‫ﺧﻼﺻﮫ ﮐﺘﺎب‪ :‬ﮐﺘﺎب »اﯾﻦ ﯾﮏ ﭼﭙﻖ ﻧﯿﺴﺖ« | ﻣﯿﺸﻞ ﻓﻮﮐﻮ‬

‫ﻧﻘﺎﺷﯽ ﭼﭙﻖ رﻧﮫ ﻣﺎﮔﺮﯾﺖ در ﺳﺎل ‪ . ۱۹۲۶‬اﯾﻦ ﻧﻘﺎﺷﯽ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﯾﮏ ﭼﭙﻖ اﺳﺖ ﮐﮫ در ھﻮا ﻣﻌﻠﻖ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻂ ﺑﭽﮫ ای ﻣﺪرﺳﮫای زﯾﺮ آن ﻧﻮﺷﺘﮫ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﯾﻦ ﯾﮏ ﭼﭙﻖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺣﺎل اھﻤﯿﺖ اﯾﻦ ﻧﻘﺎﺷﯽ‬
‫ﭼﯿﺴﺖ؟‬
‫ﻣﯿﺸﻞ ﻓﻮﮐﻮ در اﺛﺮ ﮐﻮﺗﺎه ﺧﻮد » اﯾﻦ ﯾﮏ ﭼﭙﻖ ﻧﯿﺴﺖ« ﺗﻔﺴﯿﺮی _ ﯾﺎ ﺑﮫ ﮔﻔﺘﮫ ی ﺧﻮدش ﯾﮏ ﺗﺤﻠﯿﻞ‬
‫ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﺸﻨﺎﺳﯽ _ از ﻧﻘﺎﺷﯽ رﻧﮫ ﻣﺎرﮔﺮﯾﺖ را ﺑﮫ ﻣﺎ اراﺋﮫ ﻣﯽ دھﺪ‪ .‬ﺑﮫ ﮔﻔﺘﮫ ﻓﻮﮐﻮ‪ ،‬ﻧﻘﺎﺷﯽ ﻣﺎﮔﺮﯾﺖ ﻣﺎ را از‬
‫اﯾﺠﺎد ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ آﺳﺎن _ و ﯾﺎ ﺷﺎﯾﺪ ھﺮﮔﻮﻧﮫ ارﺗﺒﺎطﯽ _ ﺑﯿﻦ ھﻨﺮ )ﯾﺎ زﺑﺎن( و ﻗﻠﻤﺮو ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺑﺮ‬
‫ﺣﺬر ﻣﯽ دارد‪ .‬در ﯾﮏ ﺳﻄﺢ‪ ،‬ﻧﻘﺎﺷﯽ ﺑﮫ ﻣﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪» :‬اﻟﺒﺘﮫ ﮐﮫ اﯾﻦ ﯾﮏ ﭼﭙﻖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺮ ﯾﮏ ﭼﭙﻖ‬
‫اﺳﺖ«‪ .‬ﻣﺸﺨﺼﺎ آﻧﭽﮫ ﻣﺎ ﺑﮫ آن ﻧﮕﺎه ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺼﻮﯾﺮی از ﯾﮏ ﭼﭙﻖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﮫ ﯾﮏ ﭼﭙﻖ واﻗﻌﯽ ﮐﮫ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ‬
‫آن را ﺑﺮدارﯾﻢ و ﺳﯿﮕﺎر ﺑﮑﺸﯿﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺳﭙﺲ ﺑﭙﺮﺳﯿﻢ‪ ،‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﯾﮏ ﭼﭙﻖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﻄﻮر ﻣﯽ‬
‫ﻓﮭﻤﯿﻢ ﮐﮫ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﯾﮏ ﭼﭙﻖ اﺳﺖ؟ ﺧﺐ‪ ،‬ﭼﻮن ﻓﺮم آن و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎرش روی ﺑﻮم‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﯿﺶ از ھﺮ‬
‫ﺷﯽ دﯾﮕﺮی ﺑﮫ ﯾﺎد ﭼﭙﻖ ﻣﯽ اﻧﺪازد‪ .‬اﯾﻦ ﯾﮏ ﮔﺸﺘﺎﻟﺖ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﯾﮏ ﭘﺎﺳﺦ ﻋﺎﻗﻼﻧﮫ_ ﭘﺎﺳﺨﯽ ﮐﮫ ھﻤﮫ ﺑﺎ‬
‫آن ﻣﻮاﻓﻖ ھﺴﺘﯿﻢ _ ﯾﮏ ﭼﭙﻖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻄﻤﺌﻨﺎ ﻣﺎ را ﺑﮫ ﯾﺎد ﯾﮏ ﭼﭙﻖ ﻣﯽ اﻧﺪازد‪.‬‬
‫ﻓﻮﮐﻮ اﯾﻦ ﺳﻮال را ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﮫ »ﭼﮫ ﮐﺴﯽ ﭘﯿﺎم را ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ؟« او اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﮫ اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ﺷﺎﯾﺪ‬
‫ﺑﮫ ﻣﺎ ﺗﻮھﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪» :‬ﺷﻤﺎ ﮐﮫ آﻧﻘﺪر اﺣﻤﻖ ھﺴﺘﯿﺪ ﮐﮫ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ اﯾﻦ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﯾﮏ ﭼﭙﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮫ‬
‫ﺷﻤﺎ ﯾﺎدآوری ﮐﻨﯿﻢ ﮐﮫ اﯾﻦ ﯾﮏ ﭼﭙﻖ ﻧﯿﺴﺖ!« ﯾﺎ اﯾﻨﮑﮫ دﺳﺖ ﺧﻂ ﺑﭽﮫ ی ﻣﺪرﺳﮫای اﯾﻦ ﺗﻮھﯿﻦ را ﺗﻮﺟﯿﮫ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ؟ ﺷﺎﯾﺪ دﺳﺖ ﺧﻂ ﯾﮏ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻧﺎﺑﺎﻟﻎ را ﻧﺸﺎن دھﺪ )ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻣﺎﮔﺮﯾﺖ؟(‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﮐﮫ ﻧﻤﯽ داﻧﺪ ﻣﺎ ﻣﯽ‬
‫داﻧﯿﻢ ﮐﮫ آن ﭼﯿﺰ ﻣﻌﻠﻖ در وﺳﻂ ﺑﻮم در واﻗﻊ ﯾﮏ ﭼﭙﻖ ﻧﯿﺴﺖ‪) .‬و اﻟﺒﺘﮫ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﮫ ﻣﺎ ﺣﺘﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﮫ اﯾﻦ ﺣﺘﯽ ﯾﮏ »ﺷﯽ« اﺳﺖ‪ (.‬ﯾﺎ ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﺑﯿﻨﺶ ﻋﻤﯿﻖ ﯾﮏ ﻓﯿﻠﺴﻮف ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻂ ﮐﻮدﮐﺎﻧﮫ‬
‫اﺳﺖ؟‬
‫ﻓﻮﮐﻮ ﺑﮫ ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﺎﯾﺮ اﺑﮭﺎﻣﺎت ﻧﻘﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ :‬ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬آﯾﺎ ﮐﻠﻤﮫ ی »اﯾﻦ« ﺑﮫ طﻮر ﻧﺎﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﺑﮫ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﭼﭙﻖ اﺷﺎره دارد ﯾﺎ ﺑﮫ ﺧﻮد ﺟﻤﻠﮫ )ﯾﻌﻨﯽ »اﯾﻦ ﺟﻤﻠﮫ ﯾﮏ ﭼﭙﻖ ﻧﯿﺴﺖ«(‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﮫ ﮐﻞ ﻧﻘﺎﺷﯽ اﺷﺎره‬
‫دارد؟‬
‫و ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﮑﻠﯿﻒ آن ھﻤﮫ ﻓﻀﺎی ﺳﻔﯿﺪ اطﺮاف ﺗﺼﻮﯾﺮ ﭼﭙﻖ و ﺟﻤﻠﮫ ی زﯾﺮ آن ﭼﯿﺴﺖ و ﺑﺎ آن ﭼﮫ ﮐﻨﯿﻢ؟‬
‫ﺑﮫ طﻮر ﻣﺘﻌﺎرف‪ ،‬ﻣﺎ آن را ﻧﺎدﯾﺪه ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬اﻣﺎ از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﮫ اﯾﻦ ﻧﻘﺎﺷﯽ ﺑﮫ وﺿﻮح ﻗﺮاردادھﺎ را زﯾﺮ و‬
‫رو ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﮭﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﮫ آن دﻗﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮی داﺷﺘﮫ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﻓﻮﮐﻮ از ﻧﻘﺎﺷﯽھﺎی ﺑﻌﺪی ﻣﺎﮔﺮﯾﺖ‪ ،‬ﺑﮫوﯾﮋه ‪ ،(۱۹۶۶) Les Deux Mysteres‬ﮐﮫ در آن ﻧﮕﺎﺗﯿﻮ‬
‫اوﻟﯿﻦ ﻧﻘﺎﺷﯽ ﭼﭙﻖ )روی ﺳﮫ ﭘﺎﯾﮫ( در ﭼﺎرﭼﻮﺑﯽ ﺑﺰرگﺗﺮ ظﺎھﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﺗﺎﻗﯽ ﮐﮫ در آن ﯾﮏ ﭼﭙﻖ دﯾﮕﺮ‬
‫و ﺑﺰرگﺗﺮ ﮐﮫ در ھﻮا ﻣﻌﻠﻖ اﺳﺖ ظﺎھﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮای ﻓﻮﮐﻮ‪ ،‬ﻧﻘﺎﺷﯽ ﻓﺮﺻﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای ﮐﺎوش در ﻓﻀﺎﯾﯽ ﮐﮫ »ﻧﺸﺎﻧﮫ ھﺎی زﺑﺎﻧﯽ و ﻋﻨﺎﺻﺮ ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ« را‬
‫از ھﻢ ﺟﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﻘﺎﺷﯽ‪ ،‬ﺑﮫ ﻋﻘﯿﺪه ﻓﻮﮐﻮ‪ ،‬ھﺮ ارﺗﺒﺎطﯽ را ﮐﮫ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﺑﯿﻦ ﻧﺸﺎﻧﮫ و ﻣﺮﺟﻊ‪،‬‬
‫ﯾﺎ ﺑﯿﻦ دال و ﻣﺪﻟﻮل ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﮫ ﮔﯿﺮی ﻓﻮﮐﻮ‪ ،‬ﺗﻨﮭﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﮫ "ھﯿﭻ ﭼﭙﻘﯽ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد"‪ .‬و ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﺑﺮای اﯾﻨﮑﮫ ﯾﮏ ارﺗﺒﺎط ﻣﻨﺤﻞ ﺷﻮد‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺑﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﮫ ﻧﺤﻮی‪ ،‬در ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺮﻗﺮار‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻧﻘﺎﺷﯽ ﻣﺎ را ﺑﺮای ﺳﻘﻮط آﻣﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ :‬ﻣﻌﻨﺎی آن ﺑﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺘﻌﺎرف ﻣﺎ ﻣﺘﮑﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﯿﺰی ﺷﺒﯿﮫ ﺑﮫ‬
‫»اوه‪ ،‬اﯾﻦ ﯾﮏ ﭼﭙﻖ اﺳﺖ«‪.‬اﻣﺎ ﻣﺎ ھﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ادﻋﺎی زﯾﺮ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎﺷﯿﻢ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻋﻠﯿﮫ‬
‫آن ﺷﻮرش ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻏﺮﯾﺰه ﻣﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﮫ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ‪» :‬ﺑﻠﮫ‪ ،‬اﯾﻦ ﯾﮏ ﻟﻮﻟﮫ اﺳﺖ!« ﻧﻘﺎﺷﯽ ﻣﺎﮔﺮﯾﺖ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫و ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﺑﮫ طﻮر ھﻤﺰﻣﺎن‪ ،‬ﺧﻮد ادﻋﺎی ﺧﻮد را زﯾﺮ ﭘﺎ ﻣﯽ ﮔﺬارد و زﯾﺮ ﺳﻮال ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﻣﺎ ﻣﺎﻧﺪه اﯾﻢ ﺑﺎ ﭼﮫ؟‬
‫ﻓﻮﮐﻮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﺗﻨﮭﺎ ﯾﮏ ﻏﯿﺒﺖ و اﯾﻦ ﻏﯿﺒﺖ ھﻤﺎن ﭘﯿﺎم اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺑﺤﺚ ﻓﻮﮐﻮ در واﻗﻊ ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﮫ ای از روش ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻓﻮﮐﻮ اﺳﺖ‪ .‬او اﯾﻦ روش را در اﯾﻦ‬
‫ﮐﺘﺎب ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻧﻤﯽ دھﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﮐﺘﺎب دﯾﮕﺮی »ﺗﺒﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ داﻧﺶ« اھﺪاف »ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ« ﺧﻮد‬
‫را ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬
‫در ﺗﺤﻠﯿﻞ ﯾﮏ ﻧﻘﺎﺷﯽ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻧﮭﻔﺘﮫ ﻧﻘﺎش را ﺑﺎزﺳﺎزی ﮐﺮد‪ .‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﺳﻌﯽ ﮐﺮد زﻣﺰﻣﮫ ﻣﻘﺎﺻﺪ‬
‫او را دوﺑﺎره ﺑﮫ دﺳﺖ آورد‪ ،‬ﻣﻘﺎﺻﺪی ﮐﮫ ﺑﺎ ﮐﻠﻤﺎت ﺑﯿﺎن ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ ﺑﺎ ﺧﻄﻮط‪ ،‬ﺳﻄﻮح و رﻧﮓ ھﺎ‪.‬‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻼش ﮐﺮد ﺗﺎ ﻓﻠﺴﻔﮫ ﺿﻤﻨﯽ را ﮐﮫ ﻗﺮار اﺳﺖ دﯾﺪﮔﺎه او را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ ﺟﮭﺎن ﺷﮑﻞ دھﺪ‪ ،‬ﮐﺸﻒ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ھﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻋﻠﻢ ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻧﻈﺮات آن دوره را زﯾﺮ ﺳﻮال ﺑﺮد و ﺗﻼش ﮐﺮد ﺗﺎ ﺗﺸﺨﯿﺺ داد اﯾﻦ ﻧﻈﺮات‬
‫ﺗﺎ ﭼﮫ اﻧﺪازه در آﺛﺎر ﻧﻘﺎش ظﺎھﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ھﺪف دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺰ ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ‪ :‬ﺳﻌﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﺸﻒ ﮐﻨﺪ ﮐﮫ آﯾﺎ ﻓﻀﺎ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﮫ‪ ،‬ﻋﻤﻖ‪ ،‬رﻧﮓ‪ ،‬ﻧﻮر‪ ،‬ﺗﻨﺎﺳﺒﺎت‪ ،‬ﺣﺠﻢھﺎ و ﺧﻄﻮط در دوره ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ‪،‬‬
‫در ﯾﮏ ﻋﻤﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﮫ‪ ،‬ﻧﺎﻣﮕﺬاری‪ ،‬ﺑﯿﺎن و ﻣﻔﮭﻮمﺳﺎزی ﻧﺸﺪهاﻧﺪ; و اﯾﻨﮑﮫ آﯾﺎ داﻧﺸﯽ ﮐﮫ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ‬
‫ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑﮫ وﺟﻮد ﻣﯽآورد ﺷﺎﯾﺪ ﻧﮫ در ﻧﻈﺮﯾﮫھﺎ و ﮔﻤﺎﻧﮫزﻧﯽھﺎ‪ ،‬ﻗﺎﻟﺐھﺎی آﻣﻮزش و ﮐﺪھﺎی ﻋﻤﻠﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ‬
‫در ﻓﺮآﯾﻨﺪھﺎ‪ ،‬ﺗﮑﻨﯿﮏھﺎ و ﺣﺘﯽ در ژﺳﺖ ﻧﻘﺎش ﺗﺠﺴﻢ ﯾﺎﻓﺘﮫ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ ﻧﺸﺎن‬
‫دھﺪ ﮐﮫ ﻧﻘﺎﺷﯽ ﺷﯿﻮه ﺧﺎﺻﯽ از ﻣﻌﻨﺎ ﯾﺎ ﮔﻔﺘﻦ اﺳﺖ‪ ،‬و از اﯾﻦ ﺟﮭﺖ ﮐﮫ از ﮐﻠﻤﺎت ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺧﺎص اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﮫ ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻧﺸﺎن دھﺪ ﮐﮫ ﺣﺪاﻗﻞ در ﯾﮑﯽ از اﺑﻌﺎد آن‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ در‬
‫ﺗﮑﻨﯿﮏ ھﺎ و ﺟﻠﻮه ھﺎ ﺗﺠﺴﻢ ﯾﺎﻓﺘﮫ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻓﻮﮐﻮ ھﯿﭻ ﯾﮏ از اھﺪاف اﻧﺘﻘﺎدی ﺳﻨﺘﯽ ‪ -‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ھﺪف ﻧﻘﺎش )ﯾﺎ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه(‪،‬‬
‫اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﻌﻨﺎ از ﻣﺘﻦ‪ ،‬ﯾﺎ ردﯾﺎﺑﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮات ﻓﺮھﻨﮕﯽ را ﻧﺪارد‪ .‬ھﺪف آن آﺷﮑﺎر ﺳﺎﺧﺘﻦ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﭼﯿﺰی ﮐﮫ ﻓﻮﮐﻮ در ﻧﻈﻢ اﺷﯿﺎ ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﺑﯿﻨﺎﺑﯿﻨﯽ‪ ،‬ﺳﻄﺤﯽ از »ﻧﻈﻢ ﻧﺎﮔﻔﺘﮫ«‪ ،‬ﺷﮑﺎف ﺑﯿﻦ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺎزﺗﺎﺑﯽ ﯾﮏ‬
‫ﻓﺮھﻨﮓ و ﮐﺪھﺎ و ﻋﻤﻠﮑﺮدھﺎی اﺳﺎﺳﯽ آن ﻓﺮھﻨﮓ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻈﻢ ﻧﺎﮔﻔﺘﮫ ﯾﺎ ھﺴﺘﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ را‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ )ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﮫ ﻓﻮﮐﻮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دھﺪ( آﻧﭽﮫ ﯾﮏ ﻓﺮھﻨﮓ درﺑﺎره ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﮐﺸﻒ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮھﻨﮓ ﭼﮫ ﻧﮭﺎدھﺎﯾﯽ را اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﮫ آﻧﮭﺎ اﺟﺎزه ﺷﮑﻮﻓﺎﯾﯽ ﻣﯽ دھﺪ )ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪،‬‬
‫ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن‪ ،‬زﻧﺪان(‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﮫ اﯾﻦ ﻧﮭﺎدھﺎ را ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪھﯽ و طﺒﻘﮫ ﺑﻨﺪی ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﮫ ﻧﻮﺑﮫ ﺧﻮد ﭼﮕﻮﻧﮫ اﯾﻦ‬
‫ﻧﮭﺎدھﺎ‪ ،‬ﻓﺮھﻨﮓ را ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪھﯽ و طﺒﻘﮫ ﺑﻨﺪی ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﮫ ﻧﻮع ﺳﻠﺴﻠﮫ ﻣﺮاﺗﺒﯽ را ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﮫ ﭼﯿﺰی‬
‫را ﺑﺮای ﻧﺎم ﮔﺬاری ﭼﯿﺰھﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﻮﮐﻮ در آﺛﺎر اﺻﻠﯽ ﺧﻮد از اﯾﻦ روش ﺑﺮای ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﻔﺎھﯿﻢ‬
‫ﺟﻨﻮن‪ ،‬ﭘﺰﺷﮑﯽ‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺒﺖ و ﺗﻨﺒﯿﮫ و ‪ ...‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﻧﯿﺰ او ھﻤﯿﻦ ﻧﻮع ﺗﺤﻠﯿﻞ را ﺗﻨﮭﺎ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻣﺤﺪودﺗﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دھﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻮﮐﻮ در »اﯾﻦ ﯾﮏ ﭼﭙﻖ ﻧﯿﺴﺖ« ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺟﺎﻟﺐ و ﻣﻔﺼﻠﯽ از ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ اراﺋﮫ ﻣﯽ دھﺪ‪ .‬در ﻋﯿﻦ‬
‫ﺣﺎل‪ ،‬او از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﮭﻤﯽ در ﻣﻮرد ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﻧﺘﻘﺎدی ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ ﮐﮫ ﺧﻮد ﻓﻮﮐﻮ آنھﺎ را‬
‫ﻣﺤﻮر ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻧﺘﻘﺎدی اﻋﻼم ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﺑﺘﺪا ﺑﺨﻮاھﯿﻢ ﻣﺴﺌﻠﮫ ﻗﺼﺪ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه را ﻣﻄﺮح ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﭼﺮا‬
‫ﻣﺎﮔﺮﯾﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد ﮐﮫ ﯾﮏ ﭼﭙﻖ را ﻧﻘﺎﺷﯽ ﮐﻨﺪ؟ ﭼﺮا ﯾﮏ ﭼﻨﮕﺎل ﻧﮫ‪ ،‬ﯾﮏ ﮔﻞ ﯾﺎ ﯾﮏ ﮐﻤﺪ ﻧﮫ؟ ﭼﺮا ﺗﺼﻮﯾﺮ‬
‫ﭼﭙﻖ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ اﺳﺖ؟ ﻣﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺮﺧﯽ از ﭘﺎﺳﺦ ھﺎی اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ را ﺣﺪس ﺑﺰﻧﯿﻢ‪ :‬ﻣﺜﻼ ﭼﭙﻖ ﺳﺎده و روزﻣﺮه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﮫ دﺳﺖ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ ﻧﮫ طﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﮫ ای از روﺷﻨﻔﮑﺮی اﺳﺖ درﺣﺎﻟﯽ ﮐﮫ ﺷﺎﯾﺪ ﻣﺮدی ﮐﮫ ﺷﻐﻠﺶ‬
‫ﺗﻌﻮﯾﺾ روﻏﻦ ﻣﺎﺷﯿﻦ اﺳﺖ ﻧﯿﺰ ھﺮ روز از آن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن دھﻨﺪه ﻣﺮداﻧﮕﯽ و ﺑﻠﻮغ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﮫ اﯾﻦ ﯾﮏ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﻨﺘﯽ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬روﯾﮑﺮدی ﮐﮫ ﻓﻮﮐﻮ آن را رد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﻮﮐﻮ ﻋﻼﻗﮫ ای ﺑﮫ ﺑﺎزﭘﺲ ﮔﯿﺮی‬
‫زﻣﺰﻣﮫ ﻧﯿﺖ ھﺎی ﻧﻘﺎش ﻧﺪارد‪ .‬او ﻣﻔﮭﻮم ﺳﻨﺘﯽ »ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه« )و »ﻧﻘﺎش«( را زﯾﺮ ﺳﻮال ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ھﺪف او‬
‫ﻣﻔﺎھﯿﻢ ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮ و روﺷﻦﺗﺮ ﺑﺮای ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ وﺣﺪتھﺎی ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ ﺳﻨﺘﯽ ﻓﺮﺳﻮده اﺳﺖ‪ :‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪ ،‬ﻣﺘﻦ‪،‬‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪه‪ .‬ﺗﻤﺎم آﺛﺎر او ﺗﻼﺷﯽ ﺑﺮای ﺳﺎﺧﺘﻦ دﯾﺪﮔﺎه اﻧﺘﻘﺎدی ﺟﺪﯾﺪی اﺳﺖ ﮐﮫ ازطﺮﯾﻖ آن ﺑﮫ ﻓﺮھﻨﮓ و ﮔﻔﺘﻤﺎن‬
‫ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﮫ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻋﻠﯿﺮﻏﻢ ﺗﻼشھﺎی او ﺑﺮای ﺑﮫ ﭼﺎﻟﺶ ﮐﺸﯿﺪن ﻣﻔﺎھﯿﻢ ﺳﻨﺘﯽ ﮐﺎر ﺧﻮدآﯾﯿﻦ‪ ،‬ﮐﺘﺎب‪،‬‬
‫اﺛﺮ‪ ،‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪ ،‬دوره‪ ،‬ﺑﮫﻋﻨﻮان ﺗﻮھﻢھﺎی ﺳﮭﻞ و آﺳﺎن‪ ،‬ﺗﺤﻠﯿﻞ او در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﮫ آﺛﺎر ﻣﺎﮔﺮﯾﺖ و در ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ﻣﻮارد ﺑﮫ آﻧﭽﮫ در ﺗﻨﮭﺎ ﯾﮏ ﻧﻘﺎﺷﯽ ظﺎھﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﻌﻄﻮف اﺳﺖ‪ :‬ﺑﮫ ﻓﺮم‪ ،‬ﻋﻨﺎﺻﺮ‪ ،‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﻓﯿﮕﻮرھﺎﯾﯽ ﮐﮫ‬
‫ﻧﻘﺎﺷﯽ ﭼﭙﻖ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دھﻨﺪ ‪ -‬ﺑﮫ ﺳﺎﺧﺘﺎر داﺧﻠﯽ ﺧﻮد ﻧﻘﺎﺷﯽ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺳﻮاﻻﺗﯽ ﮐﮫ ﻣﺎﯾﻞ ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ از آن ﻏﺎﻓﻞ ﺷﻮﯾﻢ‪ ،‬ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻓﻮﮐﻮ ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﺗﺤﻠﯿﻠﮕﺮ و اﺳﺘﻔﺎده او از‬
‫ﻧﻘﺎﺷﯽ در ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺧﻮد ﺑﺮای ﻧﺸﺎن دادن روﺷﯽ اﺳﺖ ﮐﮫ او از آن ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ :‬اﺳﺘﻔﺎده او از ﻧﻘﺎﺷﯽ و‬
‫ﺑﮫ وﯾﮋه‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ او از ﻣﺎ ﺑﮫ ﻋﻨﻮان ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﭼﮕﻮﻧﮫ ﺑﺮ درک او از ﻧﻘﺎﺷﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﺬارد؟‬
‫ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﮫ ﺧﻮاﻧﺪن ﺗﺤﻠﯿﻞ او از ﻧﻘﺎﺷﯽھﺎی وﻻﺳﮑﻮز و ﻣﺎﮔﺮﯾﺖ ﺑﺮای ھﻤﯿﺸﮫ دﯾﺪﮔﺎه ﻣﺎ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ اﯾﻦ‬
‫آﺛﺎر ھﻨﺮی ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ دھﺪ‪.‬‬