Życie umysłowe po

Kongresie Wiedeńskim –
nowe idee polityczne
w I połowie XIX w.
 Nowe ideologie, nowa mentalność
społeczeństw
• Kongres Wiedeński i Święte Przymierze
przywracały stary porządek na mapie
politycznej Europy. Nie zatrzymały jednak zmian
w mentalności społeczeństw, szczególnie
wśród burżuazji (bogate mieszczaństwo)
i robotników, którzy chcieli zdobyć prawa
polityczne i ekonomiczne.
• W I połowie XIX pojawiają się nowe IDEOLOGIE,
czyli koncepcje dotyczące roli różnych warstw
społecznych w państwie.
 Nowe ideologie, nowa
mentalność społeczeństw
Nowe idee polityczne (IDEOLOGIE) to:
- LIBERALIZM – burżuazja, zwolennicy wolności i równości
- KONSERWATYZM – konserwatyści, szlachta, zwolennicy starego
systemu władzy
- SOCJALIZM UTOPIJNY
- KOMUNIZM (socjalizm naukowy) – zwolennicy obalenia kapitalizmu,
obrońcy proletariatu.
Główni myśliciele epoki:
• Adam Smith, John Stuart Mill, Karol Monteskiusz, John Lock -
liberałowie
• Edward Burke, Francois Chateaubriand - konserwatyści
• Henri Saint-Simon, Robert Owen – socjaliści utopijni
• Karol Marks i Fryderyk Engels - komuniści.
Nowe ideologie – LIBERALIZM (z j.łac. liber – wolny)
Liberalizm to główna doktryna społeczno-polityczna burżuazji, według
której nadrzędną wartością jest wolność i równość jednostki.
ZASADY LIBERALIZMU:
• zakładał ograniczenie ingerencji państwa w sferę gospodarki,
akceptował wolną konkurencję na rynku i własność prywatną.
• państwo powinno być „stróżem nocnym” – dbać o bezpieczeństwo
obywateli i porządek prawny.
• ład w państwie zapewni przestrzeganie ZASADY TRÓJPODZIAŁU
WŁADZY i SUWERENNOŚCI NARODU.
• nadrzędną wartością jest wolność i poszanowanie praw człowieka-
wolności słowa, sumienia i wyznania, równość wobec prawa.
• granice wolności wyznacza moralność – mój interes nie narusza
interesu ogółu.
• człowiek z natury jest dobry, nie trzeba go ograniczać.
 LIBERAŁOWIE
• Głosili hasła Wielkiej Rewolucji Francuskiej -
równość wszystkich wobec prawa,
• Zniesienie przywilejów stanowych,
• Krytykowali absolutyzm władców,
• Żądali dostępu obywateli do władzy,
• Chcieli konstytucji i parlamentów
(przedstawicieli społeczeństwa),
• Dążyli do wolnej konkurencji w gospodarce
i nienaruszalności prawa własności,
• Domagali się ograniczenia udziału państwa w
gospodarce,
Adam Smith
 Nowe ideologie - KONSERWATYZM
Konserwatyzm to postawa, którą charakteryzuje dążenie do
zachowania starego porządku, przywiązanie do istniejącego,
zakorzenionego w tradycji stanu rzeczy (wartości, obyczajów,
praw, kultury, ustroju politycznego itp.) oraz niechętny stosunek
do gwałtownych zmian i nowości.
ZASADY KONSERWATYZMU:
• religia jest fundamentem życia społecznego i źródłem jedności
moralnej, dlatego konserwatyzm stawał w obronie
„chrześcijańskiej cywilizacji Zachodu”,
• przestrzeganie zasad moralności i religii gwarantuje stabilność
społeczną.
• podstawą ładu jest hierarchiczny układ społeczny, własność
prywatna, prawo i silna władza państwowa.
• człowiek jest z natury zły, dlatego trzeba go kontrolować
 KONSERWATYŚCI
• Krytykowali hasła rewolucji francuskiej,
Byli przeciwnikami zmian rewolucyjnych
i liberalizmu,
• Za trwałe podstawy państwa uznawali
dziedziczność tronu, religię oraz Kościół,
• Byli zwolennikami monarchii oświeconych,
• Uważali, że aby wzmocnić państwo trzeba
rozwijać jego organy bezpieczeństwa np. policję
polityczną,
• Każdy ma swoje miejsce w społeczeństwie,
dlatego nie wolno burzyć hierarchii społecznej,
• Krytykowali zmiany w gospodarce dążące do
rozwoju przemysłu,
Edmund Burke • Nie popierali dążenia do demokratyzacji życia
i praw wyborczych obywateli.
 ROZWÓJ RUCHU ROBOTNICZEGO
• Skutkiem rozwoju przemysłu w I poł. XIXw. było powstanie nowych
grup społecznych:
a) właścicieli fabryk (kapitalistów)
b) robotników (proletariatu).
• Robotnicy pracowali po 12-16 godzin dziennie (także dzieci) za bardzo
niskie płace. Nie byli objęci opieka zdrowotną. Dlatego zaczęli się
organizować, aby walczyć o swoje prawa. Tak powstał ruch
robotniczy.
• Zrzeszenia robotników organizowały strajki (przerwy w pracy),
manifestacje uliczne, protesty.
• W Wielkiej Brytanii powstały pierwsze związki zawodowe –organizacje
do prowadzenia negocjacji z właścicielami fabryk .
 SOCJALIZM UTOPIJNY
• Część myślicieli uważała, że nie należy wywoływać
rewolucji robotniczej, tylko wprowadzić zmiany
(reformy) drogą pokojową.
• Mieli nadzieję, że właściciele fabryk z własnej woli
podzielą się swoimi majątkami z robotnikami.
• Poglądy te nie mogły być zrealizowane dlatego nazwano
je utopijnymi. Termin „utopia” pochodzi od łacińskiego
tytułu dzieła „Utopia” (1516r.) Tomasza Moore’a
(Morusa), czyli miejsce, którego nie ma.
• Przedstawicielami socjalizmu utopijnego byli:
a) Henri Saint-Simon
b) Robert Owen
Nowe ideologie - SOCJALIZM NAUKOWY
– twórcy - Karol Marks i Fryderyk
Engels
(tzw. marksiści, komuniści)
Dwaj Niemcy – Karol Marks
i Fryderyk Engels opracowali
w Londynie w 1848r. Manifest
Komunistyczny, w którym ogłosili swój
program walki o nowy ustrój –
socjalizm (societas – wspólnota).
Hasło socjalizmu – „Proletariusze
wszystkich krajów łączcie się” .
SOCJALIZM NAUKOWY (KOMUNIZM) - powstał z
powodu konfliktu pomiędzy właścicielami fabryk,
a robotnikami.
Cel socjalizmu– obalenie kapitalizmu, przejęcie
fabryk, maszyn i władzy przez robotników.
Nie ma własności prywatnej, wszyscy mają równe
prawa.
Przejęcie władzy powinno się odbyć w drodze
rewolucji robotniczej, czyli walki robotników o
prawa we wszystkich państwach równocześnie.
 Dwie ideologie SOCJALIZMU
(łac. societas – wspólnota)
ZASADY SOCJALIZMU NAUKOWEGO:
•zakładał walkę robotników o swoje prawa (walka
klas),
•celem socjalistów było obalenie własności prywatnej i
wprowadzenie sprawiedliwości społecznej - społecznej
własności środków produkcji – fabryki, gospodarstwa
rolne, maszyny, narzędzia powinny być własnością
całego społeczeństwa.
•Należy zabrać je dotychczasowym właścicielom
poprzez walkę (rewolucję robotniczą).