Professional Documents
Culture Documents
PRZYCZYNY I PRZEBIEG
Przyczyny:
Przebieg:
-styczeń 1789- Ludwik XVI zwołuje Stany Generalne (popularność broszury Emmanuela Josepha
Sieyèsa, która głosiła potrzebę zwiększenia szacunku i poszerzenia praw dla stanu trzeciego), konflikt
w kwestii wspólnego obradowania i głosowania wszystkich stanów
-czerwiec 1789- stan trzeci ogłasza się Zgromadzeniem Narodowym, konflikt z królem, który
początkowo zamyka przed nimi salę obrad
-11.07.1789- początek walk na ulicach, ludność paryska wszczyna bunty, zawiązuje Komitet Stały,
który powołuje Gwardię Mieszczańską
-14.07.1789- atak paryżan na Bastylię będącą symbolem terroru dawnej władzy (w tym czasie
przebywał w niej m.i.n Donatien Alphonse de Sade, wojska wysłane przez króla z Wersalu w celu
stłumienia buntu przyłączają się do rebeliantów i wspólnie zmuszają zarządcę Bastylii Bernarda René
de Launay do poddania się. Komitet Stały przekształca Gwardię Mieszczańską w Gwardię Narodową,
na której czele staje markiz de la Fayette
-14.09.1891- król podpisuje Konstytucję, Francja staje się monarchią konstytucyjną ( trójpodział
władzy, wprowadzenie cenzusu majątkowego i wiekowego [25 lat], zakaz ubiegania się przez
członków Konstytuanty o stanowiska w Zgromadzeniu Prawodawczym, czyli Legislatywie),
zapoczątkowuje to tworzenie sie narodu francuskiego, król staje się częścią społeczeństwa
-kwiecień 1792- wypowiedzenie wojny Austrii, zawiązanie w Europie koalicji antyfrancuskiej, strach
przed rozpowszecheniem się idei rewolucjonistycznych na całą Europę i wybuchu buntów w innych
państwach
9.04.1793- powołanie Komitetu Ocalenia Publicznego, na którego czele stanął Georges Danton,
przejęcie pełnej władzy przez jakobinistów, wprowadzenie radykalnych zmian, oddanie na własność
chłopom użytkowanych przez nich ziem, prawo do powszechnej nauki, wprowadzenie nowego
kalendarza, ograniczenie zależności od Rzymu, osłabienie kultu Boga jako istoty najwyższej,
zamknięcie niektórych klasztorów, masowe gilotynowanie wszystkich przeciwników jakobinów
22.08.1795- przyjęcie przez Konwent nowej Konstytucji, powierzenie władzy Dyrektoriatowi, który
składał się z 5 dyrektrów na okres 5 lat, rozpoczyna się okres korupcji i nepotyzmu
ur. W 1769 na Korsyce, szkoły wojskowe kończył we Francji kontynentalnej np. L’ecole
militaire
mimo początkowej niechęci do rewolucji przyłączył się do niej, dzięki czemu mógł
awansować
związał się z jakobinami, wsławił się podczas zdobywania Tulonu opanowanego przez
rojalistów, za co otrzymał stopień generała
po przewrocie termidoriańskim został aresztowany i usunięty z wojska, powrócił do łask gdy
na rozkaz dyrektoriatu rozpędził opozycyjny tłum używając w tym cel armat, poznał wtedy
Józefinę Beauharnais, kochankę jednego z dyrektorów, została jego żoną; częściowo dzięki jej
wpływom został dowódcą armii francuskiej we Włoszech
konsul od 1799- 1804, cesarz Francuzów od 1804- 1814
z jednej strony uważany jest za wybitnego męża stanu, przywódcę, ale z drugiej strony za
tyrana i agresora
na wyspie św. Heleny podjął 3 próby samobójcze, które skończyły się niepowodzeniem
wprowadził zasadę numerowania posesji, utworzył w Paryżu batalion skoszarowanych
strażaków
-kwiecień 1814- objęcie tronu przez Ludwika z dynastii Burbonów po abdykacji Napoleona,
zachowanie urzędników napoleońskich, zakaz burzenia budowli z okresu napoleońskiego, chęć
przywrócenia porządku sprzed okresu rewolucyjnego, ostatecznie zdecydowano wzrorować się na
modelu polityki angielskiej
-Kongres Wiedeński (od września 1814 do czerwca 1815)- sprzymierzenie się mocarstw (Rosja,
Wielkia Brytania, Austria i Prusy, później także Hiszpania, Portugalia, Francja i Szwecja) przeciwko
Napoleonowi, dążenie do pokoju w Europie, trzy główne założenia: legitywizm, restauracja i
równowaga sił
-19-20.03.1815- ucieczka rodziny królewskiej z Paryża z powodu powrotu Napoleona i jego armii do
kraju
20.11.1815- podpisanie drugiego pokoju paryskiego (ustalenie granic z 1790r, wysoka kontrybucja
wojenna, obowiązek wprowadzenie obcych wojsk do francuskich twierdz i więzień)
-1818- rozwiązanie dotychczasowego rządu, kolejne wybory, poparcie dla Burbonów ze strony
arystokracji, ale też przemysłowów, poprawa sytuacji wyższych grup społecznych, Fracja wywiązuje
się z kontrybucji dwa lata przed terminem, obce wojska opuszczają państwo, rząd ma charakter mocno
prawicowy
Francja staje się podporządkowana Kościołowi, przyjmuje konkordat, angażuje się zbrojnie w politykę
zagraniczną (np. pomoc w stłumieniu powstania w Hiszpanii w 1823), wprowadza cenzurę prasy,
ogranicza rolę burżuazji, rozwiązuje Gwardię Narodową, wypłaca odszkodowania imigrantom, z
uwagi na pogarszający się stan zdrowia króla jego obowiązki coraz częściej wypełniał brat, hrabia
d'Artois (Karol X)
-1827- zwycięstwo partii księcia Polignac'a (przeciwnik Bonapartego, który podjął próbę zamachu na
jego życie, za co został skazany na karę dożywocia, wtedy uciekł z kraju i powrócił do niego w 1815r)
-1830- kolejne wybory z inicjatywy Karola X (opozycja otrzymuje 2/3 głosów, więc Karol nie
pozwala na zatwierdzenie wyników), wprowadzenie nowych dekretów konstytucyjnych (rozwiązanie
Izby, zmiana prawa wyborczego, wprowadzenie nowego gabinetu), co wzbudza protesty ludności
-30.07.1830- wycofanie dekretów, Ludwik Filip Orleański godzi się na objęcie stanowiska
Tymczasowego Namiestnika
-2.08.1830- abdykacja Karola X na rzecz wnuka- Henryka, który nie obejmuje tronu, królem
Francuzów! zostaje ogłoszony Ludwik Filip, decyzja o utrzymaniu monarchii
konstytucyjnej/burżuazyjnej o ograniczonej władzy króla
Lipiec 1830- Karol X zostaje obalony, lud wybiera( kontynuując monarchę) Ludwika Filipa( z
bocznej linii Burbonów) król Francuzów a nie Francji- car wycofuje wszystkich swoich
urzędników na znak oburzania; pierwsza Ludwika Filipa(1830-1848) uznaje Anglia, ostania
Rosja( która później zostanie najlepszym przyjacielem Ludwika Filipa)
Rządy burżuazji – głównym fundamentem była bogata burżuazja; „Bogaćcie się”, podział na
dwa ugrupowania, Ludwik Filip lawirował między nimi
o Partia oporu- konserwatywna
o Partia ruchu- liberalna
Ludwik Filip 1830-1848
o Przedstawiciel nowego stylu rządzenia: był blisko ludzi, przechadzał się po Paryżu
o 1835- pierwszy zamach na L.a F.a- Korsykanin skonstruował machinę piekielną, którą
wysadził by zabić króla
o Oddawał władzę premierom
1. Casimir Perier
2. Francois Guizot- wyznawca konserwatyzmu, zwolennik silnej pozycji
monarchy, premier i minister spraw zagranicznych; utrzymywał bliskie
kontakty z kanclerzem Metternichem
o Sprawy wewnętrzne były skomplikowane: chęć zmian w społeczeństwie
o Chciał być liberalny ale skończyło się byciem konserwatystą
o Król Francuzów z woli bożej i woli ludzi
Zmiany w konstytucji
o Suwerenność ludu( zamiast boskości monarchy)
o Trójkolorowy sztandar( zamiast białego Burbonów)
o Powołanie Gwardii Narodowej( zlikwidowanej po upadku Napoleona)
o Inicjatywa ustawodawcza dla parlamentu
o Obniżenie cenzusu( ok. 200 tys. Wyborców)
Francja rozwijała się gospodarczo(pojawiają się spółki akcyjne, giełda się rozwija, stalownie i
kopalnie stają się bardzo dochodowe), ale pojawiają się niepokoje: powstania lyońskie( bunt
robotników krwawo stłumiony przez wojsko- przyczyny: bardzo trudne warunki życia, nędza
proletariatu i rosnąca liczba bezrobotnych I i II Powstanie Lyońskie w 1831 i 1834 roku).),
utrzymano zakaz jednoczenia się w związki dla robotników
Rozkwit romantyzmu francuskiego- Balzac, Komedia ludzka(przedstawił niezwykle dokładny
opis życia codziennego wszystkich klas społecznych monarchii lipcowej), Stendhal, Musset,
Dumas
Radykalizacja opozycji: zwiększenie się roli kościoła, zamachy na króla wykorzystywano do
zaostrzenia kar- maksymalne kary: ustawy wrześniowe 1835- za znieważenie króla
1839- powstanie przeciw władzy: legitymiści przeciwni obaleniu Karola X, uznający go wciąż
za prawowitego władcę; część monarchistów; bonapartyści- uważający, że prawdziwa władza
należy się potomkowie Napoleona, następcą powinien być Ludwik Napoleon- syn brata
Napoleona; republikanie- walczący o republikę , rojaliście zwolennicy dynastii Burbonów
zdetronizowanej w 1830
Sytuacja międzynarodowa
o Ludwik Filip był traktowany jako gorszy władca, najgorzej było w latach 30-40 XIX
w. – zaangażowanie w zdobycie Afryki i jednoczesne poparcie dla Muhammada Ali-
władcy Egiptu; kiedy Turcję popiera Rosja, Francja zostaje sama w poparciu dla
Egiptu
o Ratunek dla złej sytuacji w Europie przychodzi ze strony Anglii- entante cordiale-
między Francją i Anglią w latach 40. Na samym początku
o Dyplomacja francuska była pod napięciem, pod kuratelą Rosji, opinia rządu po
upadku Warszawy : porządek panuje w Warszawie, społeczeństwo było za Polakami,
zorganizowali nabór lekarzy, którzy pojechali pomóc Polakom
o Druga fala rewolucji włoskich: obawa przed reakcją Austrii gdyby wsparli Włochów;
nowy papież chce tworzyć wspólny blok z państwami włoskimi, co powoduje
niepokój w krajach Świętego Przymierza
o Sprawy kolonialne-tworzenie części Francji w Algierze- włączenie w jurysdykcję
kościelną
o I legia cudzoziemska, która do dziś może nie stacjonować w Paryżu, wielu Polaków
dołączyło do niej, po namowie księcia Czartoryskiego; ważna rola legii w
rozszerzaniu władzy Francji w Afryce, w Czarnej Afryce, na linii horyzontalnej D-D(
Dakar-Dżibuti), horyzontalnie; Anglicy chcieli stworzyć linię Kair- Kapsztad (K-K)
1846- kryzys w państwie, klęski nieurodzaju, rok później było lepiej; pojawia się widmo
zachwiania gospodarki, brak płynności, w ’48 była klęska rodzaju(?)
Zamiast manifestacji które były zabronione powstaje polityka bankietowa- na bankietach
prowadzono agitacje
Luty 1846- rewolucja krakowska będąca sygnałem, że idą zmiany, mała rewolucja o dużych
konsekwencjach- przekonanie, że duże państwa patrzą na ziemie polskie
22 lutego 1848- w II rocznicę rewolucji krakowskiej chciano wydać bankiet, Francois Guizot
wydał zakaz urządzania tego bankietu- oburzenie, walki na ulicach, które doprowadzają do
obalenia władzy, Ludwik Filip przekazuje władzę wnukowi i ucieka do Anglii
25 luty- nowy rząd ogłasza detronizację Ludwika Filipa i tworzenie II republiki
Okres ten był dla Francji czasem przekształceń we wszystkich zasadniczych dziedzinach życia
społecznego – formowania się parlamentaryzmu i współczesnych partii politycznych, rozwoju
nowoczesnego kapitalizmu i zmian w gospodarce, jak i przemian kulturalnych (romantyzm). Z
jednej strony czas ten charakteryzował się wysokim wzrostem gospodarczym (poza
kilkuletnimi kryzysami), z drugiej strony wykształcił niespotykane dotąd nierówności
społeczne, które, z powodu ostentacyjnie nieegalitarnej polityki rządowej stały się w końcu
przyczyną upadku monarchii. Ów dualizm najlepiej oddają dwa przydomki nadane
Ludwikowi Filipowi – "Król Bankierów" oraz "Król Barykad"
Skutek:
Burżuazja/ rojalista hr. Falloux, skupia ataki na warsztatach narodowych, które nie przynoszą
oczekiwanych korzyści: sądzono, że robotnicy z warsztatów zrezygnują z idei republiki
demokratycznej i socjalnej
Oskarżano warsztaty, że są przyczyną stagnacji w przemyśle/ ich załogę, że stanowi 100 tyś
armię okupacyjną w stolicy
To prowokacja mająca na celu spowodowanie eksplozji proletariackiej, by móc ją potem w
wielkim stylu zmiażdżyć ( nie ma prawa domagać się swojej promocji społecznej)
21 VI Zgromadzenie uchwala by rozproszyć robotników z warsztatów, ogłoszona 22 VI/
młodsi mogą iść do wojska, starsi( powyżej 25 lat) otrzymać pracę na prowincji przy
osuszaniu bagien
22 VI po południu i wieczorem odbywa się manifestacja pod hasłem pracy i chleba
Następnego dnia stoją już barykady
Proletariusze są osamotnieni gdyż pękł sojusz robotników i drobnej burżuazji
Wschodnia połowa Paryża, od Faubourg po Poissonière , na północy aż po Panteon i
Faubourg St. Marcel na południu, znajduje się w rękach powstańców/ nie mają broni podczas
gdy gen. Cavaignac dysponuje dużą liczbą wojska (gwardia narodowa, ruchoma, wojsko)/
generalicja i oficerowie pragną odwetu la lutową klęskę
23 VI po południu wyparto powstańców z Faubourg i St. Martin i ST. Denis
24 VI powstańcy ulepszają organizację obrony, rozbudowa potężnych barykad, produkcja
własnej amunicji
Zgromadzenie oddaje dyktatorską władzę Cavaignacowi, likwidując Komisję
Wykonawczą
25 VI zacięte walki, fiasko mediacji, od kul powstańców ginie gen. Bréa , od kuli rządowej
arcybiskup Affre, wstrząs wśród robotników + wieści o braku poparcia prowincji dla
powstania
22 i 23 VI toczą się w Marsylii krwawe walki uliczne
Burżuazja i chłopi posiadacze jednoczą się w niechęci dla powstania
Wieczór 25 VI upada powstanie na całym lewym brzegu Sekwany
W nocy toczą się rozmowy o honorowej kapitulacji ale Cavaignac żąda głów
Skutki powstania:
- rozstrzelania, uwięzienia, zesłania do kolonii
- znacznie bardziej krwawa od Wielkiej Rewolucji 1789
- trwała niechęć burżuazji do idei republiki socjalnej, swobód demokratycznych dla
ludu, obsesyjna postawa przed robotniczym spiskiem
- wśród robotników: wzmożone poczucie krzywdy społecznej, obojętność wobec
losów burżuazyjnej republiki,
- zlikwidowane warsztaty narodowe, ustawę ograniczającą czas pracy do 10/11 godzin
-na planach Komisji Wykonawczej komisji luksemburskiej położono kamień
grobowy
- burżuazja płaszczy się przed Cavaignakiem
- 28 VI potwierdzona została władza Cavaignaca, który otrzymał tytuł prezydenta
ministrów
- dalsze szykany lewaków
8. Wiosna Ludów we Francji – rewolucja lutowa
Przyczyny:
kompromitacja polityczna rządu:
konserwatyzm rządu Guizota
zablokowanie wszelkich reform
służalcza polityka zagraniczna na pasku Metternicha ( gdy w Polsce, Niemczech, Szwajcarii i
Italii wzrastają nastroje rewolucyjne)
kompromitacja moralna rządu:
seria skandali; ministrowie, generałowie, sędziowie, sekretarz premiera okazują się
łapownikami/ policja aresztuje dygnitarzy w domach publicznych/ adiutant króla oszukuje
przy grze w karty/ par Francji ks. Choiseul – Praslin , morduje w bestialski sposób żonę
katastrofa ekonomiczna;
mierne zbiory w rolnictwie/ w 1846 zła pogoda pozostawia je w opłakanym stanie
zaraza ziemniaczana
spekulanci wstrzymuj podaż zboża – następuje zwyżka cen ( w niektórych regionach cena
zboża wzrasta dwukrotnie)
szczyt drożyzny lato 1847
rząd reaguje za późno i zbyt wolno/ zakaz eksportu zboża, kupowano je w Rosji, możliwości
importu ograniczone z powodu kryzysu w Europie
zamieszki głodowe/ ataki na barki ze zbożem, piekarnie, spekulantów, spontaniczne
taksowanie cen chleba
rząd uruchamia sądy i wojsko/ ostre represje
zbiory zboża w 1847 bardzo dobre lecz w kryzysie pozostało wciąż; winiarstwo, hodowla,
produkcja ziemniaków
hossa cen zmniejszyła siłę nabywczą mas co doprowadziło do stagnacji w handlu,
zmniejszyły się przewozy towarowe na kolejach, spółki kolejowe inwestujące w rozbudowę
nowych linii, bez mocnego zaplecza finansowego stanęły na krawędzi przepaści
wstrząs odczuły; przemysł tekstylny, metalurgiczny i węglowy
przedsiębiorstwa masowo zwalniają ludzi z pracy, reszcie zmniejszają zarobki, w końcu
bankrutują
ich bankructwo jako, że zadłużone w bankach pociąga za sobą kryzys w bankach/panika
klientów/ ostają się tylko wielkie domy bankowe Rothschild, Perier, Lafitte
aktywizują się konspiracje republikańskie i komunizujące
Przebieg:
opozycja burżuazyjna ponawia hasła reformy z dawnymi żądaniami (wiosna 1847)
- obniżenie cenzusu wyborczego
- zakaz łączenia mandatu poselskiego i funkcji publicznych
rząd odrzuca te propozycje
opozycja organizuje bankiety, które obchodzą zakaz zgromadzeń publicznych,
wysokie koszty nadają im charakter imprez burżuazyjnych
wzywają do świętego sojuszu ludów przeciw królom, do sal wnoszono sztandary
polskie i włoskie, mówiono o republice, a lud im kibicował
odbyło się 70’ bankietów, rząd zakazuje dopiero bankietu XII okręgu Paryża, który
miał zamknąć kampanię – Guizot obawia się pochodu przed ucztą, który miał się
odbyć w jednej z najbardziej zaludnionych dzielnic ( pół ludowa, półstudencka)
lud jest podminowany kryzysem i bezrobociem, studenci wkurzeni zawieszeniem
wykładów Micheleta przepowiadających rewolucję
pochód zostaje oficjalnie odwołany, lecz nie zapobiega to zebraniu się 22 II ludu i
studentów w okolicach Placu Zgody
pierwsze starcia z wojskiem, opróżniono sklepy handlarzy bronią – rząd się nie
niepokoi „ Nie robi się powstania zimą” – Ludwik Filip
23 II Gwardia Narodowa uchyla się od walki, wyrastają barykady, gwardziści
walczą z wojskiem
dymisja Guizota i powołanie konserwatysty hrabiego Molé – wybuch radości, tłum
manifestuje na placu Kapucynek, gdzie mieszkał Guizot
wojsko strzela do manifestujących, ginie 40 osób, ich ciała obwożone po mieście,
reakcje bardzo ostre
Ludwik Filip powierza tekę premiera opozycjoniście, Thiersowi, a misję stłumienia
marszałkowi Bugeaud, zdobywcy Algierii / Paryżanie pamiętają mu rzeź na ulicy
Transnonain
Radykałowie skupieni wokół dziennika La Réforme decydują się włączyć do ruchu
ludowego
Operacje wojskowe mimo liczności wojska zawodzą, wojsko nie chce walczyć z
ludem, tym bardziej z Gwardią Narodową
Generał zaczyna parlamentować z powstańcami
Ludwik abdykuje na rzecz swojego wnuka, 10-letniego hrabiego Paryża, ucieka, w
końcu ląduje w Anglii
Skutki:
Wyniki: wygrana Bonapartego (75% głosów). Odtąd nosi tytuł książę- prezydent.
wysłanie oddziałów do Rzymu, gdzie usunięto papieża i proklamowano republikę (II 1849)-
gwałtowny protest radykałów przeciwko nieprzestrzeganiu konstytucji (Republika nie może
używać siły przeciw wolności innych nacji).
31 V 1850- jeszcze bardziej restrykcyjna ustawa, odbierająca prawo głosu m.in. skazanym za
przestępstwa polityczne i osobom nie wpisanym na listę podatkową. W rezultacie prawo do głosu
straciła większość wiejskiego i fabrycznego proletariatu (Paryż- ok. 40% robotników).
Umacnianie władzy:
I Polityka wewnętrzna
Mimo, że ten ustrój zdaje się być solidnie ustabilizowany, narasta wrogość opozycji (radykałów,
socjalistów, republikanów), pobudzana dodatkowo przez zagraniczne ośrodki republikańskie i
socjalistyczne (np. krytyka Victor'a Hugo w Historii zbrodni). Monarchiści kłócą się, legitymiści nie
uczestniczą w zyciu publicznym, reszta (orleaniści, katolicy, itp.) również potępia bonapartyzm; wrogi
systemowi parlamentarnemu.
Wpływy na dworze:
liberalizm- książę de Morny (przyrodni brat cesarza), Hieronim Napoleon Bonaparte (kuzyn)
konserwatyzm, klerykalizm- Eugenia Montijo (cesarzowa), Aleksander hr. Walewski (syn
Napoleona I)
Stanowiska polityczne:
Choć działanie polityczne jest oceniane dość negatywnie, na pochwałę zasługuje ogromny postęp
techniczny; jaki dokonał się w epoce II Cesarstwa.
Rząd sprzyjał wielkim robotom, a zarazem określał politykę kredytową i handlową. Priotytetami były:
inicjatywa, ekspansja gospodarcza, industrializacja i modernizacja środków produkcji.
Finanse:
Przemysł:
Rolnictwo:
stosunkowa poprawa warunków życia chłopstwa, której sprzyjała tendencja zwyżkowa cen na
produkty rolne
zwiększenie produkcji ziemniaków, wina, cukru
postępy w hodowli
emigracja części robotników rolnych do miast (niektórzy zdobywali status samodzielnych
gospodarzy)
Struktura społeczna:
Kultura:
Po przegranej Francji w wojnie z Prusami (1870) rząd Olliviera zostaje obalony przez prawicowych
bonapartystów z gen. hr. Palikao. Pod nieobecność Napoleona III regencję sprawuje cesarzowa
Eugenia, lecz po upadku Sedanu lud żąda zmian. 4 września 1870 w Paryżu Leon Gambetta ogłasza
utworzenie 3 Republiki.
II Polityka zagraniczna
Ludwik Napoleon musi przekonać państwa europejskie, że nie jest uzurpatorem i, że jego władza ma
znaczenie, dlatego bierze aktywny udział w polityce ówczesnej Europy.
Wojna krymska
przyczyna pośrednia- rywalizacja państw europejskich (Anglii, Austrii, Rosji i Francji) wokół
Turcji („chory człowiek Europy)
przyczyna bezpośrednia- car Mikołaj I żąda prawa do interwencji w sprawy tureckie,
następnie okupuje zbrojnie Mołdawię i Wołoszczyznę
zwycięstwo Anglików i Francuzów- ci pierwsi osiągają więcej korzyści, choć to Francja jest
arbitrem (konferencja w Paryżu w 1856)
Sprawa włoska
Pozornie wspierając Polaków, nawiązuje porozumienie z carską Rosją. Nie przyniosło mu to korzyści,
dlatego (wykorzystując zaabsorbowanie Prus na wschodzie) podejmuje interwencję zbrojną, by
zdobyć lewy brzeg Renu. Nie udało mi się to, podobnie jak działania w sprawie tzw. księstw duńskich
(Szlezwik i Holsztyn).
Sprawa Niemiec:
neutralność Francji w sprawie konfliktu Prus i Austrii- sprawa „Małych” i „Dużych” Niemiec
(bez Austrii lub z Austrią)
1867- plan zakupu Luksemburga przez cesarza (niezrealizowany- protesty ludności,
proklamacja neutralności i niezależności)
Wyprawa meksykańska:
i Hiszpanii
Polityka kolonialna:
Sprawa pruska:
- otwarty konflikt rozpoczął się w czerwcu 1870 roku. Niemieckim kandydatem do objęcia pustego
tronu Hiszpanii ( po obaleniu Izabeli II) został Karol Hohenzollern, kuzyn króla Prus Wilhelma I.
Francja nie chciała się zgodzić na okrążenie jej od wschodu i zachodu przez Hohenzollernów. W
obliczu wojny Wilhelm wycofał kandydaturę krewnego. Francja za pośrednictwem swojego
ambasadora zażądała jednak deklaracji, że w przyszłości ta kandydatura nie będzie popierana.
Wilhelm odmawia, zapewnia jednak , że jest ,,poza obrębem całej sprawy’’. By dodatkowo zaostrzyć
sytuację Bismarck, który chce doprowadzić do wojny preparuje tzw. ,, depeszę emską’’.
-Depesza emska – depesza wysłana 13 lipca 1870 z Ems, przez Króla Prus Wilhelma I do Kanclerza
Rzeszy Otto von Bismarcka. Bismarck przed publikacją w prasie przeredagował treść depeszy w ten
sposób, że Paryż uznał ją za obraźliwą, (doszli do wniosku, że zarwano kontakty dyplomatyczne).
Staje się ona bezpośrednią przyczyną wybuchu wojny.19 lipca Napoleon III przy poparciu rządu
wypowiedział Prusom wojnę.
-kiedy wiadomości o klęsce sedańskiej dotarły do stolicy doszło tam do rozruchów. 4 września 1870
r., pod presją ulicy paryskiej, doszło do tzw. „Rewolucji wrześniowej”, w wyniku której we Francji
obalono II cesarstwo. Rozsypały się bez oporu instytucje Cesarstwa: regencja, parlament, rząd.
Adwokat Leon Gambetta ogłosił z ratusza manifestującym paryżanom obalenie Bonapartów.
Proklamowano III Republikę.
-ukonstytuował się Rząd Obrony Narodowej, na czele z gen. Trochu, gubernatorem Paryża, który
zgromadził działaczy o różnych orientacjach republikańskich ( m. in. Juliusz Favre , Gambetta,
Rochefort)
- od 19 września 1870 roku Paryż był okrążony przez wroga. Część ministrów wysłano wcześniej do
Tours dla zorganizowania władzy w kraju. Balonem opuścił oblężony Paryż Gambetta, który jako
minister wojny i spraw zagranicznych organizował obronę kraju.
-Tymczasem 150-tysięczna armia Bazaine’a, który nie uznał III Republiki, walcząca w Metzu,
skapitulowała 27 października 1870 r. Prusacy mogli teraz przerzucić wszystkie swe siły na oblegany
Paryż. Sytuacja Francuzów była w tym momencie bardzo trudna. W mieście panował głód i chaos.
Kolejny próby przerwania pierścienia wojsk oblegających miasto kończyły się fiaskiem.
-18 I 1871 w Sali Zwierciadlanej w Wersalu Wilhelm, król Prus przyjął tytuł cesarza zjednoczonych
Niemiec. Powstają zjednoczone Niemcy.
-Juliusz Favre 28 I wynegocjował 3 tygodniowy rozejm, podczas którego w Paryżu miały odbyć się
pierwsze wybory po obaleniu cesarza. Rozejm był wstępem do pokoju , Niemcy chciały zawrzeć
pokój z rządem reprezentatywnym dla Francji. Wybory odbyły się 8 II. Znaczną większość osiągnęli
monarchiści (400, głosowała na nich głównie prowincja, co potem wpłynie na dalszy bieg wydarzeń w
Paryżu) ok. 200 republikanów różnych orientacji, przeważnie konserwatywnych. Parlament zwołany
w Bordeaux, premierem rządu został Adolf Thiers (monarchiści byli bardzo skłóceni i nie byli w
stanie poprzeć solidarnie jednego kandydata). To on prowadził rokowania pokojowe z Bismarckiem.
- 10 V 1871 roku podpisano układ pokojowy we Frankfurcie nad Menem, który potwierdził zasady
ustalone w lutym . Francja utraciła w skutek tego układu wiele ze swojego prestiżu i pozycji. Na rzecz
Niemiec przeszły Alzacja (bez Belfortu, który zdołał się obronić) i pólnocną, najbogatszą część
Lotaryngii- razem 1,5 miliona obywateli. W zamian za rezygnację z Belfortu Niemcy zastrzegli sobie
prawo do defilady zwycięstwa w Paryżu. Ponadto na Francję została nałożona kontrybucja- 5 mld
franków w złocie. Dopóki nie zostanie ona uregulowana większość w większości twierdz na granicy
miały stacjonować wojska niemieckie.
- rząd Thiersa przeniósł się z Paryża do Wersalu- odczytywano to jako groźbę powrotu dawnego
ustroju
- rząd nie cieszył się popularnością również ze względu na podpisanie tak niekorzystnego traktatu
pokojowego kończącego wojnę, w której ludność stolicy poniosła tak wiele strat.
- w Paryżu duża część ludności nadal była uzbrojona- istniała Gwardia Narodowa, rząd próbował ją
osłabić, zniesiono codzienny żołd
- ukształtował się Komitet Centralny Gwardii Narodowej, jako reprezentant uzbrojonej ludności
miasta
- 15 III 1875 KC Gwardii odmówił wydania rządowi armat, które ten próbował zagarnąć z dwóch
dzielnic Belleville i Montmartre, a które zostały zakupione ze składek paryżan – początek Komuny
Paryskiej
- władzę w stolicy objął KC Gwardii Narodowej, ogłoszono wybory do Rady Generalnej Komuny
Paryża. do władz miejskich Paryża weszli w większości radykalni republikanie, tzw. blankiści,
opowiadający się za rewolucją społeczną. Społeczną podstawą powstania paryskiego był proletariat,
robotnicy, rzemieślnicy, drobnomieszczaństwo, niżsi funkcjonariusze, nauczyciele. Poważną rolę
odgrywał np. Coubert (malarz).
- w kwietniu Paryż zwrócił się z apelem i komunikatem do ludu. Tłumaczono, że miasto nie zamierza
rządzić państwem, chce tylko dać przykład innym miastom, komunom Francji, skupić się na sobie i
szanować prawo do odrębności innych komun.
- przeprowadzono wiele cząstkowych reform społecznych: kontrola przedsiębiorstw społecznych,
uruchamianie opuszczonych zakładów pracy przy pomocy zrzeszeń robotniczych, ochrona pracy i
płacy robotników, powszechne nauczanie). Proklamowano rozdział państwa i kościoła.
przez 100 tys. żołnierzy, zwolnionych z pruskich obozów jenieckich, (oficjalnie Niemcy nie mieszali
się do walk, choć utrzymywało się oblężenie miasta) rozpoczęły walki uliczne z uzbrojoną ludnością
Paryża. Komunardzi bronili się zaciekle na ulicznych barykadach, nie mieli jednakże żadnych szans w
starciu z przeważającymi regularnymi wojskami. Dowódcą wojskowym Komuny był gen. Jarosław
Dąbrowski, a na barykadach walczyła spora grupa ochotników zagranicznych, w tym także Polaków,
m.in. gen. Walery Wróblewski. Od 21 maja trwa ostatni, ,,krwawy’’ tydzień walk. Do 28 maja opór
powstańców został stłumiony. W walkach zginęło ok. 2 tys. wersalczyków, czyli żołnierzy
rządowych, oraz ponad 30 tys. komunardów (duża liczba rozstrzelana na cmentarzu Pere Lachaise,
który padł jako jeden z ostatnich punktów. Aresztowano 38 tys. osób- wydawano masowo wyroki
śmierci i deportacji. Paryż stracił ¼ ludności robotniczej. Wiele miejsc jak ratusz, pałac
sprawiedliwości, prywatne pałacyki zostało spalonych przez komunardów, W szerokiej i długofalowej
perspektywie Komuna Paryska przeszła do legendy- dla socjalistów zwiastun nowego społeczeństwa.
- wojska wersalskie weszły do Paryża, ale stan oblężenia miasta utrzymywał się do roku 1876, stolicę
aż do 1879 roku przeniesiono do Wersalu.
- 10 V 1871 podpisano pokój frankfurcki, 28 V zakończyła się wojna domowa. Prezydentem został
Thiers (prezydent i szef rządu w jednej osobie).- komunardzi nazywali go ‘’okrutnym karłem’’.
- za jego rządów, szybko, spłacono 5 miliardową kontrybucję – do roku 1873. Duża w tym zasługa
społeczeństwa francuskiego, które kupowało wyemitowane papiery dłużne, podniesiono też podatki.
Pomoc w spłacie kontrybucji okazali też Polacy Jan Józef Baranowski i Zygmunt Kaczkowski
(odznaczony za to Legią Honorową).
- W maju 1873 roku Thiers ustępuje, nowym prezydentem wybrano marszałka hrabiego de Mac-
Mahona ( tego samego, którego armia skapitulowała pod Sedanem)
- budowa bazyliki Sacre- Coeur – wotum przebłagalne za Komunę , karę, która dotknęła Paryż.
- bulanżyzm- (minister wojny Boulanger) główna zaleta – wygląd – kariera; minister rewanżu, nie
godził się z traktatami pokojowymi z Niemcami, które zamknęły wojnę francusko-pruską; Alzacja
Lotaryngia – w świadomości narodu klęska do wymazania
- 1888-89 wygrywa Boulangera, ma szansę przejąć władzę, ale przestraszył się i zdezerterował,
rząd oskarżył go o szpiegostwo, uciekł z Francji popełnił samobójstwo
9. II faza – oportuniści
- w czasie III rep. Boom ekonomiczny, w 1875r. stagnacja w rolnictwie, przemyśle, powoduje
zmiany w społeczeństwie, atak bakterii – winnice, spadające ceny zboża, kryzys demograficzny,
główni emigranci stanowią przyrost naturalny, niestabilność systemu finansowego – afery –
medalowa (kupowanie orderów), panamska (niżej)
- wystawy światowe – spadek po II cesarstwie – 1889 wieża eiffel – symbol potęgi gospodarczej i
naukowo technicznej
10. III faza – radykałowie od 1899r. (socjaliści milleranda, nowa siła w polityce)
- postanowienia antykościelne, zawieszenie zakonów
Mimo protestów prawicy „Marsylianka” stała się hymnem państwowym, a dzień zdobycia Bastylii 14
lipca świętem narodowym. Upowszechnione i rozbudowane zostało szkolnictwo wszystkich typów.
Nastąpiła liberalizacja prasy i wydawnictw książkowych. Rozwinęło się ustawodawstwo socjalne.
Utrzymujące się rządy prawicowe prowadziły politykę klerykalną, m.in. w reakcji na Komunę Paryską
rozpoczęto w 1876 r. budowę wielkiej, białej bazyliki Sacre Coeur na Wzgórzu Montmartre w Paryżu,
gdzie zaczął się ruch komunardów. W okresie 1880-1914 r. produkcja przemysłowa podwoiła się i
przekroczyła połowę produkcji globalnej Francji, która stała się w ten sposób państwem
przemysłowo-rolniczym. Rozwinęły się stare i powstały nowe gałęzie przemysłu: górnictwa
węglowego, czarnej metalurgii, aluminium, samochodowy, tekstylny, nawozów sztucznych,
kinematograficzny i inne. Sieć kolejowa we Francji osiągnęła 50 tys. kilometrów długości.
Spektakularnym obrazem gospodarczego rozwoju Francji były wystawy światowe, urządzone w
Paryżu w 1889 r., w stulecie Wielkiej Rewolucji Francuskiej, oraz w 1900 r. Po pierwszej w Paryżu
pozostała 300-metrowej wysokości stalowa, ażurowa konstrukcja wieży inż. Gustawa Eiffla, druga
ściągnęła rekordową ilość ponad 50 mln zwiedzających. Podczas jej trwania odbyły się w Paryżu II
Światowe Igrzyska Sportowe i nastąpiło uruchomienie pierwszej linii metra paryskiego, liczącego 16
stacji. Ostatnie dziesięciolecia we Francji przed I wojną światową to Belle époque (piękna epoka).
Kwitło życie artystyczne, w sztuce zapanował impresjonizm i secesja (sztuka), w 1895 r. narodziło się
kino, a prasa awansowała do roli masowego medium. Przykładem znaczenia prasy była tzw. afera
Dreyfusa, która przez 10 lat angażowała emocje Francuzów
13. Kryzysy III Republiki – bulanżyzm, sprawa Dreyfusa, afera panamska
1. bulanżyzm - ruch polityczny we Francji pod koniec XIX wieku (1886-1891), który stanowił
zagrożenie dla Trzeciej Republiki. Nazwa pochodzi od nazwiska generała Georges'a Boulangera,
który został ministrem wojny, zdobył popularność dzięki przeprowadzonym reformom, ale
niepokoił rząd wojowniczym językiem swoich wystąpień; głoszący hasła "rewanżu" na Prusach i
ustanowienia republiki antyparlamentarnej i plebiscytarnej, z prezydentem wybieranym w
głosowaniu powszechnym "bulanżyzm"
W 1886 r. ministrem wojny został Georges BOULANGER nigdy nie odniósł zwycięstwa, ale miał
bardzo wysokie mniemanie o sobie. Szeroko rozumiana reklama zapewniała mu popularność. Gen.
Odwet jak go nazywano, uchodził za 2-go Bonapartego. Z nim wiązała swe nadzieje prawica, ale i
radykałowie, ale gen. nie odważył się na zamach stanu, zbiegł za granice i w 1891 popełnił
samobójstwo.
Z nim związany był krótkotrwały aczkolwiek silny kierunek polityczny zwany BULANŻYZMEM. Jego
fazy:
1. I-XII 1886 bulanżyzm jakobiński
2. XII 1886 – V 1887 bulanżyzm odwetowy
3. po V 1887 bulanżyzm antyparlamentarny
Niezadowoleni ze stanu rzeczy łączyli z gen. B. zmiany:
- podniesienie stanowiska Francji w Europie;
- odzyskanie Alzacji i Lotaryngii;
- wzmocnienie państwa;
- udoskonalenie ustroju.
Ruch ten był wyrazem opozycji wobec panujących stosunków.
2. sprawa Dreyfusa
3. afera panamska – b. znane osoby zaangażowane; wielu ludzi traci oszczędności zycia, po tej
aferze znika z polityki wielu polityków -.- zastępują ich młodzi *kanał wybudowali w końcu
amerykanie w 1911r.
Twórca Kanału Sueskiego, Ferdynand de LESSEPS, chciał przekopać Kanał Panamski i połączyć
Oceany Atlantycki i Spokojny. W 1880 r. zawiązano spółkę akcyjną dla budowy kanału w Ameryce
Środkowej. W 1884 r. zabrakło pieniędzy toteż wypuszczono obligacje loteryjne – wymagało to
uchwały parlamentu , którą podjęto w 1888 r. W 1892 r. Towarzystwo bankrutuje. Wyszły na jaw
przekupstwa polityczne, parlamentarne, dziennikarskie. AFERA PANAMSKA.
1. Francja XIX/XX – zbliża się do Rosji Carskiej, Car przyjeżdża do Francji się uczyć, przychylność
mimo poprzedniej nieprzychylności, kapitał – obligacje listy zastawne; Rosjanie zakochani we
Francji, Francuzi zakochani w Rosji
2. epoka końca wieku (fin de siecle) – dekadentyzm, wpływ na literaturę
3. rozkwit nauk przyrodniczych, Curie, Becherelle, Pasteur
4. Francja Muzyczna ; Debussy,
5. ruchome obrazy – kino, bracia Lumiere
6. rozwój sportu olimpizm, tour de France – 1903
7. Montparnasse – Offenbach
8. Paryż się zmienia – metro
9. krytyka chrześcijańska (agnostycyzm), ale też ruch odnowy, od 1905 – Francja laicka
10. Belle epoque – ostatnie dziesięciolecie przed wojną
15. Polityka francuska przed I wojną światową, sojusze militarne, polityka kolonialna (N)
W latach III Republiki, Francja utrwaliła swe władztwo kolonialne w Algierii, Maroku, Tunezji i na
Madagaskarze, a także rozszerzyła swe kolonie o Francuską Afrykę Równikową i Zachodnią,
Mauretanię, Senegal i Kongo (francuskie) w Afryce oraz o Północny Wietnam, Laos i Kambodżę w
Indochinach.
1 sierpnia 1914 Francja zarządziła powszechną mobilizację. Dwa dni później, Niemcy wypowiadają
Francji wojnę.
Armia niemiecka pogwałciła traktatową neutralność Belgii i przeszła przez jej terytorium zmierzając
ku Paryżowi. Tymczasem dowódcy francuscy zaangażowali się w nieudaną ofensywę na południu
frontu, by zająć Lotaryngię.
7 sierpnia Niemcy byli już w Leodium (Liège), 20 sierpnia w Brukseli. Plany niemieckie zostały
jednak niespodziewanie opóźnione w skutek bohaterskiego oporu Belgów.
Pod koniec sierpnia wojska niemieckie wdarły się już głęboko w obszar Francji.
Francuski generał Joffre rozpoczął kontrofensywę. Ściągnął pośpiesznie posiłki (broniący generał
Gallieni wykorzystał w tym celu paryskie taksówki – taxis de la Marne)
6 – 13 września 1914 cud nad Marną. Zwycięstwo w tej bitwie ocaliło Paryż i Francję.
Niewątpliwie pomogły Francuzom brawurowe ataki armii rosyjskiej, które zaskoczyły Niemców.
Jesienią 1914 front zachodni ustabilizował się, zaczęła się wojna pozycyjna. Linia przebiegała na
zachód od Ostendy, a następnie w przybliżeniu przez Ypres, Arras, Noyon, Reims do rejonu na północ
od Verdun. Aż do 1918 wojna toczyła się na tej właśnie linii (800 km). W ręku nieprzyjaciela znalazła
się niemal cała Belgia i wielka połać pn.-wsch. Francji, z większością jej hut i kopalni węgla. Wojna
pozycyjna na froncie zachodnim pochłaniała milionowe ofiary nie przynosząc przewagi żadnej ze
stron. W okopach wojowano nie tylko karabinem i bagnetem, ale i granatem, karabinem
maszynowym, miotaczem ognia, moździerzem. Pojawił się po raz pierwszy ogień huraganowy.
Pojawiły się nowe bronie: gazy bojowe (po raz pierwszy użyte przez Niemców w 1915 r.), czołgi
(1916), lotnictwo bojowe (samoloty i sterowce, „zeppeliny”).
W 1914 r. po stronie aliantów zadeklarowała się Japonia, a po stronie mocarstw centralnych Turcja.
W lutym 1916 r. Niemcy zaczęli ofensywę pod Verdun. Na czele wojsk francuskich stał generał
Pétain. Verdun zostało obronione, ale w trwającej do listopada 1916 batalii zginęło: 250 tys.
Niemców i 275 tys. Francuzów. Z kolei aliancka ofensywa nad Sommą latem 1916 także nie
przełamała niemieckiego frontu.
Rozwinął się duży ruch strajkowy we Francji (w maju i czerwcu 1917) – strajkowało ok. 100 tys.
Robotników.
Następca Nivelle’a , nowy szef armii Philippe Pétain, drakońskimi represjami złamał ruch
antywojenny w wojsku francuskim. Wystawiono Georges’a Clemenceau by zdławił wielki ruch mas.
Prezydent Poincaré powierzył mu rządy 13 listopada 1917 r. Clemenceau miał prostą politykę –
prowadzić wojnę! Sądy, rozstrzeliwania, więzienie dla pacyfistów robotniczych jak i burżuazyjnych.
Mobilizacja wszystkich sił i rezerw Francji. Chciał utworzyć zjednoczone dowództwo alianckie i
powierzyć je Ferdynandowi Fochowi.
W 1918 Niemcy wymusiły na radzieckiej Rosji pokój brzeski. Z niebywałą siłą zaczęła się teraz
ofensywa na froncie zachodnim. Najpierw Niemcy zaatakowali Anglików w Pikardii, między Sommą
a Oisą, potem we Flandrii.
15 lipca 1918 ofensywa niemiecka w Szampanii. Już 18 lipca generał Foch przeszedł do
kontrnatarcia. W sierpniu 1918 atak aliancki rozwinął się w Pikardii, we wrześniu nad Mozą.
11 listopada 1918 r. w wagonie kolejowym pod Rethondes (Compiègne) delegaci niemieccy podpisał
akt zawieszenia broni. Wojsko francuskie z marszałkiem Pétainem na czele, wkroczyło do Alzacji i
Lotaryngii.
Społeczeństwo francuskie przyjęło zawieszenie broni z ogromną ulgą i radością.
Cena zwycięstwa z 1918 r. była kolosalna. Zginęło prawie 1,4 mln ludzi, ok. 750 tys. Stało się
inwalidami. Około 30% mężczyzn w najlepszym, produkcyjnym wieku to ofiary wojny.
Zdewastowane przez wojnę obszary to ok.. 7 % terytorium Francji. Wydatki wojenne wyniosły blisko
150 mld franków w złocie.
Sześciokrotnie większe niż w roku 1914 zadłużenie skarbu i inflacja (skutkiem zaciągania pożyczek i
drukowania banknotów)
17.TRAKTAT WERSALSKI
18 stycznia 1919 r. zaczęła się w Paryżu konferencja pokojowa pod prezydencją Clemenceau. Polska
była reprezentowana przez Ignacego Paderewskiego i Romana Dmowskiego. Państwa pokonane w I
WŚ nie zostały dopuszczone do konferencji (Niemcy, Austro-Węgry, Turcj, Bułgaria) Główną rolę
odgrywali reprezentacji Francji: Clemenceau, Tardieu (był trzykrotnie premierem Francji) i Foch ;
Anglii (premier Lloyd George), USA (prezydent Wilson).
Rosji nie dopuszczono do stołu obrad. Francuzi zabiegali o rozbrojenie Niemiec i o to, by „Niemcy
zapłaciły”. Anglia nie chciała jednak ani zbytniego osłabienia Niemiec, w obawie, iż popchnie to
Niemców w stronę komunizmu, ani zbytniego umacniania roli Francji na kontynencie.
Francuzi domagali się nie tylko Alzacji i Lotaryngii (co było bezsporne), ale i Nadrenii
(zainteresowanie nadreńskimi kopalniami Saary i Ruhry). Nie udało się też Francuzom załatwić
kwestii odszkodowań. Także polskie roszczenia wobec Niemców, miały być określone osobno.
Postanowienia:
- Nadrenia została podzielona na 3 strefy, które przez okres 5,10,15 lat miały być okupowane przez
wojska sprzymierzonych (Anglia, Belgia, Francja, Amerykanie)
- W Saarze, po upływie 15 lat, miał się odbyć plebiscyt, na razie poddano ją administracji komisji Ligi
Narodów, a Francja uzyskała zarząd saarskich kopalni węgla.
- Niemcy musiały zredukować armię do 100 tys. Ochotników, zrezygnować z lotnictwa wojskowego,
marynarki i ciężkiej broni lądowej
- Francja odzyskała Alzację i Lotaryngię, otrzymała jako mandat Ligi Narodów poniemieckie kolonie
Kamerun i Togo, a osobno, z rozpadu imperium tureckiego, Syrię i Liban.
- Traktat Wersalski stworzył Ligę Narodów (wedle pomysłu prezydenta Wilsona) jako
międzynarodowy system pokojowego rozstrzygania sporów
Cele Francji:
-stworzenie małej ententy - kraje Europy Środkowej (Polska, Czechosłowacja, kraje SHS)
Osiągnięcia:
-elektryfikacja
-rozwój kultury (Paryż ciągle stolicą mody, kinematografia, muzyka, odnowa teatru - Jean Cocteau,
radio, prasa kolorowa)
Niepowodzenia:
-upadek grupy rentierów (kapitały zainwestowane w Rosji zostały utracone po dojściu do władzy
bolszewików)
Sytuacja polityczna
-niestabilne rządy, w latach 1919-1938 zmieniały się średnio co 5 miesięcy
-marzec 1936 partie i związki lewicowe utworzyły w Tuluzie Front Ludowy -> w maju zwycięstwo w
wyborach (premier Leon Blum)
-brak konsekwencji w działaniu rządu -> podanie się do dymisji w czerwcu 1927r.
-nowy rząd utworzony przez Daladier - zdominowany przez radykałów przy poparciu socjalistów i
przy wykluczeniu komunistów
->brak pomocy dla sojuszniczego rządu republikańskiego podczas wojny domowej w Hiszpanii -
zachowanie neutralności
->dyplomacja francuska prowadziła politykę ugodową w sprawach III Rzeszy (m. in. po dokonaniu
przez Hitlera aneksji Austrii w 1938r.)
-> bezpieczeństwa Francji szukano w budowie stałych fortyfikacji wzdłuż granicy z Niemcami (linia
Maginota), w sojuszach wojskowych z Czechosłowacją, Rumunią, Jugosławią i Polską, a także w
układzie o wzajemnej pomocy z ZSRR (maj 1935r.)
-> 30 września 1938 - konferencja z udziałem premierów Wlk Brytanii, Francji, Niemiec i Włoch ->
zawarcie Układu Monachijskiego -> oddanie czeskich Sudetów III Rzeszy (przedstawiono jako sukces
na rzecz utrzymania pokoju -> Hitler podpisał gwarancje nienaruszalności granic okrojonej
Czechosłowacji)
->6 grudnia 1938 - Ribbentrop podpisał w Paryżu deklarację o trwałości granicy francusko-
niemieckiej
->Francja nie zareagowała po wkroczeniu wojsk niemieckich do Pragi i zajęciu przez nich całych
Czech i Moraw
-> kiedy Hitler zaproponował Polsce przekazanie Gdańska na zasadach współpracy, Wielka Brytania
zaoferowała Polsce zawarcie układu wojskowego o wzajemnej pomocy; wtedy też odnowiono sojusz
francusko-polski
->w Moskwie prowadzono rokowania między Francją, Wielką Brytanią a ZSRR w sprawie zawarcia
paktu zbiorowego bezpieczeństwa w Europie (nie doszło do jego przyjęcia m. in. przez sprzeciw
Polski na przemarsz Armii Czerwonej przez jej terytorium)
->po uderzeniu Hitlera na Polskę 1 września 1939r., Francja wypowiedziała wojnę III Rzeszy 3
września; jej działania ograniczyły się do zmobilizowania 80 dywizji, które obsadziły granicę z
Niemcami, ale ich jedynym zajęciem były ćwiczenia, opalanie się żołnierzy i gra w karty ->"dziwna
wojna"
Francja przystąpiła nieprzygotowana do II wś, rząd tak naprawdę nie wierzył, że będą miały miejsce
prawdziwe działania wojenne, nie brano pod uwagę, że będzie to wojna ruchoma i wymagająca
ciężkiej artylerii. Stąd odnoszono klęski.
- 28 marca Francja zawarła z Anglią porozumienie, że nigdy nie podpisze odrębnego pokoju ani
rozejmu – nie miało to trwać długo.
- 10 maja rozpoczęła się piorunująca ofensywa niemiecka i szybko niemieckie kleszcze zamknęły się
– tylko części wojski francuskich i angielskich udało się wydostać z Dunkierki do Anglii.
W tym czasie Niemcy zajęli już 2/3 Francji, zginęło ok. 100 tys. Francuzów, 2 mln dostało się do
niewoli. W porozumieniu rozejmowym Francuzi zobowiązywali się wydać zwycięzcom sprzęt
wojskowy. 80 tys. żołnierzy francuskich miało pozostać w niewoli w ramach gwarancji rozejmu.
Strefa okupowana prze Niemców objęła 2/3 Francji, w tym całe wybrzeże nad Atlantykiem i La
Manche. 1/3 kraju była „wolna” jako Vichy.
Alzacja i Lotaryngia zostały de facto włączone do Rzeszy, miała miejsce intensywna germanizacja.
Młodzi ludzie byli wcielani do Wermachtu.
Posiedzenie w Vichy 10 VII 1940 ogromną ilością głosów przyznano Pétainowi pełnię władzy i
ustanowienia konstytucji. Był to koniec Trzeciej Republiki i polityczna kompromitacja Francji.
„Historia reżimu Vichy to dzieje coraz głębszego upadku, coraz obrzydliwszej kolaboracji z
hitleryzmem i faszyzacji stosunków wewnętrznych.”
Swój program rząd Vichy określał mianem „rewolucji narodowej”, i nie zamierzał ograniczyć się do
bieżącej administracji pobitego kraju, miał ambicje stworzenia „nowego ładu” (Vichy liczyło na
współpracę z Niemcami i w efekcie uprzywilejowaną pozycję Francji w nowym ładzie)
- doktryną polityczną „rewolucji narodowej” kult państwa i dyktatura szefa – Pétaina. Wicepremierem
i prawą ręką Pétaina – Laval.
- antysemityzm
- polityka antykomunistyczna
- silna anglofobia – propagowanie postawy przeciw Anglii, jako odwiecznego wroga Francuzów (w
efekcie m.in. władze fr. w koloniach otrzymały rozkazy strzelania do Anglików i gaullistów), Pétain
rozkazał również stawiać opór wobec Amerykanów.
- kolaboracja ekonomiczna na szeroką skalę ( zarówno wielkie koncerny, jak drobna burżuazja
współpracowali z Niemcami)
- tworzenie korporacji łączących kapitalistów i robotników – stąd poparcie dla Vichy wśród oligarchii
kapitalistycznej ale też wśród chłopów i robotników.
- za jego przykładem poszli niektórzy ludzie z reżimu Vichy i dotychczas kolaborujący kapitaliści
zerwanie z Pétainem
11 XI 1942 Niemcy zajęli wolną część Francji, Laval, który faktycznie rządził (Pétain był już tylko
figurantem) nie zareagował na złamanie reguł. Vichy Lavala już całkowicie przeszło na stronę
okupanta. Wspólnie z Niemcami prześladowano Résistance, urządzano obławy na młodzież celem
wywożenia na roboty do Rzeszy, pomagano Niemcom w masowej eksterminacji Żydów
1. 2 nurty: wolna Francja i gen. De gaulle, 2. partia komunistyczna ruch robotniczy ( wybuch wojnu
w ZSRR w 41 jest początkiem tego ruchu;
2. Wolna Francja: De Gaulle z Londynu wygłasza apel do narodu, wzywa do walki i
obywatelskiego nieposłuszeństwa; zakłada Komitet Wolna Francja (de gaulle – przywódca
wolnych francuzów wg anglików, USA, uznaje vichy);
3. 4 lipca 1940 DG zostaje w Tuluzie skazany na 4 lata więzienia, a potem w procesie na śmierć;
mimo to rośnie mu poparcie; w październiku DG utworzył Radę Obrony Francji;
4. mobilizował francuzów róznymi akcjami, np. godzina nadziei – opustoszałe ulice;
5. symbol wolnej Francji o krzyż lotaryński
6. 1941 – interwencje w koloni
7. od 1942 – nazwa – Francja Walcząca
8. 3 czerwca 1943r. Francuski Komitet Narodowy w LONDYNIE i rząd w Algierze łączą się we
Francuski Komitet Wyzwolenia Narodowego, po rozpoczęciu operacji Overlorde w czerwcu 1944
przekształca się w Rząd Tymczasowy Republiki Francuskiej. 25 sierpnia wkraczają do
wyzwolonego w powstaniu Paryża; tymczasowy rząd zostaje uznany na arenie międzynarodowej;
9. G. Perri – przywódca drugiego nurtu ruchu oporu, Jean Moulin – symbol ruchu oporu,
prawdopodobnie wydany przez współpracownika, po uwolnieniu przerzucony do Londynu żeby
spotkać się z de Gallem, wrócił do Francji jako przywódca ruchu oporu, 1,5 r. wydał go ktoś,
zmarł z powodu ran zanim dowieziono go do Berlina; działalność – strajki włoskie; oddziały
partyzanckie, np. wyzwolili Korsykę spod okupacji Włoch)
10. Polacy w ruchu oporu – głównie północna Francja w cz. Komunistycznej; grupa F2 – aliancka
grupa wywiadowcza która zdobywała informacje dla UK
11. Francuzi po stronie aliantów musieli zabijać swoich rodaków lojalnych rządom vichy;
Bilans po wojnie:
Początek odbudowy:
- 9 IX 1944 w Paryżu powstaje Zrekonstruowany Rząd Tymczasowy – w jego skład wchodzą ludzie
róznych orientacji politycznych – chrześcijańscy demokraci z MRP (Bidault), socjaliści (Tixier),
radykałowie (Mendes-France).
-X 1944 terytorium Francji wyzwolone (poza Alazacją, kilkoma portami nad Atlantykiem i La
Manche)
-wiosna 1945 –Francja pod dow. Generała de Lattre bierze udział w alianckiej kampanii na wschód od
Renu – był to wysiłek dla wyczerpanej Francji, ale de Gaulle uważał, że rozbicie Niemiec przyczyni
się do podniesienia rangi Francji w powojennym świecie
-generał żywił nieufność wobec demokratycznych sił Ruchu Oporu – nastąpiło więc osłabienie,
skłócenie i odsunięcie od politycznego wpływu organów i formacji bojowych Ruchu.
w X 1944 – nastąpiło rozwiązanie milicji patriotycznej (postrach kolaborantów i konserwatywnej
burżuazji)
-De Gaulle ułaskawił wielu kolaborantów. Petain, skazany na śmierć w 1945 r, został uławiony. Wielu
kar nie wykonano a wyroki umożono. Uratował przede wszystkim głowy wyższych oficerów (Dents,
Esteva), by nie zrazić sobie kadry oficerskiej
-Na przełomie 1945/1946 nastąpiła nacjonalizacja kopalni na północy, Banku Francji oraz wielkich
banków depozytowych, powołanie w fabrykach rad zakładowych, powołanie Komisariatu do Spraw
Planu wyposażenia i Modernizacji Gospodarki, utworzono system zasiłków rodzinnych (przełamanie
stagnacji demograficznej, umocniono prawa dzierżawców rolnych
-21 X 1945 pierwsze wybory parlamentarne w których wzięły udział kobiety. Powstał trójpartyjny
rząd (FPK, SFIO, MRP). Skład gabinetu obejmował jednego radykała, jednego człowieka prawicy,
dwóch działaczy oporu i dwóch bezpartyjnych
-20 I 1946 de Gaulle zwołał posiedzenie rządu gdzie ogłosił na stojąco : „Powróciły wyłącznie rządy
partii. Nie aprobuję ich. Muszę zatem odejść”.
-Była to pod wieloma aspektami kontynuacja Trzeciej Republiki, która istniała przed II wojną
światową.
-Francja przyjęła konstytucję Czwartej Republiki 13 października 1946.
-Poczyniono szereg prób wzmocnienia władzy wykonawczej, aby zapobiec chwiejnej sytuacji
politycznej, która miała miejsce przed wojną, jednak niestabilność pozostała i doprowadzała do
częstych zmian w rządzie.
-Sytuacja zaostrzyła się szczególnie w 1958, w czasie wojny algierskiej, która spowodowała
gwałtowną polaryzację społeczeństwa na algierskich kolonistów, prawicę i armię z jednej strony, a
szeroko rozumianą lewicę, dążącą do rozmów pokojowych, z drugiej. Aby uporać się z tym
problemem, zwrócono się do bohatera z II wojny światowej, generała Charles'a de Gaulle'a, który
przyjął zaoferowaną mu władzę pod warunkiem, że zostanie przyjęta nowa konstytucja,
wprowadzająca silną władzę prezydencką. Zmiany te doprowadziły do powstania Piątej Republiki.
26. “Brudna wojna”. Upadek francuskiego imperium kolonialnego, wojna algierska (N)
1. Brudna wojna - ogólna nazwa działań prowadzonych przez argentyńską juntę (władza wojskowa,
która przejęła rządy dzięki zbrojnemu zamachowi stanu) w latach 1976-1983 i mających na celu
sterroryzowanie opozycji. 24 marca 1976 wojskowi pod przywództwem Jorge Videli dokonali
przewrotu i obalili prezydent Izabelę Perón. Pod rządami Videli wojsko otrzymało szerokie
uprawnienia, w wyniku czego naruszanie praw człowieka było w Argentynie na porządku
dziennym. Dochodziło do masowych aresztowań, zatrzymani ludzie byli torturowani i nierzadko
mordowani. Ofiarą prowadzonej kampanii padali rzeczywiści partyzanci, ale także ludzie
podejrzani o sympatię wobec politycznych przeciwników dyktatury. Liczbę tzw. desaparecidos,
czyli ludzi porwanych i następnie zaginionych, szacuje się na minimum 9 tysięcy (wymieniana jest
nawet liczba 30 tysięcy).
2. upadek francuskiego imperium kolonialnego – polityka proasymilizacyjna względem koloni,
kształcą się we Francji, niestety to się nie sprawdza – wracaja do siebie żeby stanąć na czele ruchu
oporu przeciw fr. DEKOLONIZACJA
Wkrótce po zakończeniu II wojny światowej zaczął się rozpad francuskiego systemu kolonialnego, z
czym Francja nie chciała się pogodzić i co uwikłało ją w wieloletnie wojny kolonialne. W 1946-1954
toczyła się wojna w Indochinach, zakończona, zgodnie z postanowieniami konferencji genewskiej
(1954), wycofaniem się Francji z Wietnamu; w 1956 przyznano niepodległość Maroku i Tunezji. W
tym samym roku Francja i Wielka Brytania dokonały nieudanej agresji zbrojnej przeciwko Egiptowi.
Od 1954 trwała krwawa wojna w Algierii. 1 listopada 1954 wybuchło antyfrancuskie powstanie
zbrojne. Wojny w Indochinach i Algierii, popierane przez skrajną prawicę oraz znaczną część korpusu
oficerskiego, podzieliły społeczeństwo francuskie, doprowadziły do rozkładu partii politycznych i
wielokrotnych kryzysów rządowych, powodując załamanie się autorytetu państwa.
W wojnie uczestniczyło wiele, zwalczających się w różnych momentach, ruchów. Na terenie Francji
miała miejsce wojna kawiarniana, której częścią były zamachy bombowe oraz zabójstwa w
kawiarniach i która według oficjalnych francuskich żródeł pochłonęła 3975 ofiar śmiertelnych.
Wojska francuskie podzieliły się podczas dwóch prób zamachu stanu.
27. PIĄTA REPUBLIKA
Impulsem do dokonania zmian w konstytucji była wojna algierska (chodziło o status kolonialny w
Algierii), w tej sprawie odbyło się referendum
Charles de Gaulle w sprawie Algierii mówił o jej samostanowieniu, francuscy oficerowie tam
stacjonujący odpowiedzieli rozruchami -> nieudana akcja -> powstanie terrorystycznej Organizacji
Tajnej Armii, która przeprowadziła zamachy na zwolenników niepodległej Algierii (Algieria
uzyskała niepodległość w roku 1962, na mocy traktatu w Evian)
FRANCJA LAT 60
Przeprowadzono referendum dotyczące decentralizacji władzy i ograniczeń senatu -> porażka ->
odsunięcie od władzy de Gaulle
Na świecie nastąpił wzrost cen ropy naftowej, we Francji nastąpił wzrost inflacji, rozwój
gospodarczy zaczął spadać, rosło bezrobocie, pojawiły się napięcia społeczne , w tym okresie
nastąpiła również śmierć Pompidou
Modernizacja gospodarki
Tworzenie rozwiniętego społeczeństwa liberalnego
Obniżono wiek głosowania do 18 lat
Więcej pieniędzy na ochronę socjalną
Ustabilizował sytuację ekonomiczną + wzrost gospodarczy
• w czasie I wojny światowej w Paryżu działał Komitet Narodowy Polski w Paryżu z R. Dmowskim,
we Francji powstała Armia Polska („błękitna armia”)
• 1919 - sprawa polska na konferencji w Paryżu - komisja pod przewodnictwem Julesa Martina
Cambona - Anglia dla zachowania równowagi popierała żądania Niemiec, Francja w celu osłabienia
Niemiec popierała roszczenia terytorialne Polski,
• VIII 1919 - po upadku I powstania śląskiego przybyła komisja plebiscytowa złożona m.in. z wojsk
francuskich,
• 1920-21 „mała ententa” - blok obronny Francji, Czechosłowacji, Rumunii i Jugosławii skierowany
przeciwko Niemcom
• 1925 - układ w Locarno - nienaruszalność granicy Francji i Belgii z Niemcami, brak gwarancji dla
Polski i Czechosłowacji
• 1928 - minister spraw zagranicznych Francji A. Briand zawarł układ z sekretarzem stanu USA F.
Kelloggiem o pokojowym rozwiązywaniu konfliktów - do paktu przystąpiła Polska
• w latach 20-tych XX wieku zmęczenie społeczeństw I wojną światową - stąd idee pacyfizmu, próby
„zbiorowego bezpieczeństwa” i polityka zachowania za wszelką cenę status quo w Europie,
- 1935 - powszechny obowiązek służby wojskowej, początek zbrojeń, - 1935 - wcielenie Zagłębia
Saary po zwycięskim plebiscycie, - 1936 - remilitaryzacja Nadrenii - wkroczenie wojsk niemieckich
do zdemilitaryzowanej strefy, budowa umocnień tzw. linii Zygfryda, - 1936-37 - powstanie tzw. „osi
Berlin-Rzym-Tokio”, - 1936 - wojna domowa w Hiszpanii, - 1938 - Anschluss Austrii do Niemiec, -
1938 - konferencja w Monachium - zajęcie okręgu sudeckiego przez Niemcy, - 1939 r. – podział
Czechosłowacji: Słowacja i Protektorat Czech i Moraw, zajęcie przez Hitlera Kłajpedy, - 1939 -
zerwanie przez Hitlera paktu o nieagresji z Polską, przygotowanie planu „Fall Weiss”, - 23 VIII 1939 -
pakt Ribbentrop-Mołotow o nieagresji między III Rzeszą a ZSRR z tajnym protokołem o podziale
stref wpływów w Europie,
- 1934 r. - z inicjatywy Francji w próbowano podpisać pakt wschodni, tzw. „wschodnie Locarno” -
obejmujące Polskę, Niemcy, ZSRR, Czechosłowację i republiki bałtyckie; przy gwarancji Francji i
Anglii państwa te miały wzajemnie zapewnić nienaruszalność granic - projekt ten odrzuciły Niemcy i
Polska - Polska podpisała układy o nieagresji z III Rzeszą i ZSRR,
- X 1938 Joachim Ribbentrop zażądał Gdańska i prawa do budowy eksterytorialnej autostrady przez
Pomorze Gdańskie; żądania powtórzono w 1939 - polska dyplomacja poszukiwała sojuszników - 30
III 1939 r. gwarancje wojskowe dla Polski podpisała Anglia, a w IV 1939 r. Francja,
• 1 IX 1939 początek II wojny światowej - 3 IX 1939 r. wypowiedzenie wojny Niemcom przez Anglię
i Francję
30.BELGIA- POWSTANIE PAŃSTWA, STAN OBECNY.
PRZYCZYNY POWSTANIA BELGII:
1815- Kongres Wiedeński: tereny te zostały złączone (część austriacka + Holandia) – powstanie
Królestwa Zjednoczonych Niderlandów (król Wilhelm I), problemy wewnętrzne nowego państwa:
- konflikt króla Wilhelma I z katolikami belgijskimi- protestanci byli przez niego lepiej traktowani
POWSTANIE BELGII
- 25.08.1830 – w brukselskim teatrze wystawiana jest opera Daniela Aubera, Niema z Portici; podczas
przedstawienia publiczność rozpoczęła powstanie;
wybór króla: Leopold I, książę sasko-koburski, popierany przez Anglików (był wujem królowej
Wiktorii)
- 1885- król Leopold II nabył kolonię- Wolne Państwo Kongo, jedna z przyczyn silnej gospodarki
Belgii (warto zaznaczyć, że Kongo było własnością króla, a nie narodu- dopiero po śmierci Leopolda
II stało się własnością państwa (1908), od tego czasu funkcjonowało jako Kongo Belgijskie)
STAN OBECNY