http://anandghan.blogspot.com/2020/08/blog-post.

html

आनंदघन

विविध विषयावरील माहिती, माझे विचार, काही प्रवासवर्णने आणि जुन्या

आठवणी

Monday, August 31, 2020

श्री गणपती अथर्वशीर्ष - मराठी भाषांतर

श्री गणपती अथर्वशीर्ष हे गणेशाचे स्तोत्र आपल्या सर्वांच्या परिचयाचे

आहे . अनेक लोक त्याची नियमित पारायणे करतात. गणेशदास या
आजच्या काळातल्या पंडिताने या स्तोत्रावर एक विस्तत
ृ असे ओवीबद्ध
भाषांतर लिहिले आहे . ते मी जसेच्या तसे खाली दिले आहे .

श्रीविनायकाची उपासना आणि गणेशपुराणावरील लेख व मराठी रूपांतर

या पानावर पहा.

https://anandghan.blogspot.com/2021/07/blog-post_15.html

********************************
गणपति अथर्व शीर्ष (संस्कृत)

शान्ति पाठ: : (अथर्ववेदीय)

ॐ भद्रम ् कर्णेभि: शण
ृ य
ु ाम दे वा:|

ॐ भद्रम ् पश्येम अक्षिभि: यजत्रा : |

स्थिरै : अंगै: तुष्टुवांस: तनूभि: व्यशेम दे वहितं यदायु :

ॐ स्वस्तिन इन्द्रो वद्ध

ृ श्रवा: | स्वस्तिन: पष
ू ा विश्व वेदा:

स्वस्तिन: तार्क्ष्यो अरिष्टनेमि:| स्वस्तिन: बह

ृ स्पति: दधातु |

ॐ शान्ति: शान्ति: शान्ति: |

शान्ति पाठ: (कृष्ण यजुर्वेदीय)

ॐ सहना ववतु | सह नौ भुनक्तु |

सह वीर्यम ् करवावहै | तेजस्विनौ अधीतम ् अस्तु |

मा विद्विषावहै |

ॐ शान्ति: शान्ति: शान्ति: |

***************

१) नमन प्रार्थना :

ॐ नमस्ते गणपतये | त्वमेव प्रत्यक्षम ् तत्त्वमसि |

त्वमेवकेवलम ् कर्ताऽसि | त्वमेवकेवलम ् धर्ताऽसि | त्वमेवकेवलम ् हर्ताऽसि
|

त्वमेवसर्वम ् खलु इदं ब्रह्मासि | त्वम ् साक्षात ् आत्माऽसि नित्यम ् |

२) रक्षा कवच प्रदानार्थ प्रार्थना :

ऋतं वच्मि | सत्यम ् वच्मि | अव त्वम ् माम ् | अववक्तारम ् | अव

श्रोतारम ् | अव दातारम ् | अव धातारम ् | अव अनूचानम ् अवशिष्यम ् |

अव पश्चात्तात ् | अव पुरस्तात ् | अव उत्तरात्तात ् | अव दक्षिणात्तात ् |

अव च ऊर्ध्वात्तात ् | अव अधरात्तात ् |

सर्व तो माम ् पाहि पाहि समंतात ् |

३) सक्ष्
ू म रूप दर्शनम ् :

त्वम ् वाङ्मय: | त्वम्चिन्मय: | त्वम ् आनन्दमय: | त्वम ् ब्रह्ममय: |

त्वम्सत ्-चित ्-आनन्द अद्वितीयोऽसि |

त्वम्प्रत्यक्षम ् ब्रह्मासि | त्वम ् ज्ञानमयो विज्ञानमयोऽसि |

४) स्थूल विश्व रूप दर्शन :

सर्वम ् जगदिदम ् त्वत्तो जायते | सर्वम ् जगदिदम ् त्वत्तः तिष्ठति | सर्वम ्

जगदिदम ् त्वयि लयम ् एष्यति | सर्वम ् जगदिदम ् त्वयि प्रत्येति |

त्वम ् भमि
ू : आपोऽनलोऽनिलोनभ: |

५) सूक्ष्म विश्व रूप दर्शनम ् :

त्वम ् चत्वारि वाक् पदानि |

त्वम ् गुणत्रयातीत:| त्वम ् दे हत्रयातीत:| त्वम ् कालत्रयातीत:|

त्वम ् मल
ू ाधार: स्थितोऽसि नित्यम ् |

त्वम ् शक्तित्रयात्मक :|

६) सूक्ष्म ध्यान धारणा तथा एकाक्षर जपमन्त्र स्वरूपा :

त्वाम ् योगिनो ध्यायन्ति नित्यम ् |

त्वम ् ब्रह्माः, त्वम ् विष्णु:, त्वम ् रुद्र:, त्वम ् इन्द्र:, त्वम ् अग्नि:, त्वम ् वायु:,
त्वम्सर्य
ू :, त्वम ् चन्द्रमा, त्वम्भ:ु भव
ु : स्व: ॐ

गणादिम ् पर्व
ू म ् उच्चार्य वर्णादिम ् तद नंतरं | अनुस्वार: परतर: | अर्धेन्द ु
लसितम ् तारे ण ऋद्धम ् | एतत ् तव मनु स्वरूपम ् |
'ग'कार: पूर्व रूपम् | अकारो मध्यम रूपम् | अनु स्वार: च अन्त्य रूपम् | बिन्दु :
उत्तर रूपम् |

नाद: संधानम ् | संहिता संधि: |

७) गणेश विद्या ऋषि छन्द दे वता नमनम ्

स एषा गणेश विद्या | गणकऋषि: | निचद्

ृ गायत्री छन्द: | गणपति: दे वता
|

८) अनेकाक्षर जप मन्त्र स्वरूपा :

ॐ गं गणपतये नम: |

ॐ एकदन्ताय विद्महे , वक्रतुण्डाय धीमहि, तन्नो दन्ती प्रचोदयात ् |

९) स्थूल ध्यान धारणा मन्त्रा:

एकदन्तम ् चतु: हस्तम्पाशम ् अंकुश धारिणम ् |

रदम ् च वरदम ् हस्तै: बिभ्राणम ् मष

ू क ध्वजम ् ||

रक्तम ् लम्बोदरम ् शूर्पकर्णकम ् रक्त वाससम ् |

रक्त गन्धानुलिप्ताङ्गम ् रक्त पुष्पै: सुपूजितम ् ||

भक्त अनक
ु म्पिनम ् दे वम ् जगत ् कारणम ् अच्यत
ु म् |

आविर्भूतम ् च सष्ृ ट्यादौ प्रकृते: पुरुषात ् परम ् ||

एवम ् ध्यायति यो नित्यम ् स योगी योगिनाम ् वर: |

१०) अंतिम स्मरण वन्दनम ्

नमो व्रातपतये, नमो गणपतये, नम: प्रमथपतये, नम: ते अस्तु |

लम्बोदराय एकदन्ताय विघ्ननाशिने शिवसत

ु ाय श्रीवरद मर्त
ू ये नम: ||

११) सदप
ु योग प्रयोजनम ्

एतद् अथर्वशीर्षम ् य: अधीते | स ब्रह्मभूयाय कल्पते |

स सर्व विघ्नै: न बाध्यते | स सर्वत: सख

ु मेधते |

स पञ्च महापापात ् प्रमुच्यते |

सायम ् अधीयान: दिवस कृतम ् पापम ् नाशयति |

प्रात: अधीयान: रात्री कृतम ् पापम ् नाशयति |

सायम ् प्रात: प्रयुञ्जान: अपापो भवति |

सर्वत्र अधीयान: अपविघ्न: भवति | धर्म अर्थ काम मोक्षम ् च विन्दति |

इदम ् अथर्वशीर्षम ् अशिष्याय न दे यम ् |

यो यदि मोहात ् दास्यति | स पापीयान ् भवति |

१२) फलश्रत
ु ी तथा प्रार्थना :

सहस्त्रावर्तनात ् यम ् यम ् कामम ् अधीते तम ् तम ् अनेन साधयेत ् |

अनेन गणपतिम ् अभिषिञ्चति | स वाग्मीभवति |

चतुर्थ्याम ् अनश्नन ् जपति स विद्यावान ् भवति |

इति अथर्वण वाक्यम ् |

ब्रह्मादि आवरणम ् विद्यात ् | न बिभेति कदाचन इति |

यो दर्वा
ु ङ्कुरै : यजति | स वैश्रवणोपमो भवति |

यो लाजै: यजति | स यशोवान ् भवति | स मेधावान ् भवति |

यो मोदक सहस्रेण यजति स वाञ्छित फलम ् अवाप्नोति |

य: साज्य समिद्भि: यजति | स सर्वम ् लभते | स सर्वम ् लभते |

अष्टौ ब्राह्मणान ् सम्यग ् ग्राहयित्वा सूर्य वर्चस्वी भवति |

सूर्यग्रहे महानद्याम ् प्रतिमा सन्निधौ वा जप्त्वा सिद्धमन्त्रो भवति |

महा विघ्नात ् प्रमच्

ु यते | महा पापात ् प्रमच्
ु यते | महा दोषात ् प्रमच्
ु यते |
स सर्वविद् भवति | स सर्वविद् भवति |

य एवम ् वेद | इति उपनिषत ् |

----------------------- =============== ------------------------

गणपति अथर्व शीर्ष (ओवीबद्ध मराठीत अनुवादित भावार्थ )

ॐ श्री गणेशाय नम: |

एकदा गणेश चतर्थी

ु समयी | भक्त मण्डळी गोळा झाली | "या वर्षीच्या
उत्सव समयी" | नव नव्या कार्यक्रम विवंचनेला (१)

दर वर्षी गणेश मर्ती

ु पज ू न
ु ी | सामहि
ू क आरती स्तोत्रे गाउनी | प्रसाद
भक्षण, नाच, गाणी | कार्यक्रम हा तर ठरलेलाच (२)
यंदा "गणपति अथर्व शीर्ष" | जाणन
ू घेऊ अर्थ यथार्थ | शब्दार्थ, भावार्थ,
गह्
ु यार्थ | समजन
ू घेउया नीट सारा (३)

शान्ति पाठा सहित सारा | अर्थ मराठीत सांगणारा | 'वक्ता' एक उभा

केला | श्रोते भक्त जमा झाले (४)

वक्ता विनवी श्रोतयासी | बोलविता 'गणेश', जिव्हा माझी | 'अगम्य

अग्राह्य' वाटल्या क्षणी | 'प्रश्न' उपस्थित करा सारे (५)

उत्तर यथार्थ ऐकोनिया | चित्ती 'समाधान' पावोनिया | नंतरच पुढे पढ

ु े
जाउ या | येणेचया सत्कार्यास 'सिद्धी' (६)

"शिव भक्तांना म्हणती 'शै व' | अथवा 'स्मार्त' वा वीरशै व | हरि भक्तांना
म्हणती 'वै ष्णव' | शक्ती उपासक 'शाक्त' जाणावे (७)

तैसेच गणेश भक्त 'गाणेश' | ऋषीत भग

ृ ू, मुद्गल मुख्य | च्यवन, भश
ृ ुण्डी
हे पौराणिक | ऐतिहासिक मोरया गोसावी जी (८)
पेशवे थोरले माधवराव | चिमाजीअप्पादिक गण्यवर | फडके, रास्ते आदि
सरदार | हे सर्व 'गाणेश' इतिहासि जमा (९)

यान्च्याच मुळे 'पुण्य' नगरी जवळची | 'अष्टविनायक' मन्दिरे सगळी |

दरु
ु स्त झाली, सजविली गेली | प्रसिद्धी पावली जगभरात (१०)

ऐशा सर्व गाणेशास स्मरुनी | वन्दन अर्पुनी त्यान्च्या चरणी | त्यान्चा

शभ
ु आशिर्वाद घेउनी | प्रारम्भ करु या" म्हणे वक्ता (११)

"प्रत्ये क उपनिषद् पठणारम्भी | तसे च पठणा नंतर शे वटी ही | एक 'शान्तिपाठ'

प्रार्थना म्हणावी | ऐशी रूढी वा परिपाठ आहे (१२)

ज्या वेदात जे उपनिषद | त्या वेदाचा जो 'शान्तिपाठ' | जी त्यावेदाची

'खण
ू ' वा 'ओळख' | म्हणताच सच
ू क 'लाभार्थादिका' (१३)

'गणपति अथर्व शीर्ष' पठणारम्भी | 'शान्तिपाठ' ॐ भद्रम् कर्णेभि: |

याअथर्ववे दीय पाठा सोबती | कृष्ण यजु र्वे दीय पाठही म्हणती " (१४)
शान्ति पाठ: (अथर्ववेदीय ):

ॐ भद्रम ् कर्णेभि: शण
ृ ुयाम दे वा:|

ॐ भद्रम ् पश्येम अक्षभि: यजत्रा : |

स्थिरै : अंगै: तष्ु टुवांस: तनभि

ू : व्यशेम दे वहितं यदायु :

हे ॐ स्वरूपी परमेश्वरा | आमच्या कर्णी शुभच येउ द्या | डोळ्यांनाही

शुभच दाखवा | अशुभ अमंगळ न घडो कांहिही (१)

या आमच्या शरीरातील | धष्ट पुष्ट होवोत सर्व अंगांग | सस्थि

ु र सक्षम
आरोग्यवंत | मन, बुद्धी, अंत:करणादिकही (२)

आमुचे नेत्र, कर्णादिक | रसना, घ्राण , त्वचादिक | पञ्चही ज्ञानेन्द्रिये भद्र

| आरॊग्य पूर्ण असावी (३)
हस्त द्वय , पाद द्वय | वाक् , श्वसनेन्द्रिय, पचनेन्द्रिय | हृद्-
रक्ताभिसरणादिक | सर्वही 'भद्र' रहावी (४)

ऐशिया स्वस्थ सुभद्र तनूंनी | आम्ही दै वी कार्ये करावी | आयुष्ये

त्यास्तवच झिजवावी | अंतिम श्वासा पर्यन्त (५)

ॐ स्वस्तिन इन्द्रो वद्ध

ृ श्रवा: | स्वस्तिन: पूषा विश्व वेदा: |

स्वस्तिन: तार्क्ष्य: अरिष्टनेमि:| स्वस्तिन: बह

ृ स्पति: दधातु |

ॐ शान्ति: शान्ति: शान्ति: |

हे इन्द्र वद्ध
ृ श्रवादिक दे वता | पूषा तार्क्ष्य कश्यपादिका | विश्व ज्ञात्या
ऋषि मुनि जनादिका | विनंती तुम्हा सकलिकासी (६)
हे अरिष्टनेमि, बहृ स्पति | तुमच्या सर्वान्च्या आशिर्वादांनी | तीनही
जगतात शान्ती नांदावी | सौख्य, स्वास्थ्यसंवर्धावे (७)

नैसर्गिक घटना सुरांत घडाव्या | बेसूर, बेताल, दर्घ

ु टना टळाव्या | एवढ्या
मागण्या परु वाव्या | विनंती तम्
ु हा सकलिकासी (८)

श्रोते म्हणती "इन्द्र बह

ृ स्पती | दै वते आम्हास माहीत हो ही | 'तार्क्ष्य',
पूषा, वद्ध
ृ श्रवा ही | दे वता मंडळी कोण सांगा" (९)

जे का वैदिक 'तार्क्ष्य' दै वत | पुराणे म्हणती त्यासच 'कश्यप' | द्वादश

आदित्यांचा बाप | दै त्य, सर्प, दानवही त्याचीच प्रजा (१०)

पूषा, वद्ध
ृ श्रवा तसेच | अरिष्टनेमि प्रार्थिला येथ | लोकप्रियपौराणिक कथांत
| नांवे त्यांची अन्य असती (११)
कर्षणे आकर्षितो तो 'कृष्ण' | 'विष्ण'ु जो अणु रे णत
ू प्रविष्ट | 'शं' वा
'शभ
ु 'करीतो शिव शंकर | नामे ऐसी कार्यानरू
ु प (१२ )

म्हणूनच विष्णु, शिव, ललितादिक | सहस्र नामे असती प्रसिद्ध | तैशीच

वैदिक दै वतास | लोकप्रिय नांवे असती नाना (१३)

'पूषा' दे वता 'पु ष्टि' कर्ता | विष्णुचाच अंश सूर्य जैसा | सर्व जगताचा पोषक जो
का | "खाल्लेले अंगी लावितो" तोही (१४)

'अरिष्ट' म्हणजे इष्ट-अरि | अथवा अरि जो 'इष्ट' कर्मे करी | विघ्नासमच पण

'दु ष्ट' नाही | 'अडथळा' वाटे मनास जो (१५)

'अरिष्ट' नामे नाना औषधी | आयु र्वे दी ग्रथित असती | रोग्यास प्यावयास
'अरि' समच भासती | परि इष्टत्वे करिती रोग निवारण (१६)

अष्टशतोऽरिष्ट, पुनर्नवाद्यारिष्ट | फलत्रिकाद्यारिष्ट, गण्डीराद्यारिष्ट |

'अरिष्ट' औषधी ऐशी अनेक | वैद्य अति कष्टे बनवीत होते (१७)

मीठ, मिरची, संठ

ु , लसण
ू | हळद, हिन्ग, साजक
ू तप
ू | योग्य प्रमाणांत
आरोग्य दायक | 'अति' तरी विषे वा 'अरिष्टे ' (१८)
'अरिष्टने मि' करि 'अरिष्ट' नियमन | जैसा का 'विघ्नराज' गजानन | अथवा
'वै द्यराजा'समानसमजून | 'अरिष्टने मि'स प्रार्थावे (१९)

'वृ द्धश्रवा' जो संवर्धन कारक | जन्मल्या पासून वार्धक्या पर्यन्त | वसुनी

प्रत्ये क सजीव दे हांत | 'आयु ' योग्य बदल घडवीत राही (२०)

म्हणनि
ु पन
ु : इन्द्रालाच | 'वद्ध
ृ श्रवा' ही मारिली हांक | अथवा इन्द्राचाच
अंश | अवतार 'वद्ध
ृ श्रवा' जाणावा (२१)

कर्णेद्रिय ज्याचे सव
ु र्धित | ऐकू शके अति सक्ष्
ू म आवाज | अथवा
वार्धक्यामुळे बधिर | किम्वडा विठ्ठल कर्नाटकी (२२)

शब्द व्यत्ु पत्तिन्च्या विधीतन

ु ी | ऐसेअर्थ वा 'अनर्थ'ही निघती | जाणोनि
संदर्भादि संयुक्तिक संगती | योग्य तेवढे च निवडावे (२३)

शान्ति पाठ: ( कृष्ण यजुर्वेदीय ):

ॐ सह नौअवतु | सह नौ भन
ु क्तु |

सह वीर्यम ् करवावहै | तेजस्वि नौ अधीतम ् अस्तु |

मा विद्विषावहै |

ॐ शान्ति: शान्ति: शान्ति: |

हे ॐ स्वरूपी परमेश्वरा | आम्ही मानावे 'सहकार्य' तत्वा | जोडी जोडीने

वसावे सर्वदा | संरक्षावे एकमेकासी (२४)

जोडी जोडीने खावे, प्यावे | अभ्यासावे, खेळ खेळावे | नाचावे, गावे कपडे
ल्यावे | ध्येय गांठावे आनंदाने (२५)

कार्ये करावी सर्वान्नी मिळून | सर्वान्नी मिळवावे 'तेजस्वि' पण | सकाली

उगवत्या सूर्या समान | योग्य समयी अदाहकपणे (२६)
'माझे , माझ्यांचे' नीट व्हावे | इतर परक्यांचे नष्ट व्हावे | ऐशी वृ त्ती व अविचार
सारे | न स्पर्शावे आमच्या मनास त्यांनी (२७)

'सहकार्य', 'सहजीवन' | 'सहभाग', 'सहभोजन' | 'सहक् रीडा' 'सहगायन' |

'सहमनोरंजन' सर्व काळी (२८)

दे ही, मनी, जनी, वनी | दे शी, परदे शी, जली, स्थली | सर्वत्र नांदावी सख
ु
शान्ती | एवढे मागणे पुरव दे वा (२९)

ऐशा या शान्ती पाठा मधील | मागण्या, विनंत्या पर्ण

ू होतील | ऐसे या
ज्ञानयज्ञाने घडेल | गजानना तव कृपेने (३०)

तच
ू गणांचा 'गण'नायक | नैसर्गिक गणितांचा तच
ू 'कारक' | 'सिद्धी'
'बुद्धी'न्चाप्रदायक | कार्यारं भी नमन तुजला (३१)

मोददायक ज्ञानांचे 'मोदक' | तव 'प्रसाद' दे मम हस्तांत | 'अतर्क्य' ते

तर्क्य 'परश'ु ने उकलित | सहाय्यक व्हावे वक्त्यासि त्वा (३२)
घस
ु ावया 'गह्
ु यांच्या' गह
ु े त | वक्त्यासबनवन
ु ी वाहन मष
ू क | कुरतडोनि
खावेत 'सज्ञ
ु ान' मोदक | गह
ु े त वावरोनि दे वराया (३३)

श्रोत्यासि सुचवुनी 'प्रश्नांची' विघ्ने | वक्त्याससुचवुनी योग्य उत्तरे |

नेतत्ृ वकरावे 'विघ्नराजत्वे' | ऐशी विनंती तज
ु लागी (३४)

नमुनि विनंती सरस्वतीसी | मोजून मापून शब्दांस बोलवी | ग्राह्य

भावार्थ स्पष्ट करवी | अग्राह्य, पसारा टाळोनिया (३५)

'सत्य'च रुचकर प्रियसे बोलवी | 'पथ्य' ते हितकर मधांत घोळवी | 'तथ्य' ते

मोजक्याचशब्दांत गु फ
ं वी | मम निमित्ये वाग्दे वते (३६)

विनंती ब्रह्मा, विष्णु, महे शा | गुरुदे वा श्रीदत्तात्रेया | इच्छा, ज्ञान, क्रिया

शक्तिन्ना | कार्य सिद्धीच्या आशिषास्तव (३७)

ऋक् , यजु:, साम, अथर्व | वेदाचे ऐसे चार विभाग | महर्षी व्यासांनी केले
थोर | द्वापर यग
ु ांती, अवतरोनी (३८)
त्यातील अथर्व वेदा मधील | एक सक्
ू त "गणपति अथर्व शीर्ष" | शिव,
दे वी, नारायण, सर्य
ू | ऐसीही "अथर्व शीर्ष" सक्
ू ते (३९)

'सूक्त' म्हणजे जे जे सु उक्त | छान, मोजक्याच शब्दात व्यक्त | 'मार्गदर्शक'

अभ्यासावयास | निवडले ल्या 'विषया' विषयी (४०)

गणानाम ् पति तो 'गणपति ' | या 'विषया'ची उत्तम माहिती | ज्या

सूक्तात असे वर्णिली | तेच "गणपति अथर्व शीर्ष" (४१)

'शीर्ष' म्हणजे डोके वा 'शिर'| हजारो शीर्षे परमे श्वरास | पु रुषसु क्ती हा उल्लेख
| 'अथर्वा'स वाङ्मयी शीर्षे नाना (४२)

त्यातील "गणपति" नांवाचे 'शिर'| तेच "गणपति अथर्व शीर्ष" | खप

ू जनास
तोण्डपाठ | अभ्यास करिती फारच थोडे (४३)

"गणपति" पूजेत महाभिषे क | स्नान घालण्यास हे उपयु क्त | २१ वेळा २१

ब्राह्मण | पठविती विनायकी-संकष्टीला (४४)

उपनिषदे 'गणेश' विषया वरती | त्यांतही याची होते गणती | म्हणन

ु
'वेदान्त' सूक्त म्हणुनही | अभ्यासावे जिज्ञासुंनी (४५)
आणखी तीन मुख्य मुख्यशी | उपनिषदे 'गणेश' विषया वरती | गणेश
'पर्व
ू ' व 'उत्तर' तापिनी | 'हे रम्ब' तिसरे जाणावे (४६)

----------------- ============= ---------------

ॐ श्री गणेशाय नम: | ॐ गं गणपतये नम: | ॐ अष्ट सिद्धिपतये नम: |

गणनायका तुज नमन माझे (०.१)

"अहं ब्रह्मास्मि", "तत् त्वम् असि" | "अयम् आत्मा ब्रह्म" स्वरूपी |

"प्रज्ञानम् ब्रह्म" ऐसी | चार महा वाक्ये चार वे दी (०.२)

"अहम् ब्रह्मास्मि" वा 'मी ब्रह्मांशच'| "तत् त्वम् असि " वा 'तूहीब्रह्मांशच'|

"अयम् आत्मा ब्रह्म " वा 'हा ही ब्रह्मांशच'| वा 'तो ती ते हे सर्व ब्रह्म' (०.३)

"प्रज्ञानम् ब्रह्म" वा 'प्रज्ञान ही ब्रह्मांशच'| ऐशी चार वे दान्ची ही थोर चारच |

"महावाक्ये " जे गर्जतात साच | त्यां 'ब्रह्म' रूपासि नमन माझे (०.४)
"तत् त्वम् असि" या महावाक्यी | जोवर्णिला त्यातील 'प्रत्यक्ष' विभाग | तोच
'गणपति अथर्वशीर्षात' | विशे षेण नमिला असे (०.५)

आता 'अथ' पासनि

ू 'इति' पर्यन्त | तव 'अथर्वशीर्षा' चा सांगण्यास अर्थ |
सुलभ मोजक्याच गोड शब्दांत | ऋद्धिबुद्धिपती मज 'मति' द्यावी (०.६)

'वरे ण्या'स कथिलीस 'गणेशगीता' | मुदग ् लास शिकविली तू 'योग गीता' | या

दोनहीन्च्या मार्गदर्शक तत्वा | उपयोग करीन यथा मती मी (०.७)

'उपनिषद्' रूपी या गोमाता | एकशे आठ ज्या प्रमुख त्यांतल्या | त्यांचा

आधार सांपडे ल जितका | तितकेच बोलीन गणराया (०.८)

ज्ञानेश्वरी वा दासबोधादिक | मराठीसंत वाङ्मय ग्रन्थ | यांतीलही काही

भावार्थ | उपयोगीनयथा मती मी (०.९)

ऐसे प्रार्थोनि गणेश्वराला | 'विघ्न'राज विनायकाला | वक्त्याने मग

प्रारम्भ केला | 'स्वानंदी' गणेशही ऐकतसे (०.१०)

---------------- ============= ---------------

( आद्यवंदन ) १) नमन प्रार्थना :

ॐ नमस्ते गणपतये | त्वमेव प्रत्यक्षम ् तत्त्वमसि |

त्वमेवकेवलम ् कर्ताऽसि | त्वमेवकेवलम ् धर्ताऽसि | त्वमेवकेवलम ् हर्ताऽसि

|

त्वमेवसर्वम ् खलु इदं ब्रह्मासि | त्वम ् साक्षात ् आत्माऽसि नित्यम ् | (१)

नमन तज
ु लाहे गणपति | तच
ु परब्रह्म तत्त्व अससी | विश्वात्मक स्वरूपे
तू प्रत्यक्ष दिसशी | तूच कर्ता धर्ता हर्ता (१.१ )

जे जे मम नयनांना दिसे | आघ्राणिता नासिकेस भासे | कानांतअस्तित्व

सांगतसे | त्यातन
ू तच
ू मज प्रत्यक्ष व्यक्त (१.२)
रं ग-रूप, रस, गंध | शब्द, स्पर्श असे पञ्च 'अक्ष' | ज्ञानेन्द्रियांच्या द्वारे या
पञ्च | तच
ू प्रति-अक्ष मज 'प्रत्यक्ष' होसी (१.३)

बंह
ृ ते, रमते, हीयते | जन्मा येते, जगते, मरते | हे च 'ब्रह्म' समजले जाते |
याहून 'पर' तेच 'परब्रह्म' (१.४)

अणू, रे णू, जीव जन्तू | पथ्ृ वी, नवग्रह, तारे समस्तु | ब्रह्माण्डी वसती त्या
त्या वस्तू | सर्वही तव 'ब्रह्म' स्वरूप (१.५)

या सर्वही नाशिवन्ता मधून | 'अविनाशी' उर्जा उर्जातुन | नित्य तूच

'परब्रह्म' | 'अव्यक्त' व्यक्त बद्ध
ु ीस होसी (१.६)

तेच तुझे 'आत्मा' स्वरूप | सजीवी 'जीवात्मा' तू 'अव्यक्त' | अनित्य शरीर

रूपे व्यक्त | व्यक्त अव्यक्त दोऩ्ही तच
ू तू (१.७)

नाना अणुंच्या समह

ू ातून | सजीव पेशी होती निर्माण | नाना पेशीन्च्या
समूहां मधून | एकेक शरीर जन्मा येई (१.८)
'जीवात्मा' घे ई ज्याचा ताबा | ते शरीर 'शिव' सजीव वा | त्यावीण अशिव 'शव'
त्यांतल्या | पेशीत, अणूत, रे णूत तूच तू (१.९)

सजीवांचे 'जीवात्मा' स्वरूप | निर्जीवांचेही 'आत्म' स्वरूप | ऐसे तझ

ु े
'परमात्मा' स्वरूप | नित्य, शाश्वत, जाणे बुद्धी (१.१०)

श्रोता एक पस
ु े वक्त्यास येथे | प्रेतातही मंगल परमात्मा वसे | हे मम
बुद्धीस रुचे पटे | ऐसा पुरावा द्यावा मज (१.११)

वक्ता म्हणे "भली" ही तव शंका | गणेश कृपेने निवारीन आता | सर्वा

ठायी परिपर्ण
ू त्वता | परमात्म्याची 'व्याख्या'च ऐशी (१.१२)

मत्ृ यु केंव्हा, कोठे , कधी ? | कसादिक गणितांची उत्तरे सर्वही | गणेश

प्रेतांंतही लिहवीत राही | लेखक ब्रह्मा, विष्ण,ु शिवादिक (१.१३)

हा लेख वाचून वैद्य लिहिती | 'शव विच्छे दन' लेखी माहिती | न्यायाधीश
ते लेख वाचिती | 'निर्णय' करण्यास न्याय्य ऐसे (१.१४)
प्रेतांचे घडवन
ु ी विघटन | पंच महाभत
ू ी विलयी करण | या नैसर्गिक
प्रक्रियेस्तव मिळून | प्रकृती परु
ु षादिक कार्यी रत (१.१५)

आता सजीवांचे 'जीवात्मा' स्वरूप | जैसे विशद ब्रह्मोपशदांत | तेही

आध्यात्मिक ज्ञान येथ | थोडक्यात व्यक्त करी वक्ता (१.१६)

जागत
ृ ीस भोक्ता आत्माराम | त्यास म्हणती 'ब्रह्मदे व' | स्वप्नांचा भोक्ता
वैकुण्ठराव | सष
ु प्ु ती 'हर' भोगीतसे (१.१७)

जागत
ृ ी, स्वप्न आणिक सष
ु ुप्ती | यांस म्हणती 'अवस्था' त्रयी | चतुर्थ
समाधिस्थ 'तर्या
ु ' जाणावी | तिचा भोक्ता 'आत्मा' सदाशिव (१.१८)

ऐसे 'साक्षात ्' येती अनुभवा | 'जीवात्म्याच्या'च या चार 'गुण'कला |

त्यातील 'नित्य' सातत्यता | तच
ू 'गण
ु ेशा' गणपति (१.१९)

जागत
ृ ीत जी जाणीव पूर्वक | कार्य करविते उत्साह पूर्वक | सावित्री ती
नमावी नित्य | गायत्री सरस्वती तिची अन्य स्वरुपे (१.२०)
जागत
ृ ीत वा 'स्वप्न' स्थितीत | 'स्वप्ने' पाहणे वा रमण्याची ताकत | ती
'रमा'दे वी नमावी नित्य | 'लक्ष' वेधक 'लक्ष्मी' जाणोनि घ्यावी (१.२१)

'गाढ' निद्रा दात्री काली | स्नायू स्नायूतील 'शीण' असुरास गिळी | भोक्ता
'शं'कर 'शं' स्थिती करवी | सती पार्वती तिचीच रूपे (१.२२)

'आध्यात्मिक' म्हणजे 'स्वदे ही' वा 'पिण्डी' | 'पारमार्थिक' ते जे 'ब्रह्माण्डी'ही |

दोनही सत्ये जाणू शके बु द्धी | सद्बद ् दात्या गणेश कृपे ने (१.२३)
ु धि

----------------------- =============== ------------------------

(गणेश रक्षा वा कवच )

२) रक्षा कवच प्रदानार्थ प्रार्थना :

ऋतं वच्मि | सत्यम्वच्मि | अव त्वम ् माम ् | अववक्तारम ् | अव श्रोतारम ्

| अव दातारम ् | अव धातारम ् | अव अनूचानम ् अवशिष्यम ् |

अव पश्चात्तात ् | अव पुरस्तात ् | अव उत्तरात्तात ् | अव दक्षिणात्तात ् |

अव च ऊर्ध्वात्तात ् | अव अधरात्तात ् |
सर्व तो माम ् पाहि पाहि समंतात ् |(२)

हितकरसर्वास तेच वदतो | खरे सत्यच मी सांगतॊ | तूच मम वाचेस

वदवितॊ | वक्ता श्रोता दोऩ्ही तूच (२.१)

मम संरक्षण तूच करणे | मम वक्तत्ृ व शक्तीस रक्षणे | मम श्रोतत्ृ व

शक्तीस रक्षणे | पंचही ज्ञानेन्द्रियास रक्षी माझ्या (२.२)

तूच दाता, तूच धर्ता | प्रलयान्त्तीहि तुज अवशिष्टत्वता | अनंत कोटी

ब्रह्माण्ड स्वरूपा | जीवात्मा विश्वात्मा सर्व तूच (२.३)

मज जे दाता दातत्ृ व करिती | त्यांना ती प्रेरणा तूच दे शी | दातत्ृ व शक्ती

त्यांची संरक्षिसी | म्हणुनि ते सर्वही तूच दे वा (२.४)

तच
ू मज प्रेरून 'दातत्ृ व' करविशी | तें व्हा 'धाता' बनन
ू आशीर्वचशी | ऐशा
धात्यांची 'धातत्ृ व' शक्ती | संरक्षी दे वा गजानना (२.५)
'अनूचान' म्हणजे बोलताचि न ये | जे बोलण्याला शब्द अपुरे | तरीही मज
थोडक्यांमधे | बोबडे चार शब्द बोलू दे (२.६)

अथवा जे मक
ु े बोलू न शकती | शब्दा अभावी मौन पत्करिती | ऐशा
मुक्यांच्या नाना जाती | सर्वास संरक्षी उमापत्र
ु ा (२.७)

तच
ू 'गरु
ु ', तच
ू 'शिष्य' | या 'गरु
ु -शिष्य' परं परे स | संरक्षिता तच
ू एक |
रक्षण करी हे दयासिन्धो (२.८)

'शिष्य' म्हणजे शिल्लक राहणे | पुरे पुरे म्हणुनी न पळणे | आणखी आणखी
शिकवा म्हणणे | 'शिष्यत्व' ऐसे 'शिष्यांत' रक्षी (२.९)

'गु रु'चे अर्थ 'गु रु'गीते त | नाना व्यु त्पत्त्या सहित विशद | ज्ञानदाता, सु ज्ञानी
श्रेष्ठ | 'गु रुंचे ' 'गु रुत्व' संरक्षावे (२.१०)

माता, पिता, आजी, आजोबा | काका, मामा, मावशी, आत्या | जो जिथे भेटे
ज्ञानदाता | त्या सर्व गुरूंना संरक्षावे (२.११)

अवधत
ू गीतेत चोवीस प्रकार | गरू
ु ं चे वर्णिले नमन्
ू या खातर | पथि
ृ वी,
वायू, आकाश, आप | अग्नि, चन्द्र, सूर्य, सिन्धू (२.१२)
कपोत, अजगर, मधुमक्षिका | पतङ्ग, गज, हरिण, मधुहा | मीन, अर्भक,
वेश्या पिङ्गला | कुमारी, भन्
ु गा घोन्घावणारा (२.१३)

'कुरर' पक्षी, कोळी कीटक | सर्प, कार्यमग्न लोहार कार्मिक | ऐशियास पाहुनी
लक्षपूर्वक | शिक्षण सत्शिष्य घे त राहती (२.१४)

ज्ञानार्जनाच्या स्वशक्तीने | एकलव्य सम सत्शिष्य शिकले | तैशीच

सद्बद्ध
ु ी क्षमता तू दे | सर्व जिज्ञासू विद्यार्थ्यान्ना (२.१५)

तूच जे जे माझ्या मागे | तूचजे जे माझ्या पुढे | उजवी कडे, डावी कडे |
वरती खालती चहूकडे तू (२.१६)

ऐसे सभोवती तव अस्तित्व | म्हणोनि द्यावे मज 'संरक्षण' | सर्वही प्रकारे

अलगद | भक्त रक्षका लंबोदरा (२.१७)

पूर्व, पश्चिम, दक्षिणोत्तरी | आग्नेय,नैऋत्य, वायव्य, ईशान्यी | अध, ऊर्ध्व

दिशांत दाही | भरून उरलास 'दशांगल
ु े' तु (२.१८)
दाही दिशांचे दश दिक्पालक | 'वास्त'ु शास्त्राचे आधार द्योतक | 'नगर' वा
'मंदिर' रचना सहाय्यक | त्यांमधनि
ु व्यक्त तच
ू दे वा (२.१९)

अंत:, बहि: आंत-बाहे र | आदि, अंती, मध्ये मधील | सर्वही काळी 'काल'
रूपात | भरून उरलास अवशिष्टत्वे (२.२०)

सर्व दिशांनी, सर्व काळी | सातत्याने संरक्षण करी | माझे, जगाचे,

सर्वान्चेही | हित रक्षण करी अविरतपणे (२.२१)

भु:, भुव:, स्व:, मह: | जन :, तप :, सत्यम ् अशा | सप्त स्वर्ग लोकात सा-
या |भरून उरलास अवशिष्टत्वे (२.२२)

तल, अतल, वितल, सुतल | तलातल, रसातल वपाताल | अशा सप्तही

पातालांत | भरून उरलास अवशिष्टत्वे (२.२३)

इन्द्र लोक , चन्द्र लोक | सूर्य लोक, गंधर्व लोक | वैकुण्ठ, कैलास, ब्रह्म
लोकांत | भरून उरलास अवशिष्टत्वे (२.२४)
स्वर्ग, मत्ृ यू, पाताल त्रैलोक्यी | यम लोकी वा नरक लोकांतही | वरुण
लोकी सप्त सागरी | भरून उरलास अवशिष्टत्वे (२.२५)

ऐशा सर्वा ठायी मधून | पाहसी मजकडे लक्ष दे ऊन | रक्षणदे मज संरक्षून

| ऐशी विनंती तज
ु पायी (२.२६)

अनेक 'रक्षा', 'कवच' स्तोत्रे | संरक्षणास्तव प्रार्थिती दै वते | श्रद्धानुकूल

धरुनी रूपे | संरक्षावे तू गजानना (२.२७)

----------------------- =============== ------------------------

३) सूक्ष्म रूप दर्शनम ् वर्णनम ् च :

त्वम ् वाङ्मयस्त्वम ् चिन्मय:| त्वम ् आनन्दमय: त्वम ् ब्रह्ममय:|

त्वम्सत ्-चित ्-आनन्द अद्वितीयोऽसि |

त्वम्प्रत्यक्षम ् ब्रह्मासि | त्वम्ज्ञानमयो विज्ञानमयोऽसि | (३)

तूच शब्द ब्रह्म आगळे | गद्य, पद्य, संगीतातले | वाचून, ऐकून, गाऊनिया
जे | 'मोद' दे ते चित्तासी (३.१)

परा पश्यन्ति मध्यमा वैखरी | ऐशा पायऱ्या चढोनि चारी | जिह्वेतुनी

उच्चारित जे होई | ते तव 'नाद'-'शब्द' ऊर्जा स्वरूप (३.२)

सजीवातील 'चैतन्य' शक्ती | दे हात निवसोनि आनंद घेई | मनासारखी

कार्ये घडवी | दशेन्द्रियासी राबवी नित्य (३.३)

मन, बुद्धि, अहं कार, चित्त | यास म्हणती अंत:करण चातुष्ट्य | चित्तांत
क्षिप्त, विक्षिप्त, मूढ | निरुद्ध, एकाग्र पंच प्रामुख्ये (३.४)

पंचही प्रकारे तूच निवससी | पंच भूमि भूमिका चालक तूचि | मूर्ख,
पढतमूर्ख, उत्तमादिलक्षणी | दासबोधी किन्चित ् वर्णिलेल्या (३.५)

चित्त रमते, हसते, गाते | चित्त क्षुब्ध, प्रक्षुब्ध होते | या चित्त वत्ति
ृ न्च्या
निरोधनाते | 'योग' म्हणती पतञ्जली (३.६)
चित्तास जोडी अहं काराची | "मी करीनच" या जिद्दीची | तशीच ओढ दिशा
'श्रद्धा'त्रयीन्ची | 'यो यत ् श्रद्ध:, स एव स:' (३.७)

चित्त भ्रमते, दिङ्मूढ होते | शोक करते, व्याकूळ होते | चित्त शांत
समाधिस्थ होते | अवस्था चातष्ु ट्य भोक्ता 'चित्त'(३.८)

'मन' संकल्प विकल्प कर्ता | बु द्धीच्या सहाय्ये ठरवी सर्वथा | 'मन'

प्रफुल्लितता वा उदासीनता | पोर्णिमा अमावास्ये च्या चन्द्रा समान (३.९)

चित्त 'मन' 'बुद्धी'न्च्या पलीकडे | जीवात्म्यांच्या 'आत्म' स्थितीचे |

आरशातील 'प्रतिबिम्बा'सारखे | जाणन
ू घ्यावे जिज्ञासंन
ु ी (३.१०)

म्हणोनी गणेश स्वरूप 'चिन्मय' | स्वानंद लोकी रमते तन्मय | राहू शके
खंबीर स्थीर | शांत, गंभीर, समाधानी (३.११)

अन्नमय, प्राणमय, मनोमय | ज्ञानमय, आनंदमय पंच कोषांतर्गत |

"स्वानंद" लोकी तझ
ु े निजस्थान | ते सर्वही भरून उरशी तू (३.१२)
स्थल
ू , सक्ष्
ू म, कारण शरीरी | सजीव, निर्जीवअशरीरी, शरीरी | सगण
ु ी,
निर्गुणी, क्षरी , अक्षरी | भरूनही उरशी अवशिष्टत्वे (३.१३)

प्रगट-अप्रगट, दृश्य अदृश्य | व्यक्त-अव्यक्त, गम्य-अगम्य | पर, परात्पर

ब्रह्मादिकांतन
ु | भरूनही उरशी दशांगल
ु े तू (३.१४)

ऐशिया गण्य, अगण्यस्वरूपी | प्रति ज्ञानेन्दिय-अक्ष 'प्रत्यक्ष' होसी |

"प्रज्ञानम ् ब्रह्म" वाक्यासरशी | ज्ञान, विज्ञानादिक तझ
ु ीच स्वरूपे (३.१५)

नेत्रांस साक्षात्कार 'विश्व' स्वरूपी | बुद्धीस निराकार स्वरूपातही | ज्ञाने

विज्ञाने ज्ञात होसी | "प्रज्ञान" तव 'विश्वचालक' स्वरूप (३.१६)

प्रत्येक घटना या विश्वातली | 'विधि' नियमानुसारच घडे ती | अणू रे णू

वा आकाश गंगेतही | "नियम_पालन" अती कांटेकोर (३.१७)

कोठे ? कधी? काय ? घडावे | या गणितान्ची सर्व उत्तरे | विश्वव्यापी तव

गणनयन्त्रे | दे त राहती आपोआप (३.१८)
ही स्वयंचालित गणन यान्त्रिकी | तझ
ु ीच दै वी किमया शक्ती | "प्रज्ञानम ्
ब्रह्म" या महावाक्यातन
ु ी | वेदोपनिषदी वर्णिली दिसे (३.१९)

अद्वितीय असे तव सातत्य | अद्वितीयतव 'चैतन्य' स्वरूप | अद्वितीय

तव 'आनन्द' स्वरूप | ब्रह्मानन्द वल्लीत वर्णिले थोडे (३.२०)

हजारो अक्ष तव विश्वरूपा | मोजकेच लाभले मानवी दे हा | त्यांतून

'प्रत्यक्ष' मानवी बद्धि
ु ला | होसी गणेश्वरा तू कृपेने (३.२१)

----------------------- =============== ------------------------

४) स्थूल विश्व रूप दर्शनम ् वर्णनम ् च :

सर्वम ् जगदिदम ् त्वत्तो जायते | सर्वम ् जगदिदम ् त्वत्तो तिष्ठति | सर्वम ्

जगदिदम ् त्वयि लयम ् एष्यति | सर्वम ् जगदिदम ् त्वयि प्रत्येति |

त्वम ् भमि
ू : आपोऽनलोऽनिलोनभ: | (४)
'अंत' चे मु ख्यत: अर्थ दोन | एक 'आंत' दुसरा 'अंतिम' | 'आंत' राहन
ू करिती
काम | ती 'अंत:करण' करणे चार (४.१)

पंच ज्ञानेन्द्रिये, पंचकर्मेन्द्रिये | ही इन्द्रियांची 'स्थूल' स्वरूपे | श्वसन,

पचनादिक कर्मेन्द्रिये | 'आंत' राहूनही 'स्थल
ू ' असती (४.२)

'स्थूल' म्हणजे फक्त 'मोठे ' नाही | लहान ते सर्व 'सूक्ष्म' नाही | सूक्ष्मांचे
स्वरूपही विश्वव्यापी | हे प्रथम जाणले पाहिजे (४.३)

'अंत:करण' व पंच कोषांतर्गत | जाणिले गाणेश 'ब्रह्म' स्वरूप | 'पिण्ड' वा

प्रत्ये क सजीव दे हांत | आता विश्वात्मक 'स्थूल' पाहू (४.४)

अणू, रे ण,ू परमाणू पासन

ु ी | ग्रह, तारे , नक्षत्र, आकाशगंगांतन
ु ी | जाहलेय जे
'व्यक्त' 'अव्यक्ता'मधुनी | त्यांस एक 'स्थूल' 'ब्रह्माण्ड' म्हणती (४.५)

एका या 'ब्रह्माण्ड' उत्पत्तीच्या क्षणी | एका 'बिन्द'ू तन

ू 'महास्फोट' घडुनी
| बाहे र पडली प्रचण्ड 'शक्ति' ही | ऐसे मानिती शास्त्रज्ञ आजचे (४.६)
हे च दस
ु ऱ्या शब्दांमध्ये | वेदोपनिषदी पुराणी लिहले | 'बिन्द'ू स विष्णच
ु ी
'नाभी' म्हं टल्रे | 'कारण' म्हं टले "दै वी इच्छा" (४.७)

कमल पुष्पाच्या पाकळ्यांप्रमाणे | दाही दिशांना ब्रह्माण्ड उमलले | प्रगटत

प्रसरण होतच चालले | ऐसे दिसे भासे या क्षणी (४.८)

वेदोपनिषदी ही सद्य स्थिती | प्रसरणाचीच मानिली निश्चिती | परी या

सद्य 'कल्पा'च्या अंती | 'आकुन्चन' क्रिया जन्मेल (४.९)

त्रेचाळिस लाख वीस हजार संवत्सर | एका चतुर्युगाचा कालमान | ऐशिया

एक सहस्रान्ती तत्क्षण | 'कल्पान्त' प्रलय घडेल पुढे (४.१०)

ऐसे केलेले असे 'भाकित' | त्याचा आधार नसेल माहीत | तरीही त्यान्चे
असे जे गणित | समजून उमजून पुढे जाणे (४.११)

असो एक 'कल्प' वर्षे 'प्रसरण' | नंतर एक 'कल्प' वर्षे 'आकुन्चन' |

'जगदोत्पत्तिस्थितिलय' कारण | गणित हे सर्वथा गणेशा तुझे (४.१२)
या 'ब्रह्माण्ड' वा ब्रह्मदे वाचा | कल्पान्ती एक 'ब्रह्मदिन' कल्पिला | तीनशे
साठ 'ब्रह्मदिन' काला | एक 'ब्रह्मवर्ष' ही व्याख्या केली (४.१३)

ऐशिया शंभर ब्रह्मवर्षान्चे | सरासरी आयुष्य ब्रह्मदे वाचे | त्यानंतर या

'ब्रह्माण्डा' घडे | 'मत्ृ य'ु सम विनाश कल्पिला असे (४.१४)

'विश्वास' ठे वा अथवान ठे वा | प्रथम 'म्हणणे ' तरी समजून घ्या | म्हणजे च हा

या अथर्वशीर्षातला | भाग उमजेल जिज्ञासून ं ा (४.१५)

या आपल्
ु या 'ब्रह्माण्डा'ला | पन्नास 'ब्रह्मवर्ष' आयष्ु याला | झालीय पर्त
ू ता
ऐशिया तर्का | वेदोपनिषदी मांडले असे (४.१६)

म्हणुनी आजवर हजारो वेळा | या 'आकुन्चन' 'प्रसरण' क्रिया | जाहलेल्या

आहे त पऱ्ु या | ऐसे म्हणती वैदिक ऋषी (४.१७)

असो हे आयुष्य मानवान्चे | सरासरी शंभरच वर्षे | परं तु तारे ग्रह

गोलकान्चे | अनेक अब्ज कोटी वर्षे (४.१८)
विस्फोटातन
ु ी 'ब्रह्माण्ड' जन्मले | अंडाकृती गोलक भासते जे | त्यास
उदराकार कल्पिले | चित्र काढोनिया पहावे जी (४.१९)

आता 'उत्पत्ति', 'स्थिति', 'विलय' | या त्रिगुणान्चा तीन रे षात्मक | चित्रांत

जोडिले एक 'शिर' | चित्रांतकाढोनि पहावे जी (४.२०)

आता या विश्वांत जे जे घडते | ते सर्व नियमानुबद्धच असते | या

नियमान्च्या 'बन्धन' परत्वे | 'शिर' जोडावे 'उदरा'ला (४.२१)

हा 'बन्ध' शुण्डाकार मानिता | 'गजाननाकार' चित्रास आला | उभा 'ॐ'कार

स्वरूप दिसला | विश्व चालक 'गण'पति (४.२२)

त्रिगुण ब्रह्मा, विष्णु, महे श | 'उत्पत्ति', 'स्थिति', 'विलय' कारक | गणेश

नियमांच्या गणितांस कारक | 'गण
ु ेश' रूपे बद्ध
ु ीस दिसे (४.२३)

हा 'बुद्धी'चा 'साक्षात्कार' | चित्रांत नेत्रास होई गोचर | 'वक्रतुण्ड', 'लम्बोदर'

| 'प्रत्यक्ष' अक्षांस दृष्टीच्या (४.२४)
या 'ढे रीचा' 'घेर' अवघा | 'काल' गणनेच्या सर्पाने बांधला | नाग
मौन्जीबन्धन कटीला | बांधोनि नाचे हो हा 'गण'पति (४.२५)

'ज्ञान' जिज्ञासा स्वरूपी मूषक | 'वाहन' याचे कल्पिले खास | गणित मन्त्रान्चा
'पाश' हस्तांत | बन्धन कारक विश्वास साऱ्या (४.२६)

'होय/नाही', 'चूक/बरोबर' | हा तर्काचा 'परशू' घे उन | 'अज्ञान' असुरांचे करित

दमन | विघ्नांचे शमनही करीतसे (४.२७)

ऐसे हे तझ
ु े "स्थल
ू विश्व रूप दर्शन" | घेता होतसे किन्चित ् 'आकलन' |
जगदत्ु पत्तिस्थितिलय सर्व | ठरवितात गणिते तुझी दे वा (४.२८)

'शून्या'तून काहीही कधीही न जन्मते | म्हणोनि विस्फोटा आधीही होते |

शून्याकार बिन्दूत 'अव्यक्त' रूपे | विस्फोटामधून जे प्रगट झाले (४.२९)

कालानुसार 'व्यक्त', 'अव्यक्त' | दोऩ्ही रूपाने तव सातत्य | अमत

ृ त्व तथा
विश्व व्यापकत्व | जाणण्या योग्य असे दे वा (४.३०)

दे वा तव दै वी गणन यान्त्रिकी | विश्वव्यापी जसजसे सच

ु वी | तैशीच
घडते विश्वोत्पत्ती | अखिल अनंत ब्रह्माण्डांमध्ये (४.३१)
सर्वाठायी अन्तर्यामी | बसुनि सुचविसी कार्ये सर्व जी | तैशीच घडते
उत्पत्ती स्थिती | विलयादिक जागोजागी ही (४.३२ )

उष्णतेचे तापमान | हवेचा दाब इत्यादि मोजुन | तू सांगसी तरी 'घन'रूप

जन्मन
ु | विलय द्रवादिक स्वरूपास होई (४.३३ )

वायु स्वरूपांतही किती अणूंनी | किती वेगांत धांव धांवुनी | तिष्ठत राहणे
'स्थिती' साधन
ु ी | हे सर्व सांगे तव दिव्य गणित (४.३४ )

ऐसा तू उत्पत्ती, स्थिति, लय कारक | प्रत्येक क्षणी कोण? कोणत्या

स्थितीत ? | तिष्ठत राहिलाय कोणत्या जागेत? | याचा 'प्रत्यय' तव
गणितेच दे ती (४.३५)

पथि
ृ वी, आप, तेज, वायु | आकाश या पंच महाभूतांतही | रूपी, अरूपी, सर्व
स्वरूपी | भरूनही उरशी अवशिष्टत्वे (4.३६)

जे जेपथ
ृ क् पथ
ृ क् भासे | तेच 'पथ्
ृ वी' स्वरूप तुझे | 'आप्नोति' करण्यास
गंड
ु ाळे , घस
ु े | त्या 'आप' तत्वी प्रगट तच
ू (४.३७ )
जांपानिहिपीनातां या | सप्त रं गी दृश्य किरणांतल्या | अथवा अदृश्य 'क्ष'
आदिकांतल्या | तेज स्वरूपा तज
ु नमन (४.३८)

शीत, उष्ण तापमानांत | तूच वससी 'अग्नी' स्वरूप | जे जे "वाहते" ते

'वायु' स्वरूप | सर्वान्तर्यामी तज
ु नमन (४.३९)

प्राण, अपान, व्यान, उदान | समान नांवे पंच प्रकारे प्राण | सर्वही सजीव
दे हांमधन
ू | कार्ये नाना विधा करिती (४.४० )

नाग, कूर्म आणि कर्क श | दे वदत्त, धनंजय | ऐसे आणखी पाच प्रकार |
उपनिषदांत सापडती (४.४१)

'प्राण' आंत खेचन

ू ने ई | प्राशितान्नाचा ग्रास जसा की | अथवा 'पूरक' श्वसन
क्रियाही | अंत:कर्षण नानाविधा (४.४२)

'अपान' वायू उछ्वास, शिन्का | मूतर् मलोत्सर्जन घाम अश्रूदिका | बाहेर

टाकण्याच्या या क्रियांना | 'वहनशक्ती' जी तोच वायू (४.४३)
'व्यान' व्योम शरीरी व्यापवी | पचविल्या अन्नांतील पोषक तत्वांसी | अथवा
'टोचून' ज्या घुसविल्या औषधी | सर्वत्र शरीरी पोचवितो जो (४.४४)

'उदान' वायू उलटी वा उचकी | अति रक्त चापे आणवी 'घेरी' | गाठावी उच्च
पदे वा पदवी | मानसिक उदान वायू सांगे (४.४५)

'समान' जैसे का रक्ताभिसरण | सर्व शरीरी आक्सीजन | द्रव्ये पोषक वा

औषधीक | पुरवठा त्यांचा करीत राही (४.४६)

'वायू' फक्त 'हवा' मुळीच नाही | हे जाणावे जिज्ञासून ं ी | चलन वलन दोषे होती
व्याधी | धनु र्वा त, संधिवात, अर्धान्ग वायू (४.४७)

इलेक्ट्रिकच्या तारा दिसती | स्तब्ध बांधल्या खांबांवरती | पर्ं तू आंत वीज

प्रवाह गती | तेही काम वायूचच
े (४.४८)

संन्ध्या समयी कपभर दध

ु ांत | घालिता साखर चमचा भर | सकाळी सम
प्रमाणात | गोडी कपभरी व्याप्त झाली (४.४९)

दे वापुढे लाविली उदबत्ती | सुगन्ध दरवळे संपूर्ण गह

ृ ी | ऐशा या पंच
वायुन्च्या कृती | 'कृती' योग्य ऐशी नामाभिधाने (४.५०)
लांबी, रुन्दी, उन्ची क्षेत्रफळ | गच्च भरलेले वा पोकळ | 'व्याप्ती' व्यापून
राहे ते 'स्थल' | 'आकाश' तत्वी प्रगट तच
ू (४.५१)

मधुर संगीत सुरांमधून | बेसुर, असुर, कर्क शांतुन | 'अल्ट्रा' आदिक

अश्रण्
ु यांतन
ु | 'शब्द' स्वरूपी 'उर्जा' तच
ू (४.५२)

असो पंचही महाभूत रूपे | गणेशा तुझीच दिव्य स्वरूपे | ऐशिया तव

स्थल
ू विश्वरूप दर्शने | धन्य मनि
ु जन होताती (४.५३)

----------------------- =============== ------------------------

५) सक्ष्
ू म विश्व रूप दर्शनम ् वर्णनम ् च :

त्वम ् चत्वारि वाक् पदानि |

त्वम ् गुणत्रयातीत:| त्वम ् दे हत्रयातीत:| त्वम ् कालत्रयातीत:|

त्वम ् मूलाधार: स्थितोऽसि नित्यम ् |

त्वम ् शक्तित्रयात्मक: | (५)

तच
ू "चत्वारि वाक् " स्वरूपी | परा, पश्यन्ती, मध्यमा, वैखरी | 'परा' जी मळ
ू
उत्स्फूर्तशी प्रगटली | 'पश्यन्ती' बद्ध
ु ीस दिसलेले रूप (५.१)

'मध्यमा' जी बु द्धीने शब्दांत गोविली | शब्दान्च्या सरांनी वाक्यांत जडवली |

'वैखरी' शे वटी वाचा जे वदली | श्रीगणेशातव कृपे ने (५.२)

त्वम ् चत्वारि वाक् पदानि | चार महावाक्ये चारी वेदातली | वर्णिती

तुजलाच हे 'ब्रह्मणस्पती' | वेद गर्भित 'गुह्य' परब्रह्म रूपा (५.३)

"अहं ब्रह्मास्मि", "तत् त्वम् असि" | "अयम् आत्मा ब्रह्म" स्वरूपी |

"प्रज्ञानम् ब्रह्म" स्वरूप ऐसी | चार महा वाक्ये चार वे दी (५.४)
विवरून बोलून थकल्यावर मुनी | ऐशा चारच 'महावाक्यां'तुनी | वर्णिती,
घालण्यासतुज गवसणी | तेच मी मराठीत सांगू पाहे (५.५)

'मी'हि, 'तू'हि, आम्ही, तु म्ही | 'तो'हि, 'हा'हि, 'ही'हि, 'ती'हि | 'हे 'हि, 'ते ' हि, ,
'हे ''ते ' सर्वहि | भरून उरलास तू 'प्रज्ञान' रूपे (५.६)

'ज्ञान' ते जे 'ज्ञात' होते | 'विज्ञान' विशिष्ट विषयांमधले | अथवा

"वै शिष्ट्यपूर्ण " ऐसे | 'प्रज्ञान' प्रखर संपर्ण
ू पणे (५.७)

"संपर्ण
ू ज्ञान" तु झे स्वरूप | अनंत प्रकारच्या ब्रह्माण्डी सतत | जे घडते ते
कारणासहित | जाणसी फक्त तू 'प्रज्ञान' स्वरूपा (५.८)

स्थूल त्रिगुण "उत्पत्ती, स्थिति, लय" | सूक्ष्मत्रिगुण "सत्व, रज, तम" मय |

दोऩ्हीन्चाही घेतो जो अनुभव | तो 'जीवात्मा' गणेशा तूच (५.९)

स्थूल, सूक्ष्मदोऩ्हीही त्रिगुणांच्या पलिकडे | 'स्थूल', 'सूक्ष्म' 'कारण'

त्रिदे हांच्या पलिकडे | भूत, भविष्य, वर्तमान त्रिकालांच्या पलिकडे | सातत्ये
स्थित तू नित्य अविनाशी (५.१० )

सजीवीदे हांचे तीन प्रकार | 'स्थूल', 'सूक्ष्म' आणखी 'कारण' | 'स्थूल' दे ह जो

अन्न-प्राणमय कोष | पंच महाभत
ू जनित दे ह 'स्थल
ू ' (५.११)
'सूक्ष्म' दे ह दशे न्द्रियांचा चालक | पित्त कफ रक्तादिक स्रवोत्पत्तिकारक |
स्वत: 'सूक्ष्म' पण 'स्थूलदे ह ' नियन्त्रक | आयु र्लि न्ग अनु रूपी कार्ये करवी
(५.१२)

रक्तदाब अथवा रक्तपेशीन्ची | 'गणना' नि 'कार्ये'हि नियन्त्रित करी |

दे हाग्निचे तापमान सुयोग्य राखी | 'सूक्ष्म-दे ह' सजीवी 'इन्द्र'सम जाणा
(५.१३)

'कारण' कांहीही असो वा नसो | अविरत कार्ये इन्द्रियास करवितो | श्वसन,

पचन, रक्ताभिसरण हो | घडविता 'सूक्ष्म' दे ह जाणून घ्यावा (५.१४)

जीवात्मा जागत
ृ असो वा सुषुप्त | मूर्छि त, बेसावध, बेशुद्धीत | स्थूल
इन्द्रियान्चा राजा हा सतत | 'सक्ष्
ू म' दे ही स्थित कार्ये करवी (५.१५)

बाल्यी दगड, वाळू, माती | शंख, शिम्पले जमवोनि खेळवी | तारुण्यी स्त्री
गह
ृ ादिकासाठी | यद्ध
ु ेही घडवी 'कारण' दे ह (५.१६ )

द्रव्यार्जन, आरोग्यार्जन | नाना सुखांच्या लाभा कारण | नाना लोभांच्या

बळी पडून | कार्ये करवी 'कारण' दे ह (५.१७)
पंचकोषी हा तत
ृ ीय दे ह धारक | दे हकार्यान्ना 'कारणे' पुरवीत | मन, बुद्धी,
अहं कारी स्थित | 'कारण' दे ह ही जाणन
ू घ्यावा (५.१८)

त्रिदे हात निवसुनी अतीतही राही | त्यास 'महाकारण' शिवांश म्हणती |

सत ्-चित ्-आनंद-ज्ञानघन स्वरूपी | तो 'जीवात्मा' गणेशा तवांशच (५.१९)

जैसा माझिया मानवी दे ही | तैसाच विश्वातल्या पशु, पक्ष्यादिकी | मुंगी,

डास, झरु ळांमधेही | विश्वात्मा तच
ू नित्य वससी (५.२०)

चरांचेच कोट्यावधी प्रकार | खेचर, भच

ू र, वनचर, जलचर | वक्ष
ृ , लता, गवत
'अचर' स्थीर | पसरती काण्डात ्-काण्डात ् दर्वा
ु (५.२१)

हे सर्व जन्मले आपोआपच | मेन्द ू शिवाय, बुद्धीशिवायच | वक्ष

ृ वद्ध
ृ ीचे
ज्ञान 'बीजांत' | बीजे वक्ष
ृ ाविनाच जन्मली कैसी ? (५.२२)

अंड्याविना पक्ष्यान्ची जोडपी | नर-मादी जन्मली कैसी ? | सोडवावया ही

सर्व कोडी | "प्रज्ञानम ् ब्रह्म"च उत्तर दिसे (५.२३)
विश्वांत विश्व व्यापक "प्रज्ञान" | तड
ु ु म्ब भरले आधारावीण | 'मल
ू ाधार'
त्याचाच घेतल्यावीण | वैश्विक चक्रे न चालती (५.२४)

'भूत' काळी पूर्वी जगून गेले | इतिहासांत आज ते जमा झाले | आज वा उद्या

नसतील खात्रिने | ऐशी 'काल' सीमा तुजसी नाही (५.२५)

आजही आहे स, काल होतास तू | उद्याही असशीलच अविनाशी स्वरूप तू

| म्हणुनी त्रिकालांच्याही 'अतीत' तू | विश्व व्यापका प्रज्ञाना गणेशा (५.२६
)

जे जे जन्मते, ते ते मरते | काही कालावधीत 'स्थित' राहते | 'सजीव' असो

वा 'निर्जीव' असो ते | सर्वास नियम हा प्रकृतीचा (५.२७)

परन्तू जन्मास येत्या पदार्था | 'मूलस्रोत' काही असायलाच हवा | तसेच जे

जे जाते विलया | त्याचीही "नवी दशा" असणारच (५.२८)

पंच महाभूते ऊर्जांन्ची स्वरूपे | ऊर्जा कधीही नष्ट न होते | फक्त तिचे
स्वरूप बदलत राहते | हाही नियम प्रकृतीचाच (५.२९)
दे ह तीनही 'प्रकृती' जनित | वयोमाना प्रमाणे वर्धत | 'परु
ु ष' त्यांतन
ू
सख
ु द:ु ख भोगत | मल
ू ाधार शाश्वत त्यास जो, तो तू (५.३०)

दे हात निवसे 'क्रिया'शक्ती | पण 'क्रिया' करविते 'इच्छा'शक्ती | कधी ?

का? कैसी? 'क्रिया' करावी | 'ज्ञान'शक्तीहे 'ज्ञान' परु वी (५.३१)

ऐशा या तीन शक्तीन्च्या सहाय्ये | सजीव जन्मभर करिती स्वकार्ये |

वस्तत
ु : या शक्तित्रयात्मके | तच
ू सन्निध उभा पाठिराखा (५.३२)

----------------------- =============== ------------------------

६) ध्यान धारणा तथा एकाक्षर जप मंत्र स्वरूपा: :

त्वाम ् योगिनो ध्यायन्ति नित्यम ् |

त्वम ् ब्रह्मा, त्वम ् विष्ण:ु , त्वम ् रुद्र:, त्वम ् इन्द्र:, त्वम ् अग्नि:, त्वम ् वायु:,
त्वम्सर्य
ू :, त्वम ् चन्द्रमा:, त्वम ् ब्रह्म, भ:ु भव
ु : स्व: ॐ |
गणादिम ् पर्व
ू म ् उच्चार्य वर्णादिम ् तद नंतरं | अनस्
ु वार: परतर: | अर्धेन्द ु
लसितम ् तारे ण ऋद्धम ् | एतत ् तव मनु स्वरूपम ् |

'ग्'कार: पूर्व रूपम् | 'अ'कारो मध्यम रूपम् | अनु स्वार: च अन्त्य रूपम् | बिन्दु :
उत्तर रूपम् |

नाद: संधानम ् | संहिता संधि: | (६)

गणेशा तुझ्या विश्वव्यापी | ब्रह्म, परब्रह्म, परमेश्वरी | स्थूल, सूक्ष्मादिक

प्रकारांतली | स्वरूपे यथा मति जाणोनिया (६.१)

विश्व नि ईश्वराचे स्वरूप ज्ञान | जाणून घेणे "ज्ञान योग" | अथवा

म्हणती "सांख्य योग" | "बुद्धि योग"ही म्हणती त्यासी (६.२)

जे जे कर्म स्वत: केले | ते ते ईश्वरास समर्पित केले | कर्तेपणातील

'मी'पण हरविले | ते कर्म निष्काम कर्मयोग्यान्चे (६.३)
सत्य स्वरूप परमेश्वराचे | आपआपल्
ु या आवडी प्रमाणे | समजलेत्याचेच
गण
ु गान ऐकिले | वर्णिले, पजि
ू ले 'भक्ति'योगियान्नी (६.४)

ऐसे नाना योगान्चे प्रकार | त्यातीलच एक मुख्य 'राज योग'| अथवा

"आत्मसंयमन" नांव | वा "अष्टांग योग" पतञ्जलीन्चा (६.५)

ऐसे योगोपासक नित्य | यम, नियमांचे पाळोनि दं डक | योगासन

प्राणायाम क्रिया यक्
ु त | प्रत्याहार भन्
ु जती योग्य ऐसा (६.६)

नंतर धारणा, ध्यान, समाधी | ऐशिया आठ पायऱ्या चढोनी | गणेशा तव

'स्वानंद' भव
ु नी | रमती तझ्
ु या सान्निध्यांत (६.७)

अहिंसा, सत्य, अस्तेय | ब्रह्मचर्य, अपरिग्रह | हे 'यम' पायरीचेदंडक |

अष्टांग आत्मसंयमनाचे (६.८)

शौच, संतोष, तप, स्वाध्याय | ईश्वर प्रणिधान पाचवा नियम | या यम

नियमांना पाळिता चोख | "सात्विकाचरणी" 'संत'प्रवत्ृ ती (६.९)
'आसन' सुखी स्थै र्य सहित | शारीरिक स्थिती बै ठी वा तिष्ठत | उत्ताणे वा
पालथे निजत | ताण विरहित 'सहज' ढिलीशी (६.१०)

सर्य
ू , चन्द्र वा गरु
ु नमस्कार | करिता नाना आसने सहजच | घडुनी
सर्वान्ग होई चपळ | सर्व सांधे निरोगी होती (६.११)

प्राणायामान्च्या प्रकारात | श्वासोच्छ्वासान्चे नियमनच मख्

ु य | परू क,
अंतर्बाह्य कुम्भक | रे चक, भ्रामरी इत्यादिकांनी (६.१२)

'प्रत्याहार' म्हणजे 'आहार' नियमन | आरोग्यास जो संरक्षक वर्धक |

अनारोग्यास मारक निवारक | यु क्त प्रमाणात, योग्य वेळी (६.१३)

'धारणा' म्हणजे धरून ठे वणे | चंचल मनाला स्वे च्छा शक्तीने | दृश्य अथवा
श्रुत संधानाने | 'लक्षवे धक' उपाय काहीही (६.१४)

नीराञ्जन, मेणबत्ती वा एलीडी | स्व जपित मन्त्र वा मुद्रित ध्वनी |

कोणतेही साधन योजुनी | चित्त एकाग्रता साधावी (६.१५)

दृश्य उपाय योजिले तरी | नेत्र उघडे स्थिर राखोनी | पापण्या न

मिटण्यांच्या श्रमांनी | नेत्री येती अश्रु धारा (६.१६)
डोळे मिटून मन्त्र 'जप' करणे | अथवा त्यान्ची मद्रि
ु का ऐकणे | एकाग्रता
चित्ताची गाठणे | हा उपाय 'लोकप्रिय' व सोपा (६.१७)

यातही 'निद्रा', डुलकी, स्वप्ने | बाधा या करिती 'धारणेस' विघ्ने |

चिकाटीने प्रयत्न चालच
ू ठे वणे | कार्यसिद्धी गणेश कृपेने अन्ती (६.१८)

आता 'ध्यान' ही पुढची पायरी | त्यास 'उपाय' 'ध्यानमन्त्रादिकी' | चित्त

एकाग्र करूनि भोगिती | स्वानंद ईश्वरी दर्शनान्चा (६.१९ )

'ध्यानमन्त्रात' जैसे वर्णिले | तैसेच मानसिक चित्र रे खाटले | एकाग्र चित्ते

पहात बसले | योगी ते रमले 'स्वानंद' लोकी (६.२०)

'ध्यानमु र्तीन्चे ' नाना प्रकार | गणेशाचे प्रसिद्ध अष्ट अवतार | वा हरि हरांचे
नाना अवतार | आवडीने ध्याती "ध्यानयोगी" (६.२१)

ज्या योग्यास ज्या रूपाची आवडी | त्याच रूपाने त्यास 'ध्यान' घडवी |
'प्रचीती' सर्वासही ही येई | आपापल्
ु या श्रद्धा-भक्तीनस
ु ारे (६.२२)
गणेशा तच
ू कुणास 'ब्रह्मा' | कुणास 'विष्ण'ू तर 'रुद्र' कुणा | कुणास
दे वेन्द्र 'इन्द्र' तर कुणा | 'अग्नी' रूपे दर्शन दे शी (६.२३)

कुणास 'वायू' स्वरूप आवडे | कुणास 'सूर्य' वा 'चन्द्रमा' आवडे | कोणी

निराकार परब्रह्म निवडे | तद्रप
ू च भाससी प्रत्येकाला (६.२४)

कुणास 'भूदेवी' वा 'गोमाता' | कुणास 'पैतक

ृ ' पितर गणनाथ हा | कल्प
वक्ष
ृ ा तळी नाना कल्पना | 'ध्यानमर्ती
ु ' रूपे नटसीगणेशा (६.२५)

कुणास स्वर्गातिल नाना दै वते | ज्यांत अष्ट दिक्पालक प्रामुख्ये | कुणास

'ॐ'कार, गजानन रूपे | 'ध्यानमर्ती
ु ' रूपे प्रत्यया येसी (६.२६)

'ध्यानमन्त्रा'न्चे हीनाना प्रकार | निर्गुण साधकास प्रमुख 'ॐ'कार | 'गं' ऱ्हीम्

आदिक मन्त्र एकाक्षर | जपती योगी नित्य सातत्ये (६.२७)

माण्डी घालूनि, डोळे मिटुनी | मन्त्र ध्याती सामान्य मुनि मनी |

जीवन्मक्
ु तादिक पदांचे धनी | त्यासहे 'बंधन' काही नाही (६.२८)
उठता, बसता, चालता, खेळता | खाता, पीता, कार्ये करिता | श्वासोच्छ्वासा
समच मानसा | मन्त्रॊच्चारण घडोघडी घडे (६.२९)

एकशे आठ वा दशसहस्र | लक्ष, कोटी, अब्जादि मोजित | ही सर्व गणना

दर्ल
ु क्षित | मन्त्र जप अंग वळणी त्यान्च्या (६.३०)

मन्त्रॊच्चाराचा 'नाद' लागता | हृदय स्पन्दने धरला ठे का | पुण्यकाल, मुहुर्त

आदिक चिन्ता | विलयास गेली त्यान्च्या हृदयी (६.३१)

ऐसे संपूर्णपणे 'हित'कर | संधानाने आवळून बांधिला दोर | 'सम' बुद्धि

'धी'च्या होऊन आधीन | 'समाधिस्थ' योगी 'मग्न' होती (६.३२)

'सन्धि:' म्हणजे 'बेरीज' झाली | पूर्णा त पूर्णा ची भर पडली | जीवात्म्याने

परमात्म्याशी | मिठी मारली ब्रह्मानन्दे (६.३३)

शैवांनी मारली मिठी शिवाला | वैष्णवांनी विष्णू हरीला | गाणेशांनी

विनायकाला | गणेशच
े धरिली रूपे सारी (६.३४)
बौद्धास भेटे 'बद्ध
ु ' होउनी | जैनास 'जिन ्', मम
ु क्ष
ु ूस 'मक्
ु ती' | ज्यांनी
जसजशी भावना केली | तैसाच नटतो परमेश्वर (६.३५)

----------------------- =============== ------------------------

७) गणेश विद्या ऋषि छन्द दे वता नमनम ् :

स एषा गणेश विद्या | गणक ऋषि: | निचद्

ृ गायत्री छन्द: | गणपति:
दे वता

अशा प्रकारे , वर वर्णिलेल्या | ज्ञानाचे नाम "गणेश विद्या" | 'गणक'

नामक ऋषिन्ना

जिचा | झाला साक्षात्कार गणेश कृपेने (७.१)

या विद्येचा 'विषय' वा 'दे वता' | आद्य वन्द्य 'गणपति'च, तत्वत: | अथर्व

वेदात या विद्येच्या
ऋचा | 'शीर्षा'समान मानलेल्या (७.२)

मुख्यत्वे दोनच छ्न्दात ही विद्या | गुन्फित जाहली असे पठणाला |

'निचृ द'् आणखी 'गायत्री' नाम्ना | सुरांत गायना पुन: पुन: (७.३)

हिच्या एकवीस आवर्तनांनी | गणेशास 'महा अभिषेक' घालन

ु ी | पज
ू ा
करिती जे जे कोणी | ते

भक्त प्रिय गणेशाला (७.४)

'गण्' क्रियापदे 'गणना' करणे | 'गणित' करण्याचे मन्त्र जाणणे |

'गणित' करुनी 'उत्तर' मिळवणे | या क्रियान्चा स्वामी 'गणपति' (७.५)

प्रत्येक मानवी दे हांत वसते | वयोमानाने विकसित होते | अशी ही बौद्धिक

शक्तीच
करविते | 'गणिते' मनोप्सिते साधावयाला (७.६)

जणू का बुद्धीचा पति जो 'गणपति' | सूक्ष्मत्वे प्रत्येक दे हांत निवसुनी |

गणिते करितो दै वी वा

मानवी | ऐशी श्रद्धा गाणेशान्ची (७.७)

नैसर्गिक गणनान्ची दे वता ही | 'ब्रह्माण्ड' सज

ृ ना पर्वी
ू च प्रगटुनी |

'ब्रह्माण्ड' विश्वोत्पत्ति, स्थिति, लयी | अणु रे णु न्चीही गणिते करिते (७.८)

प्रत्येक 'ब्रह्माण्डी' ही दे वता | 'ब्रह्माण्ड' विश्वव्यापक रूपा | अनंत

'ब्रह्माण्डी' अनंत

आकाशा | व्यापूनही उरते अवशिष्टत्वे (७.९)

म्हणन
ू कोणत्याही नव्या क्षणी | नवे 'ब्रह्माण्ड' जर जन्मेल कधी | तर
त्या विस्फोटाच्याहि

आधी | प्रगटे ल 'गणपति' त्या घटनेस योग्यसा (७.१०)

अथवा अस्तित्वातले कोणतेही | 'ब्रह्माण्ड' जाईल विलयास जर कधी |

तर त्या 'विलुप्ती'च्या

क्षणा सहितची | 'अव्यक्त' होईल 'गणपति' तेथला (७.११)

'अव्यक्त' स्वरूपातील ही अवशिष्टत्वता | कायमच राहते कधीही न

संपता | बुद्धीच्याही 'पर' ही गह्

ु यता | अनाकलनीय वन्द्य दै वी (७.१२)

'गण' सर्वनामॆ सूचित 'समूह' | त्याचा प्रमुख वा जो कोणी 'नायक' | त्यासही

'गणपति' पदवी

विभूषण | 'नायकत्व' मिळताच प्राप्त होई (७.१३)

म्हणनि
ु सत्य लोकीचा 'गणपति' ब्रह्मा | विष्णू 'गणपति' त्या

वैकुण्ठपुरीचा | रुद्र 'गणपति' कैलासी शिवगणां | स्वर्गीचा 'गणपति' इन्द्र

दे व (७.१४)

यागास 'गणपति' अग्नि दे वता | वाहकांत 'गणपति' वायु दे वता | सूर्य

'गणपति' सौर

मण्डलाचा | नक्षत्रांचा 'गणपति' चन्द्रमा जाणा (७.१५)

ब्रह्मान्चा 'गणपति' परात्पर 'ब्रह्म' | भू मण्डळी 'गणपति' राष्ट्राध्यक्षादिक

| भुव

लोकी 'गणपति' अर्यमा दे व | त्रैलोक्याचा 'गणपति' 'ॐ'कार (७.१६)

यमदत
ू ांचा 'गणपति' यमराज | यक्षान्चा 'गणपति' वैश्रवण
कुबेर | बह
ृ स्पती 'गणपति' परु ोहितास | 'चित्ररथ' 'गणपति' गन्धर्वान्चा
(७.१७)

अशा प्रकारे 'गणपति' ही पदवी | समह

ू ान्च्या नायकांनाही | नायकत्वाची
जबाबदारी |

'कर्तुत्व' दाता श्रीगणेश (७.१८)

ऐसा हा दे वांचा दे व 'गणपति' | कार्यारम्भी दे वही स्मरती | त्याच्या

गणितान्च्या

सल्ल्यान्च्या 'पाशी' | वैश्विक घटना घडती साऱ्या (७.१९)

----------------------- =============== ------------------------

८) अनेकाक्षर 'जप मन्त्र' स्वरूपा :

ॐ गं गणपतये नम: |
ॐ एकदन्ताय विद्महे , वक्रतुण्डाय धीमहि, तन्नो दन्ती प्रचोदयात ् |

'गणपति'स सु पर् सन्न करण्यासाठी | सहस्रो नावांनी हाका मारुनी | 'ॐ'

प्रथम, 'नम:' अंती

जोडुनी | 'मन्त्र' बनती लक्षावधी (८.१)

'ॐ श्री गणेशाय नम:' | 'ॐ लम्बोदराय नम:' | 'ॐ विघ्नराजाय नम:' | ऐशी
उदाहरणे या

मन्त्रान्ची (८.२)

'ॐ नमो भगवते वक् रतु ण्डाय' | 'ॐ नमो भगवते एकदन्ताय' | 'ॐ नमो भगवते

कृष्णपिन्गाक्षाय' | ऐसेही हजारो मन्त्र बनती (८.३)

मन्त्रोच्चारांनी शरीरा मध्ये | निर्माण होतात जी कम्पने | त्यांनी

आधिव्याधिन्ची निरसने | काही
प्रमाणात होत जाती (८.४)

श्वासोच्छ्वासा गणिक मन्त्रोच्चारणा | जोडल्यास घडतात 'प्राणायाम'

क्रिया | 'आधी' प्रकारच्या

रोगान्चा निचरा | होत जाई यान्च्या मुळे (८.५)

जागे राहूनि कार्ये करिता | सर्वान्गी 'शीण' सांठतच जाता | विश्रान्ती

सुषुप्तीत त्यान्ची

स्वच्छता | हा अनभ
ु व नित्य सर्वास होई (८.६)

वेद मन्त्रान्च्या उच्चारणांनीही | ही 'शीण' पापे जातात धव

ु ुनी | मानसिक
'ताण'ही क्षीण

होउनी | आरोग्य संरक्षण घडत राही (८.७)

आधनि
ु क मानसोपचार शास्त्रज्ञांनीही | 'ध्यान' हा 'उपचार' मान्य करोनी |
मानसिक

खिन्नता, ग्लानी साठी | लोकप्रिय हा 'उपचार' केला (८.८)

गाणेश मन्त्रान्च्या यादी मध्ये | जे जास्त 'शक्ति'युत मानले गेले |

त्यांची दोनच

उदाहरणे | अथर्वशीर्षात नमूद केली (८.९)

"ॐ गं गणपतये नम:" | हा नवाक्षरी मन्त्र 'गणपति'चा | वदे ल अहोरात्र

ज्यान्ची वाचा | ते

भक्त गणेशास प्रिय होती (८.१०)

"ॐ एकदन्ताय विद्महे | वक् रतु ण्डाय धीमहि | तन्नो दन्ती प्रचोदयात् " हा |
गायत्री

छन्दातिल मन्त्र राज (८.११)

हा गणेश गायत्री मन्त्र | उच्चस्वरे वा मनांतल्या मनांत | वदती
सातत्याने नित्य | तेही गणेशास

प्रिय होती (८.१२)

या गणेश गायत्री मन्त्राचा | अर्थ मराठीत जाणून घ्यावा | अर्थानुरूप

'भाव' चिन्तीत

जाता | अधिकाधिक 'पुण्य' प्राप्ती होई (८.१३)

'एकदन्त' नावाने मी ज्यास जाणतॊ | जो 'वक् रतु ण्ड' मम बु द्धीस प्रिय तो |

'दन्ती' दे व तो

मज 'प्रेरक' असो | क्षणोक्षणी प्रचीती पर्व

ू क (८.१४)

ऐसा अर्थ मन्त्रा मन्त्रान्चा | जाणून ठे वीत तैशीच भावना | सार्थ

भावोत्कट मन्त्र जप
करिता | सप्र
ु सन्न आराध्य दै वते होती (८.१५)

परन्तु मन्त्रोच्चारणान्च्या मध्ये | जो 'कालावधी' शान्त नी प्रिय गमे |

त्यांत ढवळा ढवळ करू

नये | सन्ख्याधिक्यादिक संमोहनाने (८.१६)

उलट या शान्तीचा 'कालावधी' | लट

ु ावा काल्पनिक 'ब्रह्मानन्दी' | धारणेत
धरलेले 'चित्र' जे

ध्यानी | ते दृश्य राहता वा 'गप्ु त' होता (८.१७)

या शान्तीच्या 'कालावधी'त | चिन्तन वा विचार होतील 'कुण्ठित' | तरीही

त्याची न

मानता 'खन्त'| चित्ती 'समाधान' बाळगावे (८.१८)

पद्मासन वा वज्रासनादिक | काही आसने जप करण्यास उत्तम | ऐसे
असले जरी शास्त्र

वचन | तरी त्याची भीती वा धास्ती नसावी (८.१९)

आपापल्या वय आरोग्यानुसार | जे का बैठे, उभे वा निजून | सुलभ साध्य

स्थिर वापरुन

आसन | साधकान्नी जप जपत जावा (८.२०)

बसायला जमीनीवर चादर घडी | सतरन्जी, गादी आरामशीरशी | अथवा

खुर्ची, आरामखुर्ची | सोफा, पलन्ग जे उपलब्ध सहज (८.२१)

धव
ृ उभा राहिला एका पायावर | म्हणून न करा डोके फोड | कटीवर हात
ठे वून व्हा 'विठ्ठल'

| भिन्तीस टे कून जप करावा (८.२२)

पालथे वा उत्ताणे पडून | 'शवासना'सम 'शैथिल्य' साधुन | जप करावा
डोळे मिटून | झोप

लागली तर लागू द्यावी (८.२३)

'जाग' आल्यावर आठवणीने | मन्त्र जप क्रिया चालू ठे वणे | पुऩ: 'डुलकी'

लागल्यास झोपणे |

'जाग' ये ताच 'जप' पुऩ: पुन: (८.२४)

थोडा वेळ बैठा, थोडा उभ्याने | थोडा वेळ पडून निश्चिन्तपणे | आपापल्या
स्वास्थ्य, प्रकृती

प्रमाणे | 'धारणा', 'ध्यान' करीत जावे (५.२५)

----------------------- =============== ------------------------

९) स्थल
ू ध्यान धारणा मन्त्रा:

एकदन्तम ् चतु: हस्तम ् पाशम ् अंकुश धारिणम ् |

रदम ् च वरदम ् हस्तै: बिभ्राणम ् मूषक ध्वजम ् ||

रक्तम ् लम्बोदरम ् शर्प

ू कर्णकम ् रक्त वाससम ् |

रक्त गन्धानुलिप्ताङ्गम ् रक्त पुष्पै: सुपूजितम ् ||

भक्त अनुकम्पिनम ् दे वम ् जगत ् कारणम ् अच्युतम ् |

आविर्भूतम ् च सष्ृ ट्यादौ प्रकृते: परु

ु षात ् परम ् ||

एवम ् ध्यायति यो नित्यम ् स योगी योगिनाम ् वर: |

मानसिक 'चित्र' रे खाटण्याला | उपयुक्त 'धारणा' ध्यानादिकाला | ऐसे

वर्णन 'गणपति' स्वरूपा | अथर्वशीर्षात नमद
ू ले असे (९.१)

हे एकदन्ता चतर्ह
ु स्ता | हाती पाश, रद, अंकुश धर्ता | वरद हस्त मुद्रेने
अभय

सूचका | भक्तांवरी कृपा तव असॊ द्यावी (९.२)

मष
ू क ध्वजा , मष
ू क वाहना | ब्रह्माण्डोदरा, लम्बोदरा | शर्प
ू कर्णका, रक्त
वस्र

धारका | स्वीकारावे कृपया नमन माझे (९.३ )

रक्त चन्दनाची उटी सर्वान्गी | रक्त पुष्पांची माला परिधानुनी |

भक्तांवरी अनक
ु ं पा

धरोनी | रक्षण सर्वदा सर्वथा करावे (९.४ )

या जगत ् विश्वातल्या सर्व कार्यान्ना | अच्यत
ु अखण्ड आधार परु विण्या |
प्रकृती-परु
ु ष

युगुलाच्या जन्मण्या | आधीच आविर्भूत तू सदा होसी (९.५)

तव अव्यक्त निर्गुण स्वरूपी | सष्ृ टी सज

ृ नाच्या प्रारम्भा आधी | तू
स्वेच्छया प्रगट

होऊनी | सगुण व्यक्त 'माया' ही प्रगटविलीस (९.६)

कोणी हजारो वर्षा पर्वी

ू | कोणी लाखो वर्षा पर्वी
ू | कोणी कोट्यावधी वर्षा
पूर्वी | तारका समह
ू

कसे होते? (९.७)

ते दृश्य मजला आज या क्षणी | "दिसतेय तसे" तेच सत्य मानोनी |

मायावी भास
हा 'प्रत्यक्ष' नयनी | पण बद्ध
ु ीस 'मिथ्या' प्रचीतीने (९.८)

आठ दहा मिनिटा पर्वी

ू च उगवला | तो सूर्य दिसतो मला उगवताना |
मायावी हे भास मम

नयना | नित्य क्षणोक्षणी घडविसी दे वा (९.९)

आज या क्षणी जे जसे आहे | तैसे ते समजन

ू घ्यायची बद्धि
ु दे |
प्राकृतिक घटनान्च्या गणितान्चे

मन्त्र दे | हे ज्ञानदात्या श्रीगणेशा (९.१०)

दगड धोण्डे हे अणून्चे समूह | अणून्चे वजन अणुनाभीन्च्या बिन्दत

ू |
सभोवती एलेक्ट्रोन

वायुलहरी सम | स्पर्शता काठिण्यता दगडात मायावी (९.११)

अणन्
ू चेच काही समह
ू 'गोड' | दस
ु रे कोणी 'क्षार' वा 'तिखट' |
इलेक्ट्रानान्च्या ढगान्च्या

ढिगातुन | भास हे मम जिव्हे स का ? व कैसे ? (९.१२)

ऐसे तुझे विश्व व्यापी स्वरूप | मम बुद्धीला दिसावे नीट | त्यांतच रमावे
माझे चित्त | हाच

आशीर्वाद दे रे दे वा (९.१३)

ऐशा प्रकारे जे जे योगी | नित्य तज

ु ला ध्यानी ध्याती | त्यांना श्रेष्ठ
'योगिवर' ऐशी | मान्यता तव

अथर्वशीर्षी ग्रथित (९.१४)

----------------------- =============== ------------------------

१०) अंतिम स्मरणम ् वन्दनम ् च

नमो व्रातपतये, नमो गणपतये, नम: प्रमथपतये, नम: ते अस्तु |

लम्बोदराय एकदन्ताय विघ्ननाशिने शिवसुताय श्रीवरद मूर्तये नम: ||

हे 'व्रातपति' तज
ु ला नमन | हे 'गणपति' तज
ु ला नमन | हे 'प्रमथपति'
तुजला नमन | तुज

लम्बोदरा नमन माझे (१०.१)

हे 'एकदन्ता' तुजला नमन | हे 'विघ्ननाशिने' तुजला नमन | हे 'शिवसुता'

तुजला

नमन | हे 'श्रीवरद मूर्ति' नमन तुजला (१०.२)

'व्रत' आचरणारे जे धार्मिकादिक | 'व्रती'न्च्या समूहांस 'पति' गणनायक |

अति काटे कोर
गणिती गणेश | हे 'व्रातपति' तज
ु नमन माझे (१०.३)

नाना गणान्चॆ 'पति' ते 'गणपति' | हरि, हर, ब्रह्मादिक दे वाधिपती |

नायकान्चे गुण, कर्तुत्व

शक्ती | दै वी 'पति' 'पदवी'धरास नमन माझे (१०.४)

मथनात 'प्रमथन' "बौद्धिक चिन्तन" | 'चिन्तामणि:' त्वम ् अससी गजानन

| असंख्य दै वी

गणितान्चे 'प्रमथन' | कर्त्या 'प्रमथपति'स नमन माझे (१०.५)

'ब्रह्माण्ड' गोलच ज्याचे उदर | 'काल'सर्पाचे 'मौन्जी'बन्धन | ऐसे तव सगु ण

स्वरूपाचे 'ध्यान' |

'लम्बोदरा' तुज नमन माझे (१०.६)

'दन्ता'सम चूप टोक वा शिखर | टोचोनि विघ्नान्चा करितोस चूर | दात्यांमध्ये

तू श्रेष्ठात श्रेष्ठ |
'एकदन्ता' तुज नमन माझे (१०.७)

सत्कार्यान्ना आड येती | त्या विघ्नांचा विनाश करिसी | आद्य वन्द्यत्व

तुज कार्यारम्भी |

'विघ्ननाशिने ' तुज नमन माझे (१०.८)

'कार्य' कोणते ? कशासाठी ?| कुणी करावे ? कैसे ? कधी कधी ? | कोणत्या

स्थळी ? कोणत्या

काळी ? | कोण कोण अतिथी बोलवावे ? (१०.९)

'खर्च' होईल किती व कधी कधी ? | व्यवस्था त्याची कशी करावी ? |

परवानग्यान्ची पत्रॆ

कशी ? | मेळवावी इत्यादिक (१०.१०)

कोण कोण येतील सहाय्याला ? | कोण कोण टाळ्या वाजवायला ?| कोण

कोण करतील
विरोघ याला ? | नैसर्गिक विघ्ने कोण कोणती (१०.११)

तव 'चिन्तामणि' स्वरूपास स्मरुनी | करतील जे ही पूर्वतयारी | त्यान्च्या

कार्यान्ना मिळे 'सिद्धी'

| तव कृपे नेच हे विघ्नहर्त्या (१०.१२)

तझ
ु े सप्र
ु सिद्ध 'अष्ट' अवतार | त्यातील 'उमासत
ु ' सर्वात थोर | अति
लोकप्रिय हा अवतार |

'शिवसु ता' तुज नमन माझे (१०.१३)

'गणेश' उमा-शिवसु त 'गजानन' | बहुसन्ख्यान्ना एवढेच माहित | उमेस तो तव

वरदाने

सम्प्राप्त | हे ज्ञान बहुसन्ख्याकास नाही (१०.१४)

तू श्री, सद्बद्धि
ु , सन्मती दायक | भक्तास तू सर्व सद्गण
ु दायक |
गण
ु ान्चा, गणान्चा गणनान्चा

नायक | श्रीवरद मूर्तये नमन तुजला (१०.१५)

गणेशे 'अष्ट' मुख्य अवतार धरले | "शुक्ल चतर्थी

ु "न्नाच बहुतेक

जन्मले | श्रद्धेने "जन्मदिन" त्यान्चे साजरे | व्रतोत्सव रूपे 'गाणेश' करिती

(१०.१५)

त्या 'अष्ट' अवतारान्ची नावे | वक्रतुण्ड पहिले, एकदन्त दस

ु रे | महोदर
तिसरे , गजानन

चौथे | पाचवे लम्बोदर, सहावे विकट (१०.१६)

सातवा अवतार विघ्नराज | आठवा जाणावा धम्र
ू वर्ण | नाना दै त्यान्चा
संहार करून | लीला तू

गणेशा स्तुत्य केल्या (१०.१७)

सिन्धू, सिन्दरू , नरान्तक, दे वान्तक | इत्यादिक दै त्य दानव असुर | माजून

माण्डिता त्यांनी

आकान्त | लीला अवतार धारण केले (१०.१८)

"शु क्ल चतु र्थी"स म्हणती 'विनायकी' | संपर्ण

ू दिन-रात्र 'उपवास' करुनी |
गणेश पूजा, स्तोत्र

पठण करुनी | जपती गाणेश मन्त्रही नाना (१०.१९)

दस
ु ऱ्या दिवशी 'पञ्चमी' तिथीला | लाडू नि मोदक नैवेद्याला | पारणे
उत्सव करिती

साजरा | प्रसाद वाटुनी खाऊन मोदे (१०.२०)

ओल्या वा कोरड्या खोबऱ्याचे | करन्ज्या, मोदक तुपात तळले | अथवा
वाफेवरती

शिजवले | नैवद्यासी गणपतीच्या (१०.२१)

अथवा डाळीन्च्या पुरणान्च्या | मोदक, कडबून्ना वाफाडोनिया | अथवा

तुपात वा तेलात

तळुनिया | अर्पिती नैवेद्य गणपतीला (१०.२२)

गणपतीस लाडू पञ्च खाद्यान्चे | खारीक, खोबरे , खडीसाखरे मधे | खवा,

खसखस खमंग

भाजन
ू मिसळले | लाडू वळले नैवेद्यार्पणाला (१०.२३)

गणपतीस आवड 'दर्वा

ु ' पत्रीन्ची | त्रिदले खुडोनी बांधती जुडी | एकवीस
एकवीस संख्या
दर्वा
ु न्ची | अर्पिती या जुड्या गणपतीला (१०.२४)

गणपतीस आवड 'शमी' पत्रान्ची | तशीच 'मन्दार' वक्ष

ृ ान्च्या फुलान्ची | ती
ही जोडोनिया

पूजेसी | अर्पण करिती गणपतीला (१०.२५)

गणपतीस आवड 'रक्त' पष्ु पान्ची | गल

ु ाब, गल
ु बाक्षी, कण्हे री, कर्दळी |
जास्वन्दी, सदाफुली

लाल मालती | मेळवोनि अर्पिती गणपतीला (१०.२६)

"धर्म, अर्थ, काम, मोक्ष" | यांना म्हणती चार 'पु रुषार्थ' | हे चारही 'साध्य'
करावयास |

'प्रार्थना' करिती गणेशा तु झी (१०.२७)

गणेशास दे उळी महाभिषेक | करविती, पाहती मर्ती
ू अभिषिक्त | प्रदक्षिणा,
साष्टान्ग नमने

करीत | 'विनायकी' व्रत करिती कोणी (१०.२८)

'गणेशगीता', 'योगगीता' | करुनि वा करवुनी पठण या

ग्रन्था | अथवा 'गणेश' वा 'मुद्गल' पुराणा | पठण करिती कोणी भक्त

(१०.२९)

'गणेश पूर्व तापिनी उपनिषद्' | 'गणेश उत्तर तापिनी उपनिषद्' | 'हेरम्ब

उपनिषद्', 'गणपति

उपनिषद्' | पठण करिती वा करविती कोणी (१०.३०)

वार्षिक भाद्रपद विनायकीला | सार्वजनिक अशा गणेशोत्सवाला |

लोकमान्य टिळके प्रारम्भ
केला | आज तो जगभर लोकप्रियोत्सव (१०.३१)

मोठ मोठ्या पार्थिव गणेश मूर्ती | स्थापुनी पूजिती, समारम्भ करिती |

नत्ृ य, गायन, नाटके

वाद्यादिकी | मनोरञ्जन 'मोदक' सेविती भक्त (१०.३२)

लोकसंग्रह, जनजागत
ृ ीचा | उपाय जगभर लोकप्रिय हा | आध्यात्मिक ज्ञान

संरक्षणाला | उपयोगी पडो श्री गणेश दे वा (१०.३३)

गणेश, मुद्गल, स्कन्द पुराणी | लिन्ग, शिव, पद्म, मार्क ण्डेयी ही | सात्विक
सांकेतिक ज्ञानमय

गोष्टी | त्यान्चा आधार घेऊनिया (१०.३४)

नव्या एकान्किका, कथा, नत्ृ य नाटिका | रचोनि सादर त्यांना कराव्या |

वार्षिक गणेशोत्सव
कार्यक्रमान्ना | ऐशी प्रेरणा दे भाविकासी (१०.३५)

कृष्ण वा वद्य चतुर्थी तिथीला | म्हणती 'संकष्टी' वा 'संकष्टहरा' | या

दिनी उपवास करोनि

दिवसा | रात्री चन्द्रोदयी भोजन करिती (१०.३६)

'संकष्टहरा' व्रत करिता गणपती | भक्त गणान्ची संकटे

निवारी | जन्म, मत्ृ यू, वार्धक्य, व्याधी | ही चार मुख्य गणली त्यांत
(१०.३७)

ऐशी दोनही चतुर्थी तिथि व्रते | करिता चारही 'पुरुषार्थ' साधे | निवारण
होऊनि चारही

संकष्टे | जीवन सुखी सल

ु भ भक्तांस होई (१०.३८)
या गाणेशी श्रद्धेनुसार | करोत जगभर वार्षिक महोत्सव | सर्वास लाभॊ

आरोग्य, सौख्यादिक | शान्ती, समाधान श्रीगणेशा (१०.३९)

-----------------------------=====================================

११) 'फलश्रत
ु ी' व त्याचा सदप
ु योग :

एतद् अथर्वशीर्षम ् य: अधीते | स ब्रह्मभूयाय कल्पते |

स सर्व विघ्नै: न बाध्यते | स सर्वत: सुखमेधते |

"गणपति अथर्वशीर्ष" स्तोत्र सूक्ती | अन्ती कथिली असे 'फलश्रुती' |

अध्ययन, पठण करिता कोणती | 'फलप्राप्ती' सांगण्यास्तव (१११)

अव्यापारे षु हा व्यापार | माण्डलेल्या दक

ु ानी करिती जे व्यवहार |
त्यान्च्या पदरी निराशा ही घोर | वाट्यास येईल अनभ
ु वान्च्या (११.२)
तरीही हा 'मानसोपचार' | गणक, अथर्वण ऋषी थोर थोर | लिहिती का ?
याचा 'अभिप्राय' काय | जाणोनि व्यापार हा करावा जी (११.३)

ज्याने बनवोनि ही सर्व सष्ृ टी | त्यातील अणू अणून्च्या हृदयी | जो

निवसोनी अवशिष्टही राही | त्यास मी 'लाच' ही दे णार कैसी ? (११.४)

पत्रे, पुष्पे, फुले, इत्यादिक | रूपान्नी जो मम नेत्रास 'प्रत्यक्ष' | त्यास ती

अर्पोनिया बदल्यात | 'काम्य'पर्ती
ू मागणे धर्त
ू ता की मर्ख
ू ता ? (११.५)

पित्याने दिले पैसे खर्चायला | 'बस, रे ल्वे' तिकिट, खाण्या पिण्याला |

त्यातूनच बाळ जणु घेऊन परतला | 'आइस्क्रीम' पित्याच्या 'खुषी'साठी
(११.६)

'आइस्क् रीम' खाऊन पिता सन्तोषला | म्हणे "तुज काही हवेय का बाळा ?" |
तत्समच सारा हा फलश्रुतीन्चा | खेळ जाणावा भाविकान्नी (११.७)

दे वाने जी दिली 'दातत्ृ व'शक्ती | त्यामळ

ु े च मज घडे 'दानधर्म' काही | तरी
त्याच्या मोबदल्यात काही | हक्काने मागणे सर्वथा अयोग्य (११.८)
'कुबेर' ज्याचा हिशोबनीस | अवघे हे विश्वच ज्याचे 'उदर' | त्यास मी दे ऊन
दे णार तरि काय ? | हा विवे क मन्मनी सदा वसो दे वा (११.९)

प्रत्येक मानव वा पशू पक्षी | ज्यास पौत्र वा कन्या समची | त्यास करावी
'प्रार्थना', 'विनवणी' | 'व्यापारी वत्ृ ती' साण्डोनि सर्वथा (११.१०)

असो, असे हे 'अथर्वशीर्ष' | अथर्व वेदांतील 'गणपति' नाम 'शिर' | जो जो

कोणी अध्ययन करील | तो 'ब्रह्म' विषयी होईल ज्ञाता (११.११)

'मी, तू, तो, ते ' 'हा, ही' सारे | 'ब्रह्म' तत्त्वाचे च 'अंश' हे सारे | या ज्ञान
जाणिवे ने अने क 'विघ्ने ' | 'बाधा'ही गणेश कृपे ने टळती (११.१२)

जे हे 'गणेश' कवच धारण करिती | त्यास मिळे ल शान्ति सख

ु कारी |
जाणीव होउनी दै वी 'सुरक्षिततेची' | सुख समाधान चित्ती नांदेल (११.१३)

स पञ्च महापापात ् प्रमच्

ु यते |

सायम ् अधीयान: दिवस कृतम ् पापम ् नाशयति |

प्रात: अधीयान: रात्री कृतम ् पापम ् नाशयति |

सायम ् प्रात: प्रयुञ्जान: अपापो भवति |

सर्वत्र अधीयान: अपविघ्न: भवति | धर्म अर्थ काम मोक्षम ् च विन्दति |

पापे अनेक प्रकारची असती | कांही छोटी तर काही मोठ्ठी | न कळताच

कांही घडून जाती | न करावी उद्देश पर्व
ू क स्वार्थे (११.१४)

असत्य, अनत
ृ , बोचरे बोलणे | घालून पाडून अनुचित वदणे | खोटे दिमाख
अहं कार मिरवणे | अनावश्य स्पर्धा, असय
ू ा, हिंसा (११.१५)

दरु ाचार, दष्ु टता, अति घाबरटपणा | अपथ्य, कुपथ्य आहार, निन्दा |
अत्याचारी, घातक , अभद्र वर्तना | टाळावे सदै व सज्जनांनी (११.१६)

अयुक्त अनारोग्य कारक सवयी | अयुक्त विचरण वेळी अवेळी | अयुक्त

चेष्टा मस्करी सगळी | पातके समजुनी टाळावीत (११.१७)
काम, क्रोध, मद, मत्सर | दं भ, लोभ हे षड् रिपू मनांत | लपून घडविती
पातके अवचित | जाणीव होताच धव
ु ावे त्यांना (११.१८)

ब्रह्महत्या, सुरापान | खून, दरोडा, सुवर्ण स्तेय | गुरूपत्नीशी कामभोग | ही

चार असती महा पातके (११.१९)

पाचवे महापातक संगतीचे | या चौघां पातक्यांना मदत करण्याचे | या

पांच पापातन
ु सट
ु का होते | उचितशा प्रायश्चित्त आचरणांनी (११.२०)

न्यायालयी मिळे 'राजदं ड' | नरकी यमदत

ू छळतील उदं ड | या भये करिती
दानधर्मादिक | मन्त्र जपादिक पुरश्चरणे (११.२१)

तीर्थ यात्रा, गंगादिक स्नाने | दे वपूजा, तपाचरणे | पश्चात्ताप पूर्वक

आचरण्याने | पापसंचय क्षय, ऐशी श्रद्धा (११.२२)

दै हिक पापाने दै हिक रोग | मानसिक पापाने मानसिक ताप | बौद्धिक

पापाने बौद्धिक छळवाद | ऐशी दै वी वा नैसर्गिक प्रक्रिया (११.२३)
गणपति अथर्वशीर्ष अध्ययनाने | श्रवण, पठण, अध्यापनाने |
'प्रायश्चित्त'पर्व
ू क परु श्चरणाने | महापातक संचयही क्षीण होई (११.२४)

दिवसभरांत जे जे घडेल पातक | सायम ् पठनाने त्यान्चा विनाश | रात्री

अपरात्री जे घडेल पातक | त्यान्चा नाश प्रात: पठणे (११.२५)

सायम ् प्रात: दोऩ्ही वेळा | नित्य पठण प्रकारे ऐशिया | न घडेल 'संचय'च
पातकान्चा | अपाप वा निष्पाप स्थिती राहे ल (११.२६)

सतत सर्वत्र जे म्हणतच राहती | मानसिक बौद्धिक चिन्तनांत रमती |

त्यान्ची कार्ये निर्विघ्न साधती | परु
ु षार्थ चारी लाभती त्यासी (११.२७)

इदम ् अथर्वशीर्षम ् अशिष्याय न दे यम ् |

यो यदि मोहात ् दास्यति | स पापीयान ् भवति |

ऐसा या सक्
ू ताचा सदप
ु यॊग | सात्विक वत्ृ तीने, करतील धार्मिक | त्यांनाच
करावा याचा उपदे श | इतरा अशिष्य्यास न करावा (११.२८)*

ऐशी सोपी पाप धुणी | होतेय तर मग पापे करोनी | स्वार्थ साधण्यास

प्रवत्ृ त होउनी | दरु
ु पयोग दर्ज
ु न करतील (११.२९)

ऐशिया दर्ज
ु न पातक्यान्ची | दे वासही 'मुर्ख' समजणाऱ्यान्ची | अघ
पापान्ची न होईल कधी | क्षीणता या उपायाने (११.३०)

जे जे कोणी ऐशिया मोहे | उद्दिष्ट पूर्वकच करतील पापे | अथवा

करवीतील फसव्या यक्ति
ु वादाने | ते सर्व 'पापी' न होतील 'पन
ु ीत' (११.३१)

रस्त्यावरती चालता चालता | चिखलांत पाय चुकून पडला | तरी पाय, बूट्
अथवा

चपला | साबणाने स्वच्छ धूणेच यॊग्य (११.३२)

धार्मिक वाङ्मयात्मक ही सौम्य साबणे | चक
ु ू न घडलेली धत
ू ात पातके |
परन्तू खिशातच

साबण आहे | म्हणून निष्काळजी न व्हावे कोणी (११.३३)

अशा प्रकारचे धार्मिक उपाय | जणू का "क्षमा याचना' अर्ज | परमेश्वर

भावना मन जाणून | न फसता स्वीकरी वा फेटाळी (११.३४)

न्यायालयातील न्यायाधिशाला | लष्करी जवान वा अधिकाऱ्यान्ना |

आपापुले कर्तव्य बजावताना | घडती जी पातके ती जळतील (११.३५)

अशा प्रकारे जे जे कोणी | निष्कपट, निर्व्याज भावनांनी | 'क्षमा' याचना

करण्यासाठी | पठतील त्यांनाच होईल कृपा (११.३६)

दै वतास प्रसन्न करण्यासाठी | किमान 'कोप' न होवो म्हणूनि | बहुसन्ख्य

जन पुण्य कार्ये करिती | बहुतेक सर्व जी समाजोद्धारक (११.३७)
दानधर्म, पश,ु वक्ष
ृ पजू ा | दे उळे , तळी, विहिरी, आरोग्यालया |
विद्यार्थ्यान्च्या शैक्षणिक गरजा | परु विणे, ही मान्य 'पण्
ु य'कर्मे (११.३८)

'दे वालय' हे एक सार्वजनिक | धार्मिक 'पु ण्य'कर्मे करण्याचे स्थळ | आध्यात्मिक

शिक्षणाचे विद्यालय | राखावे गणेश कृपा अर्जनास्तव (११.३९)

तेथे जे करतील पापाचरणे | भोळ्या धार्मिकास फसवन

ू लट
ु णे | त्यान्ना
गणेशाच्या अवकृपेने | घडेल शिक्षा उचित समयी (११.४०)

'श्रद्धा' सात्विक, राजसिक, तामसी | 'श्रद्धा'न्च्या या त्रिकोणी क्षे तर् फळी |

प्रत्ये क आपापल्या औपचारी | 'बिन्दू' 'बिन्दू'तुनी करिती प्रवास (११.४१)

या त्रिकोणातील ही तीर्थयात्रा | करविते 'आत्मोद्धार' दै वी उन्नतीला |

अथवा दर्दैु वी 'आत्मपतनाला' | जन्मभर हा प्रवास चालतच राहतो (११.४२)

अथवा 'आध्यात्मिक' आकाशी | राजसिक 'श्रद्धा' क्ष अक्ष परी | तामसिक

'श्रद्धा' य अक्ष परी | झ वा ज्ञ अक्ष सात्विक श्रद्धेचा (११.४३)
कायिक, बौद्धिक, मानसिक, वैचारिक | कर्मे आपापल्या श्रद्धान्च्या परी |
करविती प्रवास या आकाशी | उन्नती अवनती घडत राही (११.४४)

'ज्ञ' अक्षाच्या अति उच्च स्थळी | निवसतो 'गणेश' ऐसे समजुनी | त्या बिन्दूची
साधावी जवळकी | आत्मोद्धारास्तव साधकान्नी (१२.४५)

वैष्णवान्नी मानावे हे विष्णु स्थल | शैवान्नी शिवाचे कैलास शिखर |

सौर शाक्तान्नी सूर्य वा शक्तीस्थल | आपापुल्या श्रद्धा भक्तीनुरूप
(११.४६)

सत्शिष्यास ही विद्या शिकविता | तो उपयोगील स्वात्मोन्नतीला | तसेच

निस्वार्थ समाजोन्नतीला | सरासरी सामाजिक सौख्याची वाढे (११.४७)

दर्ज
ु न अशिष्यास विद्या शिकविता | दरु
ु पयोग करतील स्वार्था करिता |
पापाचरणासच 'निर्भयत्व' वाढता | सरासरी सामाजिक सौख्याची घटे ल
(११.४८)
जे गरु
ु शिष्याची प्रवत्ृ ती न जाणता | भये वा मोहे पढवतील दर्ज
ु ना |
त्यान्ची वाढे ल पापान्ची गणना | सरासरी सामाजिक सौख्याची घटे ल
(११.४९)

----------------------- =============== ------------------------

१२) फलश्रत
ु ी व प्रार्थना :

सहस्त्रावर्तनात ् यम ् यम ् कामम ् अधीते तम ् तम ् अनेन साधयेत ् |

अनेन गणपतिम ् अभिषिञ्चति | स वाग्मी भवति |

अथर्वशीर्षाची सहस्र आवर्तने | जे जे करतील योग्य भावनेने | त्यान्ची

अडलेली खुन्टलेली कामे | सावरण्यास होईल दै वी मदत (१२.१)

'सहस्र' म्हणजे एक हजार | तसेच 'सह'-स्र वा स्रावासह | न थांबता वाहत्या

स्रोतासम | अखण्ड पठण, मनन, चिन्तनादिक (१२.२)

अशा प्रकारे सातत्याने | ज्याने अध्ययनात स्वत:स जम्

ु पले | त्याचे
मनोरथ पुरतील सगळे | गणेश कृपेने सर्व साध्य (१२.३)
पाप प्रक्षालन, पुण्य संपादन | यास्तवच करिती 'धर्माचरण' | 'काम्य'
प्राप्तीस्तव 'कर्माचरण' | बहुसंख्य जनतेस हीच रूढी (१२.४)

याचे पठण करता जे करिती | गणेश मूर्तीस 'अभिषेकासी' | त्यास प्राप्त

होईल "वाङ्मयी शक्ती" | ते लेखक, कवी, वक्ता होतील (१२.५)

चतुर्थ्याम ् अनश्नन ् जपति स विद्यावान ् भवति |

इति अथर्वण वाक्यम ् |

ब्रह्मादि आवरणम ् विद्यात ् | न बिभेति कदाचन इति |

नाना व्रते, उपवास, पूजा | यज्ञ, याग, तीर्थयात्रा | सांसारिक काम्य

पर्ती
ू न्च्या आगळ्या | चेष्टा बहुजनान्च्या हृदयी ठसल्या (१२.६)

म्हणूनि 'फलश्रुती' स्तोत्रांत गुन्फिली | व्रतोपवासान्च्या कथांत कथिली |

'लाभ' प्रलोभने दे खूनि तरि ही | बहुजनांत सत्प्रवत्ृ ती जागवावया (१२.७)
व्रतार्थ 'लंघन' वा उपवास | परमौषधी जी आयुर्वेदात | परन्तु नन्तर
'पारणे' कृतीत | षड्रस मिष्टान्न नैवेद्य योजिले (१२.८)

ऐशिया नैवेद्यान्चे भोजन | पाक्षिक, मासिक, वार्षिक बन्धन | पाळूनि

करिता आरोग्य संवर्धन | आपोआप स्वेच्छया बहुजनांसी (१२.९)

शुक्ल चतुर्थीस 'विनायकी' व्रत | कृष्ण चतुर्थीस 'संकष्टी' व्रत | दोऩ्ही

चतर्थ्या
ु स व्रतोपवास |अन ्-अश्नन ् मन्त्र, सक्
ू त जपत जावा (१२.१०)

"गणपति अथर्वशीर्ष" अशा प्रकारे | व्रतोपवास यु क्त पठण करणारे | त्याचे

चिन्तन यु क्त अध्ययन करणारे | होतील विद्वान् विद्यावन्त (१२.११)

दोऩ्ही चतर्थी
ु स 'व्रत' पाळोनी | जो "अथर्वशीर्ष" जपेल त्यासी | 'चतुर्द श
विद्यांची' होईल प्राप्ती | अनश्नन ् व्रत-जप पण्
ु याईने (१२.१२)

गणित, भौतिक आणि रसायन | जैविक, वैद्यकीय आयुर्विज्ञान | मांत्रिक,

तान्त्रिक, तन्त्र ज्ञान | सर्व विद्यांचा स्वामी गणेशची (१२.१३)
न्याय, नीति, तर्क सगती | यम, नियम, नैसर्गिक, मानवी | क्रीडा शारीरिक,
मानसिक, बौद्धिकी | सर्व विद्यांचा स्वामी गणेशची (१२.१४)

भाषा, गद्य, पद्य, काव्य | शाब्दिक, सखोल, गुह्य ज्ञान | अर्थ, अस्त्र, शस्त्र,
नैपण्
ु य | सर्व विद्यांचा स्वामी गणेशची (१२.१५)

संगीत, नत्ृ य, नाट्य आदिक | चौसष्ट कलान्चा ज्ञाता गणेश | भक्त

इच्छा वय लिन्गानरू
ु प | विद्या वरदमर्ती
ू च दे ई (१२.१६)

ऐसे वाक्य असे 'अथर्वण' ऋषीचे | गणेश दे व स्वभक्ताभिमाने | ऐसेच

करील या श्रद्धेने | साधकान्नी लाभ मेळवावा (१२.१७)

ब्रह्म, परब्रह्म, परात्पर ब्रह्म | क्षर, अक्षर, उत्तम पुरुष | क्षेत्र, क्षेत्रज्ञ,
परमात्म तत्त्व | जाणत्यास 'निर्भयत्व' प्राप्ती घडेल (१२.१८)

आत्म्याचे अमरत्व ज्याने जाणले | मी 'ब्रह्मांशच' हे ज्यास उमगले |

त्यास मत्ृ यूचे भयही नुरले | तो सदा निर्भय वागेल जगती (१२.१९)
सत्कर्माचरणी जे सत्प्रवत्ृ त | त्यान्नाच लाभावे हे निर्भयत्व | इतरास दै वी
कोपाचे भय | दष्ु प्रवत्ृ तीस आळा घालावयासी (१२.२०)

यो दर्वा
ु ङ्कुरै : यजति | स वैश्रवणोपमो भवति |

यो लाजै: यजति | स यशोवान ् भवति | स मेधावान ् भवति |

यो मोदक सहस्रेण यजति स वाञ्छित फलम ् अवाप्नोति |

य: साज्य समिद्भि: यजति | स सर्वम ् लभते | स सर्वम ् लभते |

एकेका आवर्तनाच्या बरोबर | अर्पीत राहती जे दर्वा

ु न्कुर | त्यास 'वैश्रवण'
कुबेरासमान | सन्मान, धनैश्वर्य प्राप्ती घडे (१२.२१)

लाह्या फुटोनी होतात मोठ्या | चविष्ट, पचण्यास अगदी हलक्या | तैसेच

आपुल्या 'कोष' आवरणादिका | फोडोनिया साधक 'ज्ञाता' होई (१२.२२)
आवर्तना गणिक लाह्या अर्पुनी | उपासना करतील त्यान्च्या मतीनी |
त्यांस मेधा, यश प्राप्ती घडोनी | गणेश कृपा प्राप्ती घडे (१२.२३)

जे आवर्तना गणिक 'मोदक'| गणेशास अर्पण करतील 'सहस्र' | त्यान्च्या

कामना मनोवान्छित | पर्ण
ू होतील गणेश कृपेने (१२.२४)

'सहस्र' मोदकान्चा नै वेद्य | गाणेश भक्तांस प्रीतिने वाटु नं | खावा सह कुटु म्ब
परिवारा समे त | अन्नदान पु ण्य प्राप्ती घडे (१२.२५)

'आज्य' तूप समिधान्च्या आहुती | "अथर्वशीर्ष" ऋचांन्च्या संगती | 'गणेश'

याग करिती करविती | सर्व 'पु रुषार्थ' प्राप्ती त्यास (१२.२६)

अष्टौ ब्राह्मणान ् सम्यग ् ग्राहयित्वा सर्य

ू वर्चस्वी भवति |

सूर्यग्रहे महानद्याम ् प्रतिमा सन्निधौ वा जप्त्वा सिद्धमन्त्रो भवति |

महा विघ्नात ् प्रमुच्यते | महा पापात ् प्रमच्

ु यते | महा दोषात ् प्रमुच्यते |

स सर्वविद् भवति | स सर्वविद् भवति |

य एवम ् वेद | इति उपनिषत ् |

स्वकृत कर्मान्नी आत्मोद्धार उन्नती | स्वगह

ृ ी वा कुठल्याही एकान्त
स्थळी | यास मन्त्र, सूक्त, स्तोत्रादिक जपतपी | उपाय योजिती भाविक
भक्त (१२.२७)

सार्वजनिक स्थळी, सार्वजनिक रीतिने | करिता करविता ही 'पुण्य'कर्मे |

सार्वजनिक समाजासह उद्धरणे | अधिक 'श्रेष्ठ' मानले शास्त्री (१२.२८)

आठ मेधावी सत्शिष्यांना | 'ब्रह्म' जिज्ञासू ब्राह्मण सज्जना | 'सम्यक् '

सुयोग्य प्रकारे त्यांना | 'गाणेश' विद्या ही शिकवावी (१२.२९)

ऐसे विद्यादान घडेल ज्यासी | तो सूर्यासम होईल तेजस्वी | 'वर्चस्व'

गाजवुनि वाढवील कीर्ती | गणेश भक्तीची भूमण्डळांत (१२.३०)

सूर्य ग्रहणादिकान्च्या काली | वा महा नद्यान्च्या तीरांवरती | संगम

स्थळी, तीर्थ क्षेत्री | गणेश प्रतिमा स्थापोनिया (१२.३१)
अशा प्रतिमान्च्या वा मर्ती
ू न्च्या | सन्निध करतील 'जप' यज्ञाला |
त्यान्च्या "अथर्वशीर्ष" मन्त्रावर्तना | 'सिद्धी' दे ईल श्रीगणेश (१२.३२)

जेथे गणेशाची तीर्थ स्थळे | तेथे करता पुरश्चरणे | अधिक पुण्यप्राप्ती

घडे | ऐशी श्रद्धा भाविकान्ची (१२.३३)

गणेशाची भव्य मन्दिरे | पौराणिक तथा ऐतिहासिक स्थले | आजही

लोकप्रिय तीर्थयात्रा स्थळे | यान्ची यादी फारच मोट्ठी ( १२.३४)

त्यातील पुणे शहरा नजीकची | पेशवे कालीनत: सुप्रसिद्ध ऐशी | आठ

मन्दिरे अष्टविनायकान्ची | झालीत जगभर मान्य आज (१२.३५)

मोरगावी 'मयूरेश्वर' | थेऊर येथे 'चिन्तामणि' मन्दिर | सिद्धटे कला

'सिद्धीविनायक' | 'महागणपति' रान्जणगांवी (१२.३६)

ओझर गावी 'विघ्नेश्वर' | लेण्याद्रीला 'गिरिजात्मज' | महाडला 'वरद

विनायक' | 'बल्लाळे श्वर' पाली नगरी (१२.३७)
ऐशी अष्ट विनायक यात्रा | पायी चालता बहु पण्
ु यदा | वय, आरोग्य
साम्भाळुनीया | योग्य वाहनाने करावी (१२.३८)

विनायकी वा सन्कष्टी समयी | अधिक 'पुण्य' प्राप्ती होई | अंगारकीला

मगळवारी | सर्वाधिक पण्
ु य, अशी श्रद्धा (१२.३९)

'गणना' वा गण ने तृत्वासाठी | 'बु द्धी'च ताकत वा मु ख्य 'शक्ती' | तिचे ही

प्रसन्नत्व मिळवण्यासाठी | स्थापिती तिज गणेश मु र्ती शेजारी (१२.४०)

धी, ऋद्धी, बद्ध

ु ी, अबद्ध
ु ी | सबद्ध
ु ी, सब
ु द्ध
ु ी, विवेकबद्ध
ु ी | सद्बद्ध
ु ी, दर्बु
ु द्धी, भ्रान्ती,
इत्यादि | नाना स्वरूपे या बद्ध
ु ीचीच (१२.४१)

कार्यास सिद्धी मिळवून द्यावया | उपयोगी ऐशा बौद्धिक युक्त्या |

त्यांतील प्रमख
ु प्रबलवान ् आठ ज्या | त्यान्ची यादी अष्ट सिद्धीत (१२.४२)

अणिमा पूर्वेस, महिमा आग्न्येयी | गरिमा दक्षिणेस, लघिमा नैऋत्यी |

प्राप्ति: पश्चिमेस, प्राकाम्य वायव्यी | ईशिता उत्तरे स, वशिता ईशान्यी
पूजितात (१२.४३)
सिद्धीचे नांव व दिशा दर्शनान्चे | ज्ञान मिळवन
ू योग्य प्रकारे | योग्य
यक्
ु ती योजिती त्यान्चे | कार्य साधेल गणेश कृपेने (१२.४४)

महा विघ्नान्च्या निवारणास्तव | महा दोषान्च्या निवारणास्तव | महा

पापान्च्या निवारणास्तव | सदप
ु योग या विद्येचा करावा (१२.४५)

जे जे जाणतील ही सद्विद्या | तेच जाणते ज्ञाते सर्वथा | तयांवर होईल

गणपतीची कृपा | ऐसे सान्गती वेदोपनिषदे (१२.४६)

असो ऐसे हे 'अथ' पासोनी | 'इति' पर्यन्त अंती येउनी | "गणपति

अथर्वशीर्ष" समजावोनी | वक्ता सांगोनि स्तब्ध झाला (१२.४७)

श्रोते गणांनी 'ध्यान'पूर्वक | 'श्रवण' केले 'भक्ती'सहित | म्हणोनि गणेश

कृपेस पात्र | वक्ता श्रोता सर्वही झाले (१२.४८)

वार्षिक 'गणेश चतुर्थी' उत्सव | "गणपति अथर्वशीर्ष" पारायणासह | अर्थ

जाणोनि झाले कृतार्थ | चिन्तने 'चिन्तामणी' प्रसन्न झाला (१२.४९)
मानवी आयष्ु य शभर वर्षे | झोपेत त्यातील गेले अर्धे | 'बाल'पण दशांश
खेळण्यात संपले | चतर्थां
ु न्शी वार्धक्यी अंध, बधिरत्व (१२.५०)

युवावस्थेत मी मदे मदांध | "माझ्या सारखा मीच फक्त" | ऐशा दिमाखे

मिरवण्यांतच | 'काल' मी व्यर्थ घालवीला (१२.५१)

पोक्तवयी मानवी 'अल्पबुद्धी' | त्यांत मज कुतर्क चिन्तनांची व्याधी | या

सर्वातन
ु गाळून घेउनही | पटले तेवढे च वदलो येथे (१२.५२)

आदि शंकराचार्य, ज्ञानेश्वर | रामदासान्चे मी धरिले बोट | पाठीशी उभा

श्रीगणेश | प्रेरणा दायक सर्वसाक्षी (१२.५३)

एकोणीसशे बेचाळीस | ऐसा शालिवाहनाचा शक | भाद्रपद शुक्ल चतुर्थी

तिथीस | लेखन पर्त
ू ता गणेश कृपेने (१२.५४)

संवत्सराचे नाम 'शार्वरी' | वर्षा ऋतु , दक्षिणायनी | 'गणेश चतु र्थी' महोत्सव
मु हुर्ती | गणेश कृपेने पूर्त ता झाली (१२.५५)
ख्रिस्त शके द्विसहस्त्र वीस | दिनांक बावीस वार शनिवार | 'अभिगिरी'
क्षेत्री दे श भारत | या स्थळी गणेश कृपेने सिद्धी (१२.५६)

नमो वक्रतुण्डा एकदं ता | कृष्णपिन्गाक्षा गजवक्त्रा | लम्बोदर, विकट

विघ्नराजेन्द्रा | धम्र
ू वर्णा भालचन्द्रा (१२.५७)

नमो विनायका गणपति | गजानना मम प्रार्थना पुरवी | "अखिल

ब्रह्माण्डी सदा सख
ु शान्ती | समद्ध
ृ ी आरोग्य समाधान निवसो" (१२.५८)

----------------------- ===============
----------------------------------------------- ===============
------------------------

Posted by Anand Ghare at 6:41 AM

No comments:

Post a Comment

Newer PostOlder PostHome

Subscribe to: Post Comments (Atom)

महत्वाची पाने
Home

लेखमालिका ७ - पंपपुराण

आमची जमखंडी

पहिली लेखमालिका ... तोच चंद्रमा नभात

अनक्र
ु मणिका - ३ (२००९)

अनक्र
ु मणिका - ४ - ६ (२०१०, २०११, २०१२)

अनुक्रमणिका - ७,८,९,१० (२०१३ ते २०१६)

अनुक्रमणिका ११ -१२ (२०१७, २०१८)

वाटचाल

आढावा

लेख मालिका १. तेथे कर माझे जुळती

लेखमालिका २ - स्मत
ृ ी ठे उनी जाती

लेखमालिका ३ विठ्ठल आणि संतमंडळी

लेखमालिका - ४ श्रीगणेश

लेखमालिका - ५ नवरात्र

लेखमालिका ६ - दीपावली
अनक्र
ु मणिका -१, २ (२००६,२००७, २००८)

भेट संख्या

573,704

माझे इतर ब्लॉग

Good Klostrol Bad Choklet

Some Nature Cures

Npcrg GEMS and Pebbles

Raamaayanaa and Srilankaa

आनंदजीका पिटारा

कुछ नये चट
ु कुले

निवडक आनंदघन

ं ले आणि गारगोट्या | कांही वेचक चित्रे, किस्से आणि विनोद

शिप

आनंदघन
विविध विषयावरील माहिती, माझे विचार, काही प्रवासवर्णने आणि जन्
ु या
आठवणी

मागोवा घेणारे ब्लॉग्ज

विशिष्ट पष्ृ ठे

Home

लेखमालिका - ५ नवरात्र

आढावा

अनुक्रमणिका -१, २ (२००६,२००७, २००८)

अनुक्रमणिका - ३ (२००९)

अनुक्रमणिका - ४ - ६ (२०१०, २०११, २०१२)

अनक्र
ु मणिका - ७,८,९,१० (२०१३ ते २०१६)

अनुक्रमणिका ११ -१२ (२०१७, २०१८)

वाटचाल

लेख मालिका १. तेथे कर माझे जुळती

लेखमालिका २ - स्मत
ृ ी ठे उनी जाती
लेखमालिका ३ विठ्ठल आणि संतमंडळी

लेखमालिका - ४ श्रीगणेश

मी कोण?

My photo

Anand Ghare

Writing blogs in Marathi, Hindi and English.

View my complete profile

पूर्वीचे लेख

► 2023 (3)

► 2022 (12)

► 2021 (14)

▼ 2020 (11)

► December (2)

► September (3)

▼ August (1)

श्री गणपती अथर्वशीर्ष - मराठी भाषांतर

► July (1)

► June (2)

► May (1)
► January (1)

► 2019 (28)

► 2018 (30)

► 2017 (20)

► 2016 (9)

► 2015 (22)

► 2014 (30)

► 2013 (90)

► 2012 (72)

► 2011 (80)

► 2010 (89)

► 2009 (192)

► 2008 (216)

► 2007 (6)

► 2006 (73)

Simple theme. Powered by Blogger.

http://anandghan.blogspot.com/2020/08/blog-post.html