Rewolucja przemysłowa w Anglii

Przyczyny polityczne
⚫ Kryzys systemu feudalnego – słabość rynku
wewnętrznego w wyniku izolacji chłopa
uzależnionego od właściciela rolnego
⚫ Zacofanie rzemiosła z powodu hamulcowego
systemu wytwórczości cechowej
 Dlaczego w Anglii?
⚫ Rewolucja burżuazyjna
⚫ Chłonny wyspiarski rynek wewnętrzny
⚫ Ogromna rola handlu zamorskiego i
kolonialnego
⚫ Rozbudowa manufaktur na potrzeby kolonii
północnoamerykańskich
 Dlaczego w Anglii? cd.
⚫ Obfitość i taniość towarów występujących na miejscu – wełna, rudy
żelaza i węgiel kamienny
⚫ Rozwinięte instytucje finansowe i kredytowe
⚫ Zamożni kupcy dysponujący kapitałem
⚫ Prawo patentowe przyciągające wynalazców
⚫ Wysoki poziom nauki i techniki
⚫ Stabilna sytuacja polityczna w XVIII w.
 ⚫ Eksplozja demograficzna
⚫ Spadek śmiertelności
⚫ Rozwój higieny
⚫ Skuteczniejsza walka z epidemiami
⚫ Szczepionki ochronne
⚫ Ograniczenie klęsk głodu -produkcja i infrastruktura
 Rewolucja agrarna
⚫ Intensyfikacja produkcji rolnej – płodozmian
⚫ Uprawa roślin motylkowych i okopowych
⚫ Rozwój nowych technologii
⚫ Nawożenie gruntów
⚫ Zwiększenie produkcji rolnej
⚫ System grodzeń w Anglii
 Rewolucja przemysłowa
⚫ Zniesienie monopoli cechowych
⚫ Powstanie rynku wolnej siły roboczej
⚫ Wzrost zapotrzebowania na towary
przemysłowe
⚫ Rozwój rynku wewnętrznego i infrastruktury
⚫ Kolonizacja
 Etap 1 - włókiennictwo
⚫ 1733 John Kay „latające czółenko”
⚫ 1764 James Hargreaves „spinning Jenny”
⚫ 1785 Edmund Cartwright mechaniczny warsztat
tkacki
Etap2 - atmosferyczny silnik parowy
⚫ Atmosferyczny silnik parowy (zwany też silnikiem
parowym Newcomena) – pierwszy praktycznie
stosowany silnik parowy.
⚫ Urządzenia te wykorzystywane były od początków XVIII
wieku do ok. połowy XIX wieku w Anglii iEuropie m.in. do
napędu pomp odwadniających kopalnie oraz dmuchaw
zasilających w powietrze wielkie piece hutnicze.
 Atmosferyczny silnik parowy
⚫ 1712 – pierwszy silnik parowy Newcomena został zainstalowany w kopalni węgla w Staffordshire
⚫ 1722 – pierwsza maszyna systemu Newcomena była uruchomiona poza Anglią w kopalni srebra w Bańskiej
Szczawnicy na terenie dzisiejszej Słowacji
⚫ 1729 – umarł Thomas Newcomen – ponad 100 silników parowych zainstalowano w kopalniach Europy
⚫ 1763 – James Watt wprowadził pierwsze ulepszenia poprawiające wydajność
Schemat
 Etap3 – maszyna parowa Watta
⚫ 1763 – James Watt wprowadził pierwsze
ulepszenia poprawiające wydajność
 Etap4 - lokomotywa
⚫ 1804 Lokomotywa Richarda Trevithicka
⚫ 1829 Lokomotywa George’a Stephensona
Automobil Josepha Cugnota
 Hutnictwo i obróbka żelaza
⚫ Zastosowanie koksu
⚫ Zastosowanie pudlingowania (mieszanie
roztopionej rudy w piecu)
⚫ Zastosowanie walców mechanicznych
⚫ Zastosowanie obrabiarek do metali
Francois Quesnay
Tablica ekonomiczna 1758
 Założenia Quesnaya

⚫ reprodukcja ma charakter prosty

⚫ ceny są niezmienne
⚫ gospodarka ma charakter zamknięty
⚫ cykl produkcyjny i cykl obrotu trwa jeden rok
⚫ wymiana ma charakter ekwiwalentny
Schemat uproszczony
 Tablica ekonomiczna Francois
Quesnaya cd.
⚫ Quesnay porównał obieg dóbr i pieniędzy w
społeczeństwie do obiegu krwi w organizmie.
Duży obieg dotyczył relacji między naturą a
społeczeństwem, natomiast mały zawierał się w
ramach trzech klas społecznych.
 Fizjokratyzm
⚫ Nadrzędną koncepcją fizjokratyzmu była idea porządku
naturalnego. Porządek natury stanowiły dla
przedstawicieli tego nurtu własność, wolność oraz
poszanowanie pracy. Podstawowym hasłem fizjokratów
było hasło leseferyzmu, czyli wolnej konkurencji,
swobody działalności gospodarczej, której istnienie
warunkuje działanie praw natury.
 Fizjokratyzm
⚫ W społeczeństwie wyróżniano trzy zasadnicze grupy społeczne:

⚫ klasa właścicieli ziemskich – świeccy i duchowni; wydzierżawiają

posiadaną ziemię rolnikom dzierżawcom, za co otrzymują czynsz
dzierżawny. Jest to również jedyna grupa, która jest opodatkowana
(gdyż jako jedyna otrzymuje stały, „czysty” zysk)
 Fizjokratyzm
⚫ klasa produkcyjna (rolnictwo) – tylko ona pomnaża
wartość produkcji, tworzy produkt czysty;

⚫ klasa jałowa (przemysłowcy, rzemieślnicy, kupcy) –

nie wytwarza nowej wartości, przynosi jedynie
równowartość zużytych środków konsumpcji.
 Fizjokratyzm
⚫ Fizjokraci przyczynili się do rozwoju oświaty, edukacji i szkolnictwa. Polscy fizjokraci z Antonim
Popławskim na czele, stali się założycielami pierwszych szkół podstawowych na wsiach – tzw.
elementarnych czy parafialnych. W swoich pracach krytykowali ustrój pańszczyźniany, wyzysk
chłopów przez panów, ekonomów i karczmarzy. Przyczynili się do zniesienia poddaństwa
chłopów (bezwzględnej zależności od pana) i podniesienia godności zawodu kmiecia.
 Adam Smith – ojciec ekonomii
klasycznej
⚫ utrzymywał, że rola państwa powinna
ograniczyć się do: przestrzegania prawa i
utrzymania porządku, dostarczania pewnych
dóbr publicznych (których nie dostarczyłyby
przedsiębiorstwa prywatne)
⚫ oraz obrony narodowej.
 Liberalizm ekonomiczny wg
Adama Smitha
⚫ Nakreślił schemat działania procesu produkcji i konkurencji, podaży i popytu , mechanizmu cen oraz organizacji pracy.
Podkreślał także skłonność rynku do samoregulacji, co jeśli nie ma przeszkód z zewnątrz – sprzyja tworzeniu się
społecznej harmonii.

⚫ Sformułował dwa podstawowe prawa rynku: prawo akumulacji i prawo populacji. „Zapotrzebowanie na ludzi”, pisał w
tonie mocno kontrowersyjnym, „z konieczności reguluje produkcję ludzi”. Głosił także hasło „Zostawcie rynek w
spokoju”.

⚫
Leseferyzm
 Leseferyzm
⚫ (fr. laissez faire – pozwólcie czynić; laissez passer –
pozwólcie przechodzić, laissez aller) – sformułowany
przez francuskich fizjokratów, ale najpełniej zrealizowany
w dziewiętnastowiecznej Wielkiej Brytanii pogląd
filozoficzno-ekonomiczny głoszący wolność jednostki,
zwłaszcza w wymiarze społeczno-ekonomicznym.
 Leseferyzm
⚫ Wyraża dążenie do wolności gospodarowania oraz
wyzwolenie z wszelkich zależności feudalnych. Rola
państwa miała być ograniczona do roli nocnego stróża,
który miał strzec fundamentalnych zasad wolności
gospodarowania i prywatnej własności. W gospodarce
opartej na leseferyzmie jedynym regulatorem jest cena
 A zatem leseferyzm:
⚫ oznacza działanie w warunkach wolności
osobistej, równości wobec prawa,
poszanowania własności prywatnej, a rolę
państwa sprowadza wyłącznie do pozycji
gwaranta podstawowych swobód obywatelskich
i dlatego też z założenia państwo nie może
ingerować w sferę ekonomiczną.
 Skutki rewolucji przemysłowej
⚫ Industrializacja
⚫ Mechanizacja produkcji
⚫ Urbanizacja
⚫ Migracja
⚫ Powstanie proletariatu
 Wielka Brytania –
potęgą gospodarczą świata