Wykład 1.

NARODZINY EKONOMII JAKO NAUKI (2023)

Przemyślenia Arystotelesa wyszły poza obszar zarzadzania gospodarstwem domowym.

Zwrócił on uwagę również na własność prywatną, której był zwolennikiem. Uważał, że tylko
właściciel jest w stanie dobrze zadbać o swoje dobro. Pieniądz traktował jako środek wymiany i
jako środek do określenia wartości (także niematerialnych rzeczy, jak np. praca).
Arystoteles był przeciwny pożyczaniu na procent czyli lichwie. Twierdził, że pieniądz nie może
być przyczyną pobierania pieniądza, ponieważ jest tylko środkiem wymiany i jest „niepłodny”.

1
Merkantylizm (mercante (j. wł.) - kupiec bogacący się na handlu) jako polityka ekonomiczna
pojawił się w XVI w. Uzasadniał on celowość prowadzenia przez państwo polityki przyspieszonego
rozwoju gospodarczego, opartego na dwóch filarach: monarchii absolutnej i handlu
zagranicznym
Poglądy merkantylistów są laickie i przeciwstawiają się normatywnemu pojmowaniem
rzeczywistości, typowemu przede wszystkim dla Kościoła Katolickiego. Podstawą dociekań nie
jest autorytet czy nakazy, lecz fakty wynikające z empirycznej obserwacji rzeczywistości, w tym
wypadku rzeczywistości społeczno-ekonomicznej.

Merkantyliści (inaczej niż w średniowieczu, gdzie stawiano na uprawę ziemi) dopatrują się
podstawy gospodarowania w uprzemysłowieniu oraz w pieniądzu.

Główne idee merkantylizmu można sprowadzić do:

1. utożsamiali bogactwo z kruszcem i pieniądzem kruszcowym
2. dodatni bilans obrotów z zagranicą
3. interwencjonizm państwowy
4. przedkładali nad produkcję rolną wytwarzanie dóbr przemysłowych
5. jednocześnie państwo (m.in dla zapewnienia spokoju społecznego) powinno dbać o niskie ceny
żywności, tak, aby jak najmniejsze były wynagrodzenia robotników. Miało to gwarantować
utrzymanie niskich kosztów pracy i wyższej konkurencyjności towarów na rynkach światowych.
6. autarkia czyli pełna samowystarczalność - ponieważ gospodarka merkantylistyczna dąży do
osiągnięcia nadwyżki eksportu, to ideałem jest powiązać przemysł z rolnictwem, aby import nie był
potrzebny.
7. stworzono przy tym nowe kryterium oceny wartości działalności gospodarczej - kryterium zysku,
będącego później jednym z fundamentów gospodarki wolnorynkowej
8. Merkantyliści postulowali, że oprócz mężczyzn pracować powinny także kobiety oraz dzieci od
piatego roku życia. Uważali, że kraj jest wtedy bogaty, gdy wiele osób znajduje zatrudnienie w
produkcji

2
FIZIOKRATYZM

3
SZKOŁA KLASYCZNA

KEYNSIZM
John Maynard Keynes okazał się być najbardziej wpływowym ekonomistą od czasów Adama
Smitha. Jego "Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza" (1936) spowodowała przewrót w
klasycznej ekonomii. M. Keynes miał wielki wkład nie tylko w teorię, ale i praktykę powojennej
ekonomii. Jego teoria pozostawała obowiązującą wykładnią polityki gospodarczej aż do
wczesnych lat siedemdziesiątych, kiedy okazała się nieskuteczna w walce z depresją
spowodowaną przez kryzysy naftowe.