1. 1.

Kongres wiedeński
1. Okoliczności zwołania kongresu wiedeńskiego - upadek Napoleona Bonaparte
W 1813 r. armia Napoleona poniosła klęskę pod Lipskiem, co doprowadziło do upadku
Francji. Po wkroczeniu wojsk koalicji antynapoleońskich do Paryża, Napoleon abdykował
(zrezygnował z tronu) i został zesłany na wyspę Elbę. Na tronie francuskim zasiadł Ludwik
XVIII.

2. Państwa biorące udział w podejmowaniu decyzji kongresu wiedeńskiego

Po zwycięstwie nad Francją państwa walczące z Napoleonem we wrześniu 1814 r.
w Wiedniu zorganizowały kongres wiedeński. Kluczową rolę odegrali przedstawiciele:
Austrii, Rosji, Prus, Francji i Anglii.

3. Postanowienia kongresu wiedeńskiego

Obrady kongresu zakończyły się w czerwcu 1815r.
Celem było przywrócenie w Europie porządku sprzed rewolucji francuskiej i wojen
napoleońskich - budowa nowego ładu politycznego w Europie. Nowy ład polityczny miał się
opierać na trzech zasadach: restauracji, legitymizmu i równowagi europejskiej.

Obrady kongresu zostały zakłócone w marcu 1815 roku. Napoleon Bonaparte uciekł z Elby z
oddziałem żołnierzy, dotarł do Paryża i rozpoczął nową wojnę. Francuzi byli niezadowoleni z
rządów Ludwika XVIII. Napoleon zdobył poparcie armii i opanował stolicę. Stanął do walki z
wojskami pruskimi i brytyjskimi. Został ostatecznie pokonany w bitwie pod Waterloo – 18
czerwca 1815 r. Po ponownej abdykacji został osadzony na wyspie Św. Heleny na Oceanie
Atlantyckim. Powrót do władzy Napoleona w 1815 r. określa się jako „sto dni Napoleona”,
czyli czas jaki upłynął od ucieczki z Elby do klęski pod Waterloo.

4. Zmiany ustrojowe i terytorialne

Na kongresie wiedeńskim zapadły decyzje dotyczące zmian granic
* Francja wróciła do swoich granic sprzed rewolucji (z 1792r.)
* Wielka Brytania umocniła panowanie w koloniach i na oceanach,
* utworzone przez Napoleona Królestwo Włoch zostało zlikwidowane:
– odtworzono Państwo Kościelne
– utworzono Królestwo Obojga Sycylii
– utworzono Królestwo Sardynii (Piemont)
* Związek Reński przestał istnieć - utworzono Związek Niemiecki
* Austria odzyskała Dalmację i zdobyła wpływy w północnych Włoszech
* Belgia została połączona z Holandią w Królestwo Zjednoczonych Niderlandów

5. Święte Przymierze - jego cele i uczestnicy

Na kongresie wiedeńskim utworzono Święte Przymierze przez Rosję - car Aleksander I,
Austrię - cesarz Franciszek I Habsburg i Prusy - król Fryderyk Wilhelm III – później dołączyły
inne państwa w sumie 16. Poza sojuszem pozostały Wielka Brytania, Turcja i Państwo
Kościelne. Podpisania porozumienia odmówiły Stany Zjednoczone.
Celem Świętego Przymierza była walka z ruchami rewolucyjnymi i zwalczanie powstań oraz
utrzymanie porządku ustalonego w Wiedniu.
Pojęcia
- restauracja - nazwa pochodzi od łacińskiego słowa restaurare – odbudować. Zgodnie z tą
zasadą do władzy powróciły dynastie obalone w trakcie rewolucji francuskiej i przez
Napoleona. Zamierzano również odtworzyć przed napoleoński stan granic między
państwami.

- legitymizm - nazwa wywodzi się z łaciny, od słowa legitimus, czyli prawowity. Zgodnie z
regułą legitymizmu władzę monarchów europejskich uznano odtąd za świętą i nienaruszalną.

- równowaga europejska - zasada ta zakłada, że żadne państwo w Europie nie może

dominować nad pozostałymi – tak jak Francja za czasów Napoleona

- „sto dni” - powrót do władzy Napoleona w 1815 r. określa się jako „sto dni Napoleona”,
czyli czas jaki upłynął od ucieczki z Elby do klęski pod Waterloo - 18 czerwca 1815 r
1. 2. Rewolucja przemysłowa
1. Przyczyny rewolucji przemysłowej

W Wielkiej Brytanii pod koniec XVIII w. bardzo szybko rozwijało się rolnictwo ponieważ:
a. wprowadzono nowoczesne narzędzia i nowoczesne metody uprawy ziemi
b. duże obszary przeznaczano na pastwiska dla bydła i owiec
c. nastąpiły zmiany na wsi angielskiej
– powstały wielkie majątki ziemskie
– upadły drobne gospodarstwa – drobni rolnicy musieli szukać pracy w miastach i
zamorskich koloniach
– powstały gospodarstwa farmerskie
Nastąpił gwałtowny wzrost liczby ludności w Wielkiej Brytanii.
a. wzrosło zapotrzebowania na towary miejskie, w tym towary codziennego użytku,
b. były ogromne zamówienia na uzbrojenie i umundurowanie.

Poszukiwanie wydajnych metod produkcji.

2. Skutki gospodarcze rewolucji przemysłowej

a. Industrializacja, czyli przemiana manufaktur (zakłady, w których praca wykonywana była

ręcznie przez pracowników, odpowiedzialnych za dany etap produkcji) w fabryki (zakłady
wykorzystujące prace ludzi i maszyn).
b. Rozwinięcie się następujących dziedzin brytyjskiej gospodarki:
- przemysł włókienniczy i tekstylny – główny towar eksportowy
- hutnictwo – wzrost zapotrzebowania na żelazo niezbędne do produkcji broni i maszyn
- górnictwo – w procesie wytopu żelaza zamiast węgla drzewnego zaczęto
wykorzystywać węgiel kamienny
- transport – statki i lokomotywy napędzane silnikami parowymi – łatwy i szybszy
przewóz towarów.
c. Powstanie cywilizacji przemysłowej
– maszyny parowe i elektryczność wywołały duże zmiany w gospodarce i życiu ludzi
– nastąpiło ożywienie handlowe – nowe linie kolejowe i drogi aby ułatwić transport
d. Urbanizacja – gwałtowny rozwój miast
– mieszkańcy wsi znaleźli zatrudnię w przemyśle
– stolice państw powiększyły się kilkukrotnie - zyskały rangę metropolii

3. Skutki społeczne rewolucji przemysłowej

a. powstanie licznej klasy robotników – tzw. proletariatu
b. pogorszenie się warunków życia robotników
c. wzrost znaczenia kapitalistów (burżuazji)
d. kapitalizm jako nowy system społeczno-gospodarczy charakteryzował się:
– prywatną własnością środków produkcji (fabryk, kopalń)
– wolności osobistej
– swobodzie konkurencji
– ograniczonej ingerencji państwa w gospodarkę
 4. Wynalazki XIX wieku:
- maszyna parowa - skonstruowana w 1763 roku przez Szkota James Watta -
wykorzystywana w fabrykach, przyspieszyła pracę w przemyśle górniczym i hutniczym oraz w
środkach transportu: pociągach i statkach.
- przędzarka - maszyna przerabiająca półprodukt przędzalniczy na przędzę. Twórcą pierwszej
przędzarki był angielski tkacz James Hargreaves, który w 1765 roku obmyślił maszynę w
postaci szeregu pionowych wrzecion, napędzanych przez jedno koło ręczne z korbą.
- lokomotywa parowa została skonstruowana w latach 20. XIX wieku przez George`a
Stephensona - wkrótce zaczęły powstawać Linie Kolejowe dzięki temu rozwinął się transport
towarów i ludzi.
- parostatek, statek parowy - wykorzystywał do poruszania się koła napędowe znajdujące
się z boku lub z tyłu statku. Dzięki maszynie parowej mógł płynąć bez względu na kierunek
wiatru lub mimo jego braku.
- telegraf - w 1837 roku Amerykanin Samuel Morse udoskonalił telegraf. To urządzenie
służyło do przekazywania wiadomości na odległość za pomocą impulsów elektrycznych
płynących w przewodach.

Pojęcia
- fabryka- zakład wykorzystując pracę ludzi i maszy
- industrializacja - przemiana manufaktur (zakłady, w których praca wykonywana była
ręcznie przez pracowników, odpowiedzialnych za dany etap produkcji) w fabryki (zakłady
wykorzystujące prace ludzi i maszyn).
- urbanizacja - gwałtowane rozrastanie się miast
- kapitalizm - system społeczno- gospodarczy oparty na prywatnej własności, wolności
osobistej, swobodzie konkurencji i ograniczonej ingerencji państwa w gospodarkę
- cywilizacja przemysłowa- cywilizacja powstała wy XIX wieku, gdy zaczęto masowo
wykorzystywać urządzenia napędzane przez maszyny parowe oraz elektryczność
- rewolucja przemysłowa- proces zmian technologicznych, gospodarczych społecznych i
kulturalnych, zapoczątkowany w XVIII wieku w Wielkiej Brytanii. Maszyny zaczęły wówczas
zastępować pracę ręczną, co umożliwiała produkcję na masową skalę
- maszyna parowa- parowy silnik tłokowy napędzany parą, skonstruowany przez Jamesa
Watta w 1763 roku. Jej wynalezienie znacznie przyspieszyło pracę w przemyśle górniczym i
hutniczym z czasem maszyny parowe zaczęto wykorzystywać także w pociągach i statkach
- metropolia- duże miasto będące centrum administracyjnym, gospodarczym i kulturalnym
regionu lub kraju
Postacie
James Watt – Szkot, wynalazł w 1763 roku maszynę parową
Michael Faraday - brytyjski fizyk, wyniki jego odkryć wykorzystano do skonstruowania
silników elektrycznych
Samuel Morse -- w 1837 roku Amerykanin udoskonalił telegraf
1.3. Nowe ideologie
Rewolucja francuska i wojny napoleońskie zmieniły zarówno sytuacje polityczną w Europie
jak również sposób myślenia ich mieszkańców. Hasła oświeceniowe cieszyły się dużą
popularnością. W wyniku tych przemian zaczęły powstawać nowe ideologie.
Ideologia- zbiór idei, poglądów na życie społeczne i gospodarcze w Polsce.

1. Nowe ideologie, ich aspekty gospodarcze i społeczno-polityczne

I. Liberalizm – powstał w XVIII w. jego nazwa pochodzi od łacińskiego słowa „liber” co

oznacza wolny. Zwolennicy – liberałowie. To doktryna społeczna i polityczna uznająca
wolność i nieskrępowaną działalność jednostek za wartość nadrzędną.
Główne hasła programowe liberalizmu:
- wolność i swobodny rozwój każdego człowieka są najważniejsze;
- państwo i społeczeństwo nie mogą ograniczać jednostki
- wszyscy obywatele powinni być równi wobec prawa (likwidacja przywilejów stanowych)
- wolność słowa i wyznania to prawo każdego obywatela.
Liberałowie krytykowali rządy absolutne popierali ustrój konstytucyjny z silną pozycją
parlamentu.

Zwolennicy liberalizmu podkreślali znaczenie wolności nie tylko w polityce, lecz także w
gospodarce tak powstał liberalizm ekonomiczny – twórcą Szkot Adam Smith
- Swoboda w działalności gospodarczej, którą miały zapewnić wolna konkurencja oraz prawo
do własności
- Liberałowie chcieli ograniczyć udział państwa w sterowaniu gospodarką
- popularna wśród bogacąc ego się mieszczaństwa

II. Konserwatyzm - powstał na przełomie XVIII i XIX wieku.

Konserwatyści głosili, że społeczeństwo powinno rozwijać się w sposób ewolucyjny a nie w
wyniku gwałtownych przewrotów. Jednym z czołowych twórców konserwatyzmu był
Edmund Burke
Konserwatyści byli zwolennikami:
a. monarchii i dziedziczności tronu
b. uprzywilejowania szlachty i duchowieństwa
c. bronili religii, Kościoła oraz tradycyjnych wartości
d. rozwijali organy bezpieczeństwa, na przykład policję polityczną
e. każdy zajmował w społeczeństwie wyznaczone przez pochodzenie miejsce i nikt nie ma
prawa burzyć ustalonej hierarchii.

III. Socjalizm - w XIX wieku niektórzy myśliciele krytykowali kapitalizm za to że powiększał

nierówności społeczne. Twórcy to socjaliści
Głosili:
- potrzebę stworzenia systemu opartego na sprawiedliwości społecznej
- domagali się zmian w prawie, poprawy warunków życia i pracy robotników oraz dostępu do
oświaty
- postulaty chcieli wprowadzić pokojowymi metodami
a. zawierał program nierealnych (utopijnych) koncepcji przebudowy społeczeństwa.
b. czołowi przedstawiciele socjalizmu
– Claude Sain-Somon
– Robert Owen

IV. Komunizm - w połowie XIX wieku wysunięto bardziej radykalne koncepcję zmian
ustrojowych
a. niemieccy socjaliści, czołowi teoretycy Karol Marks i Fryderyk Engels opracowali zasady
komunizmu
b. program został zawarty w „Manifeście komunistycznym” (1848 r.) krytykowali w nim
założenia kapitalizmu.
c. główne cechy charakterystyczne komunizmu
– wprowadzenie całkowitej równości wszystkich ludzi - likwidacja podziałów na klasy
– likwidacja prywatnej własności środków produkcji
– proletariat (robotnicy) zostali uznani za wiodącą klasę społeczną

2. Narodziny ruchu robotniczego

Szybki rozwój przemysłu sprawił, że powstały nowe grupy społeczne. Zamożnych właścicieli
fabryk nazwano fabrykantami a znacznie liczniejszą warstwę ubogich robotników -
proletariatem.
W pierwszej połowie XIX wieku robotnicy pracowali w trudnych warunkach i otrzymywali
bardzo niskie wynagrodzenie. Nie było przepisów określających ich prawa. Musieli zgadzać
się na niekorzystne nieludzkie warunki proponowane im przez fabrykantów. Dzień pracy
trwał nawet 16 godzin, zatrudniano również dzieci.
Robotnicy zaczęli powoływać organizacje, aby walczyć o swoje prawa tak powstał ruch
robotniczy. Ruch szybko się rozrastał i miał coraz większą siłę polityczną. W Wielkiej Brytanii
i innych krajach wybuchały strajki - robotnicy przerywali pracę, aby wymusić ustępstwa.
Do głównych żądań należało podwyższenie zarobków oraz poprawa warunków i
bezpieczeństwa pracy.
Kolejny etap walki robotników to powstanie związków zawodowych. Związki broniły
interesów robotników i kontrolowały przestrzegania ich praw, ale też często zabezpieczały
fabrykantów przed zbyt radykalnymi działaniami pracowników
Pojęcia
- ideologia - zbiór idei, poglądów na życie społeczne i gospodarcze w państwie
- wolna konkurencja - nieograniczana przez państwo, swobodna rywalizacja między
przedsiębiorstwami
- strajk - zaprzestanie pracy przez robotników w celu wymuszenia ustępstw na właścicielach
fabryk
- związek zawodowy - organizacja zrzeszająca pracowników, która dba o przestrzeganie ich
praw przez pracodawców
- fabrykanci - zamożni właściciele fabryk
- proletariat - klasa społeczna składająca się z ubogich robotników
- uwłaszczenie chłopów - nadanie chłopom na własność użytkowanej przez nich ziemi
- burżuazja - najbogatsi mieszkańcy miast, między inni właściciele przedsiębiorstw
handlowych lub produkcyjnych
Postacie

Adam Smith -najsłynniejszy ideolog liberalizmu

Edmund Burke -twórca konserwatyzmu, przeciwnik rewolucji

Robert Owen - działacz socjalistyczny i propagator ruchu spółdzielczego

Karol Marks - niemiecki socjalista, opracował zasady komunizmu

1.4. Przeciwko Świętemu Przymierzu

1. Powstanie dekabrystów w Rosji

Decyzje kongresu wiedeńskiego wywołały niezadowolenie w wielu państwach.
a) W grudniu 1825 roku w Rosji nieudaną próbę zamachu stanu podjęli dekabryści.
Nazywani tak od rosyjskiego słowa diekabr – grudzień. Spiskowcy chcieli zlikwidować
monarchię i wprowadzić republikę lub gruntownie zreformować dotychczasowy ustrój.
b) Władze carskie, aby zapobiec kolejnym buntom powołały tajną policję i rozbudowały
aparat donosicielstwa.

2. Rewolucja lipcowa we Francji

a) We Francji rosło niezadowolenie z rządów Karola X, który wycofał postępowe reformy.
Wzmocnił cenzurę, ograniczył rolę parlamentu i zmniejszę liczbę osób, którym
przysługiwało prawo wyborcze.
b) Z tego powodu w 1830 roku w Paryżu wybuchła rewolucja lipcowa. Mieszczanie zmusili
Karola do abdykacji, a rządy objął Ludwik Filip. Rozszerzono prawo wyborcze zwiększono
władzy parlamentu oraz zagwarantowano wolność prasy. Swoją pozycję społeczną
umocniło bogate mieszczaństwo czyli burżuazja.

3. Przyczyny Wiosny Ludów

a) Ekonomiczne
- klęska nieurodzaju i głodu
- epidemia chorób
b) Polityczne
- żądanie rozszerzenia praw obywatelskich – m.in. prawa wyborczego
- wśród Niemców i Włochów silne były tendencje zjednoczeniowe, a Polacy i Węgrzy
chcieli odzyskać niepodległość
c) Społeczne
- żądanie poprawy warunków życia i pracy robotników
- chłopy w Europie Środkowej nadal odpracowywali pańszczyznę

4. Przebieg i skutki rewolucji lutowej we Francji - luty 1848 r.

a. przyczyny rewolucji lutowej
– protesty biedoty i robotników przeciwko trudnym warunkom życia i bezrobociu oraz
skandalom finansowym z udziałem członków rządu.
– społeczeństwo domagało się reform
b. 22 II 1848 r. doszło do rozruchów na ulicach Paryża
– Ludwik Filip abdykował i opuścił kraj
– władze w państwie przejął Rząd Tymczasowy i ogłosił utworzenie republiki
– wprowadzono powszechne prawo wyborcze dla mężczyzn
– ustanowiono wolność prasy i wolność zebrań
– dla zapewnienia pracy bezrobotnym utworzono warsztaty narodowe
– wybrano nowe władze które nie zamierzały spełniać oczekiwań ludności
c. w czerwcu 1848 r. wybuchło tzw. powstanie czerwcowe robotników
– było spowodowane likwidacją warsztatów narodowych
– zostało krwawo stłumione przez wojska rządowe
d. jesienią została ustanowiona nowa konstytucja
– władzę ustawodawczą sprawował jednoizbowy parlament
– władzę wykonawczą sprawował prezydent
pierwszym prezydentem został Ludwik Napoleon Bonaparte

5. Wiosna Ludów w Europie na przykładzie Prus, Austrii, Węgier i Włoch

6. Wojna krymska – przyczyny, przebieg i skutki (1853-1856)

Przyczyny:
- Car Mikołaj I po sukcesach w tłumieniu powstania na Węgrzech chciał zaatakować Turcję
- Rosja chciała opanować cieśniny Bosfor i Dardanele łączące Morze Czarne z Morzem
Śródziemnym
Przebieg:
- Konflikt wybuchł w 1853 roku. nazwano go wojną krymską ponieważ do największych walk
doszło na Półwyspie Krymskim.
- Turcja otrzymała pomoc od Wielkiej Brytanii, Francji i Królestwa Sardynii
- Wojska rosyjskie zaczęły przegrywać z nowoczesną dobrze wyposażoną armię przeciwnika.
- śmierć Cara Mikołaja I pogorszyła sytuację Rosji.
- jego następca Aleksander II musiał szybko zakończyć wojnę.
Skutki:
- W 1856 r. w Paryżu został podpisany pokój kończący wojnę krymską
a. Morze Czarne zostało uznane za obszar neutralny - nie mogła przebywać na nim flota
wojenna ani Rosji ani Turcji.
b. osłabienie militarne i gospodarcze Rosji oraz zmniejszenie jej znaczenia w rejonie Morza
Czarnego

Pojęcia
- dekabryści - Nazywani tak od rosyjskiego słowa diekabr – grudzień. Rosyjscy spiskowcy
chcieli zlikwidować monarchię i wprowadzić republikę lub gruntownie zreformować
dotychczasowy ustrój.
- Wiosna Ludów - określenie rewolucyjnych wystąpień z lat 1848- 1849, do których
dochodziło w wielu krajach Europy
Postacie
Ludwik Napoleon Bonaparte - bratanek Napoleona I - pierwszy prezydent republiki Francji