Cấu trúc và chức năng tế bào

động vật
Kích thước tế bào
Cấu trúc màng tế bào
 WATER

Hydrophilic
head

Hydrophobic
tail

WATER
 Hydrophilic region
of protein

Phospholipid
bilayer

Hydrophobic region of protein

 EXTRACELLULAR
SIDE
N-terminus

C-terminus
CYTOPLASMIC
SIDE
a Helix
 Signal
Enzymes

Receptor
ATP

Transport Enzymatic activity Signal transduction

 Glyco-
protein

Cell-cell recognition Intercellular joining Attachment to the

cytoskeleton and extra-
cellular matrix (ECM)
CD (Cluster of differentiation)
Glycocalyx
Cấu trúc vi ống
Fibers of
extracellular
matrix (ECM)

Glycoprotein

Carbohydrate

Glycolipid
EXTRACELLULAR
SIDE OF
MEMBRANE

Cholesterol

Microfilaments Peripheral
of cytoskeleton proteins Integral
protein
CYTOPLASMIC SIDE
OF MEMBRANE
Các tính chất của màng

Không
Lỏng
cân xứng

Thấm chọn
lọc
Sự vận chuyển thụ động xuyên màng
Molecules of dye Membrane (cross section)

WATER

Net diffusion Net diffusion Equilibrium

Diffusion of one solute

 Net diffusion Net diffusion Equilibrium

Net diffusion Net diffusion Equilibrium

Diffusion of two solutes

Lower Higher Same concentration
concentration concentration of sugar
of solute (sugar) of sugar

H2O

Selectively
permeable mem-
brane: sugar mole-
cules cannot pass
through pores, but
water molecules can

Osmosis
 Hypotonic solution Isotonic solution Hypertonic solution
Animal
cell
H 2O H 2O H 2O H 2O

Lysed Normal Shriveled

Plant H 2O H 2O H 2O H 2O
cell

Turgid (normal) Flaccid Plasmolyzed

Sự vận chuyển chủ động xuyên màng
 Passive transport Active transport

ATP
Diffusion Facilitated diffusion
 EXTRACELLULAR [Na+] high Na+
FLUID Na+
[K+] low

Na+ Na+ Na+

Na+ Na+

Na+

[Na+] low ATP

Na+ P P
CYTOPLASM [K+] high
ADP
Cytoplasmic Na+ bonds to Na+ binding stimulates Phosphorylation causes
the sodium-potassium pump phosphorylation by ATP. the protein to change its
conformation, expelling Na+
to the outside.

P
P

Extracellular K+ binds Loss of the phosphate K+ is released and Na+

to the protein, triggering restores the protein’s sites are receptive again;
release of the phosphate original conformation. the cycle repeats.
group.
 Endocytosis

Vesicle forming

Endocytosis can occur in three ways

• Phagocytosis ("cell eating")
• Pinocytosis ("cell drinking")
• Receptor-mediated endocytosis
Fig. 5-9c

Receptor-mediated endocytosis Plasma membrane

Coat protein
Receptor Coated
vesicle

Coated
pit

Coated
pit
Specific
molecule

Material bound
to receptor proteins
Fig. 5-9 Phagocytosis
EXTRACELLULAR CYTOPLASM Food
FLUID being
Pseudopodium ingested

“Food” or
other particle
Food
vacuole

Pinocytosis

Plasma
membrane

Vesicle

Receptor-mediated endocytosis Plasma membrane

Coat protein
Receptor Coated
vesicle

Coated
pit

Coated
pit
Specific
molecule

Material bound
to receptor proteins
• Cholesterol can accumulate in the blood if
membranes lack cholesterol receptors

Phospholipid
LDL PARTICLE
outer layer

Receptor protein

Protein

Cholesterol

Plasma membrane Vesicle

CYTOPLASM

Figure 5.20
Thông tin giữa các tế bào
 Y học và màng tế bào

Cystin niệu

Độc tố cholera
Nhân tế bào
Màng nhân
Nhân con
DNA và chu kì tế bào
Cell cycle and bicycle

Cell cycle: many accelerators and brakes

 Mammalian cyclins

cyclin cell cycle function kinase partner

cyclin A1,2 S, G2/ M CDK1,2

cyclin B1,2,3 G2/ M CDK1
cyclin C G1? ?
cyclin D1,2,3 G1, G1/ S CDK2,4,5,6
cyclin E G1, G1/S CDK2
cyclin F ? ?
cyclin G ? ?
cyclin H all phases CDK 7 (MO15)
THE CYCLIN-DEPENDENT KINASE FAMILY

name cyclin partner cell cycle function

CDK1 (cdc2) B 1,2,3 and A 1,2 G2/ M
CDK2 A 1,2 and E G1/ S and S
CDK3 ? G1 and G1/ S
CDK4 D 1,2,3 G1 and G1/ S
CDK5 (p35) none (neuronal diff.)
CDK6 D 1,2,3 G1 and G1/ S
CDK7 (MO15) H all phases (CAK)
CDK8 C Components of Pol II
CDK9 T Phosphorylate Pol II
 KO of CDK

Nature reviews Cancer 9:153 2009

 Cell cycle regulators
CycD/CDK4,K6

CycE/CDK2

CycB/CDK1

CycA/CDK1
CycA/CDK2
Thuaät ngöõ Moâ hoïc (Histology) ñöôïc Mayer söû
duïng 1819 (histos: vaûi moûng) Moâ: Tissue

Khoa hoïc nghieân cöùu söï phaùt trieån, caáu taïo

vaø hoaït ñoäng cuûa caùc moâ trong cô theå soáng

Chæ coù ôû eukaryote ña baøo coù phaùt trieån cô theå

ÖÙng duïng lôùn trong y hoïc vaø CNSH

Mô học (Histology) là khoa học
nghiên cứu sự phát triển,cấu tạo,
sự hoạt động của tế bào, các mô,
các cơ quan của cơ thể người và
động vật lành mạnh ở mức độ vi
thể và siêu vi.
 NHIEÄM VUÏ CUÛA MOÂ HOÏC

Caáu taïo vaø chöùc naêng cuûa tb vaø moâ

Caùc quy luaät bieät hoùa, phaùt trieån tb vaø moâ
Moái quan heä noäi quan qua ñieàu hoøa TK vaø NT
Söï bieán ñoåi sinh lyù cuûa tb vaø moâ
Söï phuïc hoài, taùi taïo caáu truùc vaø chöùc naêng
Caùc phöông phaùp chaån ñoaùn, phaùt hieän
Coâng ngheä moâ vaø teá baøo in vitro
MOÂ COÙ THEÅ ÑÖÔÏC ÑÒNH NGHÓA

Heä thoáng teá baøo vaø chaát gian baøo

Cuøng nguoàn goác töø 3 laù phoâi
Cuøng caáu taïo
Cuøng chöùc naêng
ñöôïc hình thaønh trong quaù trình tieán
hoùa sinh hoïc vaø xuaát hieän ôû cô theå
ña baøo nhôø caùc tieán trình bieät hoùa
 “Moâ (Tissue) laø taäp hôïp nhöõng yeáu toá coù
caáu truùc teá baøo vaø khoâng coù caáu truùc teá baøo
trong moät ñôn vò sinh hoïc nhaát ñònh, chuùng
phaùt trieån töø hôïp töû, nhaèm thöïc hieän nhöõng
chöùc naêng soáng naøo ñoù cuûa thai vaø cô theå”
 TÍNH CHAÁT

- Moâ (tissue) laø moät toå chöùc sinh hoïc

- Taäp hôïp taäp ñoaøn TB (cells colony)
- Bieät hoùa ñeå thích öùng vôùi moät hoaëc
moät soá chöùc phaän sinh hoïc cô theå

- Caùc moâ coù ñaëc ñieåm

sinh lyù, sinh hoùa rieâng bieät
Trong thaønh phaàn cuûa moät moâ naøo
ñoù, ngoaøi teá baøo, chuùng coøn ñöôïc
taäp hôïp bôûi nhieàu yeáu toá khaùc:

Caùc dòch gian baøo

Hôïp chaát höõu cô khaùc nhau
Caùc muoái hoaø tan
Caùc ion
Khí hoøa tan
Giaù theå neàn ngoaïi baøo
(Extra Cellular Matrix_ECM)
 Ñaëc ñieåm moâ
Coù chung nguoàn goác
Cô cheá bieät hoùa khaùc nhau
Ñaëc ñieåm hình thaùi, sinh lyù khaùc nhau
Toàn taïi, hoaït ñoäng ôû traïng thaùi ñoäng
Coù nhieàu chöùc naêng khaùc bieät nhau
Coù chung söï ñieàu hoøa vaø caûm öùng
ÔÛ tuaàn thöù hai cuûa söï thuï tinh
phoâi taïo 3 lôùp khaùc nhau Embryo
Laù ngoaøi
zygote Blastocyt (extoblast)

Laù giöõa
(mesoblast)
Morula
Laù trong
(endoblast)

Thai (Foetal)
Moãi moâ ñöôïc coi laø moät heä thoáng phaân boá
khoâng gian theo moät traät töï nghieâm ngaët

Caùc moâ hoaït ñoäng töông hoã nhau

döôùi söï ñieàu hoaø cuûa heä thoáng cô theå

Moâ bieät hoùa caøng cao, khaû naêng taùi taïo caøng thaáp

Khaû naêng töï ñieàu chænh thích nghi vôùi bieán ñoåi
bieán ñoåi vöôït ngöôõng, beänh lyù xuaát hieän

Khaû naêng xuaát hieän – tieâu bieán

Khaû naêng bieät hoùa moâ
 Caùc saûn phaåm khaùc

Moâ bì

Moâ lieân keát Moâ xöông

Heä tuaàn hoaøn
Moâ maùu
Nieäu sinh duïc
Moâ cô
Heä tieâu hoùa
Moâ thaàn kinh
Heä hoâ haáp
Söï sinh saûn teá baøo (cell reproduction)
Phaân baøo nguyeân nhieãm taïo sinh khoái
Phaân baøo giaûm nhieãm taïo giao töû
Söï bieät hoaù teá baøo (cell differentiation)

Bieät hoùa hình thaùi

Bieät hoùa chöùc naêng
Bieät hoùa sinh hoùa
Bieät hoùa vaø hoaït hoùa gene

Hình thaønh caùc protein môùi

Trong caùc cô cheá hoaït ñoäng vaø phaùt trieån
cuûa moâ, söï bieät hoùa coù theå
mang tính thuaän nghòch

Teá baøo ñaõ bieät hoùa cao seõ thoaùi bieät hoùa
ñeå trôû thaønh teá baøo keùm bieät hoùa hôn

Ví duï: Caùc teá baøo ung thö

Tb quanh veát thöông ñang hoài phuïc
Caùc TB karetin cuûa da
Tb trong nuoâi caáy in vitro
 Hôïp töû 1. Tb bieåu bì
Söï taïo moâ 2. Tb TK
vaø cô quan
3. Tb saéc toá
Phoâi blastocyst
4. Tb cô vaân
XUAÁT XÖÙ 5. Tb xöông
CAÙC TEÁ BAØO 6. Tb thaän
Phoâi vò
7. Tb maùu
8. Tb cô trôn
9. Tb tuïy
10. Tb t. giaùp
11. Tb phoåi
Ngoaïi bì Trung bì Noäi bì Daûi sd
12. Tb sd ñöïc
13. Tb sd caùi

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
Biểu mô
• Lót, bao phủ và bảo vệ các mô khác và cơ
quan
• Đặc điểm :
• Màng nền: tách biểu mô ra khỏi các mô liên kết và
mạch máu
• Lá nền: chất dinh dưỡng khuếch tán xuyên qua.
• Phân loại:
• Phủ
• Tuyến
• Lớp -Squamous , vuông- Cuboidal, trụ-
Columnar
Jenna Hellack Jan 2001
Biểu mô lớp

• Tế bào rất mỏng, kích thước bề mặt lớn hơn

nhiều so với độ dày.
• Biểu mô lớp đơn
• Túi khí hô hấp
• Lớp lót thành mạch máu, tim và ống bạch huyết
• Biểu mô tầng
• da
• âm đạo
• thực quản
• miệng
Jenna Hellack Jan 2001
Examples of Simple
Squamous Epithelium

Jenna Hellack
Jan 2001
Stratified Squamous
Epithelium

Jenna Hellack
Jan 2001
 Biểu mô vuông
• Các tế bào khối tiết và hấp thu.
• Ống thận
• Ống và tuyến nhỏ
• Bề mặt của buồng trứng

Jenna Hellack Jan 2001

Biểu mô trụ
• Tế bào dài, rất dài so với chiều rộng của tế
bào.
• Biểu mô trụ đơn
• Tế bào lót một lớp duy nhất của đường tiêu hóa, túi
mật và ống bài tiết của một số tuyến. Có lông mao ở bề
mặt cho sự hấp thụ.
• Biểu mô trụ tầng
• Lót đường phế quản, khí quản, ống tử cung và một số
phầncủa tử cung. Đẩy chất nhầy hoặc các tế bào sinh
sản bởi hoạt động tiêm mao.
Jenna Hellack Jan 2001
Simple Columnar epithelium

Jenna Hellack
Jan 2001
Pseudostratified Ciliated
Columnar Epithelium

Jenna Hellack
Jan 2001
 Nhieàu yù kieán khaùc nhau
trong vieäc phaân loaïi moâ
. Bieåu moâ (Epithelium)
. Moâ lieân keát (Connective tissue)
. Moâ maùu (Blood tissue)
. Moâ cô (Muscular tissue)
. Moâ thaàn kinh (Nerve tissue)
Mô liên kết
• Đặc trưng bởi chất nền ngoại bào nằm ở khoảng
giữa các tế bào, được tiết ra bởi các tế bào
• Hỗ trợ và bảo vệ các mô.
• Cấu trúc
• Chất nền
• Liquid (sol), Gel, Gum or solid
• Các sợi
• Non-elastic (= white or Collagen)
• Elastic (= yellow fibers)

Jenna Hellack Jan 2001

Các loại mô liên kết

• Mô liên kết lỏng

• Mô liên kết đặc
• Mỡ
• Sụn
• Xương
• Máu

Jenna Hellack Jan 2001

Mô liên kết lỏng
• Dạng gel lớp bao gồm sợi đàn hồi và không đàn
hồi chia theo nhiều hướng khác nhau.
• Bao bọc và đệm cho các mô
• Dưới da

Jenna Hellack Jan 2001

Mô liên kết đặc
• Các nhân và sợi xếp song song với nhau.
• Gân và dây chằng
• Sợi chủ yếu là sợi không đàn hồi

Jenna Hellack Jan 2001

Adipose (Fat) Mỡ
• Chức năng như các tế bào lưu trữ cho mỡ (chất
béo)
• Tế bào mỡ chứa một không bào lớn mà trong tế
bào sống có chứa chất béo.
• Nhân tế bào và tế bào chất được đẩy ra ngoài rìa
của màng tế bào.

Jenna Hellack Jan 2001

Sụn

• Chất nền: proteoglycan, collagene type II.

• Màng sụn: collagen type I, nguyên bào sợi và
mạch máu
• Tế bào sụn: từ tế bào tạo sun trung mô
• Sụn trong - đầu mút xương
• Sụn chun – màng sụn
• Xơ sụn- sụn mũi

Jenna Hellack Jan 2001

Hyaline cartilage
Sụn trong

Jenna Hellack
Jan 2001
Elastic Cartilage (sụn chun)

Jenna Hellack
Jan 2001
Xương
• Ground of matrix is Solid (Calcium carbonate).
• Has blood supply and nerves running through
the Haversian canal systems.

Jenna Hellack Jan 2001

Mô mạch (Máu)
• Liquid matrix = plasma
• 90% water
• 10%Plasma proteins, electrolytes, hormones, oxygen,
glucose etc.
• Formed elements
• Erythrocytes -48billion(female) to 54 billion (male) cell
/ ml of blood in humans. Mammals are enucleated
while rest of the vertebrates they have nuclei
• Leukocytes -about 7.5 million / ml of blood
• Platelets -blood clotting

Jenna Hellack Jan 2001

Máu

Jenna Hellack
Jan 2001
Mô cơ
• Mô với các tế bào có các sợi đặc trưng để kết nối
với nhau
• Cơ vân Striated, voluntary)
• Parallel elongated cells (fibers)
• multinucleated and each cell is the length of the muscle.
• Light meat, Dark meat—Slow twitch, fast twitch muscle
• Cơ trơn (Visceral, involuntary)
• Cells are long and tapered.
• Organized into sheets of muscle.
• Cơ tim
• Intercalated disc
• Myogenic
• branched
Jenna Hellack Jan 2001
Cơ vân

Jenna Hellack
Jan 2001
Cơ trơn

Jenna Hellack
Jan 2001
Cơ tim

Jenna Hellack
Jan 2001
Mô thần kinh
• Các tế bào chuyên phân cực và khử cực.
• Tế bào là dạng tế bào thần kinh

Jenna Hellack Jan 2001

 SINH LYÙ TAÙI TAÏO MOÂ
Trong thöïc teá, söï taùi taïo moâ chæ theå hieän ôû
Möùc ñoä thay theá caùc teá baøo (möùc hoài phuïc)
Tính chaát naøy bieåu hieän roõ ôû:
Moâ bì vaø moâ maùu
Söï boå sung moät phaàn daây thaàn kinh
Haøn gaén caùc xöông gaãy
Moät soá tröôøng hôïp phuïc hoài trí nhôù
Vai troø nhôø caùc teá baøo goác ít tieàm naêng
Tuy nhieân khoâng theå taùi taïo toaøn phaàn caáu truùc moâ
 MOÂ HOÏC COÙ VAI TROØ QUAN TROÏNG
TRONG Y HOÏC LAÂM SAØNG VAØ CNSH

Haàu heát caùc bieán ñoåi cuûa teá baøo

chæ ñöôïc bieåu hieän ôû möùc ñoä moâ
(tính chæ thò sinh hoïc – bioindicator),
maëc duø moâ ngöôøi vaø ÑV khoâng coù
tính toaøn theá (totipotency) sinh lyù
NHIEÄM VUÏ CUÛA MOÂ HOÏC
TRONG COÂNG NGHEÄ
Y- SINH HOÏC

Nghieân cöùu hình thaùi, chöùc naêng

moái quan heä, söï taùi taïo, thích nghi…
ôû möùc vi caáu truùc cuûa heä moâ
ngöôøi vaø ÑV

Nhaèm can thieäp, caûi bieán trong ñieàu

trò beänh lyù, caûi thieän chaên nuoâi vaø phaùt
trieån caùc khoa hoïc öùng duïng khaùc
 CNSH phaùt kieán:
KYÕ THUAÄT CHEÁ TAÏO MOÂ
(TISSUE ENGINEERING)

Vôùi 2 phöông phaùp: in vitro vaø in vivo

Döïa treân nguyeân lyù dung hôïp (fusion)
vaø toå hôïp (combination) caùc teá baøo
TAÏO CAÙC COLONY (animal cells)
Moät soá phöông phaùp nghieân cöùu moâ hoïc
trong Coâng ngheä Sinh hoïc vaø Y hoïc

Nghieân cöùu tb vaø moâ soáng

-In vivo
-In vitro (moâ, tb vaø phaân töû)
Nghieân cöùu tb vaø moâ cheát
-Tieâu baûn moâ
-Hình thaùi
-Beänh hoïc
Phöông phaùp hoùa moâ (Histochemistry)
Phöông phaùp mieãn dòch