Od kongresu wiedeńskiego do końca Ⅰ wojny światowej

(1815 - 1918)

1. Geneza i zasady funkcjonowania systemu wiedeńskiego w

Europie.

Zwołany 2 października 1814 w Wiedniu, trwał 9 miesięcy i zakończył się 9 czerwca 1815
roku. Ciąg balów i przyjęć, ironicznie nazywany “tańczącym kongresem”, wyprawiony w celu
przywrócenia w Europie równowagi politycznej i pokoju, po załamaniu się ładu epoki
napoleońskiej w wyniku wymuszonej przez koalicję antyfrancuską abdykacji Bonapartego.
Niezbędna była rewizja zmian terytorialnych i ustrojów spowodowanych wybuchem rewolucji
francuskiej i wojnami napoleońskimi oraz wypracowanie nowych zasad ładu
kontynentalnego.

Wprowadzono następujące zasady:

● z. równowagi sił
● z. legitymizmu
● z. restauracji
● z. kompensaty terytorialnej dla zwycięzców

2. Podstawowe zasady systemu wiedeńskiego i ich uzasadnienie.

⚜ zasada równowagi sił - układ sił w Europie uniemożliwiający któremukolwiek z
państw dominację na kontynencie (zdobycie pozycji hegemona), poprzez interwencje
pozostałych państw w przypadku zaistnienia takiej możliwości

[łagodne potraktowanie Francji zamiast zupełnie pozbawienie jej wszystkiego

powstanie Związku Niemieckiego pod przewodnictwem Austrii

⚜ zasada legitymizmu - inaczej władza święta i nienaruszalna; zakładał

nienaruszalność historycznych praw dynastii do tronu. Poddani nie mogą usunąć
monarchy rządzącego "z woli i łaski Boga".

⚜ zasada restauracji - przywrócenie sytuacji terytorialnej i ustrojowej sprzed 1789 r.

(przed rewolucją); powrót na tron obalonych dynastii

Na mocy obu powyższych zasad przywrócono do władzy monarchów usuniętych

przez rewolucjonistów lub Napoleona
[na tron francuski powrócił -> Ludwik XVIII Burbon
n.t. hiszpański -> Ferdynand VII Hiszpański]

⚜ zasada kompensaty terytorialnej - za udział i straty w walkach zwycięzcy

nagrodzeni zostali zdobyczami terytorialnymi
 3. Główne postanowienia Kongresu Wiedeńskiego.
➯ Francja straciła zdobycze terytorialne z wojen napoleońskich, powrót do granic z
1789
➯ na tron francuski powracają Burbonowie (Ludwik XVIII)
➯ Rosja otrzymała większość byłego Księstwa Warszawskiego, z którego utworzono
Królestwo Polskie (połączone z Rosją unią personalną)
➯ uznano jej prawa do Finlandii (zdobyte w 1809 kosztem Szwecji) i Besarabii
(odebranej w 1812 r. Turcji)
➯ Prusy uzyskały utworzone z zach. ziem Księstwa Warszawskiego Wielkie Księstwo
Poznańskie, ⅔ Saksonii, Pomorze Zachodnie i część Westfalii i Nadrenii
➯ powstanie Związku Niemieckiego, którego przewodniczącym została Austria
➯ Austria odzyskała okręg tarnopolski i saliny wielickie, Lombardię i Wenecję oraz
Dalmację i Istrię
➯ Kraków (rządzony przez Habsburgów) zyskał miano Rzeczpospolitej Krakowskiej i
status wolnego miasta pod nadzorem trzech zaborców
➯ Wielka Brytania zagwarantowanie władzy nad Maltą, Wyspami Jońskimi, Cejlonem i
Krajem Przylądkowym

➯ na tron hiszpański powrócił Ferdynand VII Hiszpański

➯ przywrócenie Państwa Kościelnego papieżowi (Pius VII)
➯ utworzenie Królestwa Obojga Sycylii (władza - Burbonowie, Ferdynand I)
➯ połączono katolicką Belgię i protestancką Holandię w Królestwo Niderlandów pod
panowaniem Dynastii Orańskiej
➯ utworzenie Federacji Szwajcarskiej (zasada wiecznej neutralności)
➯ Szwecja uzyskała Norwegię od Danii (za to, że Dania była w sojuszu z Napoleonem)
➯ likwidacja Księstwa Warszawskiego
➯ Dania otrzymuje Wyspy Owcze

↦ deklaracja w sprawie zniesienia handlu niewolnikami

4. Geneza, znaczenie i ewolucja Związku Niemieckiego do 1866

roku.
1815 r. - w miejsce rozwiązanego Związku Reńskiego (1813) utworzony zostaje Związek
Niemiecki pod przewodnictwem cesarza Austrii (Franciszka I Habsburga) jako przeciwwaga
dla agresywnej polityki Francji i Rosji

1834 r. - utworzony zostaje Niemiecki Związek Celny - rozwój powiązań gospodarczych;

Austria znajdowała się poza nim.
Był to kolejny krok do utworzenia niemieckiego państwa narodowego („Rzeszy”) pod
przywództwem Prus, których gospodarka, wspólnie z innymi gospodarkami regionu, zaczęła
stawać się jednym z fundamentów potęgi przyszłego Cesarstwa Niemieckiego (tzw. „II
Rzeszy”)

Wiośnie Ludów (1848 - 1849) towarzyszą nastroje zjednoczeniowe:

zawiązanie ogólnoniemieckiego parlamentu (frankfurckiego - od miejsca obradowania)
 ⇏ decyzja o zjednoczeniu Niemiec pod przewodnictwem Prus (koncepcja
małoniemiecka) i ofiarowanie korony cesarskiej Fryderykowi Wilhelmowi IV
Hohenzollernowi
⇏ odmowa, “nie będzie podnosił korony z błota” -> władze przyjąć może jedynie z rąk
równych mu, nie od reprezentacji ludu (zasada legitymizmu)

Unia Erfurcka - związek państw północnoniemieckich pod pruskim kierownictwem

(przeznaczeniem Prus jest przewodzić Niemcom), w praktyce oznaczającej koniec Związku
Niemieckiego
⇏ Austria prosi o pomoc Rosję
⇏ w 1850 r. Prusy zmuszone do ponownego uznania zwierzchnictwa Austrii

1861 r. na tronie zasiada Wilhelm I Hohenzollern, rok później (1862) Otto von Bismarck
obejmuje urząd premiera Prus (a także ministra spraw zagranicznych)
- rozpoczęcie reform i unowocześnienie armii pruskiej

Bismarck wierzył, że jeśli Prusy miały spełnić swoje przeznaczenie i zjednoczyć Niemcy to
system wiedeński musiał zostać zniszczony (zasady realpolitik)

Bismarck przygotowuje zagrywkę militarno- dyplomatyczną mającą na celu kolejno

pozyskiwanie, a później sprowokowanie Austrii do wojny
⇢ znajdując pretekst w nowej duńskiej Konstytucji prowokuje konflikt z Danią
(1.02.1864), zachęcając i obiecując Austrii wygraną
⇢ osamotniona Dania przegrywa - Szlezwik przyznany Prusom, Austria zagarnia
Holsztyn

w 1866 r. mobilizowane przez Bismarcka na zdobytych ziemiach wojska, naruszają granicę

prusko- austriacką, po zignorowanym ultimatum wystosowanym przez Austrię, prowokując
kolejną wojnę
✓ Austria przegrywa, na mocy pokoju praskiego rozwiązanie Związku Niemieckiego,
✓ w jego miejsce powstaje Związek Północnoniemiecki na czele z Prusami
(zwierzchnictwo Prus nie zostało uznane przez pomniejsze państwa niemieckie oraz
Bawarię)

5. Rozkład interesów głównych mocarstw europejskich do 1848 roku.

Od czasu Kongresu Wiedeńskiego główne mocarstwa były ze sobą silnie związane.

Obowiązująca od jego zakończenia zasada równowagi sił, znacznie hamowała ich zapędy,
jednocząc je w poczuciu wspólnych wartości.

“Zescalone” w Związek Niemiecki państewka niemieckie, wypatrywały okazji do wyrwania

się spod zwierzchnictwa Austriackiego i ponownego zjednoczenia.

Rosja - bałkany
Wielka Brytania - zasada równowagi, strzeżenie mórz

Austria - nie doprowadzić do wybuchu powstań na swoich terenach; upilnować Prusy

Francja próbowała pozbierać się po niedawnej porażce i uporządkować swoje wewnętrzne

sprawy. Polityka mniej ekspansywna, bardziej wewnętrzna

6. Znaczenie, charakter i rozpad Świętego Przymierza.

Święte Przymierze - 26.09.1815 r. podpisane w Paryżu z inicjatywy Aleksandra I
☘ przez władców Rosji (Aleksander I Romanow), Prus (Fryderyk Wilhelm III Hohenzollern) i
Austrii (Franciszek I Habsburg)
☘ zaproszono wszystkie kraje europejskie z wyjątkiem Turcji (kraj niechrześcijański)
☘ podpisania odmówił papież Pius VII (niezainteresowany sojuszem z heretykami) oraz
książę Jerzy IV (nie widząc w tym interesu dla Brytanii)

Deklarowanym celem Świętego Przymierza była promocja zasad chrześcijańskich w

polityce zagranicznej i wewnętrznej państw, gwarantowanie w Europie porządku ustalony
na kongresie wiedeńskim.

W praktyce przekładało się to jednak na zwalczenie dążeń do reform konstytucyjnych w

swoich krajach (obrona legitymizmu) i dążenie do równowagi sił między mocarstwami
Władcy Rosji, Prus i Austrii zobowiązywali się ponadto występować zgodnie w sprawach
dotyczących zagarniętych przez te państwa ziem polskich.

- dawał prawo interwencji zbrojnej

Kres Świętemu Przymierzu położył różnoraki konflikt interesów między państwami, w tym
rywalizacja Austrii i Rosji na Bałkanach (1822-1830), przede wszystkim zaś neutralność
Austrii wobec działań wojennych pomiędzy Rosją a Anglią i Francją podczas wojny
krymskiej w 1854.

Do ostatniej współpracy zbrojnej państw Świętego Przymierza doszło w maju 1849, kiedy
to Rosja pomogła stłumić powstanie węgierskie.

7. Przejawy podważania systemu wiedeńskiego w latach 1815 -

1848.

Przymierze nie interweniowało między innymi:

⚛ w czasie wojny o niepodległość Grecji (1821- 1828) gdy ta próbowała wyzwolić się
spod panowania Imperium Osmańskiego
(Grecja uzyskała poparcie innych państw - Rosja dążyła do osłabienia Turcji, by
zająć cieśniny czarnomorskie, Fracja i Anglia poparły Grecje by zapobiec
nadmiernemu wzrostowi potęgi Rosji)
 ⚛ w trakcie rewolucji lipcowej (we Francji, 27-29.07.1830 “trzy dni chwały”) kiedy
Karola X na tronie zastąpił Filip I
(początkowo chcieli interweniować, ale nie zdążyli się zorganizować; ostatecznie
nawet jeśli negowało zasadę legitymizmu i restauracji, polityka międzynarodowa
Francji się nie zmieniła, więc to zignorowano)
⚛ w Belgii w 1830 (rewolucja belgijska, 26.08.1830- 12.08.1831) kiedy Belgia oderwała
się od Holandii ogłaszając swoją niepodległość
(Austria i Prusy wypowiedziały się przeciwko wojnie, Rosja chciała interweniować,
ale przeszkodziło jej powstanie listopadowe w Polsce; Anglia uznała niepodległość
Belgii obawiając się, że w przypadku wojny po jej stronie stanie Francja)
⚛ (?) podczas Wiosny Ludów (1848): rewolucja lutowa we Francji (obalenie monarchii
lipcowej Ludwika Filipa I, II Republika Francuska z Napoleonem III Bonaparte jako
prezydentem na czele)
rewolucja marcowa w Wiedniu (dymisja Metternicha, abdykacja Ferdynanda I,
władzę przejmuje Franciszek Józef I)

(równie dobrze mogą być prawdopodobnie wszelkie wystąpienia rewolucyjne do 1848)

8. Geneza Wiosny Ludów na obszarze Związku Niemieckiego.

Wiośnie Ludów (1848 - 1849) towarzyszą nastroje zjednoczeniowe:

zawiązanie ogólnoniemieckiego parlamentu (frankfurckiego - od miejsca obradowania; we
Frankfurcie nad Menem)
⇏ decyzja o zjednoczeniu Niemiec pod przewodnictwem Prus (koncepcja
małoniemiecka) i ofiarowanie korony cesarskiej Fryderykowi Wilhelmowi IV
Hohenzollernowi
⇏ odmowa, “nie będzie podnosił korony z błota” -> władze przyjąć może jedynie z rąk
równych mu, nie od reprezentacji ludu (zasada legitymizmu)

Unia Erfurcka - związek państw północnoniemieckich pod pruskim kierownictwem

(przeznaczeniem Prus jest przewodzić Niemcom), w praktyce oznaczającej koniec Związku
Niemieckiego
⇏ Austria prosi o pomoc Rosję
⇏ w 1850 r. Prusy zmuszone do ponownego uznania zwierzchnictwa Austrii

9. Wpływ Wiosny Ludów na stosunki międzynarodowe w Europie.

Skoncentrowany wokół obrony legitymizmu i zwalczania reform konstytucyjnych sojusz

Świętego Przymierza, w dobie wrzeń narodowościowych i rewolucyjnych, uległ znacznemu
rozluźnieniu.
Wydarzenia te stały się mocnym doświadczeniem dla wszystkich narodów walczących o
zjednoczenie i niepodległość oraz podwaliną ruchów niepodległościowych w latach
następnych.
°Powstała wskutek rewolucji lutowej (22-24.02.1848) Republika, budziła niepokój
pozostałych mocarstw, w szczególności Rosji, w której nie tak dawno (powstanie dekabrystów,
1825) powstaniem próbowano znieść carat i zmienić ustrój państwa. Obalając monarchię,
Rząd Tymczasowy ogłosił program polityki zagranicznej Francji, w pierwszej części którego
zapowiadano zerwanie z układem wiedeńskim, w drugiej próbując jednak załagodzić
wrażenie radykalizmu oświadczając, że Francja szanować będzie porządek terytorialny
ustanowiony w 1815 r. II Republika stanowiła zagrożenie dla panującego w Europie
porządku.

°Rewolucja marcowa w Wiedniu (13-20.03.1848) i będąca jej skutkiem dymisja Metternicha

znacznie zmieniła kierunek polityki zagranicznej Austrii. Dotychczas zachowawcze i
ostrożne w swym postępowaniu państwo, skłaniać zaczęło się ku polityce
nieprzewidywalnej, nastawionej na poszerzanie interesów austriackich (co zauważyć można
patrząc na przebieg wojny krymskiej), odstraszając od siebie resztę państw, które zaczęły
przyglądać się jej z niepokojem i rezerwą.

°Rewolucja marcowa w Berlinie (20.03.1848) znacząco rzutowała na losy w przyszłości

dążących do zjednoczenia Niemiec. Uczenie się na błędach - Fryderyk Wilhelm IV odmówił
korony z błota. (?)

°Wiosna Ludów na Węgrzech (15.03.1848- 05.1849), które próbowały wyzwolić się spod
panowania austriackiego, w stosunkach międzynarodowych oznacza tyle, co ostatnią akcję
Świętego Przymierza, gdy Austria nie mogąc poradzić sobie z niemiecką rewoltą, poprosiła
o pomoc Rosję, która to zbrojnie stłumiła powstanie w zarodku, ponownie narzucając im
zwierzchnictwo austriackie. W podzięce licząc tym samym na ewentualne wsparcie Austrii,
którego podczas wojny krymskiej ku swojemu rozczarowaniu, się nie doczekała.

°Po rewolucji w Królestwie Obojga Sycylii utrzymane zostały dążenia ludności państw
włoskich do odzyskania niepodległości.

10. Rywalizacja Rosji, Austrii, Anglii i Turcji na Bałkanach w Ⅰ poł.

XIX w.

I kryzys wschodni (1832- 1833):

ambitne plany podbojów paszy Egiptu Muhammada Alego (zajęcie Syrii, pokonanie
Turcji w 1832 r. i obranie kierunku na Konstantynopol) skłoniło sułtana tureckiego
(Mahmuda II) do przyjęcia pomocy Rosji przeciw Egiptowi
⤹
pozostałe państwa zaniepokojone podobnym rozwojem sytuacji, wymuszają na
Muhammadzie zawarcie pokoju (dążyły co prawda do zachowania osłabionej pozycji
Turcji, jednak zbytni wzrost potęgi Rosji był im nie na rękę; Anglii zagrażał ze względu
na jej rozwijający się handel ze Wschodem, Francja nie chciała okrętów rosyjskich nad
Bosforem)
⤸
Rosja w zamian za pomoc zawiązuje tajny pokój z Turcją
⥅ układ w Unkiar-Iskielessi (1833), gwarantujący Mikołajowi I swobodne mieszanie
się do spraw wew. Turcji jako jej oficjalny protektor i (część tajna) zamknięcie cieśnin
 Bosfor i Dardanele przed wrogami Rosji na jej żądanie (umacnianie pozycji i
bezpieczeństwa Rosji w basenie Morza Czarnego)

II kryzys (1839- 1841):

sułtan Turcji (za namową Wielkiej Brytanii) wypowiada wojnę paszy Egiptu
(umocnienie wpływów Wielkiej Brytanii w Turcji, traktat handlowy ułatwiający Anglikom
handel wewnątrz Turcji - niedługo potem podobny traktat podpisuje i Francja)

﹤ większa ingerencja mocarstw ⥅ osłabienie samodzielności i pozycji Turcji na arenie

międzynarodowej ﹥

Anglia i Francja zawierają przymierze mające na celu ograniczenie wpływów Rosji w

Turcji (zahamowanie jej ofensywy na Bliskim Wschodzie)
⤹
Rosja próbuje przeciągnąć Austrię na swoją stronę, nieudane spotkanie w Cieplicach

Rozbieżność interesów:
Francja - poparcie paszy Egiptu (liczyła, że zdobędzie dzięki temu trwałe oparcie na
Bliskim Wschodzie); Thiers sprzyjał egipskiej akcji mającej na celu przyłączenie Syrii
do Egiptu; Francja podejmuje działania mające na celu zajęcie Algierii
Anglia: uważa, że trzeba zapobiec dążeniom Francji do pozycji hegemona w basenie
Morza Śródziemnego
{Mikołaj I liczy na izolację Francji - dynastia orleańska, wyrosła z barykad *Ludwik Filip I}
⤸
Thiers stwierdza, że Francja nie pozwoli na użycie siły wobec swojego sojusznika -
kryzys w relacjach brytyjsko-francuskich

2 konwencje londyńskie:
1. 15.07.1840 - utrzymanie dotychczasowej sytuacji w Turcji, nie zmienianie niczego,
zakaz wpływu obcych okrętów do cieśnin czarnomorskich
2. 13.07.1841 - na jej mocy przez cieśniny czarnomorskie nie będą przepływać okręty
wojenne, jeśli Turcja nie będzie w stanie wojny z którymś z państw
﹦ zniesienie uprzywilejowanej pozycji Rosji
＋ nienaruszalność sułtana

11. Geneza i znaczenie wojny krymskiej.

przyczyny: agresywna postawa caratu rosyjskiego, który chciał opanować basen Morza
Śródziemnego

w 1853 r. Mikołaj I “przejściowo” zajmuje Konstantynopol, powołując niezależną Serbię,

Bułgarię, Mołdawię i Wołoszczyznę pod swoim protektoratem (plan rozbioru Imperium
Osmańskiego)

Nie wierząc w sojusz brytyjsko-francuski, Mikołaj I kontynuuje swoje plany wobec Turcji.
Francja i Anglia uzgadniają politykę wobec Turcji obawiając się ekspansji rosyjskiej na
Bliskim Wschodzie.
Święty spór:
spór między Francją a Rosją o opiekę nad miejscami świętymi w Palestynie. Rosja żąda
wyłącznego prawa do opieki nad świętymi (dla prawosławia) miejscami, Francja chce
zrównać dostęp dla katolików i prawosławia

Rosja próbuje wywrzeć wpływ na Turcję, gdy ta odmawia wojska rosyjskie wkraczają do
księstw naddunajskich Wołoszczyzny i Mołdawii

16.10.1853 Turcja wypowiada wojnę Rosji

flota turecka zniszczona w bitwie pod Synopą (30.11.1853), oznaczałoby to dla niej koniec
wojny, gdyby nie interwencja pozostałych mocarstw, które diametralnie odwróciły bieg wojny.

floty francuska, angielska i sardyńska włączają się do wojny po stronie Turcji

Mikołaj I wypowiada im wojnę

ROSJA vs. TURCJA, ANGLIA, FRANCJA i SARDYNIA

AUSTRIA i PRUSY neutralne

(dyplomatycznie Wiedeń zaangażowany jednak z przeciwnikami Rosji)

Przełom: 8.09.1855 - zdobycie Sewastopola i zniszczenie rosyjskiej floty czarnomorskiej

(upokorzona Rosja decyduje się kontynuować walki pomimo padającej propozycji
zawieszenia broni, nie godząc się na wymienione w niej warunki)

paryska konferencja pokojowa (25.02 - 30.03.1856) - zawarcie pokoju, zaproszona Francja,

Anglia, Turcja, Austria, Sardynia, Rosja i Prusy

Podsumowanie: Wojna krymska zachwiała dotychczas znanym układem siły na świecie.

Zahamowano dążenia Rosji na Bliskim Wschodzie, znacznie obniżając jej status. Turcji
udało odłożyć w czasie nieunikniony upadek, jeszcze silniej wiążąc się z mocarstwami
europejskimi. Francję i Brytanię ponownie połączyły wspólne cele, pozytywnie rzutując na
ewentualną przyszłościową współpracę. Zmiana polityki Austrii z konserwatywnej i
zachowawczej zmieniła się na nieprzewidywalną, pozostawiając furtkę dla przyszłego
zjednoczenia Niemiec. Sardynia się liczy (było wymienione w innym punkcie)

12. Postanowienia pokojowe kończące wojnę krymską.

Traktat paryski (Traktat o pokoju i przyjaźni) – traktat pokojowy zawarty 30.03.1856 na

zakończenie obradującego od 25 lutego kongresu przedstawicieli Francji, Anglii, Turcji,
Austrii, Sardynii i Rosji.

↯ niewielkie straty terytorialne Rosji (dzięki życzliwej postawie Francji, która obawiała
się zbytniego umocnienia Anglii na Bliskim Wschodzie) => Besarabia i ujście Dunaju,
miały wchodzić w skład Księstwa Mołdawskiego pod zwierzchnictwem Turcji
↯ Rosja musiała zwrócić Turcji obszary zakaukaskie, w zamian zwrócony zostaje jej
Sewastopol
↯ Morze Czarne zostało zamknięte dla okrętów wojennych.
 ↯ Turcji i Rosji zakazano utrzymywania obiektów wojskowych na jego wybrzeżu.
↯ Zaakceptowano politykę sułtana, który 18 lutego wydał firman zapewniający równość
i bezpieczeństwo wobec poddanych wszystkich religii.
↯ Wprowadzono również wolność żeglugi na Dunaju

Ponadto
↯ Mocarstwa zobowiązały Rosję do demilitaryzacji Wysp Alandzkich.
↯ 15 kwietnia Anglia, Austria i Francja zawarły układ, w którym przestrzegły, że
naruszenie postanowień traktatu będzie uznane za casus belli.
↯ Mołdawia i Wołoszczyzna zostały zmuszone do zniesienia niewolnictwa Romów
↯ 16 kwietnia wszyscy sygnatariusze traktatu wydali Deklarację w przedmiocie prawa
wojny morskiej, która znosiła korsarstwo oraz po raz pierwszy kodyfikowała pojęcie
blokady morskiej.

13. Skutki wojny krymskiej dla układu sił w Europie.

1) ⬆ Francja: na którą po rewolucji lutowej patrzono nieprzychylnie, poprzez
zaproszenie na paryską konferencję pokojową ponownie uznana zostaje na arenie
międzynarodowej jako istotna siła (stała się republiką; Napoleon III dorwał się do
władzy i został cesarzem)
2) ⬆ WB: utwierdzenie swojej światowej supremacji - zdolna do pokonania nawet
potężnego Imperium Rosyjskiego; ostatecznie wychodzi na swoje - równowaga sił na
kontynencie zachowana
3) ⬈⬊ Austria: na chwilę obecną zyskała wygrywając, na dłuższą metę przyjdzie jej
jednak stracić, jej polityka uznana zostanie za nieprzewidywalną i zmienną, co tym
samym czyni ją niebezpieczną
4) ⬆ Turcja: zyskuje - pomimo porażki w pierwszej części wojny (w bitwie pod Synopą),
po interwencji mocarstw ostatecznie wygrywa, zachowując twarz i tereny
5) ⬇ Rosja: zdecydowanie traci, zarówno uprzywilejowaną pozycję, tereny jak i status,
w opinii publicznej okrzyknięta jako państwo barbarzyńskie
6) ⬆ Sardynia: zyskuje; zaaprobowana przez mocarstwa jako cenny sojusznik, w
przyszłości pomoże jej to w procesie zjednoczenia (z czego zdaje sobie sprawę i do
czego dążyła, świadoma, że jeśli chce by Zjednoczenie Włoch się powiodło, musi
mieć mocarstwa po swojej stronie)
7) ⬆ Prusy: zyskują; pomimo neutralności i tak zostają zaproszone, w dalszym ciągu
liczą się na arenie międzynarodowej, w aktualnym rozkładzie sił i stosunków widząc
szansę na przyszłe Zjednoczenie Niemiec

14. Przyczyny i bariery zjednoczenia Niemiec w Ⅱ poł. XIX w.

Przyczyny (+)
+ stanowisko mieszczaństwa (doktryna narodowo-liberalna) (rozbite państwo jest
państwem słabym, nie warto się z nim liczyć)
+ Małe Niemcy (koncepcja zjednoczenia Niemiec pod przewodnictwem Prus, ale z
wyłączeniem Austrii)
+ zawiązany w 1834 r. Związek Celny (rozwijając powiązania gospodarcze wzmocnił
nacisk na zjednoczenie gospodarcze)
 + Wielka Brytania (silne, zjednoczone Niemcy zapobiegną dążeniom do hegemonii
Francji, równowaga sił w Europie)
+ łącząca ich tradycja, język i kultura
+ Włochy (same dążąc i odnosząc sukces w Zjednoczeniu, popierały go również w
Niemczech)

Bariery (⎯)
﹣ przeciwna Austria (Związek Niemiecki pod jej zwierzchnictwem, zjednoczenie
Niemiec oznaczałoby dla niej utratę terenów i wpływów)
﹣ podział religijny (katolicy - dualizm: dusza należała do papieża, ciało do władcy
protestantyzm - władca pomazańcem bożym; Habsburgowie katolikami,
Hohenzollernowie protestantami)
﹣ wiele dynastii
﹣ przeciwna Francja (zagrożenie ze strony niemieckiej, wzrost potęgi nie na rękę)

15. Główne etapy polityki zjednoczeniowej Bismarcka.

Bismarck wierzył, że jeśli Prusy miały spełnić swoje przeznaczenie i zjednoczyć Niemcy to
system wiedeński musiał zostać zniszczony - wojna środkiem realizacji jego polityki

świadom, że jeśli chce by się udało, nie może dopuścić do zawiązania koalicji wrogów
Rzeszy - prowokowanie konfliktów w sposób, który z przeciwnej strony zrobi agresora
(zachowywanie pozorów wizerunku, w której Prusy jedynie się bronią)

wojna z Danią (1864) wynikła głównie z przypadku, nie była przez niego planowana, jednak
z pewnością się przydała - w ramach zwycięstwa pozyskując Szlezwik, sprowokował
Austrię (1866) do wypowiedzenia Prusom wojny (przeprowadzając manewry wojskowe na
granicy prusko-austriackiej)

zwyciężając, potraktował ją niezwykle łagodnie, nie chcąc uczynić z niej nieprzejednanego

wroga, a jedynie wyłączyć ją z walki o wpływy w Niemczech

rozwiązanie Związku Niemieckiego i utworzenie Związku Północnoniemieckiego ważnym

krokiem ku zjednoczeniu (nawet jeśli część pomniejszych państewek niemieckich i Bawaria
nie uznały zwierzchnictwa Prus)

sfałszowanie depeszy emskiej przez Bismarcka i podanie jej treści do prasy, by umyślnie
oburzyć Francję i zmusić ją do wypowiedzenia wojny (1870)

pokój frankfurcki (10.05.1871) ostatnim krokiem na drodzę jednoczenia Niemiec - powstanie

Cesarstwa Niemieckiego (18.01.1871) proklamowanego w pałacu wersalskim
Bismarck przyjmuje godność kanclerza
Wilhelm I koronował się na Cesarza Niemieckiego [przewodniczył Rzeszy, “pierwszy wśród
równych” - wobec innych władców niemieckich]

pozostałe tytuły jak “Cesarz Niemiec” - państwa nie ludzi; czy “Cesarz Niemców” - kojarzone z francuskim
Cesarzem Francuzów; nie były wystarczająco odpowiednie
 16. Postanowienia pokoju praskiego i pokoju frankfurckiego.

Traktat praski - traktat pokojowy zawarty 23.08.1866 w Pradze, kończący wojnę

prusko-austriacką.

↯ niewielka kontrybucja wojenna

↯ rozwiązanie Związku Niemieckiego
↯ w jego miejsce utworzenie Związku Północnoniemieckiego na czele z Prusami
↯ Bismarck sprzeciwił się królowi w kwestii włączenia do Prus Saksonii i Czech

łagodnie potraktowana Austria, Bismarck nie chciał uczynić z niej nieprzejednanego wroga,
a jedynie wyeliminować ją z walki o wpływy w Niemczech

pokój frankfurcki - traktat pokojowy zawarty 10.05.1871 we Frankfurcie nad Menem,

kończący wojnę francusko-pruską

⚔ Francja musi oddać tereny Alzacji i część Lotaryngii

⚔ oraz (jako strona atakująca) zapłacić ogromną sumę franków w złocie (5 miliardów);
do czasu spłaty wojska niemieckie okupowały tereny francuskie
⚔ Włochy dostają Wenecję za pomoc Prusom (odzyskują Rzym)
⚔ organizacji defilady wojsk niemieckich na paryskich Polach Elizejskich

17. Konsekwencje zjednoczenia Niemiec dla stosunków

międzynarodowych w Europie.

“Narodową jedność Niemiec oparto na kulcie potęgi militarnej i zwycięstwie nad Francją.”

Bismarck zdając sobie sprawę z faktu, że Niemcy zjednoczyły się na zgliszczach pokonanej
Francji, która niewątpliwie szukać będzie rewanżu, starał się wyizolować ją na arenie
międzynarodowej, przy równoczesnym uspokojeniu nastrojów panujących w Europie.
Prowadząc umiarkowaną politykę zagraniczną, przestawiał Rzeszę jako
“usatysfakcjonowaną” - nie mającą żadnych roszczeń w Europie ani na świecie.

Dążąc do zacieśnienia stosunków z innymi mocarstwami i zapewnienia Cesarstwu

bezpieczeństwa, w 22.10.1873 roku zawiązuje Sojusz Trzech Cesarzy pomiędzy:
1) Franciszek Józef I (Austro-Węgrami)
2) Wilhelm I Hohenzollern (Cesarstwem
Niemieckim)
3) Aleksander II Romanow (Imperium
Rosyjskim)

⛭wzajemne konsultacje w razie rozbieżności punktów widzenia, ⛭zachowanie bądź

narzucenie pokoju w Europie oraz ⛭porozumienie w razie agresji państw trzecich
Anglia od dłuższego czasu z niepokojem przygląda się sytuacji, po Alarmie Wojennym w
1875 r. zaczynając martwić się i o swoje tereny, w zjednoczonym Cesarstwie Niemieckim
widząc nie tylko nowo powstałą potęgę, ale też i drogę (3 wojny), które musiała przejść by
tego dokonać.

18. Główne cele polityki zagranicznej Niemiec po zjednoczeniu.

19. Stanowiska Francji, Rosji, Anglii i Austrii wobec dokonanego

zjednoczenia Niemiec.

20. Kierunki i metody realizowania przez Rosję polityki imperialnej

w XIX w.

Polityka imperialna Rosji w XIX w. koncentrowała się głównie wokół Bałkanów.

5.10.1853 r. doprowadzając do wybuchu wojny krymskiej, dążyła do opanowania basenu

Morza Śródziemnego. Nie uwzględniając zmiany polityki zagranicznej Austrii i przymierza
W+F, ostatecznie przegrała, tracąc (zarówno renomę jak i tereny) na wojnie, którą sama
przecież wywołała.

w 1877 r. ponawiając próbę podboju Bliskiego Wschodu, przyłączyła się do trwających w

Turcji powstań słowian, razem z Rumunią wypowiadając Turcji wojnę.

Pokonując wojska Turcji na dwóch frontach, stają pod Konstantynopolem w 1878 r zajmując
Adrianopol. 3.03.1878 doprowadzając tym samym do zawarcia pokoju w San Stefano, na
mocy którego próbują utworzyć Wielką Bułgarię (przez Bułgarię drogą lądową
zabezpieczając sobie tym samym dostęp do Morza Śródziemnego).

Na powyższe warunki nie godzi się jednak Austria i Anglia, groźba eskalacji konfliktu na tle
angielsko-rosyjskim, który przerodzić mógł się w wojnę europejską, gdyby nie ingerencja
Bismarcka, który jako bezinteresowny mediator zaproponował rozstrzygnąć trwający spór.

13.06.1878 roku zwołano Kongres Berliński, na którym pomimo wygranej wojny Rosja nie
zyskuje nic do czego tak zawzięcie dążyła (Wielka Bułgaria nie powstaje; Bułgarii pozostaje
z kolei zależna od Turcji, zyskując jednak rozszerzoną autonomię), jedynie tracąc (zburzenie
forsyfikacji rosyjskic), nijak nie realizując tym samym swojej imperialnej polityki.
 21. Rywalizacja mocarstw europejskich poza Europą do wybuchu I
wojny światowej.
1870 r. - walka o kolonie
Berlińska konferencja w sprawie Afryki (1884-1885)

konflikty marokańskie - 2 kryzysy (1905-1906) i (1911)

22. Główne kierunki rozwoju terytorialnego USA do 1867 r.

{poprzez walkę bądź wykup}

1803 r. - transakcja zakupu Luizjany przez Amerykanów, pomiędzy Stanami Zjednoczonymi

a Francją - koszt 23 213 568 dolarów

Oregon - teren nabyty za pośrednictwem zakupu Luizjany

1819 r. - Floryda w ramach wojny z Hiszpanią - podburzenie osadników amerykańskich

zamieszkujących tamte tereny (Kongres Wiedeński -> zniesienie niewolnictwa, straty dla
rolniczej Florydy)
układ florydzki - 5 mln dla poszkodowanych rolników

1845 r. - Teksas -

23. Charakter i uwarunkowania amerykańskiego izolacjonizmu.

24. Geneza i powstanie Dwuprzymierza.

Dwuprzymierze (7.10.1879, Wiedeń) - pomiędzy Cesarzem Niemieckim, królem Prus

(Wilhelmem I) i Cesarzem Austrii i królem Węgier (Franciszkiem Józefem I) wynikające z
poczucia zagrożenia ze strony Rosji i chęci zapewnienia bezpieczeństwa zarówno swoim
państwom jak i poddanym

nieporozumienia na tle rosyjskim

(Sojusz Trzech Cesarzy w 1879 r. zerwany przez Aleksandra II)
⤸
Otto von Bismarck woli się zabezpieczyć i nie stawiać wszystkiego na jedną kartę
(nieufność do Rosji)
⤹
TAJNY pakt z Austro-Węgrami
 ⥀ do 1918 r. umowa antyrosyjska
⥀ oba państwa zobowiązały się do wzajemnej pomocy w przypadku agresji
rosyjskiej
⥀ (w przypadku ataku innych państw - życzliwa neutralność
⥀ chyba, że Rosja jest zaangażowana - pomoc militarna)
⥀ utrzymanie w tajemnicy w celu uniknięcia fałszywych interpretacji

25. Interesy Włoch i interesy Dwuprzymierza prowadzące do

zawiązania Trójprzymierza.

Trójprzymierze - tajny obronny układ pomiędzy trzema państwami: Cesarstwem

Niemieckim, Królestwem Włoch i Austro-Węgrami, zawiązany 20.05.1882 w Wiedniu.

Austro-Węgry: zyskują wsparcie w kwestii bałkańskiej i pewność, że nie zostaną

zaatakowane z dwóch stron
Niemcy: zabezpieczenie drugiej granicy poprzez wciągnięcie w układ Włoch, Wilhelm II
rozbudowując flotę zaczął zagrażać Brytanii
Włochy: pokłócone z Francją (Francja zabrała jej Tunezję)

⦽ wzajemna pomoc w przypadku agresji Francji (zarówno dla Włoch jak i Niemiec)
⦽ dodatkowe zabezpieczenie - gdy to my atakujemy - życzliwa obojętność
⦽ wspólne porozumienie w kwestii zawierania pokoju i zawieszenia broni (współpraca,
koalicja, wspólny front)

odnawiane 4 razy (1887, 1891, 1902, 1912)

26. Geneza i charakter sojuszu Rosji i Francji w XIX wieku

R i Fr: konwencja wojskowa (1892)

ratyfikowanie umowy (1893/1894)

⛮ połączone wspólnym wrogiem, poczucie zagrożenia

⛮ Francja zajmuje miejsce Niemiec w interesach i rozlokowaniu kapitału (czynnik
ekonomiczny)
⛮ ujawnienie informacji o niemieckim planie wojny błyskawicznej (na 2 fronty, szybki
atak na Francję i przerzucenie wojska na stronę rosyjską)

Podpisane w 1882 roku trójprzymierze pomiędzy Królestwem Włoch, Cesarstwem

Niemieckim oraz Austro-Węgrami sprawiło, że Rosja znalazła się w sąsiedztwie potencjalnie
wrogiego sobie sojuszu wojskowego (szczególne zagrożenie stanowiły Niemcy), natomiast
Francja przeżywała dyplomatyczną izolację po klęsce w wojnie francusko-pruskiej
(1870-1871), a jej pozycja na arenie międzynarodowej znacząco spadła. Zarówno Rosja jak
i Francja uważały trójprzymierze za zagrożenie wojskowe oraz ekonomiczne, a ponadto – co
bardzo istotne – nie istniały między tymi państwami sprzeczności co do pożądanych stref
wpływów. W związku z tym, mimo politycznych różnic (Francja była republiką, a Rosja
monarchią i samodzierżawiem), stosunki pomiędzy obydwoma krajami gwałtownie się
polepszyły.

Taka współpraca była dla Rosjan korzystna, ponieważ od dawna próbowali uzyskać dostęp z
Morza Czarnego do Morza Śródziemnego przez Dardanele i Bosfor. Po przegranej wojnie
krymskiej (1853–1856) i niekorzystnych postanowieniach traktatu paryskiego (1856) liczyli,
że uda się to osiągnąć dzięki pomocy Francji. Oprócz tego Rosja była w sporze z Wielką
Brytanią dotyczącym Persji (Wielka Gra). Francja chciała odzyskać utraconą w wojnie
francusko-pruskiej Alzację i Lotaryngię, Rosja chciała uzyskać swobodny dostęp do Morza
Śródziemnego.

W sytuacji, kiedy Rosję przestały dotyczyć zobowiązania wobec Niemiec, Francja (od czasu
wojny francusko-pruskiej przeciwnik Niemiec) 17.08.1892 roku podpisała z nią sojusz
wojskowy. Sojusz francusko-rosyjski miał obowiązywać tak długo, jak istniało
trójprzymierze.

27. Geneza i charakter sojuszu Francji i Anglii na początku XX

wieku.

Fr i WB: ich interesy krzyżowały się w koloniach

w 1904 r. ustaliły między sobą podział kolonii (stref wpływów):

(Francja = Maroko
Anglia = Egipt)

Oprócz tego doprecyzowano granice pomiędzy koloniami obu państw w Afryce (m.in. w
Gwinei, Nigerii) oraz strefy wpływów w Azji (Syjam i Birma).

układ dotyczył wyłącznie kolonii, nie interesów Europy (nie zobowiązywało Wielkiej
Brytanii do przystąpienia do wojny po stronie Francji.)

jednak w czasie konfliktów marokańskich, w obliczu żądań Wilhelma II Brytania staje po

stronie Francji - w I kryzysie broniąc jej praw do Maroka; w II również przy jednoczesnym
zachęceniu jej do zawarcia umowy francusko-niemieckiej

“serdeczne porozumienie” (entente cordiale)

28. Geneza i charakter sojuszu Anglii i Rosji na początku XX wieku.

{Brytania czekała aż Rosja będzie osłabiona, wykorzystuje niedawną wojnę rosyjsko-japońską}

WB i R: porozumienie angielsko-rosyjskie 31.08.1907 r. w Petersburgu

kończyło udział obu mocarstw w tzw. “Wielkiej Grze” (termin używany do określenia
rywalizacji między Imperium Brytyjskim a Imperium Rosyjskim w XIX wieku o wpływy w Azji
Środkowej) oraz gwarantowało respektowanie stref wpływów obu krajów w Persji,
Afganistanie oraz Tybecie.
Rosja - strefa wpływów od Północy
Brytania - od Południa (droga do Indii)

charakter polityczny, początkowo również nie militarny

29. Pośrednie przyczyny wybuchu Ⅰ wojny światowej.

Włochy – obrona przed Francją;

Turcja – posiadłości na Bałkanach
Francja – odzyskanie Alzacji i Lotaryngii;
Rosja – wpływy na Bałkanach

Pośrednie:
● zawiązanie trójprzymierza i trójporozumienia (istnienie dwóch wrogich sojuszy
militarnych, wszyscy spodziewają się, że wojna szybciej czy później wybuchnie)
● głoszenie idei wolnościowych przez ruchy wyzwoleńcze powstałe w XIX wieku –
dążenia niepodległościowe państw europejskich,
● wyścig zbrojeń państw
● imperialistyczna polityka Rzeszy: chęć panowania w Europie, ale także na świecie
(dążenie do posiadania jak największej liczby kolonii); nowy podział świata
● poczucie zagrożenia Wielkiej Brytanii - rozbudowa floty niemieckiej, Hochseeflotte i
rzucone za jej sprawą wyzwanie, potrzeba odzyskania kontroli na morzach i powrotu
do statusu quo
● napięcia na linii Austro-Węgry~Serbia
● kryzys światowy: ubóstwo, choroby etc.

30. Bezpośrednie przyczyny wybuchu Ⅰ wojny światowej.

Bezpośrednia:
28.06.1914 Zabójstwo arcyksięcia austriackiego, następcy tronu, Franciszka Ferdynanda,
przez Serbów w Sarajewie, w Bośni (na terytorium Austro-Węgier).

Zamachowcem był Gavrilo Princip – serbski nacjonalista należący do organizacji Czarna

Ręka. Natychmiast po tym zabójstwie Niemcy ogłosiły całkowite poparcie dla dalszych
działań Austrii, prowokując ją tym samym do wypowiedzenia wojny Serbii, podczas gdy
Francja zapewniła o swoim poparciu Rosję. Austro-Węgry, które miały informacje o tym, że
rząd serbski był inspiratorem zamachu, wystosowały wobec Serbii ultimatum, które
zawierało warunki praktycznie nie do zaakceptowania, ponieważ prowadziły one do
ograniczenia suwerenności tego kraju. Na bezwzględne spełnienie wszystkich warunków
otrzymała 48 godzin. Serbia zgodziła się na prawie wszystkie żądania (m.in. zrzeczenie się
jakichkolwiek praw do Bośni, uczestnictwo Austro-Węgier w śledztwie ws. zamachu w
Sarajewie), ale jeden punkt ultimatum odrzuciła – mianowicie prawa władz austriackich do
prowadzenia własnego dochodzenia na terytorium Serbii. Austro-Węgry uznały tę
odpowiedź za niewystarczającą.
24.07.1914 rząd rosyjski ogłosił wolę obrony Serbii, w razie ataku Austro-Węgier. 26.07
Austro-Węgry i Niemcy odrzuciły brytyjską propozycję zwołania międzynarodowej
konferencji, w sprawie rozwiązania sporu. 28.07 Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Serbii i
w tym momencie zaczęła działać „zasada domina”, wywołana skomplikowanym systemem
sojuszy międzynarodowych.

31. Charakter Ⅰ wojny światowej i cele wojenne mocarstw

europejskich.

Cele Francji: odzyskanie Alzacji i Lotaryngii, osłabienie Niemiec

Cele Wielkiej Brytanii: osłabienie Niemiec, zniszczenie floty niemieckiej, powrót do zasady
równowagi sił na kontynencie
Cele Niemiec: zmiana układu sił, nowy podział świata (nabytki kolonialne), hegemonia w
Europie
Cele Rosji: Ekspansja na Bałkany ku cieśninom tureckim; powstrzymanie podobnych dążeń
Austrii. W miarę możliwości przyłączenie Galicji i Prus Wschodnich.
Cele Austro-Węgier: Ekspansja na Bałkany , pacyfikacja nastrojów niepodległościowych
Słowian Pd.(Bośnia) przez zniszczenie Serbii.
Włochy: Wyparcie Austrii z pn. Włoch, zdobycie kolonii w Afryce Pn. opanowanie wybrz.
Adriatyku.

Wojna światowa stanowiąca zarazem największy konflikt zbrojny w Europie od czasu wojen
napoleońskich.

Charakterystyka:
★ wojna pozycyjna - dzięki nowoczesnej broni każdy atak frontalny niósł za sobą
ogromne ofiary, dlatego bardzo istotne było osiągnięcie możliwości natarcia ze
skrzydeł. Taktyka walki w okopach dominowała na froncie zachodnim od 16 września
1914 praktycznie aż do 21 marca 1918, kiedy to Niemcy rozpoczęli operację
„Michael”, będącą częścią wielkiej ofensywy wiosennej.

Z biegiem czasu prowizoryczne okopy zmieniały się w kompleksowy system

umocnień, który coraz bardziej się powiększał (i to zarówno pod względem
zajmowanej powierzchni, jak i pod względem głębokości pod ziemią). Tylko na
Bliskim Wschodzie ze względu na rozległe tereny oraz na niedostatek drutu
kolczastego czy innych materiałów do budowy umocnień, klasyczna wojna w
okopach nie rozwinęła się tak jak w Europie.

I wojna światowa była zderzeniem XX-wiecznej techniki z XIX-wieczną taktyką.

32. Geneza i okoliczności przystąpienia USA do wojny.

Rok 1917 – przyłączenie się Stanów Zjednoczonych
°Niemcy i “nieograniczona wojna podwodna” - torpedowanie wszystkiego co pływało z
założenia, że “jeżeli ten statek nie dopłynie do nas, bo Brytania nas blokuje, to nie dopłynie
nigdzie”.

7.05.1915 - Niemcy zatopili statek do Liverpoolu “Lusitanię” dumę floty brytyjskiej z

amerykańskimi obywatelami na pokładzie;
porzucenie polityki nieograniczonej wojny, by przypadkiem Stanów w wojnę nie wciągnąć

°Stany Zjednoczone od początku wojny pozostawały neutralne, uważając, że

zaangażowanie się po którejkolwiek ze stron konfliktu mogło się niekorzystnie odbić na
sytuacji wewnętrznej kraju, którego naród stworzony był w dużej części z imigrantów z
państw, które obecnie ze sobą walczyły.

Dodatkowo pozycja neutralna w tym konflikcie przynosiła Stanom Zjednoczonym znaczące

zyski finansowe pochodzące z handlu z oboma walczącymi blokami państw. W naturalny
sposób handel ten był prowadzony na znacznie większą skalę z państwami Ententy, które
miały bezpośredni dostęp do szlaków żeglugowych na Atlantyku, niż z państwami
centralnymi, których statki w znacznej mierze były uwięzione w portach.

Dzięki handlowi wojennemu Stany Zjednoczone stały się najbogatszym państwem świata, a
ich klienci, szczególnie Wielka Brytania i Francja, niemal przestali się liczyć w finansowym
świecie. W takiej sytuacji ewentualna przegrana Ententy spowodowałaby dla USA ogromne
straty finansowe. Jednak pomimo tego zagrożenia w czasie prezydenckich wyborów w roku
1916 zarówno republikanie jak i demokraci głosili hasła antywojenne. Byli w tym z resztą
popierani przez znaczną większość amerykańskiego społeczeństwa.

Stronnicy Ententy mieli o tyle łatwiej, że występowali w roli ofiary agresji, co zawsze
powoduje współczucie, a także wykorzystywali fakt zabijania obywateli amerykańskich,
szczególnie na wspomnianych już statkach zatapianych przez niemieckie okręty podwodne.
Na niekorzyść Niemiec działał też fakt, że na terenie USA została wykryta i zlikwidowana
niemiecka siatka szpiegowska. Z tego powodu wydalony został niemiecki attache wojskowy.

w 1917 przywrócono nieograniczoną wojnę podwodną

°Zastosowanie przez Niemców nowej koncepcji użycia okrętów podwodnych bardzo szybko
zaszkodziło interesom amerykańskim. Z obawy przed zatopieniem statki dostarczające
dotychczas towary z USA do Europy zostały teraz w portach. W tym czasie rozpędzona
gospodarka produkowała bardzo duże ilości wszelkich dóbr, które nie mogły zostać
wywiezione do Europy, a co za tym idzie nie były sprzedane, więc nie przynosiły zysku.
Szybko mogło to doprowadzić do kryzysu gospodarczego w Stanach Zjednoczonych, który
objąłby nie tylko przemysł, ale także farmerów. W ten sposób ocean, który do tej pory był
błogosławieństwem Ameryki i chronił ją przed ingerencją europejskich potęg, teraz za
sprawą U-Bootów stał się zagrożeniem. Spowodowało to znaczny przyrost zwolenników po
stronie stronnictwa prowojennego. Podjęcie działań wojennych przez USA było już
naprawdę blisko, a szalę przeważyły dwa wydarzenia.
Niemiecki minister spraw zagranicznych Arthur Zimmermann (depesza Zimmermanna)
opracował plan, wedle którego do wojny, oczywiście po stronie Niemiec, miał się przyłączyć
Meksyk, który wypowiedziałby wojnę swojemu północnemu sąsiadowi. Miałoby się to odbyć
przy decydującym wsparciu finansowym ze strony Berlina. Główną zachętą miało być
ponowne przyłączenie do Meksyku stanów Nowy Meksyk, Teksas i Arizona. Meksykańska
ofensywa spowodowałaby zaangażowanie armii amerykańskiej na własnym kontynencie, co
wykluczałoby jakąkolwiek pomoc dla państw trójporozumienia. Dodatkowo plan zakładał
wciągnięcie do całej operacji także Japonii, wraz z którą miałby być zawiązany sojusz
antyamerykański.
Depesza została przechwycona, a jej szyfr złamany przez Brytanię, która później przekazała
ją Amerykanom. Jej treść podana została do gazet amerykańskich, wywołując oburzenie
społeczeństwa. Ten jeden telegram łączył w sobie wszystkie problemy amerykańskiej polityki
zagranicznej: Niemcy zagrażające handlowi, japońską ekspansję na Pacyfiku i zadawniony
konflikt z Meksykiem.

Drugim decydującym wydarzeniem było zatopienie przez U-Boota amerykańskiego okrętu

wojennego Vigilentia, który zatonął wraz z całą załogą. 19 marzec 19

6 kwietnia Stany Zjednoczone wypowiedziały wojnę Niemcom (Trzeba zaznaczyć, że

decyzja dotyczyła tylko Niemców – decyzja o wojnie przeciwko Austro-Węgrom została
podjęta dopiero osiem miesięcy później – 7 grudnia 1917 roku.)

33. Rewolucja Lutowa i Rewolucja bolszewicka w Rosji. (?)

Rewolucja lutowa – rosyjska rewolucja przeciwko carowi Mikołajowi II Romanowowi i

samodzierżawiu. Wybuchła 23.02 */8.03 1917 w Piotrogrodzie, ówczesnej stolicy Imperium
Rosyjskiego. Spowodowała utworzenie się dwuwładzy w Rosji, (zakończonej przez przewrót
bolszewicki (rewolucję październikową)) Rewolucja trwale obaliła monarchię w Rosji.

*zmiana kalendarza juliańskiego na gregoriański

Katalizatorem rewolucji był przede wszystkim udział imperium w I wojnie światowej. Głód
stawał się zjawiskiem powszechnym.

Za początek rewolucji uchodzi strajk robotników z Zakładów Putiłowskich w Piotrogrodzie

3 marca (18 lutego) 1917 na znak protestu przeciwko brakom żywności. 10 marca strajk
obejmował już wszystkie zakłady piotrogrodzkie. Jednocześnie wybuchły gwałtowne
zamieszki, które były skierowane głównie przeciw carskiej policji. 8 marca (23 lutego) 1917
odbywa się demonstracja z okazji Międzynarodowego Dnia Kobiet, która szybko zmienia się
w antycarski wiec. Car wydaje zakaz zgromadzeń publicznych pod karą rozstrzelania i
nakazuje robotnikom zaprzestanie strajku. W trzy dni później oddziały wojska wkroczyły do
Piotrogrodu i rozpędziły demonstracje przy użyciu siły. Część żołnierzy odmówiła jednak
walki i stanęła po stronie demonstrujących.

2 (15) marca car Rosji Mikołaj II, zmuszony do tego przez Dumę, abdykował na rzecz brata,
wielkiego księcia Michaiła Aleksandrowicza. Wielki Książę nie przyjął korony i zrzekł się jej
następnego dnia, przekazując całą władzę Tymczasowemu Komitetowi Dumy. Na prowincji
zmiana ustroju przeszła bez żadnych oporów lub prób buntu.
Z jednej strony formalnie rządy sprawował tzw. Rząd Tymczasowy, będący koalicją kilku
partii: liberalnych Konstytucyjnych Demokratów (tzw. kadeci), Związku 17 Października (tzw.
oktiabryści) i Socjalistów Rewolucjonistów (tzw. eserowcy). Premierem kraju został książę
Gieorgij Lwow.

Rewolucja bolszewicka
Rewolucja październikowa w Rosji – dokonany przez bolszewików przewrót zbrojny w
Rosji, trwający w nocy z 24 października (/6 listopada) 1917 na 25 października (/7
listopada) 1917, do godziny drugiej w nocy 26 października (/8 listopada) 1917, gdy został
opanowany przez oddziały bolszewickie Pałac Zimowy, a członkowie Rządu Tymczasowego
aresztowani. Przewrót, będący konsekwencją pogłębiającego się kryzysu politycznego w
Rosji, zakończył okres dwuwładzy w Rosji, gdy rządy od rewolucji lutowej sprawowały
równolegle Rząd Tymczasowy i Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich.
Początkowo zakres geograficzny przewrotu obejmował tylko ówczesną stolicę Republiki
Rosyjskiej – Piotrogród i Moskwę, w której doszło do kilkudniowych krwawych walk.
Stopniowo bolszewicy przejmowali władzę w innych obszarach Rosji za formalną fasadą
władzy rad. Określenie „październikowa” na rewolucję bolszewicką jest stosowane ze
względu na miesiąc rozpoczęcia przewrotu. W Rosji przedbolszewickiej obowiązywał
kalendarz juliański, zgodnie z tą rachubą czasu przewrót rozpoczął się w nocy z 24 na 25
października (z 6 na 7 listopada według kalendarza gregoriańskiego).

34. Separatystyczny pokój brzeski.

Traktat brzeski – traktat pokojowy podpisany w Brześciu 3.03.1918, między Cesarstwem

Niemieckim i Austro-Węgrami i ich sojusznikami: Carstwem Bułgarii i Imperium Osmańskim
(Państwami Centralnymi) a Rosją Sowiecką.

Podpisanie pokoju i wycofanie się Rosji z wojny było jednym ze sztandarowych postulatów
bolszewików przed rewolucją październikową (pomimo zobowiązań wobec Ententy). Lenin
uważał, że ustanowienie pokoju z państwami centralnymi, wobec pacyfistycznych nastrojów
żołnierzy rosyjskich będzie narzędziem do trwałego przejęcia władzy w Rosji przez
bolszewików.

3 grudnia 1917 rozpoczęto pertraktacje zakończone podpisaniem 5 grudnia umowy Rosji

Sowieckiej z Niemcami. 15 grudnia 1917 zawarto rozejm. Od 22 grudnia 1917 rozpoczęto
rokowania pokojowe: Rosja miała oddać część terytorium i zapłacić kontrybucję. W związku
z ciężką sytuacją w kraju rząd Rosji zgodził się przyjąć te warunki, chcąc zyskać czas na
umocnienie władzy sowieckiej. Przewodniczący sowieckiej delegacji, Lew Trocki , zerwał
rokowania i Niemcy 18 lutego 1918 rozpoczęli działania wojenne, zajmując część Ukrainy i
zagrozili Piotrogrodowi . Po burzliwych obradach Komitetu Centralnego RKP zwyciężyło
stanowisko Lenina o konieczności zawarcia pokoju na wszelkich warunkach.

⇳ traktat stanowił wycofanie się Rosji z wojny i zerwanie sojuszu z Ententą.

 ⇳ władze Rosji Sowieckiej zgodziły się ponadto na okupację przez armię niemiecką
terenów na wschód od ustalonej traktatem linii granicznej.
⇳ oznaczało to utratę przez Rosję terenów Królestwa Polskiego, Litwy, Łotwy, Estonii,
zachodniej Białorusi, Finlandii i Wysp Alandzkich, okręgów Karsu, Ardahanu i Batumi
na Zakaukaziu

Rosja została zobowiązana do:

⇳ zdemobilizowania całej armii
⇳ zawarcia pokoju z Ukrainą.
⇳ w punkcie trzecim tajnego protokołu do traktatu rząd sowiecki zobowiązał się, że
rozbroi i nie dopuści do formowania nowych oddziałów polskich w Rosji
⇳ w podpisanym 27 sierpnia 1918 r. traktacie dodatkowym Rosja wyraziła zgodę na
zapłacenie Niemcom reperacji wojennych w wysokości 6 mld marek

Traktat miał ogromne znaczenie dla Niemiec, pozwalając przerzucić na zachód 44 dywizje
niemieckie.

Traktatem brzeskim Rosja zakończyła swój udział w I wojnie światowej, co spowodowało

wykluczenie delegacji rosyjskiej z obrad paryskiej konferencji pokojowej w 1919. Traktat
spowodował ogromne straty terytorialne Rosji, stąd też był bardzo niepopularny wśród
wszelakich orientacji politycznych w Rosji. Biuro Moskiewskie regionalnej partii bolszewickiej
oficjalnie ogłosiło swój sprzeciw wobec traktatu. Lewicowi eserowcy i kilku bolszewików na
znak protestu zrezygnowało z funkcji ministerialnych.

35. Okoliczności zakończenia Ⅰ wojny światowej na Zachodzie.

Na przełomie lutego i marca Niemcy przerzucili wszystkie dostępne siły na front

zachodni. Niemiecki głównodowodzący Erich Ludendorff planował doprowadzić do
przełamania frontu i zmuszenia Ententy do podpisania kompromisowego pokoju,
nim na kontynent przybędą Amerykanie. Rozpoczęte 21.03.1918 ofensywy wiosenne
przyniosły początkowo Niemcom duże korzyści, udało im się przełamać front i
przejściowo powrócić do wojny ruchomej. Rozbita została znaczna część brytyjskiej
armii, nad Marną Niemcy znaleźli się zaledwie kilkadziesiąt kilometrów od Paryża.
Ostatecznie jednak niemieckie jednostki, wykrwawione walkami, atakowały coraz
powolniej i coraz słabiej. Zaczęło brakować zarówno ludzi, jak i sprzętu. Od
8.08.1918 to Ententa przeszła do kontrataku, rozpoczynając tzw. „Ofensywę 100
dni”. Wojska niemieckie, jeszcze niedawno walczące dzielnie, popadały w coraz
większą demoralizację. Pojawiły się przypadki buntów i odmowy walki.

(?) Również na innych frontach Ententa przeprowadziła ofensywy, które były

wymierzone w pozostałych sojuszników Niemiec – Austro – Węgry na froncie
włoskim, Bułgarię od strony Macedonii i Turcję w Palestynie. Sojusznicy niemieccy
zaczęli powoli się wykruszać, niezdolni już do kontynuowania walki. 29.09.1918 roku
Bułgaria zawarła w Salonikach zawieszenie broni, wycofując się z wojny. Dzień
później to samo zrobiła Turcja. Austro – Węgry i Niemcy zostały osamotnione w
walce, licząc już tylko na zawarcie mało bolesnych pokojów. 29.10.1918 roku Austro
– Węgry poprosiły o zawarcie rozejmu, do którego doszło 3.11.1918. Samo państwo
było już ogarnięte wrzeniem rewolucyjnym i niepodległościowym, doszło do obalenia
cesarza, a samo cesarstwo przestało istnieć do końca listopada. (?)

Osamotnione Niemcy broniły się coraz bardziej desperacko, aż do pierwszych dni

listopada 1918 roku. Wtedy to wewnątrz kraju wybuchła rewolucja, rozpoczęta
3.11.1918 w bazach okrętów wojennych. 9.11.1918 roku cesarz Wilhelm II abdykował
i uciekł do Holandii. 11.11.1918 Niemcy podpisały w lasku Compiegne pod Paryżem
zawieszenie broni, kończąc ostatecznie Wielką Wojnę.