཡི་ ་བ་
ག་ ་ནི། ། མ་ ིན་འ ས་ ་བ ོམས་པས་སོ། །
一切善法之根本 是胜信心能仁说
彼之根本复依于 恒修业果观异熟
佛说一切善，根本为信解。
信解本则为，恒思业因果。
ག་བ ལ་ཡིད་མི་བདེ་བ་དང༌། །འཇིགས་པ་ མ་པ་ ་ཚགས་དང༌། །འདོད་པ་ མས་
དང་ ལ་བ་ནི། ། ིག་པ་ ོད་ལས་འ ང་བར་འ ར། །
一切诸苦心不乐 种种怖畏何由起
诸所欲求恒不得 皆由先业罪行生
痛苦不悦意，种种诸畏惧、
所求不顺遂，皆从昔罪生。

98
 ལེ ་བ ན་པ། བ ོན་འ ས་བ ན་པ།

ཡིད་ལ་བསམས་པའི་དགེ་ ས་པས། །གང་དང་གང་ ་འ ོ་འ ར་བ། །དེ་དང་དེར་ནི་

བསོད་ནམས་དེས། །འ ས་ འི་ཡོན་ ིས་མངོན་མཆོད་འ ར། །
由善意乐修善行 随其生于一一处
于彼彼处彼福德 生功德果常现前
由行所思善，无论至何处，
福报皆现前，供以善果德。
ིག་པ་ ེད་པ་བདེ་འདོད་ ང༌། །གང་དང་གང་ ་འ ོ་འ ར་བ། །དེ་དང་དེར་ནི་ ིག་པ་
དེས། ། ག་བ ལ་མཚན་ ིས་ མ་པར་འཇོམས། །
若作罪行欲求乐 随其生于一一处
于彼彼处彼罪业 现诸苦报兵杖侵
恶徒虽求乐，然至一切处，
罪报皆现前，剧苦猛摧残。
་ཆེ་ ི་བཟང་བསེལ་བའི་པ འི་ ིང་པོར་གནས། ། ལ་བའི་ག ང་ ན་ཟས་ ིས་
གཟི་བ ིད་བ ེད་ ས་པ། ། བ་འོད་ ིས་ ས་པ ་ལས་ ང་ ས་མཆོག་ཅན། །
ལ་བའི་མ ན་གནས་བདེ་གཤེཊ་ ས་ ་དགེ་བས་འ ར།།
安住广博芬芳清凉莲花宫 餐饮如来妙音法乳长威光
佛光开启莲花化生微妙身 住如来前称如来子善业成
因昔净善业，生居大莲藏，
芬芳极清凉，闻食妙佛语，
心润光泽生，光照白莲启，
托出妙色身，喜成佛前子。
གཤིན་ ེའི་ ེས་ ས་པགས་པ་མ་ ས་བ ས་པས་ཤིན་ ་ཉམ་ཐག་ཅིང༌། །རབ་ ་ཚ་
བའི་མེ་ཡིས་བ ས་བའི་ཟངས་ ན་ ས་ལ་ གས་ ར་ལ། །འབར་བའི་རལ་ ི་མ ང་
ང་གིས་བ ན་ཤ་ཡི་ མ་ ་བ ར་ གས་ཤིང༌། །ཤིན་ ་འབར་བའི་ གས་ ི་ས་
གཞིར་ ང་བ་མི་དགེ་མང་པོས་འ ར། །
阎魔部卒尽剥皮肤无余极惨堪怜愍
灼热猛火熔化烊铜热汁挹取注其身
炽燃剑戟戈矛逼切身肢分裂成百段
抛坠极其烧燃热铁地上众多罪所成
因昔众恶业，阎魔诸狱卒，
剥皮令受苦，热火熔钢液，
99
 第七品：精进品

淋灌无肤体，炙燃剑矛刺，
身肉尽碎裂，纷堕烧铁地。
དེ་བས་དགེ་ལ་མོས་ ་ཞིང༌། ། ས་པ་ཉིད་ ་བ ོམ་པར་ ། ། ོ་ ེ་ ལ་མཚན་ཆོ་ག་
ཡིས། །བ མས་ནས་ང་ ལ་བ ོམ་པར་ ། །
故于善法应深信 亦应恭敬而修行
依于金刚幢经中 从初应修大我慢
故心应信解，恭敬修善法。
轨以金刚幢，行善修自信。
དང་པོར་འ ོར་པ་བ གས་ནས་ནི། །བ མ་མམ་ཡང་ན་མི་བ མ་ ། །མ་བ མས་པ་
ནི་མཆོག་ཡིན་ ི། །བ མས་ནས་ ོག་པར་མི་ འོ། །
初于自力应观察 是应起行或不应
不应起行即不作 已起行者勿退舍
首当量己力，自忖应为否？
不宜暂莫为，为已勿稍退。
ེ་བ་གཞན་ འང་དེ་གོམས་ཤིང༌། ། ིག་དང་ ག་བ ལ་འཕེལ་བར་འ ར། །གཞན་
དང་འ ས་ འི་ ས་ ང་ནི། །དམན་འ ར་དེ་ཡང་ བ་མི་འ ར། །
他生仍复如是行 罪业苦根咸增长
作余事及得果时 终无成就趣微劣
退则于来生，串习增罪苦，
他业及彼果，卑劣复不成。
ལས་དང་ཉོན་མོངས་ ས་པ་ ེ། །ག མ་པོ་དག་ལ་ང་ ལ་ ། །བདག་ཉིད་གཅིག་
ས་ འོ་ཞེས། །འདི་ནི་ལས་ ི་ང་ ལ་ཉིད། །
业及烦恼作止力 于此三法修我慢
谓此是我一人事 是为事业我慢性
于善断惑力，应生自信心，
吾应独自为，此是志业慢。
ཉོན་མོངས་དབང་མེད་འཇིག་ ེན་འདིས། །རང་དོན་ བ་པར་མི་ ས་པས། །འ ོ་བས་
བདག་ ར་མི་ ས་ཏེ། །དེ་བས་བདག་གིས་འདི་ འོ། །
世人惑缚无自在 不能成办自义利
能作他利不如我 是故我应作此事
世人随惑转，不能办自利，

100
 ལེ ་བ ན་པ། བ ོན་འ ས་བ ན་པ།

众生不如我，故我当尽力。
གཞན་དག་དམན་པའི་ལས་ ེད་ན། །བདག་ཉིད་ ང་ནི་ཇི་ ར་འ ག །ང་ ལ་ ིས་ནི་
མི་ ས་ཏེ། །བདག་ལ་ང་ ལ་མེད་པ་མཆོག །
若他作苦操贱业 我今云何可安坐
若由我慢不肯为 我今宁可无我慢
他尚勤俗务，我怎悠闲住？
亦莫因慢修，无慢最为宜。
ཤི་བའི་ ལ་དང་ ད་ ར་ན། ། ་ཡང་མཁའ་ ིང་ ་ ར་ ོད། །གལ་ཏེ་བདག་ཉིད་
ཉམ་ ང་ན། ། ང་བ་ ང་ འང་གནོད་པར་ ེད། །
若与死蛇相遇时 胜彼如金趐鸟行
若我对治力微劣 小堕亦当受大伤
乌鸦遇死蛇，行勇如大鹏，
信心若怯懦，反遭小过损。
མ་བཅས་ ོལ་བ་དོར་བ་ལ། །ཕོངས་ལས་ཐར་བ་ཡོད་དམ་ཅི། །ང་ ལ་ ོལ་བ་
བ ེད་པས་ནི། །ཆེན་པོ་ཡིས་ ང་ བ་པར་དཀའ། །
由怯弱故舍精勤 云何能免于困厄
若已勤修生我慢 虽有大力亦难胜
怯懦舍精进，岂能除福贫？
自信复力行，障大亦无碍。
དེ་བས་སེམས་ནི་བ ན་པ་ཡིས། ། ང་བ་ མས་ནི་གཞོམ་ ་ ེ། །བདག་ནི་ ང་བས་
ཕམ་ ས་ན། །ཁམས་ག མ་ ལ་འདོད་བཞད་གད་འ ར། །
是故应以坚毅心 勤行摧坏诸罪垢
我今若为罪堕胜 求三界尊真可笑
故心应坚定，奋灭诸罪堕，
我若负罪堕，何能超三界？
བདག་གིས་ ན་ལས་ ལ་ ་ ེ། །བདག་ལས་ ་ཡང་ ལ་མི་ ། ། ལ་བ་སེང་གེའི་
ས་བདག་གིས། །ང་ ལ་འདི་ལ་གནས་པར་ ། །
我于一切皆超胜 不许有人胜于我
一切诸佛狮子儿 应当如是住我慢
吾当胜一切，不使惑胜我。
吾乃佛狮子，应持此自信。

101
 第七品：精进品

འ ོ་གང་ང་ ལ་ ིས་བཅོམ་དེ། །ཉོན་མོངས་ང་ ལ་ཅན་མ་ཡིན། །ང་ ལ་ཅན་ད འི་

དབང་མི་འ ོ། །དེ་དག་ང་ ལ་ད ་དབང་འ ར། །
有情若为我慢摧 是烦恼非大我慢
大我慢者不随敌 烦恼为敌所自在
屈就我慢者，非具自信心。
勇者不屈挠，慢者制于慢。
ཉོན་མོངས་ང་ ལ་ ིས་ཁེངས་ནི། །ངན་འ ོར་ང་ ལ་ ིས་ ིད་ཅིང༌། །མི་ཡི་དགའ་
ོན་བཅོམ་པ་དང༌། །གཞན་ ི་ཟས་ཟའི་ ན་དང་ནི། །
若由烦恼慢起骄 我慢牵引入恶趣
摧坏人中诸胜乐 为他豢养作奴使
因慢生傲者，将赴恶趣道：
人间欢宴失，为仆食人残，
ེན་པ་མི་ ག་ཉམ་ ང་དང༌། །ཐམས་ཅད་ ་ནི་བ ས་པར་འ ར། །ང་ ལ་ ིས་
ཁེངས་དཀའ་ བ་ཅན། །དེ་ཡང་ང་ ལ་ཅན་གཏོགས་ན། །དམན་པ་ཅི་འ ་ཡིན་པ་
ོས། །
愚盲可厌体衰羸 一切处中受轻侮
我慢骄矜修苦行 若彼亦称具我慢
孰有下劣过于此
蠢丑体虚弱，轻蔑处处逢。
傲慢苦行者，岂入自信数？
堪怜宁过此？
གང་ཞིག་ང་ ལ་ད ་ལས་ ལ་ ིར་ང་ ལ་འཆང༌། །དེ་ནི་ང་ ལ་ཅན་དང་ མ་ ལ་
དཔའ་དེ་ཉིད། །གང་ཞིག་ང་ ལ་ད ་བདོ་བ་ཡང་ངེས་བཅོམ་ ེ། །འ ོ་ལ་འདོད་བཞིན་
ལ་བའི་འ ས་ ་ ོགས་པར་ ེད།།
谁人为胜我慢怨敌修我慢 此即具大我慢普胜大勇者
此人于我慢敌能作摧坏故 如众生意胜者之果速圆满
为胜我慢敌，坚持自信心，
此乃胜利者，英豪自信士。
若复真实灭，暗延我慢敌，
定能成佛果，圆满众生愿。
ཉོན་མོངས་ ོགས་ ི་ ོད་གནས་ན། ། མ་པ་ ོང་ ་ ན་ག གས་ཏེ། །ཝ་ལ་སོགས་
102
 ལེ ་བ ན་པ། བ ོན་འ ས་བ ན་པ།

པས་སེང་གེ་བཞིན། །ཉོན་མོངས་ཚགས་ ིས་མི་ གས་ ། །

若居烦恼品类丛 应须多方修坚忍
如狐兔等避狮子 勿为烦恼所中伤
设处众烦恼，千般须忍耐，
如狮处狐群，不遭烦恼害。
ཉམ་ང་ཆེ་ཐང་ ང་ ར་ ང༌། །མི་ཡིས་མིག་ནི༌བ ང་བ་ ར། །དེ་བཞིན་ཉམ་ང་ ང་
ར་ ང༌། །ཉོན་མོངས་དབང་ ་མི་འ ར ། །
如人猝遇大危险 第一先当护其目
如是若遇危险时 勿随烦恼自在转
人逢大危难，先护其眼目，
如是虽临危，护心不随惑。
བདག་ནི་བ ེགས་ཏེ་བསད་ ར་ཏམ། །བདག་གི་མགོ་བོ་བཅད་ ང་ ། ། མ་པ་ ན་
་ཉོན་མོངས་པའི། །ད ་ལ་འ ད་པར་མི་ འོ། །དེ་བཞིན་གནས་ བས་ཐམས་ཅད་ །
།རིགས་པ་ལས་ནི་གཞན་མི་ ད།།
宁可焚身或断肢 乃至断头亦易事
于彼烦恼怨敌前 终不甘心为低首
如是一切时处中 非如理事终不作
吾宁被烧杀，甚或断头颅，
然终不稍让，屈就烦恼敌，
一切时与处，不行无义事。
ེད་མོའ ་བདེ་འ ས་འདོད་པ་ ར། །འདི་ཡིས་ ་བའི་ལས་གང་ཡིན། །ལས་དེ་ལ་ནི་ཞེ་
ན་ ་ ེ། །ལས་དེས་མི་ངོམས་དགའ་བར་ ། །
如童稚求嬉戏乐 不问所作为何事
于彼耽玩深爱乐 应当欢喜无厌足
如童逐戏乐，所为众善业，
心应极耽着，乐彼无餍足。
བདེ་བའི་དོན་ ་ལས་ ས་ ང༌། །བདེ་འ ར་མི་འ ར་གཏོལ་མེད་ ི། །གང་གི་ལས་
ཉིད་བདེ་འ ར་བ། །དེ་ལས་མི་ ེད་ཇི་ ར་བདེ། །
为求安乐作诸业 得乐不得不可知
若作此业定生乐 不作安乐何由生
世人勤求乐，成否犹未定，

103
 第七品：精进品

二利能得乐，不行乐何有？
་ ིའི༌སོར་ཆགས་ ང་ ི་ འི། །འདོད་པ་ མས་ ིས་མི་ངོམས་ན། ། མ་ ིན་བདེ་ལ་
ཞི་བ་ཡི། །བསོད་ནམས་ ིས་ ་ཅི་ ེ་ངོམས། །
如嗜刀锋所沾蜜 若于诸欲无厌足
异熟安乐及寂静 于彼福德有何厌
如嗜刃上蜜，贪欲无餍足，
感乐寂灭果，求彼何需足？
དེ་ ས་ལས་ཚར་ ིན་ འི་ ིར། །ཉི་མ་ ེད་ ས་ག ངས་པ་ཡི། ། ང་ཆེན་མཚ་ ད་
མཚར་འ ག་ ར། །ལས་དེ་ལ་ཡང་འ ག་པར་ ། །
如象夏日行当午 遇清凉池即跃入
如是为成所作业 于彼事业应趣行
为成所求善，欢喜而趣行，
犹如日中象，遇池疾奔入。
ོབས་ཉམས་པ་དང་ ེས་འ ེལ་ན། ། ར་ འི་དོན་ ་དོར་བར་ ། །ལེགས་པར་ཟིན་ན་
ི་མ་དང༌། ། ི་མ་འདོད་པས་དེ་ ང་ ། །
若力疲极所随逐 为易作故当暂息
善摄持者善完成 转希后后非所应
身心俱疲时，暂舍为久继。
事成应尽舍，续行余善故。
འཐབ་ ིང་ད ་དང་ ན་ཅིག་ ། །ག ལ་ངོར་རལ་ཁ་ གས་པ་བཞིན། །ཉོན་མོངས་
མཚན་ལས་ག ར་ ་ཞིང༌། །ཉོན་མོངས་ད ་ མས་འཇིབས་པར་བཏགས།།
犹如宿将遇敌时 临阵交锋兵刃接
应避烦恼利兵锋 对治尽歼烦恼敌
沙场老兵将，遇敌避锋向，
如是回惑刃，巧缚烦恼敌。
ག ལ་ ་རལ་ ི་ ང་ ར་ན། །འཇིགས་པས་ ར་ ་ལེན་པ་ ར། །དེ་བཞིན་ ན་པའི་
མཚན་ཤོར་ན། །ད ལ་བའི་འཇིགས་ ན་ ར་ ་ ང༌། །
如人临阵坠其刀 怖畏仓惶急拾取
如是若遗正念刀 怖地狱苦急持念
战阵失利剑，惧杀疾拾取，
如是若失念，畏狱速提起。

104
 ལེ ་བ ན་པ། བ ོན་འ ས་བ ན་པ།

ཇི་ ར་ ག་ལ་བ ེན་བཅས་ནས། ། ག་ནི་ ས་ལ་ བ་འ ར་པ། །དེ་བཞིན་ གས་ནི་

ེད་ ར་ན། །ཉེས་པས་སེམས་ལ་ བ་པར་འ ར། །
如毒箭伤身出血 罪毒速疾遍全身
如是若得小暇隙 罪毒速疾遍人心
循血急流动，箭毒速遍身，
如是惑得便，罪恶尽覆心。
ངས་མར་བཀང་བའི་ ོད་བ ར་ལ། །རལ་ ི་ཐོགས་པས་ ང་བ ད་དེ། །བོ་ན་
གསོད་བ ིགས་འཇིགས་པ་ ར། །བ ལ་ གས་ཅན་ ིས་དེ་བཞིན་ ིམ། །
如人擎器满盛油 刽者持剑伺其后
溢即杀之愕然怖 持戒谨畏应如是
如人剑逼身，行持满钵油，
惧溢虑遭杀，护戒当如是。
དེ་བས་པང་ ་ ལ་འོངས་ན། །ཇི་ ར་རིངས་པར་ ང་བ་ ར། །དེ་བཞིན་གཉིད་དང་
ོམ་འོངས་ན། ། ར་ ་དེ་དག་བ ོག་པར་ ། །
如有毒蛇来怀中 急当狂骇而惊起
睡眠懈怠若来时 亦当如是勤遮止
复如蛇入怀，疾起速抖落，
如是眠懈至，警醒速消除。
ཉེས་པ་ ང་བ་རེ་རེ་ཞིང༌། །བདག་ལ་ ད་ནས་ཅི་ནས་ ང༌། །བདག་ལ་ ིས་འདི་མི་
འ ང་བ། །དེ་ ར་ ་ཞེས་ ན་རིང་བསམ། །
一一罪堕出生时 恒应于己严呵责
思惟我自今以往 无论如何不再作
每逢误犯过，皆当深自责，
屡思吾今后，终不犯此过。
ཇི་ ར་གནས་ བས་འདི་དག་ལ། ། ན་པ་གོམས་པ་ཉིད་འ ར་ཞེས། ། ་འདི་ཡིས་ནི་
ད་པའམ། །རིགས་པའི་ལས་ནི་འདོད་པར་ ། །
应思云何于此时 能得修行持正念
以此为因于善士 或如理事起欲心
故于一切时，精勤修正念，
依此求明师，圆成正道业。
ཅི་ནས་ལས་ ེད་ ོན་རོལ་ནས། །ཐམས་ཅད་ལ་ནི་མ ་ཡོད་པ། །དེ་ ར་བག་ཡོད་
105
 第七品：精进品

གཏམ་ ན་ཏེ། །བདག་ཉིད་ ང་བ་ཡང་བར་ ། །

昔人云何作善业 事事精勤具雄力
如是无逸念先哲 自身振奋而轻举
为令堪众善，应于行事前，
忆教不放逸，振奋欢喜行。
ཇི་ ར་ ང་ནི་འ ོ་བ་དང༌། །འོང་བས་ཤིང་བལ་དབང་བ ར་བ། །དེ་བཞིན་ ོ་བས་
དབང་བ ར་ཏེ། །དེ་ ར་ན་ནི་འ བ་པར་འ ར། །
如风飘扬去复来 于兜罗绵自在转
由欢喜心自在转 成办善事亦如是
如絮极轻盈，随风任来去，
身心若振奋，众善皆易成。
ང་ བ་སེམས་དཔའི་ ོད་པ་ལ་འ ག་པ་ལས། བ ོན་འ ས་བ ན་པ་ཞེས་ ་བ་ ེ་ལེ ་བ ན་
པའོ།།
第七品：精进品 终。

106
 ལེ ་བ ད་པ། བསམ་གཏན་བ ན་པ།

ལེ ་བ ད་པ། བསམ་གཏན་བ ན་པ།

第八品：禅定品
དེ་ ར་བ ོན་འ ས་བ ེད་ནས་ནི། །ཡིད་ནི་ཏིང་ངེ་འཛན་ལ་བཞག །སེམས་ནི་ མ་
པར་གཡེངས་པའི་མི། །ཉོན་མོངས་མཆི་བའི་ ག་ན་གནས། །
如是精进生起已 应当心住三摩地
人若其心极散乱 如居烦恼齿隙中
发起精进已，意当住禅定，
心意涣散者，危陷惑牙间。
ས་དང་སེམས་ནི་དབེན་པ་ཡིས། ། མ་པར་གཡེང་བ་མི་འ ང་ངོ། །དེ་བས་འཇིག་
ེན་ ང་ ་ཞིང༌། ། མ་པར་ ོག་པ་ཡོངས་ ་དོར། །
由于身心寂静故 种种散乱不能生
是故应断世间法 亦当舍离诸分别
身心若寂静，散乱即不生，
故应舍世间，尽弃诸俗虑。
ཆགས་པའི་ ིར་དང་ ེད་སོགས་ལ། ། ེད་པས་འཇིག་ ེན་མི་ ོང་ ེ། །དེ་བས་འདི་
དག་ཡོངས་ ོངས་ལ། །མཁས་པས་འདི་ ར་ད ད་པར་ ། །
由贪染着财利等 故于世间不能离
是故欲尽断贪等 智者应当如是知
贪亲爱利等，则难舍世间，
故当尽弃彼，随智修观行。
ཞི་གནས་རབ་ ་ ན་པའི་ ག་མཐོང་གིས། །ཉོན་མོངས་ མ་པར་འཇོམས་པར་ཤེས་
ས་ནས། །ཐོག་མར་ཞི་གནས་བཙལ་ ་དེ་ཡང་ནི། །འཇིག་ ེན་ཆགས་པ་མེད་ལ་
མངོན་དགས་འ བ། །
已知先须具足妙止已 始生妙观遍伏诸烦恼
故应最初先勤求妙止 现前成就不贪世间心
有止诸胜观，能灭诸烦恼，
知已先求止，止由离贪成。
མི་ ག་ ་ཞིག་མི་ ག་ལ། །ཡང་དག་ཆགས་པར་ ེད་པ་ཡོད། །དེས་ནི་ཚ་རབས་ ོང་
ག་ ། ། ག་པ་མཐོང་བར་ཡོང་མི་འ ར། །
若人自性是无常 现前复贪无常法

107
 第八品：禅定品

彼于千生流转中 欲见所爱不可得
自身本无常，犹贪无常人，
纵历百千生，不见所爱人。
མ་མཐོང་ན་ནི་དགར་མི་འ ར། །ཡིད་ ང་མཉམ་འཇོག་མི་འ ར་ལ། །མཐོང་ཡང་
ངོམས་པར་མི་འ ར་བས། ། ར་བཞིན་ ེད་པས་ག ང་བར་འ ར། །
若不见时心不欢 不得平等安乐住
见已仍复无厌足 如前贪爱所逼恼
未遇则不喜，不能入等至，
纵见不知足，如昔因爱苦。
སེམས་ཅན་ མས་ལ་ཆགས་ ས་ན། །ཡང་དག་ཉིད་ལ་ ན་ནས་ ིབ། ། ོ་བའི་
སེམས་ ང་འཇིག་པར་ ེད། །ཐ་མར་ ་ངན་ག ང་བར་འ ར། །
若其贪于诸有情 能令真性遍盖覆
亦能损坏厌离心 终为忧苦热恼逼
若贪诸有情，则障实性慧，
亦毁厌离心，终遭愁叹苦。
དེ་ལ་སེམས་པ་འབའ་ཞིག་གིས། །ཚ་འདི་དོན་མེད་འདའ་བར་འ ར། ། ག་པ་མེད་པའི་
མཛའ་བཤེས་ ིས། །ག ང་ ང་ཆོས་ ང་འཇིག་པར་འ ར། །
若人如是邪思惟 能令此生无义逝
由于无常亲友故 卐字法轮亦能坏
若心专念彼，此生将虚度。
无常众亲友，亦坏真常法。
ིས་དང་ ལ་བ་མཉམ་ ོད་ན། །ངེས་པར་ངན་འ ོར་འ ོ་འ ར་ཏེ། ། ལ་མི་མཉམ་
པར་ ིད་ ེད་ན། ། ིས་པ་བ ེན་པས་ཅི་ཞིག་ ། །
善根相等诸愚夫 同行定趋于恶趣
善根不等能相引 依止愚夫何所为
行为同凡愚，必堕三恶趣，
令入非圣境，何需近凡愚？
ད་ཅིག་གཅིག་གིས་མཛའ་འ ར་ལ། ། ད་ཙམ་ ིས་ནི་ད ར་ཡང་འ ར། །དགའ་
བའི་གནས་ལ་ ོ་ ེད་པས། །སོ་སོའ ་ ེ་བོ་མ ་བར་དཀའ། །
一刹那间成亲友 于须臾顷复成仇
于欢喜处生瞋怒 取悦愚夫诚难事

108
 ལེ ་བ ད་པ། བསམ་གཏན་བ ན་པ།

刹那成密友，须臾复结仇，
喜处亦生瞋，凡夫取悦难。
ཕན་པར་ ས་ན་ ོ་བར་ ེད། །བདག་ ང་ཕན་ལས་བ ོག་པར་ ེད། །དེ་དག་ངག་ནི་
མ་མཉན་ན། ། ོ་བས་ངན་འ ོར་འ ོ་བར་འ ར། །
说饶益语反生瞋 于我利益复遮止
若于其言不听从 顿起瞋心入恶趣
忠告则生瞋，反劝离诸善，
若不从彼语，瞋怒堕恶趣。
མཐོ་ལ་ ག་དོག་མཉམ་དང་འ ན། །དམའ་ལ་ང་ ལ་བ ོད་ན་ ེགས། །མི་ ན་བ ོད་
ན་ཁོང་ ོ་ ེ། །ནམ་ཞིག་ ིས་ལས་ཕན་པ་ཐོབ། །
胜者嫉妒等者诤 劣者生慢赞生骄
逆耳之言生瞋恚 谁依愚夫能获益
妒高竞相等，傲卑赞复骄，
逆耳更生瞋，处俗怎得益？
ིས་དང་འ ོགས་ན་ ིས་པ་ལ། །བདག་བ ོད་གཞན་ལ་ ོད་པ་དང༌། །འཁོར་བར་
དགའ་བའི་གཏམ་ལ་སོགས། །མི་དགེ་ཅིས་ ང་ངེས་པར་འ ང༌། །
友愚夫者因其人 自赞毁他生大罪
乐着生死谈论等 任何不善皆能生
伴愚必然生，自赞毁他过，
好谈世间乐，无义不善事。
དེ་ ར་བདག་དང་གཞན་བ ེན་པ། །དེས་ནི་ ང་པར་འ ར་བར་ཟད། །དེས་ ང་
བདག་དོན་མ་ ས་ལ། །བདག་ ང་དེ་དོན་མི་འ ར་བས། །
如是于我及于他 由此唯能成损害
彼既不能利益我 我亦不能成彼义
是故近亲友，徒然自招损，
彼既无益我，吾亦未利彼。
ིས་ལས་ཐག་རིང་ ེལ་བར་ ། ། ད་ན་དགའ་བས་མ ་ ས་ཏེ། །འ ིས་ཆེན་ཉིད་ ་
མི་འ ར་བར། །ཐ་མའི་པ་ཙམ་ལེགས་པར་ ། །
于彼愚夫当远避 暂遇欢喜作恭敬
于彼不应太亲密 仅如常人斯为美
故应远凡愚。会时喜相迎，

109
 第八品：禅定品

亦莫太亲密，善系君子谊。
ང་བས་མེ་ཏོག་ ང་ ི་བཞིན། །ཆོས་ ི་དོན་ཙམ་ ངས་ནས་ནི། ། ན་ལས་ ོན་ཆད་
མ་མཐོང་བཞིན། །འ ིས་པ་མེད་པར་གནས་པར་ ། །
犹如蜂采花中蜜 唯从其处取法义
宛如从昔未相识 不相亲昵住愦闹
犹如蜂采蜜，为法化缘已，
如昔未谋面，淡然而处之。
བདག་ནི་ ེད་མང་བ ར་ ི་བཅས། །བདག་ལ་མང་པོ་དགའ་འོ་ཞེས། །དེ་འ འི་ ེམས་
པ་འཆང་ ར་ན། །ཤི་བའི་འོག་ ་འཇིགས་པ་ ེ། །
我有利养及恭敬 我为众人所欢喜
若起如是骄慢言 死后当生大怖畏
吾富受恭敬，众人皆喜我。
若持此骄慢，殁后定生惧。
དེ་བས་ མ་པར་ ོངས་པའི་ཡིད། །གང་དང་གང་ལ་ཆགས་ ར་པ། །དེ་དང་དེ་
བ ོངས་ ོང་འ ར་ ། ། ག་བ ལ་ཉིད་ ་ ར་ཅིང་ ང༌། །
是故若由愚痴心 贪着种种可乐事
彼彼总皆成虚空 唯能生起苦自性
故汝愚痴意，无论贪何物，
定感苦果报，千倍所贪得。
དེ་བས་མཁས་པས་ཆགས་མི་ ། །ཆགས་པ་ལས་ནི་འཇིགས་པ་ ེ། །འདི་དག་རང་
བཞིན་འདོར་འ ར་བས། །བ ན་པར་ ིས་ཏེ་རབ་ ་ ོགས། །
故诸智者不应贪 由贪能生怖畏故
诸法自性散离故 当坚信解当观察
故智不应贪，贪生三途怖。
应当坚信解，彼性本应舍。
ེད་པ་དག་ནི་མང་ ང་ཞིང༌། ། གས་དང་ ན་པ་ ང་ ར་ ང༌། ། ེད་དང་ གས་བའི་
ཚགས་བཅས་ཏེ། །གང་ ་འདོང་བའི་གཏོལ་མེད་དོ། །
若能获得多财利 亦能获得美名闻
尽其所有名利聚 所欲于我皆无干
纵吾财物丰，令誉遍称扬，
所集诸名利，非随心所欲。

110
 ལེ ་བ ད་པ། བསམ་གཏན་བ ན་པ།

བདག་ལ་ ོད་པ་གཞན་ཡོད་ན། །བ ོད་པས་བདག་དགར་ཅི་ཞིག་ཡོད། །བདག་ལ་

བ ོད་པ་གཞན་ཡོད་ན། ། ད་པས་མི་དགར་ཅི་ཞིག་ཡོད། །
若有他人骂詈我 赞扬于我有何乐
若有他人赞扬我 骂詈于我何不乐
若有人毁我，赞誉何足喜？
若有人赞我，讥毁何足忧？
སེམས་ཅན་མོས་པ་ ་ཚགས་པ། ། ལ་བས་ ང་ནི་མི་མ ་ན། །བདག་འ ་ངན་པས་
ོས་ཅི་དགོས། །དེ་བས་འཇིག ེན་བསམ་བ་བཏང༌། །
有情胜解种种别 如来尚难令欢喜
况复恶人如我者 故于世法勿贪着
有情种种心，佛亦难尽悦，
何况劣如我，故应舍此虑。
སེམས་ཅན་ ེད་པ་མེད་ལ་ ོད། ། ེད་པ་ཅན་ལ་མི་ ན་བ ོད། །རང་བཞིན་འ ོགས་
དཀའ་དེ་དག་གིས། །དགའ་བ་ཇི་ ར་ ེ་བར་འ ར། །
不得助时即加呵 得利之时复讥毁
有情自性难亲近 云何能令生欢喜
瞥睨穷行者，诋毁富修士，
性本难为侣，处彼怎得乐？
གང་ ིར་ ིས་པ་རང་དོན་ནི། །མེད་པར་དགའ་བ་མི་འ ང་བས། ། ིས་པ་འགའ་ཡང་
བཤེས་མིན་ཞེས། །དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ མས་ ིས་ག ངས། །
愚夫唯求自利故 非得自利不欢喜
愚夫一切非亲友 是诸如来所宣说
如来曾宣示，凡愚若无利，
郁郁终寡欢，故莫友凡愚。
ནགས་ན་རི་ གས་ ་ མས་དང༌། །ཤིང་ མས་མི་ ན་ ོད་མི་ ེད། །འ ོགས་ན་བདེ་
བ་དེ་དག་དང༌། །ནམ་ཞིག་ ན་ཅིག་བདག་གནས་འ ར། །
丛林鸟兽及草木 从不能为逆耳言
与彼同游则安乐 何时我能与为侣
林中鸟兽树，不出刺耳音，
伴彼心常乐，何时共安居？
ག་གམ་ ་ཁང་ ེང་པའམ། ། ོན་ཤིང་ ང་ ་གནས་བཅས་ཏེ། །ནམ་ཞིག་ བ་ ་མི་
111
 第八品：禅定品

་ཞིང༌། །ཆགས་པ་མེད་པར་འ ར་ཞིག་ ། །

石室废祠空舍宅 或住浓荫大树前
佛子何时能如是 于家无贪无顾恋
何时住树下，岩洞无人寺，
愿心不眷顾，断舍尘世贪？
ས་ ོགས་བདག་གིར་བ ང་མེད་པ། །རང་བཞིན་ ིས་ནི་ཡངས་ མས་ ། །རང་
དབང་ ོད་ཅིང་ཆགས་མེད་པར། །ནམ་ཞིག་བདག་ནི་གནས་པར་འ ར། །
无主摄持之住所 自然成就空旷地
自在受用无贪着 何时我得居其处
何时方移栖，天然辽阔地，
不执为我所，无贪恣意行？
ང་བཟེད་ལ་སོགས་ཉི་ཚ་དང༌། ། ན་ལ་མི་མཁོའ ་གོས་འཆང་ཞིང༌། ། ས་འདི་ ་བ་
མ་ ས་ ང༌། །འཇིགས་མེད་གནས་པ་ནམ་ཞིག་འ ར། །
一钵支身度时日 蔽体唯依粪扫衣
此身脱然无藏护 何时住此无畏处
何时居无惧，唯持钵等器，
匪盗不需衣，乃至不蔽体？
ར་ ོད་སོང་ནས་གཞན་དག་གི། ། ས་གོང་དག་དང་བདག་གི་ ས། །འཇིག་བའི་
ཆོས་ཅན་དག་ ་ནི། །ནམ་ཞིག་མགོ་ ོམས་ ེད་པར་འ ར། །
亲身无常往尸林 昔人白骨纵横处
我身可怖亦如是 何时心能泊然住
何时赴寒林，触景生此情：
他骨及吾体，悉皆坏灭法。
བདག་གི་ ས་ནི་འདི་ཉིད་ ང༌། །གང་གི་ ི་ཡིས་ཝ་དག་ ང༌། ། ང་ ་ཉེར་འ ོ་མི་
འ ར་བ། །དེ་ ་ ར་ནི་འ ར་བར་འོང༌། །
我身腐朽出恶臭 贪食腥膻狐狸等
闻之裹足不敢近 当来必有如是事
吾身速腐朽，彼臭令狐狼，
不敢趋前尝，其变终至此。
ས་འདི་གཅིག་ ་ ང་བ་ཡང༌། ། ན་ཅིག་ ེས་པའི་ཤ་ ས་དག །ཞིག་ ེ་སོ་སོར་
འ ེས་འ ར་ན། །མཛའ་བ་གཞན་དག་ཅི་ཞིག་ ོས། །
112
 ལེ ་བ ད་པ། བསམ་གཏན་བ ན་པ།

唯是此身出生时 与生俱来骨肉等
若尚散坏各分离 余亲爱者何待言
孑然此一身，生时骨肉连，
死后各分散，更况是他亲？
ེ་ན་གཅིག་ ་ ེ་འ ར་ཞིང༌། །འཆི་ནའང་དེ་ཉིད་གཅིག་འཆི་ ེ། ། ག་བ ལ་ ལ་
གཞན་མི་ལེན་ན། །གེགས་ ེད་མཛའ་བས་ཅི་ཞིག་ ། །
生时独来一人生 死时亦唯一人死
若他不能代受苦 奚为因亲作障碍
生既孤独生，殁复独自亡，
苦痛无人摊，亲眷有何益？
ལམ་དག་ ་ནི་ གས་པ་ མས། །ཇི་ ར་གནས་ནི་འཛན་ ེད་ ར། །དེ་བཞིན་ ིད་
པའི་ལམ་ གས་པའང༌། ། ེ་བའི་གནས་ནི་ཡོངས་ ་འཛན། །
宛如世间行旅人 偶尔同投止宿处
如是三有旅途中 偶尔受生同一处
如诸行路客，不执暂留舍，
如是行有道，岂应恋生家？
འཇིག་ ེན་ ན་ནས་ག ང་བཞིན་ ། །ཇི་ ིད་ ེས་ ་བཞི་ཡིས་ནི། །དེ་ལས་དེ་ནི་མ་
བཏེག་པ། །དེ་ ིད་ ་ནི་ནགས་ ་སོང༌། །
眷属环绕徒悲苦 应及四人尚未来
从床榻上舁身起 当早独往丛林间
迨及众亲友，伤痛及哀泣，
四人掮吾体，及时赴寒林。
བཤེས་མེད་འཁོན་པའང་མེད་ ས་ནས། ། ས་འདི་གཅིག་ ་དབེན་གནས་ཏེ། ། ་
ནས་ཤི་དང་འ ར་བ ིས་ནས། །ཤི་ནའང་ ་ངན་ ེད་པ་མེད། །
既无亲知亦无怨 孑然一身住闲静
计我此身早已死 即令今死复何恨
无亲亦无怨，只身隐山林，
先若视同死，殁已无人忧。
ང་ན་འཁོད་པ་ ་དག་ ང༌། ། ་ངན་གནོད་པ་ ེད་མེད་པས། །འདི་ཡིས་སངས་ ས་
ེས་ ན་སོགས། ། ས་ ང་གཡེངས་པར་འ ར་བ་མེད། །
任令何人住于前 不能令我生忧恼

113
 第八品：禅定品

极盛舒适茂林间 微劳即生诸安乐
四周既无人，哀伤或为害，
故修随念佛，无人扰令散。
དེ་བས་ཤིན་ ་མདངས་དགའ་བའི། །ནགས་ཚལ་ཚགས་ ང་བདེ་ ིད་ཅིང༌། །གཡེང་
བ་ཐམས་ཅད་ཞི་ ེད་པར། །བདག་ཉིད་གཅིག་ ་གནས་པར་ ། །
令息一切散乱障 故当独自安住此
无多扰恼常安适 一切散乱皆寂静
故当独自栖，事少易安乐，
灵秀宜人林，止息众散乱。
བསམ་པ་གཞན་ནི་ ན་བཏང་ ེ། །བདག་ལ་སེམས་པ་གཅིག་ ་ཡིས། །སེམས་ནི་
མཉམ་པར་གཞག་ ིར་དང ། ལ་བར་ ་ ིར་བ ོན་ཏེ་ ། །
舍置别余邪思惟 为令此心平等住
亦为调伏自心故 我当一心勤精进
尽弃俗虑已，吾心当专一，
为令入等至，制惑而精进。
འཇིག་ ེན་འདི་དང་ཕ་རོལ་ འང༌། །འདོད་པ་ མས་ནི་ ང་ ོལ་བ ེད། །འདིར་ནི་
བསད་དང་བཅིང་དང་གཅོད། །ཕ་རོལ་ ་ནི་ད ལ་སོགས་ བ། །
若于今世若后世 诸欲唯能生衰损
今生杀缚及刑刖 后世能成地狱苦
现世及来生，诸欲引灾祸，
今生砍杀缚，来世入地狱。
ཕོ་ཉ་ཕོ་ཉ་མོ་ལ་ ོན། །གང་ ིར་ ་མར་གསོལ་བཏབ་ཅིང༌། ། ིག་པ་ མས་སམ་
གས་མིན་ལའང༌། །གང་གི་དོན་ ་མ་འཛམས་པར། །
匍匐男女鬼卒前 为彼再三作祈请
或诸罪业或恶名 为彼一切非所畏
月老媒婆前，何故屡恳求？
为何全不忌，诸罪或恶名？
འཇིགས་པ་ལ་ཡང་བདག་ གས་ཤིང༌། ། ས་ ང་ཟད་པར་ ས་ ར་ཏེ། །གང་ལ་
ཡོངས་ ་འ ད་པས་ན། །མཆོག་ ་དགའ་འ ར་དེ་དག་ཉིད། །
我宁趣入恐怖中 亦宁耗损诸财物
若于彼身能抱持 善哉我心亦欢喜

114
 ལེ ་བ ད་པ། བསམ་གཏན་བ ན་པ།

纵险吾亦投，资财愿耗尽，
只为女入怀，销魂获至乐。
ཀེང་ ས་ཉིད་ཡིན་གཞན་མིན་ན། །རང་དབང་དང་ནི་བདག་མིན་ལ། །རབ་ ་འདོད་
ཅིང་ཡོངས་ཞེན་ནས། །ཅི་ ིར་ ་ངན་འདས་མི་འ ོ། །
彼唯骸骨更无他 不能自主亦非我
何故于彼深好乐 爱着不能趣涅盘
除骨更无余，与其苦贪执，
非我自主躯，何如趣涅盘？
གང་ཞིག་དང་པོ་འབད་དེ་བཏེག ། ངས་ ང་ངོ་ཚས་འོག་ ་ ། ། ོན་ནི་མཐོང་ངམ་མ་
མཐོང་ཡང༌། །གོས་ ིས་གདོང་ནི་གཡོགས་པར་ ར། །
初时殷勤好护持 后时惊愕何如此
先为他见或未见 恒以衣等覆其面
始则奋抬头，亲近羞垂视，
葬前见未见，悉以纱覆面。
ོད་ཉོན་མོངས་པའི་གདོང་དེ་ནི། །ད་ ་མངོན་ མ་ ར་པ་བཞིན། ། ་ ོད་ ིས་
བསལ་ ས་མཐོང་ནས། །ད་ ་ཅི་ ིར་འ ེར་བར་ ེད། །
汝昔迷恋贪著者 今仍如前现量转
鸟鸢啄去现其形 何故汝今欲逃避
昔隐惑君容，今现明眼前，
鹫已去其纱，既见何故逃？
གཞན་ མས་མིག་གིས་བ ་ན་ཡང༌། །གང་ཞིག་ཡོངས་ ་བ ང་ ར་པ། །ཇི་ ིད་དེ་
ནི་དེས་ཟ་ན། །སེར་ ་ཅན་ ོད་ཅིས་མི་བ ང༌། །
昔时若为他眼见 汝心悭惜极防护
云何今为他啄食 汝心不惜不防守
昔时他眼窥，汝即忙守护，
今鹫食彼肉，吝汝何不护？
ཤ་ཡི་ ང་པོ་འདི་མཐོང་ནས། ། ་ ོད་དང་གཞན་ཟ་ ེད་ན། །གཞན་ ི་ཟས་ལ་མེ་ཏོག་
གི ། ེང་བ་ཙ ན་ ན་ ིས་མཆོད། །
若见如斯朽肉堆 乌鸢狐狸所食啖
何于鸟兽肴膳前 花鬘旃檀庄严供
既见此聚尸，鹫兽竞分食，

115
 第八品：禅定品

何苦以花饰，殷献鸟兽食？
ས་གོང་ཉིད་ ་མཐོང་ནས་ནི། །མི་འ ལ་ཡང་ནི་ ོད་ ག་ན། །རོ་ལངས་བཞིན་ ་
འགའ་ཡིས་ ང༌། །བ ོད་པར་ ར་ན་ཅིས་མི་འཇིགས། །
久死尸骸不动摇 汝今见之犹怖畏
全身摇曳如起尸 汝今见之何不畏
若汝见白骨，静卧犹惊怖，
何不惧少女，灵动如活尸？
གང་ལ་གཡོགས་ ང་འདི་ཆགས་པ། །དེ་མ་གཡོགས་ན་ཅིས་མི་འདོད། །དེ་ལ་དགོས་
པ་མེད་ན་ནི། །གཡོགས་པ་ལ་ནི་ཅི་ ིར་འ ད༌། །
若其覆蔽犹贪着 何不贪爱未覆者
若于尸骸非所乐 何故抱持衣覆者
昔衣汝亦贪，今裸何不欲？
若谓厌不净，何故拥着衣？
ཟས་ནི་གཅིག་ ༌ཉིད་ལས་ནི། །བཤད་དང་ཁ་ ་ ང་ ར་ན། །དེ་ལས་བཤད་ལ་མི་
དགའ་ཞིང༌། །ཁ་ ་ལ་ ོད་ཅི་ ིར་དགའ། །
同依于一食物中 出生便溺及津唾
此中便溺非所爱 汝于津唾何爱乐
粪便与口涎，悉从饮食生，
何故贪口液，不乐臭粪便？
ཤིང་བལ་རེག་ན་འཇམ་པ་ཡི། ། ས་ལ་དགའ་བར་མི་ ེད་པར། ། ི་ང་འཛག་པ་མ་ཡིན་
ཞེས། །འདོད་ ན་མིག་གཙང་བ་ལ་ ོངས། །
若其乐着唯细滑 兜罗绵枕何不贪
谓无气味及漏泄 欲者唯为不净迷
嗜欲者不贪，柔软木棉枕，
谓无女体臭。彼诚迷秽垢。
འདོད་ ན་ངན་པ་ ོངས་པ་ མས། །ཤིང་བལ་རེག་ན་འཇམ་པ་ལའང༌། །ཉལ་པོ་ ་བར་
མི་ ས་ཞེས། །དེ་ལ་ ོ་བ་དག་ ་ ེད། །
诸具欲贪下愚人 谓兜罗绵虽细滑
不能两两相交会 由斯不乐兜罗绵
迷劣欲者言：棉枕虽滑柔，
难成鸳鸯眠，于彼反生瞋。

116
 ལེ ་བ ད་པ། བསམ་གཏན་བ ན་པ།

གལ་ཏེ་མི་གཙང་ཆགས་མེད་ན། ། ས་གཟེབ་ ས་པས་ ེལ་བ་ལ། །ཤ་ཡི་འདམ་

ིས་ཞལ་ཞལ་ ས། །གཞན་ ོད་ཅི་ ིར་པར༌ ་འ ད། །
若谓所贪非不净 唯余骨琐筋络缠
血肉污泥涂其外 此物何故置怀中
若谓厌不净，肌腱系骨架，
肉泥粉饰女，何以拥入怀？
ོད་ཉིད་མི་གཙང་མང་ཡོད་པ། །དེ་ཉིད་ལ་ ོད་གཏན་ ོད་ཅིང༌། །མི་གཙང་ ལ་པ་
གཞན་དག་ལའང༌། །མི་གཙང་བ མ་པས་འདོད་པར་ ེད། །
汝身自具多不净 即彼堪供汝受用
何故于他不净囊 贪求不净生贪欲
汝自多不净，日用恒经历，
岂贪不得足，犹图他垢囊？
བདག་ནི་ཤ་འདི་ལ་དགའ་ཞེས། །རེག་དང་བ ་བར་འདོད་ན་ཀོ། །སེམས་མེད་པ་ཡི་
རང་བཞིན་ ི། །ཤ་ནི་ ོད་ཀོ་ཇི་ ར་འདོད། །
若谓所好为肌肤 妙着美观为所欲
肌肤色质本无心 汝于是中何可乐
若谓喜彼肉，欲观并摸触，
则汝何不欲，无心尸肉躯？
འདོད་པའི་སེམས་གང་ཡིན་པ་དེ། །རེག་དང་བ ་བར་མི་ ས་ལ། །གང་ཞིག་ ས་དེ་
ཤེས་པ་མིན། །དོན་མེད་འ ད་དེས་ཅི་ཞིག་ ། །
若贪其心是何物 不可触知不可见
谁能触见所未闻 无故抱持何所为
所欲妇女心，无从观与触，
可触非心识，空拥何所为？
མི་གཙང་རང་བཞིན་གཞན་ ི་ ས། །མི་ ོགས་ངོ་མཚར་མི་ཆེ་ཡི། །རང་ཉིད་མི་གཙང་
ཉིད་ཡིན་པར། ། ོགས་པར་མི་འ ར་ངོ་མཚར་ཆེ། །
他身自性唯不净 若不了知未为奇
自身性亦唯不净 若不了知深可怪
不明他不净，犹非稀奇事，
不知自不净，此则太稀奇！
ིན་ ལ་ཉི་ཟེར་ ིས་ ེ་བའི། །པ ་གཞོན་ ་ ངས་ནས་ནི། །མི་གཙང་ཞེན་པའི་
117
 第八品：禅定品

སེམས་ ིས་ནི། །མི་གཙང་གཟེབ་ལ་ཅི་ ིར་དགའ། །

离云净日照开敷 新茁莲房偏弃置
未知汝贪不净心 耽斯秽窟有何乐
汝执不净心，何故舍晨曦，
初启嫩莲华，反着垢秽囊？
ས་ ོགས་མི་གཙང་ ིས་གོས་པ། །གལ་ཏེ་རེག་པར་མི་འདོད་ན། །གང་ལས་དེ་ནི་ ང་
བ་ཡི། ། ས་ལ་ཇི་ ར་ ོད་རེག་འདོད། །
地面若为不净污 偶一触之生厌恶
他身不净出生处 汝今何故欲相触
若汝不欲触，垢秽所涂地，
云何反欲抚，泄垢体私处？
གལ་ཏེ་མི་གཙང་ཆགས་མེད་ན། །མི་གཙང་ཞིང་ལས་ ང་ ར་ཅིང༌། །དེ་ཡི་ས་བོན་
དེས་བ ེད་པ། །གཞན་ ོད་ཅི་ ིར་པང་ ་འ ད། །
若于不净既憎嫌 从不净田所出生
从于不净种子出 他身何故置怀抱
若谓厌不净，垢种所孕育，
秽处所出生，何以搂入怀？
མི་གཙང་ལས་ ང་མི་གཙང་ ིན། ། ང་ འང་ ོད་འདོད་མི་ ེད་ལ། །མི་གཙང་མང་
གི་རང་བཞིན་ ས། །མི་གཙང་ ེས་པའང་འདོད་པར་ ེད། །
从不净生不净虫 于彼小虫非所喜
众多不净自性身 从不净生何可乐
粪便所生蛆，虽小尚不欲，
云何汝反欲，垢生不净躯？
ོད་ནི་རང་ཉིད་མི་གཙང་ལ། ། ོད་མི་ ེད་པར་མ་ཟད་ ི། །མི་གཙང་ ལ་པ་མི་གཙང་
ལ། །བ མ་པས་གཞན་ཡང་འདོད་པར་ ེད། །
汝今非唯于自身 不净自性不呵厌
乃复于他不净囊 贪求不净生贪欲
汝于不净身，非仅不轻弃，
反因贪不净，图彼臭皮囊。
ག་ ར་ལ་སོགས་ཡིད་འོང་དང༌། །འ ས་ཆན་དག་གམ་ཚད་མའང་ ང༌། །ཁར་བ ག་
ིར་ ང་བོར་བ་ཡིས། །ས་ཡང་མི་གཙང་བཙག་པར་འ ར། །
118
 ལེ ་བ ད་པ། བསམ་གཏན་བ ན་པ།

龙脑旃檀可意香 香粳时蔬诸美食
但令入口复吐之 地也沾污成不净
宜人冰片等，米饭或菜蔬，
食已复排出，大地亦染污。
གལ་ཏེ་མི་གཙང་འདི་འ ་བ། །མངོན་ མ་ ར་ ང་ཐེ་ཚམ་ན། ། ར་ ོད་དག་ ་བོར་
བའི་ ས། །མི་གཙང་གཞན་ཡང་བ ་བར་ ིས། །
现见不净有如此 若犹于此心狐疑
当往观于尸林中 所弃他人不净体
垢身浊如此，亲见若复疑，
应观寒尸林，腐尸不净景。
གང་ལས་པགས་པའི་ཁ་ ེ་ན། །འཇིགས་པ་ཆེན་པོ་ ེ་འ ར་བར། །ཤེས་ ང་ཇི་ ར་
དེ་ཉིད་ལ། ། ིར་ཞིང་དགའ་བ་ ེ་བར་འ ར། །
若知朽坏皮裂时 能令人生大恐怖
何故复于自他身 后时贪着生欢喜
皮表迸裂尸，见者生大畏，
知已复何能，好色生欢喜？
ས་ལ་བ ས་པའི་ ི་དེ་ཡང༌། །ཙ ན་སོགས་ཡིན་གཞན་མ་ཡིན། །གཞན་ ི་ ི་དེས་
གཞན་དག་ལ། །ཅི་ཡི་ ིར་ན་ཆགས་པར་ ེད། །
身所熏染之香气 亦唯旃檀等非余
何故依于余物香 于余人身起贪着
涂身微妙香，栴檀非她身，
何以因异香，贪着她身躯？
གལ་ཏེ་རང་བཞིན་ ི་ང་བས། །འདི་ལ་མ་ཆགས་ལེགས་མིན་ནམ། །འཇིག་ ེན་དོན་
མེད་ ེག་པ་དག །ཇི་ ེ་དེ་ལ་ ི་ཞིམ་ ད། །
若彼自性本臭恶 于彼不贪何不可
世间贪着无义人 云何于彼以香涂
身味若本臭，不贪岂非善？
贪俗无聊辈，为何身涂香？
འོན་ཏེ་ ི་ཞིམ་ཙ ན་ནི། ། ས་ལ་འདིར་ནི་ཅི་ཞིག་ ང༌། །གཞན་ ི་ ི་ཡིས་གཞན་དག་
ལ། །ཅི་ཡི་ ིར་ན་ཆགས་པར་ ེད། །
是则芬芳出旃檀 于此身中何所有

119
 第八品：禅定品

何故依于余物香 于余人身起贪着
若香属栴檀，身出何异味，
何以因异香，贪爱女身躯？
གལ་ཏེ་ ་སེན་རིང་བ་དང༌། །སོ་ ་ ིར་བཅས་འདམ་ ི་ ིས། །བ ོས་པས་ ས་ ི་
རང་བཞིན་ནི། །གཅེར་ ་འཇིགས་པ་ཉིད་ཡིན་ན། །
若时发长爪甲深 牙齿污秽垢腻染
人身自性本如是 袒露观之堪怖畏
长发污修爪，黄牙泥臭味，
皆令人怖畏，躯体自本性，
རང་ལ་གནོད་པའི་མཚན་བཞིན་ ། །དེ་འབད་ཅི་ ིར་ ི་དོར་ ེད། །བདག་ལ་ ོངས་
པའི་འབད་པ་ཡིས། ། ོས་པས་ས་འདི་ ན་ ་འ གས། །
如此刀剑伤自身 云何于彼勤剪剔
我执愚痴力所蒙 于地颠狂频洗濯
身如伤己器，何故令锋利？
自迷痴狂徒，呜呼满天下！
ས་གོང་འབའ་ཞིག་མཐོང་ནས་ནི། ། ར་ ོད་ ་ནི་ཡིད་འ ང་ན། །གཡོ་བའི་ ས་
གོང་གིས་ བ་པའི། ། ོང་གི་ ར་ ོད་ལ་དགའ་འམ། །
仅见久死旧尸骸 若于尸林犹厌舍
摇曳尸骸遍城邑 于此尸林何喜爱
寒林唯见骨，意若生厌离，
岂乐活白骨，充塞寒林城？
དེ་ ར་མི་གཙང་ ར་པ་དེ། །རིན་མེད་པར་ནི་མི་ ེད་དོ། །དེ་དོན་བ བས་པས་ཤ་ཐང་
དང༌། །ད ལ་ལ་སོགས་པའི་གནོད་པར་འ ར། །
况复如是不净物 不酬其值不可得
为成此事费勤劬 亦遭地狱等灾害
复次女垢身，无酬不可得，
今生逐尘劳，后世遭狱难。
ིས་པ་ནོར་ ེལ་མི་ ས་པས། །དར་ལ་བབ་ན་འདི་ཅི་བདེ། །ནོར་སོགས་པ་ཡིས་ཚག་
གས་ན། ། ས་ནས་འདོད་པས་ཅི་ཞིག་ ། །
少年无力致资财 及年方长此何用
消磨岁月积财富 老矣得之有何益

120
 ལེ ་བ ད་པ། བསམ་གཏན་བ ན་པ།

少无生财力，及长怎享乐？
财积寿渐近，衰老欲何为？
འདོད་ ན་ངན་པ་ཁ་ཅིག་ནི། །ཉིན་རངས་ལས་ ིས་ཡོངས་ བ་ ེ། ། ིམ་ ་འོངས་
ནས་ཆད་པའི་ ས། །རོ་དང་འ ་བར་ཉལ་བར་ ེད། །
或有贪欲下劣人 黎明而起极勤劬
抵暮归家身疲极 僵然而卧如死尸
多欲卑下人，白日劳务疲，
夜归精气散，身如死尸眠。
ཁ་ཅིག་ ེས་བ ོད་ཉོན་མོངས་དང༌། །རིང་ ་སོང་བའི་ ག་བ ལ་ཅན། ། ་ ད་འདོད་
བཞིན་ ་ ད་ མས། ། ད་འཁོར་ལོས་ ང་མཐོང་མི་འ ར། །
或由烦恼游异域 跋涉长途受诸苦
心欲求于诸女色 而诸女色终难遇
或需赴他乡，长途历辛劳，
虽欲会娇妻，终年不相见。
བདག་ལ་ཕན་འདོད་ མ་ ོངས་པས། །གང་དོན་ཉིད་ ་བཙང་བ་ཡང༌། །དེ་མ་ཐོབ་པར་
དོན་མེད་པའི། །གཞན་ ི་ལས་ ི་ ང་གིས་བདས། །
欲求自利诸愚人 为彼彼事鬻自身
彼不可得定无义 徒为他业风所吹
或人为谋利，因愚卖身讫，
然利犹未得，空随业风去。
ལ་ལ་རང་གི་ ས་བཙང་ཞིང༌། །དབང་མེད་གཞན་ ིས་བཀོལ་ ར་ཏེ། ། ང་མ་དག་
ང་ ་ ང་ན། །ཤིང་ ང་དགོན་པར་བབ་བབ་འ ང༌། །
或有出卖自己身 他所雇佣无自在
仍惧妻室育子时 树下祠中无宅舍
或人自售身，任随他指使，
妻妾纵临产，荒郊树下生。
འདོད་པས་བ ས་པའི་ ེན་པ་དག །འཚ་འདོད་འཚ་བར་ འོ་ཞེས། ། ོག་ ོར་དོགས་
བཞིན་ག ལ་ ་འ ག །ཁེ་ ིར་ ན་ ་འ ོ་བར་ ེད། །
欲贪欺诳诸愚人 常称求活故谋生
不顾生命临军阵 为利甘为人役使
欲欺凡夫谓：求活谋生故，

121
 第八品：禅定品

虑丧赴疆场，为利成佣奴。
འདོད་ ན་ལ་ལ་ ས་ ང་བཅད། །ཁ་ཅིག་གསལ་ཤིང་ ེ་ལ་བ གས། །ཁ་ཅིག་མ ང་
ང་དག་གིས་བ ན། །ཁ་ཅིག་བ ེགས་པ་དག་ ང་ ང༌། །
具贪欲者或断肢 或贯尖扦为人幢
或被戈矛相刺击 亦见投火焚其身
为欲或丧身，或竖利戈尖，
或遭短矛刺，乃至火焚烧。
བསགས་དང་བ ང་དང་བ ག་པའི་ག ང་བ་ཡིས། །ནོར་ནི་ ང་ ོལ་མཐའ་ཡས་ཤེས་
པར་ ། །ནོར་ལ་ཆགས་པས་གཡེངས་པར་ ར་པ་ མས། ། ིད་པའི་ ག་བ ལ་
ལས་ ོལ་ བས་མེད་དོ། །
积聚守护散坏诸热恼 财为无边衰损汝应知
诸有贪着资财散乱者 陷三有狱脱苦终无期
历尽聚守苦，方知财多祸，
贪金涣散人，脱苦遥无期。
འདོད་ ན་ མས་ལ་དེ་ལ་སོགས། །ཉེས་དམིགས་མང་ལ་མནོག་ ང་ ེ། །ཤིང་ ་
འ ེན་པའི་ གས་དག་གིས། ། ་ནི་ཁམ་འགའ་ཟོས་པ་བཞིན། །
于诸具足贪欲者 所欲害多而利少
犹如俯首辕下驹 偶一嚼啮路旁草
贪欲生众苦，害多福利少，
如彼拖车牲，唯得数口草。
གས་ ིས་བ བས་ནའང་མི་དཀོན་པའི། །མནོག་ ང་གང་ཡིན་དེ་དོན་ ། །དལ་
འ ོར་ ན་ མ་ ེད་དཀའ་འདི། །ལས་ ིས་མནར་བ་ མས་ ིས་བཅོམ། །
畜生如是不为奇 何可人为琐屑事
造诸恶业生诸苦 坏我难得暇满身
彼利极微薄，虽畜不难得，
为彼勤苦众，竟毁暇满身。
འདོད་པ་ངེས་པར་འཇིག་འ ར་ཞིང༌། །ད ལ་ལ་སོགས་པར་ ང་ ེད་པ། །ཆེན་པོ་
མིན་ ིར་ ས་ ན་ ། ། བ་པའི་ཚགས་ ང་གང་ཡིན་པ། །
所欲决定必坏灭 能令堕于地狱等
非为成于大义利 长时所生疲极苦
诸欲终坏灭，贪彼易堕狱，
122
 ལེ ་བ ད་པ། བསམ་གཏན་བ ན་པ།

为此瞬息乐，须久历艰困。
དེ་ཡི་ ེ་བའི་ཆ་ཙམ་ ི། །ཚགས་ ིས་སངས་ ས་ཉིད་འ བ་ན། །འདོད་ ན་ ང་
བ་ ོད་པ་བས། ། ག་བ ལ་ཆེ་ལ་ ང་ བ་མེད། །
若仅以其俱胝分 微苦即能成大觉
具欲而行菩提道 苦多菩提不可成
彼困千万分，便足成佛道，
欲者较菩萨，苦多无菩提。
ད ལ་སོགས་ ག་བ ལ་བསམ་ ས་ན། །འདོད་པ་ མས་ལ་མཚན་དང་ནི། ། ག་
དང་མེ་དང་གཡང་ས་དང༌། །ད ་ མས་ ིས་ ང་དཔེར་མི་ཕོད། །
当思地狱等诸苦 利刀毒药及猛火
危岩及与诸怨敌 无可比喻贪欲者
思惟地狱苦，始知诸欲患，
非毒兵器火、险敌所能拟。
དེ་ ར་འདོད་ལ་ ོ་ ས་ཏེ། །དབེན་པ་ལ་ནི་དགའ་བ་བ ེད། ། ོད་དང་ཉོན་མོངས་
ིས་ ོང་པ། །ཞི་བའི་ནགས་ ི་ནང་དག་ ། །
如是于欲生厌离 于闲静处生欢喜
诤论烦恼悉空寂 住于寂静丛林中
故当厌诸欲，欣乐阿兰若。
离诤无烦恼，寂静山林中，
ལ་ ན་ ་འོད་ཙ ན་ ིས་བསིལ་བའི། །ཡངས་པའི་ ོ་ལེབ་ཁང་བཟངས་ཉམས་
དགའ་བར། ། ་མེད་ཞི་བའི་ནགས་ ང་གཡོ་བ་ཡིས། ། གཞན་ལ་ཕན་དོན་སེམས་ཤིང་
འཆག་པར་ ེད། །
可爱月光旃檀香露涤 广大盘石适悦如华居
万籁萧然微飔拂林薄 为他饶益白净善心生
皎洁明月光，清凉似檀香，
倾泄平石上，如宫意生欢。
林风无声息，徐徐默吹送，
有福瑜伽士，踱步思利他。
ཁང་ ོང་ཤིང་ ང་ ག་དག་ ། །གང་ ་ཇི་ ིད་འདོད་གནས་ཤིང༌། །ཡོངས་འཛན་
བ ང་བའི་ ག་བ ལ་ ངས། ། ོས་པ་མེད་པར་བག་ཡངས་ ོད། །
空屋树下石室等 随心所欲而安住
123
 第八品：禅定品

远离执持守护苦 无依无着放意行
空舍岩洞树，随时任意住，
尽舍护持苦，无忌恣意行。
རང་དབང་ ོད་ཅིང་ཆགས་མེད་ལ། །གང་དང་ཡང་ནི་འ ེལ་མེད་པ། །ཆོག་ཤེས་བདེ་
ོད་གང་ཡིན་པ། །དབང་པོས་ ང་ནི་དེ་ ེད་དཀའ། །
自在受用无贪着 不为一物所系属
所有知足受用乐 虽南面王未易有
离贪自在行，谁亦不相干，
王侯亦难享，知足闲居欢。
དེ་ལ་སོགས་པའི་ མ་པ་ཡིས། །དབེན་པའི་ཡོན་ཏན་བསམ་ ས་ནས། ། མ་ ོག་ཉེ་
བར་ཞི་བ་དང༌། ། ང་ བ་སེམས་ནི་བ ོམ་པར་ ། །
依于如是种种相 思惟阿练若功德
应即息灭诸分别 应当修习菩提心
远离诸尘缘，思彼具功德，
尽息诸分别，观修菩提心。
བདག་དང་གཞན་ ་མཉམ་པ་ནི། །དང་པོ་ཉིད་ ་འབད་དེ་བ ོམ། །བདེ་དང་ ག་
བ ལ་མཉམ་པས་ན། །ཐམས་ཅད་བདག་བཞིན་བ ང་བར་ ། །
最初应当勤修习 自他不异平等舍
所受苦乐相等故 应护众生如爱己
首当勤观修，自他本平等，
避苦求乐同，护他如护己。
ལག་པ་ལ་སོགས་ད ེ་བ་ མ་མང་ཡང༌། །ཡོངས་ ་བ ང་ འི་ ས་ ་གཅིག་པ་ ར།
།དེ་བཞིན་འ ོ་བ་ཐ་དད་བདེ་ ག་དག །ཐམས་ཅད་བདག་བཞིན་བདེ་བ་འདོད་མཉམ་
གཅིག །
如手足等虽有多差别 同为一身悉皆所爱护
如是别异众生诸苦乐 悉欲求乐如我等无异
手足肢虽众，护如身则同，
众生苦乐殊，求乐与我同。
གལ་ཏེ་བདག་གི་ ག་བ ལ་ ིས། །གཞན་ ི་ ས་ལ་མི་གནོད་པ། །དེ་ འང་དེ་
བདག་ ག་བ ལ་དེ། །བདག་ ་ཞེན་པས་མི་བཟོད་ཉིད། །
既我自身所有苦 不能损恼他人身
124
 ལེ ་བ ད་པ། བསམ་གཏན་བ ན་པ།

故知但由执我故 于自所苦难安忍
虽吾所受苦，不伤他人身，
此苦亦当除，执我难忍故。
དེ་བཞིན་གཞན་ ི་ ག་བ ལ་དག །བདག་ལ་འབབ་པར་མི་འ ར་ཡང༌། །དེ་ འང་དེ་
བདག་ ག་བ ལ་དེ། །བདག་ ་ཞེན་པས་བཟོད་པར་དཀའ། །
如是他人之所苦 虽未降临加我身
彼亦能令我生苦 执为我故不能忍
如是他诸苦，虽不临吾身，
彼苦仍应除，执我难忍故。
བདག་གིས་གཞན་ ི་ ག་བ ལ་བསལ། ། ག་བ ལ་ཡིན་ ིར་བདག་ ག་བཞིན། །
བདག་གིས་གཞན་ལ་ཕན་པར་ ། །སེམས་ཅན་ཡིན་ ིར་བདག་ ས་བཞིན། །
我应除去他人苦 是苦受故如自苦
我应为他作饶益 是有情故如自身
吾应除他苦，他苦如自苦，
吾当利乐他，有情如吾身。
གང་ཚ་བདག་དང་གཞན་གཉི་ག༌།བདེ་བ་འདོད་ ་མ ངས་པ་ལ། །བདག་དང་ ད་པར་
ཅི་ཡོད་ན། །གང་ ིར་བདག་གཅིག་བདེ་བར་བ ོན། །
若时自他二者间 欲求安乐均相等
我于他有何差别 何故唯勤求自乐
自与他双方，求乐既相同，
自他何差殊？何故求独乐？
གང་ཚ་བདག་དང་གཞན་གཉི་ག ། ག་བ ལ་མི་འདོད་མ ངས་པ་ལ། །བདག་དང་
ད་པར་ཅི་ཡོད་ན། །གང་ ིར་གཞན་མིན་བདག་ ང་ ེད། །
若时自他二者间 不欲受苦亦均等
我于他有何差别 何故护己舍他人
自与他双方，恶苦既相同，
自他何差殊？何故唯自护？
གལ་ཏེ་དེ་ལ་ ག་བ ལ་བས། །བདག་ལ་མི་གནོད་ ིར་མི་བ ང༌། །མ་འོངས་པ་ཡི་
ག་བ ལ་ཡང༌། །གནོད་མི་ ེད་ན་དེ་ཅི་བ ང༌། །
若云他身所受苦 不能损我故无关
未来自身所受苦 今亦无损何须护

125
 第八品：禅定品

谓彼不伤吾，故不护他苦，
后苦不害今，何故汝防护？
བདག་གིས་དེ་ནི་ ོང་ མ་པའི། ། མ་པར་ ོག་དེ་ལོག་པ་ ེ། །འདི་ ར་ཤི་བའང་
གཞན་ཉིད་ལ། ། ེ་བ་ཡང་ནི་གཞན་ཉིད་ཡིན། །
若谓我当受彼苦 是为颠倒邪分别
今时死者是余身 后时生是他身故
若谓当受苦，此诚邪思惟，
亡者他体故，生者亦复然。
གང་ཚ་གང་གི་ ག་བ ལ་གང༌། །དེ་ནི་དེ་ཉིད་ ིས་བ ངས་ན། ། ང་པའི་ ག་བ ལ་
ལག་པས་མིན། །ཅི་ ིར་དེས་ནི་དེ་བ ང་ ། །
若时彼人于彼苦 唯彼自身当防护
足之所作何关手 何故于彼亦防护
若谓自身苦，应由自防护，
足苦非手苦，何故手护足？
གལ་ཏེ་རིགས་པ་མིན་ཡང་འདིར། །བདག་ ་འཛན་པས་འ ག་ཅེ་ན། །བདག་གཞན་མི་
རིགས་གང་ཡིན་ཏེ། །ཅི་ ས་པར་ནི་ ང་ ་ཉིད། །
若云此虽不应理 由执为我故能尔
何故不执我为他 此即应力求断者
若谓此非理，执我故如此，
执自他非理，唯当极力断。
ད་དང་ཚགས་ཞེས་ ་བ་ནི། ། ེང་བ་དམག་ལ་སོགས་བཞིན་བ ན། ། ག་བ ལ་
ཅན་གང་དེ་མེད་པ། །དེས་འདི་ ༌ཞིག་དབང་བར་འ ར། །
谓是相续及聚积 如鬘军等唯虚妄
有苦者谁毕竟无 此中谁为主宰者
相续与蕴聚，假名如军鬘，
本无受苦者，谁复除彼苦？
ག་བ ལ་བདག་པོ་མེད་པར་ནི། །ཐམས་ཅད་ ེ་ ག་མེད་པ་ཉིད། ། ག་བ ལ་ཡིན་
ིར་དེ་བསལ་ ། །ངེས་པས་དེར་ནི་ཅི་ཞིག་ ། །
若无主宰受苦者 一切有情无差别
是苦受故应为除 此中何须定分别
既无受苦者，诸苦无差别。

126
 ལེ ་བ ད་པ། བསམ་གཏན་བ ན་པ།

是苦即当除，何需强区分？
ཅི་ ིར་ ན་ ི་ ག་བ ལ་ནི། །བ ོག་པར་ ་ཞེས་བ ད་ ་མེད། །གལ་ཏེ་བ ོག་
ནའང་ཐམས་ཅད་བ ོག །དེ་མིན་བདག་ ང་སེམས་ཅན་བཞིན། །
不须争论问何故 众生之苦皆应灭
若应除苦皆应除 不除我亦如有情
不应有此诤，何需除他苦？
欲除悉应除，否则自他如。
ིང་ ེ་ ག་བ ལ་མང་ ར་པ། །ཅི་ ིར་ནན་ ིས་ ེད་ཅེ་ན། །འ ོ་བའི་ ག་བ ལ་
བསམ་ ས་ན། །ཇི་ ར་ ིང་ ེ་ ག་བ ལ་མང༌། །
或问大悲多生苦 何故殷勤令生起
菩萨思惟众生苦 悲心何尝令苦生
悲心引众苦，何故强催生？
若愍众生苦，自苦云何增？
གལ་ཏེ་ ག་བ ལ་གཅིག་གིས་ནི། ། ག་བ ལ་མང་པོ་མེད་འ ར་ན། །བ ེ་དང་ ན་
པས་ ག་བ ལ་དེ། །རང་དང་གཞན་ལ་བ ེད་ ་ཉིད། །
若以一苦为方便 即能消灭众多苦
诸具悲者于自他 悉皆应令生彼苦
一苦若能除，众多他人苦，
为利自他故，慈者乐彼苦。
དེས་ན་མེ་ཏོག་ ་མཛས་ ིས། ། ལ་པོའ ་གནོད་པ་ཤེས་ ང་ནི། །བདག་གི་ ག་
བ ལ་མ་བསལ་ཏེ། །མང་པོའ་ ག་བ ལ་ཟད་འ ར་ ིར། །
是故花月严菩萨 虽知受彼国王害
不求免除自身苦 为尽众生多苦故
妙花月虽知，国王有害意，
然为尽众苦，不惜殉自命。
དེ་ ར་ ད་ནི་གོམས་ ར་པ། །གཞན་ ི་ ག་བ ལ་ཞི་དགའ་བས། །པ འི་མཚ་ ་
ངང་པ་ ར། །མནར་མེད་པ་ཡང་འ ག་པར་འ ར། །
若能如是修相续 乐求息灭他人苦
犹如凫雁见蓬池 不劳驱遣自趣入
如是修自心，则乐灭他苦，
恶狱亦乐往，如鹅趣莲池。

127
 第八品：禅定品

སེམས་ཅན་ མ་པར་ ོལ་བ་ན། །དགའ་བའི་ ་མཚ་གང་ཡིན་པ། །དེ་ཉིད་ ིས་ནི་

ཆོག་མིན་ནམ། །ཐར་པ་འདོད་པས་ཅི་ཞིག་ ། །
度脱一切诸有情 几许欢喜广大海
于彼若尚未为足 何为欲求解脱乐
有情若解脱，心喜如大海，
此喜宁不足？云何唯自度？
དེ་ ས་གཞན་ ི་དོན་ ས་ ང༌། ། ོམ་སེམས་དང་ནི་ངོ་མཚར་མེད། །གཅིག་ ་གཞན་
དོན་ལ་དགའ་བས། ། མ་ ིན་འ ས་ འི་རེ་བ་མེད། །
如是虽作利他事 不以为奇不骄举
唯是乐为他义利 异熟果报非所求
故虽谋他利，然无骄矜气，
一心乐利他，不望得善报。
དེ་བས་ཇི་ ར་ ང་ ་ན། །མི་ ན་ལས་ ང་བདག་བ ང་བ། །དེ་བཞིན་གཞན་ལ་
བ ང་སེམས་དང༌། ། ིང་ ེའི་སེམས་ནི་དེ༌ ར་ ། །
如于极小逆耳言 亦护自身不令受
护他之心亦应尔 大悲心当如是修
微如言不逊，吾亦慎防护，
如是于他苦，当习悲护心。
གོམས་པ་ཡིས་ནི་གཞན་དག་གི། ། ་བ་ ག་གི་ཐིགས་པ་ལ། །དངོས་པོ་མེད་པར་ ར་
ང་ནི། །བདག་གོ་ཞེས་ནི་ཤེས་པ་ ར། །
由串习故诸凡夫 于他有情精血滴
虽非我物谓为我 亦能视他为自身
如亲精卵聚，本非吾自身，
串习故执取，受精卵为我。
དེ་བཞིན་གཞན་ ི་ ས་ལ་ཡང༌། །བདག་ཅེས་ཅི་ཡི་ ིར་མི་ག ང༌། །བདག་གི་ ས་
ནི་གཞན་དག་ འང༌། །བཞག་པ་དེ་ ར་དཀའ་བ་མེད། །
诸修行者于他身 何不如是执为我
如是亦于我自身 不难安立以为他
如是于他身，何不执为我？
自身换他身，是故亦无难。
བདག་ཉིད་ ོན་བཅས་གཞན་ལ་ཡང༌། །ཡོན་ཏན་ ་མཚར་ཤེས་ ས་ནས། །བདག་
128
 ལེ ་བ ད་པ། བསམ་གཏན་བ ན་པ།

འཛན་ཡོངས་ ་དོར་བ་དང༌། །གཞན་ ང་བ་ནི་བ ོམ་པར་ ། །

应观自身多过失 于他见为功德海
于己弃舍我执心 于他摄取当修习
自身过患多，他身功德广，
知已当修习，爱他弃我执。
ཇི་ ར་ལག་པ་ལ་སོགས་པ། ། ས་ ི་ཡན་ལག་ཡིན་འདོད་ ར། །དེ་བཞིན་འ ོ་བའི་
ཡན་ལག་ ། །ཅི་ ིར་ ས་ཅན་ མས་མི་འདོད། །
如何于彼手足等 许为人体之支分
而不如是许众生 为诸有情之支分
众人皆认许，手足是身肢。
如是何不许，有情众生分？
ཇི་ ར་བདག་མེད་ ས་འདི་ལ། །གོམས་པས་བདག་གི་ ོ་ ང་བ། །དེ་བཞིན་སེམས་
ཅན་གཞན་ལ་ཡང༌། །གོམས་པས་བདག་ ོ་ཅིས་མི་ ེ། །
此身本无主宰我 如是熏习起我想
于余有情亦练修 我想何不能生起
于此无我躯，串习成我所，
如是于他身，何不生我觉？
དེ་ ་ན་ནི་གཞན་ ི་དོན། ། ས་ ང་ངོ་མཚར་ ོམ་མི་འ ང༌། །བདག་ཉིད་ ིས་ནི་ཟས་
ཟོས་ནས། །ལན་ལ་རེ་བ་མི་འ ང་བཞིན། །
是故虽作利他事 不为稀有不自矜
如以饮馔奉自身 不希酬报索偿值
故虽谋他利，然无骄矜气，
如人自喂食，未曾盼回报。
དེ་བས་ཇི་ ར་ ང་ ་ན། །མི་ ན་ལས་ ང་བདག་བ ང་བ། །དེ་བཞིན་འ ེ་ལ་བ ང་
སེམས་དང༌། ། ིང་ ེའི་སེམས་ནི་གོམས་པར་ ། །
如于轻微逆耳言 亦于自身善防护
亦应如是修大悲 思善防护诸众生
微如言不逊，吾亦慎回护，
如是于众生，当习悲护心。
དེ་བས་མགོན་པོ་ ན་རས་གཟིགས། ། གས་ ེ་ཆེན་པོས་འ ོ་བ་ཡི། །འཁོར་ ི་
འཇིགས་པ་བསལ་བའི་ ིར། །རང་གི་མཚན་ཡང་ ིན་ ིས་བ བས། །
129
 第八品：禅定品

大悲依怙观世音 是故亦为诸众生
生死怖畏遣除故 以自名号为加持
怙主观世音，为除众怖畏，
涌现大悲心，加持自圣号。
དཀའ་ལས་ ིར་ ོག་མི་ ་ ེ། །འདི་ ར་གོམས་པའི་མ ་ཡིས་ནི། །གང་གི་མིང་ཐོས་
འཇིགས་པ་ཡང༌། །དེ་ཉིད་མེད་ན་མི་དགར་འ ར། །
修菩提心勿畏难 由于如是修行力
初时闻名生畏者 彼时无彼心不乐
闻名昔丧胆，因久习近故，
失彼竟寡欢，知难应莫退。
གང་ཞིག་བདག་དང་གཞན་ མས་ནི། ། ར་ ་བ བ་པར་འདོད་པ་དེས། །བདག་དང་
གཞན་ ་བ ེ་ ་བ། །གསང་བའི་དམ་པ་ ད་པར་ ། །
若人欲求自及他 远离怖畏得救护
应修自他相换法 秘密正士之所行
若人欲速疾，救护自与他，
当修自他换，胜妙秘密诀。
བདག་ ས་གང་ལ་ཆགས་པ་ཡིས། །འཇིགས་གནས་ ང་ལ་འཇིགས་ ེ་བ། །འཇིགས་
པ་ ེ་བའི་ ས་དེ་ལ། ། ་ཞིག་ད ་བཞིན་ ང་མི་ ེད། །
为所贪爱之自身 少可怖处亦生怖
于此能生怖畏身 何不瞋之如寇仇
贪着自身故，小怖亦生畏。
于此生惧身，谁不似敌瞋？
ས་གང་བ ེས་དང་ ོམ་སོགས་ནད། །གསོ་བའི་ཆོ་ག་ ེད་འདོད་པས། ། ་དང་ཉ་
དང་རི་དགས་དག །གསོད་པར་ ེད་ཅིང་ལམ་ གས་ ེད། །
此身常患饥渴病 为求疗治具方便
杀戮禽兽及虫鱼 伏道要人行劫掠
千般欲疗除，饥渴身疾者，
捕杀鱼鸟兽，伺机劫道途。
གང་ཞིག་ཁེ་དང་རིམ་ ོའ་ ིར། །ཕ་དང་མ་ཡང་གསོད་ ེད་ཅིང༌། །དཀོན་མཆོག་
ག མ་ ི་དཀོར་བ ས་ནས། །དེས་ནི་མནར་མེད་བ ེག་འ ར་ན། །
为求利养恭敬等 乃于弑害杀父母

130
 ལེ ་བ ད་པ། བསམ་གཏན་བ ན་པ།

盗取三宝清净财 能成无间焚烧业
或为求利敬，乃至杀父母，
盗取三宝物，以是焚无间。
མཁས་པ་ ་ཞིག་ ས་དེ་ལ། །འདོད་ཅིང་བ ང་དང་མཆོད་ ེད་ ི། །འདི་ལ་ ་ཞིག་
ད ་བཞིན་ ། །བ ་བར་མི་ ེད་བ ས་མི་ ེད། །
何有智者于此身 贪爱守护作供养
不疾视之如寇仇 于之轻弃而呵谴
有谁聪智者，欲护供此身？
谁不视如仇？谁不轻蔑彼？
གལ་ཏེ་ ིན་ན་ཅི་ ད་ཅེས། །བདག་དོན་སེམས་པ་འ ེ་ཡི་ ལ། །གལ་ཏེ་ ད་ན་ཅི་
ིན་ཅེས། །གཞན་དོན་སེམས་པ་ ་ཡི་ཆོས། །
若问施已何所用 是自利心魔事业
问受用已何以施 是利他心天人法
若施何能享？自利饿鬼道。
自享何所施？利他人天法。
བདག་ ིར་གཞན་ལ་གནོད་ ས་ན། །ད ལ་ལ་སོགས་པར་ག ངས་པར་འ ར། །
གཞན་ ིར་བདག་ལ་གནོད་ ས་ན། ། ན་ མ་ཚགས་པ་ཐམས་ཅད་འཐོབ། །
为己之故而损他 能成地狱等热恼
为他人故自受损 圆满资粮无不成
为自而害他，将受地狱苦。
损己以利人，一切圆满成。
བདག་ཉིད་མཐོ་བར་འདོད་པ་དེས། །ངན་འ ོ་ངན་དང་ ེན་པར་འ ར། །དེ་ཉིད་གཞན་
ལ་ ོ་ ས་ན། །བདེ་འ ོ་རིམ་ ོ་འཐོབ་པར་འ ར། །
欲求自身高胜者 恶趣丑陋愚痴因
若即以此推及他 能成善趣享用乐
欲求自高者，卑愚堕恶趣。
回此举荐他，受敬上善道。
བདག་གི་དོན་ ་གཞན་བཀོལ་ན། ། ན་ལ་སོགས་པ་ ོང་བར་འ ར། །གཞན་ ི་དོན་
་བདག་ ད་ན། ། ེ་དཔོན་ཉིད་སོགས་ ོང་བར་འ ར། །
若为自利使命他 当受果报为奴役
若为他利自劳作 当受果报为人君

131
 第八品：禅定品

为己役他者，终遭仆役苦，
劳自以利他，当封王侯爵。
འཇིག་ ེན་བདེ་བ་ཇི་ ེད་པ། །དེ་ ན་གཞན་བདེ་འདོད་ལས་ ང༌། །འཇིག་ ེན་ ག་
བ ལ་ཇི་ ེད་པ། །དེ་ ན་རང་བདེ་འདོད་ལས་ ང༌། །
尽其世间诸乐事 皆从求他安乐生
世间所有诸苦事 悉由唯求自乐生
所有世间乐，悉从利他生，
一切世间苦，咸由自利成。
མང་ ་བཤད་ ་ཅི་ཞིག་དགོས། ། ིས་པ་རང་གི་དོན་ ེད་དང༌། ། བ་པ་གཞན་ ི་དོན་
མཛད་པ། །འདི་གཉིས་ ི་ནི་ ད་པར་ ོས། །
总之愚夫唯自利 能仁唯作他利益
即于此二见差别 是中何烦多赘言
何需更繁叙？凡愚求自利，
牟尼唯利他，且观此二别。
བདག་བདེ་གཞན་ ི་ ག་བ ལ་དག །ཡང་དག་བ ེ་བ་མ་ ས་ན། །སངས་ ས་ཉིད་
་མི་འ བ་ཅིང༌། །འཁོར་བ་ན་ཡང་བདེ་བ་མེད། །
若于自乐及他苦 不能互换正修行
岂唯正觉不能成 轮回中亦无安乐
若不以自乐，真实换他苦，
非仅不成佛，生死亦无乐。
འཇིག་ ེན་ཕ་རོལ་ཕར་ཞོག་གི ། ན་གཡོག་ལས་མི་ ེད་པ་དང༌། ། ེ་དཔོན་ ན་པ་མི་
ེར་བའི། །ཚ་འདིའི་དོན་ཡང་འ བ་མི་འ ར། །
后世姑置且勿论 如人佣仆不作务
主人必不酬佣值 现生利益亦不成
后世且莫论，今生不为仆，
雇主不予酬，难成现世利。
ཐོང་དང་མ་མཐོང་བདེ་འ བ་པའི། ། ན་ མ་བདེ་ ིད་ཡོངས་བོར་ཞིང༌། །གཞན་ལ་
ག་བ ལ་ ས་པའི་ ས། ། ོངས་པས་ ག་བ ལ་མི་བཟད་ལེན། །
能成现见未见乐 圆满安乐悉弃舍
由于令他受苦因 愚夫受诸难忍苦
利他能成乐，否则乐尽失，

132
 ལེ ་བ ད་པ། བསམ་གཏན་བ ན་པ།

害他令受苦，愚者定遭殃。
འཇིག་ ེན་དག་ན་འཚ་བ་གང་ཡོད་དང་། །འཇིགས་དང་ ག་བ ལ་ཇི་ ེད་ཡོད་ ར་
པ། །དེ་ ན་བདག་ ་འཛན་པ་ལས་ ང་ན། །འ ེ་ཆེན་དེས་ཀོ་བདག་ལ་ཅི་ཞིག་ ། །
一切世间所有诸逼恼 怖畏苦痛凡诸衰损事
悉皆从于我执而出生 此大恶魔于我有何益
世间诸灾害，怖畏及众苦，
悉由我执生，留彼何所为？
བདག་ཉིད་ཡོངས་ ་མ་བཏང་ན། ། ག་བ ལ་ ང་བར་མི་ ས་ཏེ། །ཇི་ ར་མེ་ནི་མ་
བཏང་ན། ། ེག་པ་ ོང་བར་མི་ ས་བཞིན། །
爱执自身若不舍 则不能免诸苦恼
如人执火若不舍 终当不免被焚烧
我执未尽舍，苦必不能除，
如火未抛弃，不免受灼伤。
དེ་ ར་བདག་གནོད་ཞི་བ་དང༌། །གཞན་ ི་ ག་བ ལ་ཞི་ འི་ ིར། །བདག་ཉིད་
གཞན་ལ་གཏང་ ་དང༌། །གཞན་ མས་བདག་བཞིན་ག ང་བར་ ། །
是故为灭自灾害 亦为息灭他人苦
应舍自身为他人 亦应摄他为自体
故为止自害，及灭他痛苦，
舍自尽施他，爱他如爱己。
བདག་ནི་གཞན་ ི་དབང་ ར་ཅེས། །ཡིད་ ོད་ངེས་པར་ཤེས་ ིས་ལ། །སེམས་ཅན་
ན་དོན་མ་གཏོགས་པར། །ད་ནི་ ོད་ ིས་གཞན་མི་བསམ། །
汝心于此应胜解 谓我随他自在转
唯除利益诸有情 此外非汝所应思
意汝定当知，吾已全属他，
除利有情想，切莫更思余。
གཞན་དབང་མིག་ལ་སོགས་པ་ཡིས། །རང་དོན་ བ་པར་རིགས་མ་ཡིན། །དེ་དོན་མིག་
ལ་སོགས་པ་ཡིས། །དེ་ལ་ལོག་པར་ ་མི་རིགས། །
以彼自在眼根等 成办自义不应理
为他义故以眼等 于彼不应违悖行
不应以他眼，成办自利益，
亦莫以眼等，邪恶待众生。

133
 第八品：禅定品

དེས་ན་སེམས་ཅན་གཙར་ ་ ེ། །བདག་གི་ ས་ལ་ཅི་མཐོང་བ། །དེ་དང་དེ་ནི་ ོགས་

ནས་ ང༌། །གཞན་དག་ལ་ནི་ཕན་པར་ ོད། །
是故有情为主要 所有我身可得者
纵使彼彼悉夺取 何为利他饶益行
故当尊有情，己身所有物，
见已咸取出，广利诸众生。
དམན་སོགས་བདག་ ་ ས་པ་དང༌། །གཞན་ཉིད་ ་ནི་བདག་ ས་ནས། ། མ་ ོག་མེད་
པའི་སེམས་ ིས་ ། ། ག་དོག་འ ན་དང་ང་ ལ་བ ོམ། །
劣等有情摄为我 自身易地为彼人
依无分别心修习 嫉妒竞争及我慢
易位卑等高，移自换为他，
以无疑虑心，修妒竞胜慢。
འདི་ནི་བ ར་ ས་བདག་ནི་མིན། །འདི་བཞིན་བདག་གིས་མ་ ེད་ཅིང༌། །འདི་ནི་བ ོད་
ས་བདག་ལ་ ོད། །འདི་བདེ་བ་དག་ནི་ ག་བ ལ་ལ། །
彼得恭敬我独无 我得利养不如彼
对彼赞扬呵骂我 彼享安乐我受苦
蒙敬彼非我，吾财不如彼，
受赞他非我，彼乐吾受苦。
བདག་ནི་ལས་ མས་ ེད་པ་དང༌། །འདི་ནི་བདེ་བ་ཉིད་ ་གནས། །འདི་ནི་འཇིག་ ེན་ལ་
ཆེ་དང༌། །བདག་དམན་ཡོན་ཏན་མེད་པར་ ག །
我今辛勤作众务 彼唯自在安闲住
彼于世间享盛名 而我德能不显著
工作吾勤苦，度日彼安逸。
世间盛赞彼，吾之身名裂。
ཡོན་ཏན་མེད་པས་ཅི་ཞིག་ ། །བདག་ ན་ཡོན་ཏན་ ན་པ་ཉིད། །གང་བས་འདི་དམན་
དེ་ཡོད་ཅིང༌། །གང་བས་བདག་མཆོག་དེ་ཡང་ཡོད།།
我无功德当奈何 我等唯应修功德
有余胜者彼不及 有余劣者我犹胜
无才何所为？才学众悉有，
彼较某人劣，吾亦胜某人。
ལ་ ིམས་ ་བ་ ད་སོགས་ནི། །ཉོན་མོངས་ ོབས་ ིས་བདག་དབང་མིན། །ཅི་ ས་
134
 ལེ ་བ ད་པ། བསམ་གཏན་བ ན་པ།

བདག་ནི་གསོ་དགོས་ཏེ། །གནོད་པའང་བདག་གིས་དང་ ་ ང༌། །

谓坏律仪及见等 烦恼使然非我力
应须尽力救我等 自愿代受诸灾害
戒见衰退等，因惑而非我，
故应悲济我，困则自取受。
འོན་ཏེ་བདག་འདིའི་གསོ་ ་མིན། །ཅི་ ིར་བདག་ལ་བ ས་པ་ ེད། །བདག་ལ་དེ་ཡི་
ཡོན་ཏན་ ིས། །ཅི་ ་འདི་བདག་ཡོན་ཏན་ཅན།།
若于我等不能救 何反轻蔑于我等
彼有功德我何益 彼自有其功德耳
然吾未蒙济，竟然反遭轻，
彼虽具功德，于我有何益？
ངན་འ ོ་ག ག་པའི་ཁར་གནས་པ། །འ ོ་ལ་ ིང་ ེ་མེད་པར་འདི། ། ིར་ལ་ཡོན་ཏན་
ོམ་པ་ཡིས། །མཁས་པ་དག་ལ་བ ོ་བར་འདོད། །
于住恶趣毒蛇口 诸有情类无悲心
反欲以功德骄人 后时回向诸智者
不愍愚众生，危陷恶趣口，
向外夸己德，欲胜诸智者。
བདག་དང་མཉམ་ལ་བ ས་ནས་ནི། །གང་གིས་རང་ཉིད་ ག་ འི་ ིར། །བདག་གི་ ེད་
དང་བ ར་ ི་ནི། ། ོད་པ་ཡིས་ ང་ངེས་པར་བ བ། །
观待与己相等者 云何令我胜于彼
或于名利或恭敬 不恤斗诤决令成
为令自优胜，利能等我者，
纵诤亦冀得，财利与恭敬。
ཅི་ནས་བདག་གི་ཡོན་ཏན་ནི། །འཇིག་ ེན་ ན་ལ་བསལ་བ་དང༌། །གཞན་ཡང་འདི་ཡི་
ཡོན་ཏན་གང༌། ། ས་ ང་ཐོས་པར་མི་འ ར་ ། །
云何能令我功德 普遍显扬于世间
彼之所有诸功德 任何一人不令闻
极力称吾德，令名扬世间，
克抑彼功德，不令世人闻。
བདག་གི་ ོན་ཡང་ ་ ་ཞིང༌། །བདག་ནི་མཆོད་འ ར་འདི་ལ་མིན། །བདག་དེང་ ེད་
པ་ལེགས་ ེད་ཅིང༌། །བདག་ནི་བ ར་འ ར་འདི་ལ་མིན། །
135
 第八品：禅定品

我之过失令覆藏 供养于我彼不尔
我今善得大利养 而于彼无如是事
复当隐吾过，受供而非他，
令我获大利，受敬而非他。
འདི་ནི་མ་ ངས་ ས་པ་ལ། ། ན་རིང་བདག་ནི་དགའ་བས་ ། །འ ོ་བ་ ན་ ི་བཞད་
གད་དང༌། །ཕན་ ན་ ོད་པ་དག་ ་ ། །
彼遭横逆恒拂意 我当欣然久乐观
彼为众人所讥笑 亦复相与作呵厌
吾喜观望彼，沦落久遭难，
令受众嘲讽，竞相共责难。
ཉོན་མོངས་འདི་ཡང་བདག་དང་ནི། ། ན་ཅིག་ ་ནི་འ ན་ཅེས་ ག །འདི་དག་ཐོས་དང་
ཤེས་རབ་བམ། །ག གས་རིགས་ནོར་ ིས་མཉམ་མམ་ཅི། །
彼惑迷故于我等 敢言欲与相抗衡
慧闻色力及富贵 彼与吾曾等不等
据云此狂徒，欲与吾相争，
彼才貌慧识，种性宁等我？
དེ་ ར་ ན་ལ་བ གས་པ་ཡི། །བདག་གི་ཡོན་ཏན་ཐོས་ནས་ནི། ། ་ ང་དགའ་བ་ ེ་
ར་པའི། །བདེ་ ིད་ལ་ནི་ཡོངས་ ་ ོད། །
愿其如是遍称述 自身功德若闻时
身毛竖立生欢喜 悉皆享受大安乐
故令闻众口，齐颂吾胜德，
毛竖心欢喜，浑然乐陶陶。
ཅི་ ེ་འདི་ལ་ ེད་ཡོད་ ང༌། །གལ་ཏེ་ང་ཡི་ལས་ ེད་ན། །འདི་ལ་འཚ་བ་ཙམ་ ིན་
ནས། །བདག་གི་ ོབས་ ིས་དེ་ ང་ ། །
虽或彼自有利养 若为我等作事业
于彼仅令足支身 余皆我力应受用
彼富吾夺取，若为吾从仆，
唯予资生酬，其余悉霸取。
འདི་ནི་བདེ་ལས་ཉམས་ ་ཞིང༌། །བདག་གི་གནོད་དང་ ག་ ར་ ། །འདི་ཡིས་བ ་
ག་ཐམས་ཅད་ ། །འཁོར་བར་བདག་ལ་གནོད་པ་ ས། །
应令彼失安闲乐 常时为我所损恼

136
 ལེ ་བ ད་པ། བསམ་གཏན་བ ན་པ།

因此于百千生中 生死轮回损恼我
令彼乏安乐，恒常遇祸害。
彼为堕生死，百般折损我。
ཡིད་ ོད་རང་དོན་ ེད་འདོད་པས། །བ ལ་པ་ ངས་མེད་འདས་ ར་ ང༌། །ངལ་བ་
ཆེན་པོ་དེ་ ་ ར༑ ། ོད་ ིས་ ག་བ ལ་འབའ་ཞིག་བ བས། །
汝心唯欲求自利 纵复经于无数劫
以此大义有暇身 汝乃难得造诸苦
汝虽欲自利，然经无数劫，
遍历大劬劳，执我唯增苦。
དེ་ ར་ངེས་པར་གཞན་དག་གི །དོན་ལ་རབ་ ་འ ག་ ིས་དང༌། ། བ་པའི་བཀའ་ནི་
མི་ ་བས། །དེ་ཡི་ཡོན་ཏན་ ིས་མཐོང་འ ར། །
如是决于利他事 以胜解心力趣入
能仁教示不虚诳 如是功德后当见
是故当尽心，勤行众生利，
牟尼无欺言，奉行必获益。
གལ་ཏེ་ ོད་ ིས་ ་ ས་ ། །ལས་འདི་ ས་པར་ ར་ན་ནི། །སངས་ ས་ ན་ མ་
བདེ་མིན་པ། །གནས་ བས་འདི་འ ར་འ ར་མི་ ིད། །
若汝昔时曾修行 作此自他相换业
不成正觉圆满乐 如斯之事绝非有
若汝自往昔，素行利生事，
除获正觉乐，必不逢今苦。
དེ་བས་འདི་ ར་གཞན་དག་གི ། ་བ་ ག་གི་ཐིགས་པ་ལ། ། ོད་ ིས་ངར་འཛན་ ས་
པ་ ར། །དེ་བཞིན་གཞན་ལའང་གོམས་པར་ ིས། །
是故如汝于他人 精血和凝成色体
执以为我未为难 如是应修自他换
故汝于父母，一滴精血聚，
既可执为我，于他亦当习。
གཞན་ ི་ ོག་ཆེན་ ས་ནས་ནི། །བདག་གི་ ས་ལ་ཅི་ ང་བ། །དེ་དང་དེ་ཉིད་ ོགས་
ས་ནས། ། ོད་ ིས་གཞན་ལ་ཕན་པ་ ོད། །
于他有情修大观 我身遇何可欲乐
即从自身而夺取 汝应于他作饶益

137
 第八品：禅定品

应为它密探，见己有何物，
悉数尽盗取，以彼利众生。
བདག་ ིད་གཞན་ནི་མི་ ིད་ལ། །བདག་མཐོ་གཞན་ནི་དམའ་བ་དང༌། །བདག་ནི་ཕན་
ེད་གཞན་མིན་ཞེས། །བདག་ལ་ ག་དོག་ཅིས་མི་ ེད། །
若我欣乐他不欢 我居高胜他低劣
我作饶益他不尔 云何于我不嫉妒
我乐他不乐，我高他卑下，
利己不顾人，何不反自妒？
བདག་ནི་བདེ་དང་ ལ་ ིས་ཏེ། །གཞན་ ི་ ག་བ ལ་བདག་ལ་ ོར། །རེས་འགའ་
འདི་ནི་ཅི་ ེད་ཅེས། །བདག་གི་ ོན་ལ་བ ག་པར་ ིས། །
我当舍离诸安乐 他人之苦加于我
若问谁人令如是 当观自身之过失
吾当离安乐，甘代他人苦，
时观念起处，细察己过失。
གཞན་ ིས་ཉེས་པ་ ས་པ་ཡང༌། །རང་གི་ ོན་ ་བ ར་ ོས་ལ། །བདག་གི་ཉེས་པ་
ང་ ས་ ང༌། ། ེ་བོ་མང་ལ་རབ་ ་ཤོགས། །
若时他人作恶事 引咎归过于自身
自身作罪虽微细 亦当大众披诚忏
他虽犯大过，欣然吾顶替，
自过纵微小，众前诚忏悔。
གཞན་ ི་ གས་པ་ ག་བ ོད་པས། །རང་གི་ གས་པ་ཟིལ་ ིས་ནོན། །བདག་ནི་ ན་
ི་ཐ་མ་ ར། །དོན་ མས་ ན་ལ་བཀོལ་བར་ ིས། །
闻赞他时信称扬 不嫌映夺己名闻
我如最下仆使人 为人佣雇作诸务
显扬他令誉，以此匿己名，
役自如下仆，勤谋众人利。
འདི་ནི་ ོན་ཅན་རང་བཞིན་ཏེ། ། ོ་ ར་ཡོན་ཏན་ཆས་མི་བ ོད། །འདི་ཡི་ཡོན་ཏན་ཅི་
ནས་ ང༌། །འགས་ ང་མི་ཤེས་དེ་ ར་ ིས། །
此我自性之过失 偶有功德休称扬
如是所有诸功德 终不应令一人知
此身过本多，德寡奚足夸？

138
 ལེ ་བ ད་པ། བསམ་གཏན་བ ན་པ།

故当隐己德，莫令他人知。
མདོར་ན་བདག་གི་དོན་ ི་ ིར། ། ོད་ ིས་གཞན་ལ་གནོད་ ས་གང༌། །གནོད་དེ་
སེམས་ཅན་དོན་ ི་ ིར། །བདག་ཉིད་ལ་ནི་འབབ་པར་ ིས། །
总凡私心求自利 所作一切害他事
为利一切有情故 愿彼还降临我身
往昔为自利，所行尽害他，
今为他谋利，愿害悉归我！
འདི་ནི་གཉའ་ ག་འ ར་ ལ་ ། །ཤེད་བ ེད་པར་ནི་མི་ ་ ེ། །བག་མ་གསར་བའི་
ལ་བཞིན་ ། །ངོ་ཚ་འཇིགས་དང་བ མས་ཏེ་བཞག །
此中不应粗犷行 如负重轭势猛烈
当如新妇初来归 羞惭戒慎制心住
莫令汝此身，猛现顽强相，
令如初嫁媳，羞畏极谨慎。
དེ་ ་དེ་ ར་གནས་ ་ཞིང༌། །དེ་ ར་ ོད་ ིས་མི་ ་བ། །དེ་ ར་འདི་ནི་དབང་ ་ ེ། །
དེ་ལས་འདས་ན་ཚར་གཅད་ ། །
应作即应如是住 若谓汝勿作如是
应正念知自在转 禁制自心勿违越
坚持利他行，切莫伤众生，
妄动应制止，踰矩当治罚。
འོན་ཏེ་དེ་ ར་གདམས་ ང་ནི། །སེམས་ ོད་དེ་ ར་མི་ ེད་ན། ། ོད་ལ་ཉེས་པ་ ན་
བ ེན་པས། ། ོད་ཉིད་ཚར་གཅད་ ་བར་ཟད། །
若己自励如是言 汝心犹未能如是
是心为诸罪恶依 唯应于心作禁制
纵已如是诲，汝犹不行善，
众过终归汝，届时唯受罚。
ོད་ ིས་ཁོ་བོ་གར་བ ག་པའི། ། ོན་ ི་ ས་དེ་གཞན་ཡིན་ཏེ། །ངས་མཐོང་ང་ ོད་
གང་ ་འ ོ། ། ོད་ ི་ ེགས་པ་ ན་གཞོམ་ ། །
汝昔恒时摧折我 未见汝过彼一时
我今见汝何所逃 汝之骄慢当摧尽
昔时受汝制，今日吾已觉，
无论至何处，悉摧汝骄慢。

139
 第八品：禅定品

ད་ ང་བདག་ལ་རང་གི་དོན། །ཡོད་ མ་སེམས་པ་དེ་དོར་ཅིག །བདག་གིས་གཞན་ལ་

ོད་བཙང་གིས། ། ོ་བར་མ་སེམས་ཞོ་ཤ་ ལ། །
唯求于己利益想 是心现前应舍弃
我已卖汝于众生 如享酪肉无厌足
今当弃此念，尚享自权益。
汝已售他人，莫哀应尽力。
གལ་ཏེ་བག་མེད་ ར་ནས་ ོད། །སེམས་ཅན་ མས་ལ་མ་ ིན་ན། ། ོད་ ིས་ཁོ་བོ་
ད ལ་བ་ཡི། ། ང་མ་ མས་ལ་ ིན་ ་ངེས། །
若汝偶由放逸故 不肯施于诸有情
汝终还将汝自身 施与地狱逻守者
若吾稍放逸，未施汝于众，
则汝定将我，贩与诸狱卒。
དེ་ ར་ ོད་ ིས་རེ་ ་ཞིག །ཁོ་བོ་ ིན་པས་ ན་རིངས་ ག །ང་ནི་ཁོན་ མས་ ན་
ས་ཏེ། ། ོད་ ིས་རང་དོན་སེམས་པ་གཞོམ། །
由是汝往昔曾经 自舍其身长受苦
今当追维思宿恨 汝应摧降自利心
如是汝屡屡，弃我令久苦，
今忆宿仇怨，摧汝自利心！
དེ་ ེ་བདག་ནི་དགའ་འདོད་ན། །རང་ལ་བདག་གིས་དགར་མི་ ། །དེ་ ེ་བདག་ནི་བ ང་
འདོད་ན། །གཞན་དག་ ག་ ་བ ང་བར་ ། །
是故若我求欢乐 不应爱乐于自身
若于自身欲防护 亦应防护余有情
若汝欲自惜，不应自爱执，
若汝欲自护，则当常护他。
ཇི་ ་ཇི་ ར་ ས་འདི་ནི། །ཡོངས་ ་ ོང་བར་ ེད་ ར་པ། །དེ་ ་དེ་ ར་ཤིན་ ་ནི། །
བཟེ་རེ་ཅན་ ར་ཉིད་ ་ ང༌། །
如是如是于此身 极其珍惜多方护
如是如是无堪忍 堕于极重乖戾性
汝愈献殷勤，护此不净身，
彼愈趋退堕，衰朽极脆弱。
དེ་ ར་ ང་བ་དེ་ཡི་ཡང༌། །འདོད་པ་ས་འདི་ཐམས་ཅད་ ིས། ། ོགས་པར་ ས་པ་
140
 ལེ ་བ ད་པ། བསམ་གཏན་བ ན་པ།

ཡོད་མིན་ན། །དེ་ཡི་འདོད་པ་ ས་ ེད་ ས། །

如是堕落者所欲 尽此世间之所有
不能令彼得满足 谁能满彼之所求
身弱欲爱增，大地一切物，
尚且不餍足，谁复惬彼欲？
ས་མེད་འདོད་པ་ཉོན་མོངས་དང༌། །བསམ་པ་ཉམས་པའང་ ེ་བར་འ ར། །གང་ཞིག་
ན་ལ་ ོས་མེད་པ། །དེ་ཡི་ ན་ཚགས་ཟད་མི་ཤེས། །
既不能得复贪求 烦恼生起善心坏
若人一切无所求 受用圆满无穷尽
逐欲未得足，生恼复失意，
若人无所求，彼福无穷尽。
དེ་བས་ ས་ ི་འདོད་པ་ནི། ། འཕེལ་ ིར་ བས་ད ེ་མི་ ་ ེ། །གང་ཞིག་ཡིད་འོང་མི་
འཛན་པ། །དེ་ནི་དངོས་པོ་བཟང་པོ་ཡིན། །
由贪身故长诸欲 须臾不应随贪行
若能不取可爱相 当境皆成上妙物
乐长身贪故，莫令有机趁，
不执悦意物，厥为真妙财。
ཐ་མར་ཐལ་བའི་མཐར་ག གས་ཤིང༌། །མི་གཡོ་གཞན་ ིས་བ ོད་ ་བ། །མི་གཙང་
ག གས་ནི་མི་བཟད་པ། །འདི་ལ་ཅི་ ིར་བདག་ ་འཛན། །
下至极微尘不动 动转唯别依于心
不净色身极可怖 于彼何故执为我
可怖不净身，不动待他牵，
火化终成灰，何故执为我？
གསོན་ནམ་ཡང་ན་ཤི་ཡང་ འི། །བདག་ལ་འ ལ་འཁོར་འདིས་ཅི་ ། །བོང་སོགས་
འདི་ ད་ཅི་ཡོད་ན། ། ི་ ད་ང་ ལ་སེལ་མི་ ེད། །
任其生前或死后 汝何用此沉沦为
不动木石何差别 噫嘻我慢不能除
无论生与死，朽身何所为？
岂异木石等？怎不除我慢？
ས་ ི་ཁ་ཏ་ ས་པ་ཡིས། །དོན་མེད་ ག་བ ལ་ཉེར་བསགས་ནས། ། ེས་ ་ཆགས་
དང་ཁོང་ ོ་བ། །ཤིང་མ ངས་འདི་ལ་ཅི་ཞིག་ ། །
141
 第八品：禅定品

随顺色身教示行 唯能积集无义苦
随彼利害起贪瞋 彼不报恩如木石
奉承此身故，无义集诸苦，
于此似树身，何劳贪与瞋？
བདག་གིས་འདི་ ར་བ ངས་པའམ། ། ་ ོད་སོགས་ ིས་ཟོས་ ང་ ང༌། །ཆགས་
མེད་ཞེ་ ང་ཡོད་མིན་ན། །ཅི་ ེ་དེ་ལ་ཆགས་པར་ ེད། །
或为我所勤将护 或为鸟鸢所食啖
此身悉无贪与瞋 何故于彼生贪着
细心极爱护，或弃鹫兽食，
身既无贪瞋，何苦爱此身？
གང་ཞིག་ ོད་པས་ ོ་བ་དང༌། །གང་ཞིག་བ ོད་པས་མ ་འ ར་བ། །གལ་ཏེ་དེ་ཉིད་
ཤེས་མེད་ན། །བདག་གིས་གང་གི་ངལ་བ་ ས། །
或闻呵毁生瞋恚 或闻赞誉生欢喜
若身自亦无所知 我复为谁徒疲苦
何毁引身瞋？何赞令身喜？
身既无所知，殷勤何所为？
གང་ཞིག་ ས་འདི་འདོད་འ ར་བ། །དེ་དང་བདག་བཤེས་ཡིན་ཞེ་ན། །ཐམས་ཅད་རང་
གི་ ས་འདོད་པས། །དེ་ལ་བདག་གོ་ཅིས༌མི་དགའ། །
若云于我身爱乐 是我亲友应欢喜
若许有情皆我身 我于彼身何不喜
若人喜我身，则彼为吾友，
众皆爱己身，何不爱众生？
དེ་བས་བདག་གིས་ཆགས་མེད་པར། །འ ོ་ལ་ཕན་ ིར་ ས་གཏང་ ། །དེས་ན་འདི་ལ་
ཉེས་མང་ཡང༌། །ལས་ ི་ ད་བཞིན་ག ང་བར་ ། །
是故我应无贪着 等施此身利有情
此身虽有多罪失 为成事业持此身
故应离贪执，为众舍己身，
此身虽多患，善用如宝筏。
དེ་བས་ ིས་པའི་ ོད་པས་ཆོག །བདག་གིས་མཁས་པའི་ ེས་བ གས་ཏེ། །བག་ཡོད་
གཏམ་ནི་ ན་ ས་ནས། །གཉིད་དང་ གས་པ་བ ོག་པར་ ། །
故当止息凡愚行 我唯随诸智者转

142
 ལེ ་བ ད་པ། བསམ་གཏན་བ ན་པ།

忆昔胜行不放逸 遮遣睡眠及昏沉
愚行足堪厌，今当随圣贤，
忆教不放逸，奋退昏与眠。
ལ་ ས་ གས་ ེ་ཆེ་ མས་ ར། །རིགས་པའི་ ན་ནི་ག གས་ ་ ེ། །ཉིན་མཚན་
ད་པར་མ་འབད་ན། །བདག་གི་ ག་བ ལ་ནམ་མཐར་ ིན། །
若我不如诸佛子 大悲日夜勤奋勉
毅然担荷如来业 自苦何时能毕尽
如佛大悲子，安忍所当行，
若不恒勤修，何日得出苦？
དེ་བས་ ིབ་པ་བསལ་བའི་ ིར། །ལོག་པའི་ལམ་ལས་སེམས་ ན་ཏེ། །ཡང་དག་
དམིགས་ལ་ ག་པར་ཡང༌། །བདག་གིས་མཉམ་པར་གཞག་པར་ ། །
由是为除二障故 于邪分别制其心
于正所缘之观境 常时安住应修行
为除诸障故，回心避邪途，
并于正所缘，恒常修三昧。
ང་ བ་སེམས་དཔའི་ ོད་པ་ལ་འ ག་པ་ལས། །བསམ་གཏན་བ ན་པ་ཞེས་ ་བ་ ེ་ལེ ་བ ད་

པའོ།།
第八品：禅定品 终。

143
 第九品：般若波罗蜜多品

ལེ ་ད ་པ། ཤེས་རབ་བ ན་པ།

第九品：般若波罗蜜多品
ཡན་ལག་འདི་དག་ཐམས་ཅད་ནི། ། བ་པས་ཤེས་རབ་དོན་ ་ག ངས། །དེ་ཡི་ ིར་ན་
ག་བ ལ་དག །ཞི་བར་འདོད་པས་ཤེས་རབ་བ ེད། །
如是一切诸支分 能仁悉为般若说
欲求寂灭诸苦者 是故应令般若生
此等一切支，佛为智慧说，
故欲息苦者，当启空性慧。
ན་ ོབ་དང་ནི་དོན་དམ་ ེ། །འདི་ནི་བདེན་པ་གཉིས་ ་འདོད། །དོན་དམ་ ོ་ཡི་ ོད་
ལ་མིན། ། ོ་ནི་ ན་ ོབ་ཡིན་པར་བ ོད། །
此中许谛唯有二 谓言世俗及胜义
胜义非心所行境 故言心唯是世俗
世俗与胜义，许之为二谛，
胜义非心境，说心是世俗。
དེ་ལ་འཇིག་ ེན་ མ་གཉིས་མཐོང་། ། ལ་འ ོར་པ་དང་ཕལ་པའོ། །དེ་ལ་འཇིག་ ེན་
ཕལ་པ་ནི། ། ལ་འ ོར་འཇིག་ ེན་ ིས་གནོད་ཅིང༌། །
此中世间有二种 瑜伽者及庸常人
此中庸常世间者 瑜伽世间之所坏
世间见二种，瑜伽及平凡。
瑜伽世间破，平凡世间者，
ལ་འ ོར་པ་ཡང་ ོ་ ད་ ིས། །གོང་མ་གོང་མ་ མས་ ིས་གནོད། །གཉིས་ཀ་ཡང་ནི་
འདོད་པའི་དཔེས། །འ ས་ འི་དོན་ ་མ་ད ད་ ིར། །
殊胜心坏瑜伽者 辗转由上递相害
中观有部共许喻 于果义未观察故
复因慧差别，层层更超胜。
以二同许喻，为果不深察。
འཇིག་ ེན་པ་ཡིས་དངོས་མཐོང་ཞིང༌། །ཡང་དག་ཉིད་ འང་ ོག་ ེད་ ི། ། ་མ་ ་ ར་
མིན་པས་འདིར། ། ལ་འ ོར་པ་དང་འཇིག་ ེན་ ོད། །
世间见为实有者 若于真性而观察
如幻而有不同此 故瑜伽者与世诤
世人见实法，分别为真实，
144
 ལེ ་ད ་པ། ཤེས་རབ་བ ན་པ།

而非如幻化，故诤瑜伽师。
ག གས་སོགས་མངོན་ མ་ཉིད་ ང་ནི། ། གས་པས་ཡིན་ ི་ཚད་མས་མིན། །དེ་ནི་
མི་གཙང་ལ་སོགས་ལ། །གཙང་སོགས་ གས་པ་བཞིན་ ་བ ན། །
色等法虽现量性 名言共许非量成
如不净等计为净 是故说彼为虚妄
色等现量境，共称非智量，
彼等诚虚伪，如垢而谓净。
འཇིག་ ེན་ག ག་པའི་དོན་ ་ནི། །མགོན་པོས་དངོས་བ ན་དེ་ཉིད་ ། །དེ་དག་ ད་
ཅིག་མ་ཉིད་མིན། ། ན་ ོབ་ ་ཡང་འགལ་ཞེ་ན། །
令世间人渐趋入 是故依怙说无常
彼诸法非刹那性 世俗亦应成相违
为导世间人，佛说无常法，
真实非刹那，岂不违世俗？
ལ་འ ོར་ ན་ ོབ་ཉེས་མེད་དེ། །འཇིག་ ེན་ལ་ ོས་དེ་ཉིད་མཐོང༌། །གཞན་ ་ ད་
མེད་མི་གཙང་བར། །དེས་ ོག་འཇིག་ ེན་ ིས་གནོད་འ ར། །
瑜伽世俗故无过 观待世间见彼性
否则世间应能坏 女人不净决定解
瑜伽量无过，待俗谓见真，
否则观不净，将违世间见。
་འ འི་ ལ་ལས་བསོད་ནམས་ནི། །ཇི་ ར་དངོས་ཡོད་ལ་ཇི་བཞིན། །གལ་ཏེ་
སེམས་ཅན་ ་འ ་ན། །ཤི་ནས་ཇི་ ར་ ེ་ཞེ་ན། །
如幻由佛生福德 如佛有实福亦尔
或问有情若如幻 死已云何得再生
供幻佛生德，如供实有佛。
有情若如幻，死已云何生？
ཇི་ ིད་ ེན་ མས་འཚགས་ ར་པ། །དེ་ ིད་ ་མའང་འ ང་བར་འ ར། ། ན་རིང་
ཙམ་ ིས་ཇི་ ར་ན། །སེམས་ཅན་བདེན་པར་ཡོད་པ་ཡིན། །
如其诸缘聚会时 尔时能成诸幻事
云何长时有谛实 有情实有亦如是
众缘聚合已，虽幻亦当生，
云何因久住，有情成实有？

145
 第九品：般若波罗蜜多品

་མའི་ ེས་ ་བསད་སོགས་ལ། །སེམས་མེད་ ིར་ན་ ིག་མེད་དེ། ། ་མའི་སེམས་

དང་ ན་པ་ལ། །བསོད་ནམས་དང་ནི་ ིག་པ་འ ང༌། །
若杀幻化士夫等 彼无心故罪不成
于具幻化之心者 饶益生福损生罪
幻人行杀施，无心无罪福，
于有幻心者，则生幻罪福。
གས་སོགས་ མས་ལ་ ས་མེད་ ིར། ། ་མའི་སེམས་ནི་འ ང་བ་མེད། ། ་ཚགས་
ེན་ལས་ ང་བ་ཡི། ། ་མ་དེ་ཡང་ ་ཚགས་ཉིད། ། ེན་གཅིག་གིས་ནི་ ན་ ས་པ། །
གང་ན་ཡང་ནི་ཡོད་མ་ཡིན། །
咒药等无此力故 不能生起幻化心
从种种缘所出生 幻化亦是众缘性
若一因能生多法 如是之事未曾有
咒等无功能，不生如幻心，
种种因缘生，种种如幻物，
一缘生一切，毕竟此非有。
གལ་ཏེ་དོན་དམ་ ་ངན་འདས། །འཁོར་བ་ ན་ ོབ་དེ་ ་ན། །སངས་ ས་ ང་ནི་
འཁོར་འ ར་བས། ། ང་ བ་ ོད་པས་ཅི་ཞིག་ ། །
若由胜义成涅盘 由世俗故成生死
如来亦转生死中 修菩萨行复何益
胜义若涅盘，世俗悉轮回，
则佛亦轮回，菩提行何用？
ེན་ མས་ ན་ནི་མ་ཆད་ན། ། ་མའང་ ོག་པར་མི་འ ར་ ི། ། ེན་ མས་ ན་ནི་
ཆད་པས་ན། ། ན་ ོབ་ ་ཡང་མི་འ ང་ངོ་། །
若时诸缘流不断 则亦不能遮幻化
若彼诸缘流断时 世俗中亦无流转
诸缘若未绝，纵幻亦不灭，
诸缘若断绝，俗中亦不生。
གང་ཚ་འ ལ་པའང་ཡོད་མིན་ན། ། ་མ་གང་གིས་དམིགས་པར་འ ར། །གང་ཚ་ ོད་
ལ་ ་མ་ཉིད། །མེད་ནའང་དེ་ཚ་ཅི་ཞིག་དམིགས། །
若时无有错乱心 谁能缘于彼幻事
若汝幻境无自性 尔时以何为所缘
146
 ལེ ་ད ་པ། ཤེས་རབ་བ ན་པ།

乱识若亦无，以何缘幻境？
若许无幻境，心识何所缘？
གལ་ཏེ་དེ་ཉིད་ ་གཞན་ཡོད། ། མ་པ་དེ་ནི་སེམས་ཉིད་ཡིན། །གང་ཚ་སེམས་ཉིད་ ་
མ་ན། །དེ་ཚ་གང་ཞིག་གང་གིས་མཐོང༌། །
若言别有彼自性 彼相乃是心性者
若时心性即幻事 谁依何法而见之
所缘异实境，境相即心体。
幻境若即心，何者见何者？
འཇིག་ ེན་ ི་ནི་མགོན་པོས་ ང༌། །སེམས་ ིས་སེམས་མི་མཐོང་ཞེས་ག ངས། །
རལ་ ི་སོ་ནི་རང་ལ་རང༌། །ཇི་ ར་མི་གཅོད་དེ་བཞིན་ཡིད། །
依世间理佛亦言 心不能自见其心
如其虽有利剑锋 不能自割此亦尔
世间主亦言，心不自见心。
犹如刀剑锋，不能自割自。
ཇི་ ར་མར་མེ་རང་གི་དངོས། །ཡང་དག་གསལ་བར་ ེད་བཞིན་ན། །མར་མེ་གསལ་
བར་ ་མིན་ཏེ། །གང་ ིར་ ན་ ིས་བ ིབས་པ་མེད། །
答言此如灯炬明 亦能照明于自体
灯炬非是所照明 黑暗非由暗障故
若谓如灯火，如实明自身。
灯火非自明，暗不自蔽故。
ཤེལ་བཞིན་ ོན་པོ་ ོ་ཉིད་ལ། །གཞན་ལ་ ོས་པ་ཡོད་མ་ཡིན། །དེ་བཞིན་འགའ་ཞིག་
གཞན་ལ་ནི། ། ོས་དང་ ོས་མེད་པ་ཡང་མཐོང༌། །
如碧琉璃体自青 不待余法自青色
若待余法若不待 悉能观见亦犹是
如晶青依他，物青不依他，
如是亦得见，识依不依他。
ོ་ཉིད་མིན་ལ་ ོན་པོར་དེ། །བདག་གིས་བདག་ཉིད་ ས་པ་མེད། །
青色非即青为因 自体不作自体故
非于非青性，而自成青性。
མར་མེ་གསལ་བར་ ེད་དོ་ཞེས། །ཤེས་པས་ཤེས་ཏེ་ ོད་ ེད་ན། ། ོ་ནི་གསལ་བ་ཉིད་
ཡིན་ཞེས། །གང་གིས་ཤེས་ནས་དེ་ ད་བ ོད། །
147
 第九品：般若波罗蜜多品

若谓如灯性能照 如是亦说识能知
若谓心性自能显 谁能了知作是语
若谓识了知，故说灯能明，
自心本自明，由何识知耶？
གང་ཚ་འགས་ ང་མཐོང་མིན་ན། །གསལ་བའམ་ནི་མི་གསལ་བ། །མོ་གཤམ་ ་མོའ་
འ ིང་བག་བཞིན། །དེ་ན་བ ོད་ ང་དོན་མེད་དོ། །
若时悉无能见者 若能照明若不能
如诤石女儿美恶 徒劳词费定无义
若识皆不见，则明或不明，
犹如石女媚，说彼亦无义。
གལ་ཏེ་རང་རིག་ཡོད་མིན་ན། ། མ་ཤེས་ ན་པར་ཇི་ ར་འ ར། །གཞན་ ོང་བ་ན་
འ ེལ་པ་ལས། ། ན་འ ར་ ི་བའི་ ག་བཞིན་ནོ། །
若问倘心不自知 云何能念过去识
与曾习境联属生 有念如鼠咬与毒
若无自证分，心识怎忆念？
心境相连故，能知如鼠毒。
ེན་གཞན་དག་དང་ ན་པ་ནི། །མཐོང་ ིར་རང་ཉིད་རབ་གསལ་ན། ། བ་པའི་མིག་
ན་ ོར་བ་ལས། ། མ་མཐོང་མིག་ ན་ཉིད་འ ར་མིན། །
若时具足余诸缘 能见故自能显了
修成眼药作用力 见宝藏瓶药不见
心通远见他，近故心自明。
然涂炼就药，见瓶不见药。
ཇི་ ར་མཐོང་ཐོས་ཤེས་པ་དག །འདིར་ནི་དགག་པར་ ་མིན་ཏེ། །འདིར་ནི་ ག་བ ལ་
ར་ ར་པ། །བདེན་པར་ ོག་པ་བ ོག་ ་ཡིན། །
如是见闻觉知等 非是此中之所遮
此唯遮执实分别 由彼能成苦因故
见闻与觉知，于此不遮除。
此处所遮者，苦因执谛实。
སེམས་ལས་ ་མ་གཞན་མིན་ཞིང༌། །གཞན་མིན་པར་ཡང་མི་ ག་ན། །དངོས་ན་ཇི་ ར་
དེ་གཞན་མིན། །གཞན་མིན་ཞེ་ན་དངོས་པོར་མེད། །
由心幻出非异法 彼二非异亦无常

148
 ལེ ་ད ་པ། ཤེས་རབ་བ ན་པ།

实有云何非异心 非异心应非实有
幻境非心外，亦非全无异，
若实怎非异？非异则非实。
ཇི་ ར་ ་མ་བདེན་མིན་ཡང༌། །བ ་ ་དེ་བཞིན་ ་ ེད་ཡིད། །གལ་ཏེ་འཁོར་བ་དངོས་
ེན་ཅན། །དེ་ནི་གཞན་ ་མཁའ་འ ར་འ ར། །
如是幻事非谛实 能见亦与所见等
或言轮有实所依 若不尔者如虚空

幻境非实有，能见心亦然。
轮回依实法，否则如虚空。
དངོས་མེད་དངོས་ལ་བ ེན་པས་ན། ། ེད་དང་ ན་པར་ཇི་ ར་འ ར། ། ོད་ ི་སེམས་
ནི་ ོགས་མེད་པ། །གཅིག་ ་ཉིད་ ་འ ར་བ་ཡིན། །
若不实法依实因 云何有能生果者
汝二取心无助伴 应唯自知及自明
无实若依实，云何有作用？
汝心无助缘，应成独一体。
གང་ཚ་སེམས་ནི་ག ང་ ལ་བ། །དེ་ཚ་ཐམས་ཅད་དེ་བཞིན་གཤེགས། །དེ་ ་ན་ཡང་
སེམས་ཙམ་ ། །བ གས་ལ་ཡོན་ཏན་ཅི་ཞིག་ཡོད། །
若时心离于二取 一切众生已成佛
若已如是复何须 观于唯识有何益
若心离所取，众皆成如来。
施设唯识义，究竟有何德？
་མ་ ་ ར་ཤེས་ན་ཡང༌། །ཇི་ ར་ཉོན་མོངས་ ོག་འ ར་ཏེ། །གང་ཚ་ ་མའི་ ད་
མེད་ལ། །དེ་ ེད་ཉིད་ ང་ཆགས་ ེ་འ ར། །
虽已知如幻化事 云何能遮诸烦恼
若时于所幻化女 幻师亦能生贪等
虽知法如幻，岂能除烦恼？
如彼幻变师，亦贪所变女。
དེ་ ེད་པ་ནི་ཤེས་ ་ལ། །ཉོན་མོངས་བག་ཆགས་མ་ ངས་པ། །དེས་ན་དེ་མཐོང་བ་ན་
དེ། ། ོང་ཉིད་བག་ཆགས་ཉམ་ ང་ཉིད། །
彼幻师于所知境 烦恼习气不能断

149
 第九品：般若波罗蜜多品

由实执力见彼时 空性习气微劣故
幻师于所知，未断烦恼习，
空性习气弱，故见犹生贪。
ོང་ཉིད་བག་ཆགས་གོམས་པས་ནི། །དངོས་པོའ་བག་ཆགས་ ོང་འ ར་ཞིང༌། །ཅི་
ཡང་མེད་ཅིས་གོམས་པས་ནི། །དེ་ཡང་ ི་ནས་ ོང་བར་འ ར། །
由修空性熏习力 能断执实之习气
谓毕竟无而修心 无实实执后亦断
若久修空性，必断实有习，
修空亦非实，复断空性执。
གང་ཚ་གང་ཞིག་མེད་དོ་ཞེས། །བ ག་ འི་དངོས་པོ་མི་དམིགས་པ། །དེ་ཚ་དངོས་མེད་
ེན་ ལ་བ། ། ོ་ཡི་མ ན་ན་ཇི་ ར་གནས། །
若依何法说为无 所观实法无所缘
其时不实离所依 于观慧前云何住
观法无谛实，不得谛实法，
无实离所依，彼岂住心前？
གང་ཚ་དངོས་དང་དངོས་མེད་དག ། ོ་ཡི་མ ན་ན་མི་གནས་པ། །དེ་ཚ་ མ་པ་གཞན་
མེད་པས། །དམིགས་པ་མེད་པར་རབ་ ་ཞི། །
若时或实或非实 于观慧前皆不住
尔时别无所执相 无所缘故极寂静
若实无实法，悉不住心前，
彼时无余相，无缘最寂灭。
ཡིད་བཞིན་ནོར་ ་དཔག་བསམ་ཤིང༌། །ཇི་ ར་རེ་བ་ཡོངས་ ོང་བ། །དེ་བཞིན་ག ལ་
་ ོན་ལམ་ ི། །དབང་གིས་ ལ་བའི་ ར་ ང་ངོ། །
摩尼宝珠如意树 云何悉满诸希愿
所化愿力自在故 如来现身亦如是
摩尼如意树，无心能满愿，
因福与宿愿，诸佛亦现身。
དཔེར་ན་ནམ་མཁའ་ ིང་གི་ནི། །མཆོད་ ོང་བ བས་ནས་འདས་ ར་པ། །དེ་འདས་
ན་རིང་ལོན་ཡང་དེ། ། ག་ལ་སོགས་པ་ཞི་ ེད་བཞིན། །
譬如大鹏金翅鸟 消毒供树昔曾修
久成过去仍感报 能息现前诸毒害

150
 ལེ ་ད ་པ། ཤེས་རབ་བ ན་པ།

如人修鹏塔，塔成彼即逝，
虽逝经久远，灭毒用犹存。
ང་ བ་ ོད་པའི་ ེས་མ ན་པས། ། ལ་བའི་མཆོད་ ོང་ བ་པ་ཡང་། ། ང་ བ་
སེམས་དཔའ་ ་ངན་ལས། །འདས་ ང་དོན་ མས་ཐམས་ཅད་མཛད། །
随顺于诸菩萨行 若于如来修供养
菩萨虽已般涅盘 亦能作诸义利事
随修菩提行，圆成正觉塔，
菩萨虽入灭，能成众利益。
སེམས་མེད་པ་ལ་མཆོད་ ས་པས། །ཇི་ ར་འ ས་ ར་ ན་པར་འ ར། །གང་ ིར་
བ གས་པའམ་ ་ངན་འདས། །མ ངས་པ་ཉིད་ ་བཤད་ ིར་རོ། །
若供无分别心者 云何亦能得果报
经言住世或涅盘 供养福德均等故
供佛无心物，云何能得果？
供奉今昔佛，经说福等故。
ན་ ོབ་བམ་ནི་དེ་ཉིད་ འང༌། ། ང་ ེ་དེས༌འ ས་ ང་ལས་ཡིན། །དཔེར་ན་བདེན་
པའི་སངས་ ས་ལ། །ཇི་ ར་འ ས་ ར་བཅས་པ་བཞིན། །
世俗胜义供养佛 经言均能生果报
如汝许于谛实佛 供养得果亦如是
供以真俗心，经说皆获福，
如供实有佛，能得果报然。
བདེན་པ་མཐོང་བས་ ོལ་འ ར་ ི། ། ོང་ཉིད་མཐོང་བས་ཅི་ཞིག་ ། །གང་ ིར་ ང་
ལས་ལམ་འདི་ནི། །མེད་པར་ ང་ བ་མེད་པར་ག ངས། །
见四谛等即解脱 求见空性有何益
经云未得此道时 不成三乘菩提故
见谛则解脱，何需见空性？
般若经中说：无慧无菩提。
གལ་ཏེ་ཐེག་ཆེན་མ་ བ་ན། ། ོད་ ི་ ང་ནི་ཇི་ ར་ བ། །གང་ ིར་གཉིས་ཀ་ལ་འདི་
བ། །དང་པོ་ ོད་ལ་འདི་མ་ བ། །
若谓大乘非汝许 汝小乘教云何成
何故二者独许此 此汝初生亦未许
大乘若不成，汝教云何成？

151
 第九品：般若波罗蜜多品

二皆许此故。汝初亦不许。
ེན་གང་གིས་ནི་དེར་ཡིད་ཆེས། །དེ་ནི་ཐེག་ཆེན་ལ་ཡང་མ ངས། །གཞན་གཉིས་
འདོད་པས་བདེན་ན་ནི། །རིག་ ེད་སོགས་ ང་བདེན་པར་འ ར། །
以何因缘信解彼 此于大乘亦相等
若二共许即谛实 能知等亦成实有
依何信彼典，大乘亦复然。
二许若成真，吠陀亦成真。
ཐེག་ཆེན་ ོད་བཅས་ ིར་ཞེ་ན། ། ང་ལ་ ་ ེགས་པ་ མས་དང༌། ། ང་གཞན་ལ་ཡང་
རང་གཞན་དག ། ོད་བཅས་ཡིན་ ིར་དོར་ ར་འ ར། །
于大乘有争论故 小乘教与诸外道
及余部亦自他诤 是有诤故亦当舍
小诤大乘故。外道于阿含，
自他于他教，互诤悉应舍。
བ ན་ ་དགེ་ ོང་ཉིད་ཡིན་ན། །དགེ་ ོང་ཉིད་ ང་དཀའ་བར་གནས། །སེམས་ནི་
དམིགས་དང་བཅས་ མས་ ི། ། ་ངན་འདས་པའང་དཀའ་བར་གནས། །
圣教根本为比丘 比丘亦依佛语住
一切心有所缘者 涅盘亦依佛语住
比丘为教本，彼亦难安住，
心有所缘者，亦难住涅盘。
ཉོན་མོངས་ ངས་པས་ ོལ་ན་དེའི། །དེ་མ་ཐག་ ་དེར་འ ར་རོ། །ཉོན་མོངས་མེད་ ང་
དེ་དག་ལ། །ལས་ ི་ ས་པ་མཐོང་བ་ཡིན། །
若由断惑便解脱 无间应成阿罗汉
彼等虽无现行惑 而犹见有业力故
断惑若即脱，彼无间应尔，
彼等虽无惑，犹见业功能。
རེ་ཞིག་ཉེར་ལེན་ ེད་པ་ནི། །མེད་ཅེས་ངེས་པ་ཉིད་ཅེ་ན། ། ེད་དེ་ཉོན་མོངས་ཅན་མིན་
ཡང༌། ། ན་ ོངས་བཞིན་ ་ཅི་ ེ་མེད། །
或谓言无近取贪 所言无是决定义
此贪虽非烦恼性 如遍行痴之何无
若谓无爱取，故定无后有，
此非染污爱，如痴云何无？

152
 ལེ ་ད ་པ། ཤེས་རབ་བ ན་པ།

ཚར་བའི་ ེན་ ིས་ ེད་པ་ཡིན། །ཚར་བ་དེ་དག་ལ་ཡང་ཡོད། །དམིགས་པ་དང་ནི་

བཅས་པའི་སེམས། །འགའ་ཞིག་ལ་ནི་གནས་པར་འ ར། །
以受为缘故有贪 受于彼等亦有故
凡有谛实境俱心 即有贪与俱现行
因受缘生爱，彼等仍有受，
心识有所缘，受仍住其中。
ོང་ཉིད་དང་ནི་ ལ་བའི་སེམས། །འགགས་པ་ ར་ཡང་ ེ་འ ར་ཏེ། །འ ་ཤེས་མེད་
པའི་ ོམས་འ ག་བཞིན། །དེས་ན་ ོང་ཉིད་བ ོམ་པར་ ། །
离于空性观证心 灭已仍复生起故
如人入于无想定 是故应当修空性
若无空性心，暂灭惑复生，
犹如无想定，故应修空性。
ངག་གང་མདོ་ ེ་ལ་འ ག་དེ། །གལ་ཏེ་སངས་ ས་ག ངས་འདོད་ན། །ཐེག་ཆེན་ཕལ་
ཆེར་ ེད་ཅག་གི །མདོ་དང་མ ངས་འདོད་མིན་ནམ་ཅི། །
若语入于经藏中 汝则许为佛说者
汝于多分大乘经 是否许同经藏摄
若语入经藏，即许为佛说：
三藏大乘教，云何汝不许？
གལ་ཏེ་མ་གཏོགས་གཅིག་གིས་ནི། །ཐམས་ཅད་ ོན་དང་བཅས་འ ར་ན། །མདོ་
མ ངས་གཅིག་གིས་ཐམས་ཅད་ནི། ། ལ་བས་ག ངས་པ་ཅིས་མ་ཡིན། །
若唯由一经不摄 一切皆成有过者
何不由一同是经 一切悉皆成佛语
若因不解一，一切皆有过，
则当以一同，一切成佛说。
ངག་གང་འོད་ ངས་ཆེན་པོ་ལ། །སོགས་པས་གཏིང་དཔོགས་མ་ ར་པ། །དེ་ནི་ ོད་
ིས་མ་ ོགས་པས། །ག ང་ ་མིན་པར་ ་ཞིག་ ེད། །
所有甚深如来语 大迦叶等尚难测
由汝不能通达故 谓非经摄何所据
诸圣大迦叶，佛语未尽测，
谁因汝不解，废持大乘教？
ོངས་པས་ ག་བ ལ་ཅན་དོན་ ། །ཆགས་དང་འཇིགས་མཐའ་ལས་ ོལ་བ། །འཁོར་
153
 第九品：般若波罗蜜多品

བར་གནས་པ་ བ་འ ར་བ། །འདི་ནི་ ོང་ཉིད་འ ས་ ་ཡིན། །

为令愚迷受苦者 解脱贪着怖畏边
自能安住生死中 此即是修空性果
为度愚苦众，菩萨离贪惧，
悲智住轮回，此即悟空果。
དེ་ ར་ ོང་པ་ཉིད་ ོགས་ལ། ། ན་འ ིན་པ་ནི་འཐད་མ་ཡིན། །དེས་ན་ཐེ་ཚམ་མི་ཟ་
བར། ། ོང་པ་ཉིད་ནི་བ ོམ་པར་ ། །
如是于空性品类 不应指摘出其过
是故应当勤修行 令证空性无犹豫
不应妄破除，如上空性理。
切莫心生疑，如理修空性。
ཉོན་མོངས་ཤེས་ འི་ ིབ་པ་ཡི། ། ན་པའི་གཉེན་པོ་ ོང་པ་ཉིད། ། ར་ ་ཐམས་ཅད་
མ ེན་འདོད་པས། །དེ་ནི་ཇི་ ར་ ོམ་མི་ ེད། །
烦恼所知之二障 其暗对治为空性
欲速证得一切智 云何于此不修行
空性能对治，烦恼所知障，
欲速成佛者，何不修空性？
དངོས་གང་ ག་བ ལ་ ེད་ ེད་པ། །དེ་ལས་ ག་པ་ ེ་འ ར་ན། ། ོང་ཉིད་ ག་
བ ལ་ཞི་ ེད་པ། །དེ་ལ་འཇིགས་པ་ཇི་ ར་ ེ། །
实执乃令痛苦生 对此将生诸惊怖
空性能令痛苦息 云何于彼生怖畏
执实能生苦，于彼应生惧，
悟空能息苦，云何畏空性？
གལ་ཏེ་བདག་འགའ་ཡོད་ན་ནི། །ཅི་ཡང་ ང་ལས་འཇིགས་འ ར་ན། །བདག་ཉིད་
འགའ་ཡང་ཡོད་མིན་པས། །འཇིགས་པར་འ ར་བ་ ་ཞིག་ཡིན། །
若有少分自性我 任一之中生怖畏
我性纤毫亦不存 何人能生怖畏心
实我若稍存，于物则有惧，
既无少分我，谁复生畏惧？
སོ་དང་ ་སེན་བདག་མ་ཡིན། །བདག་ནི་ ས་པ་ ག་མ་ཡིན། ། བས་མིན་པ་དཀན་
མ་ཡིན་ཏེ། ། ་སེར་དང་ནི་ ག་ ང་མིན། །
154
 ལེ ་ད ་པ། ཤེས་རབ་བ ན་པ།

毛发爪齿既非我 骨与血等亦非我
鼻涕痰涎非我身 黄水脓汁亦非我
齿发甲非我，我非骨及血，
非涎非鼻涕、非脓非胆汁，
བདག་ནི་ཞག་དང་ ལ་མིན་ཏེ། ། ོ་མཆིན་དག་ ང་བདག་མ་ཡིན། །ནང་ ོལ་གཞན་
ཡང་བདག་མིན་ཏེ། །བདག་ནི་ ི་ས་གཅིན་མ་ཡིན། །
我者既非血与汗 肝肺等亦非我身
余脏腑等亦非我 我亦非是便溺等
非脂亦非汗，非肺亦非肝，
我非余内脏，亦非屎与尿，
ཤ་དང་པགས་པ་བདག་མིན་ཏེ། ། ོད་དང་ ང་ཡང་བདག་མ་ཡིན། ། ་ག་བདག་མིན་
མ་ ན་ ། ། མ་ཤེས་ ག་ ང་བདག་མ་ཡིན། །
皮肤肌肉既非我 暖及与风亦非我
身诸孔窍及六识 彼等一切皆非我
肉与皮非我，脉气热非我，
百窍亦复然，六识皆非我。
གལ་ཏེ་ ་ཡི་ཤེས་ ག་ན། །ཐམས་ཅད་ཚ་ན་ ་འཛན་འ ར། །ཤེས་ ་མེད་ན་ཅི་ཞིག་
རིག །གང་གིས་ཤེས་པ་ཞེས་ ོད་ ེད། །
若言声识是常者 一切时中应执声
所知无则无能知 依何而立能知名
声识若是常，一切时应闻，
若无所知声，何理谓识声？
གལ་ཏེ་ཤེས་མེད་ཤེས་ཡིན་ན། །ཤིང་ཡང་ཤེས་པར་ཐལ་བར་འ ར། །དེས་ན་ཤེས་ ་
ཉེར་གནས་པ། །མེད་པར་ཤེས་པ་མེད་ཅེས་ངེས། །
若不知亦说为知 木亦应成为知故
是故所知不现前 定应说无能知者
无识若能知，则树亦应知，
是故定应解：无境则无知。
དེ་ཉིད་ ིས་ནི་ག གས་ཤེས་ན། །དེ་ཚ་ཐོས་པའང་ཅི་ ེ་མིན། །གལ་ཏེ་ ་མི་ཉེ་ ིར་
ན། །དེས་ན་དེ་ཡི་ཤེས་པའང་མེད། །
若即由彼了知色 尔时何故彼不闻

155
 第九品：般若波罗蜜多品

若由声未现前故 是彼能闻识亦无
若谓彼知色，彼时何不闻？
若谓声不近，则知识亦无。
་འཛན་རང་བཞིན་གང་ཡིན་པ། །དེ་ག གས་འཛན་པར་ཇི་ ་འ ར། །གཅིག་ནི་ཕ་
དང་ ་ཉིད་ ། །བཏགས་ཡིན་ཡང་དག་ཉིད་མིན་ཏེ། །
即彼取声之自性 如何转变取色等
若彼二者即是一 安立父子无正因
闻声自性者，云何成眼识？
一人成父子，假名非真实。
འདི་ ར་ ིང་ ོབས་ ལ་དང་ནི། ། ན་པ་ ་མིན་ཕ་ཡང་མིན། །དེ་ནི་ ་འཛན་དང་
ན་པའི། །རང་བཞིན་ ་ནི་མཐོང་མ་ཡིན། །
如是情尘暗等三 自性非父亦非子
具足取声之自性 应不能见所见者
忧喜暗三德，非子亦非父。
彼无闻声性，不见彼性故。
གར་མཁན་ ་ ར་ ལ་གཞན་ ིས། །དེ་ཉིད་མཐོང་ན་དེ་མིན་ ག །གལ་ཏེ་ ལ་
གཞན་དེ་ཉིད་ན། །གཅིག་ཉིད་དེ་ནི་ ོན་མེད་གཅིག །
若如优人易衣冠 彼亦能见则非常
若谓声色取性一 彼先无故应性异
如见伎异状，是识即非常。
谓异样一体，彼一未曾有。
གལ་ཏེ་ ལ་གཞན་བདེན་མིན་ན། །དེ་ཡི་རང་གི་རང་བཞིན་ ོས། །ཤེས་ཉིད་ཅེ་ན་དེ་
་ན། ། ེས་ ན་གཅིག་ ་ཐལ་བར་འ ར། །
若言余相非谛实 当说彼识本自性
若谓即识自体者 一切士夫应成一
异样若非真，自性复为何？
若谓即是识，众生将成一。
སེམས་པ་སེམས་མེད་དེ་དག་ ང་། །གཅིག་འ ར་གང་ ིར་ཡོད་ཉིད་མ ངས། །གང་
ཚ་ ེ་ ག་ ིན་ཅི་ལོག །དེ་ཚ་འ ་བའི་ ེན་གང་ཡིན། །
彼诸有情无情法 有性同故悉应一
若时差别皆颠倒 尔时相似依何法

156
 ལེ ་ད ་པ། ཤེས་རབ་བ ན་པ།

心无心亦一，同为常有故。
差殊成妄时，何为共同依？
སེམས་མེད་པ་ཡང་བདག་མིན་ཏེ། །སེམས་མེད་ཉིད་ ིར་ མ་སོགས་བཞིན། །འོན་ཏེ་
སེམས་དང་ ན་པའི་ ིར། །ཤེས་ན་མི་ཤེས་འཇིག་པར་ཐལ། །
若无心汝我应无 非心性故如瓶等
若与心属故能知 应坏实有无知性
无心亦非我，无心则如瓶。
谓合有心故，知成无知灭。
ཅི་ ེ་བདག་ལ་འ ར་མེད་ན། །སེམས་པས་དེ་ལ་ཅི་ཞིག་ ས། །དེ་ ར་ཤེས་མེད་ ་
ལ་བ། །ནམ་མཁའ་བདག་ ་ ས་པར་འ ར། །
若绝无能成我法 心于彼我有何益
如是无知离作为 彼我应成如虚空
若我无变异，心于彼何用？
无知复无用，虚空亦成我。
གལ་ཏེ་བདག་ནི་ཡོད་མིན་ན། །ལས་འ ས་འ ེལ་པ་རིགས་མིན་ཏེ། །ལས་ ས་ནས་
ནི་ཞིག་པས་ན། ། ་ཡི་ལས་ ་འ ར་ཞེ་ན། །
若时所依我非有 业果应不相联属
既作业已旋即坏 是则应为谁之业
若我非实有，业果系非理，
已作我既灭，谁复受业报？
་བ་འ ས་བཞི་ཐ་དད་དང༌། །དེ་བདག་ ེད་པ་མེད་པར་ཡང༌། ། ་ ་གཉི་ག་ལ་ བ་
པས། །འདིར་བ ད་དོན་མེད་མ་ཡིན་ནམ། །
作业受报所依异 果时我亦非作者
是我二宗所共成 争此岂非无义利
作者受者异，报时作者亡。
汝我若共许，诤此有何义？
་ ན་འ ས་ ་དང་བཅས་ཞེས། །མཐོང་བ་འདི་ནི་ ིད་མ་ཡིན། ། ད་གཅིག་ལ་ནི་
བ ེན་ནས་ ། ། ེད་པོ་ ོད་པོ་ཞེས་ ར་བ ན། །
谓有因时有果俱 未尝见有如是事
问谁能依一相续 说能作者亦受者
因时见有果，此见不可能。

157
 第九品：般若波罗蜜多品

依一相续故，佛说作者受。
འདས་དང་མ་འོངས་པ་ཡི་སེམས། །བདག་མིན་དེ་ནི་མེད་པའི་ ིར། །འོན་ཏེ་ ེས་
སེམས་བདག་ཡིན་ན། །དེ་ཞིག་ན་ཡང་བདག་མེད་དོ། །
过去及与未来心 彼非是我彼无故
若生起心是我者 彼坏灭时应无我
过去未来心，俱无故非我。
今心若是我，彼灭则我亡。
དཔེར་ན་ ་ཤིང་ ོང་པོ་དག །ཆ་ཤས་ ེ་ན་འགའ་མེད་པ། །དེ་བཞིན་ མ་པར་ད ད་པ་
ཡིས། །བཙལ་ན་བདག་ ང་ཡང་དག་མིན། །
喻如芭蕉树茎杆 层层剖之无一物
如是明辨观慧寻 所执之我绝无有
犹如芭蕉树，剥析无所有，
如是以慧观，觅我见非实。
གལ་ཏེ་སེམས་ཅན་ཡོད་མིན་ན། ། ་ལ་ ིང་ ེ་ ་ཞེ་ན། །འ ས་ འི་དོན་ ་ཁས་
ངས་པའི། ། ོངས་པས་བཏགས་པ་གང་ཡིན་པའོ། །
或问若有情亦无 对谁而修大悲心
为解脱果而承许 依大愚痴立彼名
有情若非有，于谁起悲愍？
立誓成佛者，因痴虚设有。
སེམས་ཅན་མེད་འ ས་ ་ཡི་ཡིན། །བདེན་ཏེ་འོན་ ང་ ོངས་ལས་འདོད། ། ག་
བ ལ་ཉེ་བར་ཞི་དོན་ ། །འ ས་ འི་ ོངས་པ་བ ོག་མི་ ། །
若无有情是谁果 诚然而许由痴生
为现前息有情苦 果位无明非所遮
无人谁得果？许由痴心得。
为息众生苦，不应除此痴。
ག་བ ལ་ ་ཡི་ང་ ལ་ནི། །བདག་ ་ ོངས་པས་འཕེལ་བར་འ ར། །དེ་ལས་ ང་
བ ོག་མེད་ཅེ་ན། །བདག་མེད་བ ོམ་པ་མཆོག་ཡིན་ནོ། །
我慢能为众苦因 由我痴故慢转增
谓余实执不能遮 修无我力殊胜故
我慢痛苦因，惑我得增长。
谓慢不能除，修无我最胜。

158
 ལེ ་ད ་པ། ཤེས་རབ་བ ན་པ།

ས་ནི་ ང་པ་ ིན་པ་མིན། །བ ་དང་ ེད་པའང་ ས་མ་ཡིན། ། ོ་དང་ བ་ ང་ ས་

མིན་ཏེ། ། ང་དང་ད ང་པའང་ ས་མ་ཡིན། །
此身非足亦非胫 髋髀腰膂亦非身
身既非腹亦非背 胸膺二臂亦非身
身非足小腿，腿臀亦非身，
腹背及胸肩，彼等复非身。
ིབ་ལོགས་ལག་པའང་ ས་མིན་ཏེ། །མཚན་ ང་ ག་པའང་ ས་མ་ཡིན། །ནང་ ོལ་
མས་ ང་དེ་མིན་ལ། །མགོ་དང་མ ིན་པའང་ ས་མིན་ན། །འདི་ལ་ ས་ནི་གང་ཞིག་
ཡིན། །
身非胁肋亦非手 若肩若腋亦非身
身非内脏诸脏腑 若头若颈亦非身
此中言身是何物
侧肋手非身，腋窝肩非身，
内脏头与颈，彼等皆非身，
此中孰为身？
གལ་ཏེ་ ས་འདི་ཐམས་ཅད་ལ། ། ོགས་རེ་ཡིས་ནི་གནས་ ར་ན། །ཆ་ མས་ཆ་ལ་
གནས་ ར་མོད། །དེ་རང་ཉིད་ནི་གང་ལ་གནས། །
若言身依一切支 各于其处而安住
诸分住各支分处 彼分自体住何处
若身遍散住，一切诸支分，
分复住自分，身应住何处？
གལ་ཏེ་བདག་ཉིད་ ན་ ི་ ས། །ལག་སོགས་ མས་ལ་གནས་ན་ནི། །ལག་སོགས་དེ་
དག་ཇི་ ེད་པ། །དེ་ ེད་ ི་ནི་ ས་ ་འ ར། །
若我身悉遍全身 各于手等诸处住
如其有几许手等 亦应有尔许数身
若谓吾一身，分住手等分，
则尽手等数，应成等数身。
ི་དང་ནང་ན་ ས་མེད་ན། །ཇི་ ར་ལག་སོགས་ལ་ ས་ཡོད། །ལག་སོགས་ མས་
ལས་གཞན་མེད་ན། །དེ་ནི་ཇི་ ར་ཡོད་པ་ཡིན། །
若内若外悉无身 云何身于手等有
若异手等无彼体 彼云何有应成无
159
 第九品：般若波罗蜜多品

内外若无身，云何手有身？
手等外无它，云何有彼身？
དེས་ན་ ས་མེད་ལ་སོགས་ལ། ། ོངས་པ་ཡིས་ནི་ ས་ ོར་འ ར། །ད ིབས་ ་
བཀོད་པའི་ ད་པར་ ིས། །ཐོ་ཡོར་ལ་ནི་མི་ ོ་བཞིན། །
是故无身于手等 以愚痴力起身想
形状安立差别故 如于迭石起人想
无身因愚迷，于手生身觉，
如因石状殊，误彼为真人。
ཇི་ ིད་ ེན་ཚགས་དེ་ ིད་ ། ། ས་ནི་ ེས་ ་ ར་ ང་བ། །དེ་བཞིན་ཇི་ ིད་ལག་
སོགས་ལ། །དེ་ཡོད་དེ་ ིད་དེ་ ས་ ང༌། །
如是诸缘聚会时 尔时身如士夫现
如是手等因缘会 尔时彼亦如身现
众缘聚合时，见石状似人，
如是于手等，亦见实有身。
དེ་བཞིན་སོར་མོའ་ཚགས་ཡིན་ ིར། །ལག་པའང་གང་ཞིག་ཡིན་པར་འ ར། །དེ་ཡང་
ཚགས་ ི་ཚགས་ཡིན་ ིར། །ཚགས་ ང་རང་གི་ཆ་ ེ་བས། །
如是亦是指聚故 手之自性是何物
指亦是关节等聚 关节亦可析为分
手复指聚故，理当成何物？
指亦关节聚，关节犹可分。

ཆ་ཡང་ ལ་ ་ ེ་བས་ཏེ། ། ལ་དེའང་ ོགས་ཆའི་ད ེ་བ་ཡིས། ། ོགས་ད ེའང་ཆ་

ཤས་དང་ ལ་ ིར། །མཁའ་བཞིན་དེས་ན་ ལ་ཡང་མེད། །
其分复可析为尘 彼尘复可方分析
方分性离分析故 微尘亦无如虚空
分复析为尘，尘析为方分，
方分离部分，如空无微尘。
དེ་ ར་ ི་ལམ་ ་ ་ཡི། །ག གས་ལ་ད ོད་ ན་ ་ཞིག་ཆགས། །གང་ཚ་དེ་ ར་
ས་མེད་པ། །དེ་ཚ་ ེས་གང་ ད་མེད་གང༌། །
如是犹如梦中境 谁具慧者贪于色
若时如是身性无 尔时何有男女相

160
 ལེ ་ད ་པ། ཤེས་རབ་བ ན་པ།

是故聪智者，谁贪如梦身？
如是身若无，岂有男女相？
ག་བ ལ་དེ་ཉིད་ ་ཡོད་ན། །ཅི་ ེ་རབ་དགའ་ལ་མི་གནོད། །བདེ་ན་ ་ངན་ག ང་
སོགས་ལ། །ཞིམ་སོགས་ཅི་ ེ་དགའ་མི་ ེད། །
若苦于真性中有 云何不害极喜等
若为忧恼所逼时 食香美物不喜乐
苦性若实有，何不损极乐？
乐实则甘等，何不解忧苦？
ོབས་དང་ ན་པས་ཟིལ་མནན་ ིར། །གལ་ཏེ་དེ་ ོང་མ་ཡིན་ན། །གང་ཞིག་ཉམས་
ོང་བདག་ཉིད་མིན། །དེ་ན་ཚར་བ་ཇི་ ར་ཡིན། །
由苦势力映夺故 有时于乐不能觉
谁能领受自性无 云何说言是彼受
若谓苦强故，不觉彼乐受。
既非领纳性，云何可谓受？
ག་བ ལ་ ་མོ་ཉིད་ ་ཡོད། །འདི་ཡི་རགས་པ་བསལ་མིན་ནམ། །དེ་ནི་དེ་ལས་
གཞན་དགའ་ཙམ། །ཞེ་ན་ ་ཉིད་དེ་ཡང་དེའི། །
若言有微细苦受 是否亦除于粗苦
若彼异乐唯细喜 细乐亦应是乐故
若谓有微苦，岂非已除苦？
谓彼即余乐，微苦岂非乐？
གལ་ཏེ་འགལ་ ེན་ ེས་པས་ན། ། ག་བ ལ་ ེས་པ་མིན་ན་ནི། །ཚར་བར་ ོག་པ་
མངོན་ཞེན་ཉིད། །ཡིན་ཞེས་ ་བར་ བ་མིན་ནམ། །
若由违缘乐因生 苦受即不生起者
谓受唯由分别执 安立其理岂不成
倘因逆缘故，苦受不得生，
此岂非成立，受是分别执？
དེ་ཉིད་ ིར་ན་འདི་ཡི་ནི། །གཉེན་པོ་ མ་ད ོད་འདི་བ ོམ་ ེ། ། མ་བ གས་ཞིང་ལས་
ང་བ་ཡི། །བསམ་གཏན་ ལ་འ ོར་པ་ཡི་ཟས། །
性不成故应修习 对治执受实观察
周遍观察田能生 禅定瑜伽妙乐食
故应修空观，对治实有执，

161
 第九品：般若波罗蜜多品

观慧良田中，能长瑜伽食。
གལ་ཏེ་དབང་དོན་པར་བཅས་ན། །དེ་དག་གང་ ་ ད་པར་འ ར། །བར་མེད་ན་ཡང་
གཅིག་ཉིད་དེ། །གང་ཞིག་གང་དང་ ད་པར་འ ར། །
若根境到有中间 彼二云何成相到
若无中间成一体 是为谁与谁相到
根境若间隔，彼二怎会遇？
无隔二成一，谁复遇于谁？
ལ་ ན་ ལ་ ན་ལ་འ ག་མེད། །དེ་ནི་ བས་མེད་མཉམ་པ་ཡིན། །མ་ གས་པ་ལ་
འ ེ་མེད་ཅིང༌། །མ་འ ེས་པ་ལ་ ད་པ་མེད། །
微尘不能入微尘 均无空隙相容故
不能入故不相合 不合故不能相到
尘尘不相入，无间等大故。
不入则无合，无合则不遇。
ཆ་མེད་པ་ལའང་ ད་པ་ཞེས། ། ་བ་ཇི་ ར་འཐད་པར་འ ར། ། ད་པ་དང་ནི་ཆ་མེད་
པར། །གལ་ཏེ་མཐོང་ན་བ ན་པར་ ིས། །
以无分方谓相到 此说云何能应理
若有相到无分法 见时愿乞举相示
无分而能遇，云何有此理？
若见请示我，无分相遇尘。
མ་ཤེས་ ས་མེད་པ་ལ་ནི། ། ད་པ་འཐད་པ་མ་ཡིན་ཉིད། །ཚགས་པའང་དངོས་པོ་
མེད་ ིར་ཏེ། ། ར་ནི་ཇི་ ར་ མ་ད ད་བཞིན། །
若言是识非色体 谓能相到亦非理
积聚法非实有故 亦如前理应观寻
意识无色身，遇境不应理。
聚亦无实故，如前应观察。
དེ་ ར་རེག་པ་ཡོད་མིན་ན། །ཚར་བ་གང་ལས་འ ང་བར་འ ར། །ངལ་འདི་ཅི་ཡི་དོན་
་ཡིན། །གང་གིས་གང་ལ་གནོད་པར་འ ར། །
如是观之既无触 复从何处能生受
徒设疲劳有何益 谁能与谁作损害
若触非真有，则受从何生？
何故逐尘劳？何苦伤何人？

162
 ལེ ་ད ་པ། ཤེས་རབ་བ ན་པ།

གང་ཚ་ཚར་པོ་འགའ་མེད་ཅིང༌། །ཚར་བའང་ཡོད་པ་མ་ཡིན་པ། །དེ་ཚ་གནས་ བས་

འདི་མཐོང་ནས། ། ེད་པ་ཅི་ ིར་ ོག་མི་འ ར། །
若时能所受俱无 受之自性亦非有
尔时观见受性空 贪着云何不遮遣
若见无受者，亦无实领受，
见此实性已，云何爱不灭？
མཐོང་བའམ་ནི་རེག་པ་ཡང༌། ། ི་ལམ་ ་འ འི་བདག་ཉིད་ ིས། །སེམས་དང་ ན་
ཅིག་ ེས་པའི་ ིར། །ཚར་བ་དེ་ཡིས་མཐོང་མ་ཡིན། །
若眼所见身所触 一切皆如梦幻性
与心同时俱生故 受不能为心所见
所见或所触，性皆如梦幻。
与心俱生故，受非心能见。
ར་དང་ ི་མར་ ེས་པས་ ང༌། ། ན་པར་འ ར་ ི་ ོང་མ་ཡིན། །རང་གིས་བདག་
ཉིད་ ོང་མིན་ལ། །གཞན་དག་གིས་ ང་ ོང་མ་ཡིན། །
若由后心见前受 是则是念而非受
自体不能领自体 他于自亦不能受
后念唯能忆，非能受前心，
不能自领纳，亦非它能受。
ཚར་བ་འགའ་ཡང་ཡོད་མིན་ཏེ། །དེས་ན་ཚར་བ་དེ་ཉིད་མིན། །དེ་ ར་བདག་མེད་
ཚགས་འདི་ལ། །འདི་ཡིས་ཅི་ ེ་གནོད་པར་ ། །
受者纤毫自性无 是故受亦无自性
如是无我积聚中 依彼何能为损害
毕竟无受者，故受非真有，
谁言此幻受，能害无我聚？
ཡིད་ནི་དབང་ མས་ལ་མི་གནས། །ག གས་སོགས་ལ་མིན་བར་ནའང་མིན། །ནང་
ཡང་སེམས་མིན་ ི་མིན་ཞིང༌། །གཞན་ ་ཡང་ནི་ ེད་མ་ཡིན། །
意于诸根中不住 非住色等非中间
不在于内不在外 余处求之亦不得
意不住诸根，不住色与中，
不住内或外，余处亦不得。
གང་ཞིག་ ས་མིན་གཞན་ ་མིན། །འ ེས་མིན་ལོགས་ འང་འགར་མེད་པ། །དེ་ནི་
163
 第九品：般若波罗蜜多品

ང་ཟད་མིན་དེའི་ ིར། །སེམས་ཅན་རང་བཞིན་ ་ངན་འདས། །

彼非身亦非余处 不相混合旁亦无
微尘许体亦无故 有情自性般涅盘
非身非异身，非合亦非离，
无少实性故，有情性涅盘。
ཤེས་ ་ལས་ ར་ཤེས་ཡོད་ན། །དེ་ནི་ཅི་ལ་དམིགས་ནས་ ེ། །ཤེས་དང་ཤེས་ ་ ན་
ཅིག་ན། །དེ་ནི་ཅི་ལ་དམིགས་ནས་ ེ། །
若能知在所知前 彼缘何境而生起
能知所知若同时 彼复缘何而生起
离境先有识，缘何而生识？
识境若同时，已生何待缘？
འོན་ཏེ་ཤེས་ འི་ ིས་ཡོད་ན། །དེ་ཚ་ཤེས་པ་གང་ལས་ ེ། །དེ་ ར་ཆོས་ མས་ཐམས་
ཅད་ ི། ། ེ་བ་ ོགས་པར་འ ར་མ་ཡིན། །
是能知在所知后 其时能知从何生
如是遍观一切法 等知自性皆无生
识若后境起，缘何而得生？
故应不能知，诸法实有生。
གལ་ཏེ་དེ་ ར་ ན་ ོབ་མེད། །དེ་ལ་བདེན་གཉིས་ག་ལ་ཡོད། །དེ་ཡང་ ན་ ོབ་གཞན་
ིས་ན། །སེམས་ཅན་ ་ངན་ག་ལ་འདའ། །
若如是世俗亦无 彼于二谛何所有
若由他世俗心有 有情云何般涅盘
若无世俗谛，云何有二谛？
世俗若因他，有情岂涅盘？
འདི་ནི་གཞན་སེམས་ མ་ ོག་ ེ། །དེ་ནི་རང་གི་ ན་ ོབ་མིན། ། ིས་དེ་ངེས་ན་དེ་
ཡོད་དེ། །མིན་ན་ ན་ ོབ་མེད་པ་ཉིད། །
彼由他心分别有 非同自宗之世俗
自宗量成世俗有 不知故世俗亦无
此由他分别，彼非自世俗。
后认定则有，否则无世俗。
ོག་དང་བ ག་པར་ ་བ་དག །གཉིས་པོ་ཕན་ ན་བ ེན་པ་ཡིན། །ཇི་ ར་ གས་པ་ལ་
བ ེན་ནས། ། མ་པར་ད ད་པ་ཐམས་ཅད་བ ོད། །
164
 ལེ ་ད ་པ། ཤེས་རབ་བ ན་པ།

能分别与所分别 二者互相为依倚
如是依名言共许 说有一切分别等
分别所分别，二者相依存，
是故诸观察，皆依世共称。
གང་ཚ་ མ་པར་ད ད་པ་ཡི། ། མ་ད ོད་ ིས་ནི་ད ོད་ ེད་ན། །དེ་ཚ་ མ་ད ོད་དེ་
ཡང་ནི། ། མ་ད ོད་ ིར་ན་ ག་པ་མེད། །
若时观察空性慧 须以能观慧观察
彼观慧复须能观 尔时则有无穷过
以析空性慧，究彼空性时，
若复究空智，应成无穷过。
ད ད་ ་ མ་པར་ད ད་ ས་ན། ། མ་ད ོད་ལ་ནི་ ེན་ཡོད་མིན། ། ེན་མེད་ ིར་ན་མི་
ེ་ ེ། །དེ་ཡང་ ་ངན་འདས་པར་བ ོད། །
所观诸法已观竟 于彼观察无所依
无所依故则不生 应说彼亦般涅盘
悟明所析空，理智无所依，
无依故不生，说此即涅盘。
གང་གི་ ར་ན་འདི་གཉིས་བདེན། །དེ་ཉིད་ཤིན་ ་དཀའ་བར་གནས། །གལ་ཏེ་ཤེས་
དབང་ལས་དོན་ བ། །ཤེས་ཡོད་ཉིད་ལ་ ེན་ཅི་ཡོད། །
若见境识谛实有 此极难解无因故
若由识成安立境 何为所依见识有
心境实有宗，理极难安立。
若境由识成，依何立识有？
འོན་ཏེ་ཤེས་ ་ལས་ཤེས་ བ། །ཤེས་ ་ཡོད་ལ་ ེན་ཅི་ཡོད། །དེ་ ེ་ཕན་ ན་དབང་
གིས་ཡོད། །གཉིས་ཀ་ཡང་ནི་མེད་པར་འ ར། །
若由境有成立识 以何为依见境有
彼二交互为力成 是则二者皆非有
若识由境成，依何立所知？
心境相待有，二者皆非实。
གལ་ཏེ་ ་མེད་ཕ་མིན་ན། ། ་ཉིད་གང་ལས་ ང་བ་ཡིན། ། ་མེད་པར་ནི་ཕ་མེད་པ། །
དེ་བཞིན་དེ་གཉིས་མེད་པ་ཉིད། །
无子之时则非父 此子复是谁所生

165
 第九品：般若波罗蜜多品

无子之时亦无父 如是境识性皆无
无子则无父，无父谁生子？
父子相待有，如是无心境。
་ ་ས་བོན་ལས་ ེ་ཞིང༌། །ས་བོན་དེ་ཉིད་ ིས་ ོགས་བཞིན། །ཤེས་ ་ལས་ ེས་
ཤེས་པ་ཡིས། །དེ་ཡོད་པ་ནི་ཅིས་མི་ ོགས། །
如苗芽从种子生 即苗芽因立种子
如是依境所生识 云何不见境实有
如芽从种生，因芽知有种。
由境所生识，何不知有境？
་ ་ལས་གཞན་ཤེས་པ་ཡིས། །ས་བོན་ཡོད་ཅེས་ ོགས་འ ར་ན། །གང་ ིར་ཤེས་ ་
དེ་ ོགས་པ། །ཤེས་པ་ཡོད་ཉིད་གང་ལས་ ོགས། །
与苗异体之识心 见苗芽知有种子
见境之心若有性 何量见有余无故
由彼异芽识，虽知有芽种，
然心了境时，凭何知有识？
རེ་ཞིག་འཇིག་ ེན་མངོན་ མ་ ིས། ། ་ མས་ཐམས་ཅད་མཐོང་བ་ཡིན། །པ འི་ ོང་
་སོགས་ད ེ་ནི། ། ་ཡི་ད ེ་བས་བ ེད་པ་ཡིན། །
或云由世间现量 见有一切诸因等
莲花茎杆等差别 亦是由于因别生
世人亦能见，一切能生因，
如莲根茎等，差别前因生。
་ད ེ་གང་གིས་ ས་ཞེ་ན། ། ར་ ི་ ་ད ེ་ཉིད་ལས་སོ། །ཅི་ ིར་ ་ཡིས་འ ས་
ེད་ ས། ། ར་ ི་ ་ཡི་མ ་ཉིད་ལས། །
问因差别谁所作 复由前因差别生
何故由因能生果 即由前前因力故
谁作因差别？由昔诸异因。
何故因生果？从昔因力故。
དབང་ ག་འ ོ་བའི་ ་ཡིན་ན། །རེ་ཞིག་དབང་ ག་གང་ཡིན་ ོས། །འ ང་ མས་ཞེ་
ན་དེ་ ་མོད། །མིང་ཙམ་ལ་ཡང་ཅི་ཞིག་ངལ། །
若自在是众生因 请问何为自在义
若于大等如是言 仅有空名徒疲苦

166
 ལེ ་ད ་པ། ཤེས་རབ་བ ན་པ།

自在天是因，何为自在天？
若谓许大种，何必唯执名？
འོན་ ང་ས་སོགས་ ་མ་དང༌། །མི་ ག་གཡོ་མེད་ ་མིན་ཞིང༌། །འགོམ་ ་ཉིད་དང་མི་
གཙང་བས། །དེ་ནི་དབང་ ག་ཉིད་མ་ཡིན། །
然而大等有多物 无常不动亦非天
足所践履性不净 是故彼非自在体
无心大种众，非常亦非天，
不净众所践，定非自在天。
དབང་ ག་མཁའ་མིན་གཡོ་མེད་ ིར། །བདག་མིན་ ར་ནི་བཀག་ཟིན་ ིར། །བསམ་
མིན་པ་ཡི་ ེད་པོ་ཡང༌། །བསམ་མིན་བ ོད་པས་ཅི་ཞིག་ ། །
自在非空不动故 非我义如前破竟
非所思惟能作者 非所思惟依何说
彼天非虚空，非我前已破，
若谓非思议，说彼有何义？
དེས་བ ེད་འདོད་པའང་གང་ཞིག་ཡིན། །བདག་ནི་དེ་དང་ས་སོགས་དང༌། །དབང་ ག་
ངོ་བོའང་ ག་མིན་ནམ། །ཤེས་པ་ཤེས་ ་ལས་ ེ་དང༌། །
彼欲生者是何果 我及地等诸四大
自在体性岂非常 能知从于所知生
何为所欲生？我及自在天、
大种岂非常？识从所知生，
ཐོག་མེད་བདེ་ ག་ལས་ལས་ཡིན། །དེ་ཡིས་གང་ཞིག་བ ེད་པ་ ོས། ། ་ལ་ཐོག་མ་
ཡོད་མིན་ན། །འ ས་ འི་ཐོག་མ་ག་ལ་ཡོད། །
无始苦乐从业生 是彼自在何所生
若因从于无始有 果亦云何当有始
复缘无始业，何为彼所生？
若谓因无始，彼果岂有始？
ག་ ་ཅི་ ིར་ ེད་མིན་ཏེ། །དེ་ནི་གཞན་ལ་ ོས་པ་མིན། །དེས་ ས་མིན་གཞན་ཡོད་
མིན་ན། །དེས་འདི་གང་ལ་ ོས་པར་འ ར། །
自在何不常生果 彼不应复观待余
若无一法非彼造 彼造此果复待谁
彼既不依他，何故不常作？

167
 第九品：般若波罗蜜多品

若皆彼所造，则彼何所需？
གལ་ཏེ་ ོས་ན་ཚགས་པ་ཉིད། ། ་ཡིན་འ ར་ ི་དབང་ ག་མིན། །ཚགས་ན་མི་ ེ་
དབང་མེད་ཅིང༌། །དེ་མེད་པར་ནི་ ེ་དབང་མེད། །
若待众缘聚会生 自在应非自在因
聚时无力令不生 不聚无力令彼生
若依缘聚生，生因则非彼。
缘聚定缘生，不聚无生力。
གལ་ཏེ་དབང་ ག་མི་འདོད་བཞིན། ། ེད་ན་གཞན་ ི་དབང་ ་ཐལ། །འདོད་ནའང་
འདོད་ལ་རག་ལས་འ ར། ། ེད་ནའང་དབང་ ག་ག་ལ་ཡིན། །
自在若作所不欲 彼应为他所自在
若作仍随欲而作 彼于自在何所有
若非自在欲，缘生依他力。
若因欲乃作，何名自在天？
གང་དག་ ལ་ ན་ ག་ ་བ། །དེ་དག་ ང་ནི་ ར་བ ོག་ཟིན། །གཙ་བོ་ ག་པ་འ ོ་བ་
ཡི། ། ་ཡིན་པར་ནི་ ངས་ཅན་འདོད། །
若以常住尘为因 彼等亦前所遮竟
神我常为有情因 是数论师之所许
微尘万法因，于前已破讫。
常主众生因，数论师所许。
ིང་ ོབས་ ལ་དང་ ན་པ་ཞེས། ། ་བའི་ཡོན་ཏན་མཉམ་གནས་ནི། །གཙ་བོ་ཞེས་
ར་རབ་བ ོད་དེ། །མི་མཉམ་འ ོ་བ་ཡིན་པར་བ ོད། །
所谓情尘暗三法 彼德平等而住者
彼说是名为神我 不平等者名众生
喜乐忧与暗，三德平衡状，
说彼为主体，失衡变众生。
གཅིག་ལ་རང་བཞིན་ག མ་ཉིད་ནི། །རིགས་མིན་དེས་ན་དེ་ཡོད་མིན། །དེ་བཞིན་ཡོན་
ཏན་ཡོད་མིན་ཏེ། ། དེ་ཡང་སོ་སོར་ མ་ག མ་ ིར། །
于一法有三自性 不应理故神我无
如是三德亦非有 彼亦各有三相故
一体有三性，非理故彼无。
如是德非有，彼复各三故。

168
 ལེ ་ད ་པ། ཤེས་རབ་བ ན་པ།

ཡོན་ཏན་མེད་ན་ ་སོགས་ ང༌། །ཡོད་ཉིད་ཤིན་ ་ ང་རིང་འ ར། །སེམས་མེད་གོས་

ལ་སོགས་པ་ལ། །བདེ་སོགས་ཡོད་པ་ ིད་པའང་མིན། །
德等无故亦甚难 说彼声等体性有
于诸无情衣等法 说有乐等亦不然
若无此三德，杳然不闻声。
衣等无心故，亦无苦乐受。
དངོས་ མས་དེ་ འི་རང་བཞིན་ན། །དངོས་པོ་ མ་ད ད་མ་ཟིན་ནམ། ། ོད་ ི་ ་
ཡང་བདེ་སོགས་ཉིད། །དེ་ལས་ མ་སོགས་འ ང་བའང་མེད། །
若诸法为彼因性 诸法岂非已观竟
汝之因亦乐等性 衣等亦非神我生
谓法具因性，岂非已究讫？
汝因具三德，从彼不生布。
མ་སོགས་ལས་ནི་བདེ་སོགས་ཡིན། །དེ་མེད་ ིར་ན་བདེ་སོགས་མེད། །བདེ་སོགས་
ག་པ་ཉིད་ ་ཡང༌། །ནམ་ཡང་དམིགས་པ་ཡོད་མ་ཡིན། །
若从衣等生乐等 衣等无时乐等无
若谓乐等是常性 终不应为所缘境
若布生乐等，无布则无乐，
故乐等常性，毕竟不可得。
བདེ་སོགས་གསལ་བ་ཡོད་ཉིད་ན། ། ོང་བ་ཅི་ ིར་འཛན་མ་ཡིན། །དེ་ཉིད་ ་མོར་ ར་
ན་དེ། །རགས་དང་ ་བའང་ཇི་ ར་ཡིན། །
若有实法显乐等 受时何故不取相
若谓乐性转微细 粗细苦乐云何分
乐等若恒存，苦时怎无乐？
若谓乐衰减，彼岂有强弱？
རགས་པ་དོར་ནས་ ་ ར་པས། ། ་རགས་དེ་དག་མི་ ག་ཉིད། ། དེ་བཞིན་དངོས་པོ་
ཐམས་ཅད་ནི། །མི་ ག་ཉིད་ ་ཅིས་མི་འདོད། །
若谓舍粗故成细 粗细细等性无常
如是云何不应许 一切诸法无常性
舍粗而变细，彼乐应非常。
如是何不许：一切法非常？
རགས་པ་བདེ་ལས་གཞན་མིན་ན། །བདེ་བ་གསལ་བ་མི་ ག་ཉིད། །གལ་ཏེ་མེད་པ་
169
 第九品：般若波罗蜜多品

འགའ་ཡང་ནི། ། ེ་མིན་མེད་ ིར་ཞེས་འདོད་ན། །

若粗从乐出非余 乐显明是无常性
若计因时所无法 果悉不生本无故
粗既不异乐，显然乐非常。
因位须许有，无终不生故。
གསལ་བ་མེད་པ་ ེ་བར་ནི། ། ོད་མི་འདོད་ ང་གནས་པ་ཉིད། །གལ་ཏེ་ ་ལ་འ ས་
གནས་ན། །ཟན་ཟ་མི་གཙང་ཟ་བར་འ ར། །
显明本无今始生 虽非汝许性安住
若因果性不异住 食粥当成食不净
显果虽不许，隐果仍许存。
因时若有果，食成啖不净，
རས་ ི་རིན་ ིས་རས་བལ་ ི། །ས་བོན་ཉོས་ལ་བགོ་བར་ ིས། །འཇིག་ ེན་ ོངས་
པས་མ་མཐོང་ན། །དེ་ཉིད་ཤེས་ ིས་བཞག་དེ་ཉིད། །
亦复当以棉衣价 贸棉种子覆其身
若世愚夫不达此 汝师见因果同时
复应以布值，购穿棉花种。
谓愚不见此，然智所立言，
ཤེས་དེ་འཇིག་ ེན་ལ་ཡང་ནི། །ཡོད་པས་ཅི་ ེ་མཐོང་མ་ཡིན། །འཇིག་ ེན་ཚད་མ་ཉིད་
མིན་ན། །གསལ་བ་མཐོང་བའང་བདེན་མ་ཡིན། །
彼所安立汝亦知 云何世人不达此
若世所见非量性 世见显现亦非实
世间亦应知。何故不见果？
世见若非量，所见应失真。
གལ་ཏེ་ཚད་མ་ཚད་མིན་ན། །དེས་གཞལ་བ ན་པར་མི་འ ར་རམ། །དེ་ཉིད་ ་ན་ ོང་
པ་ཉིད། ། ོམ་པ་དེ་ ིར་མི་འཐད་འ ར། །
若彼量非胜义量 彼所量岂非虚妄
以是为因汝所修 空性亦妄量妄故
若量皆非量，量果岂非假？
故汝修空性，亦应成错谬。
བ གས་པའི་དངོས་ལ་མ་རེག་པར། །དེ་ཡི་དངོས་མེད་འཛན་མ་ཡིན། །དེ་ ིར་བ ན་
པའི་དངོས་གང་ཡིན། །དེ་ཡི་དངོས་མེད་གསལ་བར་བ ན། །
170
 ལེ ་ད ་པ། ཤེས་རབ་བ ན་པ།

于彼实相不能触 空法无实非所取
是故任何虚妄法 显彼非实亦虚妄
未辨假立实，不识彼无实，
所破实既假，无实定亦假。
དེས་ན་ ི་ལམ་ ་ཤི་ལ། །དེ་མེད་ མ་པའི་ མ་ ོག་ནི། །དེ་ཡོད་ མ་པར་ ོག་པ་ཡི། །
གེགས་ཡིན་དེ་ཡང་བ ན་པ་ཡིན། །
如于梦中见子死 思彼事无之分别
能遮分别彼事有 彼能遮亦是虚妄
如人梦子死，梦中知无子，
能遮有子想，彼遮亦是假。
དེ་བས་དེ་ ར་ མ་ད ད་པས། །འགའ་ཡང་ ་མེད་ཡོད་མ་ཡིན། །སོ་སོ་བའམ་འ ས་
པ་ཡི། ། ེན་ མས་ལ་ཡང་གནས་མ་ཡིན། །
故依是理以观察 绝无无因而有者
若别别住若总集 诸缘悉非彼依处
如是究诸法，则知非无因，
亦非住各别、合集诸因缘，
གཞན་ནས་འོངས་པའང་མ་ཡིན་ལ། །གནས་པ་མ་ཡིན་འ ོ་མ་ཡིན། ། ོངས་པས་
བདེན་པར་གང་ ས་འདི། ། ་མ་ལས་ནི་ ད་ཅི་ཡོད། །
彼既不从余处来 于此不住不他往
愚迷执此以为实 别与幻化有何别
亦非由他生，非住非趋行。
愚痴所执谛，何异幻化物？
་མས་ ལ་པ་གང་ཡིན་དང༌། ། ་ མས་ ིས་ནི་གང་ ལ་པ། །དེ་ནི་གང་ནས་འོངས་
ར་ཅིང༌། །གང་ ་འ ོ་བའང་བ ག་པར་ ིས། །
凡幻师所幻化物 依诸因缘何所化
彼生从何处来此 彼灭何往当观察
幻物及众因，所变诸事物，
应详审观彼，何来何所之？
གང་ཞིག་གང་ནི་ཉེ་བ་ཡིས། །མཐོང་ ར་དེ་མེད་ན་མིན་པ། །བཅོས་ ་ག གས་བ ན་
དང་མ ངས་པ། །དེ་ལ་བདེན་ཉིད་ཇི་ ར་ཡོད། །
依无明等有行等 彼因无故说无生

171
 第九品：般若波罗蜜多品

造作有故如影像 此中有何谛实性
缘合见诸物，无因则不见。
虚伪如影像，彼中岂有真？
དངོས་པོ་ཡོད་པར་ ར་པ་ལ། ། ་ཡིས་དགོས་པ་ཅི་ཞིག་ཡོད། །འོན་ཏེ་དེ་ནི་མེད་ན་
ཡང༌། ། ་ཡིས་དགོས་པ་ཅི་ཞིག་ཡོད། །
若时诸法自性有 何须复待因始生
若时彼法自性无 彼复何须待因生
若法已成有，其因何所需？
若法本来无，云何需彼因？
ེ་བ་བ ་ ག་ ་ཡིས་ ང༌། །དངོས་པོ་མེད་པ་བ ར་ ་མེད། །གནས་ བས་དེ་
དངོས་ཇི་ ར་ཡིན། །དངོས་འ ར་གཞན་ཡང་གང་ཞིག་ཡིན། །
虽以百千俱胝因 不能转变无实理
无实时何能有实 能生实有别无因
纵以亿万因，无不变成有。
无时怎成有？成有者为何？
མེད་ཚ་དངོས་ཡོད་ ིད་མིན་ན། །དངོས་པོ་ཡོད་པར་ནམ་ཞིག་འ ར། །དངོས་པོ་ ེས་
པར་མ་ ར་པར། །དངོས་མེད་དེ་ནི་འ ལ་མི་འ ར། །
无时不应成实有 云何能生彼法故
若时彼法未生起 则于无实未能离
无时若无有，何时方成有？
于有未生时，是犹未离无。
དངོས་མེད་དང་ནི་མ་ ལ་ན། །དངོས་པོ་ཡོད་པའི་ བས་མི་ ིད། །དངོས་པོའང་མེད་
པར་འ ར་མིན་ཏེ། །རང་བཞིན་གཉིས་ ་ཐལ་འ ར་ ིར། །
若时未离无实位 则不能成彼法有
有实亦不能成无 彼自性应成二故
倘若未离无，则无生有时，
有亦不成无，应成二性故。
དེ་ ར་འགག་པ་ཡོད་མིན་ཞིང་། །དངོས་པོའང་ཡོད་མིན་དེ་ཡི་ ིར། །འ ོ་བ་འདི་དག་
ཐམས་ཅད་ནི། ། ག་ ་མ་ ེས་མ་འགགས་ཉིད། །
如无生理亦无灭 彼法亦非实有故
是故此一切众生 恒时无生亦无灭

172
 ལེ ་ད ་པ། ཤེས་རབ་བ ན་པ།

自性不成灭，有法性亦无，
是故诸众生，毕竟不生灭。
འ ོ་བ་ ི་ལམ་ ་ ་ ེ། ། མ་པར་ད ད་ན་ ་ཤིང་འ ། ། ་ངན་འདས་དང་མ་འདས་
པའང༌། །དེ་ཉིད་ ་ན་ ད་པར་མེད། །
众生犹如梦幻境 若加观察如芭蕉
若涅盘若不涅盘 于此性中无差别
众生如梦幻，究时同芭蕉，
涅盘不涅盘，其性悉无别。
དེ་ ར་ ོང་པའི་དངོས་ མས་ལ། །ཐོབ་པ་ཅི་ཡོད་ཤོར་ཅི་ཡོད། །གང་གིས་རིམ་ ོ་
ས་པའམ། །ཡོངས་ ་བ ས་པའང་ཅི་ཞིག་ཡོད། །
于如是空诸法中 有何可得有何失
谁为敬事谁毁辱 二者于我何所有
故于诸空法，何有得与失？
谁人恭敬我？谁复轻蔑我？
བདེ་བའང་ ག་བ ལ་གང་ལས་ཡིན། །མི་དགར་ཅི་ཡོད་དགར་ཅི་ཡོད། །དེ་ཉིད་ ་ནི་
བཙལ་ ས་ན། །གང་ཞིག་ ེད་ཅིང་གང་ལ་ ེད། །
或由于苦或由乐 不乐何有乐何有
若于此理寻求已 谁为贪者何所贪
苦乐由何生？何足忧与喜？
若于性中觅，孰为爱所爱？
ད ད་ན་གསོན་པོའ ་འཇིག་ ེན་འདི། །གང་ཞིག་འདིར་ནི་འཆི་འ ར་ཏེ། །འ ང་འ ར་
གང་ཡིན་ ང་ ར་གང༌། །གཉེན་དང་བཤེས་ ང་གང་ཞིག་ཡིན། །
观已现生于世间 谁人从于此处死
谁人复往彼处生 谁为所亲谁所爱
细究此世人，谁将辞此世？
孰生孰当生？孰为亲与友？
ཐམས་ཅད་ནམ་མཁའ་འ ་བར་ནི། །བདག་འ ས་ཡོངས་ ་ག ང་བར་ ིས། །བདག་
ཉིད་བདེ་བར་འདོད་ མས་ནི། །འཐབ་དང་ ོ་བའི་ ་དག་གིས། །
一切悉皆如虚空 愿如我者咸受持
诸求自身安乐者 由诸愤争欢爱因
何不齐受持，一切似虚空？

173
 第九品：般若波罗蜜多品

世人欲求乐，然由争爱因，
རབ་ ་འ ག་དང་དགའ་བར་ ེད། ། ་ངན་འབད་ ོལ་ ོད་པ་དང༌། །ཕན་ ན་གཅོད་
དང་འབིགས་པ་དང༌། ། ིག་དག་གིས་ནི་ཚགས་ཆེན་འཚ། །
或极操扰或欢喜 忧恼勤劬起斗争
互相斩杀或斫刺 由是诸罪受大苦
频生烦乱喜。勤求生忧苦、
互诤相杀戮，造罪艰困活。
བདེ་འ ོར་ཡང་དང་ཡང་འོངས་ཏེ། །བདེ་བ་མང་པོ་ ད་ ོད་ནས། །ཤི་ནས་ངན་སོང་
ག་བ ལ་ནི། ། ན་རིང་མི་བཟད་ མས་ ་ ང༌། །
数数来生善趣中 受用众多妙乐竟
死已还堕诸恶趣 难堪众苦常相逼
虽数至善趣，频享众欢乐，
死已堕恶趣，久历难忍苦。
ིད་པ་ན་ནི་གཡང་ས་མང༌། །དེར་ནི་དེ་ཉིད་མིན་འདི་འ ། །དེར་ཡང་ཕན་ ན་འགལ་
བས་ན། ། ིད་ན་དེ་ཉིད་འདི་འ ་མེད། །
三有之中险难多 愚痴系缚恒如是
无明解脱互相违 实执锁镣困生死
三有多险地，于此易迷真，
迷悟复相违，生时尽迷真。
དེ་ཡང་དཔེ་མེད་མི་བཟད་པའི། ། ག་བ ལ་ ་མཚ་མཐའ་ལས་འདས། །དེར་ནི་དེ་
ར་ ོབས་ ང་ཞིང༌། །དེར་ནི་ཚ་ཡང་ ང་བ་ཉིད། །
此中难忍难比喻 三有大海苦无边
作善无力极微劣 暇满所依难保信
将历难忍苦，无边如大海，
苦海善力微，寿命亦短促。
དེར་ཡང་གསོན་དང་ནད་མེད་ ི། ། ེད་དང་བ ེས་ནའི་ངལ་བ་དང༌། །གཉིད་དང་འཚ་
དང་དེ་བཞིན་ ། ། ིས་དང་འ ོགས་པ་དོན་མེད་ ིས། །
衣食活命医药缘 营扰饥躯常疲困
睡眠逼恼恒相随 更狎愚迷作无义
汲汲为身命，强忍饥疲苦，
昏眠受他害，伴愚行无义。

174
 ལེ ་ད ་པ། ཤེས་རབ་བ ན་པ།

ཚ་ནི་དོན་མེད་ ར་འདའ་ཡི། ། མ་ད ོད་ཤིན་ ་ ེད་པར་དཀའ། །དེར་ཡང་ མ་

གཡེང་གོམས་པ་ནི། །བ ོག་པའི་ཐབས་ནི་ག་ལ་ཡོད། །
此生无义速消逝 如是观修极难得
此中复习为散乱 遮彼之道何由得
无义命速逝，观慧极难得，
此生有何法，除灭散乱习？
དེར་ཡང་ངན་སོང་ཆེན་པོར་ནི། ། ང་ ིར་བ ད་ནི་བ ོན་པར་ ེད། །དེར་ནི་ལོག་པའི་
ལམ་མང་ཞིང༌། །ཐེ་ཚམ་ལས་ ང་བ ལ་དཀའ་ ེ། །
况复魔天恒勤求 令人堕落大恶趣
此中倒引多歧途 犹豫徘徊难越渡
今生魔亦勤，诱堕大恶趣，
今生邪道多，难却正法疑。
ར་ཡང་དེ་ལ་བ ེད་དཀའ་ཞིང༌། །སངས་ ས་འ ང་ ེད་ཤིན་ ་དཀའ། །ཉོན་མོངས་
་བོ་ ང་དཀའ་ ེ། །ཨེ་མ་ ག་བ ལ་བ ད་པར་ ར། །
有暇人身既难得 大觉出世尤难遇
惑业洪流截止难 呜呼众苦恒相续
暇满难再得，佛世难复值，
惑流不易断，呜呼苦相续！
དེ་ ར་ཤིན་ ་ ག་བ ལ་ཡང༌། །རང་ ག་མི་མཐོང་གང་ཡིན་པ། ། ག་བ ལ་ ་
བོར་གནས་འདི་དག ། ི་ ད་ ་ངན་ ་བར་འོས། །
有情沉溺众苦中 如是众苦不自知
大苦暴流中安住 噫嘻岂不堪悲痛
轮回虽极苦，痴故不自觉，
众生溺苦流，呜呼堪悲愍！
དཔེར་ན་འགའ་ཞིག་ཡང་ཡང་ ས། ། ས་ཏེ་ཡང་ཡང་མེར་འ ག་པ། །དེ་ ར་ཤིན་ ་
ག་བ ལ་བར། །གནས་ ང་བདག་ཉིད་བདེར་ ོམ་བཞིན། །
譬如有人数数浴 数数投身大火中
安住如是极大苦 仍复矜炫自为乐
如人数沐浴，复数入火中，
如是虽极苦，犹自引为乐。
དེ་ ར་ ་དང་འཆི་མེད་པ། །བཞིན་ ་ ོད་པས་གནས་ མས་ལ། །དང་པོ་ཉིད་ ་
175
 第九品：般若波罗蜜多品

བསད་ ས་ནས། །ངན་སོང་ ང་བ་མི་བཟད་འོང༌། །

宛如不知有老死 如是行于一切处
定为死王所刑戮 堕落难堪恶趣中
如是诸众生，度日若无死，
今生遭弑杀，后世堕恶趣。
དེ་ ར་ ག་བ ལ་མེས་ག ངས་ལ། །བསོད་ནམས་ ིན་ལས་ལེགས་འ ངས་པའི། །
རང་གི་བདེ་བའི་ཚགས་ཆར་ ིས། །ཞི་ ེད་པར་བདག་ནམ་ཞིག་འ ར། །
如是众苦大火聚 以我福德妙大云
出生安乐资粮雨 安得息灭使清凉
自集福德云，何时方能降，
利生安乐雨，为众息苦火？
ནམ་ཞིག་དམིགས་པ་མེད་ ལ་ ། ། ས་པས་བསོད་ནམས་ཚགས་བསགས་ཏེ། །
དམིགས་པས་ ང་བར་འ ར་ མས་ལ། ། ོང་པ་ཉིད་ནི་ ོན་པར་འ ར། །
安得依此无相法 恭敬勤修福德聚
于诸着相沉沦者 开示空性为大师
何时心无缘，诚敬集福德，
于执有众生，开示空性理？
ང་ བ་སེམས་དཔའི་ ོད་པ་ལ་འ ག་པ་ལས། ཤེས་རབ་ ི་ཕ་རོལ་ ་ ིན་པའི་ལེ ་ ེ་ད ་པའོ།།
第九品：般若波罗蜜多品 终。

176
 ལེ ་བ ་པ། བ ོ་བ་བ ན་པ།

ལེ ་བ ་པ། བ ོ་བ་བ ན་པ།

第十品：回向品
བདག་གིས་ ང་ བ་ ོད་པ་ལ། །འ ག་པ་ མ་པར་བ མས་པ་ཡི། །དགེ་བ་གང་དེས་
འ ོ་བ་ ན། ། ང་ བ་ ོད་ལ་འ ག་པར་ཤོག །
造此入菩萨行论 我今所有诸善根
悉以回向诸众生 愿速趣入菩萨行
造此入行论，所生诸福善，
回愿诸众生，悉入菩萨行！
ོགས་ མས་ ན་ན་ ས་དང་སེམས། ། ག་བ ལ་ནད་པ་ཇི་ ེད་པ། །དེ་དག་བདག་
གི་བསོད་ནམས་ ིས། །བདེ་དགའ་ ་མཚ་ཐོབ་པར་ཤོག །
所有诸方世界中 若身若心苦逼者
以我所作诸福德 愿得安乐广大海
周遍诸方所，身心病苦者，
愿彼因吾福，得乐如大海！
དེ་དག་འཁོར་བ་ཇི་ ིད་ ། །ནམ་ཡང་བདེ་ལས་ཉམས་མ་ ར། །འ ོ་བས་ ་ན་མེད་པ་
ཡི། །བདེ་བ་ ན་མི་འཆད་ཐོབ་ཤོག །
尽其所有轮回际 此乐终当不失坏
愿诸众生恒得受 菩提大乐无穷尽
愿彼尽轮回，终不失安乐！
愿彼皆获得，菩萨相续乐！
འཇིག་ ེན་ཁམས་ན་ད ལ་བ་དག །གང་དག་ཇི་ ེད་ཡོད་པ་ མས། །དེ་དག་ ་ནི་
ས་ཅན་ མས། །བདེ་ཅན་བདེ་བས་དགའ་བར་ཤོག །
尽其所有世界中 所有一切诸地狱
其中所有诸有情 愿皆安乐咸欢喜
愿诸世间界，所有诸地狱，
彼中众有情，悉获极乐喜！
ང་བས་ཉམ་ཐག་ ོ་ཐོབ་ཤོག ། ང་ བ་སེམས་དཔའི་ ིན་ཆེན་ལས། ། ང་བའི་ ་
བོ་མཐའ་ཡས་ ིས། །ཚ་བས་ཉམ་ཐག་བསིལ་བར་ཤོག །
寒冻苦切得温暖 从于菩萨妙大云
出生无尽妙花雨 热恼苦逼悉清凉
愿彼寒狱暖，亦愿菩萨云，
177
 第十品：回向品

飘降无边水，清凉炙热苦！
རལ་ ི་ལོ་མའི་ནགས་ཚལ་ཡང༌། །དེ་ལ་དགའ་ཚལ་ ག་ ར་ཤོག །ཤལ་མ་ལི་ཡི་
ོང་པོ་ཡང༌། །དཔག་བསམ་ཤིང་ ་འ ངས་པར་ཤོག །
近边地狱剑叶树 对彼愿为旃檀林
丘陵挺植诸荆棘 愿悉萌生如意树
愿彼剑叶林，悉成美乐园！
铁刺树枝干，咸长如意枝！
འཐིང་རིལ་ ར་པ་དག་དང་ངང་པ་དང༌། །བཞད་སོགས་ ད་ ན་འ ིན་པས་མཛས་
ར་ཅིག །པ ་ ི་བ ང་ཆེ་ ན་མཚ་དག་གིས། །ད ལ་བའི་ས་ ོགས་དག་ནི་ཉམས་
དགར་ཤོག །
鸥鹭凫鹥鸿鹄珍禽等 和鸣哀雅翔舞以庄严
芬馥异香妙莲广大海 愿诸地狱转变咸安乐
愿狱成乐园，饰以鸥鹅雁，
悦音美飞禽，芬芳大莲池！
སོལ་ ང་དེ་དག་རིན་ཆེན་ ང་པོར་ ར། །ས་བ ིགས་ཤེལ་ ི་ས་གཞི་བ ར་བར་
ཤོག །བ ས་འཇོམས་རི་བོ་ མས་ ང་མཆོད་པ་ཡི། །གཞལ་མེད་ཁང་ ར་བདེ་
གཤེགས་གང་བར་ཤོག །
炉炭煻煨转为珍宝聚 热铁地基琉璃一掌平
众合诸山转为无量殿 供养十方如来满中住
愿煨成宝聚，烧铁成晶地！
怖畏众合山，成佛无量宫！
མདག་མ་ ོ་བ ེགས་མཚན་ ི་ཆར་པ་དག །དེང་ནས་བ ང་ ེ་མེ་ཏོག་ཆར་པར་
ར། །ཕན་ ན་མཚན་ ིས་འདེབས་པ་དེ་ཡང་ནི། །དེང་ནས་ ེ་ ིར་མེ་ཏོག་འཕེན་
པར་ཤོག །
所有炽热铁丸刀剑雨 从今转成花雨降缤纷
等活瞋心刀剑互斩斫 愿令天花互散起慈心
岩浆石兵器，悉成散花雨！
刀兵相砍杀，化为互投花！
་བོ་རབ་མེད་མེ་དོང་འ ་ནང་ ིང་བ་དག །ཤ་ ན་ཞིག་ ར་ ས་གོང་མེ་ཏོག་ ན་
དའི་མདོག ། བདག་གི་དགེ་བའི་ ོབས་ ིས་ ་ཡི་ ས་ཐོབ་ནས། ། ་མོ་ མས་དང་
178
 ལེ ་བ ་པ། བ ོ་བ་བ ན་པ།

ན་ཅིག་དལ་ ིས་འབབ་གནས་ཤོག །
无极大河大猛火流沉溺者 肌肉糜烂骨上如开古姆花
以我善根力故愿得天人身 共诸天女澡浴池中徐灌浴
陷溺似火燃，无极大河众，
皮肉熔蚀尽，骨露水仙白，
愿彼因吾福，得获妙色身，
闲浴天池中，天女共悠游！
ཅི་ ིར་འདིར་ནི་གཤིན་ ེའི་མི་དང་ ་དང་ ་ ོད་མི་བཟད་ མས་ ག་ ེད། ། ན་
ནས་ ན་བསལ་བདེ་དགའ་བ ེད་པའི་མ ་བཟང་འདི་ཀོ་ ་ཡི་མ ་ མ་ ེ། ། ེན་ ་
བ ས་ས་པནམ་མཁའི་ད ིལ་ན་ ག་ན་ ོ་ ེ་འབར་བ་བ གས་མཐོང་ནས། །རབ་ ་
དགའ་བའི་ གས་ ིས་ ིག་དང་ ལ་ནས་དེ་དང་ ན་ཅིག་འ ོགས་པར་ཤོག །
异哉何故此中狞恶阎摩狱卒雕鹫皆惧慑
黑暗尽除悉生安乐是谁神力具此大威能
翘首仰观瞻见空中持金刚手威光赫然住
生大欢喜由斯势力离诸罪垢随彼愿往生
云何狱中隼，卒鹫顿生惧？
谁有此妙力，除暗生欢喜？
思已望空际，喜见金刚手。
愿以此欣喜，远罪随密迹！
མེ་ཏོག་ཆར་པ་ ོས་ ་དང་འ ེས་བབ་པ་ཡིས། །ད ལ་བའི་མེ་མདག་ཆིལ་ཆིལ་
གསོད་པར་མཐོང་ ར་ནས། ། ོ་ ར་བདེ་བས་ཚམ་པ་འདི་ཅི་བསམ་པ་དང༌། །སེམས་
ད ལ་ མས་ ིས་ ག་ན་པ ་མཐོང་བར་ཤོག །
降澍香水掺和微妙天花雨 地狱猛火顿熄淅沥得清凉
思惟忽尔安乐适悦是何故 愿诸地狱有情见执莲花母
愿狱有情见，香水拌花雨，
自天迅飘降，熄灭炽狱火。
安乐意喜足，心思何因缘？
思时望空际，喜见圣观音！
ོགས་དག་འཇིགས་པ་བོར་ལ་རིངས་པར་ ར་ཤོག་ ་ འི་ཐད་ ་ནི། །གང་གི་མ ་
ཡིས་ ག་བ ལ་ཐམས་ཅད་དང་ ལ་དགའ་བའི་ གས་ ིན་ལ། །འ ོ་བ་ ན་ནས་
ཡོངས་ ོབ་ ང་ བ་སེམས་དཔའ་བ ེ་བ་ ེས་ ར་པ། །གཞོན་ ་ ར་ ད་ཅན་
179
 第十品：回向品

འབར་འཇིགས་པ་མེད་པར་ ེད་པ་ཅི་ཞིག་ ིན། །

诸伴勿得恐怖愿速来至我等所在处
以谁神力诸苦悉离忽然广大安乐生
一切众生普皆救护菩提大悲心奋发
五髻童子威光赫奕能施无畏者降临
愿狱众有情，欢呼见文殊，
友朋速来此，吾上有文殊，
五髻光灿灿，已生菩提心，
力能灭诸苦，引乐护众生，
ོད་ ི་ ་བ འི་ཅོད་པན་དག་གིས་ཞབས་ ི་པ ་ལ་མཆོད་ཅིང༌། ། གས་ ེའི་ ན་
ན་ད ་ལ་མེ་ཏོག་ ་མའི་ཚགས་ ིས་ཆར་འབབ་པ། །ཁང་བ ེགས་ཡིད་འོང་ ་མོ་
ོང་ ག་བ ོད་ད ངས་ ོགས་ ན་འདི་ ོས་ཞེས། །འཇམ་ད ངས་དེ་འ ་མཐོང་
ནས་ད་ནི་སེམས་ད ལ་ཅ་ཅོ་འདོན་པར་ཤོག །
汝今应以帝释天冠供彼足下妙莲花
大悲泪眼顶上天花缤纷无数降如雨
可爱楼阁百千天女韵音歌扬我今见
哗然相唤愿诸地狱有情如是见文殊
令畏尽消除，谁愿舍彼去？
彼居悦意宫，天女齐歌颂，
着冠百天神，齐礼莲足前，
花雨淋髻顶，悲泪润慈目。
དེ་ ར་བདག་གི་དགེ་ ས་ ན་ ་བཟང་ལ་སོགས། ། ང་ བ་སེམས་དཔའ་ ིབ་པ་
མེད་ ིན་བདེ་བ་དང༌། །བསིལ་ཞིང་ ི་ཞིམ་དང་ ན་ཆར་པ་འབེབས་མཐོང་ནས། །
སེམས་ཅན་ད ལ་བ་དེ་དག་མངོན་པར་དགའ་ ར་ཅིག །
愿祈以我如是所作诸善根 如普贤等菩萨离障妙乐云
降法具足妙香清凉甘露雨 地狱有情现前观见欢喜生
复愿狱有情，以吾善根力，
悉见普贤等，无碍菩萨云，
飘降芬芳雨，清凉复安乐，
见已彼等众，由衷生欢喜！
ད་འ ོ་ མས་ནི་གཅིག་ལ་གཅིག །ཟ་བའི་འཇིགས་དང་ ལ་བར་ཤོག ། ་མི་ ན་

180
 ལེ ་བ ་པ། བ ོ་བ་བ ན་པ།

པའི་མི་བཞིན་ ། །ཡི་ གས་ མས་ནི་བདེ་བར་ ར། །

愿诸一切旁生类 远离互相吞啖怖
愿诸饿鬼得安乐 犹如北俱卢洲人
愿彼诸旁生，免遭强食畏！
复愿饿鬼获，北俱卢人乐！
འཕགས་པ་ ན་རས་གཟིགས་དབང་གི ། ག་ནས་འབབ་པའི་འོ་ ན་ ིས། །ཡི་
གས་ མས་ནི་ཚམ་ ས་ཤིང༌། ། ས་ ས་ ག་ ་བསིལ་བར་ཤོག །
大悲自在圣观音 从手降注白乳流
施诸饿鬼得饱足 浴体常恒净无垢
愿圣观世音，手出甘露乳，
饱足饿鬼众，永浴恒清凉！
ལོང་བ་ མས་ ིས་མིག་མཐོང་ཞིང༌། །འོན་པས་ ག་ ་ ་ཐོས་ཤོག ། ་མོ་ ་འ ལ་ཇི་
བཞིན་ ། ། མ་མའང་གནོད་མེད་བཙའ་བར་ཤོག །
愿诸盲者能见色 愿诸聋者能闻声
愿诸孕女无灾损 犹如天女幻化生
愿盲见形色，聋者常闻声！
如彼摩那女，孕妇产无碍！
གཅེར་ ་ མས་ ིས་གོས་དག་དང༌། །བ ེས་པ་ མས་ ིས་ཟས་དང་ནི། ། ོམ་པ་
མས་ ིས་ ་དག་དང༌། །བ ང་བ་ཞིམ་པོ་ཐོབ་པར་ཤོག །
愿诸祼露者衣被 愿诸饥虚得糇粮
愿诸渴者得净水 甘美芬芳亦清凉
愿裸获衣裳，饥者得足食，
渴者得净水，妙味诸甘饮！
བ ེན་པ་ མས་ ིས་ནོར་ཐོབ་ཤོག ། ་ངན་ཉམ་ཐག་དགའ་ཐོབ་ཤོག །ཡི་ཆད་ མས་
ང་ཡིད་སོས་ཤིང༌། །བ ན་པ་ ན་ མ་ཚགས་པར་ཤོག །
愿诸贫匮得宝藏 愿诸忧恼得欢忻
愿颓丧者皆振奋 所作坚毅悉圆成
愿贫得财富，苦者享安乐！
愿彼绝望者，振奋意永固！
སེམས་ཅན་ནད་པ་ཇི་ ེད་པ། ། ར་ ་ནད་ལས་ཐར་ ར་ཅིག །འ ོ་བའི་ནད་ནི་མ་
ས་པ། ། ག་ ་འ ང་བ་མེད་པར་ཤོག ། ག་པ་ མས་ནི་འཇིགས་མེད་ཤོག །
181
 第十品：回向品

བཅིངས་པ་ མས་ནི་ ོལ་བར་འ ར། །མ ་མེད་ མས་ནི་མ ་ ན་ཞིང༌། །སེམས་ནི་

ཕན་ ན་མཉེན་ ར་ཅིག །
所有病困苦有情 迅速痊好具力兴
一切有情无病者 长时健康无灾患
诸恐怖者愿无畏 诸系缚者愿解脱
诸无力者愿具力 互相爱念起慈心
愿诸病有情，速脱疾病苦！
亦愿众生疾，毕竟永不生！
愿畏无所惧，缚者得解脱！
弱者力强壮，心思互饶益！
འ ོན་པོ་དག་ནི་ཐམས་ཅད་ལ། ། ོགས་ མས་ཐམས་ཅད་བདེ་བར་ཤོག །གང་གི་དོན་
་འ ོ་ ེད་པ། །དེ་འབད་མི་དགོས་ བ་ ར་ཅིག །
愿诸一切行旅客 诸方随处常安乐
远行所求一切事 不劳励力皆成就
愿诸营商贾，处处皆安乐！
所求一切利，无劳悉成办！
་དང་ ་ཆེན་ གས་པ་ མས། །ཡིད་ལ་བསམ་པ་ བ་ ར་ཏེ། ། ་ཡི་ངོགས་ ་
བདེར་ ིན་ནས། །གཉེན་དང་ ན་ཅིག་དགའ་བར་ཤོག །
愿诸船舶航行者 意所希求定成办
安抵水滨止泊处 亲知会聚皆欢喜
愿诸航行者，成办意所愿，
安抵河海岸，亲友共欢聚！
་ངན་ལམ་གོལ་འ མས་པ་ མས། །འ ོནཔོ་དག་དང་ ད་ ར་ནས། །ཆོམ་ ན་ ག་
སོགས་འཇིགས་མེད་པར། །མི་ངལ་བདེ་ ག་འདོང་བར་ཤོག །
愿诸漂泊忧恼原 歧路能逢胜伴侣
盗贼虎狼怖畏无 不劳疲苦达其行
愿迷荒郊者，幸遇诸商旅，
无有盗虎惧，无倦顺利行！
དགོན་སོགས་ལམ་མེད་ཉམ་ང་བར། ། ིས་པ་ ན་པོ་མགོན་མེད་པ། །གཉིད་ལོག་ ོས་
ཤིས་རབ་ ོས་ མས། ། ་དག་ ང་བར་ ེད་པར་ཤོག །
旷野迷途恐怖中 愚蒙衰老无依怙

182
 ལེ ་བ ་པ། བ ོ་བ་བ ན་པ།

睡眠醉梦极狂痴 愿乞诸天为佑护
愿天慈守护，无路险难处，
老弱无怙者，愚痴颠狂徒！
མི་དལ་ ན་ལས་ཐར་བ་དང༌། །དད་དང་ཤེས་རབ་བ ེ་ ན་ཞིང༌། །ཟས་དང་ ོད་པ་
ན་ཚགས་ནས། ། ག་ ་ཚ་རབས་ ན་ ར་ཅིག །
愿悉脱离诸无暇 正信智悲皆具足
饮食受用资粮圆 世世恒常存正念
愿脱无暇难，具信慈爱慧，
食用悉富饶，时时忆宿命！
ཐམས་ཅད་ནམ་མཁའི་མཛད་བཞིན་ ། །ལོངས་ ོད་ཆད་པ་མེད་པར་ཤོག ། ོད་པ་
མེད་ཅིང་འཚ་མེད་པར། །རང་དབང་ ་ནི་ ོད་པར་ཤོག །
宝藏充满遍虚空 受用常不感缺乏
无争无损而自在 安然如意而受用
受用愿无尽，犹如虚空藏！
无诤亦无害，自在享天年！
སེམས་ཅན་གཟི་བ ིད་ ང་ ་གང༌། །དེ་དག་གཟི་བ ིད་ཆེན་པོར་ཤོག །དཀའ་ བ་
ཅན་གང་ག གས་ངན་པ། །ག གས་བཟང་ ན་ མ་ཚགས་ ར་ཅིག །
若谁有情威光小 从此威光增雄伟
遁世苦行形鄙陋 转变可爱好身圆
愿卑寒微士，容光悉焕发！
苦行憔悴者，健朗形庄严！
འཇིག་ ེན་ ད་མེད་ཇི་ ེད་པ། །དེ་དག་ ེས་པ་ཉིད་ ར་ཅིག །མ་རབས་ མས་ནི་
མཐོ་ཐོབ་ཅིང༌། །ང་ ལ་དག་ ང་བཅོམ་པར་ཤོག །
所有世间诸妇女 愿皆转变成男身
愿诸卑贱得高位 亦能摧诸我慢心
愿世娇弱女，悉成男子汉！
寒门晋显贵，慢者转谦逊！
བདག་གི་བསོད་ནམས་འདི་ཡིས་ནི། །སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མ་ ས་པ། ། ིག་པ་
ཐམས་ཅད་ ངས་ནས་ནི། ། ག་ ་དགེ་བ་ ེད་པར་ཤོག །
我今以此诸福德 回向无余诸有情
愿悉断离一切罪 恒常安住善法行

183
 第十品：回向品

愿诸有情众，因吾诸福德，
悉断一切恶，常乐福善行！
ང་ བ་སེམས་དང་མི་འ ལ་ཞིང༌། ། ང་ བ་ ོད་ལ་གཞོལ་བ་དང༌། །སངས་ ས་
མས་ ིས་ཡོངས་ག ང་ཞིང༌། །བ ད་ ི་ལས་ མས་ ང་བར་ཤོག །
菩提妙心永不离 菩萨大行恒勇毅
普为诸佛所护持 诸魔事业皆除断
愿不舍觉心，委身菩提行，
诸佛恒提携，断尽诸魔业！
སེམས་ཅན་དེ་དག་ཐམས་ཅད་ནི། །ཚ་ཡང་དཔག་མེད་རིང་བར་ཤོག ། ག་ ་བདེ་བར་
འཚ་འ ར་ཞིང༌། །འཆི་བའི་ ་ཡང་ ག་མ་ ར། །
愿彼一切诸有情 寿量绵长终无尽
恒常享受诸安乐 死字言声亦不闻
愿诸有情众，万寿永无疆！
安乐度时日，不闻死殁名！
དཔག་བསམ་ཤིང་གི་ ེད་མོས་ཚལ། །སངས་ ས་དང་ནི་སངས་ ས་ ས། །ཆོས་
ན་ ོགས་པས་གང་བ་ཡིས། ། ོགས་ མས་ཐམས་ཅད་གང་བར་ཤོག །
如意树林欢喜园 诸佛佛子悉充满
宣扬正法微妙音 愿令诸方悉普闻
愿于诸方所，遍长如意林，
充满佛佛子，所宣妙法音！
ཐམས་ཅད་ ་ཡང་ས་གཞི་དག །གསེག་མ་ལ་སོགས་མེད་པ་དང༌། །ལག་མཐིལ་ ར་
མཉམ་བཻ་ འི། །རང་བཞིན་འཇམ་པོར་གནས་ ར་ཅིག །
愿令大地一切处 悉无砂砾及丘陵
平如手掌琉璃净 轻软柔和自性成
普愿十方地，无砾无荆棘，
平坦如舒掌，柔软似琉璃！
འཁོར་ ི་ད ིལ་འཁོར་ཡོད་ད ར་ཡང༌། ། ང་ བ་སེམས་དཔའ་མང་པོ་དག །རང་གི་
ལེགས་པས་ས་ ེངས་དག །བ ན་པར་མཛད་པས་བ གས་ ར་ཅིག །
眷属轮围众会中 菩提萨埵极众多
以自妙善为庄严 如是地上愿安住
愿诸菩萨众，安住闻法眷，

184
 ལེ ་བ ་པ། བ ོ་བ་བ ན་པ།

各以妙功德，庄严此大地！
ས་ཅན་ ན་ ིས་ ེ་དང་ནི། །ཤིང་དང་འོད་ཟེར་ཐམས་ཅད་དང༌། །ནམ་མཁའ་ལས་
ང་ཆོས་ ི་ ། ། ན་མི་འཆད་པར་ཐོས་པར་ཤོག །
水鸟树林与光明 乃至从于虚空中
说法如流声不绝 愿诸有情常值遇
愿诸有情众，相续恒听闻，
鸟树虚空明，所出妙法音！
དེ་དག་ ག་ ་སངས་ ས་དང༌། །སངས་ ས་ ས་དང་ ད་ ར་ཅིག །མཆོད་པའི་
ིན་ནི་མཐའ་ཡས་པས། །འ ོ་བའི་ ་མ་མཆོད་པར་ཤོག །
祈愿彼等恒时中 得见诸佛及佛子
并以无边妙供云 供养众生无上师
愿彼常值佛，以及诸佛子，
并以无边云，献供众生师！
་ཡང་ ས་ ་ཆར་འབེབས་ཤིང༌། །ལོ་ཏོག་ ན་ མ་ཚགས་པར་ཤོག ། ལ་པོ་ཆོས་
བཞིན་ ེད་ ར་ཅིག །འཇིག་ ེན་དག་ ང་དར་བར་ཤོག །
诸天应时降甘雨 愿诸禾稼悉丰盈
愿王理国皆如法 愿世康乐皆繁荣
愿天降时雨，五谷悉丰收！
仁王如法行，世事皆兴隆！
ན་ མས་མ ་དང་ ན་པ་དང༌། །གསང་ གས་བ ས་བ ོད་ བ་པར་ཤོག །མཁའ་
འ ོ་ ིན་པོ་ལ་སོགས་པ། ། ིང་ ེའི་སེམས་དང་ ན་ ར་ཅིག །
药饵具力有神效 诵持密咒悉地成
愿彼空行药叉等 悉皆慈愍具悲心
愿药具速效，咒语咸灵验！
空行罗刹等，悉具慈悲心！
སེམས་ཅན་འགའ་ཡང་ ག་མ་ ར། །འཇིགས་དང་བ ས་པར་མི་འ ར་ཞིང༌། །འགའ་
ཡང་ཡིད་མི་བདེ་མ་ ར། །
有情悉皆无痛苦 更无怖畏及侵凌
无一有情不安乐
愿众无苦痛，无病未造罪！
无惧不遭轻，毕竟无不乐！

185
 第十品：回向品

ག ག་ལག་ཁང་ མས་ ོག་པ་དང༌། །ཁ་ཐོན་ ིས་བ ན་ལེགས་གནས་ཤོག ། ག་ ་

དགེ་འ ན་མ ན་པ་དང༌། །དགེ་འ ན་དོན་ཡང་ བ་པར་ཤོག །
诸僧伽蓝持诵者 诵持增上善安住
僧众和合心和顺 一切僧事如法成
愿诸伽蓝寺，读诵以兴盛！
僧伽常和合，僧事悉成办！
བ བ་པ་འདོད་པའི་དགེ་ ོང་དག །དབེན་པ་དག་ ང་ཐོབ་པར་ཤོག །གཡེང་བ་ཐམས་
ཅད་ ངས་ནས་ནི། །སེམས་ནི་ལས་ ང་ ོམ་ ར་ཅིག །
诸比丘欲护学处 愿得清净阿兰若
愿诸散乱皆远离 寂静修心轻安起
愿欲学比丘，悉住阿兰若，
断诸散乱已，轻安堪修善！
དགེ་ ོང་མ་ མས་ ེད་ ན་ཞིང༌། །འཐབ་དང་གནོད་པ་ ང་བར་ཤོག །དེ་བཞིན་རབ་ ་
ང་བ་ ན། ། ལ་ ིམས་ཉམས་པ་མེད་ ར་ཅིག །
诸比丘尼具四缘 远离斗争无灾害
如是一切出家者 愿持净戒皆无损
愿尼得利养，断诤远诸害！
如是众僧尼，戒圆无缺憾！
ལ་ ིམས་འཆལ་པས་ཡིད་ ང་ནས། ། ག་ ་ ིག་པ་ཟད་ ེད་ཤོག །བདེ་འ ོ་དག་
ང་ཐོབ་ ར་ནས། །དེར་ཡང་བ ལ་ གས་མི་ཉམས་ཤོག །
若犯律仪速还净 愿令罪根常消尽
获得安乐善趣生 仍住禁戒无少损
犯者愿生悔，时时忏罪业！
寿终生善趣，不复失禁戒！
མཁས་པ་ མས་ནི་བ ར་བ་དང༌། །བསོད་ ོམས་དག་ ང་ ེད་པར་ཤོག ། ད་ནི་
ཡོངས་ ་དག་པ་དང༌། ། ོགས་ མས་ ན་ ་ གས་པར་ཤོག །
诸有智者咸恭敬 诸分术者应器盈
身心相续咸清净 名称普闻遍十方
愿智受尊崇，化缘皆得足，
身心悉清净，令誉遍诸方！
ངན་སོང་ ག་བ ལ་མ་ ོང་ཞིང༌། །དཀའ་བ་ ད་པ་མེད་པར་ཡང༌། ། ་བས་ ག་པའི་
186
 ལེ ་བ ་པ། བ ོ་བ་བ ན་པ།

ས་ ིས་ནི། །དེ་དག་སངས་ ས་ ར་འ བ་ཤོག །

恶趣苦痛不再经 亦不劳修诸苦行
依于胜天微妙身 愿速咸皆成正觉
愿离恶趣苦，以及诸艰困，
复以胜天身，迅速成正觉！
སེམས་ཅན་ ན་ ིས་ལན་མང་ ། །སངས་ ས་ཐམས་ཅད་མཆོད་ ེད་ཅིང༌། །སངས་
ས་བདེ་བ་བསམ་ཡས་ ིས། ། ག་ ་བདེ་དང་ ན་ ར་ཅིག །
愿彼一切诸有情 数数多次供如来
如来妙乐不思议 愿彼常时皆具足
愿诸有情众，殷勤供诸佛，
依佛无边福，恒常获安乐！
ང་ བ་སེམས་དཔའ་ མས་ ིས་ནི། །འ ོ་དོན་ གས་ལ་དགོངས་འ བ་ཤོག །
མགོན་པོ་ཡིས་ནི་གང་དགོངས་པ། །སེམས་ཅན་ མས་ལ་དེ་འ ོར་ཤོག །
诸菩萨众利众生 悲心忆念咸成就
依怙悲心所忆念 愿诸有情悉圆满
菩萨愿如意，成办众生利！
有情愿悉得，怙主慈护念！
དེ་བཞིན་རང་སངས་ ས་ མས་དང༌། །ཉན་ཐོས་ མས་ ང་བདེ་ ར་ཅིག །
如是独觉及声闻 愿令悉皆得安乐
独觉声闻众，愿获涅盘乐！
བདག་ ང་འཇམ་ད ངས་བཀའ་ ིན་ ིས། །ས་རབ་དགའ་བ་ཐོབ་པར་ ། ། ག་ ་ཚ་
རབས་ ན་པ་དང༌། །རབ་ ་ ང་བ་ཐོབ་པར་ཤོག །
愿我亦由文殊恩 速得登于欢喜地
生生正念无忘失 常得出家修梵行
未登极喜前，愿蒙文殊恩，
常忆己宿命，出家恒为僧！
བདག་ནི་ཁ་ཟས་ ི་ནས་ ང༌། །ཉམས་དང་ ན་ཞིང་འཚ་བར་ཤོག །ཚ་རབས་ ན་ ་
དབེན་གནས་པར། ། ན་ མ་ ན་པ་ཐོབ་པར་ཤོག །
愿我亦得饔飧具 少须稻麦以支身
生生常住阿兰若 一切圆满具足成
愿吾菲饮食，维生充体能！

187
 第十品：回向品

世世愿恒得，圆满寂静处！
གང་ཚ་བ ་བར་འདོད་པའམ། ། ང་ཟད་ ི་བར་འདོད་ན་ཡང༌། །མགོན་པོ་འཇམ་
ད ངས་དེ་ཉིད་ནི། །གེགས་མེད་པར་ཡང་མཐོང་བར་ཤོག །
任何时中或欲见 及有少许欲问者
于所怙主妙吉祥 愿无障碍常得觐
何世欲阅藏，或欲问法义，
愿我无碍障，面见文殊尊！
ོགས་བ འི་ནམ་མཁའི་མཐས་ག གས་པའི། །སེམས་ཅན་ ན་དོན་བ བ་པའི་
ིར། །ཇི་ ར་འཇམ་ད ངས་ ོད་མཛད་པ། །བདག་གི་ ོད་པའང་དེ་འ ར་ཤོག །
十方虚空尽边际 有情普利修习故
文殊如何所行为 愿我行为亦如是
为于十方际，成办有情利，
吾行愿得如，文殊圆满行！
ཇི་ ིད་ནམ་མཁའ་གནས་པ་དང༌། །འ ོ་བ་ཇི་ ིད་གནས་ ར་པ། །དེ་ ིད་བདག་ནི་
གནས་ ར་ནས། །འ ོ་བའི་ ག་བ ལ་སེལ་བར་ཤོག །
乃至虚空世界尽 及以众生界尽时
此中愿我恒安住 尽除一切众生苦
乃至有虚空，以及众生住，
愿吾住世间，尽除众生苦！
འ ོ་བའི་ ག་བ ལ་གང་ཅིའང་ ང༌། །དེ་ ན་བདག་ལ་ ིན་ ར་ཅིག ། ང་ བ་
སེམས་དཔའི་དགེ་འ ན་ ིས། །འ ོ་བ་བདེ་ལ་ ོད་པར་ཤོག །
愿诸一切众生苦 悉皆成熟报我身
愿诸一切菩萨僧 令诸众生享安乐
众生诸苦痛，愿悉报吾身！
愿因菩萨德，众生享安乐！
འ ོ་བའི་ ག་བ ལ་ ན་གཅིག་ ། །བདེ་བ་ཐམས་ཅད་འ ང་བའི་གནས། །བ ན་པ་
ེད་དང་བ ར་ ི་དང༌། །བཅས་ཏེ་ ན་རིང་གནས་ ར་ཅིག །
疗有情苦唯一药 一切安乐出生处
圣教恒常住世间 为诸供养承事处
愿除苦良药，一切安乐源，
教法得护持，长久住世间！

188
 ལེ ་བ ་པ། བ ོ་བ་བ ན་པ།

གང་གི་ ིན་ ིས་དགེ་ ོ་འ ང༌། །འཇམ་པའི་ད ངས་ལ་ ག་འཚལ་ལོ། །གང་གི་ ིན་
ིས་བདག་དར་བ། །དགེ་བའི་བཤེས་ལའང་བདག་ ག་འཚལ། །
以谁殊恩发善心 圣妙吉祥恭敬礼
以谁殊恩我宣扬 我亦敬礼善士师
礼敬文殊尊，恩生吾善心，
亦礼善知识，恩长吾三学。
ང་ བ་སེམས་དཔའི་ ོད་པ་ལ་འ ག་པ་ལས། བ ོ་བ་ཞེས་ ་བ་ ེ་ལེ ་བ ་པའོ། །
第十品：回向品 终。

ང་ བ་སེམས་དཔའི་ ོད་པ་ལ་འ ག་པ་ ོབ་དཔོན་ཤ ི་དེ་བས་མཛད་པ་ ོགས་སོ། །

印度大阿阇黎辛达德瓦（寂天菩萨）所造《入菩萨行论》竟。

་གར་ ི་མཁན་པོ་ས ་ ་དེ་བ་དང༌། ་ཆེན་ ི་ལོ་ ་བ་བ ེ་དཔལ་བ ེགས་ ིས་ཁ་ཆེའི་དཔེ་

ལས་ ས་ཏེ་གཏན་ལ་ཕབ་པ་ལས། ད་ ིས་ ་གར་ ི་མཁན་པོ་དྷ ་ ི་བྷ་ ་དང༌། ་ཆེན་ ི་ལོ་

་བ་བ ེ་རིན་ཆེན་བཟང་པོ་དང༌། ་ ོ་ ོས་ ིས་ ལ་ད ས་ ི་དཔེ་དང་འ ེལ་པ་དང་མ ན་
པར་བཅོས་ཤིང་བ ར་ཏེ་གཏན་ལ་ཕབ་པའོ། །ཡང་ ས་ ིས་ ་གར་ ི་མཁན་པོ་ ་མ་ཏི་ ི ི་དང༌།
་ཆེན་ ི་ལོ་ ་བ་དགེ་ ོང་ ོ་ ན་ཤེས་རབ་ ིས་དག་པར་བཅོས་ཤིང་བ ར་ཏེ་ལེགས་པར་གཏན་
ལ་ཕབ་པའོ།། །
首先，它由印度方丈沙尔瓦其那提婆和主校译师吉祥积，从喀什
米尔传本翻译、审订而成。其后，复由印度方丈达磨师利拔驼罗、主
校译师仁钦桑布和释迦意，根据摩揭陀传本及其注释，重新修改、翻
译并审订。最后，又经印度方丈苏马尔地基地和主校译师具慧般若比
丘，重新修正、翻译，并善加审订。

189